Năm 1996, chính trị gia người Pháp Jacques Delors từng bàn về giáo dục và trực tiếp trả lời câu hỏi ‘học để làm gì?’ Trong bản Báo cáo Giáo dục: Một tài sản đang được cất giấu tiềm ẩn, ông chỉ ra 4 rường cột của việc học gồm: Học để chung sống; Học để biết; Học để làm; và Học để làm người (Học để tồn tại.) Jacques Delors cũng nhấn mạnh, học tập là suốt đời. Ngày nay, giáo dục phát triển hơn rất nhiều nhưng đi kèm với đó là những thách thức, áp lực cũng như những khát khao đổi mới sáng tạo. Những nhà giáo dục, các cơ quan ban ngành…. và cả xã hội đều góc nhìn, cách tiếp cận để thúc đẩy nền giáo dục Việt Nam phát triển. Những người nghệ sĩ trẻ lại có cách tiếp cận riêng về chủ đề này. Dự án nghệ thuật cộng đồng Tiếp Bước Tiến cho thấy những góc nhìn độc đáo của người nghệ sĩ về giáo dục Việt Nam. Ba tác phẩm mới của Nam Long, Mai Vũ, và JiJi & MinMin thuộc dự án Tiếp Bước Tiến cho chúng ta một hình dung và ước mơ khác về giáo dục. JiJi & MinMin Mai Vũ 101
"Khi mình chơi thì mình muốn học hơn" Nam Long là một cậu bé học lớp 4 và đặc biệt yêu thích lập trình. Cậu cùng hai bạn nữa cùng nhau sáng tạo một trò chơi giúp cho việc học đánh chữ trên máy tính trở nên vui hơn. Nam Long cũng là thành viên nhỏ tuổi nhất tham gia dự án nghệ thuật cộng đồng Tiếp Bước Tiến. Xuất phát từ ý tưởng "học chữ như chơi", cậu bé muốn lập trình ra một trò chơi để các bạn nhỏ tuổi cùng nhau say sưa vừa vui vừa học. "Tại vì khi mình chơi thì mình sẽ muốn học hơn mà," Nam Long nói, từ góc nhìn một cậu học sinh đang ngồi trên ghế tiểu học. Nam Long suy nghĩ về giáo dục, nhưng trên thực tế, cậu để ý đến việc học và sự học hơn. Và bằng tâm hồn của một cậu nhóc, những niềm vui thích học tập và khám phá, cũng như lập trình của cậu bé đều rất... màu nhiệm. Hiện tại Nam Long và hai người bạn của mình vẫn đang lập trình và cùng nhau chơi thử để xem trò chơi này đã đủ vui để học chưa. "Kiểu như là muốn bắn ra ma thuật thì mình phải đánh chữ ra một câu thần chú nào đó liên quan đến nhiều chủ đề khác nhau," Nam Long chia sẻ, "Ví dụ như một câu gì đó liên quan tới bảo vệ môi trường ấy." Quét mã để xem full Artwork ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 102
103
ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 104
"Sáng tạo là nuôi dưỡng những hạt mầm thay đổi" Mai Vũ, nhà làm phim độc lập gây chú ý với phim ngắn Spring Roll Dream cũng có những góc nhìn riêng về giáo dục, từ chính trải nghiệm của cô. Từng là sinh viên Kiến Trúc ngành Nội thất, Mai Vũ bỏ dở việc học để theo đuổi làm phim hoạt hình. "Dù vậy mình vẫn khao khát được tiếp cận một nền giáo dục sáng tạo cởi mở và hướng về con người nhiều hơn," cô chia sẻ. Đối với Mai Vũ, việc học ở trường National Film and Television School đã mở ra cho cô những con đường mới trong hành trình sáng tạo. "Nghệ thuật nói riêng hay sáng tạo nói chung là một cách để bày tỏ suy nghĩ và cảm xúc của bản thân, giống như ngôn ngữ vậy. So với thế hệ của mình thì bây giờ đã có nhiều trường học nuôi dưỡng khả năng sáng tạo của trẻ em hơn." Theo Mai Vũ, bước tiến này cũng đến từ nhiều các cá nhân sáng tạo với mong muốn đóng góp ngược lại cho cộng đồng. Có rất nhiều người bạn của cô với sức ảnh hưởng nhất định trong lĩnh vực sáng tạo hoặc kinh doanh, họ đi học những điều hay ở nước ngoài rồi trở về Việt Nam và tham gia giảng dạy ở các trường học để dạy trẻ sáng tạo theo cách của riêng. Một trong tác phẩm gần đây nhất của Mai Vũ (thuộc dự án Tiếp Bước Tiến,) Mai Vũ đã lấy cảm hứng từ trò chơi xếp gạch quen thuộc để nói về giáo dục sáng tạo. Trò chơi mở đầu với phần nền móng làm từ những viên gạch đơn sắc, đại diện cho thời kỳ khi mà sự sáng tạo vẫn chưa được chú trọng. "Và rồi các nhân tố sáng tạo cá nhân xuất hiện, trong những hình hài, kích cỡ và màu sắc xô lệch khuôn mẫu, trở thành chất xúc tác cho những thay đổi bên trong nền móng. Nền móng trở nên giàu dinh dưỡng hơn, hỗ trợ thế hệ tiếp theo đâm chồi sáng tạo mạnh mẽ," Mai Vũ chia sẻ. Quét mã để xem full Artwork 105
106 ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM
"Tự tạo nên đôi cánh của riêng mình" JiJi & MinMin là một bộ đôi có niềm đam mê bất tận với phim hoạt hình và những thứ ngoài không gian. Cả hai được biết tới nhiều nhất qua dự án Vietnamese Lofi Girl. Tham gia Tiếp Bước Tiến với chủ đề đề Giáo dục bậc cao, JiJi & MinMin đã hình thành ý tưởng từ sự hóa thân (The Metamorphosis.) Cả hai đã mượn bốn hồi chuyển mình của một con sâu bướm kể từ khi còn là trứng, đến khi thành nhộng rồi phá kén tung bay bằng đôi cánh rực rỡ ý chí của riêng mình. Nhìn ngắm tác phẩm của JiJi & MinMin là nhìn ngắm những mộng mơ gặp thực tế, một cách thẩm mỹ nhưng cũng đầy động lực phát triển khi những nghệ sĩ trẻ nghĩ về nền giáo dục bậc cao. Nhưng giờ đây, trường đại học ngày càng nhiều và đa dạng, nhiều bậc học - cử nhân, thạc sỹ, tiến sỹ, trường học trong nước - chương trình học quốc tế, ngành học cũng ngày càng nhiều và đa dạng hơn. Thậm chí còn có những chương trình học bên ngoài, khoá học online, mà chúng ta có thể chủ động chọn nội dung theo khung thời gian và tốc độ của bản thân, thay vì bị động bám theo một khung chương trình cứng nhắc. Vậy nên mình có thể chủ động quyết định con đường mình muốn đi và cuộc sống người lớn của mình, JiJi & MinMin chia sẻ. JiJi cũng chia sẻ rằng, việc tồn tại những khóa học nghệ thuật (cả trực tuyến lẫn trực tiếp) là rất quan trọng, góp phần nuôi dưỡng "đôi cánh" để bay cao. Cả hai chia sẻ, "với chúng tôi, tính chủ động, quyền lựa chọn chính là bước tiến lớn nhất của giáo dục bậc cao. Ngày xưa, ông bà cha mẹ mình vì đời sống còn thiếu ăn thiếu mặc nên cơ hội học tập hạn chế, tư duy về học tập chưa cởi mở. Họ chuộng lao động chân tay vì tính thiết thực, còn học cao, kiến thức quá xa vời, có phần viển vông và... không mài ra ăn được." Quét mã để xem full Artwork 107
TRG H THIỆN TRG H THIỆN Nếu mình có một bài viết để học, mình sẽ thích nó. Một bài viết vừa học, vừa chơi mình sẽ ấn tượng và thoải mái với nó. Có vẻ đó sẽ là không khí sắp mình đây mà mình muốn gợi tả đến. Lần này, khách mời mình mời đến là Huy Thiện – anh là nhà thiết kế đồ họa / định hướng nghệ thuật và là nhà nhiếp ảnh gia ẩm thực.. Định dạng bài viết này cung cấp cho bạn “những câu hỏi ngớ ngẩn đầy chủ đích”, cùng theo dõi nhé! Để bắt đầu những câu hỏi, mình sẽ giới thiệu về Huy Thiện. Trong cuộc trò chuyện vừa qua, ngoài nhận lại câu trả lời là những “title – tựa đề” trong mô tả về công việc của anh, như mình đã nói ở phần đầu. mình còn nhận được những câu trả lời khác về anh, chẳng hạn như trải nghiệm trong quá khứ. Thiện thổ lộ, anh từng là một sinh viên Tài chính, rồi sau đó anh lại thích lĩnh vực sáng tạo nên đã chuyển sang. “Đến với ngành sáng tạo như một cái duyên, mình được một người anh giới thiệu đến một Trường về đào tạo thiết kế đồ hoạ ở Sài Gòn lúc bấy giờ, và mình thích ngành sáng tạo lúc nào không hay.” Dần dần, Thiện học tập thiết kế sáng tạo dựa trên việc tham gia khóa học ở trường, workshop chia sẻ của các bạn sáng tạo. Cộng với đó là khoảng thời gian nỗ lực lặp đi, lặp lại trong việc nghiên cứu, thử nghiệm, thiết kế, phổ cập về kiến thức, định hướng nghệ thuật của mình. SÁNG TẠO CÓ CHỦ ĐÍCH ĐỂ TÁC PHẨM CÓ CHIỀU SÂU HƠN Nội dung: Lê Quan Thuận (RGB) Hình ảnh: Trg H Thiện ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 108
THIỆN CÓ THỂ CHIA SẺ VỀ “SÁNG TẠO CÓ CHỦ ĐÍCH”? Mình mới bắt đầu thấm câu nói này trong thời gian gần đây thôi. “Sáng tạo có chủ đích” là một câu nói của một anh Founder (người sáng lập doanh nghiệp) của một lớp học về Định hướng nghệ thuật. Mình có cơ hội được làm việc với anh trong một khoảng thời gian ngắn, nhưng mình được thay đổi rất nhiều, và chính câu “Sáng tạo có chủ đích” đã giúp mình tạo ra các sản phẩm có chiều sâu nhiều hơn. Mình gọi nó là “châm ngôn” của mình từ bây giờ đi nhỉ! Nó giúp mình phải tìm hiểu và đào sâu về câu chuyện, tại sao mình làm ra được thiết kế này, nó có hợp lý không và nó có phù hợp với đối tượng (khách hàng, nhãn hàng..) không? Mỗi thiết kế mình phải tính toán kỹ về sự có mặt của chúng, nó tạo ra được giá trị gì cho khách hàng, nó có câu chuyện gì và câu chuyện đó nó có phù hợp không? Và đó cũng là quy trình làm sáng tạo của mình, đặt ra những câu hỏi rồi tự trả lời, sau đó dựa vào các câu trả lời đó mình mới triển khai nó thành hình ảnh. 109
110 ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM
Ở thời gian đầu mới làm nghề, mình ngồi vào máy liền bật Pinterest lên và xem cái gì hay hay là bắt chước làm theo. Ở thời gian sau này và đến hiện tại, khi bắt đầu thiết kế, mình bắt đầu đào sâu về câu chuyện của mỗi một Artwork (tác phẩm) đối với các ấn phẩm Packaging (Thiết kế bao bì), đối với câu chuyện thương hiệu trong Brand Identity (thiết kế Nhận diện thương hiệu) hoặc là câu chuyện gì thú vị đối với Food Photography (Nhiếp ảnh Ẩm thực). Để mỗi sản phẩm mình tạo ra đều có chiều sâu và câu chuyện đằng sau đó hơn là việc cứ thiết kế “đẹp”. KHI BẮT ĐẦU THIẾT KẾ, BẠN SẼ LÀM GÌ ĐẦU TIÊN? TẠI SAO? Thời gian đầu thì có chứ, mình hay bị mất tập trung trong khi thiết kế, vì khi ấy là một người mới mà! Mình hay research (nghiên cứu, tìm hiểu) nhiều nguồn khác nhau và bị lan man, thử hết phong cách này đến phong cách khác, mà không ra được kết quả và lại bị mất thời gian rất nhiều cho cái việc thử ấy. Nhưng đối với bản thân mình của thời điểm hiện tại, như mình đã nói ở trên, mình đã hoạch định ra được một quy trình làm việc thiết kế cụ thể, nên hiện tại cũng giảm thiểu được vấn đề ấy rất nhiều rồi. BẠN CÓ BỊ ẢNH HƯỞNG MỌI THỨ XUNG QUANH KHI THIẾT KẾ KHÔNG? ĐÓ LÀ GÌ? Thiết kế đồ hoạ cũng chỉ là một “công cụ” để tạo ra sản phẩm sáng tạo, vậy nên mới gần đây, mình thử một lĩnh vực mới hơn đó là nhiếp ảnh ẩm thực. Tưởng chừng không liên quan đến nhau nhưng thiết kế đồ hoạ bổ trợ rất nhiều cho nhiếp ảnh ẩm thực lắm đấy. Như mình đã chia sẻ, nếu mỗi sản phẩm sáng tạo của bạn đều có “câu chuyện” thì ngoài thiết kế ra. Nó sẽ có rất nhiều phương thức để tạo ra được sản phẩm ấy, nên cứ trải nghiệm hết những gì bạn thích đi, mỗi cái đều có thú vị đấy. BẠN CÓ THƯỜNG LÀM VIỆC KHÁC SONG SONG KHI THIẾT KẾ? 111
ALEXDANG ALEXDANG ALEXDANG ALEXDANG ALEXDANG ALEXDANG Thuộc thế hệ 9x đời đầu làm về thiết kế đồ họa, có cho mình hơn ‘bảy năm kinh nghiệm’ trong ngành với ba mảng chính: branding (thương hiệu), editorial (xuất bản) và packaging (bao bì), Alex Dang được cộng đồng thiết kế đánh giá cao đến với những dự án sáng tạo trong lĩnh vực branding (thương hiệu). Nhưng ít ai biết rằng anh đã từng là người thực hành nội dung trước khi làm thiết kế như bây giờ. Anh tốt nghiệp ngành Báo chí truyền thông, trường Đại học Khoa Học Xã Hội Nhân Văn TPHCM. Khi còn là sinh viên năm 2, Alex Dang bắt đầu đi làm việc bán thời gian, tự do tại nhiều kênh truyền thông lớn, chủ yếu về báo mạng, truyền hình và truyền thanh. “Mình làm sáng tạo nội dung truyền thông trong hơn 3 năm tại các công ty truyền thông rồi chuyển sang làm thiết kế quảng cáo một thời gian ngắn, trước khi dấn thân toàn phần cho thiết kế.” – Alex Dang chia sẻ. NUÔI DƯỠNG SÁNG TẠO VÀ TAY NGHỀ CHO Ý TƯỞNG ‘NỞ HOA’ Nội dung: Lê Quan Thuận (RGB) Hình ảnh: AlexDang ALEXDANG ALEXDANG ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 112
Với niềm đam mê chinh phục thiết kế sáng tạo, anh sang Canada du học ngành thiết kế truyền thông (từ gốc: communication design) tại Toronto, Canada. “Trong nhiều năm kinh nghiệm làm việc và học tập về nội dung, mình tự vấn rằng: Làm cách nào để diễn đạt một ý tưởng trong đầu hay trên trang giấy bằng hình ảnh thật tốt, hiệu quả và ấn tượng cho người xem? Chính những trăn trở đó đã khiến mình chọn việc du học thiết kế ở nước ngoài nhằm trau dồi thêm kỹ năng diễn đạt bằng hình ảnh, hiểu mình và hiểu khách hàng hơn, trước khi tập giải quyết các vấn đề lớn bằng thiết kế”. Học xong ở Toronto, anh bắt đầu đi làm thiết kế cho nhiều trong công ty tại Canada với đủ lĩnh vực: công ty xuất bản, design studio hay công ty về thiết kế kiến trúc khu vui chơi để lấy kinh nghiệm. Sau đó anh quay về Việt Nam.. “Bây giờ công nghệ phát triển, việc lấy ý tưởng cũng dễ dàng. Mình vừa sử dụng mạng, vừa tự trải nghiệm, quan sát, đưa những yếu tố thường nhật và cuộc sống ít được để ý vào trong thiết kế để trở nên tốt hơn, đồng thời xây dựng chúng một cách bài bản trong quy trình làm việc. Dần dần, những kiến thức, cảm nhận đã trở thành kinh nghiệm cho mình trong những lần sau, khi gặp dự án tương tự. Lúc đó công việc của mình là phải làm sao cho khác biệt, mới lạ và tiến bộ hơn dự án cũ. Mỗi người đều có cảm thụ, mắt nhìn và trải nghiệm khác nhau. Điều này sẽ khiến một bài toán thiết kế được thực hiện bởi nhiều nhà thiết kế sẽ đa chiều, đa dạng và thú vị.” – Anh chia sẻ thêm. 113
Về thời gian thực hiện một dự án thiết kế thương hiệu, anh chia sẻ cần ít nhất 8-10 tuần để thực hiện một hệ thống hình hoạ và ứng dụng chuẩn chỉnh, từ ý tưởng, giải pháp thiết kế cho đến từng ứng dụng in ấn hay digital (kỹ thuật số). “Mình thường dành 1 tuần để bắt đầu nghiên cứu khách hàng, sản phẩm và thương hiệu trước, sau đó mới bắt đầu quá trình xây dựng ý tưởng và giải pháp thiết kế. Một tuần tiếp theo sẽ dành cho phần thử nghiệm hình hoạ, thiết kế và trình bày với khách hàng. Những tuần còn lại sẽ là thời gian chỉnh sửa, phát triển hệ thống ứng dụng hoàn chỉnh trước khi bàn giao sản xuất.” – Anh kể lại. ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 114
Nhắc đến những dự án của mình thì Tết Tất Tốt (2021) có lẽ là trải nghiệm đáng nhớ nhất trong việc nuôi dưỡng ý tưởng và hình thành câu chuyện. Với dự án bao lì xì này, anh bắt đầu suy nghĩ về chức năng chính của chúng: ngoài việc dùng để đựng tiền, lì xì còn là lời chúc phúc thành công trong năm mới, đồng thời mang đến sự hiếu kỳ về tiền mừng cho người nhận. “Tết Tất Tốt được ra đời với thông điệp “Mọi điều tất sẽ an lành vào mùa Tết”, như một lời chúc an lòng đến mọi người vào giai đoạn đầu dịch Covid-19. Lấy cảm hứng từ mái tranh hắt nắng vào nhà mình lúc 4h00 chiều ngày hai mươi Tết, lên những lọ hoa trên bàn thờ mẹ cắm, mình bắt đầu gắn kết hình ảnh những chiếc lọ trang trí và lưu giữ “hoa Tết” – điềm lành với bao lì xì (giữ tiền chúc phúc ngày xuân). Từ những suy nghĩ ban sơ đó, mình nghĩ nhiều hơn về không khí Tết, việc ẩn hiện tò mò của tiền mừng và “cụ thể hoá” lời chúc Tết, để ý tưởng dự án phát triển dần dần. Về phần hình ảnh, sau khi ý tưởng đủ, mình thử nghiệm nhiều ‘biến thể’ thiết kế để tìm ra cái phù hợp nhất. Cũng may làm nhiều, quen tay nên mình mất ít thời gian hơn trong việc thể hiện ra điều mình muốn.” – Alex Dang thổ lộ. 115
Theo anh, ý tưởng tốt cộng hưởng với hình ảnh chất lượng sẽ dẫn đến kết quả đáng mong đợi cho dự án. Vì vậy, hành trình nuôi dưỡng ý tưởng sáng tạo cũng như thực hành về hình ảnh là những vấn đề cần lưu tâm trong nghề thiết kế. Ý tưởng sáng tạo là cốt lõi, kim chỉ nam cho tất cả những hình thức thể hiện bên ngoài đi theo, cộng hưởng, giúp hệ thống thiết kế có ý nghĩa, mang lại câu chuyện, bên cạnh việc tạo ấn tượng, thú vị và dễ nhớ cho người xem. Suốt khoảng thời gian vừa học, vừa làm, anh đã rèn luyện cho mình ‘một bộ não cởi mở – một đôi tay khỏe khoắn’ để sáng tạo và trải nghiệm những cách xử lý hình ảnh mới. ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 116
Alex Dang quan điểm việc nuôi dưỡng cho bản thân ý tưởng sáng tạo là điều cần thiết và ‘bổ dưỡng’. Tựa như một bộ phim có thể rất tốt trong hình ảnh, diễn xuất nhưng sẽ khó thành công nếu không chỉn chu và sáng tạo phần nội dung, thông điệp, diễn tuyến, ý tưởng của đạo diễn. “Những thiết kế đẹp được ví như một bông hoa, cái đẹp của hoa ít ai phủ nhận nhưng nếu không đặt trong ngữ cảnh – thời điểm ý nghĩa và đáng nhớ, bông hoa sẽ lụi tàn dần trong tâm trí người xem.” Song, tuy ý tưởng quan trọng nhưng nếu chưa diễn đạt tốt bằng hình ảnh, Alex Dang vẫn cải thiện, luyện tập thêm. Việc thực hành tốt cả ý tưởng và hình ảnh là điều đáng làm: “Mình vẫn hay dặn dò các bạn học viên về việc nên có ý tưởng trước khi làm thiết kế sáng tạo, điều đó cũng tương tự như khi mình tự học và thực nghiệm trong quá trình làm việc. Một bộ não khoẻ và một bàn tay hay, cân bằng và hữu dụng sẽ giúp chúng mình thoải mái và tự tin hơn khi giải quyết những bài toán khó nhằn mà khách hàng và thị trường đặt ra”. 117
Thử nghiệm, diễn hoạt cũng như ‘nuôi’ ý tưởng mỗi ngày là điều cần thiết, vì điều gì bồi đắp và đầu tư sẽ đều phát triển tốt. Mỗi ngày, anh thu thập ý tưởng (từ hình lẫn chữ) qua nhiều kênh khác nhau, ươm chúng trong đầu, để chúng tự nhiên lớn mạnh. Đôi khi không thể sử dụng được ngay, nhưng những ý tưởng và cảm hứng vẫn ở đó, đợi một ngày bất ngờ sẽ ‘bùng nổ’ hợp lý trong một dự án. Điều anh hạn chế nhất là việc ‘thúc’ các ý tưởng lớn nhanh bằng thời hạn, vì thứ gì ‘cần gấp’ cũng khó mà chất lượng. Nhưng chính nhờ việc ‘quen gieo trồng’ các ý tưởng và cảm hứng hình hoạ, khi có việc cần anh có thể thực hiện công việc thiết kế một cách thuận lợi, nhanh chóng. ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 118
Thật ra, lúc học ở nước ngoài, bất kì bài tập hay dự án nào đều bị bắt ‘kê khai’ rõ ràng và hợp lý phần ý tưởng. Chính vì thế, mình biết mình thiếu ý tưởng – chiều sâu làm nên thiết kế và từ đó lưu tâm luyện tập. Để ‘ấp’ ra những ý tưởng tốt, mình cần một suy nghĩ và tinh thần ‘cởi mở’, chấp nhận vẻ đẹp của tất cả mọi thứ, dung nạp và chọn lọc cảm hứng một cách thoải mái, không thiên vị. Từ đó, ‘thư viện’ cảm hứng và hình ảnh của mình ngày một đầy lên, để dành cho việc sáng tạo những câu chuyện, giải quyết những vấn đề của khách hàng hoặc thử nghiệm những cách thức hình hoạ mới.” – Anh thổ lộ. Ý tưởng tốt, câu chuyện rõ ràng và cảm hứng, đi kèm cùng giải pháp hợp lý cụ thể sẽ giúp bản thân có cơ sở để nói chuyện, thuyết phục khách hàng dễ dàng và thành công hơn. 119
Với sự cho phép và chịu chơi của các founder (người thành lập), OMW đã mang đến cho anh nhiều thử thách trong quá trình làm ý tưởng: “Dễ thương, màu sắc, phổ chúng là những từ khóa khá quen thuộc với thương hiệu chó mèo. Mình đã cùng OMW bàn bạc rất nhiều lần, để thấu hiểu khách hàng từ đó đưa ra định hướng thương hiệu và giải pháp thiết kế. Với ý tưởng thương hiệu này, mình muốn tạo khác biệt bằng nét tinh nghịch, phá cách, chịu chơi, sự nổi loạn của chó mèo – những hoàng thượng khó chiều và khó đoán. Để thể hiện ý tưởng và đáp ứng cá tính mạnh của đối tượng mục tiêu GenZ, mình liên tưởng ngay đến các bức vẽ đường phố, những minh họa kỷ hà màu sắc… Ngoài ra, để mang đến “sự sống” cho thương hiệu chó mèo, mình thiết kế phần logo chữ như những “sinh vật” sống, kết hợp cùng ‘mắt lúc lắc’ để ‘thú hóa’ hình hoạ và tăng tương tác người dùng, từ đó kể một câu chuyện sống động và phá phách – đúng chất thú cưng.” ARTSYZINE NHỊP RUNG CẢM 120
Ngoài công việc dạy học và thiết kế, anh còn mong muốn theo đuổi các dự án cá nhân, xa hơn nữa sẽ là những dự án mang tính cộng đồng: “Hiện tại, mình đang làm người hướng dẫn cho nhiều bạn trẻ học thiết kế, thế nên mong rằng tương lai xa, mình có thể làm những dự án cộng đồng liên quan đến giáo dục như phổ cập nghề đến các bạn vùng sâu vùng xa hoặc hỗ trợ những ‘học bổng nhỏ’ giúp đỡ các bạn yêu thích học thiết kế đồ họa.” 121
Ngẫm nghĩ các bài học mang thông điệp sâu sắc về các khía cạnh nghệ thuật, mỹ thuật của các nghệ sĩ trẻ tại Việt Nam để công nhận thành quả của nghệ thuật hiện giờ lẫn, quan điểm về nghệ thuật. NGẪM VẬN NÃO " "
NHỮNG THÓI QUEN VÀ BÀI TẬP THỰC HÀNH GIÚP DUY TRÌ TƯ DUY SÁNG TẠO SAO CHÉP TRONG HỘI HỌA: ĂN CẮP HAY CÔNG CỤ HỌC TẬP?
SAO CHÉP TRONG HỘI HỌA Quá trình sao chép thật chất là một cách học tuyệt vời về việc kiểm soát chất lượng tác phẩm và phát triển phong cách cá nhân khi bạn có thể tái tạo lại những gì mình thấy, điều các nghệ sĩ vĩ đại thấy và cách họ xử lý nó.Trước khi trở thành chuyên gia về minh họa và vẽ chân dung, nhà sáng lập tổ chức nghệ thuật Evolve và nghệ sĩ Kevin Murphy đã dành những năm tháng thời niên thiếu của mình để sao chép tranh của các nghệ sĩ. Nhờ đó họ đón nhận hơi thở mới mẻ trong quá trình tạo nên một tác phẩm nghệ thuật nguyên bản. THẤY ĐƯỢC NHỮNG ĐIỀU MÀ NGHỆ SĨ KHÁC THẤY Một trong những lợi ích của việc sao chép bức tranh là tác phẩm nguyên bản đã thay đổi góc nhìn cho bạn. Khi nhìn vào một người và vẽ họ, điều đó có nghĩa là người nghệ sĩ đã biến không gian ba chiều thành bức tranh phẳng hai chiều.Lợi ích khi học sinh thực hành sao chép tác phẩm chính là sự thay đổi về góc nhìn và chiều không gian. Thậm chí nếu làm việc trong lĩnh vực nhiếp ảnh, bạn vẫn phải cố gắng chuyển vật thể sang bề mặt hai chiều. ĂN CẮP HAY CÔNG CỤ HỌC TẬP? Việc sao chép tác phẩm là một công cụ học hỏi mạnh mẽ đối với những nghệ sĩ mới bắt đầu. Dĩ nhiên bạn cần có sự cẩn trọng và tư duy để tránh trường hợp đạo nhái, cũng là yếu tố ngăn cản các ý tưởng độc đáo hình thành.Tốt hơn hết, mục tiêu đằng sau việc sao chép một bức tranh hay vay mượn từ các nghệ sĩ khác là để phát triển phong cách và phương thức thể hiện độc nhất của mình. Thực hành vẽ càng nhiều thì phong cách của bạn sẽ càng hiện ra nhanh. Nội dung: Đáo (iDesign) ARTSYZINE NGẪM VẬN NÃO 126
PHÁT TRIỂN PHONG CÁCH CÁ NHÂN Có rất nhiều thông tin để học hỏi khi sao chép một bức tranh. Tuy nhiên, bạn sẽ không muốn cứ liên tục sao chép phong cách mãi. Khi một nghệ sĩ bắt đầu đi theo phong cách của một nghệ sĩ khác và biến nó trở thành của riêng họ, nó sẽ trở thành sự xâm phạm và đạo nhái. Hãy biến phong cách riêng thành tài sản của chính mình. Phong cách cá nhân trong thế giới nghệ thuật không phải là thứ mà bạn có thể thúc ép. Nó sẽ hình thành khi bạn vẽ những gì mình thích. Nếu bạn thích vẽ hoa, hãy làm theo một nghệ sĩ có những bức tranh về hoa mà bạn cảm thấy yêu mến. Sau đó hãy bắt đầu thử những điều mới mẻ, ứng dụng những gì mình học được từ những nghệ sĩ khác và bắt đầu phát triển phong cách của chính mình. Thực hành vẽ càng lâu và đầu tư càng nhiều thì giờ, phong cách của bạn sẽ càng hiện ra nhanh. Nghệ thuật là phương thức thể hiện. Vì thế hãy để nghệ thuật của bạn thể hiện con người mình. Tuy nhiên, khi sao chép một tác phẩm đã được hoàn thiện, bạn có một hình ảnh đã được chuyển đổi. Một nghệ sĩ nổi tiếng trước đó đã chuyển vật thể cùng ảnh chụp sang một bức tranh hai chiều và mô phỏng lại hơi thở chiều không gian thứ ba theo cách của riêng mình. Như vậy, bạn sẽ tái tạo lại những gì mình thấy, điều họ thấy và cách họ xử lý nó. “Quá trình sao chép sẽ tạo môi trường học tập cho chúng ta thông qua trải nghiệm và con mắt của những nghệ sĩ đã gây dựng được thành công.”Đây là lợi ích học tập to lớn cho bất kì nghệ sĩ nào. Nếu yêu thích phong cách và hiệu ứng ấy, bạn có thể bắt đầu áp dụng vào tác phẩm riêng của mình." Các nghệ sĩ lão luyện biến các vật thể vô hồn trở nên vô cùng sống động. Bằng cách sao chép một bức tranh, bạn có thể phát triển kĩ năng để xử lý các tác phẩm tiếp theo của mình. 127
HÃY SAO CHÉP MỘT BỨC TRANH CHO THẬT LÃO LUYỆN Việc sao chép tranh là một truyền thống tuyệt vời. Nếu sao chép đúng tác phẩm, bạn sẽ có rất nhiều thông tin để tham khảo. Lúc trước, các học sinh của những bậc thầy đã học vẽ bằng cách đi theo phong cách từ chính người thầy của họ. Quá trình sao chép bức tranh của thầy mình sẽ cho phép học sinh thực hành phương pháp hội họa chuẩn mực trước khi phát triển phương pháp thực hiện của chính họ. Nhiều họa sĩ nổi tiếng đã áp dụng phương pháp này, có thể kể đến John Singer Sargent, Edgar Degas, and Pablo Picasso. Nhiều bản sao chép của các nghệ sĩ này nằm trong những bộ sưu tập trên toàn thế giới. Chúng đều mang dấu ấn khi được tạo tác trong studio hoặc workshop của một nghệ sĩ dưới sự giám sát chặt chẽ. Những bản sao chép này được tạo nên bởi nhân vật có mối quan hệ xã hội với tác giả hoặc được đánh dấu là tác phẩm được thực hiện theo mô phỏng một phần hoặc chính xác tác phẩm gốc. Vì thế, truyền thống của tác phẩm nguyên bản sẽ có một bề dày lịch sử nhất định. Thông qua việc sao chép một bức tranh chất lượng cao, học sinh có thể trải nghiệm phương pháp thực hành tuyệt vời mà không phải e ngại quá nhiều về nội dung. ARTSYZINE NGẪM VẬN NÃO 128
NÓ DẠY BẠN KIỂM SOÁT CHẤT LƯỢNG TÁC PHẨM Việc chỉ xem qua một bức tranh hiếm khi cung cấp đủ thông tin để người nghệ sĩ có thể học hỏi kĩ năng mới. Chỉ khi bắt đầu thực hành sao chép một bức tranh thì bạn mới hiểu hết hoàn toàn kĩ thuật, phương pháp phối màu và quy trình thực hiện của nghệ sĩ khác. Khi không sao chép các bức tranh từ những nghệ sĩ bậc thầy, chúng ta sẽ không biết nhiều về bảng màu mà họ đã sử dụng. Ví dụ, khi nhìn vào bức tranh của họa sĩ Bouguereau, mọi người có thể chỉ nhìn ra màu xám hoặc nâu. Tuy nhiên khi bắt đầu phối màu để mô phỏng lại bức tranh, bạn sẽ thấy rằng gam màu xám hay nâu xuất hiện khá ít. Bạn sẽ không bao giờ hiểu được điều này nếu chỉ đơn thuần nhìn qua bức tranh. Khi tự tay phối màu, bạn có thể hiểu được hiệu ứng đằng sau bức tranh nguyên bản. Việc sao chép cũng có thể thay đổi quá trình kiểm soát chất lượng của bạn. Khi làm theo một bức tranh của nghệ sĩ bậc thấy, nó sẽ thôi thúc đôi tay bạn tạo ra kết quả chất lượng cao hơn để có được bức tranh thành công. Một bản sao chép trung thực sẽ khuyến khích tạo nên tác phẩm mà bạn có thể không tự mình làm ra được. Khi biết thưởng thức một phong cách, việc so sánh sẽ đảm đảo bạn có cái nhìn sâu sắc hơn về những gì mình thấy và làm. Khi chọn lựa để sao chép bất kì một tác phẩm chuyên nghiệp nào, dù là của các bậc thầy trước đó hay tác phẩm đương đại, nó sẽ dần thúc đẩy bạn biến những phong ấy thành của mình. Đây là một công cụ học tập tuyệt vời để thử những điều mới mẻ và phát triển. 129
TẠI SAO NGHỆ THUẬT SẼ LÀ ‘LIỀU THUỐC’ HỮU HIỆU CHO TINH THẦN? Theo trang web của NXB Y Tế Harvard, việc dấn thân vào quá trình thực hiện tác phẩm nghệ thuật thị giác có thể làm giảm căng thẳng và thúc đẩy sự thư giãn ở những người phải nhập viện hoặc tu dưỡng tại nhà do bệnh tật. Nghiên cứu gần đây cho thấy rằng để ngăn chặn sự suy giảm nhận thức, thực hiện các hoạt động sáng tạo có nhiều khả năng đem lại hiệu quả hơn là chỉ đánh giá các tác phẩm sáng tạo. Ngoài ra, kết quả của một nghiên cứu năm 2016 được công bố trên Tạp chí của Hiệp hội Trị liệu Nghệ thuật Hoa Kỳ (Journal of the American Art Therapy Association) chỉ ra rằng chỉ cần 45 phút hoạt động sáng tạo có thể làm giảm căng thẳng của bạn, bất kể kinh nghiệm nghệ thuật hay tài năng là gì. Khi sống trong một xã hội hiện đại với guồng quay hối hả và sự quá tải thông tin ở khắp mọi nơi, việc biết giữ tâm khỏi vô vàn xao nhãng thôi là chưa đủ. Ta cần một khoảng thời gian để tách khỏi những hối hả ấy, hay đơn giản chỉ là rũ bỏ những suy nghĩ nhập nhằng lên giấy, từ đó nhìn lại những gì đi qua tâm trí và hiểu hơn về bản thân mình. Các nội dung được đề cập trong bài viết sẽ bao gồm: cách làm ‘nhật kí cảm xúc’, cách làm coping cards để xoa dịu tinh thần, cách để nhắm mắt và tự họa, danh sách một số họa sĩ vẽ về tinh thần mà bạn có thể theo dõi, cùng nhiều những tip nhỏ khác. Nội dung: Lệ Lin (iDesign) ARTSYZINE NGẪM VẬN NÃO 130
HÌNH THÀNH THÓI QUEN VÀ LƯU GIỮ ‘NHẬT KÍ CẢM XÚC’ BẰNG HÌNH ẢNH VÀ MÀU SẮC Bạn có thể sử dụng cuốn sổ phác thảo/ sketchbook như một dạng journaling (ghi chép cá nhân), lấy đó làm cách trị liệu bằng nghệ thuật cá nhân và quản lý căng thẳng theo những cách sau: Bắt đầu nhật kí giấc mơ (dream journal): Đây là một cách giúp bạn xác định những xu hướng thường có trong giấc mơ của mình, từ đó phản ánh lại những điều bạn cần để tâm hơn. Hãy thử để cạnh giường một quyển sổ và bút. Ngay sau khi thức dậy, hãy vẽ những hình ảnh, biểu tượng hoặc từ đầu tiên xuất hiện trong đầu bạn. Đừng lo lắng nếu bạn không “giỏi” vẽ. Nhật ký trong mơ chỉ dành cho đôi mắt của bạn mà thôi. Vẽ những gì bạn đang cảm thấy: Vẽ các hình ảnh thị giác theo nghĩa đen hoặc trừu tượng liên quan đến những gì khiến bạn căng thẳng, điều này có thể giúp bạn thể hiện những cảm xúc khó diễn đạt thành lời. Giữ quyển số cho lòng biết ơn (gratitude journal): Nhiều người viết nhật ký dạng này với mong muốn liệt kê những gì họ biết ơn mỗi ngày. Cá nhân hóa nhật ký biết ơn bằng cách vẽ khuôn mặt của những người bạn yêu quý, nơi mang lại cho bạn sự bình yên hoặc những điều khác xảy ra trong ngày. Quá trình này có thể là một liều thuốc giảm căng thẳng tuyệt vời và việc xem lại những sáng tạo của bạn cũng có thể mang lại cho bạn một chút bình yên trong tương lai. 131
COPING CARD Ý tưởng đằng sau coping card là tạo ra lời nhắc nhở về điều giúp bạn vượt qua những ngày tháng hoặc tình huống khó khăn bằng cách sử dụng hình ảnh và từ ngữ trong một tấm thẻ như quân bài của riêng bạn, từ đó giúp bạn khai thác sức mạnh bên trong mình. Phần hình ảnh có thể được chọn có chủ đích bằng cách tìm kiếm hình ảnh về những thứ giúp bạn vươt qua khi khó khăn (những điều đã giúp ích trong quá khứ). Hoặc bạn có thể tập trung vào mong muốn vượt qua và sức mạnh trong tâm, sau đó lướt qua các tạp chí hoặc hình ảnh trực tuyến mà bạn có thể in ra. Hãy chọn những hình ảnh khiến bạn cảm thấy phấn chấn ngay khoảnh khắc đầu. Bạn cũng có thể tự vẽ lại chúng hoặc chọn từ những tác phẩm riêng của riêng mình. Nếu thực hiện trên máy tính, bạn có thể tạo các collage từ các hình ảnh sẵn có và tạo ra biểu tượng đặc biệt với riêng mình và in chúng ra ở kích thước phù hợp. Ý tưởng ở đây là nó phải phù hợp với bạn, không phải là thứ bạn nghĩ mình nên chọn mà là cảm giác nó sẽ truyền cảm hứng cho bạn để tiếp cận tình huống với góc nhìn mới và tự tin hơn. Bạn có thể tham khảo kích thước từ các lá bài tây hoặc hình ảnh/biểu tượng từ bài Tarot. Các câu trích dẫn không cần phải là những thứ dài dòng, hoa mỹ mà đôi khi chỉ là những điều bạn được nghe từ người chung quanh mình. Sau khi tạo xong các coping card, bạn có thể đục một lỗ ở góc trên cùng của mỗi thẻ và kẹp chúng lại với nhau bằng một vòng kim loại (thường dùng cho móc khóa). ARTSYZINE NGẪM VẬN NÃO 132
NHẮM MẮT VÀ TỰ HỌA Khi vẽ trong lúc nhắm mắt, ta giảm sự kiểm soát của một trong những giác quan chính của con người. Khi thị giác tạm ngừng hoạt động, ảnh hưởng của các kích thích bên ngoài sẽ giảm đi và ta có thể tập trung tốt hơn vào cảm giác nội tại. Từ đó, bài thực hành này tiết lộ những cảm xúc bên trong, giúp ta hiểu rõ hơn về những trải nghiệm vô thức của mình cũng như nhận thức được những thay đổi, sự nhất quán và chu kỳ trong trải nghiệm của ấy. CÁC BƯỚC THỰC HIỆN: 1. Tạo ra tự họa cơ bản trong lúc nhắm mắt Căn giữa rồi đặt bút của bạn trên trang giấy. Hãy tưởng tượng rằng bạn đang nhìn vào hình ảnh phản chiếu của bản thân trong gương và đồng thời vẽ khuôn mặt mà bạn thấy lên giấy. Tập trung vào khuôn mặt, đặc biệt là vào các đặc điểm/chi tiết thể hiện cảm xúc. Tiếp tục nhắm mắt và thêm phần cơ thể tựa như một lọ hoa vào bức chân dung (khoan hãy trang trí phần bên trong). 2. Tự đánh giá lần I Hãy mở mắt, sau đó viết vài dòng phản ánh về cảm giác của bạn tại thời điểm cụ thể ấy. Điều gì sống động nhất trong hình ảnh bạn vừa mường tượng? Có điều gì bạn đặc biệt chú ý? Một gợi ý là hãy thật sự dành thời gian và không gian giữa việc tạo ra và tự phản ánh những điều bạn cảm thấy. Nó có thể giúp bạn có những quan điểm mới về trải nghiệm của mình. 3. Xem lại bức tự họa đã thực hiện .Xem bên dưới để có thêm gợi ý cho việc tự đánh giá qua tác phẩm. 4. Tự đánh giá lần II Bạn diễn giải biểu hiện cảm xúc trên tác phẩm thế nào? Biểu hiện cảm xúc được vẽ / diễn giải có phù hợp với cảm xúc đã biết của bạn không? Nếu CÓ, nó giúp được gì cho bạn? Nếu KHÔNG, hãy xem xét lại trải nghiệm của bản thân ở nhiều phương diện khác nhau và xem xét liệu cảm xúc trong tranh có phù hợp với trải nghiệm của bạn không. 5. Hoàn thành Lấp đầy phần ‘cơ thể’ bạn đã vẽ với kí ức thị giác hoặc một tác phẩm bạn thực hiện gần đây 133
‘GRAPHIC MEDICINE’ – THẢ NỖI LÒNG VÀO TỪNG KHUNG TRANH Tiến sĩ Ian Williams tại Anh là người đầu tiên sử dụng thuật ngữ graphic medicine. Anh định nghĩa nó là “bất kỳ điều gì đã hoặc đang xảy ra giao giữa phương tiện truyện tranh và diễn đàn chăm sóc sức khỏe“. Nói đơn giản, graphic medicine là việc các họa sĩ lấy sức khỏe tinh thần làm trung tâm cho tác phẩm truyện tranh của họ, từ đó truyền đạt trải nghiệm của bản thân: từ những cơn lo âu, trầm cảm cho đến các ưu tư thầm kín và kết hợp sự hài hước theo cách mà người xem có thể đồng cảm. Những tác động có ích của việc sáng tạo không phụ thuộc vào kỹ năng hoặc tài năng của một người. Megan Carleton, một nhà trị liệu bằng nghệ thuật tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts trực thuộc trường ĐH Harvard, cho biết: “Đó là về quá trình, chứ không phải sản phẩm được tạo ra. ” Chúc bạn có một năm khỏe mạnh và cân bằng! Hình ảnh: Thỏ 7 màu ARTSYZINE NGẪM VẬN NÃO 134
135