Thaihealth 2563 - Thai

ภาพที่ 1 : คะแนน PISA ของประเทศไทย เทียบกับบางประเทศในกลมุ่ เอเชยี ตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

2558 2561 วทิ ยาศาสตร 2558 2561 การอาน

556
551
525
543*
523
517
493
489
443
438
421
426
535
549
487
505*
527
524
493
487
431
415
409
393

สิงคโปร เวียดนาม ฮองกง OECD มาเลเซีย ไทย สิงคโปร เวียดนาม ฮอ งกง OECD มาเลเซยี ไทย

2558 2561 คณิตศาสตร สง่ิ ทนี่ า่ เสยี ใจทสี่ ดุ จากการรายงานผลการประเมนิ
เหล่านี้คือภาพท่ีปรากฏในความคิดกลายเป็นภาพ
564 ของเดก็ นกั เรียนไทยท่อี ่อนดอ้ ยความสามารถ ไม่อาจ
569 แข่งขันได้กับเด็กนักเรียนจากชาติต่าง ๆ ชัดเจนกว่า
495 ความไม่เอาไหนของบรรดาผู้มีหน้าท่ีคอยก�ำกับดูแล
496* ระบบการศึกษา และเป็นสาเหตุที่ท�ำให้ผลร้ายตก
548 อยู่กับเด็กนักเรียน แม้ว่าความสามารถในการแข่งขันเชิง
551 สติปัญญาของเด็กนักเรียนไทยจะยังไม่ส่งผลต่อการเป็น
490 อาชญากร หรอื หวั ขโมยอยา่ งทเ่ี ปรยี บเปรยเอาไวใ้ น Utopia
489 แต่ก็ถูกน�ำไปเช่ือมโยงกับความสามารถในการแข่งขัน
446 ประเทศ และความทะยานอยากทจ่ี ะใหป้ ระเทศไทยกา้ วให้
440 พ้นกับดักรายได้ปานกลาง (Middle-income trap) เพ่ือ
415 การไปสกู่ ารเปน็ ประเทศทม่ี ผี ลติ ภาพสงู และรายไดร้ ะดบั สงู
419 หากมองจากงบประมาณการศกึ ษาทร่ี ฐั บาลไทยทมุ่ ลง
ไปกบั การศกึ ษา ซง่ึ จดั วา่ อยใู่ นระดบั ทสี่ งู กวา่ ประเทศพฒั นา
สิงคโปร เวียดนาม ฮองกง OECD มาเลเซยี ไทย แลว้ หลายประเทศไมว่ ่าจะเปน็ ในเชงิ สดั ส่วนของผลิตภัณฑ์
Source : OECD (2016) - PISA 2015 Results (Volume I): มวลรวมประชาชาติ (Gross Domestic Product: GDP)
หรือของงบประมาณแผ่นดิน ซึ่งนักวิชาการท่ีศึกษาด้าน
Excellence and Equity in Education. http://dx.doi. พัฒนาการศึกษามักอ้างถึงและเห็นพ้องต้องกัน แต่ในแง่
org/10.1787/9789264266490-en OECD (2020) - PISA ของทรัพยากรครัวเรือน ทั้งที่เป็นเงินทองท่ีจ่ายไปเพื่อการ
2018 Results (Volume I): Excellence and Equity in ศึกษาของบุตรหลาน รวมท้ังเวลาที่นักเรียนใช้ในโรงเรียน
Education. https:// www.oecd.org/pisa/Combined_ ในชั้นเรียน และนอกช้ันเรียนในรูปแบบของการเรียนเสริม
Executive_ Summaries_PISA_2018.pdf ซ่ึงกลายเป็นบรรทัดฐานของชีวิตนักเรียนไทยท่ีจะต้อง
* คะแนน PISA ปี 2018 ของเวียดนามอย่างไม่เป็นทางการ OECD ก�ำลัง “เรยี นพเิ ศษ” หรอื มี “ตวิ เตอร”์ ยง่ิ ชวนใหเ้ กดิ ขอ้ คำ� ถามวา่ อะไร
รอการตรวจสอบ https://vietnamnews.vn/society/569454/vn-gets- ทที่ ำ� ใหค้ ณุ ภาพการศกึ ษาของไทยไมเ่ ปน็ ทน่ี า่ พอใจเทา่ ทค่ี วร
high-scores-but-not-named-in-pisa-2018-ranking.html

99สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ภาพที่ 2 : เปรียบเทียบงบประมาณด้านการศึกษาของไทยกับประเทศอ่นื ๆ

งบประมาณดา นการศกึ ษาของไทยกับประเทศอ่นื ๆ
จาก % ของงบประมาณแผน ดนิ
17.4 2552
16.2 2553
15.1
16.4 2554
16.4 2555
15.1 2556

16.2
14.9
15.2
14.1
14.9

16.1
14.9
15.2
15.0
14.7
14.6
14.6
15.0
15.2

18.2
16.2

22.6
21.4
19.1
12.6
12.2
12.6
12.6
12.6
12.5
1122..02
12.6
12.6

กลมุ ประเทศ กลมุ ประเทศ กลมุ ประเทศ กลมุ ประเทศ ไทย กลมุ ประเทศ OECD
รายไดน อย รายไดปานกลางคอนขา งนอ ย รายไดป านกลาง รายไดปานกลางคอนขา งสูง รายไดส งู

งบประมาณดา นการศึกษาของไทยกบั ประเทศอน่ื ๆ % ของ GDP
4.1
3.6

3.8
4.0

3.5
4.0
4.5

3.3.99
4.3
4.4
4.5

4.0
4.1
4.1

4.5
4.2

4.5
4.4
4.1
3.9
3.5

4.8
4.5
4.1

5.1
5.4

5.1
5.0
5.1

5.5
5.4
5.1
5.1
5.2

กลุมประเทศ กลมุ ประเทศ กลุมประเทศ กลุมประเทศ ไทย กลุมประเทศ OECD
รายไดน อย รายไดปานกลางคอนขางนอ ย รายไดป านกลาง รายไดป านกลางคอ นขางสงู รายไดส ูง

Source: World Development Indicators. https://databank.worldbank.org/data/source/world-development-indicators

งานวชิ าการตา่ ง ๆ ทศี่ กึ ษาวเิ คราะหร์ ะบบการศกึ ษาของ โลกออนไลน์ นอกจากนย้ี งั เชอ่ื มโยงกบั ประเดน็ การรวมศนู ย์
ไทยชี้จุดอ่อนของการศึกษาไทยในหลายมิติ ท�ำให้เห็นภาพ การบริหารการศึกษาไว้ที่ส่วนกลาง ซึ่งหมายถึงกระทรวง
มวลปัญหาของการศึกษาไทยที่มีขนาดใหญ่ และท�ำให้เห็น ศึกษาธิการท่ีมีผลต่อการแต่งตั้งโยกย้ายผู้บริหารโรงเรียน
วา่ การเปลยี่ นแปลงเลก็ ๆ นอ้ ย ๆ ไมอ่ าจนำ� ไปสกู่ ารแกป้ ญั หา และครู รวมท้ังกลไกการประเมินความดีความชอบท่ีไม่ได้
อยา่ งยง่ั ยนื และตอ้ งการการเปลย่ี นแปลงในระดบั การปฏริ ปู ผกู ยดึ กบั การพฒั นาดา้ นการเรยี นรขู้ องเดก็ (Accountability)
จึงจะสามารถช่วยให้ระบบการศึกษาของไทยมีบทบาทใน มากเท่าท่ีควร ท�ำให้การประเมินผลการด�ำเนินงานของครู
การพฒั นาคุณภาพของนักเรียนไทยไดอ้ ย่างแท้จริง เป็นภาระต่อทั้งโรงเรียนและตัวครู ซ่ึงการศึกษาประเด็น
ในบรรดาจุดอ่อนท้ังหลายของระบบการศึกษาไทย ภาระงานของครูในปี 2558 พบว่าจากวันเปิดเรียนท้ัง
แนวทางการพัฒนาเนื้อหาของหลักสูตร และแนวทางใน ปีจ�ำนวน 200 วัน ครูต้องใช้เวลากับกิจกรรมนอก
การสร้างการเรียนรู้ให้กับนักเรียน เป็นประเด็นที่เช่ือมต่อ ห้องเรียนท่ีไม่เกี่ยวข้องกับการสอน เช่น การประเมิน
กับประเด็นอ่ืน ๆ มากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นความทันสมัยของ โรงเรียน การประเมินครู การประกวดแข่งขันนอก
หลักสูตรให้เท่าทันต่อการเปล่ียนแปลงของโลก สร้างความ โรงเรียน กิจกรรมทางวิชาการ การอบรม และอื่น ๆ
ไม่ม่ันใจต่อท้ังเนื้อหาในวิชา และต่อตัวครูผู้สอนโดยเฉพาะ มากถึง 65 วัน คิดเป็นร้อยละ 32.57 จนเกิดกระแส
ในยุคที่เนื้อหาความรู้ต่าง ๆ สามารถหาได้อย่างง่ายดายใน “คืนครูสู่ห้องเรียน” เพื่อให้ครู และผู้บริหารโรงเรียน

100 สุขภาพคนไทย 2563

มงุ่ เปา้ หมายการดำ� เนนิ งานไปทกี่ ารพฒั นาการเรยี นการสอน ภาพ : https://www.unicef.org/thailand/th/stories/ ลดชอ่ งวา่ งการดแู ลเด็กปฐมวัยเพ่อื เด็กไทยทกุ คน
และการยกระดบั ความสามารถในการเรยี นรขู้ องนักเรียน
ปัญหาเชิงโครงสร้างที่เกิดจากการรวมศูนย์อ�ำนาจ มงุ่ ไปเพอ่ื การประกอบอาชพี อยา่ งมาก (Excessive
การจัดการเรียนการสอนซ่ึงมีความเป็นมาจากประวัติการ vocationalism) จนอาจจะลมื ความสนใจอยากรขู้ อง
จัดการการศึกษาอันนานยาวและพยายามขยายโครงสร้าง ตัวเองและเก็บไว้เป็นความเก็บกดท่ีขัดแย้งภายในใจ
ให้มีขนาดใหญ่ขึ้นตามพัฒนาการของสังคมจนมีขนาด และกลายเป็นการว่ิงไล่ไขว่คว้าประกาศนียบัตร
เทอะทะ กลายเป็นโครงสร้างที่ขยับปรับเปลี่ยนตามการ ที่ Mounier และ Tanchuang (2018) ใช้ค�ำว่า
เคล่ือนไหวของสังคมโดยเฉพาะในยุคที่การเปลี่ยนแปลง Diploma disease หรือ Credentialism8 กระท่ัง
มีความรวดเร็วในระดับพลิกผัน (Disruptive) และมีมิติที่ อาจสนใจเพียงน้อยนิดว่าส่ิงท่ีเรียนน้ันท�ำให้ตัวเองรู้ หรือ
ซับซ้อนมากข้ึน โครงสร้างขนาดใหญ่และเป็นแบบรวม ตอบสนองความอยากรู้อย่างไร วันนี้เด็กส่วนใหญ่เรียนไป
อ�ำนาจไว้ท่ีส่วนกลางของระบบการศึกษาไทยมีบทบาท เพอ่ื สอบให้ไดใ้ บยืนยนั วา่ สอบผา่ น และครูกส็ อนเพอ่ื ใหเ้ ดก็
ส�ำคัญอย่างมากต่อการสร้างข้อจ�ำกัดในการพัฒนาและ สอบผา่ นดว้ ยเชน่ กนั ความจำ� เปน็ บางอยา่ งในสงั คมปจั จบุ นั
ปรบั เปลย่ี นการเรยี นการสอนใหท้ ว่ งทนั ตอ่ ความจำ� เปน็ และ ได้ทำ� ใหเ้ กิดระบบการเรยี นแบบท่ีเป็นอยู่
ความต้องการของสังคม แม้ความพยายามในการกระจาย การเรียนการสอนเพ่ือการท�ำคะแนนในการสอบ
อ�ำนาจด้านการศึกษาจะเป็นแนวคิดท่ีต่างเห็นพ้องต้องกัน โดยเฉพาะการสอบแข่งขันเพื่อเข้าเรียนในระดับที่สูงขึ้น
แตใ่ นทางปฏบิ ตั ยิ งั เหน็ แนวทางไมช่ ดั เจนนกั เนอ่ื งจากปลาย ท�ำให้เกิดการเรียนท่ีมุ่งเนื้อหาที่ตรงกับข้อสอบแทนท่ี
ทางหน่ึงของการศึกษาคือการเข้าสู่มหาวิทยาลัยท่ีการสอบ จะเน้นการเรียนรู้หรือการสร้างปัญญาเพื่อการสร้าง
เข้ายงั เป็นขอ้ สอบทม่ี ีลกั ษณะแบบรวมศนู ย์อยดู่ ี ความรู้ในระดับที่สูงข้ึนด้วยตนเอง และยังเป็นการ
ในปัจจุบัน การเรียนและการเรียนรู้เหมือนจะแยก เปิดช่องให้เกิดการเรียนพิเศษท่ีนอกเหนือไปจากการ
ออกจากกัน แม้จะไม่สิ้นเชิงแต่ก็เกือบจะส้ินเชิง การเรียนมี เรียนการสอนในชั้นเรียน หรือที่ไม่สามารถท�ำได้ในการ
จุดมงุ่ หมายไม่ใชเ่ พราะอยากรใู้ นสิ่งท่ีตัวเองมีความหลงใหล เรียนการสอนในช้ันเรียนเน่ืองจากอยู่นอกเหนือจาก
(Passion) แต่กลายเป็นการเรียนเพ่ือจะน�ำไปสู่อาชีพ และ หลักสูตรหรือกรอบเน้ือหาที่ก�ำหนดโดยกระทรวงฯ
ตอ้ งเปน็ อาชพี ทมี่ รี ายไดด้ แี ละมคี วามมนั่ คง จะมากนอ้ ยเพยี ง การเรียนพิเศษนี้เองที่ยิ่งท�ำให้ความเหลื่อมล�้ำทาง
ใดสุดแล้วแต่สติปัญญาที่จะสามารถแข่งขันเข้าไปเรียนได้ โอกาสในการพัฒนาของนักเรียน เน่ืองจากค่าใช้จ่าย
ซึ่งที่จริงไม่ใช่ส่ิงที่ผิดแต่อย่างใด เพียงแต่เป็นการเรียนท่ี ในการเรยี นเสรมิ หรอื เรยี นพเิ ศษนม้ี แี นวโนม้ ทจ่ี ะสงู ขนึ้
และมีวชิ าท่ีจะตอ้ งเรียนพิเศษเพ่มิ มากขึ้น

101สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ภาพ : https://www.krupatom.com/ระบบการศึกษา/1511/สาระน่ารู้ ทง้ั การทสี่ ถาบนั การศกึ ษาผลติ แรงงานทมี่ รี ะดบั วฒุ กิ ารศกึ ษา
ไมต่ รงตามความตอ้ งการ (Qualification mismatch) หรอื
การเรียนพิเศษหรือการเรียนเสริมทุกวันนี้ได้พัฒนาไป จบการศกึ ษาในสาขาทไ่ี มต่ รงกบั งานทท่ี ำ� (Field mismatch)
จากการเรยี นพเิ ศษเปน็ กลมุ่ ตามบา้ นของครู มาเปน็ การเรยี น หรือมีทักษะความสามารถไม่ตรงตามความต้องการ (Skills
ตามห้องเช่าหรือตึกเช่าเมื่อกลุ่มนักเรียนที่มาเรียนมีจ�ำนวน mismatch)9 ความไมส่ อดคลอ้ งนมี้ ไี ดท้ ง้ั ในแนวดงิ่ (Vertical
เพิ่มมากขึ้น จนถึงขั้นการเรียนผ่านวิดีโอแทนการเรียนแบบ mismatch) ซงึ่ หมายถงึ การทำ� งานทม่ี รี ายไดต้ ำ่� กวา่ วฒุ ิ และ
เห็นตัวครูจริง ๆ และในปัจจุบันเป็นการเรียนตัวต่อตัวตาม แนวนอน (Horizontal mismatch) ซ่ึงหมายถงึ การทำ� งาน
สถานทตี่ า่ ง ๆ สดุ แลว้ แตค่ วามสะดวกของนกั เรยี น ครู รวมทงั้ ไม่ตรงวุฒิ10 ความไม่สอดคล้องทั้งสองอย่างนี้มีผลต่อระดับ
ผปู้ กครองทตี่ อ้ งเทยี วรบั เทยี วสง่ และบางรายกม็ กี ารเรยี นสด รายได้ ความก้าวหน้า และความสุขในการท�ำงาน
ผ่านสื่อโซเชียล เช่น Facebook live หรือ VDO Call ผ่าน การผลิตบัณฑิตสายวิทยาศาสตร์ท่ียังไม่พอเพียงแก่
แอปพลเิ คชนั Line ซงึ่ พฒั นาการเหลา่ นล้ี ว้ นแตเ่ ปน็ ประโยชน์ การพัฒนาประเทศในด้านนวัตกรรมทางวิทยาศาสตร์และ
แก่เด็กท่ีอยู่ในเมืองหลวง หรือเมืองใหญ่ ที่ผู้ปกครอง เทคโนโลยีก็เป็นปัญหาที่เช่ือมโยงกับการล้นตลาดของ
มีก�ำลังทรัพย์ท่ีจะจ่ายได้ พ่อแม่ที่มีฐานะสามารถทุ่มให้กับ บัณฑิตสายสังคมศาสตร์ และการยกระดับความสามารถ
ค่าใช้จ่ายในการเรียนพิเศษได้อย่างเต็มที่ และท้ิงพ่อแม่ ในการผลิตของประเทศ การผลิตบัณฑิตสายวิทยาศาสตร์
ท่ีมีเงินน้อยต้องปล่อยให้ลูกเดินทางธรรมดาสายตรง และเทคโนโลยใี นปัจจุบนั มีไมถ่ งึ รอ้ ยละ 40 ทำ� ใหค้ วามหวัง
อันยาวไกล เด็กที่มาจากครอบครัวที่ไม่สามารถจ่าย ที่ประเทศไทยจะเปลี่ยนจากอุตสาหกรรมรับจ้างผลิต หรือ
ค่าเรียนพิเศษได้แทบจะหมดโอกาสในการเข้าเรียน อุตสาหกรรมท่ีมีมูลค่าเพ่ิมต่�ำ ไปสู่การผลิตนวัตกรรมซ่ึงจะ
ในสาขาวิชาท่ีมีการแข่งขันสูงในสถาบันที่มีช่ือเสียง ให้ผลตอบแทนที่ดีกว่าได้ยาก และหากไม่สามารถเพ่ิมการ
ซง่ึ มกั เปน็ ทตี่ อ้ งการของตลาดแรงงาน มโี อกาสในการได้ ผลิตบัณฑิตสายวิทยาศาสตรใ์ ห้มากขึ้นได้ ความหวังทจี่ ะให้
งานที่ดีและมีรายได้สูง ย่ิงท�ำให้ช่องแห่งความเหล่ือมล้�ำ เกิดไทยแลนด์ 4.0 กค็ งจะไม่งา่ ยทจ่ี ะเห็นผล
ในสงั คมกวา้ งขน้ึ และชดั เจนขนึ้ ในทุก ๆ เจเนอเรชันที่ผ่านไป สว่ นในระดบั อาชวี ศกึ ษานนั้ ประเทศไทยมปี ญั หา
ต้นทุนการศึกษาของไทยก�ำลังแพงข้ึนอย่างน่าเป็นห่วงและ การผลิตไม่ได้ตามปริมาณท่ีตลาดแรงงานต้องการ
ก�ำลังเป็นเหตุผลส�ำคัญอย่างหน่ึงท่ีท�ำให้สามีภรรยาต้อง มาโดยตลอด และเป็นปัญหาใหญ่ส�ำหรับการพัฒนา
คิดหนกั ในการวางแผนที่จะมีลูก อตุ สาหกรรมในยคุ ทไี่ ทยยงั ตอ้ งเปน็ ฐานการรบั จา้ งผลติ
ในระดบั มหาวทิ ยาลยั การผลติ บณั ฑติ ไมต่ รงความ ส่วนหน่ึงเพราะภาพลักษณ์ของการเรียนอาชีวศึกษาที่ด้อย
ตอ้ งการของตลาดแรงงาน (Mismatched education) กว่าการศึกษาในระดับปริญญาตรี รวมท้ังภาพลักษณ์ของ
ก�ำลังเป็นปัญหาส�ำคัญท่ีสะท้อนความไม่คล่องตัว ความเกเร ชกตอ่ ยอนั ธพาล การสง่ ลกู หลานเรยี นอาชวี ศกึ ษา
ในการปรับการเรียนการสอน ซึ่งไม่ได้หมายถึงเฉพาะ ถูกมองว่าเป็นส่งลูกหลานไปเป็นชนช้ันแรงงานและฐานะ
หลกั สตู รและเนอ้ื หา แตย่ งั หมายถงึ การฝกึ อบรมทกั ษะอน่ื ๆ ไม่ดี ไม่เป็นที่เชิดหน้าชูตาของครอบครัวเท่ากับการเรียนใน
ที่จ�ำเป็นต่อการท�ำงานและการด�ำรงชีวิตในสังคมทั่วไป มหาวิทยาลัย
เพราะความไมส่ อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการของตลาดแรงงานมี สงิ่ ทน่ี า่ ตง้ั ขอ้ สงั เกตอยา่ งหนงึ่ ในวาทกรรมเกย่ี วกบั ปญั หา
การศึกษาของไทย คือการพุ่งประเด็นไปท่ีโครงสร้างระดับ
102 สุขภาพคนไทย 2563 กระทรวง ตวั ครู และตวั เดก็ แตม่ กี ลา่ วถงึ หนา้ ทค่ี วามรบั
ผดิ ชอบเกยี่ วกบั การพฒั นาการศกึ ษาโดยพอ่ แมน่ อ้ ยมาก
ท้ัง ๆ ที่เด็กใช้เวลากับที่บ้านและผู้ปกครอง มากกว่า
ใช้เวลาท่ีโรงเรียนหรือสถานศึกษา และการบ่มเพาะ
ความใฝ่รู้ วินัยในการเรียน ค�ำว่า “พ่อแม่คือครูคนแรก
ของลกู ” เปน็ คำ� กลา่ วทท่ี กุ คนคนุ้ หแู ตก่ ลบั ไมไ่ ดม้ องบทบาท
ของพอ่ แม่ หรอื ผปู้ กครอง วา่ เปน็ สว่ นหนงึ่ ของการพฒั นาการ

เรยี นการสอนของลกู อยา่ งเปน็ ระบบ ยงิ่ นานวนั ความสมั พนั ธ์ ปัญหาคุณภาพการศึกษาของไทยแม้จะสามารถ
ระหวา่ งพอ่ แมผ่ ปู้ กครองกบั สถานศกึ ษาเปน็ ความสมั พนั ธแ์ บบ จาระไนออกมาได้ชัดเจน และไม่ต้องการการวิจัยใด ๆ
แลกเปลย่ี นเชงิ พาณชิ ยม์ ากขน้ึ พอ่ แมเ่ ปน็ แตเ่ พยี งคนจา่ ยเงนิ เพ่ิมเติมอีก ทว่าแต่ละปัญหามีขนาดและความซับซ้อน
เพอ่ื ใหล้ กู มกี ารศกึ ษา ทด่ี ขี น้ึ มาอกี หนอ่ ยคอื เปน็ คนวางแผน ท่ีต้องอาศัยการปฏิรูปในทุกระดับ ตั้งแต่โครงสร้างการ
ว่าลูกควรจะเรียนพิเศษหรือเรียนอะไรเสริมเพ่ือให้ผลการ บริหารราชการโดยท่ัวไป โครงสร้างระดับกระทรวง
เรยี นดขี น้ึ และแยล่ งไปอกี หนอ่ ยคอื การกำ� กบั การทำ� งานของ แนวทางการผลติ และอบรมครู ไปจนถงึ ทศั นคตแิ ละบทบาท
ครู คอยตรวจดวู า่ ครสู อนผดิ หรอื ถกู อยา่ งไร ครกู ลายเปน็ ผใู้ ห้ ของพอ่ แมผ่ ปู้ กครอง ตวั แปรเหลา่ นคี้ วรถกู มองอยา่ งเดน่ ชดั
บรกิ าร ความลม้ เหลวทางการศกึ ษาของลกู เปน็ ความบกพรอ่ ง และเช่ือมโยงมากกว่าผลการประเมินเด็กนักเรียนไม่ว่าจะ
ของครู โรงเรยี น และระบบการศกึ ษา แตไ่ มไ่ ดม้ องวา่ พอ่ แม่ เป็นโดยมาตรฐานระดับชาติ หรือระดับนานาชาติ และ
ผปู้ กครองทบี่ า้ นมบี ทบาทในการสรา้ งปญั ญา และวางรากฐาน ควรไดร้ บั การจดั การอยา่ งเอาจรงิ เอาจงั โดยเรง่ ดว่ น เพราะ
การเรยี นรใู้ หแ้ กล่ กู อยา่ งไร ทงั้ ๆ ทพี่ อ่ แมย่ คุ ปจั จบุ นั ไดร้ บั การ การเปล่ียนแปลงของโลกมีแต่จะเร็วขึ้น และซับซ้อนขึ้นใน
ศกึ ษาสงู กวา่ พอ่ แมใ่ นอดตี อยา่ งมาก ทกุ ขณะ

ภาพ : https://adaymagazine.com/educational-inequality

ความเหล่ือมลำ�้ ที่ย่งิ ท�ำให้เหลื่อมล�้ำมากขนึ้

อันที่จริง คุณภาพการศึกษาของไทยไม่ได้แย่ไปเสีย รอ้ ยละ 87 นบั ตง้ั แต่ พ.ศ.2551 จนถงึ พ.ศ.2558 และขยบั ขนึ้
ท้ังหมด บุคลากรทางการศึกษาที่มีความสามารถ และ เปน็ รอ้ ยละ 88 เมอ่ื พ.ศ.2560 ในระดบั มธั ยมตน้ อยทู่ ร่ี ะดบั
สถาบนั ศกึ ษาทเ่ี พยี บพรอ้ มทจ่ี ะใหก้ ารฝกึ อบรมและใหค้ วาม ประมาณรอ้ ยละ 67 - 68 มาโดยตลอด นบั ตงั้ แต่ พ.ศ.2551 - 2560
รแู้ กเ่ ดก็ และเยาวชนมอี ยจู่ ำ� นวนไมน่ อ้ ย เพยี งแตท่ รพั ยากร เช่นเดียวกับระดับมัธยมปลายซึ่งอยู่ที่ระดับประมาณ
ดี ๆ เหลา่ นก้ี ระจกุ อยใู่ นบางพน้ื ท่ี และมเี พยี งคนบางกลมุ่ รอ้ ยละ 55 - 57 ตลอดชว่ งเวลาเดยี วกนั ซงึ่ นบั วา่ ยงั คบื หนา้
ที่สามารถเข้าถึงได้ ท�ำให้ “ความเหลื่อมล้�ำ” ด้านการ ไปไม่มากนัก เมื่อเทียบกับปลายทางของแผนพัฒนา
ศึกษาเป็นประเด็นใหญ่ท่ีการปฏิรูปการศึกษาทุกยุคทุก เศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาตฉิ บบั ท่ี 12 ทกี่ ำ� หนดอตั ราการ
สมยั พยายามแกไ้ ข แตก่ ด็ เู หมือนวา่ ปญั หาความเหลื่อมล�ำ้ เขา้ เรยี นสทุ ธใิ นระดบั การศกึ ษาขนั้ พน้ื ฐานใหไ้ ดร้ อ้ ยละ
แม้จะดขี ้ึนบ้าง แต่ก็ยงั ไมก่ า้ วหนา้ เท่าที่ควร 90 สะท้อนให้เห็นว่ามีเด็กอีกจ�ำนวนไม่น้อยท่ีตกหล่น
อตั ราการเขา้ เรยี นสทุ ธขิ องประเทศไทยในระดบั ประถมซง่ึ ออกไปจากการศึกษาขั้นพ้ืนฐาน ซึ่งจะส่งผลต่อคุณภาพ
เปน็ จดุ เรม่ิ ตน้ ของการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานคงอยทู่ รี่ ะดบั ประมาณ ของทรพั ยากรมนษุ ย์ รวมทงั้ ศกั ยภาพการแขง่ ขนั ของประเทศ

103สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ภาพที่ 3 : อัตราการเขา้ เรียนสุทธิของประเทศไทย พ.ศ.2551-2558

87.6 87.1 86.1 87.2 87.6 88.1 87.8 87.2

67.9 65.0 68.6 69.9 69.6 65.7 67.6 66.9 67.0 67.5 68.1 69.4 66.4
63.3 57.3 65.1 63.1 55.1 57.7 57.1 57.7

55.4 57.6 55.9

23.9 23.9 23.1 21.9 28.5 29.7 25.5 24.9

2551 2552 2553 2554 2555 2556 2557 2558
อนุบาล ประถมศกึ ษา มัธยมตน มธั ยมปลาย (รวมปวช.)
ปรญิ ญาตรี (รวม ปวส.)

ที่มา: สำ� นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแห่งชาติ (2558). รายงานการวิเคราะหส์ ถานการณค์ วามยากจนและความเหลื่อมล�้ำในประเทศไทย

ภาพ : https://www.prachachat.net/columns/news-28932 ในระดับอนุบาลช่องว่างการเข้าถึงการศึกษาของ
ผมู้ รี ายไดน้ อ้ ยและผมู้ รี ายไดส้ งู แมจ้ ะมคี วามแตกตา่ งกนั
ปัญหาความเหล่ือมล�้ำย่ิงชัดเจนมากข้ึนเม่ือจ�ำแนก แต่ก็ยังไม่มากนัก โดยท่ีผู้มีรายได้ 10% ท่ี 1 ซ่ึงจนท่ีสุด
อัตราการเข้าเรียนสุทธิของการศึกษาขั้นพื้นฐานตามระดับ มอี ตั ราการเขา้ เรยี นสทุ ธปิ ระมาณรอ้ ยละ 86 – 87 ในขณะท่ี
รายได้ของประชากร โดยแบ่งประชากรออกเป็น 10 กลุ่ม ผู้ที่มีรายได้ 10% ท่ี 10 ซ่ึงมีรายได้สูงท่ีสุดมีอัตราการเข้า
เท่า ๆ กัน เรียงตามล�ำดับรายได้ต้ังแต่กลุ่ม 10% แรกท่ีมี เรียนสุทธิประมาณร้อยละ 91 – 92 แต่ช่องว่างดังกล่าว
ระดับรายได้น้อยที่สุด จนถึงกลุ่ม 10% ท่ี 10 ซึ่งมีระดับ กว้างมากข้ึนในระดับการศึกษาท่ีสูงข้ึน ดังจะเห็นได้ว่าใน
รายได้สูงที่สุด ท้ังระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น ระดับมัธยมต้น ผู้มีรายได้ 10% ที่ 1 ซ่ึงจนที่สุด มีอัตรา
และมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย (รวม ปวช.) ซง่ึ จะเหน็ ไดว้ า่ กลมุ่ การเข้าเรียนสุทธิประมาณร้อยละ 63 – 64 ในขณะท่ี
ทีห่ ลดุ ออกไปจากระบบการศกึ ษาในแตล่ ะระดับเป็นกลุม่ ผู้ ผทู้ ม่ี รี ายได้ 10% ที่ 10 ซง่ึ มรี ายไดส้ งู ทส่ี ดุ มอี ตั ราการเขา้ เรยี น
มรี ายได้น้อย สทุ ธปิ ระมาณรอ้ ยละ 81 สว่ นในระดบั มธั ยมปลาย (รวม ปวช.)
ผู้มีรายได้ 10% ที่ 1 ซ่ึงจนที่สุด มีอัตราการเข้าเรียนสุทธิ
มีเพียงประมาณร้อยละ 42 – 50 ในขณะท่ีผู้ท่ีมีรายได้
10% ที่ 10 ซึ่งมีรายได้สูงท่ีสุดมีอัตราการเข้าเรียนสุทธิ
ประมาณร้อยละ 72 – 78 และยิ่งมีความต่างกันมากข้ึน
เมอ่ื ถงึ ระดบั ปรญิ ญาตรี (รวม ปวส.) ซง่ึ เปน็ ระดบั การศกึ ษา
ส�ำคัญต่อการพัฒนาขีดความสามารถและฐานะความเป็น
อยู่ให้ดีย่ิงขึ้น มีเพียงร้อยละ 3 – 4 ของผู้มีระดับรายได้
10% ท่ี 1 เท่าน้ันท่ีสามารถผลักดันตัวเองให้เข้าถึงระดับ
ปริญญาตรี หรือ ปวส. ได้ ในขณะที่ผู้มีรายได้ 10% ท่ี 10
มีโอกาสร้อยละ 58 – 63 และเม่ือดูประชากรระดับรายได้
10% ที่ 1 – 5 ซ่ึงหมายถึงคนท่ีมีรายได้คร่ึงล่างทั้งหมด
ของสงั คมไทย จะสามารถเขา้ ถงึ การศกึ ษาระดบั ปรญิ ญาตรี
และ ปวส. ไดเ้ พียง ร้อยละ 48 – 51 เท่านั้น

104 สุขภาพคนไทย 2563

ภาพ : https://pixabay.com/th/images/search/children/?cat=education ครอบครัวที่มีฐานะย่ิงมีความพร้อมท่ีจะทุ่มทุนติดอาวุธ
ทางปัญญาเพ่ือให้ลูกเข้าเรียนในสถานศึกษาท่ีมีความพร้อม
เดชรัต สุขก�ำเนิด11 ได้รายงานความเชื่อมโยงระหว่าง อยใู่ นแวดวงเครอื ขา่ ยเพอ่ื นรว่ มชนั้ ทมี่ รี ะดบั ฐานะใกลเ้ คยี งกนั
ความเหลื่อมล�้ำทางการศึกษา และความเหล่ือมล้�ำข้ามรุ่น และครูอาจารย์ท่ีมีคุณภาพ ยิ่งเพ่ิมโอกาสในการได้งานท่ีมี
ในสงั คมไทย โดยอา้ งองิ ขอ้ มูลจาก Global Database on รายไดส้ งู และมโี อกาสพบรกั และสรา้ งครอบครวั กบั คนทอี่ ยู่
Intergenerational Mobility12 ของธนาคารโลก ในฐานะระดับเดียวกนั และกลายเปน็ Intergenerational
ย่ิงท�ำให้เห็นภาพความเหล่ือมล้�ำท่ีจะตกทอดจากรุ่น Privilege ดงั ที่ธนาคารโลกไดว้ เิ คราะห์เอาไว้
สู่รุ่นและยิ่งท�ำให้ช่องว่างทางสังคมย่ิงกว้างสะสมข้ึน ในปัจจุบันประเทศไทยมีโรงเรียนทั้งส้ิน 30,525 แห่ง
ในรายงานดงั กลา่ วพยากรณใ์ หเ้ หน็ วา่ 2 ใน 3 ของคนทม่ี ี ครึ่งหน่ึงเป็นโรงเรียนขนาดเล็ก (มีนักเรียนไม่ถึง 120 คน)
ระดบั ฐานะครง่ึ ลา่ งของสงั คมไทย เมอื่ โตเปน็ ผใู้ หญก่ จ็ ะยงั ส่วนใหญ่อยู่ในชนบทแต่เป็นท่ีเล่าเรียนของเด็กไทยช้ัน
คงอยคู่ รงึ่ ลา่ งเชน่ เดมิ และในจ�ำนวนน้ีอาจมีถึงร้อยละ 36 อนุบาลจนถึง ม.6 กว่า 3.2 ล้านคน และด้วยความที่เป็น
ที่จะตกลงไปอยู่ใน 1 ใน 4 ของกลุ่มครัวเรือนที่ยากจน โรงเรียนขนาดเล็ก จึงได้รับการจัดสรรงบประมาณและ
ที่สุด เพียง 1 ใน 3 เท่านั้นที่จะสามารถถีบตัวเองขึ้นไปอยู่ ทรัพยากรต่าง ๆ น้อย เป็นปัญหาที่ซ้อนอยู่ในปัญหาอีก
ครอบครัวท่ีมีฐานะคร่ึงบนได้ แต่ส�ำหรับกลุ่มเด็กที่เกิดมา ชนั้ หนง่ึ โรงเรยี นเหลา่ นเี้ องทผ่ี ปู้ กครองสามารถสง่ ลกู หลาน
ในครอบครัวที่มีรายได้สูงที่สุด 25% แรก จะมีโอกาสหลุด เรียนฟรีได้ 12 ปี ตามที่ก�ำหนดไว้ในรัฐธรรมนูญ และ
ร่วงลงไปสู่ในระดับฐานะคร่ึงล่างของสังคมเพียงประมาณ พระราชบัญญัติการศึกษา แต่ผู้ปกครองก็ต้องรับสภาพ
ร้อยละ 20 เท่าน้ัน แต่จ�ำนวนประมาณร้อยละ 48 จะมี ให้ได้ว่านี่คือระดับคุณภาพที่รัฐสามารถจะให้ได้ และ
โอกาสเป็นผู้ใหญ่ที่มีรายได้ในระดับ 25% แรกเหมือนเดิม แม้ว่ารัฐจะช่วยเรื่องค่าเล่าเรียนแต่อุปกรณ์การเรียน
กลมุ่ นธี้ นาคารโลกเรยี กวา่ Intergenerational Privilege อ่ืน ๆ และค่าใช้จ่าย อ่ืน ๆ ท่ีเก่ียวเนื่องกับการเรียน
หรือกลุ่มท่ีสืบทอดอภิสิทธิ์ข้ามรุ่น ท้ังน้ีส่วนหน่ึงเป็น นับวันจะแพงข้ึนและอาจจะต้องใช้เงินไม่น้อยไปกว่า
เพราะกลุ่มผู้มีรายได้จะมีโอกาสได้รับการศึกษาที่ดีกว่า หรืออาจมากกว่าค่าเล่าเรียนด้วยซ้�ำไป การฝ่าฟันให้
เข้าถึงหลักสูตรการฝึกอบรม รวมทั้งโอกาสต่าง ๆ ใน เรียนจบการศึกษาข้ันพ้ืนฐานจึงเป็นเรื่องใหญ่ที่ท้าทาย
ชวี ติ ทจ่ี ะทำ� ใหไ้ ดร้ บั การพฒั นาศกั ยภาพทด่ี กี วา่ กลมุ่ ผมู้ ี พ่อแม่ในครอบครัวที่มีฐานะอยู่ระดับฐานพีระมิดใน
รายไดน้ อ้ ยกวา่ สังคมไทย และไม่คิดฝันที่จะให้ลูกได้เรียนไปไกลกว่าน้ัน
ในการวิเคราะห์ปัญหาความเหลื่อมล้�ำทางการศึกษา จบลงด้วยการเรียนอะไรท่ีจบเร็ว ๆ แล้วรีบช่วยพ่อแม่
ของไทย นณริฏ พิศลยบุตร (2559)13 ได้ศึกษาแยกองค์ ท�ำมาหากิน นักเรียนกลุ่มนี้ซ่ึงยากจนและอยู่ห่างไกล
ประกอบของความเหลอ่ื มลำ�้ ดว้ ยสมการถดถอยเพอื่ จำ� แนก ความเจริญอยู่แล้วก็ย่ิงได้รับการเตรียมความพร้อมทาง
ปัญหาของความเหลื่อมล้�ำด้านการศึกษา ซึ่งพบว่าความ ส ติ ป ั ญ ญ า น ้ อ ย ล ง ไ ป แ ล ะ เ ป ็ น ผู ้ ด ้ อ ย โ อ ก า ส ข ้ า ม รุ ่ น
แตกต่างด้านสถานศึกษาเป็นปัจจัยส�ำคัญท่ีอธิบายความ (Intergenerational Underprivileged) และย่ิงนานวัน
เหลื่อมล้�ำมากที่สุด และอาจกล่าวได้ไม่ผิดนักว่าความแตก จะยงิ่ ลมื ตาอา้ ปากไดช้ า้ ลงเม่ือเทยี บกบั คนที่มฐี านะดกี ว่า
ต่างของความพร้อม และอาจรวมถึงค่าเล่าเรียนในสถาน
ศึกษาที่เป็นสาเหตุส�ำคัญของความเหล่ือมล้�ำท่ีเกิดข้ึน

105สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ภาพที่ 4 : อตั ราการเขา้ เรยี นสทุ ธิ ระดับ ประถมศกึ ษา จำ� แนกตามกลุ่มประชากรตามระดับรายได้

86.3
85.817.8

87.1
87.6
885.5.37
87.4
85.8
885.87.99.40
88.6
898.0.37
88.1
88867..8.063
88.1
84.8 92.0
887.8.36
86.3
8887.78..050
88.8

88999.0..448
87.6
888788...977

99990.1.21..0180

กลุมประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร กลุม ประชากร กลุม ประชากร กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร ระดบั
10% ท่ี 1 10% ท่ี 2 10% ท่ี 3 10% ท่ี 4 10% ท่ี 5 10% ที่ 6 10% ท่ี 7 10% ที่ 8 10% ท่ี 9 รายได
กลมุ ประชากร
จนสดุ 2554 2556 2558 2560 10% ที่ 10

รวยสุด

ทม่ี า : สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (2561). รายงานการตดิ ตามความกา้ วหนา้ การสรา้ งความเปน็ ธรรม และลดความเหลอ่ื มลำ้�
ในสงั คมไทย ในปีแรกของแผนพฒั นาฯ ฉบับท่ี 12

ภาพท่ี 5 : อัตราการเข้าเรียนสุทธิ ระดับมธั ยมตน้ จำ� แนกตามกลมุ่ ประชากรตามระดบั รายได้

64.0
59.4

63.1
62.9
62.3
62.676.6
65.7

68.2
662.3.60

67.9
72.1

636.44.9
66.8
6656.66.89.9.735
667.97.2711.1.88
74.9
67.1771.3.84
75.3
67.771.734.8
66.0772.2.88
76.8
81.3
72.777.4
80.7

กลุมประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร ระดบั
10% ท่ี 1 10% ท่ี 2 10% ที่ 3 10% ที่ 4 10% ท่ี 5 10% ท่ี 6 10% ท่ี 7 10% ที่ 8 10% ท่ี 9 กลุมประชากร รายได
10% ท่ี 10
จนสดุ 2554 2556 2558 2560
รวยสดุ

ทมี่ า : สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (2561). รายงานการตดิ ตามความกา้ วหนา้ การสรา้ งความเปน็ ธรรม และลดความเหลอ่ื มลำ้�
ในสงั คมไทย ในปแี รกของแผนพฒั นาฯ ฉบบั ท่ี 12

106 สุขภาพคนไทย 2563

ภาพที่ 6 : อัตราการเขา้ เรียนสุทธิ ระดบั มธั ยมปลาย จำ� แนกตาม กลุ่มประชากรตามระดบั รายได้
5556.88..66577006..332.6
46.3 47.9 54.5365.5879..66851.2.23 666643.3..4.576699.0
447.7.055711..65 44.7 51.8 67.8
70.1
48.7 54.9 6656..35770.0.7192.9
53.547.1 80.0
48.152.575.2 7722..2704.6 81.3
54.535.569.0 78.2
5554.545..2637.7
42.4404.6.83
49.7 58.0
58.0

32.7
33.0

กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร กลมุ ประชากร กลุมประชากร กลุมประชากร ระดับ
10% ท่ี 1 10% ที่ 2 10% ที่ 3 10% ท่ี 4 10% ที่ 5 10% ที่ 6 10% ที่ 7 10% ท่ี 8 10% ท่ี 9 กลมุ ประชากร รายได

จนสุด 2550 2551 2554 2556 2558 2560 10% ท่ี 10

รวยสดุ

ทีม่ า : (1) สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (2558). รายงานการวเิ คราะหส์ ถานการณค์ วามยากจน และความเหลอื่ มลำ้� ในประเทศไทย
(2) สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ (2561). รายงานการตดิ ตามความกา้ วหนา้ การสรา้ งความเปน็ ธรรม และลดความเหลอ่ื มลำ�้

ในสังคมไทย ในปีแรกของแผนพฒั นาฯ ฉบบั ที่ 12

ภาพท่ี 7 : อัตราการเข้าเรียนสุทธิ ระดบั มหาวิทยาลัย จำ� แนกตาม กลมุ่ ประชากรตามระดบั รายจ่าย 59.3
67.3

62.8

26.2 45.0
25.0 31.3
21.0
221.1.46 28.2
29.6
23.5 32.3
43.5
35.3
43.8
42.8 53.1
46.7

5.4 15.1
7.1 115.6.09
7.4
6.9 17.7
6.83.92.2
1.2.43.45 10.7
3.6 12.4
15.4
11.7
11.8

10% ท่ี 1 10% ท่ี 2 10% ที่ 3 10% ท่ี 4 10% ที่ 5 10% ที่ 6 10% ที่ 7 10% ท่ี 8 10% ท่ี 9 ระดับ
2552 2554 10% ท่ี 10 รายได
จายนอ ยสุด 2556 2558 จา ยมากสดุ

ทีม่ า : ส�ำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาติ (2558). รายงานการวิเคราะหส์ ถานการณ์ความยากจน และความเหลือ่ มล้ำ� ในประเทศไทย
หมายเหตุ : ขอ้ มลู อตั ราการเขา้ เรยี นสทุ ธริ ะดบั มหาวทิ ยาลยั ของสำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ พ.ศ.2558 ใชข้ อ้ มลู รายจา่ ยเพอื่ สะทอ้ น
ระดับฐานะทางเศรษฐกิจ

107สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

สนามหญ้าหนา้ โรงเรียนประเทศอื่น

ภาพ : https://www.thecrazyfacts.com/5-reasons-wrong-everything
https://pixabay.com/th/images/search/children/?cat=nature&pagi=3

“The grass is always greener on the other side of the fence.”
“สนามหญา้ ขา้ งบ้านมักเขียวกว่า”

ผลการสอบ PISA ท�ำให้เกิดการเปรียบเทียบคุณภาพ (United Nations Development Programme: UNDP)
ของเด็กนักเรียน คุณภาพการศึกษา และเชื่อมต่อไปถึง และถ้าระบบการศึกษาของทั้งสองประเทศน้ีเป็นเหมือน
ศกั ยภาพการแขง่ ขนั ของแตล่ ะประเทศในอนาคตเมอ่ื เดก็ ๆ เครื่องจักรเคร่ืองยนต์ก็คงถูกถอดประกอบเพื่อหาฟันเฟือง
เหล่าน้ีเติบโตเป็นผู้ใหญ่ หลายประเทศถูกจับตามอง แห่งความส�ำเร็จของระบบการศึกษาไปแล้ว และหากใคร
ในฐานะต้นแบบของระบบการศึกษาท่ีสามารถผลักดัน ทศ่ี กึ ษาระบบการศกึ ษาของทง้ั สองประเทศนอี้ ยา่ งละเอยี ด
ให้เด็กนักเรียนมีผลการสอบสูงลิ่วท้ังด้านวิทยาศาสตร์ ก็จะรู้ว่า บรรยากาศและสภาพแวดล้อมการศึกษาของ
การอ่าน และคณิตศาสตร์ ท้ังสองประเทศน้ีแตกต่างกันอย่างส้ินเชิง สิ่งท่ีทั้งสอง
สิงคโปร์ และฟินแลนด์ เป็นสองประเทศที่นักการ ประเทศนี้พอจะมีร่วมกันอยู่บ้างก็คงจะเป็นจ�ำนวน
ศึกษาจากทั่วโลกจับตามองและพยายามถอดรหัส ประชากรท่ีมีประมาณ 5 ล้านคน เท่านั้น ซึ่งอาจจะมีนัย
แกะรอยความส�ำเร็จไม่ใช่เฉพาะด้านการศึกษาเท่านั้น ส�ำคัญต่อการบริหารจัดการการศึกษาของประเทศ
แต่ยังรวมถึงประสิทธิภาพการดูแลและพัฒนาทรัพยากร จะวา่ ไปแลว้ บรรยากาศการเคยี่ วเขญ็ เดก็ นกั เรยี น
มนุษย์ ท้ังสองประเทศนี้มีคะแนนท่ีโดดเด่นทั้งในรายงาน ในสงิ คโปรไ์ มแ่ ตกตา่ งจากพอ่ แมค่ นชนั้ กลางในสงั คมไทย
ของ Global Competitiveness Report ของ World เทา่ ใดนกั แตส่ งิ คโปรอ์ าจมรี ะดบั ของความเขม้ ขน้ ของ
Economic Forum ในมติ ขิ องทนุ มนษุ ย์ (Human capital) การเคี่ยวเข็ญมากกว่ามาก พ่อแม่ในสิงคโปร์เข้ามามี
และความสามารถด้านการผลิตนวัตกรรม (Innovation บทบาทในการก�ำกบั การเรยี นของลูกอย่างใกล้ชดิ เปน็ กอง
capacity) รวมท้ังในรายงาน Human Development หนนุ ทแี่ ทบจะเปน็ โคช้ ประกบหลงั นกั มวยทก่ี ำ� ลงั ชกบนเวที
Report ของ ส�ำนักงานโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ เลยทเี ดยี ว พอ่ แมส่ งิ คโปรร์ ดู้ ถี งึ ความรนุ แรงของการแขง่ ขนั

108 สุขภาพคนไทย 2563

เพื่อประกันอนาคตที่ปลอดภัยให้กับลูก หลายคนยอมรับ
ว่าตัวเองเป็น “เกียซู” ซึ่งเป็นภาษาฮกเกี้ยน
ท่ีหากแปลตรง ๆ แล้วความหมายจะไม่ค่อยดีนัก
หมายถงึ “ลกู ฉนั พลาดไมไ่ ด”้ 14 แต่สะท้อนความทุ่มเท
ท้ังทุนทรัพย์และเวลา เด็กสิงคโปร์พ่ึงพาสถาบันกวดวิชา
อย่างหนักหน่วงไม่แพ้เด็กไทย และเริ่มเข้าสถาบันกวดวิชา
ต้ังแต่ช้ันประถม และเร่ิมทันทีหลังจากโรงเรียนเลิก
เวลาบ่ายโมงครึ่ง และทานอาหารกลางวันเสร็จ การเทียว
รับเทียวส่งลูกตามสถาบันกวดวิชาต่าง ๆ เป็นชีวิตปกติ
ของพ่อแม่เกียซู แต่ท่ีดูว่าล้�ำหน้าไปกว่าพ่อแม่ไทยคือ ภาพ : https://www.science.edu.sg/for-schools/resources/star-kits
พ่อแม่สิงคโปร์จ�ำนวนไม่น้อยท่ีนั่งหลังห้องติดตามการ
กวดวิชาของลูกเพื่อจะได้ทราบว่าเมื่อกลับไปบ้านแล้ว และท้ังสัปดาห์จะเรียนที่โรงเรียนไม่เกิน 20 ชั่วโมง
ต้องติดตามเร่ืองอะไรต่อบ้าง พ่อแม่และผู้ปกครอง เป็นระบบการศึกษาที่ก�ำหนดให้นักเรียนมีช่ัวโมงเรียน
ในสิงคโปร์กลายเป็นส่วนหน่ึงของกลไกการศึกษา15 น้อยที่สุด แต่กลับเป็นประเทศหนึ่งในประเทศท่ีนักเรียนมี
การกวดขันเร่ืองการเรียนของลูกเป็นอาชีพที่ 2 (Second ผลสมั ฤทธดิ์ า้ นการศกึ ษาสงู ทสี่ ดุ ของกลมุ่ ประเทศ OECD18
job) ของพ่อแม่สิงคโปร์ เด็กนักเรียนประถมจะต้องผ่าน และที่น่าประทับใจอย่างยิ่งคือการที่ฟินแลนด์มีความแตก
การสอบข้อสอบมาตรฐาน Primary School Leaving ต่างระหว่างผลสัมฤทธ์ิทางการศึกษาของเด็กรวยและ
Examination (PSLE) ซ่ึงเป็นความกดดันด่านแรกที่ เด็กจนน้อยท่ีสุดในโลก เด็กฟินแลนด์เร่ิมเข้าโรงเรียนเม่ือ
เด็กจะต้องฟันฝ่า คะแนน PSLE ท่ีสูงพอจึงจะสามารถ อายุ 7 ขวบ ไม่มีสอบข้อสอบมาตรฐานใด ๆ จนกระทั่ง
เลือกโรงเรียนมัธยมท่ีดี ๆ ได้ และเพ่ิมโอกาสการเข้าสู่ เรียนจบมัธยมปลาย
ระดับมหาวิทยาลัย หากคะแนนไม่ดีพอก็จะต้องหันไป ในบรรดารายละเอียดต่าง ๆ ของระบบการศึกษาใน
โรงเรียนสายวิชาชีพ (Vocational school) ซ่ึงได้รับการ ฟินแลนด์ สงิ่ ทรี่ ะบบการศกึ ษาของประเทศอน่ื ๆ เลยี น
ยอมรับไม่น้อยในสังคมสิงคโปร์ แต่การเข้าเรียนในระดับ แบบไดย้ ากทสี่ ดุ คอื การสรา้ งมาตรฐานของโรงเรยี นทกุ
มหาวิทยาลัยก็ถือว่าเป็นหน้าเป็นตามากกว่า ในรายการ แหง่ ในฟินแลนดใ์ หเ้ ทา่ เทยี มกนั ไม่มโี รงเรยี นเดก็ รวย
สารคดี Dateline ของออสเตรเลยี ตอน “Inside Singapore’s เด็กจน ไม่มีโรงเรียนเด็กเก่งเด็กไม่เก่ง ซ่ึงเป็นผลจาก
world-class education system”16 สะท้อนเทคนิค ระบบสวัสดิการของรัฐที่ให้การดูแลคุณภาพชีวิตของ
การสอนและคุณภาพของครูซึ่งเป็นหัวใจของความส�ำเร็จ ประชาชนอยา่ งเสมอภาค เป็นระบบท่ีศักด์ิศรีความเป็น
ของการศึกษาในสิงคโปร์ และเล่าถึง การสัมภาษณ์ มนุษย์เท่าเทียมกันอย่างมาก และเป็นระบบที่ให้การศึกษา
เด็กน้อยชาวสิงคโปร์วัย 12 ขวบ ท่ีบอกว่า “ถ้าเป็น แบบเรียนร่วมกัน ไม่แบ่งแยกเด็กเก่งเด็กไม่เก่งและแม้แต่
ไปได้ ก็อยากได้เวลานอนมากข้ึน และเล่นมากขึ้น” เด็กพิการ (Inclusive education)19 ในขณะท่ีประเทศอื่น
ภาพระบบการศึกษาของฟินแลนด์ต่างจากสิงคโปร์ ใชร้ ะบบแพค้ ดั ออกทส่ี รา้ งระบบการแขง่ ขนั และเอาชนะกนั
อย่างสิ้นเชิง ด้วยแนวคิดการให้มีการบ้านน้อยที่สุด ตั้งแต่เด็ก ๆ
เด็กควรมีเวลาเล่นกับเพื่อน ๆ เพ่ือพัฒนาทักษะการอยู่ สิงคโปร์และฟินแลนด์เป็นตัวอย่างของความ
ร่วมกันในสังคม เด็กควรได้มีโอกาสสนุกกับการใช้ชีวิต สำ� เรจ็ ทม่ี ีความต่างในรายละเอยี ดอย่างมาก และยาก
วัยเด็ก การเล่นกับเพื่อน ๆ สามารถท�ำให้เกิดการเรียนรู้ ท่ีจะลอกเลียนเพราะประวัติศาสตร์ความเป็นมาของ
ครูพยายามกระตุ้นให้เด็กน�ำเอาส่ิงที่สังเกตได้จากการ การพฒั นาชาติ ระบบการปกครอง ระบบรฐั สวสั ดกิ าร
เล่น หรือประสบการณ์จากการเล่นมาหาความรู้เพิ่มเติม ทแี่ ตกตา่ งกนั อย่างส้ินเชิง แต่สิ่งท่ีสองประเทศน้ีมีเหมือน
ในชั้นเรียน17 เด็ก ๆ จะเริ่มมีการบ้านเม่ือเข้าสู่ชั้นมัธยม กันคือเป็นประเทศที่มีขนาดเล็กในแง่ของจ�ำนวนประชากร
เด็กประถมใช้เวลาประมาณ 3-4 ชั่วโมงต่อวันที่โรงเรียน ประเทศท่ีเป็นตัวอย่างของการปฏิรูปการศึกษาให้
กับประชากรขนาดใหญ่คงจะไม่พ้นประเทศสาธารณรัฐ

109สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ประชาชนจีน ซึ่งเริ่มการปฏิรูปการศึกษาคร้ังล่าสุดเม่ือ ภาพ : https://www.salika.co/2019/06/17/finland-and-singapore-world-best-education
พ.ศ.2536 ก่อนหน้าการปฏิรูปการศึกษาครั้งล่าสุดของ
ประเทศไทยเพียง 6 ปี ผู้ท่ีรับผิดชอบการวางแผนการ ต�ำราเรียน ระบบการสอบ และการประเมินผล รวมท้ัง
ปฏิรูปในครั้งน้ันคือ หลี่ หลานชิง อดีตรองนายกรัฐมนตรี การปฏิรูปการเรียนการสอนระดับอาชีวศึกษาซ่ึงพัฒนา
ซึ่งได้รับมอบหมายให้ดูแลเรื่องการศึกษาจากนายก มาจากโรงเรียนอุตสาหกรรมช่วง พ.ศ. 2409 มาจนถึงยุค
รัฐมนตรี หลี่ เผิง ทั้ง ๆ ที่ตลอดชีวิตการท�ำงานดูแลเร่ือง จีนเปิดประเทศใน พ.ศ.2521 การปฏิรูป 10 ปี ในคร้ังน้ี
การผลักดันเศรษฐกิจมาโดยตลอด การปฏิรูปการศึกษา ท�ำให้มีนักเรียนอาชีวศึกษาเพิ่มจากปีละ 3.16 ล้านคน
คร้ังน้ันวางระยะเวลาไว้ 10 ปี คือตั้งแต่ พ.ศ.2536 มาเป็น 4.7 ล้านคน ท�ำให้มีนักเรียนอาชีวศึกษาทั้งระบบ
จนถึง พ.ศ.2546 มีประชากรขนาด 1.3 พันล้านคน มากถึง 11.97 ล้านคน นอกจากน้ียังได้มีการปรับปรุงการ
โ ค ร ง ส ร ้ า ง แ ล ะ ร ะ บ บ ก า ร ศึ ก ษ า ข น า ด ม หึ ม า ศึกษาผู้ใหญ่ การศึกษาต่อเน่ือง และการศึกษาของชุมชน
ท่ีน่ิงแข็งมาเป็นเวลานาน เป็นความท้าทายที่ส�ำคัญ เพ่ือกระจายการศึกษาให้ทั่วถึง
ในหนังสือ “การศึกษาเพ่ือประชากร 1,300 ล้านคน: สิบปี อยา่ งไรกต็ าม ในเวลา 2 ปที ผ่ี า่ นมา แวดวงการศกึ ษา
ของการปฏิรูปและพัฒนาการศึกษา” 20 ซ่ึง หลี่หลานชิง ของจีนมีการวิพากษ์วิจารณ์อย่างหนักเก่ียวกับความ
เป็นผู้เขียนเอง ได้เล่าถึงแนวทางการปฏิรูปเพื่อสร้าง พยายามในการปฏริ ปู การสอบเขา้ ระดบั มหาวิทยาลัย
ความแข็งแกร่งด้านวิทยาศาสตร์ให้กับประเทศจีนเพ่ือ ของจีนท่ีเรียกว่า “เกาเข่า” ( แปลตรงตัวว่า
ขับเคล่ือนเศรษฐกิจของจีน ด้วยการพัฒนาคุณภาพทาง การสอบขั้นสูง) ซ่ึงสร้างความเครียดอย่างมากให้กับ
การศึกษา มาตรการเร่งด่วนในล�ำดับแรกของการปฏิรูปคือ ท้ังตัวเด็กนักเรียนไปจนถึงผู้ปกครอง ทั้งในทุกขณะที่
การยกระดับความเป็นอยู่ และศักด์ิศรีของครู รวมท้ัง เตรียมการสอบและการแข่งขันกันเข้าโรงเรียนมัธยม
การพัฒนาขีดความสามารถและเพ่ิมจ�ำนวนครูอย่างมี ท่ีมีช่ือเสียง สะท้อนปัญหาความไม่เท่าเทียมของ
คุณภาพ ซ่ึงตามมาด้วยการเพ่ิมงบประมาณด้านการศึกษา คณุ ภาพโรงเรยี น รวมไปจนถงึ ความเหลอื่ มลำ�้ ทตี่ ามมา
และการใช้งบประมาณอย่างมีคุณภาพ การเปิดโอกาส ไม่ต่างไปจากปัญหาในระบบการศึกษาไทย วิธีการสอบ
ให้ภาคเอกชนทั้งจากภายในประเทศจีน ฮ่องกง มาเก๊า “เกาเข่า” แบบใหม่ก�ำลังทดลองใน เซี่ยงไฮ้ และ เจ้อเจียง
และไต้หวัน เข้ามาสนับสนุนงบประมาณด้านการศึกษา โดยเปล่ียนท้ังเน้ือหาวิชาที่จะสอบ และเวลาท่ีใช้ในการ
การปรบั ปรงุ เรอ่ื งจรยิ ศกึ ษาในโรงเรยี น การปฏริ ปู หลกั สตู ร สอบจากเดิม 1 วันท่ีจะตัดสินอนาคตการเข้ามหาวิทยาลัย
มาเป็นการเก็บคะแนน 3 ปี21,22
110 สุขภาพคนไทย 2563

ตารางที่ 1 : อันดับความสามารถในการแข่งขันระดับโลก และการพัฒนามนุษย์ของประเทศไทยเทียบกับประเทศต่าง ๆ

อันดับความสามารถในการแข่งขันระดับโลก รายงานการพัฒนามนุษย์
(โดย World Economic Forum: WEF) คุณภาพด้านการศึกษา

ลำ�ดับที่ ทุนมนุษย์ ความ ระดับใน จำ�นวนครู การเข้าถึง คะแนน PISA
สุขภาพ ทักษะ สามารถ ภาพรวม สัดส่วน ประถมที่ อินเทอร์เน็ต 2561
ด้านนวัต นักเรียนต่อ ได้รับการ (2553-2561)
กรรม ครู (ระดับ ฝึกอบรม
ประถม) ด้านการ วิทยา คณิต
สอน ประถม มัธยม ศาสตร์ การอ่าน ศาสตร์

สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย 111ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ สิงคโปร์ 1st (85) 1st (100) 19th (79) 13th (75) สูงมาก 15 99 551 549 569

ฟินแลนด์ 11th (80) 27th (93) 2nd (86) 12th (76) สูงมาก 13 NA 100 100 522 520 507

มาเลเซีย 27th (75) 66th (81) 30th (73) 30th (55) สูงมาก 12 99 100 100 438 415 440

จีน 28th (74) 40th (88) 64th (64) 28th (65) สูง 17 93 98 590 555 591

ไทย 40th (68) 38th (89) 73rd (62) 50th (44) สูง 16 100 99 97 426 393 419

เวียดนาม 67th (62) 71st (81) 93rd (57) 76th (37) ปานกลาง 20 100 543 505 496

ที่มา : Global Competitiveness Report 2019, World Economic Forum23
Human Development Report 2019, UNDP24 PISA 2018 Results, OECD25

บางมิติของความส�ำเรจ็ ในการปฏิรปู การศึกษาไทย

แม้เสียงสะท้อนของสังคมเก่ียวกับการศึกษาท่ี ภาพ : https://www.unicef.org/thailand/th/stories/ การศกึ ษาสำ�หรบั ศตวรรษท-่ี 21
ผ่านส่ือต่าง ๆ จะออกไปในทางลบมากกว่าทางช่ืนชม
ซ่ึงเป็นธรรมดาของสังคมท่ีมีเสรีภาพทางความคิด สนับสนุนจากส่วนกลางอย่างเหมาะสม เป้าหมายส�ำคัญ
การแสดงความคิดต่าง และความพยายามที่จะปรับปรุง ของการจัดพ้ืนที่นวัตกรรมการศึกษาคือเพ่ือเพ่ิมผลสัมฤทธ์ิ
แก้ไขใหส้ งิ่ ตา่ ง ๆ ดขี น้ึ พลวัตรของการศกึ ษาไทยกม็ สี ่ิงดี ๆ ในการเรยี นรขู้ องนกั เรยี นในพน้ื ท่ี ทง้ั ดา้ น เจตคติ ทกั ษะสำ� คญั
ที่เกิดข้ึนและน่าชื่นชม บางประเด็นเกิดจากการปฏิรูปการ และความรู้ การลดความเหล่ือมล�้ำด้านคุณภาพการศึกษา
ศกึ ษาครงั้ ลา่ สดุ โดยตรง บางประเดน็ เกดิ ขน้ึ จากการผลกั ดนั การละทิ้งถ่ินฐานเน่ืองจากการศึกษา และแสวงหาความ
ของผมู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี อน่ื ๆ ทไ่ี มเ่ กย่ี วขอ้ งกบั กระทรวง หรอื รว่ มมอื อยา่ งจรงิ จงั กบั องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ภาคเอกชน
โครงสร้างทางการศึกษาของไทย และภาคประชาสงั คม เพอ่ื การปรบั ปรงุ พฒั นา และขยายผล
พระราชบัญญัติพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา ขณะนี้ได้ประกาศพื้นที่น�ำร่องแล้วใน 6 พื้นที่ 8 จังหวัด
พ.ศ.2562 เปน็ ความสำ� เรจ็ ขนั้ หนง่ึ ของความพยายาม ได้แก่ ภาคเหนือที่จังหวัดเชียงใหม่ ภาคกลางท่ีจังหวัด
ในการผลักดันระบบการศึกษาไทยให้ก้าวทันพลวัต กาญจนบุรี ภาคตะวันออกที่จังหวัดระยอง ภาคอีสาน
ของความซบั ซอ้ นทเ่ี กดิ ขนึ้ ในสงั คมตง้ั แตย่ คุ โลกาภวิ ตั น์ ท่ีจังหวัดศรีสะเกษ ภาคใต้ที่จังหวัดสตูล และชายแดน
จนถงึ ปจั จบุ นั ซงึ่ แทบจะพดู ไดว้ า่ เปน็ ยคุ หลงั โลกาภวิ ตั น์ ภาคใต้ 3 จังหวดั ไดแ้ ก่ ปตั ตานี ยะลา และนราธิวาส26,27
เป็นประเด็นส�ำคัญ 1 ใน 7 ประเด็นท่ีคณะกรรมการ การจดั ตง้ั กองทนุ เพอ่ื ความเสมอภาคทางการศกึ ษา
อิสระเพื่อการปฏิรูปการศึกษาเสนอและผลักดัน พื้นที่ (กสศ.) ตามพระราชบญั ญตั กิ องทนุ เพอ่ื ความเสมอภาค
น วั ต ก ร ร ม ก า ร ศึ ก ษ า เ ป ็ น พื้ น ที่ ส� ำ ห รั บ ก า ร ท ด ล อ ง ทางการศึกษา พ.ศ.2561 ซึ่งประกาศบังคับใช้ต้ังแต่
นวัตกรรมการศึกษาในรูปแบบต่าง ๆ โดยให้อ�ำนาจแก่ วันที่ 14 พฤษภาคม 2561 มีเป้าหมายเพ่ือให้
สถานศึกษาในการบริหารงานได้อย่างอิสระ ที่ส�ำคัญ ประชาชนมีสิทธ์ิเข้าถึงการศึกษาได้อย่างทั่วถึง
คือต้องสอดคล้องกับบริบทและความต้องการของชุมชน การใหค้ วามชว่ ยเหลอื แกเ่ ดก็ และเยาวชนทขี่ าดแคลน
สามารถพัฒนาผู้เรียนให้ได้คุณภาพ โดยจะได้รับการ ทุนทรัพย์ให้สามารถส�ำเร็จการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน
ซึ่งเป็นการสนับสนุนไปที่ตัวนักเรียนและโรงเรียนท่ี
112 สุขภาพคนไทย 2563 ไม่เกี่ยวกับเงินเดือนของครู กองทุนน้ี มีทุนประเดิม

1,000 ล้านบาท และยังจะสมทบด้วยเงินรายปีจาก ความพยายามผลักดันการพัฒนาการศึกษาระดับ
สลากกนิ แบง่ รฐั บาลตามทคี่ ณะรฐั มนตรกี ำ� หนด เงนิ บรจิ าค อาชีวศึกษาเพ่ือตอบโจทย์ความต้องการแรงงานระดับ
และเงินอุดหนุนท่ีรัฐบาลจัดสรรเป็นรายปี ซ่ึงในส่วนหลังน้ี อาชีวศึกษาที่มีแนวโน้มเพ่ิมขึ้นท้ังจากการขยายตัวของ
เดิมคณะกรรมการอิสระเพื่อการปฏิรูปการศึกษาเสนอให้ อุตสาหกรรมแห่งอนาคต ที่คาดว่าจะเป็นตัวแปรส�ำคัญใน
จดั สรรจากงบประมาณเพอื่ การศกึ ษารอ้ ยละ 5 ตอ่ เนอื่ งกนั การยกระดับอุตสาหกรรมการผลิตของประเทศไทยให้ไปสู่
เป็นเวลาอย่างน้อย 5 ปี ซึ่งโดยปกติงบประมาณเพื่อ การผลติ ทม่ี มี ลู คา่ เพม่ิ สงู ขน้ึ ทำ� ใหภ้ าคสว่ นตา่ ง ๆ ทเ่ี กยี่ วขอ้ ง
การศึกษาจะอยู่ท่ีประมาณปีละ 25,000 ล้านบาท กับการจัดการเรียนการสอนระดับอาชีวศึกษาหันมามอง
แต่ข้อเสนอน้ีไม่ผ่านความเห็นชอบของสภานิติบัญญัติ รากเหง้าของปัญหาการผลิตทรัพยากรบุคคลระดับ
แห่งชาติ (สนช.) ท�ำให้ต้องพิจารณาเป็นรายปีไป และ อาชีวศึกษา ซึ่งมีทั้งเร่ืองภาพลักษณ์ท่ีติดอยู่กับการเป็น
ตกเป็นข้อถกเถียงในการอภิปรายงบประมาณของรัฐบาล แรงงานระดับล่าง การทะเลาะวิวาท คุณภาพของนักเรียน
ตลอดมา28 อยา่ งไรกต็ ามในการพจิ ารณารา่ งพระราชบญั ญตั ิ ท่ีเข้าเรียนในระดับอาชีวศึกษา ตลอดจนคุณภาพของ
งบประมาณรายจา่ ย พ.ศ.2563 ไดม้ กี ารพจิ ารณาแปรญตั ติ หลักสูตรในการตอบโจทย์ความต้องการที่แท้จริงของ
อนุมัติให้ปรับเพิ่มงบประมาณกองทุนเพื่อความเสมอภาค ภาคอุตสาหกรรม โครงการ “สร้างสรรค์คนพันธุ์อา”
ทางการศึกษาประมาณ 1,939 ล้านบาท แสดงให้เห็น ซ่ึงเร่ิมด�ำเนินการในปี 2548 คัดเลือกนักเรียนอาชีวศึกษา
ถึงความพยายามของหลายฝ่ายในการแก้ไขปัญหาความ ที่มีผลงานโดดเด่นจากทั่วประเทศเพ่ือเป็นตัวแทนใน
เหลอื่ มล้ำ� ทางการศกึ ษาแมจ้ ะมขี อ้ จำ� กดั ดา้ นงบประมาณ29 การประชาสัมพันธ์ โดยมีการคัดเลือกในระดับจังหวัด
อีกทั้งการจัดต้ังกองทุนฯ ได้รับความสนใจจาก มาถึงระดับภูมิภาค ด้วยการจัดกิจกรรมอย่างต่อเน่ือง
องค์การการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่ง ท้ังการแสดงผลงานทางวิชาการ ส่ิงประดิษฐ์ การพัฒนา
สหประชาชาติ (United Nations Educational, บุคลิกภาพ มีส่วนอย่างมากในการสร้างภาพลักษณ์ที่ดี
Scientific and Cultural Organization: UNESCO) ของการเรียนการสอนในระดับอาชีวศึกษาท่ัวประเทศ
และประกาศจะร่วมมือกับกองทุนฯ เพื่อการบรรลุ ต่อมาในปี 2558 ก็มีการจัดโครงการ “อวด-ดี อาชวี ะ”
เปา้ หมายการพฒั นาทยี่ งั่ ยนื (Sustainable Development ซง่ึ เปน็ การจดั ประกวดภาพยนตรส์ ารคดี เพอ่ื พฒั นาเดก็ ชา่ ง
Goals) ดา้ นการศกึ ษาในประเทศไทย30 ให้เป็นนักคิด นักสร้างสรรค์ และนักส่ือสาร มีการเผยแพร่

ภาพ : https://www.chiangmainews.co.th/page/archives/863124

113สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

ภาพ : https://aboutmom.co/place/school_plearn/2027

ผลงานผา่ นสอ่ื ตา่ ง ๆ เพอื่ ใหส้ งั คมไทยมองภาพอาชวี ศกึ ษา ต่างประเทศ และการให้นักศึกษาได้เข้าไปเรียนและสัมผัส
ในมุมมองท่ีสร้างสรรค์ และท�ำให้นักเรียนอาชีวศึกษา กบั สถานทจี่ รงิ โรงงานจรงิ อปุ กรณเ์ ครอื่ งมอื จรงิ โดยไดม้ กี าร
มีความภาคภูมิใจ นอกจากนี้ยังมีการเชื่อมโยงกับ เปดิ การเรยี นการสอนไปแลว้ 6 สาขาวชิ า ไดแ้ ก่ สาขาระบบ
สำ� นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน (สพฐ.) ขนสง่ ทางราง สาขาเมคคาทรอนกิ สแ์ ละหนุ่ ยนต์ สาขาช่าง
เพ่ือให้นักเรียนมัธยมศึกษาท่ีเรียนสายสามัญได้มี อากาศยาน สาขาหุ่นยนต์เพ่ือการอุตสาหกรรม สาขา
โอกาสลองสัมผัสกับการเรียนการสอนทางวิชาชีพ โลจิสติกส์ และสาขาสมาร์ทฟาร์มเมอร์
และได้ทดลองท�ำงานวิชาชีพ เพ่ือเพ่ิมทางเลือกให้กับ โครงการเพาะพันธุ์ปัญญา เป็นอีกตัวอย่างหน่ึงของ
นักเรียนสายสามัญ ส่วนการพัฒนาหลักสูตรให้ตรงความ การขับเคล่ือนเพื่อการปฏิรูปการศึกษาท่ีเป็นความร่วมมือ
ต้องการของตลาดนั้น ได้มีความร่วมมือกันระหว่าง ระหว่างภาคเอกชน ภาคประชาสังคม และโรงเรียน โดย
สถานศึกษาระดับอาชีวศึกษากับบริษัทเอกชนในการ ธนาคารกสิกรไทย และส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย
พัฒนาหลักสูตรร่วมกัน ตลอดจนการฝึกอบรมครู (สกว. ภายหลงั เปล่ยี นเป็น ส�ำนักงานคณะกรรมการสง่ เสริม
ผสู้ อน และการรบั นกั เรยี นอาชวี ศกึ ษาเขา้ ฝกึ งาน อยา่ ง วทิ ยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม สกสว.) รว่ มกนั ผลกั ดนั งาน
เช่น ความร่วมมือกับบริษัทโตโยต้า มอเตอร์ ประเทศไทย วิจัยเชิงปฏิบัติการเพ่ือพัฒนาแนวทางการเรียนการสอนของ
จ�ำกัด บริษัทพฤกษา เรียลเอสเตท จ�ำกัด (มหาชน) ครแู ละนกั เรยี นทเ่ี ขา้ รว่ มโครงการ โดยใชว้ ธิ กี ารเรยี นการสอน
และบริษัทเอกชนท่ีเป็นผู้ผลิตรายใหญ่อีกหลายแห่ง แบบ Research-based Learning (RBL) คอื การเรยี นรจู้ าก
และยังมี “สัตหีบโมเดล” ซ่ึงเป็นความร่วมมือ 3 เส้า การท�ำโครงการวิจัยท่ีอาศัยเครื่องมือส�ำคัญ 3 ประการ คือ
ได้แก่ สถานบันอาชีวศึกษา-องค์กรวิชาชีพ-สถาน การตง้ั คำ� ถามกบั ผเู้ รยี น หรอื ใหผ้ เู้ รยี นตงั้ คำ� ถาม (ถามคอื การ
ประกอบการ เพอื่ ผลติ ผสู้ ำ� เรจ็ การศกึ ษาระดบั อาชวี ศกึ ษา สอน) การชวนผเู้ รยี นแสดงความคดิ เหน็ (สะทอ้ นคดิ คอื เรยี น)
ป้อนโรงงานอุตสาหกรรมท่ีจะเข้ามาลงทุนในพ้ืนที่ระเบียง และการมอบหมายให้ผู้เรียนเขียนงานวิชาการและความคิด
เศรษฐกิจภาคตะวันออก (Eastern Economic Corridor: ความรสู้ กึ ขณะทำ� งาน (เขยี นคอื คดิ ) โดยผเู้ รยี นจะทำ� งานกลมุ่
EEC) โดยเฉพาะการลงทุนใน 10 อุตสาหกรรมเป้าหมาย ตง้ั แตก่ ำ� หนดเรอื่ งราวทสี่ นใจ แลว้ ออกแบบวธิ กี ารหาคำ� ตอบ
และอตุ สาหกรรม S-curve ใหม่ ซง่ึ องคค์ วามรเู้ ดมิ ในสถาน ด้วยการท�ำวิจัย และน�ำเอาการพัฒนาทักษะศตวรรษที่ 21
ศึกษาอาจมีความก้าวหน้าไม่ท่วงทันการเปลยี่ นแปลงของ เป็นเปา้ หมายของการเรยี นรู้ ซึง่ จดั เป็นการเรียนรู้ในรปู แบบ
เทคโนโลยใี หม่ นอกจากนใี้ นปี พ.ศ.2561 ไดม้ กี ารเปดิ หลกั สตู ร โครงงาน หรอื Project-based Learning และการใหผ้ เู้ รยี น
“อาชีวะพรีเมียม” โดยร่วมมือกับสถาบันการศึกษาจาก เป็นศูนย์กลางแบบหนึ่งด้วย โครงการเพาะพันธุ์ปัญญาเร่ิม

114 สุขภาพคนไทย 2563

ภาพ : http://thawsischool.com/2020/01/01/follow-up-

ดำ� เนนิ งานตงั้ แต่ พ.ศ.2556 จนถงึ เดอื นพฤษภาคม พ.ศ.2562 คณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ 2 แห่ง คือโรงเรียน
มีโรงเรียนเข้าร่วมโครงการทั้งส้ิน 135 โรงเรียน มีห้องเรียน มหิดลวิทยานุสรณ์ และโรงเรียนก�ำเนิดวิทย์
กว่า 842 ห้อง ครู 4,579 คน และนกั เรียน 24,612 คน ซง่ึ โรงเรยี นมหดิ ลวทิ ยานสุ รณ์ มสี ถานะเปน็ องคก์ ารมหาชน
ในหลายทศวรรษที่ผ่านมามีการจัดต้ังโรงเรียนทาง เริ่มด�ำเนินการต้ังแต่ พ.ศ.2534 โดยความร่วมมือระหว่าง
เลือกซึ่งเป็นโรงเรียนที่มีระบบการศึกษาที่มีความ มหาวิทยาลัยมหิดล และกรมสามัญศึกษา ถือเป็นโรงเรียน
ยดื หยนุ่ ทง้ั ในแงข่ องหลกั สตู ร การเรยี นการสอน และ วทิ ยาศาสตรแ์ หง่ แรกของประเทศไทย เปดิ สอนเฉพาะระดบั
การประเมินผล เน้นการพัฒนาการเรียนรู้และทักษะ มัธยมปลาย รับนักเรียนใหม่ปีละ 240 คน รวม 3 ชั้นปี
ต่าง ๆ ของนักเรียน การเรียนรู้จากนอกห้องเรียน มีนักเรียนรวม 720 คน ในปีการศึกษา 2562 มีผู้สนใจ
การลงมือปฏิบัติ และการตั้งค�ำถามเอง ไม่เน้นเรียน สมัครเข้าเรียน 22,231 คน นับเป็นโรงเรียนมีการแข่งขันท่ี
การสอนแบบท่องจ�ำและแข่งขันแบบเดิม แต่ยังต้อง สูงมากแห่งหน่ึง ส�ำหรับโรงเรียนก�ำเนิดวิทย์น้ัน แต่เดิมคือ
มีหลักสูตรแกนกลางของกระทรวงศึกษาธิการ ท่ีส�ำคัญ โรงเรยี นวทิ ยาศาสตรร์ ะยอง (Rayong Science Academy)
คือผู้เรียนต้องมีความสุขในการเรียน ซ่ึงได้รับความสนใจ มีลักษณะเป็นโรงเรียนท่ีเน้นการเรียนการสอนด้าน
จากพ่อแม่ผู้ปกครองมากขึ้น ปัจจุบันมีโรงเรียนทางเลือก คณติ ศาสตรแ์ ละวทิ ยาศาสตรร์ ะดบั มธั ยมปลายเชน่ เดยี วกนั
ที่เป็นท่ีกล่าวถึงหลายแห่ง เช่น โรงเรียนทอสี โรงเรียน ลงทนุ โดย กลมุ่ บรษิ ทั ปตท. จำ� กดั มหาชน ดว้ ยมลู คา่ เรมิ่ ตน้
สยามสามไตร โรงเรียนอนุบาลบ้านรัก โรงเรียนรุ่งอรุณ กวา่ 5,000 ลา้ นบาท บนพนื้ ทกี่ วา่ 900 ไร่ ทอ่ี ำ� เภอวงั จนั ทร์
โรงเรียนเพลินพัฒนา โรงเรียนดรุณสิกขาลัย โรงเรียน จงั หวดั ระยอง เรม่ิ ดำ� เนนิ การตงั้ แต่ พ.ศ. 2558 รบั นกั เรยี น
ปัญโญทัย31 เป็นต้น ได้มีการศึกษาเปรียบเทียบผล ปลี ะ 72 คน รวม 3 ชนั้ ปี มนี กั เรยี นรวม 216 คน กำ� หนดใหม้ ี
การสอบ O-NET ของนกั เรยี นโรงเรียนทางเลือกกบั โรงเรยี น นกั เรยี นหอ้ งเรยี นละ 18 คนเทา่ นนั้ ในปกี ารศกึ ษา พ.ศ.2560
กระแสหลักโดยใช้ข้อมูลปี พ.ศ.2553 พบว่าคะแนนเฉล่ีย มผี สู้ นใจสมคั รเขา้ เรยี น 7,000 คน
ของนกั เรียนกลมุ่ โรงเรยี นทางเลือกสูงกวา่ 32 จะเห็นได้ว่า พัฒนาการต่าง ๆ ท่ีเกิดข้ึนในแวดวง
นอกจากน้ี ความพยายามในการบ่มเพาะนักเรียน การศึกษาของไทยมีท้ังท่ีสืบเน่ืองจากการปฏิรูปการศึกษา
วิ ท ย า ศ า ส ต ร ์ ซ่ึ ง จ ะ มี ค ว า ม ส� ำ คั ญ ใ น ก า ร ผ ลั ก ดั น โดยตรง และจากภาคส่วนอ่ืน ๆ ท้ังภาคประชาสังคม
นวัตกรรมด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี และการ และภาคเอกชน ท่ีเข้ามามีส่วนร่วมในการผลักดันให้เกิด
สร้างอุตสาหกรรมท่ีมีมูลค่าเพิ่มสูงให้กับประเทศไทย การพัฒนาการการศึกษาให้ทันกับการเปล่ียนแปลงของ
ท�ำให้เกิดโรงเรียนท่ีเน้นการเรียนการสอนด้าน เศรษฐกิจและสังคมในปจั จุบนั

115สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

บทสรปุ ของสองทศวรรษปฏิรูปการศึกษาไทย

“กล้วยไม้มีดอกชา้ ฉันใด
การศกึ ษาเปน็ ไป เช่นนั้น

แต่ออกดอกคราวไร งามเดน่
งานสั่งสอนปลกู ปั้น เสร็จแลว้ แสนงาม”

หม่อมหลวงปิ่น มาลากุล นักการศึกษาคนส�ำคัญท่าน ไพฑูรย์ สินลารัตน์ (2558)33 กล่าวถึง “การปฏิรูป
หน่ึงของประเทศไทย ผูกโคลงเกย่ี วกบั งานดา้ นการศกึ ษาท่ี การศึกษาจากล่างข้ึนบน” เพ่ือให้มุมมองใหม่ในการ
ตอ้ งอาศยั ระยะเวลาและความอดทน กวา่ จะผลดิ อกออกผล พัฒนาการงานด้านการศึกษา ซึ่งในระยะเวลาที่ผ่านมา
ให้ชื่นชมนั้นใช้เวลานาน แม้หม่อมหลวงปิ่น อาจจะ เ ม่ื อ เ อ ่ ย ถึ ง ก า ร ป ฏิ รู ป ก า ร ศึ ก ษ า ก็ มั ก จ ะ นึ ก ถึ ง ก า ร
ไม่ได้ตั้งใจหมายถึงการปฏิรูปการศึกษาเสียเลยทีเดียว เปลี่ยนแปลงในระดับรัฐธรรมนูญ การร่างพระราช
แต่การปฏิรูปการศึกษาก็คงไม่แตกต่างไปจากความนัย บัญญัติ เรื่อยไปจนถึงการปรับเปล่ียนโครงสร้างการ
ของ โคลงบทอมตะนี้เท่าใดนัก เพราะการปฏิรูปการศึกษา บริหารการศึกษาในกระทรวง ท�ำให้กาเปล่ียนแปลงเป็น
เข้าไปเกี่ยวพันกับกระบวนการและขั้นตอนทางการเมือง เพียงการบริหารอ�ำนาจในการบริหารและการจัดการ
และนติ บิ ญั ญตั ิ รวมทง้ั บรบิ ทตา่ ง ๆ ของสงั คมในยคุ ปจั จบุ นั งบประมาณ แม้จะมีการสร้างหน่วยงานใหม่ ๆ ออกมา
อย่างซับซ้อน ท�ำให้การปฏิรูปการศึกษากินเวลานานยาว เพื่อให้การบริหารการศึกษามีความทันสมัยข้ึนมาบ้าง
อย่างที่เห็นอยู่ แต่ธรรมชาติและความเคยชินทั้งในการเรียน และการ

ภาภพาโพรง:เรhยี tนtpแ:ถ//บbจoงั tหsวwดั aชnาaยyแoดuนth​.com/wp-content/uploads/2015/05/5-Ways-To-Dealing-With-Cyber-Bullies.jpg ภาพ : ภเู บศร​์ สมทุ รจกั ร​

116 สุขภาพคนไทย 2563

สอนไม่ได้รับความใส่ใจในการปรับเปลี่ยน เท่าท่ีควร ภาพ : https://www.teachforthailand.org/fellowship-program
ทั้งน้ีอาจเป็นเพราะขอบเขตของการเปล่ียนแปลงเชิง
โครงสร้างสามารถท�ำได้เพียงแค่นั้น การปฏิรูปการศึกษา สังคมไทยในสภาพแวดล้อมของศตวรรษท่ี 21
จากด้านล่างจึงเป็นแนวคิดการสร้างการเปลี่ยนแปลง มีขนาดใหญ่ในเชิงปริมาณ มีความหลากหลายและซับซ้อน
ของคนที่สอนและเรียน ซ่ึงหมายถึงการเปล่ียนแปลงของ มากเกินกว่าโครงสร้างการบริหารการศึกษาเดิมจะก�ำกับ
ครูในการสั่งสอน และนักเรียนในการเรียนรู้ โดยเฉพาะ ควบคุม ดูแล และด�ำเนินการได้อย่างท่ัวถึง การปรับ
แนวคิดการเปลี่ยนแปลงการสอนท่ีต้องท�ำให้ครูอาจต้อง ให้โครงสร้างของกระทรวงสามารถท�ำงานร่วมกับภาคส่วน
เรียนรู้และพัฒนาทักษะของตนเองให้เข้าถึงทักษะแห่ง ต่าง ๆ ท้ังภาคเอกชน ประชาสังคม และประชาชน จึงเป็น
ศตวรรษที่ 21 และการพัฒนาทักษะดังกล่าวให้กับศิษย์ท่ี ความท้าทายที่การปฏิรูปการศึกษาต้องท�ำให้เกิดข้ึน
วิจารณ์ พานิช (2555) เขียนวิเคราะห์และเสนอแนะไว้ใน ให้ได้ และเป็นความท้าทายที่มีความหมายกว้างไป
“วิถีสร้างการเรียนรู้เพื่อศิษย์ ในศตวรรษท่ี 21” กวา่ “การกระจายอ�ำนาจ” ในความหมายเดิม ซงึ่ มัก
ซ่ึงหากครูไม่สามารถเปล่ียนแปลงวิธีการเรียนรู้ของ ชวนให้คิดถึงการกระจายอ�ำนาจสู่การปกครองส่วน
ตนเอง กย็ ากทจ่ี ะสามารถทำ� ใหน้ กั เรยี นเกดิ การเรยี นรู้ ท้องถิ่น แต่หมายถึงการกระจายอ�ำนาจ เพ่ือเปิดรับ
ในสภาพแวดล้อมต่าง ๆ เปล่ียนไปอย่างรวดเร็วใน ความรู้ ความเชยี่ วชาญจากทกุ ภาคสว่ นดงั ทไี่ ดก้ ลา่ วไว้
โลกยุคข้อมูลข่าวสาร และเทคโนโลยีระดับพลิกผัน เพ่ือให้มาช่วยกันขับเคล่ือนการปฏิรูปการเรียนรู้ของ
(Disruptive technology) การทดลองวิธีการ คนไทย
จดั การเรยี นการสอนแบบใหมไ่ มว่ า่ จะเปน็ Inquiry-based และก่อนท่ีการปฏิรูปการศึกษาจะมุ่งประเด็นไป
learning ซึ่งเป็นการเรียนรู้โดยการสังเกต แล้วต้ังค�ำถาม แต่เพียงการศึกษาในระบบท่ีมุ่งไปสู่เป้าหมายปลาย
การสรา้ งโครงงาน (Project) เพอื่ คน้ ควา้ หาคำ� ตอบ แลว้ เรยี นรู้ ทางแห่งการสร้างอาชีพและความก้าวหน้าทาง
จากการด�ำเนินโครงงานเหล่าน้ัน โดยการช่วยเหลือของ เทคโนโลยีจนละลืมเป้าหมายของการศึกษาที่เป็นไป
ครูในการช้ีแนะการค้นหาข้อมูลผ่านส่ือสมัยใหม่ต่าง ๆ เพ่ือการด�ำรงชีวิตให้มีความสุข สังคมไทยและ
และการถอดบทเรียน ท�ำให้การเรียนรู้เป็นแบบนักเรียน ผู้เก่ียวข้องกับการศึกษาทั้งท่ีเป็นนักเรียน นักศึกษา
เป็นศูนย์กลาง แตกต่างจากการเอาแบบเรียน หรือครูเป็น ผู้ให้การศึกษา และผู้บริหารการศึกษาควรตระหนัก
ศูนย์กลางดังเช่นสมัยก่อน รวมไปจนถึงการทดสอบแนว ถึงแง่มุมที่สังคมมีความเจริญก้าวหน้า กอปรด้วย
ใหม่ที่ทดสอบวิธีคิด มากกว่าการทดสอบความจ�ำ ความรู้ต่าง ๆ มากมายอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อนใน
การเปลยี่ นแปลงจากลา่ งเรมิ่ เหน็ เคา้ ลางชดั เจนมากขน้ึ ประวัติศาสตร์ แต่กลับมีปัญหาและความทุกข์ต่าง ๆ
จากแรงขบั เคลอื่ นของภาคประชาสงั คม เชน่ โครงการ Teach ติดตามมาในรูปแบบใหม่ ๆ ที่อาจรุนแรงกว่าเดิม
for Thailand34 ทมี่ งุ่ สรา้ งครรู นุ่ ใหมเ่ พอ่ื ลดความเหลอื่ มลำ�้ การแสวงหาความสงบสขุ ในการดำ� รงชวี ติ ทำ� ไดย้ ากขน้ึ
ในการเรยี นของเดก็ ไทย สถาบนั รกั ลกู กรปุ๊ 35 ทเ่ี ผยแพรก่ าร เปน็ ประเดน็ ทก่ี ารปฏริ ปู การศกึ ษาควรใหค้ วามสำ� คญั
สรา้ งทกั ษะสมอง (Executive Function: EF) ใหเ้ ปน็ สว่ นหนง่ึ หรือไม่ เพ่ือให้การศึกษาในสังคมเป็นการศึกษา
ของการเรียนการสอนในโรงเรียน เครือข่ายครูขอสอน36 ที่สร้างเสริมสุขภาวะอย่างแท้จริง
ซงึ่ กอ่ ตง้ั ขนึ้ เพอื่ ชว่ ยเหลอื ใหค้ รไู ดท้ ำ� หนา้ ทส่ี อนและไดพ้ ฒั นา
ทกั ษะการสอนอยา่ งจรงิ จงั นอกจากนยี้ งั มพี อ่ แมอ่ กี จำ� นวน
หน่ึงท่ีเริ่มท�ำโฮมสคูล (Home school) ซ่ึงหมายถึงการท่ี
พ่อแม่จัดการเรียนการสอนให้กับลูก มีท้ังที่พ่อแม่จัดการ
เองท้ังหมด หรือจัดร่วมกับโรงเรียน การรวมตัวของพ่อแม่
แบง่ ปนั ประสบการณใ์ นการสรา้ งการเรยี นรใู้ หก้ บั ลกู อยา่ งเชน่
Flock Learning37ซงึ่ ดำ� เนนิ การในลกั ษณะวสิ าหกจิ เพอ่ื สงั คม
ชว่ ยเหลอื พอ่ แมผ่ ปู้ กครองในการสรา้ งการเรยี นรใู้ หก้ บั เดก็

117สองทศวรรษ ปฏิรูปการศึกษาไทย ความล้มเหลวและความสำ�เร็จ

เกณฑ์การจัดทำ�รายงาน
“สุขภาพคนไทย 2563”

ส่วนท่ี 1 ส่วนท่ี 2

12 หมวดตวั ชีว้ ดั 10 สถานการณ์เดน่ ทางสขุ ภาพ
“สขุ ภาพวยั รนุ่ และเยาวชนไทย” และ 4 ผลงานดี ๆ เพือ่ สุขภาพคนไทย

กระบวนการท�ำงาน สถานการณใ์ นรอบปี

1. การคดั เลอื กประเดน็ เดน่ ตวั ชว้ี ดั ทางดา้ นประชากร โดยผา่ น ประกอบดว้ ย สถานการณเ์ ด่นฯ ลำ� ดบั 1 ถงึ 10 และผลงานดีๆ
คณะกรรมการช้ที ิศทางร่วมกันกับคณะทำ� งานโครงการฯ เพ่ือสุขภาพของคนไทยอีก 4 สถานการณ์ ซ่ึงเรียกงานส่วนน้ีว่า
“สถานการณ์เด่น 10+4” เกณฑ์การเลือกสถานการณ์ และ
2. ติดต่อผู้เช่ียวชาญ ที่มีความรอบรู้ในดัชนีชี้วัดท่ีก�ำหนดไว้ เกณฑ์การจดั ล�ำดบั สถานการณเ์ ดน่ มดี ังนี้
มีแหล่งข้อมูลท่ีน่าเช่ือถือ และข้อมูลน้ันมีการจัดเก็บทุกปี
เพื่อขอข้อมลู ทท่ี นั สมยั เ ก ณฑ์การเลือกสถานการณ์เดน่ ฯ

3. ก�ำหนดกรอบเวลาในการเขียนบทความ คณะท�ำงาน • เปน็ สถานการณท์ เ่ี กดิ ขน้ึ ในชว่ งปี 2562 หรอื เปน็ สถานการณ์
รบั ผดิ ชอบหลกั ในแตล่ ะหมวด ไดท้ ราบถงึ แนวทางการเขยี น ท่ีเคยรายงานไปแล้ว แต่น�ำมาเสนออีกครั้ง เพ่ือให้เห็น
วัตถุประสงค์ของการน�ำเสนอแต่ละหมวดตัวช้ีวัดและ ความเปลี่ยนแปลง เปน็ บทเรยี นในสงั คมไทย
ข้อก�ำหนดเวลาเบื้องต้นในการค้นคว้าหาข้อมูล และจัดท�ำ
เนอื้ หา • มีผลกระทบอย่างส�ำคัญต่อสุขภาพคนไทยในวงกว้าง
ซึง่ ผลกระทบหมายรวมถงึ ความม่ันคงปลอดภยั ด้วย
4. ร่างเน้อื หาตัวชี้วดั สุขภาพ
5. ประชมุ ระดมสมอง พจิ ารณารา่ งงานตวั ชวี้ ดั เพอ่ื รว่ มพจิ ารณา • เป็นนโยบายท่ีส่งผลต่อสุขภาพท่ีมีผลบังคับใช้หรือผลทาง
ปฏบิ ัตทิ เี่ กดิ ขึน้ ในปนี ้ีชดั เจน
ความเหมาะสม ความครอบคลมุ ของเนอ้ื หาและความซำ้� ซอ้ น
ของตวั ชว้ี ดั โดยผา่ นการประชมุ คณะทำ� งานทมี สขุ ภาพคนไทย • เป็นเรอ่ื งใหมท่ ไ่ี มเ่ คยเกดิ ขนึ้ มากอ่ น
และคณะกรรมการชที้ ิศทางสุขภาพคนไทย • เป็นเรือ่ งท่เี กดิ ขึน้ บอ่ ยครงั้ มากในรอบปี
6. ผู้ทรงคุณวุฒิ อ่านทบทวนหมวดตัวช้ีวัดสุขภาพ โดยอ่าน
ภาพรวมทุกหมวดในชุดตัวชี้วัดสุขภาพคนไทย พร้อมให้ สำ� หรับ 4 ผลงานดี ๆ เพ่ือสขุ ภาพคนไทย
ค�ำแนะนำ� ในการปรับแก้ไขงาน
เป็นเร่ืองของการประสบความส�ำเร็จในการประดิษฐ์คิดค้นหรอื
ความกา้ วหนา้ ทางวทิ ยาการดา้ นสขุ ภาพ การคน้ พบแนวทางใหม่ ๆ
เกณฑ์ในการจดั ท�ำเนือ้ หาตัวช้วี ดั ทเี่ ป็นผลดีกบั สุขภาพสังคม และคนไทยโดยรวม

1. คน้ หาสาระสำ� คญั (Key message) ของหมวดทจี่ ะนำ� เสนอ
เพอ่ื ใหเ้ นือ้ หาไม่กระจดั กระจายในการนำ� เสนอ

2. คน้ หาสถติ ขิ อ้ มลู เกย่ี วกบั ตวั ชวี้ ดั แตล่ ะตวั ทค่ี ดั เลอื ก โดยเนน้
ขอ้ มลู รายปี เพอ่ื นำ� เสนอแนวโนม้ และรวมถงึ ผลการสำ� รวจ
ล่าสดุ เพอ่ื ใหเ้ หน็ สถานการณ์

3. เนน้ รปู แบบ และเนอ้ื หาทงี่ า่ ยตอ่ การอา่ นและเขา้ ใจตอ่ ผอู้ า่ น
ทกุ กลุ่มวัย

ส่วนท่ี 3

เรอ่ื งพเิ ศษประจำ� ฉบับ

เกณฑ์การจดั ลำ� ดบั สถานการณเ์ ดน่ หัวข้อเร่อื งพเิ ศษประจ�ำฉบับมี 2 ลักษณะ คือ

• ส�ำรวจความคิดเห็นจากคณะกรรมการชี้ทิศทางสุขภาพ เร่ืองที่เน้นกลุ่มเป้าหมาย (Target group oriented) และ
คนไทย โดยใช้แบบส�ำรวจสถานการณ์ที่มีความส�ำคัญ เร่อื งเฉพาะประเด็น (Issue oriented) โดยอาจมีการเลอื กเรอ่ื ง
ในสังคมไทย ท้ังที่เป็นข่าวและไม่เป็นข่าว เกิดขึ้นต้ังแต่ แตล่ ะลกั ษณะสลบั กนั ไปในแตล่ ะปี ทม่ี าของเรอื่ งอาจจะพจิ ารณา
ตน้ ปี 2562 จนถงึ ณ เวลาทท่ี ำ� การสำ� รวจสถานการณ์ โดยให้ เลอื กจาก 10 สถานการณเ์ ด่นในรอบปที ี่ผา่ นมา หรอื หวั ข้อของ
คณะกรรมการชี้ทิศทางสุขภาพคนไทยให้คะแนน โดยใช้ ตวั ชี้วัดทางสขุ ภาพที่นา่ สนใจ
มาตรวัดแบบประมาณค่า (Rating Scale) ของลิเคอร์ท
(Likert Scale) แบง่ ระดับความคดิ เหน็ เป็น 5 อนั ดับ คอื หลกั เกณฑ์สำ� คัญในการเลอื ก
มากที่สุด (คะแนน = 5) มาก (คะแนน = 4 คะแนน) เรื่องพเิ ศษประจำ� ฉบับ คือ
ปานกลาง (คะแนน = 3 คะแนน) นอ้ ย (คะแนน = 2 คะแนน)
และน้อยทสี่ ดุ (คะแนน = 1 คะแนน) 1. เป็นเรอ่ื งทมี่ ีความส�ำคญั เชงิ นโยบาย
2. เป็นเรอื่ งท่ีมปี ระโยชน์ต่อประชาชน
• การวิเคราะหข์ ้อมลู ความถี่ เพื่อเรยี งล�ำดับความสำ� คัญ 3. เปน็ เรอื่ งทมี่ ีประเดน็ และมุมมองที่หลากหลาย

กระบวนการทำ� งาน

1. คณะกรรมการช้ีทิศทางสุขภาพคนไทยประชุมเพื่อเลือก
หวั ข้อเร่อื งพเิ ศษประจำ� ฉบบั ในแต่ละปี

2. ทีมงานสุขภาพคนไทยกำ� หนดกรอบโครงรา่ งของรายงาน
3. ติดต่อผู้เช่ียวชาญในแต่ละประเด็น เพ่ือสัมภาษณ์ข้อมูล

ประกอบการจดั ท�ำรายงาน
4. คณะท�ำงานสุขภาพคนไทยประมวลและเรียบเรียงเน้ือหา

ทางวิชาการให้เหมาะสมกับการส่ือสารต่อสาธารณะ และ
ตรวจสอบความถูกต้องกับนักวิชาการและผู้เชี่ยวชาญ
ในประเด็นน้นั ๆ อีกครัง้
5. ผู้ทรงคณุ วฒุ ิอา่ นทบทวนร่างเนื้อหารายงานและปรบั แก้ไข

รายชื่อคณะกรรมการชี้ทิศทาง
สุขภาพคนไทย 2563

นพ.วชิ ยั โชคววิ ฒั น สถาบนั พฒั นาการคมุ้ ครองการวจิ ยั ในมนษุ ย ์ ทปี่ รกึ ษา
นพ.ศริ วิ ฒั น์ ทพิ ยธ์ ราดล ทป่ี รกึ ษาสำ� นกั งานคณะกรรมการสขุ ภาพแหง่ ชาต ิ ประธานกรรมการ
นพ.ศภุ กจิ ศริ ลิ กั ษณ ์ รองปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กรรมการ
นพ.วริ ฬุ ลมิ้ สวาท สำ� นกั วจิ ยั สงั คมและสขุ ภาพ กระทรวงสาธารณสขุ กรรมการ
คณุ อรพรรณ ศรสี ขุ วฒั นา สำ� นกั งานคณะกรรมการสขุ ภาพแหง่ ชาต ิ กรรมการ
คณุ ยวุ ดี คาดการณไ์ กล ศนู ยศ์ กึ ษามหานครและเมอื ง วทิ ยาลยั รฐั กจิ กรรมการ
คณุ อรวรรณ สทุ ธางกรู รองผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต ิ กรรมการ
คณุ เบญจมาภรณ์ ลมิ ปษิ เฐยี ร ผอู้ ำ� นวยการอาวโุ ส ศนู ยเ์ รยี นรสู้ ขุ ภาวะ กรรมการ
กองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.)
ดร.ณฐั พนั ธ์ุ ศภุ กา ผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั ภาคสี มั พนั ธแ์ ละวเิ ทศสมั พนั ธ์ กรรมการ
กองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.)
คณุ สรุ นิ ทร์ กจิ นติ ยช์ วี ์ องคก์ รชมุ ชนคลองขนมจนี อำ� เภอเสนา กรรมการ
คณุ วเิ ชษฐ์ พชิ ยั รตั น ์ คณะกรรมการผทู้ รงคณุ วฒุ ิ ดา้ นการสอ่ื สารมวลชน กรรมการ
กองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.)
คณุ สรุ ยิ นต์ ธญั กจิ จานกุ จิ สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต ิ กรรมการ
รศ.ดร.ภญ.วรรณา ศรวี ริ ยิ านภุ าพ คณะเภสชั ศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั กรรมการ
คณุ สมพร เพง็ คำ�่ นกั วชิ าการอสิ ระ กรรมการ
ศ.เกยี รตคิ ณุ ดร.ชนื่ ฤทยั กาญจนะจติ รา สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการ
รศ.ดร.ชาย โพธสิ ติ า สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการ
ผศ.ดร.เฉลมิ พล แจม่ จนั ทร์ สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการและเลขานกุ าร
ผศ.ดร.ภเู บศร์ สมทุ รจกั ร สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการและผชู้ ว่ ยเลขานกุ าร
ผศ.ดร.มนสกิ าร กาญจนะจติ รา สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการและผชู้ ว่ ยเลขานกุ าร
ผศ.ดร.สกั กรนิ ทร์ นยิ มศลิ ป ์ สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล กรรมการและผชู้ ว่ ยเลขานกุ าร

รายชื่อผู้ทรงคุณวุฒิ ปี 2563

ทบทวนรายงานท้งั เล่ม

นพ.วิชัย โชคววิ ฒั น
นพ.สุวทิ ย์ วบิ ลุ ผลประเสริฐ
นพ.อำ�พล จนิ ดาวฒั นะ
ศ.เกยี รตคิ ุณ ดร.ชน่ื ฤทัย กาญจนะจติ รา

ทีมเขียนสถานการณ์เดน่ ทางสุขภาพร่างแรก

ผศ.ดร.ฐติ ิมา ร่งุ รัตนาอบุ ล และ คณุ สุธี จรรยาสุทธิวงศ์
อาจารยธ์ าม เชอ้ื สถาปนศริ ิ
คุณธรี วฒั น์ ซ้วนตั้น
คุณปรกชล อู๋ทรัพย์
รศ.นพ.ปรชี า สนุ ทรานันท์
ผศ.ดร.ปยิ วรรณ วเิ ศษสวุ รรณภมู ิ
ผศ.ดร.ปยิ วัฒน์ เกตุวงศา
คณุ พิสษิ ฐ์ ศรอี คั คโภคนิ
ผศ.ดร.ศทุ ธิดา ชวนวนั
ดร.สจุ ิตรา วาสนาดำ�รงดี

คณะทำ�งานจัดทำ�โครงการ
สุขภาพคนไทย

สถาบันวิจัยประชากรและสังคม มหาวิทยาลัยมหิดล

ท่ีปรกึ ษาทมี วชิ าการ

ศ.เกยี รตคิ ณุ ดร.ชน่ื ฤทัย กาญจนะจติ รา
รศ.ดร.ชาย โพธสิ ิตา

ผอู้ ำ�นวยการโครงการ

ผศ.ดร.เฉลิมพล แจ่มจนั ทร์

ตัวชว้ี ัดสขุ ภาพ

ผศ.ดร.เฉลมิ พล แจ่มจนั ทร์
ผศ.ดร.มนสกิ าร กาญจนะจิตรา
กัญญา อภพิ รชยั สกลุ

สถานการณเ์ ดน่ ทางสุขภาพ

ผศ.ดร.สักกรนิ ทร์ นิยมศลิ ป์
กาญจนา เทียนลาย

เร่ืองพิเศษประจำ�ฉบับ

รศ.ดร.ชาย โพธิสิตา
ผศ.ดร.ภูเบศร์ สมทุ รจักร
กัญญาพชั ร สุทธเิ กษม

บรรณานุกรม ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2560). การส�ำรวจพฤติกรรมการสูบบุหร่ีและการด่ืมสุราของประชากร พ.ศ. 2560.
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
12 ตัวชี้วดั “สุขภาพวัยรนุ่ และเยาวชนไทย”
1. สขุ ภาพกาย World Health Organization. (2015). Global Youth Tobacco Survey, Thailand 2015: Retrieved
from https://extranet.who.int/ncdsmicrodata/index.php/catalog/225/download/1980.
กองยทุ ธศาสตรแ์ ละแผนงาน สำ� นกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ กระทรวงสาธารณสขุ . (2561). สถติ สิ าธารณสขุ
พ.ศ. 2561. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ . 8. พฤตกิ รรมเสยี่ งทางสงั คม
วรรณวสิ า นากสขุ และคณะ. (2562). รปู แบบพฤตกิ รรมกา้ วรา้ วและพฤตกิ รรมการใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ ในผปู้ ว่ ยนอกทมี่ า
มูลนิธิไทยโรดส์. (2548 – 2560). รายงานสถานการณ์อุบัติเหตุทางถนนประเทศไทย พ.ศ. 2548 – 2559.
สืบค้นเมื่อ วันท่ี 18 กุมภาพันธ์ 2563: จาก http://trso.thairoads.org/statistic/national/ รบั บรกิ ารทห่ี นว่ ยจติ เวชเดก็ และวยั รนุ่ โรงพยาบาลจฬุ าลงกรณ.์ Chula Med Bull 1(3), 237 – 249. DOI:
N-SPI-A. 10.14456/chulamedbull.2019.20.
ศนู ยเ์ ทคโนโลยสี ารสนเทศ กรมพนิ จิ และคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชน. (2562). รายงานจำ� นวนคดที เี่ ดก็ และเยาวชนอายุ
สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ (2560). การสำ� รวจอนามยั และสวสั ดกิ าร พ.ศ. 2560. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ ตำ่� กวา่ 18 ปี พ.ศ. 2553 – 2562. กรงุ เทพฯ: กรมพนิ จิ และคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชน.
สำ� นกั งานพฒั นานโยบายสขุ ภาพระหวา่ งประเทศ. (2557). รายงานสถานการณโ์ รครายงานภาระโรคและการบาดเจบ็ ศนู ยศ์ กึ ษาปญั หาการพนนั คณะเศรษฐศาสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั . (2561). รายงานสถานการณก์ ารพนนั ใน
สงั คมไทย ปี 2562. กรงุ เทพฯ: จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
ของประชากรไทย พ.ศ. 2557. นนทบรุ :ี สำ� นกั งานพฒั นานโยบายสขุ ภาพระหวา่ งประเทศ. สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ (2561). การสำ� รวจสภาวะทางสงั คม วฒั นธรรม และสขุ ภาพจติ พ.ศ. 2561. กรงุ เทพฯ:
ส�ำนักโรคไมต่ ิดตอ่ กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสขุ . (2554 - 2561). ระบบบรู ณาการข้อมูลการตายจาก สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
สำ� นกั งานคณะกรรมการปอ้ งกนั และปราบปรามยาเสพตดิ (ป.ป.ส.). (2561). รายงานผลการดำ� เนนิ งานปอ้ งกนั
อบุ ตั เิ หตทุ างถนน พ.ศ. 2554 - 2561. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ . และแกไ้ ขปญั หายาเสพตดิ ประจำ� ปงี บประมาณ 2561. กรงุ เทพฯ: กรมพนิ จิ และคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชน.
2. สขุ ภาพจติ 9. สอ่ื สงั คมออนไลน์
กรมสขุ ภาพจติ กระทรวงสาธารณสขุ . (2561). รายงานประจำ� ปกี รมสขุ ภาพจติ พ.ศ. 2561. นนทบรุ :ี กระทรวง สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ (2561). การสำ� รวจการมกี ารใชเ้ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สารในครวั เรอื น พ.ศ. 2561.
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
สาธารณสขุ . ศนู ยป์ ระสานงานขบั เคลอ่ื นการสง่ เสรมิ และปกปอ้ งคมุ้ ครองเดก็ และเยาวชนในการใชส้ อ่ื ออนไลน.์ (2562). รายงาน
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . (2558). การสำ� รวจภาวะสขุ ภาพนกั เรยี นในประเทศไทย พ.ศ. 2558. นนทบรุ :ี ผลสำ� รวจสถานการณเ์ ดก็ กบั ภยั ออนไลน์ ปี 2562.กรงุ เทพฯ: กองสวสั ดกิ ารเดก็ และครอบครวั .
10. ครอบครวั กบั วยั รนุ่ และเยาวชน
กระทรวงสาธารณสขุ . สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม. (2562). รายงานการสรา้ งครอบครวั อบอนุ่ ในจงั หวะหวั เลยี้ วหวั ตอ่ ของเยาวชนใน
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2551). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2551. ครอบครวั เปราะบางผา่ นการใชค้ มู่ อื Thai Family Matters (TFM) และนวตั กรรม FFFamily 2562.
นครปฐม: สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล.
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ (2561). การสำ� รวจสภาวะทางสงั คม วฒั นธรรม และสขุ ภาพจติ พ.ศ. 2561. กรงุ เทพฯ:
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2554). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2554. สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
11. การศกึ ษาและการทำ� งาน
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ ธนาคารโลก. (2561). ดัชนีทุนมนุษย์ (Human Capital Index) ปี 2561 ด้านการศึกษาในกลุ่มประเทศ
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2561). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2561. ASEAN สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 12 มกราคม 2563: จาก https://www.worldbank.org/en/publication/
human-capital.
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ ระบบฐานขอ้ มลู ดา้ นสงั คมและคณุ ภาพชวี ติ สำ� นกั งานสภาพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต.ิ (2550 – 2560).
3. สขุ ภาพสงั คม ประมาณการจำ� นวนประชากรจำ� แนกตามกลมุ่ อายุ รายปี พ.ศ. 2550 - 2560. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 8 มกราคม
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . (2551). การสำ� รวจภาวะสขุ ภาพนกั เรยี นในประเทศไทย พ.ศ. 2551. นนทบรุ :ี 2563: จาก https://social.nesdc.go.th/social/Default.aspx?tabid=40.
สถาบนั สง่ เสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย.ี (สสวท.) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร (2561). ผลการประเมนิ PISA
กระทรวงสาธารณสขุ . 2015 วทิ ยาศาสตร์ การอา่ น และคณติ ศาสตร์ ความเปน็ เลศิ และความเทา่ เทยี มทางการศกึ ษา. กรงุ เทพฯ:
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . (2558). การสำ� รวจภาวะสขุ ภาพนกั เรยี นในประเทศไทย พ.ศ. 2558. นนทบรุ :ี กระทรวงศกึ ษาธกิ าร.
สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ (2560). การสำ� รวจ​ภา​ว​ ะการทำ� ​งานของประชากร พ.ศ. 2560. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ ิ
กระทรวงสาธารณสขุ . แหง่ ชาต.ิ
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2551). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2551. สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ (2562). การสำ� รวจ​ภา​ว​ ะการทำ� ​งานของประชากร พ.ศ. 2562. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ ิ
แหง่ ชาต.ิ
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ 12. นโยบายของไทยตอ่ วยั รนุ่ และเยาวชน
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2554). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2554. กองทนุ เพอ่ื ความเสมอภาคทางการศกึ ษา (กสศ.). (2561). พ.ร.บ. กองทนุ เพอ่ื ความเสมอภาคทางการศกึ ษา พ.ศ.
2561. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 20 มกราคม 2563: จาก https://www.eef.or.th/about/.
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ คณะกรรมการสง่ เสรมิ การพฒั นาเดก็ และเยาวชนแหง่ ชาต.ิ (2561) แผนพฒั นาเดก็ และเยาวชนแหง่ ชาตฉิ บบั ท่ี ๒
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2561). การส�ำรวจสภาวะทางสังคม วัฒนธรรม และสุขภาพจิต พ.ศ. 2561. พ.ศ. ๒๕๖๐ - ๒๕๖๔ (ผนวกรวมแผนปฏบิ ตั กิ ารพฒั นาเดก็ และเยาวชนแหง่ ชาติ ฉบบั ที่ ๒ พ.ศ. ๒๕๖๐
- ๒๕๖๔).
กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 9 มกราคม 2563: จาก http://tpso4.m-society.go.th/images/DatabaseTPSO4/News_
4. พฤตกิ รรมการบรโิ ภคอาหาร TPSO/Advertise/2562/PlanChilden2560-2564.pdf.
สำ� นักงานสถติ แิ หง่ ชาติ. (2560). การส�ำรวจพฤติกรรมการบรโิ ภคอาหารของประชากร พ.ศ. 2560. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสภาพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต.ิ (2561 – 2580). แผนแมบ่ ทภายใตย้ ทุ ธศาสตรช์ าติ (11) การ
พฒั นาศกั ยภาพคนตลอดชว่ งชวี ติ พ.ศ. 2561 - 2580. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 12 มกราคม 2563: จาก http://
สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ nscr.nesdb.go.th/wp-content/uploads/2019/04/11-ศกั ยภาพคนตลอดชว่ งชวี ติ .pdf.
ศนู ยว์ จิ ยั กสกิ รไทย. (2562). K SME Analysis อยากกนิ ตอ้ งไดก้ นิ SME รา้ นอาหารปรบั รบั Food Delivery พ.ศ. The World Bank. (2019). The Global Competitiveness Report 2019. World Economic Forum (WEF).
Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) (2017). First ASEAN Youth Development Index.
2562. กรงุ เทพฯ: ศนู ยว์ จิ ยั กสกิ รไทย. Retrieved from https://asean.org/storage/2017/10/ASEAN-UNFPA_report_web-final-
5. กจิ กรรมทางกาย 05sep.pdf.
สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม. (2562). รายงานผลการวจิ ยั โครงการตดิ ตามเฝา้ ระวงั พฤตกิ รรมดา้ นกจิ กรรมทาง 10 สถานการณเ์ ดน่ ทางสขุ ภาพ
1. ฝนุ่ PM 2.5 มหนั ตภยั สขุ ภาพของไทย
กายของประชากรไทย 2562. นครปฐม : สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล. 1 ศศิวิมล ซุ้นสวัสด์ิ. (2561, 13 มีนาคม). การติดตามตรวจสอบการเผาในที่โล่งในภาคเหนือของประเทศไทย.
สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ (2561). การสำ� รวจสภาวะทางสงั คม วฒั นธรรม และสขุ ภาพจติ พ.ศ. 2561. กรงุ เทพฯ: CMU CCDC. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://www.cmuccdc.org/newsdetail/9
2ผเู้ สยี ชวี ติ อาทิ พอ่ หลวงแดง หรอื นายนพิ นธจ์ าระธรรม ผใู้ หญบ่ า้ นหมทู่ ่ี 5 ตำ� บลแมแ่ ฝกใหม่ นางตะ๊ นี กจิ เจรญิ พนั ฒ์
สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ อาสาช่วยดับไฟในพ้ืนที่อําเภอจอมทอง นายเงิน นาหยิ ชาวบ้านอําเภอแม่ฟ้าหลวง พลทหารปิยพันธ์
World Health Organization. (2010). Global Recommendations on Physical Activity for Health. แสนสขุ สงั กดั หนว่ ยเฉพาะกจิ กรมทหารราบท่ี 17 เปน็ ตน้
3 ย้อนดู ม.ค.2562 ฝุ่น PM 2.5 เกินค่ามาตรฐาน 25 วันใน 1 เดือน บริเวณ กทม. และ ปริมณฑล. (2563,
Geneva: WHO. 10 มกราคม). Workpoint news. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://workpointnews.
6. พฤตกิ รรมทางเพศ com/2020/01/10/pm25-4/
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . (2551). การสำ� รวจภาวะสขุ ภาพนกั เรยี นในประเทศไทย พ.ศ. 2551. นนทบรุ :ี 4 กรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2561). โครงการศึกษาแหล่งก�ำเนิดและ
แนวทางการจัดการฝุ่นละอองขนาดไม่เกิน 2.5 ไมครอน ในพ้ืนท่ีกรุงเทพและปริมณฑล. สืบค้นเมื่อ
กระทรวงสาธารณสขุ . วนั ที่ 26 มกราคม 2563: จาก http://infofile.pcd.go.th/air/PM2.5.pdf?CFID=1970685&CFTO-
กรมอนามยั กระทรวงสาธารณสขุ . (2558). การสำ� รวจภาวะสขุ ภาพนกั เรยี นในประเทศไทย พ.ศ. 2558. นนทบรุ :ี KEN=36949393&fbclid=IwAR35Gochd30oJ_OvPHSZHqKbzo__6SRZT3nmXB2rE5_ru1HIN-
9MGrFK3iaM
กระทรวงสาธารณสขุ .
ส�ำนักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรค. (2557 - 2562). รายงานผลการเฝ้าระวังพฤติกรรมการติดเชื้อเอชไอวี

ประเทศไทย พ.ศ. 2557 - 2562. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ .
ส�ำนักอนามัยการเจริญพันธุ์ กระทรวงสาธารณสุข. (2562). รายงานสถานการณ์ด้านอนามัยการเจริญพันธุ์

พ.ศ. 2562. นนทบรุ :ี กระทรวงสาธารณสขุ .
7. พฤตกิ รรมเสยี่ งทางสขุ ภาพอนื่ ๆ
มลู นธิ ไิ ทยโรดส.์ (2557 – 2561). อตั ราการสวมหมวกนริ ภยั ของผใู้ ชร้ ถจกั รยานยนตใ์ นประเทศไทย พ.ศ. 2557 – 2561.

สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 11 มกราคม 2563: จาก http://trso.thairoads.org/statistic/helmet
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2547). การส�ำรวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่และการด่ืมสุราของประชากร พ.ศ. 2547.

กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2550). การส�ำรวจพฤติกรรมการสูบบุหรี่และการดื่มสุราของประชากร พ.ศ. 2550.

กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2554). การส�ำรวจพฤติกรรมการสูบบุหร่ีและการดื่มสุราของประชากร พ.ศ. 2554.

กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ
ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2557). การส�ำรวจพฤติกรรมการสูบบุหร่ีและการดื่มสุราของประชากร พ.ศ. 2557.

กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาต.ิ

5 ธารา บวั คำ� ศรพี ษิ . (2561, 12 กมุ ภาพนั ธ)์ . ฝนุ่ พษิ PM2.5 ทค่ี กุ คามสขุ ภาพของคนในกรงุ เทพฯ มาจากไหน. สบื คน้ 9ตรวจสอบสนิ คา้ สารเคมเี กษตรกอ่ นถกู ยกเลกิ ใช้ (2562, 23 พฤศจกิ ายน). Thai PBS. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 10 มกราคม
เมอ่ื วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://www.greenpeace.org/thailand/story/6239/pm25-bkk/ 2563: จาก new.thaipbs.or.th/content/286387

6 วันนี้ฝุ่นละออง PM2.5 ภาคใต้ หลังไฟป่าอินโดฯ ยังตลบ คพ. เฝ้าระวังรายชั่วโมง. (2562, 23 กันยายน). 10 กลมุ่ ดงั กลา่ วประกอบดว้ ยกระทรวงสาธารณสขุ และหนว่ ยงาน/องคก์ รจำ� นวนมาก เชน่ สภาเกษตรกรแหง่ ชาติ
ประชาชาตธิ รุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://www.prachachat.net/general/ ส�ำนักงานคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ กระทรวงสาธารณสุข คณะกรรมาธิการการสาธารณสุข
news-373917 สภานติ บิ ญั ญตั แิ หง่ ชาติ กรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สตั วป์ า่ และพนั ธพ์ุ ชื ผตู้ รวจการแผน่ ดนิ คณะกรรมการสทิ ธิ
มนษุ ยชนแหง่ ชาติ สภาเภสชั กรรม แพทยสภา สมาคมผสู้ ง่ ออกขา้ วไทย หอการคา้ ไทยและสภาหอการคา้
7 ปรชั ญ์ รจุ วิ นารมย.์ (2562). กรนี พชี เผยเกษตรเชงิ เดย่ี วรกุ คบื กนิ ปา่ อนิ โดฯ ตน้ เหตหุ มอกควนั ขา้ มพรมแดนหนกั สดุ แหง่ ประเทศไทย สถาบนั อตุ สาหกรรมเพอ่ื การเกษตร สภาอตุ สาหกรรมแหง่ ประเทศไทย เครอื ขา่ ยองคก์ ร
ในรอบสป่ี .ี สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 19 มกราคม 2563: จาก https://greennews.agency/?p=19534 ผบู้ รโิ ภค สมาคมสหพนั ธอ์ งคก์ รผบู้ รโิ ภค องคก์ รตอ่ ตา้ นคอรร์ ปั ชนั่ (ACT) คณะกรรมการองคก์ ารอสิ ระเพอื่
การคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภคภาคประชาชน เครอื ขา่ ยนกั ธรุ กจิ เพอ่ื สงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม (SVN) เครอื ขา่ ยสนบั สนนุ
8 ศริ ิชนก วิริยเก้อื กลู . (2559). มลพษิ หมอกควนั ขา้ มแดน. สืบคน้ เมือ่ วนั ท่ี 18 มกราคม 2563: จาก https:// การแบนสารพษิ ทม่ี อี นั ตรายรา้ ยแรง 686 องคก์ ร
library2.parliament.go.th/ebook/content-issue/2559/hi2559-087.pdf
11 อาทิ สมาคมคนไทยธรุ กจิ เกษตร สมาคมอารกั ขาพชื ไทยและสมาคมนวตั กรรมเพอื่ การเกษตรไทย และสมาพนั ธ์
9 ฝนุ่ PM2.5 หมาแมวหนา้ สนั้ สดู พษิ มากกวา่ สตั วแพทยแ์ นะ 5 วธิ รี บั มอื . (2562, 19 มกราคม). ไทยรฐั ออนไลน.์ ชาวสวนปาลม์ นำ้� มนั แหง่ ประเทศไทย
สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 19 มกราคม 2563: จาก https://www.thairath.co.th/scoop/1473066
12 423 เสียงสภาฯ จุดเปลี่ยนการเมืองเรื่อง สารเคมีเกษตร. (2562, 22 พฤศจิกายน). Thai PBS. สืบค้นเมื่อ
10 Ambient (outdoor) air pollution. (2018, 2 May). World Health Organization. Retrieved 18 January, วนั ท่ี 5 มกราคม 2563: จาก https https://news.thaipbs.or.th/content/286371
2020 from https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ambient-(outdoor)-air-
quality-and-health 13 แบน “พาราควอต” ยงั ลอ่ งลอยอยใู่ นอากาศ. (2562, 7 ธนั วาคม). ประชาชาตธิ รุ กจิ ออนไลน.์ สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 4
กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.prachachat.net/columns/news-399271
11 กรี ตกิ ร วอ่ งไววาณชิ ย.์ (ม.ป.ป.). ฝนุ่ PM 2.5 กบั โรคสมอง. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 19 มกราคม 2563: จาก https://
www.bangkokhospital.com/th/disease-treatment/pm25-and-staggers 14 แบน 3 สารพษิ ไมใ่ ชม่ ตเิ อกฉนั ท์ “จริ าพร”ไขกอ๊ กกรรมการวตั ถอุ นั ตราย. (2562, 28 พฤศจกิ ายน). โพสตท์ เู ดย.์
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.posttoday.com/social/general/607695
12 PIRAPORN WITOORUT. (2563, 22 มกราคม). ไม่ได้มีแต่ร่างกายที่พัง เมื่อ PM 2.5 อาจส่งผลให้คนเป็น
ซึมเศร้ามากขึ้น. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 22 มกราคม 2563: จาก https://thematter.co/science-tech/ 15 คกก.วัตถุอันตราย... น่ากลัวกว่า3สารเคมี!. (2562, 29 พฤศจิกายน). ไทยโพสต์. สืบค้นเมื่อ
air-pollution-linked-depression วนั ท่ี 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.thaipost.net/main/detail/51396

13 The Straits Times. (2019, 16 November). Amid pollution woes, oxygen bar sells Delhi residents 16 “ปริญญา”ฟันธงข้อกฎหมาย อัด“สุริยะ”พลิกมติแบนสารพิษ. (2562, 4 ธันวาคม). ไทยโพสต์. สืบค้นเมื่อ
clean air. Retrieved 18 January, 2020 from https://www.straitstimes.com/asia/south-asia/ วนั ท่ี 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.thaipost.net/main/detail/51720
amid-pollution-woes-oxygen-bar-sells-delhi-residents-clean-air
17 ผู้ตรวจการแผ่นดินชี้ปมแบน 3 สารเคมี หากครบ มิ.ย. ต้องมีค�ำตอบไม่ใช่ต่อรองอีก. (2562, 31 ธันวาคม).
14 อมธ. แถลงการณป์ ระณามรฐั บาลเพกิ เฉยปญั หาฝนุ่ PM 2.5. (2563, 17 มกราคม). กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ มติชนออนไลน์. สืบค้นเม่ือ วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2563: จาก https://www.matichon.co.th/news-
วนั ท่ี 27 มกราคม 2563: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/862487 monitor/news_1855355

15 ณชิ า เวชพานชิ . (2563, 23 มกราคม). ขออากาศดคี นื มา! ประชาชนและ 8 องคก์ รสงิ่ แวดลอ้ มจร้ี ฐั จดั การฝนุ่ . 18 เครือข่ายเตือนภัยสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช (Thai-PAN). (2562, 2 ธันวาคม). ค�ำแถลงเครือข่ายสนับสนุนการ
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 27 มกราคม 2563: จาก https://greennews.agency/?p=20122 แบนสารพษิ รา้ ยแรง 686 องคก์ ร และเครอื ขา่ ยองคก์ รผบู้ รโิ ภค. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563:
จาก https://www.facebook.com/ThaiPesticideAlertNetwork/photo/a.275024029266462/
16 Ernest Kao. (2018, 2 October). Air pollution is killing 1 million people and costing Chinese 2297200283715483/?type=3&theater
economy 267 billion yuan a year, research from CUHK shows. Retrieved 18 January, 2020
from https://www.scmp.com/news/china/science/article/2166542/air-pollution-killing-1- 19 กสม.แนะรฐั บาลกำ� หนด “พาราควอต” เปน็ วตั ถอุ นั ตรายชนดิ ท4ี่ . (2562, 10 กมุ ภาพนั ธ)์ . โพสตท์ เู ดย.์ สบื คน้ เมอ่ื
million-people-and-costing-chinese วนั ท่ี 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.posttoday.com/social/general/579872

17 อินเดียประกาศภาวะฉุกเฉินด้านมลพิษ พบค่า PM2.5 พุ่งเกิน 810 ไมโครกรัม. (2562, 4 พฤศจิกายน). 3. วกิ ฤตขยะพลาสตกิ ในทะเล ปลกุ คนไทยลดขยะพลาสตกิ
Workpoint News. สืบค้นเม่ือ วันที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://workpointnews. 1 กติ ยางกรู ผดงุ กาญจน.์ (2562, 30 สงิ หาคม). “สเตยี น กสุ ตาฟ ธลู นิ ” บดิ าผใู้ หก้ ำ� เนดิ ถงุ พลาสตกิ ใบแรกของโลก.
com/2019/11/04/india-declares-a-state-of-emergency/
สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://thepeople.co/sten-gustaf-thulin-plastic-bags-in-
18 The Guardian. (2020). New Zealand glaciers turn brown from Australian bushfires’ smoke, ash ventor/
and dust. Retrieved 18 January, 2020 from https://www.theguardian.com/world/2020/ 2 LAURA PARKER. (2018, 20 December). Fast facts about plastic pollution. Retrieved 30 December,
jan/02/new-zealand-glaciers-turn-brown-from-australian-bushfires-smoke-ash-and-dust 2019 from https://news.nationalgeographic.com/2018/05/plastics-facts-infographics-
ocean-pollution/
19 Colin Seftor & Rob Gutro. (2020, 10 January). NASA Animates World Path of Smoke and Aerosols 3 Sybil Bullock. (2018, 8 June). Key Facts About Plastic Pollution. Retrieved 30 December, 2019
from Australian Fires. Retrieved 18 January, 2020 from https://www.nasa.gov/feature/ from https://www.greenpeace.org/usa/key-facts-about-plastic-pollution/
goddard/2020/nasa-animates-world-path-of-smoke-and-aerosols-from-australian-fires 4 Geyer, R., Jambeck, J. R. & Law, K. L. (2017). Production, use, and fate of all plastics ever made.
Science Advances. 3(7) DOI: 10.1126/sciadv.1700782
20 สอ่ งมาตรการแกฝ้ นุ่ PM2.5 ตา่ งประเทศ แบบไหนไทยควรเอาอยา่ ง. (2562, 1 กมุ ภาพนั ธ)์ . ผจู้ ดั การออนไลน.์ 5 Geyer, R., Jambeck, J. R. & Law, K. L., อา้ งแลว้
สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://mgronline.com/qol/detail/9620000011307 6 Jambeck, J. R. (2015). Plastic waste inputs from land into the ocean. Science. 347, 768-771.
Retrieved 30 December, 2019 from https://www.iswa.org/fileadmin/user_upload/Calen-
21 หา้ มรถวง่ิ แกฝ้ นุ่ รฐั บาลตอ้ งเดด็ ขาด. (2563, 16 มกราคม). กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 18 มกราคม 2563: dar_2011_03_AMERICANA/Science-2015-Jambeck-768-71__2_.pdf
จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/862257 7 Eriksen, M., Lebreton, L.C.M., Carson, H.S., Thiel, M., Moore, C.J., Borerro, J.C. (2014). Plastic
pollution in the world’s oceans: more than 5 trillion plastic pieces weighing over 250,000
22 พงษศ์ กั ดิ์ ปตั ถา. (ม.ป.ป). กฎหมายทเี่ กย่ี วขอ้ งกบั การควบคมุ ฝนุ่ ละอองขนาดไมเ่ กนิ ๒.๕ ไมครอน (PM 2.5). tons afloat at sea. PLoS ONE 9(12): e111913. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0111913
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 18 มกราคม 2563: จาก https://www.parliament.go.th/ewtadmin/ewt/elaw_parcy/ 8 The Ocean Conference, United Nations, New York, (2017). Factsheet: Marine pollution. Retrieved
ewt_dl_link.php?nid=2365&filename=index 30 December, 2019 from https://sustainabledevelopment.un.org/content/documents/
Ocean_Factsheet_Pollution.pdf
23 ทศพล ชยั สมั ฤทธผ์ิ ล. (2562, 23 มกราคม). ฝนุ่ : แพทยแ์ ละนกั สงิ่ แวดลอ้ มวติ กไทยไมป่ รบั เพดานวดั PM2.5 9 Gall, S.C. and Thompson, R.C. (2015). The impact of debris on marine life. Marine Pollution
ตามมาตรฐานโลก. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 18 มกราคม 2563: จาก https://www.bbc.com/thai/46969830 Bulletin. Mar 15, 92 (1-2), 170-179. Doi: 10.1016/j.marpolbul.2014.12.041.
10 Auta, H.S., Emenike, C.U. & Fauziah, S.H. (2017). Distribution and importance of microplastics in
24 “บิ๊กตู่” โว มีน�้ำยาแก้ฝุ่น PM 2.5 ขอความกรุณา ไปเสิร์ชดูเอาเอง ใน Google นะ. (2563, the marine environment: A review of the sources, fate, effects, and potential solutions.
23 มกราคม). ขา่ วสด. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 27 มกราคม 2563: จาก https://www.khaosod.co.th/politics/ Environment International. 102, 165-176. Doi: 10.1016/j.envint.2017.02.013.
news_3446982 11 Auta, H.S., Emenike, C.U. & Fauziah, S.H., อา้ งแลว้
12 UNEP. (2018). Single-use Plastics: A Roadmap for Sustainability. Retrieved 30 December, 2019
25 โพลระบุ ปชช.เกนิ ครงึ่ ไมเ่ ชอ่ื มอื รฐั จดั การปญั หาฝนุ่ . (2563, 26 มกราคม). กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 27 from https://www.unenvironment.org/resources/report/single-use-plastics-roadmap-
มกราคม 2563: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/863630 sustainability
13 Whale that died off Thailand had eaten 80 plastic bags. (2018, 2 June). BBC News. Retrieved
26 จอ่ ชง 12 มาตราแก้ PM2.5 เขา้ ครม. 21 ม.ค. หา้ มรถบรรทกุ เขา้ กทม.ชน้ั ใน. (2563, 17 มกราคม). กรงุ เทพธรุ กจิ . 30 December, 2019 from https://www.bbc.com/news/world-asia-44344468
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 27 มกราคม 2563: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/862524 14 ปัญหาพลาสติกในประเทศไทย. (2561, 7 มิถุนายน). BBC News. สืบค้นเมื่อ วันที่ 26 ธันวาคม 2562:
จาก https://www.bbc.com/thai/thailand-44391881?ocid=socialflow_facebook&fbclid=I-
2. แบนสามสารเคมกี ารเกษตร: การตอ่ สทู้ ยี่ ดื เยอื้ wAR3gNlfcDrW4xxbokhCmbv_WfmhLAvdRsMCw4VTmGoyxZgurr2Zc-PMqtMc
1 พระราชบญั ญตั ิ วตั ถอุ นั ตราย (ฉบบั ท่ี 4) พ.ศ. 2562 มาตรา 8 15 Jambeck, อา้ งแลว้
2 สำ� นกั ควบคมุ พชื และวสั ดกุ ารเกษตร กรมวชิ าการเกษตร. (2562). ขอ้ มลู สถติ วิ ตั ถอุ นั ตราย. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 1 16 ปี 63 บอกลาถุงก๊อบแก๊บ “ฝันหวาน...ไทยปลอดขยะพลาสติก”. (2563, 4 มกราคม). ผู้จัดการออนไลน์.
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 6 มกราคม 2563: จาก https://mgronline.com/daily/detail/9630000000744
กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก http://www.doa.go.th/ard/?page_id=386 17 กรมควบคมุ มลพษิ กระทรวงทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม. (2562). (รา่ ง) Roadmap การจดั การขยะ
3 BIOTHAI. (2562, 12 ธันวาคม). เพล้ียกระโดดสีน้�ำตาล ความพ่ายแพ้ของเกษตรเคมี. สืบค้น พลาสติก พ.ศ. 2561-2573. สืบค้นเม่อื วันที่ 15 พฤศจิกายน 2562: จาก http://www.pcd.go.th/
Info_serv/File/Plastic%20Roadmap.pdf
เมื่อ วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2563: จาก https://www.facebook.com/biothai.net/photos 18 สภาอตุ สาหกรรมแหง่ ประเทศไทย. (2562, 23 สงิ หาคม). ส.อ.ท. สง่ เสรมิ การจดั การขยะ นำ� รอ่ งโมเดลเศรษฐกจิ
/a.467826533255873/2721953197843184/?type=3&theater หมนุ เวยี นพลาสตกิ ตง้ั เปา้ 5 ปี นำ� ขยะหมนุ เวยี นกลบั มาใชไ้ ดท้ งั้ หมด ลดปญั หาขยะพลาสตกิ ลงทะเลกวา่
4 BIOTHAI. (2562, 16 พฤศจิกายน). ยิ่งฉีดพ่นย่ิงระบาด. สืบค้นเม่ือ วันที่ 4 กุมภาพันธ์ 2563: 50 %. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 28 ธนั วาคม 2562: จาก http://iec.fti.or.th/?p=10485
จาก https://www.facebook.com/biothai.net/photo/a.467826533255873/ 19 กรมควบคมุ มลพษิ ., อา้ งแลว้
2659748184063686/?type=3&theater
5 สุวรรณา ประณีตวตกุล. (2555). ต้นทุนผลกระทบภายนอกทางเศรษฐศาสตร์ ของสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืชใน
ประเทศไทย. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 4 กมุ ภาพนั ธ์ 2563: จาก https://www.thaipan.org/sites/default/
files/conference2555/conference2555_0_03.pdf
6 รายงานพเิ ศษ : ยาฆา่ หญา้ มรณะ ครา่ ชวี ติ . (2562, 9 สงิ หาคม). สนามขา่ ว 7 ส.ี สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 5 มกราคม 2563
: จาก https://news.ch7.com/detail/356999
7 ธีระวัฒน์ เหมะจุฑา. (2562, 3 ธันวาคม). ฉีดยาฆ่าหญ้าแล้วถังรั่ว. สืบค้นเม่ือ วันที่ 5 มกราคม 2563: จาก
https://www.facebook.com/thiravat.h/photos/a.981731828527038/2999449093421958/
?type=3&theater
8 กลมุ่ งานคณะกรรมาธกิ ารการเกษตรและสหกรณ์ สำ� นกั กรรมาธกิ าร 1 สำ� นกั งานเลขาธกิ ารสภาผแู้ ทนราษฎร.
(2562). ข้อเท็จจริงทางวิทยาศาสตร์และหลักฐานเชิงประจักษ์ของสารเคมีก�ำจัดศัตรูพืช 3 ชนิด
มีผลกระทบต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อม : พาราควอต ไกลโฟเซต และคลอร์ไพริฟอส. สืบค้นเม่ือ
วนั ท่ี 28 ธนั วาคม 2562: จาก https://bit.ly/2QOj46D

20 ความตายของ “มาเรยี ม” และโรดแมปขยะพลาสตกิ . (2562, 25 สงิ หาคม). กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 29 14 Pelham, W. E., Jr., & Hoza, B. (1996). Intensive treatment: A summer treatment program for
ธนั วาคม 2562: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/845003 children with ADHD. In E. D. Hibbs & P. S. Jensen (Eds.), Psychosocial treatments for child
and adolescent disorders: Empirically based strategies for clinical practice (p. 311–340).
21 ราชกิจจานุเบกษา. (2562, 23 ธันวาคม). ก�ำหนดลักษณะของเคร่ืองส�ำอางท่ีห้ามผลิต น�ำเข้า หรือขาย American Psychological Association. https://doi.org/10.1037/10196-013.
(ฉบบั ที่ ๒). สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 29 ธนั วาคม 2562: จากhttp://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/
PDF/2562/E/312/T_0004.PDF 15 Lin, LY., Sidani, J., Shensa, A., Radovic, M., Miller, E., Colditz, J., Hoffman, B., Giles, L., Primack, B.
(2016). Association between social media use and depression among U.S. young adults.
22 เปลวสีเงิน. (2562, 17 ตุลาคม). ทส. ชวนคนไทยใช้ถุงผ้า ลด ละ เลิก ถุงพลาสติก เตรียมความพร้อม Depression and Anxiety. 33:323-331.
1 มกราคม 63 งดใชถ้ งุ พลาสตกิ หหู ว้ิ ทว่ั ประเทศ. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 26 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.
plewseengern.com/plastic-free/ 16 Dweck, C. (2017). “The Journey to Children’s Mindsets–and Beyond”. Child Development
Perspectives. 11(2): 139-144. doi:10.1111/cdep.12225.
23 เศร้า! มาเรียมลูกพะยูนขวัญใจตาย “ช็อก-เจอถุงพลาสติก”. (2562, 17 สิงหาคม). Thai PBS. สืบค้นเม่ือ
วนั ท่ี 27 ธนั วาคม 2562: จาก https://news.thaipbs.or.th/content/283006 17 ปยิ วรรณ วเิ ศษสวุ รรณภมู .ิ (2559). การพฒั นาความสามารถในการทาํ งานและแรงจงู ใจในการเรยี นของนสิ ติ ระดบั
บณั ฑติ ศกึ ษา คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั โดยการจดั การเรยี นการสอนดว้ ยการเสรมิ ตอ่ การ
24 เปิดผลชันสูตร ต้นตอท�ำ มาเรียม ติดเช้ือในกระแสเลือด-ปอดเป็นหนองจนคร่าชีวิต. (2562, 17 สิงหาคม). เรยี นร.ู้ กรงุ เทพฯ: คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
ข่าวสด. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 25 มีนาคม 2563: จาก https://www.khaosod.co.th/breaking-news/
news_2808789 18 ปยิ วรรณ วเิ ศษสวุ รรณภมู .ิ (2560). การพฒั นาความสามารถในการทาํ งานและแรงจงู ใจในการเรยี นของนสิ ติ
ระดบั บณั ฑติ ศกึ ษา คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั โดยการจดั การเรยี นการสอนดว้ ยการเสรมิ
25 งดใช้ถุงพลาสติก: จะเกิดอะไรข้ึนหลังคนไทยเลิกใช้ถุงพลาสติก. (2563, 1 มกราคม). BBC News. ตอ่ การเรยี นรโู้ ดยใชก้ ระบวนการจงู ใจ. กรงุ เทพ: คณะครศุ าสตร์ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
สบื คน้ เมอ่ื 3 มกราคม 2563: จาก https://www.bbc.com/thai/thailand-50963578
19 WHO. (2017). Depression: Let’s talk Campaign Essentials. Retrieved 20 January 2020 from https://
26 ปี 63 บอกลาถุงก๊อบแก๊บ “ฝันหวาน...ไทยปลอดขยะพลาสติก”. (2563, 4 มกราคม). ผู้จัดการออนไลน์. www.who.int/campaigns/world-health-day/2017/toolkit.pdf.
สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 6 มกราคม 2563: จาก https://mgronline.com/daily/detail/9630000000744
5. จบั ตานโยบายกญั ชาเสรี ขายฝนั หรอื ทำ� จรงิ ?
27 ชาวเนต็ แหแ่ ชร์ อปุ กรณใ์ สข่ อง ทง้ั ฮา-แปลก ไอเดยี บรรเจดิ #งดใชถ้ งุ พลาสตกิ (คลปิ ). (2563, 2 มกราคม). 1 ชาญชยั เออื้ ชยั กลุ . (2560, 14 พฤศจกิ ายน) พชื กญั ชา : ประโยชน์ โทษและขอ้ เสนอการพฒั นาการกำ� กบั ดแู ล.
มติชนออนไลน์. สืบค้นเม่ือ 3 มกราคม 2563: จาก https://www.matichon.co.th/social/
news_1860632 สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 28 มกราคม 2563: จาก https://ccpe.pharmacycouncil.org/index.php?option=
article_detail&subpage=article_detail&id=354
28 โพลเผยคนหนุนงดใช้ถุงพลาสติก แนะห้างร้านมีถุงแบบอื่นให้ทดแทน. 2563, 12 มกราคม. โพสต์ทูเดย์. 2 พรรคภูมิใจไทย. (2562, 17 มกราคม). “ศักด์ิสยาม”เปิดนโยบาย“ภูมิใจไทย” เพื่อปากท้องพ่ีน้องประชาชน
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 14 มกราคม 2563: จาก https://www.posttoday.com/social/general/611436 ทวั่ ประเทศ. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://bhumjaithai.com/news/3194
3 ประยุทธ์ จันทร์โอชา. (2562, 25 กรกฎาคม). ค�ำแถลงนโยบายของคณะรัฐมนตรี. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 30
29 จวก ห้าง-ร้านสะดวกซื้อ ผลักภาระให้ผู้บริโภค. (2563, 6 มกราคม). Thai PBS. สืบค้นเมื่อ ธันวาคม 2562: จาก https://www.thaigov.go.th/uploads/document/66/2019/07/pdf/
วนั ที่ 8 มกราคม 2563: จาก https://news.thaipbs.or.th/content/287680?fbclid=IwAR0CdsU- Doc_20190725085640000000.pdf
V6ymtP-C4IvDtr8V-dFkradgoOJTB82vzTb1XYwQnpZ4J9ocWesE 4 ประยทุ ธ์ จนั ทรโ์ อชา. (2562, 25 กรกฎาคม). การใหค้ วามชว่ ยเหลอื เกษตรกรและพฒั นานวตั กรรม. สบื คน้ เมอื่
วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.thaigov.go.th/uploads/document/66/2019/07/pdf/
30 นกั สง่ิ แวดลอ้ มตง้ั คำ� ถามรฐั บาลรณรงคล์ ดใชถ้ งุ พลาสตกิ แตย่ อมใหน้ ำ� เขา้ ออื้ . (2563, 2 มกราคม). โพสตท์ เู ดย.์ Doc_20190725085640000000.pdf
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 6 มกราคม 2563: จาก https://www.posttoday.com/social/general/610681 5 ประกาศราชกจิ จาฯ ปลดลอ็ กแพทยแ์ ผนไทย-แพทยแ์ ผนไทยประยกุ ตใ์ ช้ ‘กญั ชา’ รกั ษาโรค. (2562, 8 สงิ หาคม).
กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 26 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/
31 UNEP. (2018). Legal Limits on Single-Use Plastics and Microplastics: A Global Review of detail/843276
National Laws and Regulations. Retrieved 30 December, 2019 from https://wedocs.unep. 6 ราชกจิ จานเุ บกษา. (2562, 30 สงิ หาคม). ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ เรอื่ ง ระบชุ อื่ ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษในประเภท
org/bitstream/handle/20.500.11822/27113/plastics_limits.pdf?sequence=1&isAllowed=y 5 (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2562. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 26 ธนั วาคม 2562: จาก http://www.ratchakitcha.soc.
go.th/DATA/PDF/2562/E/218/T_0001.PDF
32 สุจิตรา วาสนาด�ำรงดี. (2562, 3 พฤษภาคม). ภาพรวมมาตรการลดขยะพลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวทิ้ง 7 รา่ งพระราชบญั ญตั .ิ (2562). ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษ แกไ้ ขเพมิ่ เตมิ (ฉบบั ที่ ..) พ.ศ. ... . สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 30 ธนั วาคม
ในต่างประเทศ. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 6 มกราคม 2563: จาก http://www.ej.eric.chula.ac.th 2562: จาก https://drive.google.com/file/d/1xZrGvub3tzP2al8JYWLYJKkLqXZ1iGCX/view
/content/6114/151 8 ร่างพระราชบัญญัติ. (2562). สถาบันพืชยาเสพติดแห่งประเทศไทย. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 30 ธันวาคม 2562:
จาก https://drive.google.com/file/d/1ysnXsiqEfzf6xHzeVL0zWcPK-MRz2JJs/view
33 Wagner, T. (2017). Reducing single-use plastic shopping bags in the USA. Waste Management, 9 รา่ งพระราชบญั ญตั ิ ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษ แกไ้ ขเพม่ิ เตมิ (ฉบบั ท่ี ..) พ.ศ..เปน็ การแกไ้ ขเพมิ่ เตมิ พระราชบญั ญตั ยิ าเสพ
70, 3-12. Doi: 10.1016/j.wasman.2017.09.003 ตดิ ใหโ้ ทษ พ.ศ.2522 มที ง้ั สน้ิ 5 มาตรา กำ� หนดใหบ้ คุ คลธรรมดาสญั ชาตไิ ทยสามารถปลกู เพอื่ การบรโิ ภค
สว่ นบคุ คล เพอ่ื การรกั ษาทางการแพทย์ ผลติ จำ� หนา่ ย ไดไ้ มเ่ กนิ 6 ตน้ ตอ่ ครอบครวั และอยภู่ ายใตก้ าร
34 พชิ ญ์ พงษสวสั ด.์ิ (2563, 7 มกราคม). ดรามา่ ถงุ พลาสตกิ โดยพชิ ญ์ พงษสวสั ด.์ิ 7 มกราคม 2563. สบื คน้ เมอื่ ควบคมุ กำ� กบั ดแู ล และการบรหิ ารของสถาบนั พชื ยาเสพตดิ แหง่ ประเทศไทย และ ใหส้ ถาบนั พชื ยาเสพ
วนั ท่ี 9 มกราคม 2563: จาก https://www.matichon.co.th/columnists/news_1869654 ตดิ แหง่ ประเทศไทย เปน็ ผอู้ อกใบอนญุ าตใหผ้ ลติ นาํ เขา้ สง่ ออก จาํ หนา่ ย หรอื มไี วใ้ นครอบครองซง่ึ ยา
เสพตดิ ใหโ้ ทษในประเภท 5 ได้
35 ดีเดย์! งดแจกถุงพลาสติก ทส.เตรียมสานต่อด้วยการผลักดันกฎหมาย. (2563, 1 มกราคม). เรื่องเล่าเช้าน้ี. สว่ นรา่ งพระราชบญั ญตั สิ ถาบนั พชื ยาเสพตดิ แหง่ ประเทศไทย มที งั้ สนิ้ 31 มาตรา กำ� หนดให้ “พชื ยาเสพตดิ ”
สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 3 มกราคม 2563: จาก https://morning-news.bectero.com/social/01-Jan-2020/ หมายความถึง พืชซ่ึงมีสารออกฤทธิ์ส�ำคัญท่ีสามารถน�ำมาพัฒนาเป็นยารักษาโรคได้ โดยพืชเหล่านี้
164291 ถกู กำ� หนดไวใ้ นอนสุ ญั ญาเดยี่ ววา่ ดว้ ยยาเสพตดิ ใหโ้ ทษ และกำ� หนดองคป์ ระกอบในจดั ตงั้ สถาบนั ขน้ึ เรยี กวา่
“สถาบนั พชื ยาเสพตดิ แหง่ ประเทศไทย” มหี นา้ ทอ่ี อกใบอนญุ าตใหป้ ระชาชนหรอื นติ บิ คุ คลในการปลกู
36 ทส.ดนั ออกกฎหมายจำ� กดั การใชพ้ ลาสตกิ แกข้ ยะ. (2562, 5 ธนั วาคม). ไทยรฐั . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 9 มกราคม 2563: ผลติ จำ� หนา่ ย นำ� เขา้ สง่ ออก พชื ยาเสพตดิ รบั ซอื้ พชื ยาเสพตดิ และผลติ ภณั ฑท์ ไี่ ดร้ บั อนญุ าตตามกฎหมาย
จาก https://www.thairath.co.th/news/local/1718920 โดยให้ นายกรฐั มนตรเี ปน็ ประธานสภาสถาบนั ฯ รองนายกรฐั มนตรที น่ี ายกรฐั มนตรมี อบหมายเปน็ รอง
ประธานสภาสถาบันฯ และมีกรรมการสภาสถาบันฯ โดยต�ำแหน่ง ได้แก่ รัฐมนตรีว่าการกระทรวง
37 เพชร มโนปวิตร. (2562, 30 ธันวาคม). จิตส�ำนึกคงยังไม่พอ: ท�ำไมผู้ผลิตสินค้าต้องร่วมรับผิดชอบ สาธารณสขุ อธบิ ดกี รมการแพทย์ นายกสภาเภสชั ผบู้ ญั ชาการสำ� นกั งานตำ� รวจแหง่ ชาติ เปน็ ตน้
ในการแกป้ ญั หาขยะพลาสตกิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 9 มกราคม 2563: จาก https://www.the101.world/ นายศภุ ชัย ใจสมทุ ร นายทะเบยี นพรรคภูมิใจไทย เปดิ เผยว่า รา่ งกฎหมายท้ัง 2 ฉบบั ทีเ่ สนอใหส้ ภาฯ
extended-producer-responsibility/?fbclid=IwAR3vf9RQ_v5zEF5xM2KQSxYGI7SpnxTO4U- แลว้ อยใู่ นชนั้ การพจิ ารณาของนายกรฐั มนตรี วา่ เปน็ รา่ งกฎหมายทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั การเงนิ หรอื ไม่ กอ่ นจะ
JrcwMCKd47JYJ6JCntdJ5ZzZw นำ� ไปรบั ฟงั ความเหน็ ประชาชน และเสนอกลบั มายงั สภาฯ เพอื่ ใหพ้ จิ ารณาออกเปน็ กฎหมายเพอื่ เปดิ ทาง
ใหป้ ระชาชนสามารถปลกู ปญั หาตามนโยบายของพรรคภมู ใิ จไทยตอ่ ไป แตย่ งั ไมม่ กี ำ� หนดระยะเวลาทแ่ี นช่ ดั
4. ภาวะซมึ เศรา้ ของเดก็ และเยาวชน: จะชว่ ยอยา่ งไร? วา่ จะไดเ้ ขา้ สสู่ ภาเมอื่ ใด
1 Kodish, T., Herres, J., Shearer, A., Atte, T., Fein, J. & Diamond, G. (2016). Bullying, depression, 10 ปธ.ควบคุมยาเสพติดฯติงนโยบายพรรคการเมืองปลูกกัญชาเสรี! กระทบอนุสัญญาสหประชาชาติ. (2562,
25 กมุ ภาพนั ธ)์ . มติชน. สืบคน้ เม่ือ วันท่ี 27 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.matichon.co.th/
and suicide risk in a pediatric primary care sample. Crisis. 37 (3): 241-246. local/quality-life/news_1379641
2 WHO (2018). Global Health Observatory Data. Retrieved 20 January, 2020 from http://apps.who. 11 เลขาป.ป.ส.ชี้กัญชา-กัญชง ยังเป็นยาเสพติดประเภท 5 ยกเว้นเฉพาะสารสกัด ตามเง่ือนไขท่ีระบุ.
(2562, 31 สงิ หาคม). มตชิ น. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.matichon.co.th/
int/gho/data/view.main.MHSUICIDEREGv?lang=en. local/crime/news_1650722
3 กรมสขุ ภาพจติ . (2562, 10 มถิ นุ ายน). กรมสขุ ภาพจติ หว่ งวยั รนุ่ เยาวชนไทยมภี าวะซมึ เศรา้ แนะคนรอบขา้ ง 12 ป.ป.ส.”พบปี 62 พน้ื ทอ่ี สี านตอนบนลอบปลกู กญั ชาออื้ จบั แลว้ 42 คด.ี (2562, 7 พฤศจกิ ายน). โพตสท์ เู ดย.์
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.posttoday.com/social/general/605658
รบั ฟงั อยา่ งเขา้ ใจ. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 20 มกราคม 2563: จาก http://www.prdmh.com. 13 ยอดจับ ‘กัญชา’ พุ่ง คนเข้าใจผิดซื้อใช้รักษาโรคเอง. (2562, 19 ธันวาคม). บางกอกอินไซต์. สืบค้นเมื่อ
4 ส�ำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2562). มองภาพครอบครัวไทยในรอบ 10 ปี. สืบค้นเม่ือ วันท่ี 22 มกราคม 2563: วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.thebangkokinsight.com/257434/
14 สภาการแพทย์แผนไทย. (2562). การฝึกอบรมการใช้กัญชาทางการแพทย์แผนไทย ตามพระราชบัญญัติ
จาก http://www.nso.go.th/sites/2014/ ยาเสพตดิ ใหโ้ ทษ (ฉบบั ที่ 7) พ.ศ. 2562. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก http://www.thaimed.
5 สกุ ญั ญา รกั ษข์ จกี ลุ . (2556). ภาวะซมึ เศรา้ และพฤตกิ รรมฆา่ ตวั ตายของนสิ ติ มหาวทิ ยาลยั นเรศวร. วารสารสมาคม or.th/?p=12312
15 กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ . (ม.ป.ป.). การใชก้ ญั ชาทางการแพทย.์ สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562:
จติ แพทยแ์ หง่ ประเทศไทย. 58 (4): 359-370. จาก https://mdresearch.kku.ac.th/files/cannabis/Final%20Guidance%20on%20Cannabis.pdf
6 รัชนีวรรณ รอส และคณะ. (2557). ปัจจัยท�ำนายภาวะซึมเศร้าของนักศึกษาพยาบาลศาสตร์ในประเทศไทย 16 ประชุมสภาผู้แทนราษฎร. (2562). ระเบียบวาระการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ชุดท่ี 25 ปีท่ี 1 คร้ังที่ 15
(สมยั สามญั ประจำ� ปคี รงั้ ทส่ี อง) วนั พธุ ที่ 25 ธนั วาคม 2562. ภาคปชช.ยน่ื รา่ งกม.ปลดลอ็ กกญั ชา-กระทอ่ ม
สหรฐั อเมรกิ า ไตห้ วนั และญปี่ นุ่ . วารสารพยาบาลทหารบก.15(3): 195-201. รฐั สภา. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก http://edoc.parliament.go.th/Meeting/Meet-
7 ดวงใจ วฒั นศลิ ป,์ โสภณิ แสงออ่ น, และยวุ ดี ฦาชา. (2549). ภาวะซมึ เศรา้ และปจั จยั ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง กบั ภาวะซมึ เศรา้ ingViewer.aspx?id=544

ของนกั ศกึ ษาพยาบาล ระดบั ปรญิ ญาตร.ี รามาธบิ ดพี ยาบาลสาร, 12(3), 289-303.
8 นฤมล สมรรคเสวี และ โสภณิ แสงออ่ น. (2558). ปจั จยั ทส่ี มั พนั ธก์ บั ภาวะซมึ เศรา้ ในนกั ศกึ ษาพยาบาล. วารสาร

การพยาบาลจติ เวชและสขุ ภาพจติ . 29(3): 11-27.
9วงเดอื น ปน้ั ด.ี (2558). ความทกุ ขแ์ ละปจั จยั ของความซมึ เศรา้ ในเดก็ วยั รนุ่ ตอนปลาย. วารสารสาธารณสขุ ศาสตร.์

45(3): 298-309.
10 TCIJ. (2563, 22 มกราคม). นักเรียนเวียดนามกว่า 19% มีปัญหาทางจิต เหตุจากแรงกดดันให้เรียนหนัก.

สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 22 มกราคม 2563: จาก https://www.tcijthai.com/news/2020/1/asean/9799
11 ณฐั ธนยี ์ ลมิ้ วฒั นาพนั ธ.์ (2562, 19 กรกฎาคม). เดก็ ไทยเรยี นหนกั ทส่ี ดุ ในโลก-เครยี ด-พอ่ แมก่ ดดนั -แบกความหวงั

ของคนรอบขา้ ง. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 22 มกราคม 2563: จาก https://www.tcijthai.com/news/2019/7/
scoop/9226
12 Thanyawat Ippoodom. (2561, 18 ตลุ าคม). เรยี นเพอื่ รชู้ วี ติ ไมใ่ ชเ่ พอื่ แขง่ ขนั เมอ่ื สงิ คโปรป์ รบั การศกึ ษา
เพ่ืออนาคตของชาติ. สืบค้นเมื่อ วันท่ี 22 มกราคม 2563: จาก https://thematter.co/social/
singapore-education-reform/62722.
13 Wikipedia. (2020). Multiple Intelligence. Retrieved 22 January, 2020 from https://en.wikipedia.org/
wiki/Theory_of_multiple_intelligences.

17 ภาคปชช.ยน่ื รา่ งกม.ปลดลอ็ กกญั ชา-กระทอ่ ม. (2562, 26 ธนั วาคม). สำ� นกั ขา่ ว INN. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 30 ธนั วาคม 2 Evans-Polce R., Veliz P., Boyd CJ., McCabe VV. & McCabe SE. (2563). Trends in E-cigarette, cigarette,
2562: จาก https://www.innnews.co.th/politics/news_562759/ cigar, and smokeless tobacco use among US adolescent cohorts, 2014-2018. American
Journal of Public Health.
18 “อนทุ นิ ” เตรยี มปน้ั อสม.เปน็ “หมอประจำ� หมบู่ า้ น” หนนุ ปลกู กญั ชาเปน็ ตวั อยา่ ง สรา้ งรายไดเ้ พมิ่ . (2562, 31
กรกฎาคม). ขา่ วสดออนไลน.์ สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 27 มกราคม 2563: จาก https://www.khaosod.co.th/ 3 จดุ “บหุ ร-ี่ บหุ รไ่ี ฟฟา้ ” สบู ความรอ้ น 300-600 องศา เผาปอดคนไทยตายปลี ะ 4 หมน่ื . (2562, 17 พฤษภาคม).
around-thailand/news_2759130 ผู้จัดการออนไลน์. สืบค้นเมื่อ วันที่ 12 มกราคม 2563: จาก https://mgronline.com/qol/
detail/9620000047327
19 เสนอปรบั นโยบายปลกู กญั ชา จาก อสม.คนละ 6 ตน้ เปน็ วสิ าหกจิ ชมุ ชน “1 รพ.สต. 1 แปลงปลกู ”. (2562,
10 สิงหาคม). Hfocus. สืบค้นเมื่อ วันที่ 27 มกราคม 2563: จาก https://www.hfocus.org/ 4 WHO. (2008, 19 September). Marketers of electronic cigarettes should halt unproved therapy
content/2019/08/17502 claims. Retrieved 12 January, 2020 from https://www.who.int/mediacentre/news/releases/
2008/pr34/en/
20 ศริ กิ ร เออ้ื ไพจติ ร. (2562, 12 สงิ หาคม). กญั ชา : สำ� รวจความเหน็ ภาคประชาชนตอ่ การเดนิ หนา้ นโยบายกญั ชาของ
อนทุ นิ ชาญวรี กลู . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 28 มกราคม 2563: จาก https://www.bbc.com/thai/49310702 5Matthew L. Myers. (2019, 26 September). New York City Council Votes to End the Sale of Flavored
E-Cigarettes, Needs to Crack Down on Menthol Cigarettes Next. Retrieved 12 January, 2020
21 เปดิ ทศั นะ ภมู ใิ จไทย VS นกั วชิ าการ นโยบายเสรกี ญั ชา ทำ� ไดจ้ รงิ หรอื กอ่ นลงคะแนนเลอื กตง้ั 62. (2562, 24 from https://www.tobaccofreekids.org/press-releases/2019_11_26_nyc
กมุ ภาพนั ธ)์ . สำ� นกั ขา่ วอสิ รา. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 28 มกราคม 2563: จาก https://www.isranews.org/
isranews-article/74090-weed00.html 6 เตอื นเสพตดิ นโิ คตนิ จากบหุ รไี่ ฟฟา้ “ทำ� ลายสมอง - กอ่ มะเรง็ ”. (2562, 19 สงิ หาคม). Thai PBS. สบื คน้ เมอื่ 12
มกราคม 2563: จาก https://news.thaipbs.or.th/content/283068
22 เสยี่ หนู โพสตช์ ดั ดนั นโยบายปลกู กญั ชา เพอ่ื “นนั ทนาการ”ดว้ ย ไมใ่ ชแ่ คก่ ารแพทย.์ (2562, 7 กรกฎาคม). ขา่ วสด.
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 10 มกราคม 2563: จาก https://www.khaosod.co.th/politics/news_2688640 7 Daniella Genovese. (2019, December 5). E-cigarettes can’t help you stop smoking, American
Lung Association warns. Retrieved 12 January, 2020 from https://www.foxbusiness.com/
23 ประยทุ ธย์ ำ�้ กญั ชาเพอ่ื การแพทยใ์ ชอ้ ยา่ งระวงั ตอ้ งควบคมุ ไมใ่ หก้ ลายเปน็ สารเสพตดิ . (2562, 11 ธนั วาคม). markets/american-lung-association-e-cigarettes
THE STANDARD. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 10 มกราคม 2563: จาก https://thestandard.co/prayut-med-
ical-marijuana/ 8 Evans-Polce R., Veliz P., Boyd CJ., McCabe VV. & McCabe SE. (2563). อา้ งถงึ แลว้
9 PRESS ASSOCIATION. (2019, November 15). Apple bans vaping apps over health concerns.
24 สำ� นกั สารนเิ ทศ สำ� นกั งานปลดั กระทรวงสาธารณสขุ . (2562, 11 ธนั วาคม). สธ.เปดิ เวบ็ ไซต์ ปลดลอ็ ค...กญั ชา
ทางการแพทย์เสรี. สืบค้นเมื่อ วันที่ 10 มกราคม 2563: จาก https://pr.moph.go.th/?url=pr/ Retrieved 12 January, 2020 from https://www.dailymail.co.uk/wires/pa/article-7690141/
detail/2/04/135729/ Apple-bans-vaping-apps-health-concerns.html
10 ศรรี ชั ลาภใหญ่ ลอยสมทุ ร. “กลยทุ ธก์ ารตลาดของบหุ รไี่ ฟฟา้ ”. ในการขบั เคลอ่ื นเชงิ นโยบายการควบคมุ บหุ ร่ี
25 นโยบายกญั ชาเพอื่ การแพทยข์ องไทยนนั้ ปจั จบุ นั รดุ หนา้ ไปมากโดยปจั จบุ นั องคก์ ารเภสชั กรรม เปน็ องคก์ รแรก ไฟฟ้าของประเทศไทย โดย ศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ. 19 สิงหาคม 2562.
ในการทดลองปลกู พชื กญั ชา เพอื่ นำ� ไปสกดั นำ�้ มนั เพอื่ ใชท้ ดลองรกั ษา ทำ� ใหห้ ลายโรงพยาบาล เรม่ิ มกี าร โรงแรม เดอะ สโุ กศล กรงุ เทพฯ
เปดิ คลนิ กิ ดา้ นนมี้ ากขน้ึ มกี ารใชพ้ ชื กญั ชาในการรกั ษาอาการโรคตา่ งๆ อยา่ งโรงพยาบาลพระอาจารยฝ์ น้ั ฯ 11 สุนิดา ปรีชาวงษ์. “บุหร่ีไฟฟ้า ผลกระทบต่อเยาวชน”. ในการขับเคลื่อนเชิงนโยบายการควบคุมบุหรี่ไฟฟ้า
โดย พ.ญ.กญั ญาภคั ศลิ ารกั ษ์ ผอ. โรงพยาบาล ทม่ี กี ารเปดิ คลนิ กิ หางกระรอก กญั ชาสายพนั ธไ์ุ ทย 16 ของประเทศไทย โดย ศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อการควบคุมยาสูบ. 19 สิงหาคม 2562. โรงแรม
ตำ� รบั มผี ปู้ ว่ ยมะเรง็ 20 ราย ปว่ ยมะเรง็ ระยะสดุ ทา้ ย 5 ราย เขา้ รกั ษา ตง้ั แตเ่ ปดิ คลนิ กิ จา่ ยยา ยงั ไมม่ ี เดอะ สโุ กศล กรงุ เทพฯ
ผปู้ ว่ ยมะเรง็ เสยี ชวี ติ แมท้ ผ่ี า่ นมาแพทยไ์ มเ่ คยยนื ยนั วา่ ยากญั ชาใชร้ กั ษาโรคมะเรง็ ได้ เพราะขอ้ บง่ ใชย้ า 12 สนุ ดิ า ปรชี าวงษ,์ อา้ งถงึ แลว้
กญั ชาตามหลกั สากลจะใชร้ กั ษาใน 4 กลมุ่ โรคเทา่ นนั้ 1 .ใชบ้ รรเทาอาการขา้ งเคยี งจากการทำ� คโี มบำ� บดั 13 Megan Thielking. (2019, October 15). Vaping-Related Illness Has a New Name: EVALI.
2. โรคลมชกั ในเดก็ 3. ปวดระบบประสาท และ 4 .โรคชกั เกรง็ ทง้ั นจ้ี ากการตดิ ตามผลพบวา่ ผปู้ ว่ ยรบั Retrieved 12 January, 2020 from https://www.scientificamerican.com/article/vaping-related-
ประทานอาหารไดม้ ากขน้ึ นอนหลบั และนำ�้ หนกั ตวั เพม่ิ ขน้ึ ซงึ่ การกนิ ได-้ นอนหลบั เปน็ กลไกสำ� คญั ใน illness-has-a-new-name-evali/
การซอ่ มแซมรา่ งกาย ทส่ี ำ� คญั เรายงั ไมพ่ บวา่ มคี นไข้ มอี าการตดิ ยาจากการใชก้ ญั ชา เพราะยงั ไมม่ ผี ปู้ ว่ ย 14JOHN BENNETT. (2019, September 30). British factory worker, 57, who died in 2010 after swapping
รายใดขอเพมิ่ ปรมิ าณการใชย้ า เชน่ นำ�้ มนั กญั ชา 1 ขวด จะใชห้ ยดในเวลา 30 วนั และยงั ไมม่ ผี ปู้ ว่ ยมาขอ his 20-a-day habit for a ‘healthier’ e-cigarette is now believed to be the first person in
ยาเพมิ่ หรอื มาพบแพทยเ์ รว็ กวา่ กำ� หนดเพราะยาหมด ทงั้ นกี้ ารจา่ ยยากญั ชาใหผ้ ปู้ ว่ ยของคลนิ กิ หางกระรอก the world to die from lung disease ‘linked to vaping’. Retrieved 12 January, 2020 from
มกี ฎระเบยี บชดั เจนวา่ ผปู้ ว่ ยจะตอ้ งมารบั ยาดว้ ยตนเองทกุ ครงั้ ยกเวน้ รายทเ่ี ปน็ ผปู้ ว่ ยตดิ เตยี ง โดยชว่ งแรก https://www.dailymail.co.uk/news/article-7518913/British-factory-worker-57-worlds-person-
จะนดั สปั ดาหล์ ะ 1 ครง้ั และขยายเปน็ 2 สปั ดาห์ แตจ่ ะไมจ่ า่ ยยาเกนิ 1 เดอื น เพราะผปู้ ว่ ยอาจมอี าการ die-disease-linked-VAPING.html
ขา้ งเคยี ง ความดนั ตกหรอื นำ้� ตาลตกได้ 15 Reuters. (2020, JANUARY 17). U.S. vaping-related deaths rise to 60, cases of illness to 2,668.
Retrieved 19 January, 2020 from https://uk.reuters.com/article/us-usa-vaping-cdc/
26 ชาญชยั เออื้ ชยั กลุ . (2560, 14 พฤศจกิ ายน). พชื กญั ชา : ประโยชน์ โทษและขอ้ เสนอการพฒั นาการกำ� กบั ดแู ล. u-s-vaping-related-deaths-rise-to-60-cases-of-illness-to-2668-idUKKBN1ZF2HO
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 28 มกราคม 2563: จาก https://ccpe.pharmacycouncil.org/index.php?option= 16 SAM BLANCHARD. (2020, January 7). E-cigarettes ‘have been making people ill for at least 12
article_detail&subpage=article_detail&id=354 YEARS’ as doctors fear thousands of vaping-related illnesses have gone unreported amid
spate of deaths in the US. Retrieved 12 January, 2020 from http://www.dailymail.co.uk/
27 รุมอัดนโยบายสธ.กัญชา ‘ได้ไม่คุ้มเสีย’ ค้านให้อสม. ส่งยา. (2562, 29 กรกฎาคม). กรุงเทพธุรกิจ. health/article-7860283/Vapors-complaining-online-years-study-finds.html
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 11 มกราคม 2563: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/842125 17พบผปู้ ว่ ยไทยรายแรก “ปอดอกั เสบ” หลงั สบู สารกญั ชาดว้ ยบหุ รไี่ ฟฟา้ . (2562, 24 พฤศจกิ ายน). TNNThailand.
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 12 มกราคม 2563: จาก https://www.tnnthailand.com/content/22385
6. การควบคมุ โรงพยาบาลเอกชน : นโยบายสขุ ภาพปะทะทนุ นยิ มการแพทย์ 18“กลมุ่ แพทย-์ นกั วจิ ยั ”หนนุ หา้ มนำ� เขา้ บหุ รไ่ี ฟฟา้ . (2562, 19 สงิ หาคม). เดลนิ วิ ส.์ สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 12 มกราคม
1 Nuttachit. (2562, 21 มกราคม). โรงพยาบาลไทย BDMS แชรม์ ากสดุ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 30 ธนั วาคม 2562: 2563: จาก https://www.dailynews.co.th/politics/726762
19 B.Dautzenberg & M.-D. Dautzenberg. (2019,January). Heated tobacco: Systemic review of the
จาก https://marketeeronline.co/archives/92619 literature Systemic analysis of the scientific literature on heated tobacco. Respiratory
2 พลู สขุ นลิ กจิ ศรานนท.์ (2562, มถิ นุ ายน). แนวโนม้ ธรุ กจิ /อตุ สาหกรรมปี 2562-64 ธรุ กจิ โรงพยาบาลเอกชน. Disease Review. Volume 36, Issue 1. Retrieved 17 January, 2020 from https://doi.
org/10.1016/j.rmr.2018.10.010
สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.krungsri.com/bank/getmedia/42e5f42d- 20“บหุ รไี่ ฟฟา้ ” ใชโ้ ซเชยี ลมเี ดยี เจาะตลาดขาย-เขา้ ถงึ วยั รนุ่ จรี้ ฐั ประสานเฟซบกุ๊ ไลน์ หา้ มขาย-โฆษณา. (2562, 20
4465-4304-92af-60e3c2539460/IO_Private_Hospital_190218_TH_EX.aspx สงิ หาคม). ผจู้ ดั การออนไลน.์ สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 12 มกราคม 2563: จาก https://mgronline.com/qol/
3 รพ.เอกชนแย่งซื้อตัวหมอ-พยาบาล การันตีรายได้ 2 แสน. (2560, 9 เมษายน). Hfocus สืบค้นเม่ือ detail/9620000079589
วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.hfocus.org/content/2017/04/13743 21สำ� นกั งานเลขาธกิ ารวฒุ สิ ภา กระทถู้ ามที่ 011 เรอ่ื ง การจดั การปญั หาบหุ รไี่ ฟฟา้ ผดิ กฎหมาย เมอ่ื วนั ที่ 21 ตลุ าคม
4 กรมการค้าภายใน-จุฬาฯ เปิดผลศึกษา ราคายา รพ.เอกชน ก�ำไรส่วนเกินพุ่ง รพ.ใหญ่ซ้ือถูกแต่ขายแพงกว่า. 2562
(2562, 2 พฤศจกิ ายน). Hfocus. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.hfocus.org/ 22 สรปุ ผลการประชมุ วฒุ สิ ภา ครงั้ ที่ 9 (สมยั สามญั ประจำ� ปคี รงั้ ทสี่ อง) วนั จนั ทรท์ ่ี 23 ธนั วาคม 2562
content/2019/11/17986 8. รบั มอื สงั คมสงู วยั : ไทยตง้ั ศนู ยอ์ าเซยี นเพอื่ สงั คมสงู อายอุ ยา่ งมศี กั ยภาพและนวตั กรรม (ACAI)
5 รพ. เอกชน ฟันหัวแบะ รักษาท้องเสียคิด 30,000 บาท สั่งตรวจสอบแล้ว. (ม.ป.ป.). Kapok. สืบค้นเมื่อ 1 United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2019). Database
วนั ท่ี 2 มกราคม 2563: จาก https://hilight.kapook.com/view/184688 on the Households and Living Arrangements of Older Persons.
6 แม่ซ้ึงน�้ำใจ คนแห่ช่วยบริจาคค่ารักษาลูกป่วยหนัก หลังต้องผ่าตัดต่างแดน แต่ไร้ประกัน. (2560). Kapok. 2 ส�ำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ. (2562). การคาดประมาณประชากรของ
สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 2 มกราคม 2563: จาก https://hilight.kapook.com/view/178567 ประเทศไทย พ.ศ.2553-2583 (ฉบบั ปรบั ปรงุ ). กรงุ เทพฯ: สำ� นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ
7 โปรดดู ประกาศคณะกรรมการกลางวา่ ดว้ ยราคาสนิ คา้ และบรกิ าร ราชกจิ จานเุ บกษา เลม่ ท่ี 136 ตอนพเิ ศษ 201 ง และสงั คมแหง่ ชาต.ิ
ฉบบั ที่ 87 พ.ศ. 2562 วนั ที่ 13 สงิ หาคม 2562 หนา้ 174-176 3 United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division, อา้ งแลว้ .
8 ประกาศฉบบั นใี้ ชก้ บั โรงพยาบาล ผผู้ ลติ ยา ผนู้ ำ� เขา้ ยามาในราชอาณาจกั รเพอื่ จำ� หนา่ ย ผแู้ ทนจำ� หนา่ ย ของผผู้ ลติ 4 มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. (2561). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2560. กรุงเทพฯ:
หรอื ผนู้ ำ� เขา้ มาในราชอาณาจกั ร บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตงิ้ แอนดพ์ บั ลชิ ชงิ่ จำ� กดั (มหาชน).
9 หากโรงพยาบาลเอกชนไม่ด�ำเนินการตามประกาศฉบับนี้ มีโทษตามพระราชบัญญัติว่าด้วยราคาสินค้าและ 5 มูลนิธิสถาบันวิจัยและพัฒนาผู้สูงอายุไทย. (2560). สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2559. กรุงเทพฯ:
บรกิ าร พ.ศ. 2542 บรษิ ทั อมรนิ ทรพ์ รน้ิ ตง้ิ แอนดพ์ บั ลชิ ชง่ิ จำ� กดั (มหาชน).
10 ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษาเมอื่ วนั ที่ 13 สงิ หาคม 2562 6 ศริ วิ รรณ อรณุ ทพิ ยไ์ พฑรู ย.์ (2017). แผนมาดรดิ ดา้ นผสู้ งู อาย:ุ กรอบสหประชาชาตกิ บั ประเทศไทย. Journal of
11 สษุ ม ศภุ นติ ย.์ (2556). คำ� อธบิ ายกฎหมายคมุ้ ครองผบู้ รโิ ภค. พมิ พค์ รง้ั ท่ี 8. กรงุ เทพฯ : สำ� นกั พมิ พแ์ หง่ จฬุ าลงกรณ์ Geriatric Medicine and Gerontology, 16, 80-86.
มหาวทิ ยาลยั . 7 วิทยาลัยประชากรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. (2560). โครงการติดตามและประเมินผลแผนผู้สูงอายุ
12 สมาคม รพ.เอกชน ฟอ้ งศาลปกครอง คมุ้ ครองชว่ั คราวคำ� สง่ั คมุ คา่ ยา-หมอ. (2562). ไทยรฐั ออนไลน.์ สบื คน้ เมอ่ื แหง่ ชาตฉิ บบั ท่ี 2 (พ.ศ. 2545 - 2564) ระยะที่ 3 (พ.ศ. 2555 - 2559). กรงุ เทพฯ: วทิ ยาลยั ประชากรศาสตร์
วนั ท่ี 2 มกราคม 2563: จาก https://www.thairath.co.th/news/business/1555436 จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั .
13 เช่น ในบริเวณอนุสาวรีย์ชัยสมรภูมิและถนนพญาไทท่ีมีสถานพยาบาลอยู่ในบริเวณน้ันเป็นจ�ำนวนมาก 8 กรมกิจการผู้สูงอายุ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์. (2562). มาตรการขับเคล่ือน
ได้แก่ โรงพยาบาลราชวิถี โรงพยาบาลพระมงกุฎ สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี โรงพยาบาล ระเบียบวาระแห่งชาติ เรื่อง สังคมสูงอายุ (ฉบับปรับปรุง). กรุงเทพฯ: บริษัทอมรินทร์พริ้นต้ิงแอนด์
สถาบนั โรคไตภมู ริ าชนครนิ ทร์ โรงพยาบาลสงฆ์ โรงพยาบาลรามาธบิ ดี สถาบนั ประสาทวทิ ยา โรงพยาบาล พบั ลชิ ชงิ่ จำ� กดั (มหาชน).
ทันตกรรม คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยามหิดล โรงพยาบาลเวชศาสตร์เขตร้อน คณะเวชศาสตร์
เขตรอ้ น มหาวทิ ยาลยั มหดิ ล
7. บหุ รไ่ี ฟฟา้ : มหนั ตภยั ยคุ 4.0 ทค่ี กุ คามสขุ ภาวะคนไทย
1 Pankaj Chaturvedi & PC Gupta. (2019, 30 September). Four fake narratives the tobacco lobby is
floating to undermine India’s e-cigarette ban. Retrieved 12 January, 2020 from https://
scroll.in/article/938799/four-fake-narratives-the-tobacco-lobby-is-floating-to-undermine-
indias-e-cigarette-ban

9 United Nations Population Fund. (2011). ผลกระทบของการเปลย่ี นแปลงทางประชากรในประเทศไทย. 11 เดชรัต สุขก�ำเนิด. (2561). ความเหล่ือมล้�ำทางการศึกษา และความเหลื่อมล้�ำข้ามรุ่น. โพสต์ทูเดย์
กรงุ เทพฯ: UNFPA Thailand. (14 มกราคม 2563) สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 22 กมุ ภาพนั ธ์ 2563. จาก https://www.posttoday.com/social/
think/561356
10 สกานต์ บนุ นาค. (2562, 19 สงิ หาคม). รายการ Rama Square ชว่ ง Rama DNA
11 Xinhua Thai Service. (2019, 3 พฤศจกิ ายน). ผนู้ ำ� อาเซยี นรว่ มเปดิ ตวั ศนู ยอ์ าเซยี นเพอื่ ผสู้ งู อายทุ มี่ ศี กั ยภาพ 12 GDIM. (2018). Global Database on Intergenerational Mobility. Development Research Group,
World Bank. Washington, D.C.: World Bank Group.
และนวตั กรรม. สบื คน้ เมอื่ 12 มกราคม 2563: จาก https://www.xinhuathai.com/inter/ผนู้ ำ� อาเซยี น
รว่ มเปดิ ต_ั 20191103 13 นณริฏ พิศลยบุตร (2559). ความเหล่ือมล�้ำทางการศึกษาของไทย: ข้อสรุปจากผลการสอบปิซ่า (PISA).
12 กระทรวงสาธารณสขุ ตงั้ ศนู ยอ์ าเซยี นเพอื่ ผสู้ งู อายอุ ยา่ งมศี กั ยภาพและนวตั กรรม ดแู ลผสู้ งู อายใุ นอาเซยี น. (2562, aBRIDGd Marketing Research Accessible. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 12 มกราคม 2563. สบื คน้ จาก https://
12 พฤศจกิ ายน). กรมประชาสมั พนั ธ.์ สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 12 มกราคม 2563: จาก http://thainews.prd. www.pier.or.th/?abridged=ความเหลอื่ มลำ�้ ทางการศกึ ษา
go.th/th/news/detail/TCATG191112115949212
13 กระทรวงสาธารณสุข ตั้งศูนย์อาเซียนเพื่อผู้สูงอายุอย่างมีศักยภาพและนวัตกรรม ดูแลผู้สูงอายุในอาเซียน, 14 Göransson, K. (2015). Raising successful children: Children as accumulation strategy and
อา้ งแลว้ . the renegotiation of parenting arrangements in Singapore. The Asia Pacific Journal of
9. กระแสนยิ มเดนิ -วงิ่ เพอื่ สขุ ภาพ สยู่ คุ เฟอ่ื งฟขู องธรุ กจิ กฬี า Anthropology, 16(3), 211-226.
1กรมพฒั นาธรุ กจิ การคา้ , (2562). บทวเิ คราะหธ์ รุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 25 ธนั วาคม 2562: จาก https://dbd.go.th/
more_news.php?cid=1622 15 Ellis, N. (2014). Afraid to lose out: the impact of kiasuism on practitioner research in Singapore
2 การแขง่ ขนั วง่ิ มาราธอนครง้ั แรกของประเทศไทย. (ม.ป.ป.). Thairunning. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 20 มกราคม 2563: schools. Educational Action Research, 22(2), 235-250.
จาก Thairunning.com/MaratronHistry Pic.htm
3 กฤษฎา บานชน่ื . (2551). “การวง่ิ เพอ่ื สขุ ภาพ”. กรงุ เทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พห์ มอชาวบา้ น. 16 youtube.com. (website). Retrieved from https://www.youtube.com/watch?v=_aB9Tg6S-
4ศนู ยพ์ ฒั นาองคค์ วามรดู้ า้ นกจิ กรรมทางกายประเทศไทย (TPAK) สถาบนั วจิ ยั ประชากรและสงั คม ม.มหดิ ล. (2562). RA0&t=924s
รายงานผลการสำ� รวจการมกี จิ กรรมทางกายของคนไทย. นครปฐม
5 มลู นธิ สิ มาพนั ธช์ มรมเดนิ -วงิ่ เพอื่ สขุ ภาพไทย, (2562). ขอ้ มลู และสถติ กิ ารจดั งานวงิ่ ของประเทศไทย พ.ศ.2561. 17 Walker, T. D. (2017). Teach like Finland: 33 simple strategies for joyful classrooms. WW Norton &
กรงุ เทพมหานคร. Company.
6 คนไทยออกกำ� ลงั กายเพมิ่ 70% นยิ มเดนิ เปน็ หลกั . (2562, 7 ตลุ าคม). TCIJ. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 24 มนี าคม 2563:
จาก https://www.tcijthai.com/news/2019/10/current/9446 18 Ruzzi, B. (2005). Finland education report. National Center on Education and the Economy.
7 ศนู ยเ์ ทคโนโลยสี ารสนเทศและการสอ่ื สาร สำ� นกั งานปลดั กระทรวงพาณชิ ย.์ 2562. สถติ กิ ารนำ� เขา้ และสง่ ออก 19 Halinen, I., & Järvinen, R. (2008). Towards inclusive education: the case of Finland. Prospects,
สนิ คา้ ของประเทศไทย. กรงุ เทพมหานคร
10. อสี ปอรต์ : กฬี าหรอื เกมกลธรุ กจิ ขา้ มชาต?ิ 38(1), 77-97.
1 ดษิ ยตุ ม์ ธนบญุ ชยั . (2560, 19 ตลุ าคม). กกท. อนมุ ตั ิ E-Sports เปน็ กฬี าทางการแลว้ ! นายกฯ สมาคมเตรยี ม 20 หล่ี หลานชงิ . (2552). การศกึ ษาเพอ่ื ประชากร 1,300 ลา้ น: สบิ ปขี องการปฏริ ปู และพฒั นาการศกึ ษา. แปลโดย
แคมป์ทีมชาติไประดับโลก ระดม 300 ล้านบาท. สืบค้นเม่ือ วันท่ี 10 มกราคม 2563: จาก https://
thestandard.co/sat-support-esports/ เนาวรตั น์ แยม้ แสงสงั ข.์ พมิ พค์ รง้ั ท่ี 1. กรงุ เทพ: ไอกรปุ๊ เพรส.
2 ธาม เชอื้ สถาปนศริ ,ิ พริ ยิ า เพชรแกว้ และมณั ฑนา ดา่ นมะล.ิ (2561). ขอ้ เสนอเชงิ นโยบายตอ่ หนว่ ยงานรฐั บาล 21China Daily. (2017). New gaokao reform system to be built by 2020. Retrieved from http://www.
เอกชน และภาคประชาสงั คมทเ่ี กย่ี วขอ้ งตอ่ มาตรการในการกำ� กบั ดแู ล ปอ้ งกนั เดก็ และเยาวชน ทเ่ี ขา้ รว่ ม
กจิ กรรมการแขง่ ขนั เลน่ วดิ โี อเกม/เกมออนไลนเ์ พอ่ื แขง่ ขนั ชงิ เงนิ รางวลั (e-sports) อยา่ งปลอดภยั และรเู้ ทา่ chinahumanrights.org/html/2017/CULTURE_1020/9330.html
ทนั . สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 10 มกราคม 2563: จาก http://www.youthradioandmedia.org/wp-content/ 22 China Daily. (20 Oct 2017). New gaokao reform system to be built by 2020. Retrieved 10
uploads/2018/07/รายงานฉบบั สมบรู ณ-์ ขอ้ เสนอมาตรการกำ� กบั ดแู ลอสี ปอรต์ .pdf
3 Blognone. (2015, 11 ตลุ าคม). รวี วิ หนงั All Work All Play เมอื่ เกมเมอรก์ ลายเปน็ นกั กฬี ามอื อาชพี . สบื คน้ January, 2020 from https://www.chinadaily.com.cn/china/2017-10/20/content_33488526.htm
เมอื่ วนั ท่ี 30 ธนั วาคม 2562: จาก https://www.blognone.com/node/73508 23 CNN. (July 17, 2019). Beijing education reforms aim to help China’s over-worked, over-tested
4 เผยอาชพี ในฝนั เดก็ ไทยป6ี 2 “หมอ”อนั ดบั 1 ขณะท่ี นกั กฬี า e-Sport มาแรง!. (2562, 8 มกราคม). โพสตท์ เู ดย.์
สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 10 มกราคม 2563: จาก https://www.posttoday.com/economy/news/576292 students. Retrieved 12 January, 2020 from https://edition.cnn.com/2019/07/16/asia/
5 ตะลงึ !! พบเดก็ ตดิ เกมพงุ่ 1.5 เทา่ อายลุ ดตำ�่ เหลอื แค่ 5 ขวบ. (2560). Thai PBS. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 15 ธนั วาคม china-education-reform-intl-hnk/index.html
2562: จาก https://news.thaipbs.or.th/content/262671 24 The World Economic Forum. (2019). The Global Competitiveness Report 2019. Retrieved
6 สมชั ชาสขุ ภาพ. (ม.ป.ป). สช. ดงึ ทกุ ภาคสว่ นรว่ มทบทวนอสี ปอรต์ วางแนวทางปอ้ งกนั ผลกระทบตอ่ สขุ ภาวะ 10 January, 2020 from http://www3.weforum.org/docs/WEF_TheGlobalCompetitiveness-
เดก็ และเยาวชน. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 10 มกราคม 2563: จาก https://www.samatcha.org/node/194 Report2019.pdf
7 คจ.สช. ชู 4 รา่ งระเบยี บวาระ เดนิ หนา้ จดั งานสมชั ชาสขุ ภาพแหง่ ชาตคิ รง้ั ท่ี 11. (2561, 24 กนั ยายน). โพสตท์ เู ดย.์ 25 UNDP. (2019). Human Development Report 2019. Retrieved 10 January, 2020 from http://
สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 10 มกราคม 2563: จาก https://www.posttoday.com/pr/565373 hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2019.pdf
8 ดนั วาระ ‘อสี ปอรต์ ’ สสู่ มชั ชาสขุ ภาพแหง่ ชาตปิ นี .้ี (2561, 23 มถิ นุ ายน). ประชาไท. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 10 มกราคม 26 OECD. (2019). PISA 2018 Results Combined Executive Summaries. Volume I,II & III. Retrieved
2563: จาก https://prachatai.com/journal/2018/06/77534 12 January, 2020 from https://www.oecd.org/pisa/Combined_Executive_Summaries_
9 7 ขอ้ เสนอปอ้ งธรุ กจิ ’อสี ปอรต์ ’ แกป้ ญั หาเดก็ ตดิ เกม. (2561, 1 มถิ นุ ายน). กรงุ เทพธรุ กจิ . สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 10 PISA_2018.pdf
มกราคม 2563: จาก https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/803558 27 ไทยโพสต์ (21 พฤศจกิ ายน 2561). ศธ.เดนิ หนา้ จดั การศกึ ษาพน้ื ทนี่ วตั กรรมนำ� รอ่ ง 6 จ. เพม่ิ ขดี ความสามารถ.
เรอื่ งพเิ ศษประจำ� ฉบบั สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 16 มกราคม 2563 จาก https://www.thaipost.net/main/detail /22447
1 รงั รอง เจยี มวจิ กั ษณ.์ (2558). จนิ ดามณฉี บบั กรมหลวงวงษาธริ าชสนทิ : การศกึ ษาในฐานะแบบเรยี นสำ� หรบั กลุ บตุ ร 28 ส�ำนักวิชาการ สภาผู้แทนราษฏร. (มิถุนายน 2562). พ้ืนที่นวัตกรรมการศึกษา (Education Sandbox).
ผพู้ ากเพยี ร. วรรณวทิ ศั น.์ ปที ี่ 15 (20015): November, ปที ่ี 15 เดอื นพฤศจกิ ายน ฉบบั พเิ ศษ. สบื คน้ เมอื่ วนั ท่ี 16 มกราคม 2563 จาก https://library2.parliament.go.th/ejournal/content_
2 Sangnapaboworn, W. (2018). The Evolution of Education Reform in Thailand. In: Fry G. (eds) af/2562/jun2562-1.pdf
Education in Thailand. Education in the Asia-Pacific Region: Issues, Concerns and Prospects, 29 Thai PBS. (8 พฤศจิกายน 2562). ห่ันกองทุนเสมอภาค 1,600 ล้าน หว่ันกระทบเด็กยากจน 1 ล้านคน.
vol 42. Springer, Singapore. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 16 มกราคม 2562 จาก https://news.thaipbs.or.th/content/285908
3 ดวงจันทร์ วรคามิน และคณะ. (2559). จากคะแนน PISA ถงึ วิกฤตความสามารถในการคดิ วเิ คราะห์เดก็ ไทย. 30 ไทยรฐั ออนไลน์ (21 ธนั วาคม 2562). กมธ. งบสส.ปรบั เพมิ่ งบ กสศ.19,00 ล. ลยุ ชว่ ยเดก็ ลดเหลอื่ มลำ้� . สบื คน้ เมอื่
สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 24 ธนั วาคม 2562 จาก http://www.knowledgefarm.in.th/from-pisa-to-thai- วนั ท่ี 3 มนี าคม 2563 จาก https://www.thairath.co.th/news/politic/1731576
education-crisis/ 31 ส�ำนักข่าวกรมประชาสัมพันธ์ (24 กันยายน 2562). EEF and UNESCO Bangkok vow to push for
4 มตชิ น (29 พศจกิ ายน 2559). เผยผลประเมนิ TIMSS 2015 วชิ าคณติ -วทิ ย์ ม.2 นกั เรยี นไทยอยอู่ นั ดบั 26-27 equitable education. สืบค้นเม่ือวันท่ี 16 มกราคม 2563 จากhttp://thainews.prd.go.th/en/
จาก 39 ประเทศ. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 15 มกราคม 2563 จาก https://www.matichon.co.th/education/ news/print_news/TCATG190924150832721
news_377418 32 โพสตท์ เู ดย์ (6 กนั ยายน 2557). ฮติ “โรงเรยี นทางเลอื ก” วกิ ฤตการศกึ ษากระแสหลกั ?. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 19
5 บบี ซี ไี ทย. (7 สงิ หาคม 2560). โอลมิ ปกิ วชิ ากร: 11 ปผี า่ นไป ชีวติ หลงั รับเหรยี ญของตวั แทนประเทศไทยเปน็ มกราคม 2563 จาก https://www.posttoday.com/life/healthy/316736
อยา่ งไร? สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 7 มกราคม 2563 จาก https://www.bbc.com/thai/thailand-40837074. 33 ปกป้อง จันวิทย์ และสุนทร ตันมันทอง. (2555). โรงเรียนทางเลือกกับนวัตกรรมการเรียนการสอน.
6 Tangkitvanich, S., & Sasiwuttiwat, S. (2012). Revamping the Thai education system: Quality for TDRI: Thailand Development Research Institute. สบื คน้ เมอื่ วนั ที่ 19 มกราคม 2563 จาก https://
all. TDRI Quarterly Review, 27(2), 3-14. tdri.or.th/2013/05/d2012006/
7 ไทยรฐั . (16 มกราคม 2559). คนื ครสู ง่ หอ้ งเรยี น วดั ผลทคี่ ณุ ภาพนกั เรยี น. สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 12 กมุ ภาพนั ธ์ 2563 34 ไพฑรู ย์ สนิ ลารตั น.์ (2558). ปฏริ ปู การเรยี นร:ู้ จากลา่ งขน้ึ บน. สำ� นกั งานเลขาธกิ ารครุ สุ ภา. กรงุ เทพฯ.
จาก https://www.thairath.co.th/ content/563120 35 teachforthailand.org. (website). Retrieved from https://teachforthailand.org/
8 Mounier A., Tangchuang P. (2018). Quality Issues of Education in Thailand. In: Fry G. (eds) Edu- 36 Rlg-ef.com. (website). Retrieved from http://www.rlg-ef.com/
cation in Thailand. Education in the Asia-Pacific Region: Issues, Concerns and Prospects, 37 ณชิ ากร ศรเี พชรด.ี (2019). คณุ มาโรงเรยี นทำ� ไม?” คำ� ถามจากครขู อสอน คำ� ตอบอนั ดบั 1 ไมใ่ ชค่ วามรแู้ ละ
vol 42. Springer, Singapore. วฒุ กิ ารศกึ ษา. สบื คน้ เมอ่ื วนั ท่ี 27 กมุ ภาพนั ธ์ 2563 จาก https://thepotential.org/2019/10/09/
9 เสาวณี จนั ทะพงษ์ และ กานตช์ นติ เลศิ เพยี รธรรม (24 กรกฏาคม 2018). กบั ดกั Skills Mismatch และความ kru-kor-sorn-event/
ทา้ ทายสู่ Education 4.0.MPG Economic Review. ธนาคารแหง่ ประเทศไทย. 38 Bukaboo.tv. (website). รวมทเี่ ทย่ี ววนั เดก็ 2563 จดั เตม็ 18 แหง่ พาวยั แสบสนกุ บกุ ลนั้ ลารอบเมอื ง เขา้ ชมฟร!ี .
10 Pholphirul, P. (2017). Educational mismatches and labor market outcomes: Evidence from สบื คน้ เมอ่ื วนั ที่ 27 กมุ ภาพนั ธ์ 2563 จาก https://www.facebook.com/Flocklearning/?tn-str=k*F
both vertical and horizontal mismatches in Thailand. Education+ Training, 59(5), 534-546.

ขอบคณุ จากใจ

การจัดท�ำรายงาน “สุขภาพคนไทย” ส�ำเร็จลงได้ด้วยความร่วมมือและการสนับสนุน
จากหลายฝ่าย ซึ่งคณะท�ำงานขอขอบพระคณุ เป็นอย่างสงู
ขอขอบคุณคณะกรรมการช้ีทิศทางฯ ทุกท่านท่ีได้ให้ความเห็น ช้ีแนะ ยกประเด็นถกเถียง
ทนี่ า่ สนใจ ตรวจสอบความถกู ตอ้ งของการนำ� เสนอ และใหค้ �ำแนะน�ำตา่ ง ๆ ด้วยความเอาใจใส่ยงิ่
ขอขอบคณุ สำ� นกั งานสถติ แิ หง่ ชาติ รวมถงึ ภาคี หนว่ ยงาน และโครงการวจิ ยั ตา่ ง ๆ ทไี่ ดเ้ ออื้ เฟอ้ื
อนุเคราะห์ชุดข้อมูลและสถิติตัวเลขท่ีเป็นประโยชน์อย่างย่ิงในการสะท้อนสถานการณ์สุขภาพ
ของวัยรุ่นและเยาวชนไทยในทัง้ 12 หมวดตัวช้วี ดั
ขอขอบพระคณุ ผทู้ รงคณุ วฒุ ิ ผเู้ ชย่ี วชาญทกุ ทา่ น และผเู้ ขยี นรา่ งแรก (ในสว่ น 10 สถานการณเ์ ดน่
ทางสุขภาพ) ที่กรุณาให้ข้อมูล เรียบเรียง ปรับปรุงแก้ไข เพื่อให้รายงานฉบับนี้มีเนื้อหาครบถ้วน
หลากหลายไปด้วยความคิดเห็น และมมุ มองใหม่ ๆ
ขอขอบพระคณุ เปน็ อยา่ งยงิ่ สำ� หรบั นายแพทย์ วชิ ยั โชคววิ ฒั น นายแพทยส์ วุ ทิ ย์ วบิ ลุ ผลประเสรฐิ
นายแพทยอ์ ำ� พล จนิ ดาวฒั นะ และศาสตราจารยเ์ กยี รตคิ ณุ ดร.ชน่ื ฤทยั กาญจนะจติ รา ทไี่ ดก้ รณุ าเปน็
ผอู้ า่ นทบทวน ปรบั ปรงุ แนะนำ� การใชภ้ าษาใหถ้ กู ตอ้ ง เขา้ ใจงา่ ย เพอื่ ใหห้ นงั สอื เลม่ นน้ี า่ อา่ นมากยงิ่ ขน้ึ
ขอขอบคณุ สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.) ทส่ี นบั สนนุ การดำ� เนนิ งาน
จัดท�ำรายงานสุขภาพคนไทยในทุกด้านและทุกข้ันตอน และขอขอบคุณส�ำนักงานคณะกรรมการ
สุขภาพแหง่ ชาติ (สช.) ที่ร่วมสนบั สนนุ การจัดพิมพ์

สุดท้ายนี้ ขอขอบคุณผู้อ่านทุกท่านท่ีได้ติดตาม สะสม และประเมินคุณภาพหนังสือเล่มน้ี
มาโดยตลอด ซ่งึ เป็นก�ำลงั ใจใหก้ ับทมี งานทจ่ี ะพฒั นาคณุ ภาพของงานให้ดยี ่ิงขน้ึ ตอ่ ไป

คณะทำ� งาน
เมษายน 2563