แนวคิดทฤษฎีทางรัฐศาสตร์

93

กนกศักด์ิ แกวเทพ ไดอธิบายถึงความจําเปนท่ีตองใหสตรีเขาไปมีส/วนร/วมในการพัฒนาทั้งหลาย
เพราะว/าจะเปนการปoองกันมิใหสตรีรูสึกว/าถูกพรากจากสิ่งแวดลอม และถูกแย/งชิงทรัพยากรธรรมชาติ ซ่ึงจะ
ก/อใหเกิดความไม/พึงพอใจอย/างรุนแรงต/อนักพัฒนา หากความขัดแยงเกิดขึ้นถึงระดับหนึ่งจะเปนอุปสรรคต/อ
การพฒั นาอย/างมาก ดงั น้ันความจาํ เปนทีต่ องใหสตรเี ขาไปมสี /วนร/วมในทางการเมือง มีหลายประการ ดงั นี้

1) เปนการเปดx โอกาสใหทุกคนไดเรียนรจู ากประสบการณ%จริง
2) เปนการปลดปลอ/ ยสตรใี หหลุดพนจากการเปนผูรับผลจากทางการเมอื งไปเปนผนู ําทางการเมือง
3) เพ่อื ใหตรงกบั ความตองการของสตรี
4) ใหสตรีมีความรูสึกเปนเจาของตอ/ กจิ กรรมทางการเมือง
5) แกปKญหาเจาหนาทขี่ องรฐั มนี อย
6) ลดความขัดแยงระหว/างนกั พัฒนาและชาวบาน
7) ลดปKญหาเจาหนาที่ดาํ เนินการฝา9 ยเดยี ว โดยไม/คํานึงถึงผลประโยชน%ของสตรีส/วนใหญ/143

เมทินี พงษเวช ไดทําการสํารวจความคิดเห็นเกี่ยวกับสตรีไทย พบว/า ปKจจัยที่สนับสนุนบทบาททาง
การเมอื งของสตรีใหมากขึน้ มีดงั ต/อไปนี้

1) ปKจจัยจากส่ิงแวดลอมภายนอก ไดแก/ การเปลี่ยนแปลงความเช่ือทางสังคมทําใหอคติที่มีต/อสตรี
นอยลง การใหความสําคัญเรื่องความสามารถของบุคคลมากข้ึน การสรางความพรอมใหแก/สตรีดวยการ
พ่ึงตนเองมากขึ้น ตลอดจนการท่ีสตรียอมรับซึ่งกันและกัน และสตรีมีการทํางานร/วมกันเปนองค%กรที่
ประสทิ ธภิ าพมากขนึ้ ทําใหสังคมมองสตรีวา/ มศี ักยภาพมากขนึ้

2) ปKจจัยจากตัวสตรีเอง ไดแก/ การท่ีสตรีไดรับการศึกษาสูงข้ึน มีความเช่ือม่ันในตนเองมากข้ึน มี
ภาระทางครอบครัวนอยลงดวยการสรางความเขาใจใหผูชายมีความรับผิดชอบในภาระครอบครัวและการเล้ียง
ดูบุตรร/วมกัน สตรีจึงสามารถจัดสรรเวลามีบทบาทและความรับผิดชอบทางดานอ่ืนๆ ท่ีมีความสําคัญ เช/น
การเมอื ง เศรษฐกิจ ไดเปนตน144

สรุป ปKจจัยที่มีผลต/อการมีส/วนร/วมทางการเมือง คือการที่ประชาชนเขาร/วมดําเนินกิจกรรมทาง
การเมืองเพ่ือท่ีจะมีอิทธิพลต/อการกําหนดนโยบายของรัฐ หรือผูนํารัฐบาลรวมท้ังกดดันใหรัฐบาลกระทําตาม
ความประสงค%ของตนหรือกลุ/มของตนและโดยที่การมีส/วนร/วมในทางการเมืองเปนเครื่องชี้วัดพัฒนาการทาง
การเมืองในระบอบประชาธิปไตยตามท่ีกฎหมายกําหนดดังน้ัน ประชาชนในทุกระดับมีสิทธิส/วนร/วมในทาง
การเมอื งตามกฎหมายท่มี ีผลในทางปฏิบัติอย/างเปนรปู ธรรม

๗.๔ การมีสวนรวมทางการเมืองของสตรีในประเทศไทย

ถวิลวดี บุรีกุล กล/าวว/า หลังการเปล่ียนแปลงการเมืองการปกครองจากสมบูรณาญาสิทธิราชย%เปน
ระบอบประชาธิปไตย ในปw พ.ศ. 2475 ความคิดเชิงประชาธิปไตยและเสรีนิยมไดนําไปสู/การปรับเปลี่ยนบทบาท
และสถานภาพของสตรีมากขึ้น ในรัฐธรรมนูญฉบับแรกก็ไดกําหนดใหคนไทยท้ังชายและหญิงมีสิทธิในการลงสมัคร
รับเลือกต้ังและลงคะแนนเสียงเลือกต้ัง พบว/าสตรีไทยมีการรวมกล/ุมเพ่ือเรียกรองสิทธิทางการเมืองเร่ือยมาตั้งแต/

143กนกศักด์ิ แกวเทพ, “การมีส/วนร/วมของประชาชนกับการพัฒนาคุณภาพสิ่งแวดลอม”, วารสารธรรมศาสตร,
ฉบับท่ี 18 (มีนาคม 2535) : 38

144เมทนิ ี พงษ%เวช, ผูหญงิ บนเสนทางแหงอํานาจและการตัดสินใจ, (กรุงเทพมหานคร : สถาบันวิจัยบทบาทหญิง
ชายและการพฒั นา, 2541), หนา 16.

94

ก/อนปw พ.ศ. 2475 โดยเนนการเรียกรองสิทธิในทางการเมืองท่ีเท/าเทียมกันของชายและหญิง แมว/าในช/วงเวลา
ดังกล/าวแนวคิดเรื่องน้ียังคงเปนแนวคิดใหม/โดยเฉพาะในภูมิภาคเอเชีย ในบทเฉพาะกาลในรัฐธรรมนูญฉบับปw
2517 ที่ระบุใหแกไขกฎหมายอื่นๆ ที่ขัดต/อความเท/าเทียมกันของชายและหญิงในทางการเมืองและการบริหาร
ราชการ นอกนี้ การเรียกรองสทิ ธิสตรีอีกประการท่ีถือไดว/ามีนัยสําคัญอย/างมากต/อบทบาทและสภานะของสตรี นั่น
คือการเรียกรองสิทธิทางการศึกษาโดยใหสตรีมีโอกาสเลือกเรียนวิชาสามัญเช/นเดียวกับบุรุษ ผลที่ตามมาก็คือการที่
สตรมี คี วามรูดานวิชาชีพสามารถเขาสู/ตลาดแรงงานเพ่ือทํางานไดอย/างเท/าเทียมกับบุรุษ อย/างไรก็ตามสัดส/วนการมี
ส/วนร/วมทางการเมืองของสตรีในประเทศไทยยังลาหลังกว/าประเทศอื่นๆ โดยเฉพาะเม่ือเปรียบเทียบกับประเทศท่ี
พัฒนาแลว จากรายงานการพัฒนาคนปw 2539 ของ UNDP ระบุว/าโดยภาพรวมประเทศที่พัฒนาจะมีสตรีไดรับการ
เลือกต้ังเขาเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรคิดเปนค/าเฉลี่ยไดรอยละ 10.8 ขณะที่ปKจจุบันประเทศไทยมีสตรีที่ไดรับ
การเลอื กต้งั เปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรต่ํากวา/ ค/าเฉลี่ยของประเทศกาํ ลังพัฒนาทั้งหลาย

การพัฒนาสตรีไทยแสดงใหเห็นว/า สถานภาพของสตรีในทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมืองนับว/ามี
ความกาวหนากวา/ ในอดตี และปจK จุบันการรวมตัวทางการเมืองของกล/ุมสตรีเริ่มมีความหลากหลาย โดยเฉพาะการที่
กลม/ุ สตรีไดมีอาสาเขาดาํ รงตาํ แหน/งผูนาํ ระดบั ชุมชนทองถิ่น ทั้งในรูปของผูสมัครเปนกํานัน ผูใหญ/บาน และสมาชิก
สภาทองถนิ่ 145

สํานักสงเสริมความเสมอภาคหญิงชาย กล/าวถึง สถานการณ%ปKญหาสังคมในปKจจุบันที่ความรุนแรงต/อ
สตรีและเด็กหญงิ ทม่ี ีแนวโนมทวีความรนุ แรงมากขนึ้ เกิดปญK หาการล/วงละเมิดทางเพศ ทั้งในพื้นท่ี ครอบครัวและ
พื้นท่ีสาธารณะไปจนถึงอาชญากรรมขามชาติในรูปของการคามนุษย% ปรากฏการณ%เหล/านี้ เปนภาพสะทอนของ
ความเหลื่อมลํ้าทางสังคม ท่ีเปนผลจากการพัฒนาในอดีตที่ละเลยแง/มุมมิติหญิงชายในการพัฒนาการพัฒนาให
ความสําคัญนอยต/อคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดลอมขาดการเนนย้ําถึงคุณธรรมและจริยธรรมในการอย/ูร/วมกันอย/าง
เอื้ออาทรในสังคมดังน้ัน จึงจําเปนอย/างยิ่ง ที่จะตองอาศัย มุมมอง ความรูประสบการณ% ความเช่ียวชาญท่ี
แตกตา/ งของผูหญิง เพื่อเขาไปนําเสนอนโยบาย / แผนงาน / โครงการ ในการแกไขปKญหาสังคมและความตองการ
ที่ แตกตา/ งรวมทัง้ ความจําเปนเร/งดว/ นในการดูแลกล/มุ เปาo หมาย เดก็ และเยาวชน สตรี และครอบครวั

ในปw 2543ส.ว. หญิง มีเพยี ง 21 ราย และในปw 2549 มีเพียง 47 ราย จากจํานวน ส.ว. ทั้งหมด 200
รายส/วนจํานวนผูหญิงที่ไดรับเลือกต้ัง จากจํานวน ส.ส. ทั้งหมด 500 ราย ในปw 2544 มี ส.ส. หญิงเพียง 46
รายหรือ 9.2 % ปw 2548 มีส.ส. หญิง 53 ราย หรือ 10.6% และปw 2549 มี ส.ส. หญิง 53 ราย คิดเปน
11.34%ปw 2548 มี ส.จ. หญิง 216 ราย จากจํานวน 2,250ราย หรือ 9.6 % และมีนายก อบต. หญิง 301
รายจากจํานวน 6,636 ราย หรือเพียง 4.43 % ประเทศเวียดนาม 27.31% ลาว25.22% สิงคโปร%24.47%
ฟxลิปปxนส% 15.25% ไทย 11.34% อินโดนีเซีย 11.27% อะไรคือปKญหาอุปสรรคต/อการมีส/วนร/วมทางการ
เมอื งของสตรี?ในระดับทองถิ่น สตรีเผชิญปKญหาทั้งในดานทัศนคติดานเศรษฐกิจ การเมือง สังคม และเครือข/ายใน
ระดับชาติ ยงั มขี อจาํ กัดจากกระบวนการเลือกตั้งขาดกฎหมาย/ระเบียบต/างๆ สนับสนุนผูหญิงเขาส/ูการเมือง และ
ผมู สี ทิ ธิในการออกเสยี งเลอื กตง้ั ซง่ึ รวมท้ังผูหญิงเอง ยังขาดความเขาใจและไม/เห็นความสําคัญของการเลือกผูหญิง
เขาไปเปนนักการเมอื งประเทศเวียดนามมีสมาชิกสภาผูแทนราษฎรหญิงมากเปนอันดับท่ี 1 ในขณะท่ีประเทศไทย
จดั อย/ูในลําดับท่ี 5

145ถวิลวดี บุรีกุล, สตรีไทยกับการเมืองหลังการมีรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2540, (นนทบุรี :
สาํ นกั วจิ ยั และพัฒนา สถาบนั พระปกเกลา, 2544), หนา 187.

95

ทําไมจงึ ตองสงเสริมการมสี วนรวมทางการเมืองของสตรีในประเทศไทย?
ขอดี เมอ่ื มผี ูหญงิ เขาร/วมในทางการเมอื ง คือ เปนการสรางความหลากหลาย ในการพัฒนา และ

เพ่ิมประสิทธิภาพทางการเมือง เน่ืองจากมุมมอง แล ะประสบการณ%ท่ีแตกต/างจากชาย จะช/วยใหมีความ
ละเอยี ดรอบคอบในการจดั สรรงบประมาณ และมแี ผนงาน/โครงการที่ใหความสําคัญ กับงานดานคุณภาพชีวิต
ของครอบครวั และชมุ ชน งานสวัสดิการสังคม ฯลฯ นอกจากนี้ ยังเปนหนทางหนึ่งที่สรางใหเกิดความเปนธรรม
ตามหลักการเปนผูแทนในระบอบประชาธิปไตยซ่ึงเนนที่การส/งเสริมการมีส/วนร/วมของประชาชนในการ
ตดั สินใจในเรื่องสาธารณะทเ่ี กยี่ วของกับวถิ ีชีวิตของตนเอง ครอบครัว และชุมชน

แนวทางในการทาํ งานเพื่อสงเสรมิ การมีสวนรวมในทางการเมืองของสตรี
การส/งเสริมใหผูหญิงเขาร/วมการเมือง ไดแก/ การเพิ่มพูนความรูความสามารถใหกับผูหญิง

เสริมสรางความรู ความเขาใจเกี่ยวกับความเสมอภาค และความเปนธรรมระหว/างหญิงชาย และเจตคติใน
คุณค/าและศักด์ิศรี ความเปนมนุษย% และส/งเสริมการสรางเครือข/าย เพื่อใหเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู และ
รณรงค%ประชาสัมพันธ% ใหสังคมเห็นความสําคัญ กระตุนใหพรรคการเมืองเห็นความสําคัญของผูหญิง และ
ส/งเสรมิ ผูหญงิ ในการลงสมคั รเลือกต้งั และเผยแพรค/ วามรูในการลงคะแนนเสยี งเลือกตั้ง สนับสนุนใหสมาชิกใน
ครอบครัวท่ีเปนผูหญิง ลงสมัครรับเลือกต้ังและส/งเสริมใหมีการเลือกท้ังหญิง และชายเปนผูแทนทางการเมือง
รวมทั้ง การศึกษาและวิจัยเพ่ือพัฒนาองค%ความรูเก่ียวกับการมีส/วนร/วมทางการเมืองของผูหญิง การจัดสรร
งบประมาณ และการกาํ หนด มาตรการพเิ ศษในการสนบั สนนุ การมสี ว/ นร/วมทางการเมืองของสตรี146

ชยั อนนั ต สมุทวาณิช กล/าววา/ การมีสว/ นรว/ มทางการเมืองเปนปรากฏการณ%ที่สําคัญอย/างหน่ึงใน
กระบวนการปกครองในระบอบประชาธิปไตยหรือในระบอบการเมืองในปKจจุบัน (ท้ังในระบอบประชาธิปไตย
และระบอบเผดจ็ การ) ทงั้ นี้จากเหตุผลในหลักนิติธรรมผูปกครองในระบอบต/างๆต/างก็อางความชอบธรรมแห/ง
อาํ นาจปกครองทจ่ี ะทําใหผอู ยูใ/ ตการปกครองยอมรับกต็ อ/ เมอ่ื ผูปกครองเช่ือว/าการใชอํานาจปกครองน้ันถูกตอง
ตามหลักเหตุผลและกฎเกณฑ%ที่กําหนดฉะนั้นผูปกครองตองทําใหเห็นว/าตนมิไดละเมิดกติกาของสังคมและ
ปกครองอย/างมีเหตุผล การมีส/วนร/วมทางการเมืองของระบอบการเมืองแบบตะวันตกน้ันการสรางระบอบ
ประชาธิปไตยข้ึนมาการมีส/วนร/วมในระยะแรกเปนการมีส/วนร/วมของตัวแทนกลุ/มผลประโยชน%ต/างๆในสังคม
จนกระท่ังตัวแทนเหล/าน้ีจะทําหนาที่เปนสถาบันทางการเมืองต/อมาเมื่อมีการขยายสิทธิทางการเมืองให
กวางขวางย่ิงขึ้นระบบตัวแทนจึงไดรับการพัฒนาไปเปนระบบผูแทนกล/ุมต/างๆทางการเมืองสามารถเขาไปมี
ส/วนร/วมในการกําหนดนโยบายการสรางความมั่นคงใหแก/สังคมและกล/ุมผลประโยชน%ต/างๆน้ีมีกลไกทาง
การเมอื งของกลม/ุ เองโดยไม/จาํ เปนตองพง่ึ ตอ/ ระบบราชการดังนั้นเราจะเห็นไดว/าการมีส/วนร/วมทางการเมืองใน
สังคมตะวันออกน้ันเปนสง่ิ สาํ คญั มีความตอ/ เนื่องและไดรับการพฒั นาจะกลายเปนสถาบันหลักทางการเมืองของ
ประชาชนไดเขามามีบทบาททางการเมอื งรปู แบบของการมีสว/ นร/วมทางการเมอื ง147

สรปุ ความสาํ คัญของสตรใี นการมีสว/ นร/วม จะมีผลต/อการพัฒนาการมีส/วนร/วมในทางการเมืองโดย
สตรีจะไดรบั การยอมรับความแตกต/างและความหลากหลายทําใหภาวะดุลยภาพทางการเมือง เศรษฐกิจ และ
สังคมอันจะก/อใหเกิดความเขมแข็งโดยจะเอ้ือใหเกิดการเคล่ือนไหวทางการเมืองแบบใหม/ และก/อใหเกิด

146สาํ นกั ส/งเสรมิ ความเสมอภาคหญงิ ชาย, “การสง/ เสรมิ การมีสว/ นร/วมทางการเมืองของสตรี”, กระทรวงการพัฒนา
สังคมและความม่ันคงของมนษุ ย% : สาํ นกั งานกิจการสตรแี ละสถาบนั ครอบครัว, 2547, (อัดสําเนา).

147ชัยอนันต%สมุทวาณิช, ป‚ญหาการพัฒนาทางการเมืองไทย, (กรุงเทพมหานคร : จุฬาลงกรณ%มหาวิทยาลัย, 2538),
หนา 12.

96

ประเด็นทางการเมืองใหม/ ๆเกิดการตรวจสอบกระบวนการทางการเมืองอันจะส/งผลการระบบการเมืองท่ีมี
ประสิทธภิ าพเปนประโยชนต% อ/ การบริหารทองถ่ินและประชาชนสว/ นรวม

๗.๕ ป‚ญหาและอปุ สรรคในการมสี วนรวมทางการเมืองของสตรี

คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ใหความเห็นว/า ปKญหาและอุปสรรคสําคัญต/อ
การเขามามสี ว/ นรว/ มทางการเมืองของสตรี ประกอบดวย

1) ระบบการปกครองในสมัยโบราณ ไมเ/ ปxดโอกาสใหสตรีไดมบี ทบาทในดานการเมืองการปกครอง
2) ความคดิ ความเช่ือของสตรี เชื่อว/าหนาที่ทางการเมืองเปนของผูชาย สตรีไทยจึงขาดความสนใจใน
เร่ืองน้ี แต/เมื่อมีความจาํ เปนกส็ ามารถทาํ หนาท่ใี นดานการเมืองการปกครองไดดวยความรับผิดชอบยิ่ง
3) ลักษณะการบรหิ ารของสตรี ทําใหสตรีขาดลักษณะการเปนผนู ํา148

Kate อธิบายว/า อปุ สรรคในการเขามามีส/วนร/วมทางการเมอื งของสตรี ไดแก/
1) ปจK จัยดานการกล/อมเกลาทางสังคม
2) ปจK จัยดานกายภาพ
3) ปจK จัยดานโครงสรางสงั คม
4) ปจK จยั ดานการจัดลําดับชนช้นั ทางสังคม
5) ปจK จัยดานครอบครัวและความรับผดิ ชอบในฐานะแม/บานและมารดา
6) ปKจจัยดานกฎหมายและขอบังคบั ทางสังคม
7) ปจK จยั ดานความเชอ่ื ทางศาสนาและแงค/ ิดทางมนุษยวทิ ยา
8) ปจK จัยดานคา/ นิยมและความเชอื่ ดานจติ วทิ ยา149

เกรียงศักด์ิ เจริญวงศศักด์ิ กล/าวถึง ปKญหาพฤติกรรมไม/สนใจการเมืองของประชาชน มีอิทธิพลต/อ
ความคิดของสตรี ดงั นี้

1) คนไทยถูกปลกู ฝงK ทางความคิดว/าการเมอื งเปนสง่ิ ที่เลวราย
2) คนในสังคมเบอื่ หนา/ ยระบบการเมือง
3) คนในสงั คมไมร/ ูวา/ การเมอื งมผี ลดี ผลเสียตอ/ ตนเองอยา/ งไร
4) ความดอยโอกาสทางการศึกษาของคนในสังคม ทาํ ใหไมเ/ ขาใจระบบ การเมือง
5) สภาพสงั คมทีเ่ ปลยี่ นไปส/วู ิถชี ีวิตทีม่ กี ารแขง/ ขนั ทางเศรษฐกจิ สูง
6) ระบบการศึกษาไม/ชว/ ยใหเกดิ การตืน่ ตวั ทางการเมอื ง150

148คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห/งชาติ, สถานภาพป‚จจุบันของสตรีไทย, (กรุงเทพมหานคร :
สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง/ ชาติ, 2533), หนา 194.

149Kate Millett, Sexual Politics, อางใน กมลา ขันทปราบ, ผูหญิงกับการเมือง, (กรุงเทพมหานคร : สถาบันบัณฑิตพัฒ
นบรหิ ารศาสตร,% 2535), หนา 16.

150เกรียงศักดิ์เจริญวงศ%ศักดิ์, อนาคตผูนําการเมืองไทยในสองทศวรรษหนา,(กรุงเทพมหานคร : ซัคเซสมีเดีย, 2539),
108 – 110.

97

วเิ วศ ศรพี ุทธา กลา/ วว/า สาเหตขุ องปKญหาที่สตรีระดับหม/ูบานขาดคุณภาพและดอยบทบาทใน การ
พัฒนาโดยพบวา/

1)ปKญหาเกิดจากตัวผูนําสตรีเอง คือขาดความรู ความเขาใจในบทบาทหนาที่ของตน ขาด
ประสบการณ%ในการทํางานพัฒนาชุมชนขาดสภาวะความเปนผูนํา สรีระ สุขภาพ ไม/เอ้ือต/อการปฏิบัติหนาท่ี
ทัศนคติและคา/ นิยมทไ่ี มถ/ กู ตองของผูนําสตรีเอง

2)เกิดจากชุมชนคือ ชุมชนไม/ใหความสําคัญต/อบทบาทสตรี ชุมชนไม/ยอมรับ บทบาทผูนําสตรีชุมชน
ไมใ/ หโอกาสแก/สตรใี นการแสดงออกท้ังความคดิ และการกระทํา

3)เกิดจากงานท่ีเก่ียวของ คือ ไม/ไดรับการฝ‰กอบรมอย/างจริงจังและต/อเน่ืองหน/วยงานรัฐและองค%กร
เอกชน ตา/ งมอบหมายงานที่ซับซอนจนสบั สน ขาดการกระตุนและกําลังใจในการทํางาน

4) เกิดจากครอบครวั ผูนาํ สตรี คือครอบครวั ไมส/ นบั สนนุ ฐานะเศรษฐกจิ ของครอบครัวไม/มั่นคงสตรีใช
เวลาในการดูแลครอบครัวมากจนไม/มีเวลาใหกิจกรรมชุมชน ปKญหาที่เกิดจากเจาหนาท่ีของรัฐเช/น กํานัน
ผูใหญ/บานไม/สนับสนุนใหประชาชนมาสมัครเพราะไดตระเตรียมคนของตัวเองขึ้นเปน สมาชิกสภา อบต.แลว
ซึ่ง เปนการขัดขวางการมีส/วนร/วมของประชาชน โดยอาศัยบารมีดวยการขอรองแมไม/ใช ความรุนแรง ส่ิงกีด
ขวางสําคัญคือ ทัศนะชายเปนใหญ/ในชุมชนต/อ บทบาทผูนําของสตรี เช/น การเมืองเปนเรื่องของบุรุษสตรีเปน
ผูนําไม/ได สตรีตองดูแล บาน เล้ียงบุตร ไม/มีเวลาสนใจการเมืองนอกจากน้ัน คือ ฐานะยากจนและปKญหา
สขุ ภาพ151

สธุ ีรา ทอมสันวจิ ิตรานนท กล/าวถงึ ส่งิ กดี ขวางต/อการเขาสูก/ ารเมืองทองถนิ่ ของสตรดี งั น้ี
1) สิง่ กดี ขวางทางสังคม

1.1) จากบทบาททางเพศและความเปนผูนํา การปฏิบัติและวัฒนธรรมที่ถ/ายทอดมาโดยกําหนด
บทบาทเพศหญิงและเพศชายทางสังคมอย/ูบนพื้นฐานสรีระทางร/างกายเปนตัวกําหนดภารกิจ สตรีไทยถูกวาง
บทบาทดานครอบครัว เล้ียงเด็ก ดูแลสามีผูสูงอายุ ทํากับขาวสตรีท่ีตองการลงสมัครรับเลือกต้ังตองเผชิญกับ
ทศั นคตขิ องครอบครัว สามแี ละตนเอง

1.2) โอกาสทางการศกึ ษาและการฝ‰กอบรม ดานการศึกษาฐานะของ ครอบครัวมีส/วน เนื่องจาก
ถาฐานะยากจนบุตรชายจะไดสิทธิเรียนสูงกว/าบุตรสาวสตรีชาวบานละอายในการลงสมัครเพราะการศึกษาต่ํา
และไม/รูบทบาทและหนาทข่ี องผูสมคั รเลือกตัง้ ทองถน่ิ

1.3) ปจK จัยเงื่อนเวลาการมีหนาท่ีมารดาและบุตรสาวตองรับภารกิจในบาน ทุกอย/างและตองทํา
การเกษตร

2) สิ่งกดี ขวางทางโครงสราง
2.1) พ.ศ. 2457 กฎหมายไม/ใหสตรีเปนผูใหญ/บาน เม่ือเขาเปนกรรมการสตรี จะถูกเลือกเปน

ผนู ํานอยสตรีจึงขาดโอกาสและประสบการณ%ในการทํางานทองถ่ิน
2.2) เงินค/าตาํ แหนง/ นอย

151วิเวศ ศรีพุทธา, “การพัฒนาคุณภาพและบทบาทผูนําสตรีระดับหมู/บานเพื่อการพัฒนาชุมชน”,วิทยานิพนธ
ศิลปศาสตรมหาบณั ฑติ , (บัณฑิตวิทยาลัย : มหาวทิ ยาลยั ขอนแกน/ ), 2541, หนา 6 – 7.

98

2.3) ผมู อี ิทธพิ ลและผลประโยชน%ท่ีเปนตัวเงิน เนื่องจากบางพ้ืนท่ีกํานันและผูใหญ/บานมีอิทธิพล
ทางธุรกิจดวย ถาสตรีเขามาทํางานอาจเสี่ยงต/อชีวิต และข/าวสารของ อบต. การเลือกตั้ง กระจุกอย/ูท่ีกํานัน
ผูใหญบ/ าน152

เมทนิ ี พงษเวช ระบุถึงสาเหตุทท่ี าํ ใหผหู ญิงมีส/วนรว/ มทางการเมอื งนอย ซง่ึ เปนอุปสรรคต/อการมีส/วน
ร/วม และความกาวหนาของผูหญิงในทางการเมือง อาจสรุปได 2 ปKจจยั คือ

1) ปจK จยั ภายนอก ซ่ึงรวมถึงวัฒนธรรมทางการเมืองที่พรรคการเมืองปxดกั้นโอกาสของผูหญิงจึงทําให
ผูหญิงไม/อยากเขาร/วมพรรคการเมือง นอกจากนี้ส/วนต/าง ๆ ของสังคมไม/ใหโอกาสผูหญิงและไม/ไดใหการ
สนับสนุนผหู ญิงเท/าทค่ี วร รวมทง้ั ทัศนคตแิ ละพันธนาการทางความคิดท่ีกดี กนั ผหู ญิงหรอื ที่ไม/ม่ันใจในผูหญิง

2) ปKจจัยภายใน ซ่ึงเช่ือมโยงกับตัวผูหญิงเอง คือ ผูหญิงขาดความมั่นใจ ขาดความรูทางการเมือง ขาด
เปoาหมาย ขาดข/าวสาร รวมท้งั การยอมรับสภาพ ไม/เห็นคุณค/าของตัวเอง ซึ่งหลาย ๆ ส/วนเหล/านี้ เน่ืองจากประเพณี
วัฒนธรรมทีห่ ล/อหลอมมาใหผหู ญิงเปนผูตาม และมีบทบาทหลักในฐานะมารดาและภรรยา153

วิระดา สมสวัสดิ์ กล/าวว/า ผูหญิงเผชิญกับอุปสรรคเชิงวัฒนธรรมและโครงสรางทางสังคมหลาย
ประการทจ่ี ะมีส/วนรว/ มทางการเมืองและสาธารณะ รวมถึง

1) เจตคติและการเลือกปฏิบตั ิ
2) ความสมั พันธ%เชิงอาํ นาจระหวา/ งหญงิ ชายทีไ่ มเ/ ท/าเทียมกันในครอบครัว
3) การกาํ หนดใหผชู ายเปน “หัวหนาครอบครัว” ทัง้ ทางสังคม เศรษฐกจิ และการเมือง
4) ความรบั ผดิ ชอบในบานและในการดแู ลลูก
5) การขาดประสบการณใ% นกจิ การสาธารณะ
6) การขาดแบบอยา/ งและการสนับสนุนของผูหญิงที่อย/ใู นอํานาจ
7) ความกลัวความรุนแรง การคกุ คาม การวพิ ากษว% ิจารณ%และการถูกหยา/ ขาดจากสามี
8) การไมเ/ ห็นคณุ ค/าของตนเอง
9) วัฒนธรรมของการเผชิญหนาทางการเมืองท่ีสราง “ผชู นะ” และ “ผแู พ”
10) การเลือกปฏบิ ัตติ /อผูหญิง
11) ค/าใชจ/ายในการลงสมัครรับเลือกต้งั และการอยใู/ นตาํ แหน/งมีสูง
12) การขาดการศกึ ษา154

สรปุ อปุ สรรคในการเขารว/ มทางการเมืองของสตรีที่แทจริง คือ สตรีไม/พยายามอย/างเพียงพอที่จะ
แสดงความสามารถออกมา นอกจากนี้ส/วนต/าง ๆของสังคมไม/ใหโอกาสและสนับสนุนผูหญิงเท/าที่ควร รวมทั้ง
ทัศนคติและพันธนาการทางความคิดที่กีดกัน ผูหญิงหรือไม/มั่นใจในผูหญิง ทําใหผูหญิงขาดความม่ันใจ ขาด

152สุธีรา ทอมสนั วิจติ รานนท%, สิทธิสตรีไทยในรัฐธรรมนูญ, (กรุงเทพมหานคร : สถาบันวิจัยบทบาทหญิงชายและการ
พฒั นา, 2539), หนา 11 – 12.

153เมทนิ ี พงษเ% วช, ผูหญิง บนเสนทางแหงอํานาจและการตดั สินใจ, อางแลว, หนา 16.
154วิระดา สมสวัสดิ์, ครอบครัว วัฒนธรรมและศาสนา : อุปสรรคตอการมีสวนรวมทางการเมืองของผูหญิง,
(กรุงเทพมหานคร : สํานักงานสิทธมิ นษุ ยชน, 2546), หนา 25.

99
ความรูทางการเมือง ขาดเปoาหมาย ขาดข/าวสาร รวมท้ังการยอมรับสภาพ ไม/เห็นคุณค/าของตัวเอง ปKจจัยอ่ืนๆ
จากประเพณีวัฒนธรรมที่หลอ/ หลอมมาใหผหู ญงิ เปนผตู ามและมีบทบาทหลักในฐานะมารดาและภรรยา

การมสี วนรวมทางการเมืองของสตรี

100

บทท่ี ๘

แนวคิดเกย่ี วกับการบริหารและการใหบริการ

เมื่อพูดถึงการบริหาร ตองพูดถึงการจัดการดวยเพราะคําท้ังสองมีความหมายใกลเคียงกันมากและ
บางครงั้ สามารถใชแทนกันได

๘.๑ ความหมายการบริหาร

“การบริหาร” (Administration) หมายถึง กระบวนการของการบรรลุเปoาหมายขององค%การใดองค%การหน่ึง โดย
อาศัยการปฏิบัติที่ประสานกันของหนาท่ีแต/ละส/วน คือ การวางแผน การจัดองค%การ การส่ังการ และการควบคุม
“การจดั การ” (Management) หมายถงึ การนําเอานโยบายที่ฝ9ายบริหารกําหนดไว ไปปฏิบัติใหประสบความสําเร็จ
โดยอาศยั ปจK จัยการผลิตท่มี ีอย/ูอย/างมีประสิทธภิ าพและประสิทธผิ ล

ดับบลิว เจ เบยเรย (W.J. Byre) ในพจนานุกรมออกซ%ฟอร%ด (Oxford Dictionary) ไดนิยามศัพท%ของคํา
ว/า “การบริหาร” ไววา/ เปนการจัดการทางธุรกจิ ซึ่งอาจอธบิ ายความแตกต/างได ดงั นี้

1) การบริหารเก่ียวของกับการสรางหรือกําหนดนโยบาย (Policy) ส/วนการจัดการเกี่ยวของกับการนํา
นโยบายไปปฏิบตั ิใหเห็นผล

2) การบริหารเปนการกระทําของนักบริหารระดับสูงในองค%การ ส/วนการจัดการเปนการกระทําของนัก
บริหารในระดับกลาง และระดับตน

3) การบริหารเกย่ี วของกับการเลือกในเรื่องท่ีมีความสําคัญอันเกี่ยวกับ การอยู/รอด คุณค/า บุคลิกภาพ การ
เจริญเติบโต และการประสบผลสําเร็จสูงสุด ส/วนการจัดการเก่ียวของกับการตัดสินใจในการปฏิบัติงานที่ทําเปน
ประจาํ

4) การบริหารจะเปนการมองท้ังเร่ืองภายนอกและภายในขององค%การ ท่ีเก่ียวของกับนโยบาย
วัตถุประสงค% ความสัมพันธ%กับภายนอก ส/วนการจัดการเปนการมองในแวดวงภายในที่เกี่ยวของกับส่ิงที่เกิดขึ้นใน
องคก% าร155

จากความหมายท่ีกล/าวมา จะเห็นความหมายท่ีไม/สอดคลองกันของคําทั้งสองคําน้ีในลักษณะแทนกันอย/าง
แพร/หลาย นั่นหมายความว/าผูใชส/วนใหญ/ไม/ไดเนนความแตกต/างดังที่กล/าวมาขางตน แต/กลับเห็นว/าทั้งสองคําน้ี
โดยทั่วไปอาจใชแทนกันและหมายถึงสิ่งเดยี วกนั ได

สําหรับความหมายของคําว/า “การบริหาร” หรือ “การจัดการ” น้ันปรากฏอย/ูมากมายในตําราหรือ
บทความต/าง ๆ นกั คดิ นกั วชิ าการ ไดใหคาํ นยิ าม ดงั น้ี

เฮอรเบริ ต เอ. ไซมอน (Herbert A. Simon)กล/าวถึงการบริหารว/าหมายถึง กิจกรรมท่ีบุคคลต้ังแต/
2 คนขน้ึ ไปร/วมกันดาํ เนินการเพือ่ ใหบรรลุวตั ถปุ ระสงค%156

สมพงศ เกษมสิน กลา/ ววา/ การบริหารมลี กั ษณะเด/นเปนสากลอยู/หลายประการ ดังนี้

155W.J. Byre, The two culture in Administration, อางใน สมพงษ% เกษมสิน, การบริหาร, พิมพ%ครั้งที่ 7,
(กรงุ เทพมหานคร : ไทยวัฒนาพานชิ , 2533), หนา 2.

156เรื่องเดียวกัน, หนา 3.

101

1) การบรหิ ารย/อมมีวตั ถุประสงค%
2) การบรหิ ารอาศัยปจK จยั บุคคลเปนองค%ประกอบ
3) การบริหารตองใชทรัพยากรการบริหารเปนองคป% ระกอบพืน้ ฐาน
4) การบริหารมลี ักษณะการดาํ เนนิ การเปนกระบวนการ
5) การบรหิ ารเปนการดาํ เนนิ การรว/ มกันของกลุ/มบคุ คล
6) การบริหารอาศัยความร/วมมือร/วมใจของบุคคล กล/าวคือความร/วมใจ (collective mind) จะ

กอ/ ใหเกดิ ความร/วมมอื ของกลม/ุ (group cooperation) อนั จะนาํ ไปสู/พลังของกลุ/ม (group effort)
ทจ่ี ะทาํ ใหบรรลุวตั ถปุ ระสงค%
7) การบริหารมลี กั ษณะการรว/ มมอื กันดําเนนิ การอย/างมีเหตุผล
8) การบริหารมีลักษณะเปนการตรวจสอบผลการปฏบิ ัติงานกบั วัตถปุ ระสงค%
9) การบริหารไม/มีตวั ตน (intangible) แตม/ ีอทิ ธพิ ลตอ/ ความเปนอยูข/ องมนุษย%157

ธงชัย สันติวงศ ไดใหความหมาย การบริหาร คือ การใชคนและใชเทคนิคต/าง ๆ เพ่ือใหการ
ปฏิบัตงิ านสาํ เรจ็ ลุลว/ งไปดวยดีตามวัตถปุ ระสงค% หรอื ตามแผนงานที่วางไว158

ชุบ กาญจนประกร นิยามว/า การบริหารหมายถึง การทํางานของคณะบุคคลตั้งแต/สองคนขึ้นไปท่ี
รวมกนั ปฏิบัติการใหบรรลเุ ปoาหมายรว/ มกนั ใชกํากบั และแสดงใหเหน็ ลกั ษณะการบริหารงานแต/ละประเภท ถา
เปนบุคคลคนเดียวเราเรียกวา/ เปนการทาํ งานเฉย ๆ เทา/ นน้ั 159

จากนิยามของนักวชิ าการดงั กลา/ วสรปุ ไดว/าการบรหิ ารนัน้ มอี งคป% ระกอบพืน้ ฐาน 3 ประการ คือ
1) จะตองมบี ุคคลอย/างนอยสองคนขึ้นไป
2) จะตองมกี ารกระทําอยา/ งร/วมแรงรว/ มใจของกล/มุ บุคคลน้ัน
3) จะตองมงุ/ สู/วัตถปุ ระสงคข% องกล/มุ ท่ีตั้งไวร/วมกันอย/างมีเหตผุ ล

ชุบ กาญจนประกร จากความหมายทกี่ ล/าวถงึ จะเหน็ ไดว/า การบริหารและการจัดการมีความหมาย
ทคี่ ลายกนั ในองค%การขนาดใหญจ/ งึ มกี ารแบง/ การบรหิ ารออกเปน 3 ระดับ คือ

1) การบริหารระดับสูง (Top Management) หากเปนองค%การเอกชน จะไดแก/ ประธานบริษัท
กรรมการบริหาร กรรมการผูจัดการ เปนตน หากเปนองค%การของรัฐ ไดแก/ รัฐมนตรี ปลัดกระทรวง อธิบดี เปนตน
ผูบริหารระดบั น้มี หี นาทีก่ ําหนดนโยบาย วางแผน ตดั สนิ ใจในปKญหาสําคัญขององค%การ

2) การบริหารระดับกลาง (Middle Management) องค%การเอกชนไดแก/ ผูจัดการโรงงาน ผูจัดการสาขา
หัวหนาแผนก หากเปนองค%การของรัฐ ไดแก/ ผูว/าราชการ หัวหนาส/วนราชการระดับเขต ระดับจังหวัด รับผิดชอบ
การวางแผน กําหนดระเบียบวิธีปฏิบัติงาน ตามแผนของผูบริหารระดับสูงท่ีกําหนดไว โดยการส่ังงาน และรับ
รายงานจากผูบรหิ ารระดับตนท่ีอยใู/ นความรับผดิ ชอบ

157เรอื่ งเดยี วกัน, หนา 5-6.
158ธงชัย สนั ตวิ งศ%, องคการและการบรหิ าร, (กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พไ% ทยวัฒนาพานิช, 2537), หนา 25.
159ชุบ กาญจนปร ะกร, ความ รูเบื้องตนเกี่ ยวกับการบริ หาร, (กรุง เทพมหานคร : สํานักพิม พ%
มหาวทิ ยาลยั สโุ ขทยั ธรรมาธริ าช, 2539), หนา 8.

102

3) การบริหารระดับตน (Supervisory Management) หากเปนองค%การเอกชน จะไดแก/ หัวหนาแผนก
หัวหนางาน หรือหากเปนองค%การของรัฐ ไดแก/ หัวหนาฝ9าย หัวหนาแผนกหัวหนากอง หัวหนาส/วนราชการระดับ
อําเภอ/กง่ิ อําเภอ มหี นาที่มอบหมายงาน ลกั ษณะเปนงานประจาํ ไมต/ องตัดสินใจ160

ปราณี กองทพิ ย กล/าววา/ ผูบริหารไม/ว/าจะอยู/ระดับไหนจําเปนตองอาศัยทักษะในการดําเนินงาน และจะ
ประสบความสาํ เร็จเมอ่ื สามารถทําใหผูร/วมงาน ซึ่งมีความชํานาญหรือความสามารถต/างกันร/วมแรงร/วมใจกันทํางาน
ในองค%การดวยความราบรนื่ ทกั ษะท่กี ล/าวถงึ ไดแก/

1) ทักษะดานเทคนิค (TechnicalSkill) คือ สามารถปฏิบัติงานดวยความเชี่ยวชาญ ตามสาขาอาชีพโดย
การใชฝwมือ อุปกรณ%ดวยมือปฏิบัติงาน หัวหนางาน (Supervisor) จําเปนตองมีความสามารถมากกว/า ผูบริหาร
ระดบั อืน่ เพอื่ เปนท่ีปรกึ ษาหรือผูสอนงานแกผ/ ปู ฏิบัติใหเกดิ ความรูความชาํ นาญ

2) ทักษะดานมนุษย%สัมพันธ% (Human relation Skill) คือ ความสามารถในการใชวิธีการต/างๆ จูงใจให
สมาชิกในองค%การร/วมมือร/วมใจทํางานตามวัตถุประสงค% ผูนําทุกระดับตองพัฒนาปลูกฝKงใหตนเขาใจ จิตวิทยาการ
จงู ใจ และพฤตกิ รรมของบุคคล เพ่ือนาํ มาใชในการประสานงานและการสง่ั การ

3) ทกั ษะดานความคิด (Conceptual Skill) คือ ความสามารถในการคิดวิเคราะห% การใชวิจารณญาณริเริ่ม
สรางสรรค% เพื่อนํามาใชในการตัดสินใจ การวางนโยบาย การวางแผนหรือเตรียมวิธีการปฏิบัติงานต/าง ๆ ซ่ึงผูนํา
ระดับสงู ระดบั กลาง ระดับลา/ ง จาํ เปนตองพัฒนาทักษะดานน้ี ดงั ภาพ 161

ระดบั สูง ระดบั สงู ระดบั สูง

ระดับกลาง ระดบั กลาง ระดบั กลาง
ระดบั ล/าง ระดบั ล/าง ระดับลา/ ง

ทักษะดานเทคนิค เทคนิคดานมนุษย%สมั พันธ% ทกั ษะดานความคิด

แผนภูมิท่ี 2.1 แสดงการแบงระดบั และทกั ษะการบรหิ าร

: ก , กก ก , (2535: 5)

จากแผนภูมิท่ี 2.1 แสดงระดับและทักษะการบริหารในระดับต/าง ๆ อันนําไปส/ูการบริหารท่ีมี
ประสิทธิภาพ พบว/า ทักษะและความคิดของการบริหารไม/ว/าระดับใดตองไดรับการพัฒนาทักษะดานเทคนิค
ดานมนุษย%สัมพันธ%และดานความคิด เพื่อใหกระบวนการบรหิ ารสมั ฤทธิผ์ ล

160เร่ืองเดียวกัน
161ปราณี กองทิพย,% หลักการจัดการ, (กรงุ เทพมหานคร : พัฒนาวิชาการ, 2535), หนา 5.