คำสอน

ร่มโพธิท์ องของแผ่นดิน

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มี
พระราชดำ� รัสตอบวา่

มิได้สนพระทัยว่าคอมมิวนิสต์จะน้อยลงหรือไม่ แต่
สนพระทยั ว่าประชาชนของพระองค์จะหิวนอ้ ยลงหรือไม่

๑๗. ก่อการดี

สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ์ิ พระบรมราชนิ นี าถ พระราชทาน
สัมภาษณ์แกก่ ลุ่มนกั ขา่ วหญงิ ในพทุ ธศกั ราช ๒๕๒๓ ถงึ เรอื่ งน้ีว่า

“...ชาวต่างประเทศถามว่าไม่เสี่ยงเกินไปหรือเสด็จฯ
ไปในดินแดนท่ีเรียกว่าก่อการร้าย พระเจ้าอยู่หัวรับสั่งว่าถ้ามีน้�ำ
ใหเ้ ขา มีอะไรให้เขา เขากค็ งไมอ่ ยากก่อหรอกการร้าย เขากอ็ ยาก
กอ่ การด.ี ..”

๑๘. ถา้ ไม่แรน้ แคน้

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มพี ระราช
ด�ำรสั เมอื่ วันท่ี ๔ ธันวาคม ๒๕๔๑ เน้นย�้ำถงึ ความสำ� คัญของการ
“อย่ดู กี นิ ดี”

“เม่ือประชาชนอยู่ดีกินดีก็สามารถที่จะเสียภาษีให้กับ
รัฐบาล รัฐบาลกเ็ กบ็ เงินภาษีอากรได้อย่างดี ประชาชนมคี วามสขุ
ความสบายก็ไม่เล่ียงภาษี ท้ังประชาชนท่ีมีรายได้ดีส่วนมาก
กไ็ มข่ โมยไอน้ น่ั ไอน้ ่ี คอื พวกทเี่ ปน็ ขโมย พวกทเ่ี ปน็ โจรผรู้ า้ ยสว่ นมาก
ก็เพราะเขาแร้นแคน้ ถ้าเขาไมแ่ รน้ แคน้ ก็ไมป่ ล้น ไม่ขโมย”

101

รม่ โพธิท์ องของแผน่ ดนิ

๒๑. ไมเ่ คยนึกกลวั

ในการเฝา้ ทลู ละอองธุลีพระบาทถวายพระพร เน่อื งในวัน
เฉลิมพระชนมพรรษาปีหน่ึง มีผู้แทนสมาคมสตรีสมาคมหน่ึง
ทลู เกลา้ ฯ ถวายเงนิ โดยเสดจ็ พระราชกศุ ล จากนน้ั กก็ ราบบงั คมทลู
พระกรุณาวา่ ตนรูส้ กึ ห่วงใยทกุ ครั้งท่เี ห็นขา่ วเสดจ็ พระราชด�ำเนนิ
เยย่ี มประชาชนในต่างจังหวดั หว่ งว่าจะทรงมีอนั ตราย

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มี
พระราชด�ำรัสตอบว่า

“ไมเ่ คยนกึ กลวั เพราะรวู้ า่ มคี นหว่ ง เอาใจชว่ ยอยตู่ ลอดเวลา”

๒๐. ท�ำการบ้าน

สุหะ ถนอมสิงห์ อดีตอธิบดีกรมชลประทาน เคยให้
สั ม ภ า ษ ณ ์ เ กี่ ย ว กั บ พ ร ะ ร า ช จ ริ ย วั ต ร ข อ ง พ ร ะ บ า ท ส ม เ ด็ จ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชไว้ว่า ในการเสด็จฯ โครงการ
ตา่ ง ๆ นนั้ บางครง้ั จะไมร่ บั สง่ั วา่ จะเสดจ็ ฯ ไปทใ่ี ดเวลาใด เพราะไม่
ทรงตอ้ งการใหเ้ กดิ ความยุง่ ยากท้งั เจา้ หน้าทแ่ี ละราษฎรทต่ี ้องผละ
งานมาเตรียมการรับเสดจ็

บ่อยครั้งที่ทรงพระอุตสาหะขับรถพระที่นั่งเอง ฝ่าฝน
ทต่ี กหนกั ถนนลนื่ หนทางทที่ รุ กนั ดารเปน็ หลมุ เปน็ บอ่ จนถงึ จดุ หมาย

102

รม่ โพธิท์ องของแผ่นดิน

ปลายทางท่ีทรงตั้งพระทัยไว้ แล้วเสด็จลงจากรถพระท่ีนั่ง พร้อม
อปุ กรณส์ �ำคัญ คอื แผนท่แี ละเขม็ ทศิ ซ่งึ ติดอย่กู ับนาฬิกาขอ้ พระกร
ดนิ สอ ๑ - ๒ แทง่ ในกระเป๋าฉลองพระองค์ และกลอ้ งถ่ายรปู

ทรงจำ� เสน้ ทางตา่ ง ๆ ไดอ้ ยา่ งแมน่ ยำ� จำ� ไดจ้ นถงึ ชอ่ื ตำ� บล
และหมูบ่ ้าน ทั้ง ๆ ทีบ่ างครงั้ ยงั ไมเ่ คยเสด็จฯ มาก่อนเลย เพราะ
ก่อนทจี่ ะเสด็จพระราชดำ� เนนิ เยีย่ มโครงการใด จะรบั ส่ังว่า “ต้อง
ทำ� การบ้านกอ่ น”

“การบ้าน” คือการท่ีทรงศึกษาหาข้อมูลทุกด้านเกี่ยวกับ
พ้ืนที่ท่ีจะเสด็จฯ น้ันอย่างละเอียด ละเอียดจนทรงทราบ แม้
เส้นทางย่อย ๆ ที่จะต้องทรงผ่านลักษณะของเส้นทาง จนถึงเลข
หลกั กโิ ลเมตร

๒๑. ตายไปก็ไม่เสียดาย

พระเทพวิสุทธิเมธี (ปัญญานันทภิกขุ) เล่าเรื่องไว้ใน
การปาฐกถาธรรมเร่ือง “พระจริยวัตรของในหลวง” เม่ือวันที่ ๔
ธันวาคม ๒๕๒๐

“...มีคนทีน่ ราธิวาสคนหนง่ึ ช่อื นายอว้ น แกเปน็ กำ� นนั เกา่
เป็นคนดีอยู่ในศีลในธรรมเรียบร้อยมาก แล้วก็ขยันท�ำมาหากิน
มีสวนเงาะสวนยาง ไม่รู้เร่ืองอะไรในหลวงเสด็จฯ ไปสวนตาคนน้ี
ได้ไปนั่งคุยกันใต้ต้นเงาะใหญ่เป็นเวลาต้ังช่ัวโมงแกเขียนจดหมาย
มาเลา่ ความปล้ืมใจทนไม่ไดต้ อ้ งเขยี นมาเลา่ ให้อาตมาฟงั

103

ร่มโพธิท์ องของแผ่นดิน

บอกวา่ เจา้ คณุ เอย๋ ตง้ั แตเ่ กดิ มาเปน็ นายอว้ น ไมม่ ตี อนไหน
ท่ีจะดีใจเท่าตอนน้ี ดีใจท่ีในหลวงเข้าไปในสวน แล้วไปนั่งไต่ถาม
ความเป็นอยู่ของชาวบ้านในท้องถิ่น แกบอกว่าถึงแม้จะตายไป
ก็ไม่เสียดายแล้วชาตินี้ เพราะว่าได้สนทนากับในหลวงแล้ว
ปล้มื ใจนกั หนา...”

๒๒. ศัพท์ราษฎร

แม้พระราชภารกิจในแต่ละวนั จะเหน่อื ยหนัก แตพ่ ระราช
หฤทยั ก็สนกุ สนานเบิกบานได้ตลอดเวลาดว้ ยพระอารมณ์ขนั

ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล เล่าถึงเรื่องสนุกในวันทรงงานให้
คนไทยได้ย้ิมตาม ในหนังสือพิมพ์มติชน ฉบับวันท่ี ๕ ธันวาคม
๒๕๔๒

“...มผี หู้ ญงิ คนหนงึ่ ลกู เตม็ ไปหมด ๔ - ๕ คน พระองคก์ ร็ บั
สัง่ ถามว่า อยูบ่ ้านกันก่คี น เขาก็บอกว่าอยกู่ นั ๖ คน ถามบอกว่า
มใี ครบา้ ง เขาบอกวา่ มแี มแ่ ลว้ กล็ กู อกี ๕ ถามวา่ พอ่ ไปไหน เขาบอก
ว่า “พระสวามไี ปมพี ระมเหสีใหม่”

ชาวบา้ นเขากอ็ ยากใหม้ ศี พั ทแ์ สงอะไรทเี่ หมาะสมตามทเี่ ขา
คดิ แตเ่ ราฟงั จบตอ้ งกดั ปากไมก่ ล้าหวั เราะ...”

104

ร่มโพธท์ิ องของแผ่นดนิ

๒๓. King Meets King

อกี เรอ่ื งหนงึ่ เลา่ โดย ไกรทพิ ย์ พนั ธว์ุ ฒุ ิ ชา่ งภาพผตู้ ามเสดจ็
ฉายภาพพระราชกรณยี กจิ มามากกว่า ๒๐ ปี คดั จากหนังสือพิมพ์
เดลนิ วิ ส์ ฉบบั วันท่ี ๑๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๒

ครงั้ หนงึ่ ที่จงั หวัดเพชรบุรี มชี าวบ้านรายหนงึ่ กราบบงั คม
ทูลด้วยราชาศัพท์คล่องแคล่วผิดกับคนอ่ืน พระบาทสมเด็จ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช มีพระราชด�ำรสั ถามว่า

“เคยท�ำงานในวังหรอื ท�ำไมใชร้ าชาศพั ท์ไดด้ ีมาก”
ชาวบา้ นผนู้ นั้ กราบบงั คมทลู ถงึ เหตผุ ลที่ “คลอ่ งราชาศพั ท”์
วา่
“เคยเล่นลิเกเปน็ พระเจา้ แผ่นดนิ มาก่อนพระเจา้ คะ่ ”
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ทรง
พระสรวล
หลังจากนัน้ ทรงเล่าให้ผู้ตามเสด็จ ฟงั วา่ “เมอ่ื ครนู่ ไี้ ด้เจอ
พระเจา้ แผน่ ดนิ ด้วย king meets king

105

รม่ โพธ์ทิ องของแผน่ ดิน

๒๔. กลางสายฝน

เหตกุ ารณน์ เี้ กดิ ขนึ้ ในเดอื นตลุ าคม ๒๕๒๑ ขณะทพ่ี ระบาท
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชและสมเด็จพระนางเจ้าฯ
พระบรมราชินนี าถ เสดจ็ ฯ เยี่ยมราษฎรภาคใตท้ น่ี คิ มสร้างตนเอง
พฒั นาภาคใต้ ก่งิ อำ� เภอสุคิริน จงั หวัดนราธิวาส

ขณะที่ก�ำลังทรงไต่ถามทุกข์สุขราษฎรอยู่นั้น ก็เกิดฝน
ตกลงมาอย่างหนักหลายคนว่ิงหลบฝนเขา้ ไปในทม่ี ีหลงั คา

ผู้ตามเสด็จ ประจักษ์กับตาว่า พระบาทสมเด็จ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ไม่ได้ทรงห่วงพระองค์เอง
แตท่ รงหว่ งวา่ แผนทท่ี เี่ ตม็ ไปดว้ ยขอ้ มลู อนั เปน็ ประโยชนต์ า่ ง ๆ นนั้
จะเปยี กฝน

เมอ่ื มผี ถู้ วายถงุ พลาสตกิ และทรงเกบ็ แผนทใ่ี สถ่ งุ พลาสตกิ
เรียบร้อยแล้ว ก็ทรงหันมามีพระราชปฏิสันถาร ไต่ถามทุกข์สุข
ราษฎรท่ามกลางสายฝนตอ่ ไป

106

ร่มโพธิท์ องของแผน่ ดิน

๒๕. นำ�้ มนั ราชการ

ส่วนเหตุผลท่ีต้องเสด็จลงพ้ืนที่ทุกพื้นที่ด้วยพระองค์เอง
น้ัน สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเลา่ วา่

“การที่เสด็จไปด้วยพระองค์เองน้ันทรงถือว่าเป็นส่ิงท่ี
ส�ำคัญมาก เพราะฉะนั้นเวลาเสด็จไปที่ไหน จะต้องขับรถด้วย
พระองค์เอง ทา่ นบอกว่าจะได้มคี วามรสู้ ึกต่อพน้ื ท่ีน้นั ”

“เวลาเดินทางไปด้วยพาหนะอื่น เช่น เฮลิคอปเตอร์
ท่านก็ถือโอกาสเป็นการตรวจสอบและแก้ไขแผนที่ไปในตัว
ท่านจะกริ้วพวกเราอย่างมากท่ีพอไป ๆ ก็นอนหลับ ท่านบอกว่า
การข้ึนเฮลิคอปเตอร์นั้นถือเป็นสิทธิพิเศษ และใช้เครื่องราชการ
ใช้น้�ำมันราชการ ก็ควรทำ� ประโยชนใ์ ห้ราชการให้สมบรู ณ์ ไมใ่ ช่วา่
ข้นึ ไปฟังเสียงบรื๋อ ๆ ๒ - ๓ นาทีกห็ ลับ

107

ร่มโพธ์ิทองของแผ่นดิน

๒๗. ของขวัญวันรชั ดาภิเษก

พุทธศักราช ๒๕๑๔ อนั เปน็ ปมี หามงคลท่ีพระบาทสมเดจ็
พระเจ้าอยู่หัวทรงครองราชย์ครบ ๒๕ ปี รัฐบาลในขณะน้ันได้
เขา้ เฝา้ ฯ กราบบงั คมทลู ถงึ พระราชพธิ รี ชั ดาภเิ ษก และการทร่ี ฐั บาล
จะสรา้ งพระบรมราชานสุ าวรยี ถ์ วาย

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มพี ระราช
ดำ� รสั เลา่ เกย่ี วกบั เรอ่ื งนี้ ในวนั เฉลมิ พระชนมพรรษา ณ ศาลาดสุ ดิ า
ลยั พระราชวงั ดสุ ติ วนั ที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๓๖ ว่า

“...ทางรัฐบาลขอให้มีการฉลองหน่อย ถามว่าฉลองอะไร
ท่านจอมพลประภาส (จอมพลประภาส จารุเสถียร รัฐมนตรี
ว่าการกระทรวงมหาดไทยขณะน้ัน) ก็บอกว่าจะสร้างอนุสาวรีย์
ท่ีไหนไม่ทราบ จำ� ไม่ได้ เลยบอกวา่ ขอเถดิ อนสุ าวรยี ์อยา่ เพิง่ สร้าง
สรา้ งถนนดีกว่า สรา้ งถนนเรยี กวา่ วงแหวน เพราะมนั เป็นความฝัน
มาตง้ั นานแล้ว เกอื บ ๔๐ ปี อยากสร้างถนนวงแหวน...”

ด้วยเหตุทท่ี รงขอให้รัฐบาลเปล่ยี นจาก “อนุสาวรยี ์” เป็น
“ถนนวงแหวน” นี้เอง กรุงเทพฯ จึงได้ “ถนนรัชดาภิเษก”
มาบรรเทาปญั หาการจราจรจนถงึ วนั น”ี้

108

ร่มโพธทิ์ องของแผ่นดนิ

๒๗. เสยี งปริศนา

ในวนั เสด็จพระราชดำ� เนนิ กลับ สวสิ ฯ
ทรงพระประทบั รอที่น่ังสูส่ นามบนิ ดอนเมือง
ทรงได้ยนิ เสียงตะโกนวา่
“ในหลวงอยา่ ทิ้งประชาชนนะ”
ทำ� ใหท้ รงนึกตอบบุคคลผู้น้ันในพระราชหฤทยั วา่
“ถ้าประชาชนไม่ท้ิงข้าพเจ้า ข้าพเจ้าจะทิ้งประชาชน
ได้อย่างไร”
หลังจากนั้น ๒๐ ปี ในหลวงทรงพบชายที่ร้องตะโกน
ทูลพระองค์ ไม่ให้ท้ิงประชาชนน้ันเป็นพลทหาร ในหลวงรับส่ัง
ภายหลังวา่
“น่ันแหละ ทำ� ใหเ้ รานกึ ถึงหนา้ ที่จึงต้องกลับมา”

109

รม่ โพธ์ทิ องของแผน่ ดนิ

๒๘. บาบรู กั ในหลวง

ระหว่างที่ทรงผนวชที่วัดบวรฯ ทุกเช้าจะมีบาบู ๓ นาย
ขี่สามล้อมเคร่ืองเก่า ๆ มาหยุดค้างประตูวัดบวรฯ พร้อมกับ
นมสด ๒ ขวด เพื่อถวายพระภิกษุ พระบาทสมเด็จ
พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช

บาบู ชอื่ นายรามดาส ชาวอนิ เดยี ทำ� มาหากนิ อยเู่ มอื งไทย
มา ๒๐ กว่าปแี ลว้ มากับลกู ชาย และ

นายชิตา รามสงิ ห์ อายุ ๕๖ ปี เป็นพี่น้องกนั นับถือ ฮนิ ดู
“ฉานคิดถึงพระคุณในหลวง และฉานรักท่านมาก จึงไป
ขออนุญาต เจา้ หน้าท่เี ขาถวายนมสดวนั ละ ๒ ขวดน่ะ”

๒๙. พานดอกไม้

“ขา้ พระพทุ ธเจา้ ทกุ คนมคี วามจงรกั ภกั ดตี อ่ ใตฝ้ า่ ละอองธลุ ี
พระบาท มนี ำ้� หนกั มากกวา่ พานดอกไม้ ทน่ี อ้ มเกลา้ นอ้ มกระหมอ่ ม
ถวายพระพุทธเจ้าข้า” ทรงเอ้ือมพระหัตถ์ไปรับพานดอกไม้ แล้ว
สง่ ใหม้ หาดเล็ก พรอ้ มกับพระราชด�ำรัสกับมหาดเลก็ ว่า

“เอาพานใบน้ไี ปชง่ั ดนู ะ ว่านกั เทา่ ไร”
เฉลิมศกั ดิ์ รามโกมทุ
อดตี ต�ำรวจหลวง

110

ร่มโพธ์ิทองของแผ่นดนิ

๓๐. ความเชอื่ เปน็ เหตุ ดร.สเุ มธฯ

ครั้งหน่ึง ทรงถามราษฎร ว่า “ดินแถวนี้เปร้ยี วไหม”
ราษฎรกราบบงั คมทูล แบบส้นั ๆ ว่า “ไม่รู้ ไมเ่ คยกนิ ”
อีกครั้งหน่ึง ทรงเย่ียมราษฎรภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ขณะนั้นใกล้ค่�ำแล้ว แต่พระองค์ยังคงพระราชด�ำเนินตรวจสภาพ
พนื้ ทอี่ ยู่ รบั สงั่ สอบถามชายผหู้ นง่ึ เรอ่ื งทำ� มาหากนิ ทำ� นาไดผ้ ลเปน็
อยา่ งไร ชายผู้น้ันตอบวา่
“เดย๋ี วนี้ไมไ่ ดท้ �ำเพราะแขนเจ็บ”
ในหลวง........ “ไปโดนอะไรมา”
ชาย.......... “ตกสะพาน”
ในหลวง........... “แลว้ แขนอกี ขา้ งหนง่ึ ละ่ ไมเ่ ปน็ อะไรหรอื ”
ชาย................. “แขนอกี ขา้ งหนงึ่ ไม่ไดต้ กลงไปด้วย”

๓๑. หลานรงั (เฉลยี ว วชั รพกุ ก์ อดตี อธบิ ดกี รมทางหลวง)

ในหลวงเสด็จเยี่ยมเยียนพ่ีน้องภาคใต้ อธิบดีอธิบายถึง
เส้นทางขณะนี้ ลงลกู รัง เอาไว้ก่อน เพ่อื ให้รถวิ่งไดต้ ลอดปี

พระองคร์ บั สง่ั วา่ “เห็นมแี ต่หลานรงั ”

111

รม่ โพธทิ์ องของแผน่ ดิน

๓๒. นำ�้ ลดหรอื ยงั (ถาวร ชนะภยั ) ไทยรฐั

หลายปีมาแล้วตอนท่ีน้�ำท่วมภาคใต้ อ.หาดใหญ่ สงขลา
ไดร้ บั ผลกระทบมากทีส่ ุด

ในหลวงทรงหว่ งใยราษฎร จงึ สง่ คำ� ถามผา่ นเครอื่ งโทรพมิ พ์
ดว้ ยพระองค์เอง ถามไปทางหาดใหญ่ว่า “น้ำ� ลดหรือยงั ”

มีข้อความตอบมาว่า “ถามอะไรอยู่ได้ ดึกดื่นป่านน้ีแล้ว
คนเขาจะหลับจะนอน แตต่ อนทา้ ยก็บอกว่า “น�ำ้ ลดแล้ว”

๓๓. เชอื้ โรคตายหมด (มจ.ภศี เดช รชั นี ผอ. โครงการหลวง)

เหตกุ ารณใ์ นปี ๒๕๑๓
วันท่ีเสด็จไปหมู่บ้านดอยจอมหด พร้าว ผู้ใหญ่บ้านลีซอ
กราบทูลชวนให้ไปแอ่วบา้ นเฮา
กเ็ สดจ็ ฯ ตามเขาเขา้ ไปในบา้ นทำ� ดว้ ยไมไ้ ผ่ และมงุ่ หนา้ แหง้
เอาทีน่ อนมาปูสำ� หรบั ประทับ แล้วรนิ เหลา้ ท�ำเอง ใสถ่ ว้ ยทไ่ี ม่ค่อย
จะไดล้ า้ งจนมีคราบด�ำ ๆ จับ”
มจ.ภีศเดชฯ กระซิบทูลว่าท�ำท่าเสวยแล้วส่งถ้วยมา
ท่านจะจัดการเอง
แต่พระองคท์ รงดวลเองจนหมด
“ไมเ่ ป็นไร แอลกอฮอล์ เขม้ ขน้ เชอ้ื โรคตายหมด”

112

ร่มโพธ์ิทองของแผ่นดนิ

๓๔. ข้าวผดั ไขด่ าว (ดร.สเุ มธฯ)

วนั เปดิ อนสุ าวรยี ์ เขาคอ้ (๒๕๑๗) เมอ่ื เปดิ อนสุ าวรยี เ์ สรจ็
ในหลวงกข็ อกลบั ไปทพี่ ระตำ� หนกั เพราะเดยี๋ วจะไปดงู านในปา่ ในดง

อ.สุเมธ ก็ยังไม่ไดท้ านขา้ ว จงึ เข้าไปในหอ้ งอาหาร เห็นแต่
ข้าวผัดติดกน้ กระบะ กับไขด่ าว แหง้ ๆ ๓ – ๔ ใบ ทา่ นเหน็ ขา้ วผัด
อย่ใู กล้ ๆ จานหน่งึ มไี ขด่ าวโปะอยู่ ๑ ใบ มนี ำ�้ ปลาวางอยถู่ ้วยหนึ่ง
พอจะหยิบออกมา

มหาดเลก็ บอกว่า
“ไมไ่ ด้ ของพระเจา้ อยูห่ ัว ทา่ นรบั ส่งั ใหม้ าตกั ”

๓๕. ผัดถ่วั ฝักยาว

เม่ือคร้ังเสด็จเยี่ยมราษฎรยังพ้ืนที่ทุรกันดาร มีราษฎร
คนหนึ่งนำ� ถวั่ ฝักยาวมาถวาย

พระองคท์ ่านก็รับสั่งให้ไปผดั มา
คร้งั แรกก็ผัดน�ำ้ มันกระเทยี มธรรมดา ท่านกเ็ สวยจนหมด
ต่อมาท่านก็รับส่ังให้ผัดอีก คราวน้ีทางห้องเครื่องใส่กุ้ง,
หมู มาดว้ ย
มีรับสงั่ วา่ “ไม่เอา นี่มนั อาหารของเจา้ พระยา”

113

ร่มโพธท์ิ องของแผน่ ดิน

๓๖. ไฟดบั รศ.ธงทอง

๒ พ.ย. ๒๕๒๘ วนั สดุ ทา้ ยของพธิ รี บั พระราชทานปริญญา
ของบัณฑติ จุฬาฯ

ในวันนั้นไฟดับท่ัวประเทศในตอนบ่ายเป็นผลให้บัณฑิต
๖ คน ที่เข้ารับปริญญาในช่วงน้ัน หมดโอกาสที่จะได้ถ่ายภาพ
ตอนเขา้ รบั พระราชทานฯ

ส่ิงที่ไม่คาดฝัน หลังเสร็จพิธีแล้ว พระองค์ทรงมีพระราช
กระแสรบั สง่ั กบั อาจารยท์ ม่ี อบถวายปรญิ ญาอยขู่ า้ ง ๆ ทป่ี ระทบั วา่

“ใหไ้ ปตามบัณฑติ ๕ – ๖ คน นน้ั ข้นึ มารบั ปริญญาใหม่
อกี ครงั้ หนงึ่ ”

114

ร่มโพธท์ิ องของแผน่ ดิน

๓๗. คลอ่ งราชาศัพท์

ครั้งหนึ่งที่ภาคอีสาน เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรมินทร
มหาภูมิพลอดุลยเดชเสด็จฯ ข้ึนไปทรงเยี่ยมบนบ้านของราษฎร
ผู้หน่ึง คณะผู้ตามเสด็จ ท้ังหลายต่างก็แปลกใจในการกราบ
บังคมทูลที่คล่องแคล่วและใช้ค�ำราชาศัพท์ได้ดีอย่างน่าฉงนของ
ราษฎรผู้นั้น เมอ่ื ในหลวงมีรับส่งั ถาม ถึงการใช้ค�ำราชาศัพท์ได้ดนี ี้
จึงมีค�ำกราบบังคมทูลว่า ข้าพระพุทธเจ้าเป็น โต้โผลิเกเก่า บัดนี้
มีอายมุ าก จึงเลิกรามาท�ำนาท�ำสวนพระพทุ ธเจา้ ขา้

มาถึงตอนส�ำคัญท่ีทรงพบนกในกรงที่เล้ียงไว้ที่ชานเรือน
มีรับสั่งถามว่าเป็นนกอะไร และมีกี่ตัว พ่อลิเกเก่ากราบบังคมทูล
วา่ มีทง้ั หมดสามตัว พระมเหสมี นั บินหนีไป ท้งิ พระโอรสไวส้ องตัว
ตวั หนง่ึ ยงั เลก็ ตรสั ออ้ แออ้ ยเู่ ลย และทงิ้ ใหพ้ ระบดิ าเลย้ี งดแู ลผเู้ ดยี ว
เรื่องนี้ ดร.สุเมธ เล่าว่าเป็นท่ีต้องสะกดกลั้นหัวเราะกันท้ังคณะ
ไมย่ กเวน้ แมแ้ ตใ่ นหลวง

115

ร่มโพธ์ทิ องของแผน่ ดนิ

๓๘. ทรงพระเจรญิ

“...ประมาณสองปีมาแล้ว ตอนเช้าได้ท�ำฟัน คือว่า
หมอฟนั มาเจาะฟนั เจาะจนเกอื บจะทะลคุ างไป (เสยี งฮา) เพราะวา่
ทะลฟุ นั ซน่ี ้นั ถงึ ราก ถอนเอาประสาทออก แลว้ หมอฟันทัง้ หลายก็
สนกุ สนานไป (เสยี งฮา) กนิ เวลาประมาณสองชว่ั โมง เวลาบา่ ยโมงครง่ึ
กย็ งั ไมไ่ ดร้ บั ประทานอาหาร กร็ บั ประทานไมไ่ หว ปากมนั ชาไปหมด
ท่ีเขาฉดี ไว้ ประมาณบ่ายสองโมงกวา่ ๆ ก็ตอ้ งมาแจกปริญญาที่นี่

นับจ�ำนวนผู้ท่ีมารับปริญญาแล้วก็ดูนาฬิกา จะได้รู้เวลา
นบั ไปนบั มา แจกไปแจกมา กม็ คี นหนง่ึ ทำ� ใหต้ กใจ เขาเดนิ เขา้ มาหา
มารับปริญญา แล้วก็ด้วยความพอใจของเขา เขาร้องออกมาว่า
ทรงพระเจริญ (เสียงฮา) แต่บังเอิญตอนนั้นการแจกปริญญา
กส็ ว่ นแจกปรญิ ญา สว่ นปวดฟนั กส็ ว่ นปวดฟนั (เสยี งฮา) สว่ นหลบั ใน
ก็ส่วนหลับใน (เสียงฮา) มีเสียงเขาบอกว่า ทรงพระเจริญ ต้อง
โสตประสาท ตกใจตื่นท้ังตัว แต่ว่าหลังตกใจต่ืนขึ้นมาอาการ
ปวดฟนั หายไปจรงิ ๆ นพ่ี ดู ตามวสิ ยั ของนกั วทิ ยาศาสตร์ หรอื นกั วจิ ยั
รสู้ กึ วา่ กระปรกี้ ระเปรา่ ทจ่ี ะแจกปรญิ ญาตอ่ ไป ทำ� ดว้ ยความรตู้ วั ดว้ ย
แล้วท�ำให้รู้สึกวา่ มกี ำ� ลงั ใจทเ่ี ขาบอกวา่ ทรงพระเจริญ...”

116

ร่มโพธิ์ทองของแผน่ ดิน

๓๙. จะใหเ้ ป็นชา่ งจริง

มีเรอ่ื งหนงึ่ เคยฟงั จากผใู้ หญเ่ ล่า เม่อื นานมาแลว้ มชี า่ งไป
ทำ� ฝา้ เพดานในวงั คนหนงึ่ กำ� ลงั ยนื บนบนั ได สว่ นหวั อยใู่ ตฝ้ า้ อกี คน
คอยจบั บันไดอยู่ดา้ นลา่ ง พอดใี นหลวงเสดจ็ ฯ มา คนทอี่ ยูข่ า้ งลา่ ง
เหน็ ในหลวงกล็ ะมอื จากบนั ได กม้ ลงกราบ ทำ� ใหบ้ นั ไดแกวา่ ง คนอยู่
ดา้ นบนไมเ่ หน็ กบ็ อกวา่ เฮย้ ๆ จบั ดี ๆ หนอ่ ยสอิ ยา่ ใหแ้ กวง่ ในหลวง
ทรงจบั บนั ไดให้ เคา้ ก็บอกว่า เออดี ๆ เสร็จงานนี้จะให้เป็นชา่ งจริง
(สงสัยคงจะเพ่ิงเข้ามาท�ำงาน ยังไม่ผ่านโปร) พอเสร็จก็ก้าวลง
พอเหน็ วา่ ในหลวง เปน็ คนจบั บนั ไดให้ ถงึ กบั เขา่ ออ่ น แทบจะตกบนั ได
รีบลงมาก้มกราบ ในหลวงรับส่ังกับช่างว่า แหมดีนะที่ชมว่าใช้ได้
แถมจะปรบั ต�ำแหนง่ ให้เปน็ ชา่ งอกี ดว้ ย

๔๐. ไมม่ บี ัตรผา่ น

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช โปรดใน
การเสด็จพระด�ำเนินระยะไกลตามชายทะเล จากพระราชวังไกล
กงั วล และจะเสดจ็ ฯ กลบั มาในตอนเยน็ วนั หนงึ่ เมอื่ เสดจ็ ฯ กลบั ถงึ ปรากฏ
วา่ ทหารรกั ษาการณไ์ ม่ใหพ้ ระองค์เข้า ไม่ได้ครับ ไม่มบี ัตรผ่านเขา้ ไม่
ได้ ทหารทลู ขอโทษทฉี นั ไมม่ บี ตั ร แตเ่ อาเปน็ วา่ ตอนนเ้ี ธอมธี นบตั ร
ไหม ทหารวา่ มคี รับทำ� ไมหรือ รบั ส่ังวา่ น่นั แหละบัตรของฉัน

117

รม่ โพธท์ิ องของแผ่นดิน

๔๑. ถวายพระเพลงิ

มีอยู่คร้ังหนึ่งในหลวงเสด็จ ไปพระราชทานปริญญาบัตร
ใหก้ ับนักศึกษาของมหาวทิ ยาลัยแหง่ หนึ่ง ในระหว่างท่ที รงเปล่ียน
ฉลองพระองค์ครุย จะทรงพระโอสถมวน แต่ว่าทรงหาท่ีจุดไม่ได้
ทางอธกิ ารบดี ซง่ึ เฝา้ อยกู่ ็จุดไฟใหพ้ รอ้ มกบั กราบบงั คมทลู วา่

“ถวายพระเพลงิ พระพุทธเจ้าขา้ ”
ในหลวงทรงชะงักกอ่ นจะแยม้ พระสรวลนอ้ ย ๆ รับสง่ั กับ
อธกิ ารบดวี า่

“เรายังไม่ตาย ถวายพระเพลิงไม่ได้หรอก”

๔๒. FBI

อีกคร้ังหนึ่ง ได้พระราชทานสัมภาษณ์แก่ผู้แทนนิตยสาร
LOOK

พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ไดร้ บั สงั่ วา่
เมอื่ ครงั้ ประธานาธบิ ดขี องทา่ นมาเยอื นประเทศไทย มพี วก FBI และ
หนว่ ย รปภ. หอ้ มลอ้ มกนั หนาแนน่ ไปหมด จนหาทางเดนิ ไมไ่ ด้ ถา้ ฉนั
ทำ� เช่นน้นั กไ็ ม่สามารถใกล้ชิดประชาชนได้ ถ้าผ้คู นเบยี ดกนั เขา้ มา
ใกลเ้ กนิ ไป จนมคี ณุ ยายพดู ขน้ึ วา่ “หลกี ทางใหใ้ นหลวงหนอ่ ยเถอะ”

คุณยายนน่ั แหละ คอื FBI ของฉัน

118

รม่ โพธ์ทิ องของแผ่นดนิ

๔๓. ขา้ วกล้องของคนจน

เมื่อไม่กี่ปีมาน้ี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล
อดุลยเดช เสดจ็ ฯ พรอ้ มดว้ ยสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยาม
บรมราชกมุ ารี ไปทอดพระเนตร กิจการตามโครงการพระราชดำ� ริ
ซึ่งมีเร่ืองเกี่ยวกับข้าวกล้องอยู่ด้วย พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
รับสั่งว่า “ข้าวกล้องน้ีดี เรากินข้าวกล้องทุกวัน” สมเด็จพระเทพ
รัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เห็นว่าน่าสนใจ แต่นักข่าว
ไมส่ นใจเทา่ ไร จงึ รับส่ังว่า “น่าสนใจนะน่าจะเก็บไว้” ก็เลยมีการ
บังคมทูลขอให้รับสั่งอีกครั้งหน่ึง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
สยามบรมราชกุมารี ก็ทรงช่วยเหลือและน�ำมาซึ่งค�ำตอบท่ีไม่
คาดคดิ ว่า “ข้าวกลอ้ งนด้ี มี ปี ระโยชน์ คนอื่นเขาว่าเปน็ ข้าวของ
คนจน เรากินขา้ วกล้องทกุ วนั เรานแ่ี หละคนจน”

๔๔. ส่งเสยี่ กลับวงั

เมอื่ สมยั กอ่ น ในหลวงเสดจ็ ฯ แปรพระราชฐานไปยงั หวั หนิ
มักจะเสด็จฯ ออกไปยังตลาดหัวหินบ่อยคร้ัง และบางครั้งเสด็จฯ
โดยลำ� พงั พระองค์ มคี รงั้ หนง่ึ ระหวา่ งจะเสดจ็ ฯ กลบั ซาเลง้ ทตี่ ลาด
กราบบังคมทูลถามว่า “ไปไหนเสี่ย” ปรากฏว่าเสี่ย พระองค์น้ี
สนพระทัย ก็รับส่ังจ้างไปยังพระราชวังไกลกังวล โดยท่ีซาเล้ง
คนนน้ั ไม่รู้ นกึ วา่ เปน็ ข้าราชการ แตพ่ อถงึ หนา้ พระราชวงั ทหารส่งั
วนั ทยาวุธเทา่ น้นั แหละซาเลง้ ถึงรูว้ ่าเส่ยี ทมี่ าส่งนะเปน็ ใคร

119

ร่มโพธิ์ทองของแผน่ ดนิ

๔๕. ขอเดชะ พระหมดแล้ว

คร้ังหน่ึงขณะท่ีในหลวงเสด็จฯ ไปในถ่ินทุรกันดาร เพ่ือ
เย่ียมเยียนราษฎร พระองค์ท่านทรงแจกพระเครื่องให้กับราษฎร
จนหมดแล้ว แต่ว่ามีราษฎรผู้หน่ึงยังไม่ได้รับ จึงกราบบังคมทูล
ขอรบั พระราชทานพระเครือ่ งว่า “ขอเดชะ ขอพระหนึ่งองค”์

ในหลวงรับสงั่ ว่า “ขอเดชะ พระหมดแลว้ ”

๔๖. ชอ่ื เดียวกัน

เรื่องการใช้ราชาศัพท์กับในหลวง ดูจะเปน็ เรอื่ งใหญ่ทใ่ี คร
ต่อใครเกร็งกันทั้งแผ่นดิน เพราะเรียนมาต้ังแต่เล็กแต่ไม่เคยได้ใช้
เม่ือออกงานใหญ่จึงตื่นเต้นประหม่า ซึ่งเป็นธรรมดาของคนท่ัวไป
และไม่เว้นแม้กระท่ังข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ ที่ได้เข้าเฝ้าทูลละออง
ธุลีพระบาทถวายรายงาน หรือกราบบังคมทูลทราบฝ่าละอองธุลี
พระบาท ในพระราชานุกจิ ต่าง ๆ นานัปการ

ท่านผ้หู ญิงบุตรี วีระไวทยะ รองราชเลขาธกิ าร เคยเลา่ ว่า
ด้วยพระบุญญาธิการและพระบารมีในพระองค์น้ันมีมากล้น
จนบางคนถงึ กบั ไมอ่ าจระงบั อาการกริ ยิ าประหมา่ ยามกราบบงั คมทลู
จึงมีผิดพลาดเสมอแม้จะซักซ้อมมาเป็นอย่างดีก็ตาม คร้ังหนึ่งเม่ือ
หลายปกี อ่ น มขี า้ ราชการระดบั สงู ผหู้ นงึ่ กราบบงั คมทลู รายงานวา่

120

ร่มโพธ์ทิ องของแผ่นดิน

“ขอเดชะ ฝ่าละอองธุลีพระบาท ปกเกล้าปกกระหม่อม
ข้าพระพุทธเจ้า พลตรีภูมิพลอดุลยเดช ขอพระราชทานพระบรม
ราชานญุ าต กราบบังคมทลู รายงาน ฯลฯ”

เม่ือค�ำกราบบังคมทูลเสร็จ ในหลวงทรงแย้มพระสรวล
อยา่ งมพี ระอารมณด์ ี และไมถ่ อื สารบั สง่ั วา่ “เออดี เราชอ่ื เดยี วกนั ”

ข่าวว่าวันน้ันผู้เข้าเฝ้าต้องซ่อนหัวเราะข�ำขันกันท้ังศาลา
ดุสิดาลัย เพราะผู้กราบบังคมทูลรายงานตื่นเต้นจนกระทั่งจ�ำชื่อ
ตนเองไมไ่ ด้

๔๗. แอลกอฮอลเ์ ข้มข้น

เหตกุ ารณ์เม่ือปี ๒๕๑๓ วันนัน้ ในหลวงเสด็จฯ ไปหมบู่ า้ น
หว้ ยดอยจอมหด อ.พรา้ ว จ.เชียงใหม่ ผู้ใหญ่บา้ นลีซอ กราบบงั คม
ทูลชวนให้ไปแอ่วบ้านเฮา ในหลวงก็เสด็จฯ ตามเขาเข้าไปในบ้าน
ซ่ึงท�ำด้วยไม้ไผ่และมุงหญ้าแห้ง เขาเอาท่ีนอนมาปูส�ำหรับให้
พระองค์ประทับ แล้วก็รินเหล้าท�ำเองใส่ถ้วยท่ีคงไม่ค่อยจะได้ล้าง
จนมีคราบด�ำ ๆ จับอยู่ ทางผู้ติดตามรู้สึกเป็นห่วงพระองค์ท่าน
เพราะปกติไม่ทรงใช้ถ้วยท่ีมคี ราบ

จงึ กระซบิ กราบบงั คมทลู วา่ ควรจะทรงแคท่ ำ� ทา่ เสวยแลว้
สง่ ถว้ ยมาพระราชทานผตู้ ดิ ตามจะจดั การเอง แตใ่ นหลวงกเ็ สวยเอง
กร๊ึบเดียวเกลี้ยง หลังจากน้ันจึงรับสั่งว่า “ไม่เป็นไร แอลกอฮอล์
เขม้ ขน้ เชือ้ โรคตายหมด”

121

ร่มโพธ์ิทองของแผ่นดิน

๔๘. ดนิ เค็มไหม ?

เม่ือคร้ังท่ีในหลวงเสด็จพระราชด�ำเนินเยี่ยมพสกนิกร
ที่ทางภาคใต้ คือจังหวัดนราธิวาส ทางใต้น้ีมีปัญหาเรื่องดินเป็น
กรดมคี วามเคม็ ในหลวงรบั สงั่ ถามกบั ชาวบา้ นทมี่ าเฝา้ ฯ รบั เสดจ็ วา่
“ดินหลงั บา้ นเปน็ อย่างไร เคม็ ไหม” ชาวบา้ นกม็ องหนา้ กันแลว้ ทำ�
หนา้ งง ก่อนตอบกลบั มาวา่ “ไมเ่ คยชิมสกั ที” ในหลวงกร็ บั สงั่ กบั
ขา้ ราชบรพิ ารทต่ี ามเสดจ็ วา่ “ชาวบา้ นแถวนเี้ ขามอี ารมณข์ นั กนั ดนี ะ”

๔๙. ก�ำเนิดถนนห้วยมงคล

หากย้อนกลับไปค้นหาจุดเริ่มต้นของพระราชกรณียกิจ
ในด้านการพัฒนาแล้ว ช่ือของลุงรวย และบ้านห้วยมงคล คือ
สองช่ือท่ีลืมไม่ได้ เรื่องราวของลุงรวย เกิดข้ึนต้ังแต่ปี ๒๔๙๕
หรอื มากกวา่ หา้ สบิ ปลี ว่ งมาแลว้ ทบ่ี า้ นหว้ ยมงคล ตำ� บลหนิ เหลก็ ไฟ
จงั หวดั ประจวบครี ีขนั ธ์

บ้านห้วยมงคล นี้อยู่ใกล้และไกลตลาดหัวหิน ใกล้เพราะ
ระยะทางที่ห่างกันนั้นไม่ก่ีกิโลเมตร แต่ไกลเพราะไม่มีถนน หาก
ชาวบ้านจะขนพืชผักไปขายท่ีตลาดตอ้ งใชเ้ วลาเปน็ วนั ๆ

ห่างไกลความเจริญถึงเพียงน้ี แต่วันหน่ึงกลับมีรถยนต์
คันหนึง่ มาตกหลม่ อยู่ที่หนา้ บา้ นลุงรวย เมื่อเหน็ ทหาร ต�ำรวจกว่า
สิบนายระดมกำ� ลงั กนั ช่วยรถคันน้ันขนึ้ จากหลม่ ลงุ รวยผรู้ วยนำ้� ใจ
สมชอ่ื กก็ ลุ กี จุ อออกไปชว่ ยทงั้ งดั ทงั้ ดนั ทง้ั ฉดุ จนทสี่ ดุ ลอ้ รถกห็ ลดุ
จากหล่ม เม่ือรถข้นึ จากหลม่ แล้ว

122

รม่ โพธิท์ องของแผ่นดิน

ลุงรวยจึงได้รู้ว่ารถคันที่ตัวท้ังฉุด ทั้งดึง นั้นเป็นรถยนต์
พระที่น่ัง และคนในรถน้ันคือ พระบาทสมเด็จพระปรมินทร
มหาภมู ิพลอดุลยเดช และสมเดจ็ พระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ

แม้จะต่ืนเต้นตกใจท่ีได้เฝ้าฯ ในหลวงอย่างไม่คาดฝัน แต่
ลุงรวยก็ยงั จ�ำได้ว่าวันนน้ั “ในหลวง” มรี ับส่ังถามลงุ วา่ “หม่บู า้ นนี้
มีปัญหาอะไรบ้าง” ลุงได้กราบบังคมทูลว่า ปัญหาใหญ่ท่ีสุดคือ
ไม่มีถนน จึงนอกจากจะโชคดีได้รับพระราชทานเงินก้นถุงจ�ำนวน
๓๖ บาท ซงึ่ ลงุ นำ� ไปเกบ็ ใสห่ บี บชู าไวเ้ ปน็ สริ มิ งคลจนถงึ ทกุ วนั นแี้ ลว้

อกี ไมน่ านหลงั จากนน้ั ลงุ รวยกไ็ ดเ้ หน็ ตำ� รวจพลรม่ กลมุ่ หนง่ึ
เข้ามาช่วยกันไถดินที่บ้านห้วยมงคล และเพียงหนึ่งเดือนเท่าน้ัน
ชาวบ้านก็ได้ถนนพระราชทาน ถนนห้วยมงคลท่ีท�ำให้ชาวไร่
ห้วยมงคลสามารถขนพืชผักออกมาขายท่ีตลาดหัวหินได้ ภายใน
เวลาเพยี ง ๒๐ นาที

๕๐. ยายชุบ สามรอ้ ยยอด

ยายชุบ เป็นหญิงชาวบ้านวัย ๗๐ แห่งบ้านคุ้งโตนด
อ�ำเภอกุยบุรี จังหวัดประจวบคีรีขันธ์ ยากจนมาต้ังแต่ยังสาว
จวบจนวนั นี้ หากแตเ่ ธอกลบั ยนื ยนั วา่ เธอมอี ดตี ทมี่ คี วามหมายตอ่ ชวี ติ
ของเธอ อดตี ท่ีหมายถึงชวี ิตใหม่ ไมว่ ่าแกจะยงั จนตอ้ งขอเงินลกู ๆ
๙ คนใช้ ดงั เชน่ ทกุ วนั น้ี หรอื จะมงั่ มศี รสี ขุ ถกู หวยรวยเบอรอ์ ยา่ งไร

123

ร่มโพธิ์ทองของแผ่นดิน

ก็ตาม แกไม่เคยลืมเหตุการณ์คร้ังนั้น เหตุการณ์ท่ีล่วงเลยมานาน
กว่า ๔๐ ปี การเสด็จพระราชด�ำเนินเย่ียมเยียนราษฎรบ้านคุ้ง
โตนด อำ� เภอกยุ บรุ ี ไมเ่ พยี งท�ำใหห้ มบู่ ้านที่ยากจน ล้าหลงั ไมม่ ีแม้
ถนนทีจ่ ะติดต่อกบั โลกภายนอก ไดม้ ีชีวติ ที่ดขี ้นึ หากแตก่ ารเสด็จ
พระราชด�ำเนินในครานั้นได้ท�ำให้หญิงคนหน่ึงมีชีวิตยืนยาวต่อมา
จนถึงวันน้ี

สมยั ยังสาวยายเคยไปรับเสด็จในหลวงใชไ่ หม ?  

ยาย - ใช่ ตอนน้ันไปรับเสด็จท่ีตีนถ้�ำไทรในหมู่บ้านเรา
น่ีแหละ ทา่ นเสดจ็ ฯ มาทางเหนือ ไอ้เราป่วยเป็นไสต้ งิ่ ปวดท้องมา
ครึ่งเดือนแล้ว แต่ไม่รู้หรอกนะตอนน้ันว่าเป็นไส้ติ่ง ปวดท้องนอนซม
คนในบ้านบอกในหลวงจะมา เราก็อยากเห็น อยากไปรับเสด็จ
แตป่ วดท้องจนเดนิ ไมไ่ หว  

เดนิ ไม่ไหว แลว้ ไปยังไง ?

ยาย - กใ็ ห้คนหามไป ใส่เกวยี นไปเลย

ท�ำไมถึงเลือกไปเฝ้าในหลวง ไม่ไปหาหมอ ?

ยาย - ไมร่ สู้ ิ คืออยากเห็นตัวจรงิ ๆ ใกล้ ๆ นะ
คิดในใจว่า ยอมตายได้ แต่ขอไปรับเสด็จก่อน แลกตัว
แลกชีวติ กนั เลย พูดง่าย ๆ ว่าวัดดวงเอาเลย อีกอย่างตอนนน้ั ถ้าเราไป

124

รม่ โพธท์ิ องของแผน่ ดนิ

หาหมอก็ล�ำบาก เพราะน�้ำแห้ง เรอื เครอ่ื งก็ไม่มี ถา้ ไปกค็ งไปไมถ่ งึ
มนั คงจะตายกอ่ น

แลว้ ตอนนน้ั ไดถ้ วายอะไรท่านบ้างไหม ?

ยาย - ยกมือพนมยังจะไม่ไหวเลย จะให้ถวายอะไรอีก
(หัวเราะเสยี งดัง)

แล้วได้เห็นท่านไหม ?

ยาย - ก็ไดเ้ หน็ ท่านอยู่ แตก่ ็เห็นห่าง ๆ แลว้ ก็เห็นไม่นาน
เพราะว่าพระองค์ท่านต้องเสด็จฯ ไปท่ีตีนเขาอีกลูกคนละฟาก
ทรงไปดเู ร่ืองท่จี ะระเบิดเขาทำ� ทางเข้าออกหมู่บา้ น

ไสต้ ิ่งเรากำ� ลังจะแตก แลว้ รอดมาไดอ้ ยา่ งไร

เกดิ อะไรขึน้ ?

ยาย - ตอนนนั้ ไสต้ ิ่งกำ� ลังจะแตก เงนิ สักบาทก็ไม่มตี ดิ ตวั
พอดีว่าพระราชินีท่านทรงเย่ียมเยียนราษฎร แล้วทอดพระเนตร
เห็นเรานั่งหน้าซีด พิงเพื่อน คือได้ตอนนั้นมันไม่ไหวจริง ๆ ท่าน
ทอดพระเนตรเหน็ กค็ งสงั เกตไดว้ า่ อาการเราไมด่ ี พระองคก์ ถ็ ามวา่
เปน็ อะไร ? ทา่ นบอกใหพ้ ดู ธรรมดากไ็ ด้ เราบอกวา่ เจบ็ ทอ้ ง พระองค ์
ท่านตรัสถามตอ่ วา่ เจบ็ มาก่ีวนั แลว้ ?

เรากบ็ อกวา่ เจบ็ มาคร่ึงเดอื นเห็นจะได้ ทา่ นก็เลยบอกให้
หมอท่มี าด้วยตรวจดู

125

รม่ โพธทิ์ องของแผน่ ดิน

แล้วหมอวา่ ยงั ไง ?

ยาย - หมอบอกวา่ ไสต้ งิ่ กำ� ลงั จะแตก พอหมอบอกอยา่ งนน้ั
พระองค์ทา่ นกท็ รงตดิ ตอ่ ไปทใี่ นหลวงซึ่ง ทรงอยทู่ ่ีตีนเขาอกี ลกู

รู้ได้ยังไงว่าสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
ทรงตดิ ตอ่ ไปทใี่ นหลวง ?

ยาย - รสู้ ิ เพราะเหน็ ในหลวง พระองคท์ า่ นทรงวงิ่ จากตนี เขา
ลกู โนน้ มาเลย ห่างกนั ถงึ ๑ กิโล (แคน่ ก้ี ็ตนื้ ตนั แทนคณุ ยายแลว้ )

รสู้ กึ อยา่ งไรบา้ งในตอนนนั้ ?

ยาย - ดีใจ แลว้ กป็ ลืม้ ใจแบบมาก ๆ ไอต้ อนแรก คดิ วา่
กำ� ลงั จะตายนี่ คดิ วา่ ตวั เองรอดแน่ มนั มกี ำ� ลงั ใจ คดิ วา่ ขนาดพระเจา้
แผ่นดินยังเอาใจใสเ่ ราขนาดน้ี เราจะตายไม่ได้

พอในหลวงเสดจ็ มาถงึ

ทรงตรสั วา่ อยา่ งไรหรอื ไม่ ?

ยาย - ทา่ นใหเ้ อา ฮ. มารบั ทา่ นตรสั วา่ เดยี๋ วเราจะกลบั ทาง
เรือเอง ให้เอาคนไข้ไปส่งก่อน พอพระองค์ท่านตรัส หมอสองคน
กห็ วิ้ ปกี เราไป ในหลวงทา่ นทรงเมตตาเราไปจนถงึ เคร่อื ง

พอเราขึ้นไป ก่อนท่ีประตู ฮ. จะปิด เราก็มองลงมาเห็น
ในหลวง ทา่ นทรงโบกพระหตั ถ์ เราซาบซ้งึ มาก ยงิ่ บอกตัวของเรา
เลยวา่ เราจะตายไม่ได้

ถา้ ไมม่ ใี นหลวงในวนั นนั้ กต็ อ้ งตายแน่ ?

126

ร่มโพธิท์ องของแผน่ ดนิ

ยาย - แนน่ อน ไมต่ อ้ งอะไรหรอก หมอบอกวา่ มาชา้ กวา่ น้ี
แค่ ๒ - ๓ นาที ก็ไม่รอดแล้ว แล้ววนั น้นั อยา่ งที่บอกวา่ เรือเคร่ือง
ก็ไม่มี น�้ำก็แห้ง ไม่รู้ใช้เวลาคร่ึงวันจะเดินทางไปถึงโรงพยาบาล
หรือเปล่า ถ้าในหลวงไมเ่ สด็จมาท่นี ี่ วันนั้นก็ตายแน่ ตายท้ัง ๆ ที่
ยงั ไม่รเู้ ลยว่าตวั เองเป็นอะไรตาย

เหมอื นกบั ไดช้ วี ติ ใหม่ ?

ยาย - ใช่ ชีวิตทุกวันน้ีถึงฉันแก่แล้ว แต่เม่ือนึกถึงวันน้ัน
ทีไรรู้สึกเหมือนได้เกิดใหม่ทุกที ตอนนั่งดูโทรทัศน์ เวลาเห็นท่าน
เราก็จะพนมมอื ไหว้ตลอด รูส้ ึกว่าทา่ นไดม้ อบชวี ติ ใหม่ให้กบั เรา

ตอนนนั้ อยบู่ น ฮ. เปน็ อยา่ งไรบา้ ง ?

ยาย - จำ� ไมค่ อ่ ยได้ รแู้ ตว่ า่ พอบนิ ขน้ึ ไปพกั ใหญห่ มอกถ็ าม
วา่ เป็นยงั ไงบ้าง เราพูดไม่ค่อยไหว แตก่ บ็ อกไปวา่ ปวดท้อง บน ฮ.
นอกจากเราก็มหี มออกี ๒ คน แล้วกค็ นขับอกี ๒ คน จำ� ได้แค่น้ีละ่

ฮ. พาไปทโ่ี รงพยาบาลไหน ?

ยาย - โรงพยาบาลพระจอมเกลา้ เพชรบุรี

แลว้ พกั อยกู่ วี่ นั ?

ยาย - ปกติคนเป็นไสต้ ่ิงทวั่ ไปเขาพกั กนั ๓ - ๔ วัน กอ็ อก
ไดแ้ ลว้ แตเ่ ราเปน็ หนกั ตอ้ งพกั ถงึ ๒๔ วนั ถา้ ในหลวงไมช่ ว่ ยกต็ ายแน่
แล้วถ้าเราตาย ลูกเต้าก็ไม่รู้จะอยู่ยังไง ในหลวงท่านทรงเมตตา
ทรงดูแลเราอย่างดี ห้องที่เราพักอยู่น่ีดีมาก เป็นห้องพิเศษเลย

127

รม่ โพธิท์ องของแผน่ ดิน

พูดตรง ๆ ว่าดีกว่าบ้านที่ฉันอยู่อีก หมอก็นิสัยดี พูดจากับเรา
เพราะแล้วกใ็ จดี
** ในหลวง ท่านทรงห่วงใยเรามากมีคนมาเย่ียม ถามอาการ
ถามสารทกุ ขส์ ขุ ดบิ ทกุ วนั คนใกลช้ ดิ พระองคท์ า่ นกถ็ ามเรานะวา่
จะฝากอะไรถึงท่านไหม เราบอกให้ พระองค์ทรงพระเจริญ
ทรงพระเจริญ พดู ได้แคน่ น้ั มันตืน้ ตันจนนกึ ไมอ่ อก**

หลงั จากวนั นนั้ แลว้ เปน็ อยา่ งไร ?

ยาย - ไมม่ ีโอกาสไดเ้ ข้าเฝ้าฯ พระองคท์ ่านอีกเลย ถา้ เรา
มีโอกาส จะขอเข้าไปกราบแทบพระบาทเลย สิ่งท่ีพระองค์ท่าน
ทรงช่วยเหลือเราไว้ เปน็ ความซาบซึ้งท่ีสุดในชวี ิตแลว้
** คดิ ดสู โิ ลกนจี้ ะหากษตั รยิ อ์ ยา่ งทา่ นไดท้ ไ่ี หน เราเปน็ แคช่ าวบา้ น
จน ๆ แตท่ า่ นหว่ งเราเหมอื นเราเปน็ ลกู พระองคท์ า่ น ทรงหว่ งเรา
เหมอื นทเ่ี ราหว่ งลกู ทา่ นทรงเสยี สละแมก้ ระทง่ั ของสว่ นพระองค์
ทรงยอมล�ำบากกลบั ทางเรอื เพ่อื คนอยา่ งเรา
พดู ตรง ๆ วา่ สง่ิ ทพี่ ระองคท์ รงทำ� ใหฉ้ นั ตายแลว้ เกดิ ใหมอ่ กี สบิ ชาต ิ
กท็ ดแทนไมห่ มด**  

กลบั มาบา้ นแลว้ เปน็ อยา่ งไร ?  

ยาย - ตอนท่ีออกจากโรงพยาบาลใหม่ ๆ พระองค์ท่าน
กส็ ง่ เงินมาให้อยู่ถึง ๑ ปี คร้งั ละ ๓ - ๕ พันบาท สง่ มาหลายครั้งอยู่

128

ร่มโพธ์ทิ องของแผ่นดิน

เรารูเ้ พราะวา่ ใส่ซองสีขาวประทับตราสำ� นกั พระราชวงั
จากเหตุการณ์น้ันท�ำให้เรารักในหลวงของเรามาก แล้ว

ทกุ วนั น้กี ย็ งั นอ้ ยใจตวั เองอยู่ว่าเวลาที่ท่านป่วย เราก็ไม่มเี งนิ ไปเฝา้
ไปแสดงความจงรกั ภกั ดกี ับท่าน ได้แตร่ ้องไห้อยู่กบั บา้ น น่งั ร้องไห้
ทุกวัน ดขู า่ วทกุ วนั ไม่เคยเว้นเลย
** ฉนั อายตวั เองวา่ ในขณะทท่ี า่ นใหช้ วี ติ ใหมก่ บั เรา แตเ่ ราชว่ ย
อะไรท่านไมไ่ ด้เลย**

การเสยี สละของในหลวงคราวน้ัน ได้เอามาปฏบิ ัตติ าม
หรอื ไม่ ?

ยาย - มสี ว่ นมากเลย เวลาคนในหมบู่ า้ นเขาปว่ ยเปน็ อะไร
ฉันก็ไปเยี่ยมเขาท่ัวไปไหนไปกัน มีใครเจ็บในหมู่บ้านน่ีฉันจะไป
เยยี่ มหมด บางทถี งึ ไมใ่ ชห่ มอ ไมใ่ ชญ่ าตเิ ขา แตเ่ รากไ็ ป ไปนงั่ พดู คยุ
ให้ก�ำลังใจ บางทีก็ไปบีบให้นวดให้ นี่คือส่ิงท่ีในหลวงให้เรา และ
เราให้คนอนื่ ต่อ
** เมอื งไทยเราโชคดที ม่ี ใี นหลวง โชคดมี าก ๆ ไมม่ กี ษตั รยิ ท์ ไี่ หน
ในโลกอกี แลว้ ทจี่ ะเปน็ หว่ งชาวบา้ นอยา่ งฉนั เทา่ กบั ทา่ น คนอยา่ ง
เราเปรยี บไปกเ็ หมอื นมดปลวก แตท่ า่ นกย็ งั ใสใ่ จ ทา่ นใสใ่ จจรงิ ๆ
เหมือนกบั วา่ คนไทย คือ ลูกของทา่ นท้ังแผน่ ดิน**

129

ร่มโพธิท์ องของแผ่นดนิ

๗

แผนทชี่ ีวติ ข้อคิดพระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทร
มหาภมู ิพลอดุลยเดช

ข้อคิดของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล
อดุลยเดช แต่ละข้อมีข้อความส้ันกะทัดรัด แต่เต็มไปด้วย
ปรัชญาในการด�ำเนินชีวิต เหมาะส�ำหรับที่พวกเราชาวไทย
ทุ ก ค น จ ะ ไ ด ้ น ้ อ ม น� ำ ม า เ ป ็ น แ น ว ท า ง ป ร ะ พ ฤ ติ ป ฏิ บั ติ
อันจะเป็นสิริมงคลกับชีวิต เรามักจะพูดกันอยู่บ่อย ๆ คร้ังว่า
รักในหลวงห่วงลูกหลาน ช่วยกันต้านยาเสพติด คราวน้ีถ้าเรารัก
ในหลวงหว่ งลกู หลานจรงิ เราตอ้ งนอ้ มนำ� เอาขอ้ คดิ เหลา่ นี้ มาทำ� ให้
เปน็ จรงิ แลว้ สอนลูกหลานใหป้ ฏบิ ัติตามดว้ ยน่ันแหละ พวกเราได้
ชื่อว่ารักในหลวงจริง และห่วงลูกหลานจรงิ เพราะในขอ้ คดิ เหล่านี้
ถ้าคิดให้ลึกซึ้งลงไปแล้ว เราจะเห็นแสงสว่างแห่งปัญญาซ่อนอยู่
ในข้อคดิ อันเป็นความปรารถนาของพระองคท์ ่านท่มี ตี ่อพสกนกิ ร
ชาวไทยอยา่ งลน้ พน้ ธรรมใดกไ็ รค้ า่ ถา้ ไมท่ ำ� อยา่ รอชา้ อยไู่ ย อา่ นแลว้
คดิ พจิ ารณานำ� มาเปน็ หลกั ชยั ในการดำ� เนนิ ชวี ติ ใหม้ คี วามสขุ ดกี วา่

130

๑. ขอบคุณข้าวทุกเม็ด น้�ำทุกหยด อาหารทุกอย่าง
อย่างจริงใจ

ข้าวปลาอาหารทุกอย่าง กว่าจะมาให้เราได้รับประทาน
ได้นั้น ล้วนต้องผ่านกระบวนการมากมาย ตั้งแต่การหว่านไถด�ำ
เอาใจใสเ่ กบ็ เกยี่ ว ดดั แปลงเปน็ ขา้ วปลาอาหาร ขนั้ ตอนหลายขน้ั ตอน
ต้องท�ำอย่างจริงจังจริงใจ จึงจะเกิดกระบวนการแห่งความส�ำเร็จ
ขึ้นมาได้ เราท้ังหลายจึงต้องนึกถึงพระคุณของชาวนา ชาวไร่
ชาวสวน ทรี่ ว่ มกนั สรา้ งสรรคแ์ ละผลติ ผลงานออกมาเลย้ี งดพู วกเรา
อยา่ งอุดมสมบูรณ์

๒. อ่านหนงั สือธรรมะ ปลี ะเล่ม

การอ่านเป็นข้ันตอนหน่ึงท่ีก่อให้เกิดปัญญา แต่ถ้าอ่าน
หนังสือประเภทธรรมะก็จะได้ซึมซาบทางจิตวิญญาณ ท�ำให้เรา
เปน็ มนษุ ยท์ สี่ มบูรณแ์ บบ

มนษุ ยเ์ ราสว่ นใหญอ่ า่ นหนงั สอื ประเภททำ� มาหากนิ วชิ าชพี
ถ้าจะให้ดีควรหาหนังสือประเภทธรรมะมาอ่านบ้าง ธรรมะช่วย
หล่อหลอมให้เราอยู่ในสังคมร่วมกับคนอื่นได้อย่างมีความสงบ
ร่มเย็นเป็นสขุ

รม่ โพธิ์ทองของแผ่นดิน

๓. ปฏบิ ตั ติ อ่ คนอนื่ เชน่ เดยี วกบั ทต่ี อ้ งการใหผ้ อู้ นื่ ปฏบิ ตั ิ
ตอ่ เรา

คนเราโดยมากมกั จะอยากใหค้ นอนื่ ดกี บั เรา ฉะนนั้ เรากจ็ ง
ปฏบิ ัตดิ ีต่อเขากอ่ น อยากใหเ้ ขาท�ำอะไรให้เรา เราก็ควรทจ่ี ะท�ำให้
เขาก่อนแล้วส่งิ นน้ั ก็จะสะท้อนกลบั มาหาเราเอง เปน็ กฎแหง่ กรรม
กฎแหง่ การสะท้อนกลบั (ACTION = REACTION)

๔. ประเมนิ คณุ ค่าของการให้ “อภัย” ให้สงู

การใหอ้ ภยั คอื การเอาสงิ่ ทคี่ า้ งคาใจของเราสลดั ทง้ิ ออกไป
ในแต่ละวันเราจะมีเหตุการณ์ที่ไม่สบายใจบ่อยครั้ง แต่อย่าเก็บ
เอามาคิด ก่อนนอนสวดมนต์แล้วแผ่เมตตาให้อภัยทุกส่ิงทุกอย่าง
ขยะในใจของเราจะได้ถกู กำ� จัดออกไป จิตจะสบาย หลบั ก็สบาย

๕. ฟงั ใหม้ าก แล้วจะไดค้ สู่ นทนาที่ดี

การฟังเป็นคุณลักษณะข้อหนึ่งในหลักมนุษยสัมพันธ์
การฟงั จะเป็นสะพานนำ� ไปสคู่ วามส�ำเรจ็ ในหลาย ๆ เรอ่ื ง ในขณะ
เดยี วกนั การขดั คอกท็ ำ� ใหเ้ กดิ เรอ่ื งราวอนั รา้ ยแรงตามมากไ็ ด้ การฟงั
ทดี่ จี ะไดเ้ พอื่ นไดม้ ติ รทด่ี ี ในการอยรู่ ว่ มกนั ในสงั คม อยากอยอู่ ยา่ งดี
มคี วามสขุ ลองต้ังใจฟังคนอ่นื พดู บ้างกน็ ่าจะดี

132

ร่มโพธท์ิ องของแผ่นดิน

๖. หากล้มลง จงอยา่ กลัวกบั การลุกขนึ้ ใหม่

ความผิดหวังหรืออุปสรรคทั้งหลายล้วนหล่อหลอมให้
เรามจี ติ ใจทแ่ี ขง็ แกรง่ มากขนึ้ การหกลม้ ลงชว่ั คราว ไมไ่ ดห้ มายความ
วา่ เราจะพ่ายแพ้ถาวร

การทเ่ี ราไมย่ อมลกุ ขนึ้ มาสนู้ น่ั แหละเราจะแพถ้ าวร ฉะนนั้
ในเมือ่ เกมชวี ติ ยังไมจ่ บสน้ิ ก็ตอ้ งสกู้ นั ตอ่ ไป

๗. อย่าท�ำงานเกินเวลา จนติดเป็นนิสัย เม่ือมัน
กลายเปน็ นิสัย จะท�ำให้มันหมดคณุ คา่ ปล่อยตัวตาม
สบายได้แตอ่ ยา่ ถงึ กบั ใหด้ ูโทรมนัก

รถยนต์วิ่งไปนาน ๆ ก็ยังต้องหยุดพักเคร่ือง มิฉะน้ันเรา
ก็จะไปต่อไม่ได้ เพราะเครื่องยนต์ร้อน มนุษย์ท�ำงานอย่างเรา ๆ
กเ็ ชน่ เดยี วกนั บางคนคดิ วา่ ขาดฉนั ไมไ่ ดอ้ งคก์ รตอ้ งลม่ สลายแนเ่ ลย
ทำ� งานเสียจนหามรุง่ หามค่ำ� ไมย่ อมหยดุ พักเสยี บ้าง ในระยะยาว
แล้วไมด่ ี อายกุ ารใชง้ านของชีวติ จะส้ันลง พกั ผ่อนบา้ งตามจังหวะ
เพ่ือเพมิ่ ระยะของชีวิตใหย้ นื ยาว

133

ร่มโพธท์ิ องของแผน่ ดิน

๘. จงทำ� ตวั ใหร้ า่ เรงิ คอยชว่ ยเหลอื และทำ� หนา้ ทใี่ หด้ ใี น
การงานของคณุ คณุ จะพบวา่ ไมม่ ใี ครมาแขง่ ขนั กบั คณุ

การท่ีหน้าตาเคร่งเครียดจะเป็นโรคภัยไข้เจ็บได้ง่ายกว่า
คนท่รี า่ เรงิ แจ่มใส เปน็ ไปตามหลักธรรมชาติ การท�ำงานทแ่ี ทจ้ ริงก็
คอื ทำ� หนา้ ทข่ี องเราใหด้ ที ส่ี ดุ แขง่ ขนั กบั ตวั เอง ไมต่ อ้ งไปเปรยี บเทยี บ
กับใครเขา ท�ำดว้ ยความสนุกแล้วจะมคี วามสขุ ที่แทจ้ ริง

๙. ลองคิดถงึ เวลาทคี่ ณุ ไมม่ ีเงนิ เดอื นดบู า้ ง

มนุษย์เงินเดือนส่วนมากไม่รู้หรอกว่าวันหนึ่งหากถูกปลด
ถกู ไลอ่ อกจากงาน ไมว่ ่าจะในสภาวะอะไรกแ็ ลว้ แต่จะรสู้ ึกอย่างไร
เคยมีเงนิ ออกมาตามจังหวะทุกสน้ิ เดือน แลว้ อยู่ ๆ กไ็ มม่ ีเงนิ เดอื น
จะให้ลองพจิ ารณาดใู ห้ดีแล้วเราจะรู้สึกขอบคณุ หน่วยงาน องคก์ ร
ที่ให้โอกาสเรามีงานท�ำ มีเงินเดือนใช้ มีเงินส่งลูกเรียนหนังสือ
ซื้อปัจจัยสี่ได้อย่างไม่ขาดมือ ฉะน้ันเม่ือคิดได้ ให้กลับตัวกลับใจ
ท�ำงานในหน้าที่ของเราให้ดีท่ีสุด อย่าไปเรียกร้องอะไรให้มากนัก
นกึ ถึงตอนไม่มีเงนิ เดอื นดบู ้าง

134

ร่มโพธิท์ องของแผน่ ดิน

๑๐. จงถือว่าสขุ ภาพ คอื ทรัพยส์ มบตั ปิ ระการแรก

ร่างกายของเราที่พ่อแม่ให้มาน้ันเป็นทรัพย์อันประเสริฐ
ท่ีสุด เรายืนเดินนั่งนอนได้อย่างดีก็เพราะสุขภาพของเรายังดีอยู่
ลองนกึ ถงึ คนไมส่ บาย ไปไหนมาไหนไมส่ ะดวก จะนงั่ จะลกุ จะเดนิ
ก็ขัดข้องไปหมด เม่ือน้ันก็สายไปเสียแล้ว ดังน้ันจงรักษาร่างกาย
อันนี้เอาไว้ให้ดี ๆ มันจะพาให้เราได้มีโอกาสท�ำอะไรให้กับโลกได้
อีกมากมาย

๑๑. จำ� ไวว้ า่ ยงั มอี ะไรๆ อกี มากในการทำ� งานและในชวี ติ
มากกว่าการท�ำงานให้มีชีวิตอยู่ หรือมีชีวิตอยู่เพ่ือท่ี
จะทำ� งาน

มีภาษิตบอกว่า อยู่เพื่อตัว อยู่แค่ส้ินลม อยู่เพื่อสังคม
สิ้นลมแล้วยังอยู่ ในชีวิตของคนคนหน่ึง เรามีภารกิจมากมายที่
จะท�ำมากกว่าที่จะท�ำงานเพ่ือหาเลี้ยงชีพ แน่นอนคนเราต้อง
ตั้งหลักให้ได้ก่อน แต่เมื่อตั้งหลักได้แล้วก็ควรจะแผ่ก่ิงก้านสาขา
เผอื่ แผ่ แบ่งปันให้กบั คนรอบขา้ งบา้ ง ความสุขที่แทจ้ รงิ ของมนษุ ย์
คอื การทำ� ประโยชน์ใหก้ บั คนอื่น เปน็ ความสขุ นิรันดร

135

รม่ โพธิ์ทองของแผ่นดิน

๑๒. อยา่ อาย หากจะบอกใครว่า “ไม่ร”ู้

ขงจื๊อเคยบอกว่า เมื่อรู้จริงก็บอกว่ารู้ ไม่รู้ก็บอกว่าไม่รู้
ทัง้ สองประการนีค้ ือความรู้ท่แี ท้จรงิ

คนทีไ่ ม่รูแ้ ลว้ ถามเขาจะโง่แค่ ๕ นาที แต่คนโงแ่ ลว้ อวดรู้
ไม่ยอมถามก็จะโง่ตลอดชวี ติ

๑๓. ระยะทางนับพันกิโลเมตร แน่นอนมันไม่ราบรื่น
ตลอดทาง

มนุษย์เราตั้งแต่เกิดไปจนตายล้วนต้องฟันฝ่าอุปสรรคกัน
นานปั การ ทกุ คนไมว่ า่ ทา่ นผนู้ น้ั จะลม้ เหลวหรอื ประสบความสำ� เรจ็
กแ็ ลว้ แต่ ลน้ เกล้ารัชกาลที่ ๖ พระราชนิพนธ์เอาไว้ว่า “หนทางไป
สู่เกียรติศกั ด์ิจกั ประดบั ไปด้วยดอกไมห้ อมหวนยวนจิตไซรไ้ ป่ม”ี

136

รม่ โพธ์ทิ องของแผน่ ดิน

๑๔. เมอื่ ไมม่ ใี ครเกดิ มาแลว้ วงิ่ ได้ จงึ ควรทำ� สง่ิ ตา่ งๆ อยา่ ง
ค่อยเป็นค่อยไป

คนเราเดี๋ยวน้ที ำ� อะไรมกั ใจรอ้ น ขอใหด้ ูตน้ ไมเ้ ปน็ ตวั อยา่ ง
เมื่อเราเอาเมล็ดไปฝังดินไว้ กว่ามันจะหยั่งราก แตกก่ิงก้านสาขา
ออกมาน้ัน มันจะค่อยเป็นค่อยไปอย่างเป็นระบบ แต่เม่ือวันเวลา
ผ่านไปมันก็จะออกดอก ออกผลตามฤดูกาล คนเราก็เช่นเดียวกัน
การอยู่ในสังคมก็ต้องค่อยเป็นค่อยไป อย่าไปรีบรัดขั้นตอน เด๋ียว
ผลงานจะออกมาไม่สวย และท่ีส�ำคญั ไม่ยั่งยืนด้วย

๑๕. การประหยัดเป็นบ่อเกิดแห่งการร�่ำรวย เป็นต้น
ทางแห่งความไม่ประมาท

โบราณว่ามีสลึงพึงบรรจบให้ครบบาท อย่าให้ขาดสิ่งของ
ตอ้ งประสงค์ มนี อ้ ยใชน้ อ้ ย คอ่ ยบรรจง อยา่ จา่ ยลงใหม้ าก จะยากนาน

คนจนี เสอื่ ผนื หมอนใบ แตด่ ว้ ยความประหยดั ขยนั ซอ่ื สตั ย์
และอดทน กาลเวลาผา่ นไป คนจนี กลบั กลายเปน็ เถา้ แก่ เปน็ เศรษฐี
ในปัจจุบันกนั มากมาย เพราะความประหยดั และไม่ประมาท เม่อื
เขาร�ำ่ รวย

137

ร่มโพธทิ์ องของแผน่ ดิน

๑๖. เหรยี ญเดยี วมี ๒ หนา้ ความสำ� เรจ็ กบั ลม้ เหลว

ความส�ำเรจ็ กบั ลม้ เหลว เหมอื นกลางวนั กบั กลางคืน
หรือว่าเหรียญ ๒ หน้า แสดงให้เห็นว่าคนเรานั้นถ้าไม่ประมาท
ในทุกเร่ือง ก็จะประสบความส�ำเร็จ แต่ถ้าพลาดพล้ังเผลอไผล
ความล้มเหลวก็รออยู่ใกล้ ๆ ตัวเขาน่นั แหละ

๑๗. ฟนั รว่ งเพราะมนั แขง็ สว่ นลนิ้ ยงั อยเู่ พราะมนั ออ่ น

ในโลกน้ีความอ่อนน้อมถ่อมตนชนะทุกๆ อย่าง แม้แต่
ธรรมชาติที่อยู่รอบตัวเรา ต้นข้าวที่มีรวงสวยงามจะโค้งมาต่�ำมัน
ขอบคณุ แผน่ ดนิ สว่ นรวงทลี่ บี กจ็ ะแขง็ ทอ่ื แทงขนึ้ ฟา้ และกต็ ายจาก
ไปโดยไมม่ ใี ครเหลยี วแล ขา้ วดคี นกไ็ ด้รบั ประทานและมปี ระโยชน์
เหงอื กจา๋ ฟนั ลาก่อน เพราะยามมชี วี ติ อย่กู ็กัดล้นิ อยู่เสมอ ลนิ้ ต้อง
ทนความเจ็บปวด แต่พอระยะยาวฟันไปก่อนลิ้น ลิ้นยังอยู่คู่ปาก
คนจนตาย

138

ร่มโพธิ์ทองของแผ่นดนิ

๑๘. ระลกึ ถงึ ความตายวนั ละ ๓ ครงั้ ชวี ติ จะมสี ขุ มอี ภยั
มใี หอ้ ยู่

พระพุทธองค์ทรงส่ังสอนให้พวกเราระลึกถึงความตาย
ตลอดเวลา ทีห่ ายใจเข้าออก คนส่วนใหญก่ ลวั ความตาย แต่ทกุ คน
ก็ไม่พ้นความตาย ความตายเป็นสถานีสุดท้ายของเกมชีวิตท่ีไม่มี
ใครหนพี น้

การระลกึ นกึ ถงึ ความตายบอ่ ย ๆ ทำ� ใหเ้ ราใชช้ วี ติ อยใู่ นโลก
อย่างไม่ประมาท

๑๙. ถา้ ตดิ กระดมุ เมด็ แรกผดิ กระดมุ เมด็ ตอ่ ๆ ไปกผ็ ดิ หมด

การเร่ิมต้นผิด จุดสุดท้ายก็ย่ิงผิดมากขึ้น เร่ืองน้ีสอนพ่อ
แม่ครูบาอาจารย์ว่าเร่ิมต้นส่ังสอนเยาวชนให้มีความรับผิดชอบ
ใหม้ คี ณุ ธรรมศลี ธรรมตง้ั แตเ่ รม่ิ ตน้ ของชวี ติ ถอื เปน็ การดี หาไมแ่ ลว้
รอใหเ้ ดก็ โตเปน็ วยั รนุ่ เรม่ิ จะยากขนึ้ ทกุ ที การอบรมเยาวชนตอ้ งทำ�
ตั้งแต่แรก ปลูกจิตส�ำนึกให้ลงลึกหย่ังรากฝังโคน เม่ือโตขึ้นสังคม
ทง้ั หลายกจ็ ะมผี ใู้ หญท่ ม่ี สี ำ� นกึ รบั ผดิ ชอบเปน็ กำ� ลงั หลกั ของประเทศ
ชาติ ตรงกันข้าม หากวันน้ีเราไม่สนใจปล่อยให้เป็นภาระต่อ
ครบู าอาจารย์หรือสังคมก็สายไปเสยี แล้ว

139

รม่ โพธทิ์ องของแผ่นดิน

๒๐. จงเปน็ น�ำ้ ครง่ึ แกว้ ตลอดชีวติ เพื่อเรยี นรู้เพม่ิ เติม
ได้ตลอด

นำ�้ ครงึ่ แกว้ เตมิ ไดต้ ลอด แตน่ ำ�้ ทเี่ ตม็ แกว้ ใสอ่ ะไรเขา้ ไปไมไ่ ด้
ฉนั ไมย่ อมรบั เสยี แลว้ มแี คไ่ หนกไ็ ดแ้ คน่ น้ั จงเรยี นรใู้ หม้ าก อยา่ คดิ วา่
รู้แล้ว เมื่อรู้แล้วก็เต็มแล้ว ใส่อะไรก็ไม่ได้ แล้วก็จะเจริญก้าวหน้า
ไปไดอ้ ยา่ งไรกัน

๒๑. หนงั สอื เปน็ ศนู ยร์ วมปญั ญาของโลก จงอา่ นหนงั สอื
เดอื นละเลม่

ปญั ญาเกิดจากการอ่านหรือฟัง
ปญั ญาเกดิ จากการคิด
ปัญญาเกดิ จากการปฏบิ ัติ
หนังสือจึงเป็นส่วนหน่ึงที่เราสามารถค้นคว้าหาความรู้ได้
ไมม่ ใี ครในโลกนที้ เี่ กดิ มาแลว้ รไู้ ปหมดทกุ เรอ่ื ง หนงั สอื ทำ� ใหเ้ ราเรยี นรู้
ประวัติศาสตร์ รู้เร่ืองราวความเป็นไปในยุคต่าง ๆ รู้เร่ืองราวของ
ชีวิตคนหลากหลาย เร่ืองราวที่เราอยากจะรู้ อ่านสักหน่อย ต่อไป
ก็จะค่อย ๆ ชอบอ่านมากขึ้น เพราะหนังสือคือแหล่งของปัญญา
มนุษย์เราเกิดมาไม่เอาปัญญาเป็นเครื่องน�ำทาง ชีวิตก็มืดบอด
เท่าน้ันเอง

140

ร่มโพธทิ์ องของแผ่นดิน

๒๒. ระเบยี บวนิ ยั คอื คณุ สมบตั ทิ ส่ี ำ� คญั ในการดำ� เนนิ ชวี ติ

คนมีวินัยเขาจะจัดระเบียบชีวิตของเขาได้เป็นอย่างดี
สงั คมใดไรร้ ะเบยี บวนิ ยั สงั คมนนั้ กจ็ ะออ่ นแอ คนไมม่ วี นิ ยั กจ็ ะมชี วี ติ
อยู่อย่างสะเปะสะปะเร่ือยเปื่อย วินัยจึงเป็นหัวใจส�ำคัญของการ
ด�ำเนินชีวิตทเี ดียว

๒๓. รจู้ กั ฟงั ใหด้ ี โอกาสทองบางทมี นั กม็ าถงึ แบบแวว่ ๆ
เทา่ นนั้

การฟัง คือ สะพานไปสู่ความส�ำเร็จ ธรรมชาติให้มนุษย์
มี ๒ หู แต่ ๑ ปาก คนเราจงึ ต้องฟังมากกว่าพดู การฟังท่ดี ีแสดงถงึ
ความมมี ารยาท และยังไดค้ วามร้เู พมิ่ เตมิ เขา้ มาในชวี ติ ของเราด้วย
แลว้ การฟงั ถา้ ตง้ั ใจใหด้ บี างทมี ขี อ้ คดิ ควรจดจำ� แลว้ นอ้ มนำ� มาเปน็
แนวทางปรับปรุงพฒั นาตัวเราใหก้ ้าวไปข้างหนา้ กเ็ ป็นไปได้

141

ร่มโพธิท์ องของแผ่นดนิ

๒๔. หยดุ อา่ นคำ� อธบิ ายสถานทที่ างประวตั ศิ าสตร์ ซง่ึ อยู่
รมิ ทางเสยี บา้ ง

ค�ำอธิบายทางประวัติศาสตร์เป็นข้อเตือนใจให้นึกถึง
อดีตท่ีผ่านมาบางครั้งเป็นวีรกรรม บางคร้ังเป็นสถานท่ีส�ำคัญให้
ควรระลกึ จดจำ� เรอ่ื งราวสำ� คญั ๆ แผน่ ดนิ ทเ่ี รายนื อยอู่ ยา่ งปลอดภยั
ทกุ วนั นี้ ลว้ นเกดิ จากการเสยี สละของคนรนุ่ กอ่ นทงั้ สนิ้ เราคนรนุ่ หลงั
จึงควรสนใจและใส่ใจในสถานทต่ี ่าง ๆ ท่ผี า่ นไปพบ หรือบางท่กี ไ็ ด้
ความรู้ใหม่ ๆ เพ่มิ มากข้ึน

๒๕. หดั ทำ� สงิ่ ดี ๆ ใหก้ บั ผอู้ นื่ จนเปน็ นสิ ยั โดยไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งให้
เขารบั รู้

ภาษิตจีนบอกว่านกบินไปในอากาศไม่ทิ้งรอยเท้าไว้ฉันใด
คนเราท่ที ำ� ดจี ริงย่อมไมห่ วงั สง่ิ ตอบแทน

การทำ� ความดผี ู้ท�ำกไ็ ด้ตอบแทนไปในตวั แล้ว คอื เขาเปน็
คนดี คนดีท�ำบ่อย ๆ ความช่ัวก็ไม่ต้องไปสนใจ เพราะความดีกับ
ความชวั่ เหมือนไฟฟา้ คนละขวั้ อยู่แลว้ ขอให้ท�ำดีจรงิ ๆ ผลสดุ ท้าย
เขาก็จะไดร้ บั ผลกรรมดนี ัน้ แน่นอน

142

ร่มโพธ์ทิ องของแผ่นดิน

๒๖. ทำ� ตวั ใหส้ บาย ๆ อยา่ คดิ มาก ถา้ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งคอขาด
บาดตายแลว้ อะไรๆ มนั ก็ไมไ่ ดส้ ำ� คญั อยา่ งทคี่ ดิ ไวท้ แี รกหรอก

การอยใู่ นโลกนต้ี อ้ งหดั มองขา้ มเสยี บา้ ง เรอื่ งราวบางอยา่ ง
แกล้งโง่เสียบ้าง แกล้งมองไม่เห็น ภารกิจของคนเรายังมีอีกมาก
บางคนไม่ยอมใหผ้ ่านไปงา่ ย ๆ มเี รอ่ื งเล็ก ๆ นอ้ ย ๆ ก็เกบ็ มาเปน็
ขยะทางความคดิ จนกลายเปน็ คนเจา้ วติ กกงั วลไป สดุ ทา้ ยสภาพจติ
กเ็ ส่อื มโทรม พาให้ส่วนอื่นป่วยไปหมดท้ังระบบ

ฉะน้ันท�ำตัวท�ำใจให้สบาย ๆ ไม่ตึงเครียดมากนัก ชีวิต
ยงั ตอ้ งเดนิ ทางอีกยาวไกล

๒๗. เปน็ คนถอ่ มตน คนเขาทำ� อะไรตอ่ อะไรสำ� เรจ็ กนั มา
มากมายแล้วตงั้ แต่เรายงั ไมเ่ กิด

อย่าคุยโวมากนักกับผลงานอันเล็กกระจ้อยร่อยของเรา
เมอื่ เราเปรยี บเทยี บคนทง้ั โลกทเ่ี ขาทำ� อะไรไดส้ ำ� เรจ็ กนั มามากมาย
นวัตกรรมที่เกิดขึ้นบนโลกใบน้ีล้วนเกิดจากภูมิปัญญาจากคนรุ่น
กอ่ นมาแลว้ มากมาย อ่อนนอ้ มถ่อมตนเข้าไว้ ถ้าเราดจี ริงคนอ่นื เขา
ยกยอ่ งเอง กลองดตี อ้ งใหค้ นอนื่ เขาตจี งึ จะดงั อยา่ ไปเปน็ กลองดงั เอง
มนั ไม่ดี

143

ร่มโพธิท์ องของแผน่ ดิน

๒๘. ไม่ว่าจะตกอยู่ในสถานการณ์อันเลวร้ายเพียงใด
สขุ ุมเยอื กเย็นเขา้ ไว้

ความอดทนอดกล้ันสงบน่ิงเป็นคุณสมบัติประการหนึ่ง
ของผู้น�ำ

สถานการณ์ปกติจะมองไม่ออกว่าใครเก่งดีหรือมีความ
เปน็ ผนู้ ำ� ทแ่ี ทจ้ รงิ แตเ่ มอ่ื สถานการณเ์ ลวรา้ ยเกดิ ขน้ึ กจ็ ะเปน็ เครอื่ ง
พิสูจน์ได้ดีนักแล ดังน้ันการจะเป็นผู้น�ำเขาได้ นอกจากมีความรู้
ความสามารถแล้ว ความสงบน่ิงก็เปน็ อีกประการหนึ่งทส่ี �ำคัญ

๒๙. อยา่ พดู วา่ มเี วลาไมพ่ อ เพราะเวลาทค่ี ณุ มนั กว็ นั ละ
ยี่สิบสี่ชั่วโมงเท่าๆ กับที่หลุยส์ ปาสเตอร์, ไมเคิล แองเจโล,
แมช่ เี ทเรซา, เลโอนาร์โด ดาวนิ ช,ี ทอมสั เจฟฟอรส์ นั หรอื
อลั เบริ ์ต ไอน์สไตน์ เขามนี ั่นเอง

ในหน่งึ วนั มี ๒๔ ชว่ั โมง ในโลกนีย้ ุตธิ รรมดแี ลว้ อยู่ทใ่ี คร
จะเอาเวลา ๒๔ ชว่ั โมงนไี้ ปทำ� อะไรเทา่ นนั้ เอง การมชี วี ติ อยบู่ นโลก
ไม่ได้วัดกันที่อายุยืนยาวหรืออายุส้ัน แต่วัดกันด้วยส่ิงท่ีท�ำเอาไว้
ให้กับโลก บางทา่ นอยู่ ๑๐๐ ปี ไมไ่ ดท้ �ำอะไรเลยกไ็ มม่ ีประโยชน์
บางทา่ นอายุ ๓๐ - ๔๐ ปี จากโลกนไี้ ปดว้ ยผลงานอนั ยงิ่ ใหญก่ น็ า่ บชู า
นับถอื มากกวา่

144

รม่ โพธิ์ทองของแผ่นดิน

๓๐. ใหค้ วามนบั ถอื แกท่ กุ คนทที่ ำ� งานเพอ่ื เลย้ี งชพี ไมว่ า่
งานท่เี ขาทำ� นนั้ จะกระจอกงอกงอ่ ยสกั ปานใด

การท�ำมาหากนิ ดว้ ยความสุจรติ ไม่วา่ จะเปน็ อาชีพไหนก็ดี
ท้ังนั้น ในทางพระพุทธศาสนาเรียกว่าสัมมาอาชีวะ คือ อาชีพที่
ถูกต้องตามท�ำนองคลองธรรม อาชีพสูงแต่ท�ำผิดกฎหมายหรือ
ผดิ ศลี ธรรมกส็ ู้อาชพี ธรรมดา ๆ ไมไ่ ด้ แม้เขาจะเป็นคนกวาดถนน
ขายของเลก็ ๆ นอ้ ย ๆ แตถ่ ้าเขาทำ� ด้วยความซื่อสัตย์สุจริต กถ็ ือว่า
น่านับถอื ทงั้ นน้ั

๓๑. คำ� นงึ ถึงการมชี ีวิตให้ “กว้างขวาง” มากกวา่ การมี
ชวี ติ ให้ “ยนื ยาว”

คนเรากว่าจะได้เกิดมานั้นพระพุทธองค์ทรงตรัสเอาไว้
ว่ายากเย็นยิ่งนัก แต่เมื่อเกิดมาแล้วก็ขอให้คำ� นึงถึงภารกิจของเรา
วา่ เกดิ มาเพื่ออะไร เราเกิดมาเพื่อกระทำ� ความดสี รา้ งบารมใี ห้มาก
เข้าไว้ เพราะเวลาในโลกมนุษย์ของเรามนี อ้ ยมาก แต่ถ้าเราเกดิ มา
แล้วไมไ่ ด้ทำ� อะไรใหเ้ ปน็ ช้ินเป็นอนั อย่นู านไปก็ไมม่ ปี ระโยชน์

ที่พระองค์ทรงบอกว่า ให้ค�ำนึงถึงชีวิตให้กว้างขวาง
หมายความว่าเราจะเอาชีวิตท่ีได้มาน้ีท�ำความดีได้มากมายได้
อย่างไร มากกว่าท่ีจะมีชีวิตให้ยืนยาว แต่ไม่ได้ท�ำประโยชน์อะไร
ให้กับสงั คมเลย

145

ร่มโพธท์ิ องของแผน่ ดนิ

รายชอ่ื ผูร้ ว่ มจดั พิมพ์หนงั สือ
รม่ โพธิท์ องของแผ่นดนิ


๑. พระธรรมเสนาบดี เจ้าอาวาสวัดพระธาตดุ อยสเุ ทพ
ราชวรวิหาร
๒. พระศรสี ุธรรมเวที ผู้ชว่ ยเจา้ อาวาสวดั พระปฐมเจดีย์ราช
วรมหาวหิ าร
๓. พล.อ. ธงชยั คณุ ศยารักษ์ เกื้อสกลุ
๔. พล.อ.ปมุข อทุ ัยฉาย
๕. พล.อ.อ.จริ วฒั น์ - ผศ.ดร.สทุ ธีพร มลู ศาสตร์
๖. พล.ท.วจิ ักษณ์ สริ ิบรรสพ แม่ทพั ภาค ๓
๗. พล.ท.สุชาติ ผ่องพฒุ ิ จก.สส.
๘. พล.ท.สุทศั น์ จิตโสภา จก.สส.ทหาร
๙. พล.ท.จักรชยั โมกขะสมิต จก.กช.
๑0. พล.ท.อาวุธ เอมวงศ์ จก.สพ.ทบ.
๑๑. พล.ท.พษิ ณุ บญุ รักษา จก.พธ.ทบ.
๑๒. พล.ท.อนชุ ิต อนิ ทรทัต จก.กง.กห.
๑๓. พล.ท.สมศักด์ิ ต่างทว้ ม
๑๔. พล.ต.มณฑล ปราการสมทุ ร
๑๕. พล.ต.พริ ตั ิ บรรจงเขยี น

146

รม่ โพธ์ทิ องของแผ่นดิน

๑๖. พล.ต.มนูญ เลาหะโชติ
๑๗. พล.ต.โอภาส อตุ รนคร
๑๘. พ.อ.อนุศกั ด์ิ ลงกลกิ านนท์
๑๙. พ.อ.อุทก นเรศเสนยี ์
๒๐. พ.อ.ณพล นม่ิ นวล
๒๑. พ.อ.พรประสิทธ์ิ กล่�ำสมบัติ
๒๒. พ.อ.บณั ฑติ แสงออ่ น
๒๓. พ.อ.นพดล จเิ จรญิ
๒๔. พ.อ.ปรีชา วงษศ์ รีใส
๒๕. พ.อ.ชาญชัย วิชิตสรไกร
๒๖. พ.อ.ปยิ ะมิตร พลเยี่ยมและครอบครัว
๒๗. พ.อ.นนั ทวจั น์ สมเจษ
๒๘. พ.อ.ประพร หริ ิโอตัปปะ
๒๙. พ.อ.ทรงวทิ ย์ วงศพ์ ระถาง
๓0. พ.อ.สรุ พล ผลพูล
๓๑. น.อ.หญิง สุมมนา จลุ โมกข์
๓๒. อาจารย์ชนิ กร คณุ สุชาดา ฝา้ ยเทศ
๓๓. ทันตแพทย์หญงิ กาญจนา กาญจนเสวี
๓๔. คณุ สพุ จน์ ธูปแพ
๓๕. อาจารย์ นวลฉวี คมุ้ ประยูร

147

ร่มโพธ์ิทองของแผน่ ดิน

๓๖. คณุ เพชรรัตน์ สุทธิพงษ์ไกวัล
๓๗. คุณนิตยา สทุ ธิพงษ์ไกวัล
๓๘. คณุ ณัฐรุจา สุทธพิ งษไ์ กวลั
๓๙. คุณจริยา กสวิ ทิ ย์อ�ำนวย
จ.ส.อ.กฤษฎา-นายณรงคพ์ งศ์
นายพงศภ์ วนั คชเกตุ
๔0. คณุ กญั ญาภัค พิทยา
๔๑. คุณช�ำเรือง ปนิ่ นาค เจอ๊ ้วนกะหร่ีปั๊บ
๔๒. คุณสุวรรณี เตชะเพิม่ ผล
๔๓. คณุ เกรียงศักด์ิ คณุ พิมพไ์ ท นุชลำ� ยอง
๔๔. คณุ ภวู เดช คุณวภิ าดา เตชะเพ่ิมผล
๔๕. อาจารย์บวั เกศแก้ว เจยี รศรวี ิมล
๔๖. คุณอวยพร นายวศิน นายวสี อมั โรสถ
๔๗. คุณพรทิพย์ คณุ กมลาลกั ษณ์ ตั้งนิมติ มงคลและครอบครวั
๔๘. คณุ เสริมวฒุ ิ สุวรรณโรจน์
๔๙. คุณเกรียงศักดิ์ วรรธะมานี
๕0. คุณสรุ ศักดิ์ คงวงศ์สริ ิพร
๕๑. คุณธรี ศักดิ์ คุณปัณณภรณ์พรรณ อุรนุ านนท์
๕๒. คณุ พัชนี ค�ำพนั ธุ์

148

ร่มโพธิท์ องของแผ่นดนิ

๕๓. คณุ สกุณา ตนั ตวิ ิรชั
๕๔. คุณนม่ิ นวล – คุณ พยนต์ เทียนประเสรฐิ
๕๕. คุณรฐั พงษ์ เถามณี
๕๖. คุณปัฏฐมาภรณ์ ธัญวตั และครอบครวั เกษมสขุ
๕๗. คณุ วราภร จวิ้ ตั้น
๕๘. คณุ วริ ชั บูรณท์ รพั ย ์
๕๙. คุณกรศิริ วรรณนยิ ม
๖0. คณุ ธชั พล วรรณนิยม
๖๑. คุณเกศนิ ี เตม็ กษาปน
๖๒. คุณพวงเพ็ญ โชคประยรู ไพศาล
๖๓. คุณนภดล สงค์รอด
๖๔. คุณวิชัย พลาพิรยิ กจิ
๖๕. คุณวราภา หมื่นวิเศษ




149

• กองทนุ ศ.ศิลาแลง •

บัญชีธนาคารไทยพาณชิ ย์

เลขท่ี ๐๑๘-๒๔๙๐๗๑-๕
ออมทรัพย์ สาขาบางกระบือ
โทรศพั ท์ ๐๘-๑๑๒๓-๘๗๙๑ แฟกซ์ ๐-๒๐๖๑-๘๐๓๖