รัตนะแห่งปัญญา2

โอวาท
ของทา่ นเหลี่ยวฝาน

การกระทาความดนี ั้น
ทาดแี ล้วดจี ริงหรือไม่

ถา้ เราทาเพอ่ื ประโยชนส์ ุขของผู้อนื่
ถงึ แม้เราจะตเี ขากด็ จี ะดุดา่ เขาก็ดี
กล็ ้วนแตเ่ ป็ นการทาดที งั้ นั้น
แตถ่ า้ เพอ่ื ประโยชนข์ องเราเอง
เราจงึ อ่อนน้อมตอ่ ผู้อน่ื
ทาความคารวะตอ่ ผู้อน่ื
นี่เป็ นความดปี ลอมไม่ใช่ดจี ริง

ทาความดโี ดยบริสุทธิใ์ จ
หรือแฝงด้วยเจตนาใด ๆ

ขอใหเ้ ริ่มไตร่ตรองสารวจตัวเอง
อย่างระมดั ระวัง
อาศัยกาลังใจของเราเอง
ซกั ฟอกจติ ใจใหส้ ะอาด
ไม่วา่ จะทาอะไรกใ็ หค้ ดิ ถงึ
ประโยชนส์ ุขของผู้อน่ื ก่อนแล้ว
ทาดว้ ยความบริสุทธิใ์ จ
ไม่แฝงดว้ ยเจตนา
ทจี่ ะตอ้ งการตอบแทนจากใคร
จงึ จะเป็ นความดโี ดยบริสุทธิ์

การทาดที มี่ ผี ู้รู้เหน็ และไม่มผี ู้รู้เหน็

ถ้าเราทาดมี คี นรู้เหน็ มาก
กก็ ลายเป็ นความดที างโลกไป
แตท่ าดแี ล้วไม่มผี ู้รู้เหน็
เหมอื นการปิ ดทองหลังพระ
น่ีเป็ นความดที างธรรม
ความดที างโลกจะไดร้ ับแตช่ อื่ เสียง
เกยี รตยิ ศความม่ังค่ังเป็ นผลตอบแทน
การมชี อ่ื เสียงโดง่ ดงั นั้น
ชาวโลกเหน็ วา่ มีบุญวาสนา
แต่ทางธรรมแล้วเหน็ ว่า
ผู้นั้นมิได้ทาความดมี ากพอกับการมชี อ่ื เสยี ง
จงึ มักจะไดร้ ับผลไม่ดใี นบัน้ ปลาย

ความดที ที่ าผิดหรือทาถกู

การทาความดี
ทคี่ นนาไปเป็ นเยยี่ งอย่าง
ใหเ้ กดิ ประโยชนต์ ่อส่วนรวมได้
จงึ จะเป็ นความดที แ่ี ท้

ความดที กี่ ระทาคร่ึงๆกลางๆ
และทาอย่างสมบูรณ์

การทาบุญดว้ ยเงนิ น้อยนิดกลับเป็ นบุญทเ่ี ตม็ เป่ี ยม
เพราะจติ ใจเตม็ ไปดว้ ยกุศลเจตนา
แม้ทาบุญด้วยเงนิ มากมาย
หากจติ ใจศรัทธาเพยี งครึ่งๆกลางๆ
การทาความดนี ั้นจะมผี ลเพยี งคร่ึงๆกลางๆเทา่ นั้น
การทาความดนี ั้นเมอ่ื ทาแล้วกแ็ ล้วกัน
อยา่ ไดน้ ามาคดิ ถงึ บอ่ ยๆ
ราวกับว่าการทาความดนี ั้นช่างใหญ่ยงิ่ นัก
ใครก็ทาไมไ่ ดเ้ หมอื นเรา
ถา้ คดิ เช่นนีค้ วามดกี จ็ ะเหลอื เพยี งคร่ึงเดยี ว
แต่ถ้าทาแล้วไมน่ ามาใส่ใจอกี คดิ แตจ่ ะทาอะไรต่อไปอกี
จงึ จะดี จงึ จะเป็ นความดที สี่ มบรู ณ์

ความดใี หญ่หรือเล็ก

พลังแหง่ กุศลธรรมจะยง่ิ ใหญ่หลายเทา่ นัก
แม้จะเป็ นเรื่องเลก็
แตถ่ า้ กระทาเพอ่ื ชนหมู่ใหญ่แล้วไซร้
ความดนี ั้นกใ็ หญ่หลวงยงิ่ นัก
หากทาดเี พอื่ ตนเองแล้วไซร้
แม้จะทาดขี นาดไหนกไ็ ดผ้ ลน้อยมาก
การทาดไี ม่วา่ จะมากหรือน้อยเพยี งใด
ขนึ้ อยกู่ ับเจตนาในการทาความดนี ั้น
เพอื่ ผู้อนื่ หรือเพอ่ื ตนเอง

ความยากงา่ ยในการทาความดี

คนทม่ี เี งนิ มอี านาจนั้นถา้ จะทาความดี
ย่อมงา่ ยกว่าผู้ทไ่ี ม่มีทงั้ เงนิ และอานาจ
แตพ่ วกนีไ้ ม่ชอบทาความดี
เพราะฉะนั้นผู้ทมี่ ีโอกาสทาความดไี ดง้ า่ ย
เพราะมที งั้ เงนิ และอานาจ
กลับไม่ยอมทาความดี
ส่วนผู้ทไี่ ม่มเี งนิ ไม่มอี านาจ
กว่าจะทาความดไี ดก้ ด็ ว้ ยความยากลาบากยง่ิ
น่ีคอื ความแตกตา่ งกันในคุณค่าของความดี

ความสุขความเจริญทงั้ มวล
เกดิ ขนึ้ ทใี่ จก่อนทงั้ สิน้
การแสวงหาใดๆก็ตาม
ตอ้ งเร่ิมตน้ ทใ่ี จก่อน
ไม่เพยี งแต่จะไดค้ ุณธรรม
ความดงี ามทางธรรมเทา่ นั้น
ความสุขความเจริญ
ลาภยศชอ่ื เสยี งเงนิ ทอง
อนั เป็ นความดงี ามทางโลก
กจ็ ะตดิ ตามมาเอง

ช่วยเหลอื ผู้อน่ื ทาความดี

บางคนนั้น
เมอ่ื รู้ตวั ว่าเขาเป็ นคนไม่ดเี สยี แล้ว
เขากท็ าตวั เหลวแหลกยงิ่ ขนึ้
เมอื่ เป็ นคนดไี ม่ได้
กย็ อมเป็ นคนช่ัวเสยี เลย
คนเช่นนีก้ ม็ ใี หเ้ หน็ ๆ กันอยู่มากมาย

เราจะตอ้ งสังเกตว่าเขาผู้นั้น
มคี วามสามารถอะไรบ้าง
ถา้ เป็ นสิ่งทเ่ี รายงั ไม่มี
กจ็ งรีบรับเอาความดนี ั้นมาใส่ตนเถดิ
อยา่ ได้รีรอเลย
จะตอ้ งรู้จกั ชมเชยสรรเสริญ
ความดงี ามความสามารถของผู้อนื่
ใหแ้ ผ่ไพศาลไป อยา่ ได้มจี ติ รษิ ยา
ในชวี ติ ระจาวัน ไม่ว่าเราจะพดู สักคา

จะทาอะไรสักอยา่ ง

จงอย่าทาเพอ่ื ประโยชนต์ วั เอง

ตอ้ งถอื ประโยชนส์ ่วนรวมเป็ นสาคญั

รักและเคารพทุกคน
อย่างเสมอหน้านั้นเป็ นอย่าง ไร

ผู้ดนี ั้นคอื คนทม่ี คี ุณงามความดี
และกระทาแตค่ ุณงามความดอี ย่างสม่าเสมอ
ส่วนคนเลวนั้น
บางทกี ซ็ ่อนอยใู่ นคราบของผู้ดี
ปะปนกันบางทกี ด็ ไู ม่ออก
แตถ่ ้าสังเกตใหด้ แี ล้ว
จะเหน็ ความแตกตา่ งราวกับขาวและดาทเี ดยี ว

ผู้ดมี ขี ้อแตกตา่ งจากคนท่วั ไปนั้นคอื
มนี า้ ใจรักและเคารพทุกอย่างเสมอหน้ากัน

แม้ทุกคน
จะมีสถานภาพและจติ ใจไม่เหมอื นกัน
แตท่ ุกคนกเ็ ป็ นเพอื่ มนุษย์
ทต่ี อ้ งเกดิ แก่เจบ็ ตายดว้ ยกัน

สนับสนุนผู้อนื่ ใหเ้ ป็ นผู้มคี วามดพี ร้อม

หยกนั้นมาจากหนิ ชนิดหน่ึง
ถา้ เราทงิ้ ขว้างไม่สนใจ
กเ็ ป็ นเพยี งหนิ ธรรมดาก้อนหนึ่ง
แม้ภายในจะมหี ยกเร้นอยู่
กไ็ ม่สามารถปรากฏความมีค่าของมันได้
แต่ถา้ มนุษยน์ ามาเจยี ระไน
เอาความเป็ นหยกออกมาจากหนิ
แกะสลักใหส้ วยงามกจ็ ะเป็ นของมีคา่

อยา่ ลมื ว่าหยกมคี วามงาม
และความสาคัญขนึ้ มาได้
เพราะฝี มือของมนุษยเ์ อง
คนกเ็ ช่นกนั ถา้ มคี นคอยช่วยเหลอื
ใหค้ าแนะนาทดี่ ี
คนธรรมดา ๆ
กจ็ ะกลายเป็ นคนดพี ร้อมไปได้
เพราะฉะนั้นจงใส่ใจในคนทร่ี ักดี
มุ่งม่ันทจ่ี ะเป็ นคนดจี งใหค้ วามช่วยเหลอื
สนับสนุนใหก้ าลังใจ
ประคับประคอง
เพอื่ ใหเ้ ขาเป็ นคนดพี ร้อมใหไ้ ด้

ทางใหผ้ ู้อนื่ ทาความดี

เกดิ มาเป็ นมนุษย์
ทกุ คนยอ่ มมศี ลี ธรรมประจาใจอยู่บา้ ง
มากบ้างน้อยบ้างทจ่ี ะไม่มเี ลยนั้นคงหายาก
นอกจากมนุษยจ์ ะมัวสาละวน
อยกู่ ับการแสวงหาลาภ ยศ
เงนิ ทองชอื่ เสียงโดยไม่คานึงถงึ ศลี ธรรม
ทาใหต้ อ้ งตกอยใู่ นความหายนะ
ถา้ หากพบคนเช่นนี้ จงพยายามช่วยเขา
ใหพ้ น้ จากความหายนะใหจ้ งได้
ดุจคนฝันร้าย ปลุกเขาใหต้ น่ื จากความฝัน
ใหค้ วามรู้ความคดิ ทดี่ งี ามแก่เขา
เขาจะตน่ื จากฝันร้าย กลายเป็ นคนดไี ด้

จะช่วยเหลอื
ผู้ทอี่ ยูใ่ นความคับขันไดอ้ ยา่ งไร

เคราะหก์ รรมยอ่ มเกดิ ขนึ้ ไดเ้ สมอ
ไม่วา่ กับใคร ๆ
หากพบเหน็ คนทกี่ าลังตกทุกขไ์ ดย้ าก
จะตอ้ งช่วยเหลือใหท้ นั ทว่ งที
และจะตอ้ งแกไ้ ขสถานการณ์
ดว้ ยสตปิ ัญญาอย่างรอบคอบ
เพอ่ื ใหก้ ารช่วยนั้นประสบความสาเร็จ
การช่วยเหลอื นั้นไม่ควรคานึงถงึ ว่า
จะไดบ้ ุญไดค้ ุณสักเทา่ ไร
ขอใหช้ ่วยใหไ้ ดท้ นั ท่วงทจี งึ จะควร

กระทาสงิ่ ทเ่ี ป็ นประโยชนต์ ่อสาธารณะ

ไม่ว่าจะอยู่ในชนบทเลก็ ๆ
หรอื ในเมอื งใหญ่ ๆ
หากเป็ นเรื่องเกย่ี วกับ
ประโยชนส์ ุขของส่วนรวมแล้ว
ลูกจะตอ้ งไม่ทอ้ ถอยในการเป็ นอาสาสมัคร
เช่น ขุดคูส่งนา้ เพอื่ ไว้ใช้ในหน้าแล้ง
หรือสร้างทานบเพอื่ ป้องกันนา้ ทว่ ม
หรือซอ่ มสะพานชารุด
เพอ่ื ใหก้ ารสัญจรไปมาสะดวก

ธารงไว้ซงึ่ ความเป็ นธรรม

ธรรมะคอื ประทปี ทสี่ ่องวถิ ที างแหง่ ชีวติ
เมอ่ื หนทางข้างหน้าสว่างไสว
ชวี ติ ยอ่ มดาเนินไปตามทศิ ทางอันถูกตอ้ ง
ดุจดงั คนทม่ี นี ัยตาดี
ยอ่ มสามารถเลอื กเดนิ ทาง
ทสี่ ะดวกทส่ี ุดและดที ส่ี ุดได้
ธรรมะทาชีวติ ใหห้ ลุดพ้น
จากหว้ งแหง่ ความทกุ ข์
มอี สิ รเสรีทจี่ ะอยู่ในโลกตอ่ ไปไดด้ ว้ ยดี

ไม่ทาตนเป็ นป่ โู สมเฝ้าทรัพย์
หม่ันบริจาค

คนในโลกนี้ เหน็ ว่าปัจจัยสี่นั้น
เป็ นสิ่งสาคัญของชีวติ
และเงนิ เทา่ นั้นทจ่ี ะบนั ดาลใหไ้ ดม้ าซง่ึ ปัจจัยสี่
เพราะฉะนั้น คนส่วนมาก
จงึ ใหค้ วามสาคัญแกเ่ งนิ เทา่ ชวี ติ
หาไดค้ ดิ สักนิดไม่ว่า หากยังมลี มหายใจกด็ อี ยู่หรอก
ถา้ หมดลมเมอ่ื ใด มใี ครเคยเอาอะไรตดิ ตวั ไปไดบ้ า้ ง
ผู้ทร่ี ักเงนิ ยง่ิ ชีวติ จงึ ควรฝึ กตนใหร้ ู้จักบริจาคทรัพย์
ใหท้ านเสียบ้าง ใหม่ ๆ ก็จะเกิดความเสยี ดาย
เพราะคนรักเงนิ ยง่ิ กว่าชวี ติ มักเป็ นคนตระหนี่
ใจคอคับแคบ แตถ่ ้าหม่ันบริจาคกจ็ ะเป็ นนิสัยอันดงี ามขนึ้
สามารถบริจาคไดม้ ากขนึ้ และไม่นึกเสยี ดายดงั แตแ่ รก

เคารพผู้อาวุโสกว่า

ในครอบครัวย่อมมพี อ่ แม่พปี่ ้าน้าอา
ทมี่ อี าวุโสกว่าเรา
เราตอ้ งเคารพรักรู้จักปรนนิบตั เิ อาใจใส่ดแู ลทกุ ขส์ ุข
ใหค้ วามสุขสาราญแก่ทา่ น
ใหค้ วามสนิทสนมกลมเกลียวยมิ้ แยม้ แจม่ ใสเข้าหากัน
พดู จากันดว้ ยความไพเราะ
นานไปกจ็ ะเป็ นผู้มนี ิสัยอันดงี าม

ในประเทศเรานั้นมพี ระมหากษัตริยเ์ ป็ นประมุข
ทเี่ ราจะตอ้ งแสดงความจงรักษภ์ กั ดี
รับราชการดว้ ยความชือ่ สัตยส์ ุจริต
อย่ามัวเมาอานาจใช้อารมณต์ ัดสินปัญหา
อย่าทาด้วยความลาพองใจ
ใหม้ ีความเคารพทุกคนดุจดังเคารพพระมหากษัตริย์

รักชวี ติ ผู้อน่ื ดุจรักชวี ติ ตนเอง

มนุษยจ์ กั ทรงความเป็ นมนุษยอ์ ยู่ได้
กด็ ว้ ยจติ ทมี่ เี มตตา กรุณา
การเอาชนะสิง่ ทยี่ ากทส่ี ุด
กค็ อื ใจของตนเอง
ตอ้ งเริ่มปลูกฝังจติ ใจ
ใหม้ ีเมตตากรุณาก่อน
การส่ังสมคุณธรรมใด ๆ
กต็ อ้ งเริ่มทจี่ ติ
อนั ประกอบด้วยเมตตากรุณาเช่นกนั

ใดๆในโลกนีห้ ามคี วามแตกตา่ งกันไม่
ล้วนแต่เป็ นสภาวธรรม
ทมี่ นุษยส์ มมุตกิ ันขนึ้ มา
ผู้ทฝ่ี ึ กฝนตนเอง
จนไม่เหน็ ความแตกตา่ งของสภาวธรรมเมอ่ื ใด
ผู้นั้นกเ็ ข้าถงึ สภาวธรรมเมอ่ื นั้น
และไม่ถูกความไม่รู้
ไม่เข้าใจหลอกหลอนเบยี ดเบยี น
พ้นจากความร้อยรัด
ของกเิ ลสตณั หา อุปาทานได้หมดสิน้

ปรัชญาของขงจ๊อื

กฎข้อแรกของการเป็ นคนดี
กค็ อื จงปฏบิ ตั กิ ับผู้อน่ื
เหมอื นทที่ า่ นตอ้ งการ
ใหผ้ ู้อนื่ ปฏบิ ตั กิ ับทา่ น
จงอยา่ ปฏบิ ตั กิ ับผู้อนื่
อยา่ งทท่ี า่ นไม่ตอ้ งการใหผ้ ู้อน่ื

ปฏบิ ัตกิ บั ทา่ น

เดนิ ไปกับอกี 2 คน
ย่อมมคี รูของเราอยดู่ ้วย
เลือกขอ้ ดขี องเขา
แล้วเอาอย่างทาตาม
ส่วนขอ้ บกพร่องของเขา
ใช้เป็ นข้อคิดปรับปรุงตัวเรา

ความยุ่งยากทเี่ กดิ ขนึ้ ในสังคม
กเ็ พราะทกุ คน
ไม่ทาหน้าทใ่ี หส้ มบรู ณ์
ส่วนใหญ่เป็ นสักแตใ่ นนาม
และบ้างก็ชอบก้าวก่าย
หน้าทก่ี ารงานของผู้อน่ื

อยา่ เสยี ใจว่า ไม่มตี าแหน่งหน้าท่ี
ควรกงั วลวา่
เราไม่มคี วามรู้และคุณธรรม
สมกับตาแหน่ง
อยา่ เสียใจว่า ไม่มใี ครรู้จกั เรา
ควรพจิ ารณาว่า
เรามคี ุณค่าอะไรน่าใหค้ นอน่ื รู้จกั บา้ ง

กินข้าวหยาบกระดา้ ง
ดม่ื นา้ เปล่า
ประสานมอื หนุนต่างหมอน
กม็ คี วามสุขแล้ว
ความม่ังค่ังทไ่ี ดม้ าโดยผิดศีลธรรม
เราเหน็ เหมอื นเมฆทล่ี อยละล่อง

หากเราตงั้ อยู่ในความดงี าม
ปกครองคนอน่ื จะมอี ะไรยาก
ถ้าเรายังประพฤตไิ ม่ถกู ตอ้ ง
จะอบรมแก้ไข คนอนื่ ไดอ้ ย่างไร

ทางานอย่ารีบร้อน เพอื่ ใหง้ านเสร็จ
อยา่ เหน็ แก่ประโยชนส์ ่วนน้อย
ทางานรีบๆ พอใหเ้ สร็จ
จะไม่บรรลุเป้าหมายของงาน
เหน็ แก่ประโยชนเ์ ลก็ น้อย
จะทาการใหญ่ไม่สาเร็จ

คนเราไม่ว่าจะทางานอะไร
หากไม่รู้จกั วางแผนล่วงหน้า
ย่อมตอ้ งแก้ปัญหาเฉพาะหน้า
อยู่เสมอ

มนุษยม์ ธี รรมชาตดิ งั้ เดมิ
คล้ายคลงึ กนั
แตเ่ พราะส่งิ แวดล้อม
และการศกึ ษาอบรมตา่ งกนั
จงึ ทาใหแ้ ตล่ ะคน
แตกต่างกันมากขนึ้ ทุกที

ปรัชญา
ไอนส์ ไตน์

จนิ ตนาการเป็ นสงิ่ สาคัญ

มากกว่าความรู้
ความรู้มขี ้อจากัด
ขณะทจี่ นิ ตนาการ
แผ่คลุมไปทงั้ โลก
กระตุน้ ความก้าวหน้า
และใหก้ าเนิดแกว่ ิวัฒนาการ

มนุษยเ์ ราจะสามารถ
ค้นพบความหมายในชวี ติ ซงึ่ สัน้
และเตม็ ไปด้วยอันตรายไดก้ ต็ อ่ เมอื่
อุทศิ ตัวใหก้ ับสังคมเทา่ นั้น
“แนวความคิด หรืออุดมการณ์
ทจ่ี ุดประกาย
ใหผ้ มก้าวเดนิ ไปข้างหน้า
และกระตุน้ ใหเ้ กิดความกล้าหาญ ใหม่ ๆ
ในการเผชญิ หน้ากบั ชีวติ
ดว้ ยความสดชน่ื แจม่ ใส
กค็ อื ความจริง ความดี และความงาม”

“ส่วนวัตถุประสงคพ์ นื้ ๆ
ทม่ี นุษยท์ มุ่ เทความพยายาม

ในการแสวงหา
ซงึ่ ได้แก่ ทรัพย์ สมบตั ิ

ความสาเร็จภายนอก
ความหรูหรา ฟ่ ุมเฟื อย
ล้วนเป็ นสง่ิ ทผี่ มมักมองว่า

น่ารังเกยี จ"

“ การเรียนรู้คาสอน
ทแี่ ฝงด้วยเหตุผลทลี่ กึ ซงึ้

และแฝงไว้ด้วยความงดงาม
เป็ นประตู เพยี งบานเดยี ว
ทชี่ ่วยใหเ้ ราเข้าถงึ เหตุผล

ในการดารงอยู่
ของทกุ สรรพสง่ิ ในจกั รวาล
ความรู้และสภาพความรู้สกึ เช่นนีเ้ อง
ทเ่ี ป็ นฐานกาเนิด
ความเชอ่ื ทางด้านศาสนาอยา่ งแทจ้ ริง”

“เก้าอใี้ นสถาบนั การศกึ ษามมี ากมาย
แตอ่ าจารยท์ ฉ่ี ลาดและทรงคุณวุฒิ

มจี านวนน้อย
หอ้ งแลคเชอรม์ จี านวนมาก

และมขี นาดใหญ่โต
แตเ่ ดก็ หนุ่มสาวทก่ี ระหายความจริง
และความยุตธิ รรมมีเพยี งจานวนน้อยนิด

เฉกเช่น ธรรมชาติ
ไดก้ ระจายทรัพยากรขัน้ พนื้ ฐาน
ใหแ้ ก่โลกอยา่ งฟ่ ุมเฟื อย
แตท่ รัพยากรถกู นาไปใช้ประโยชน์
ไดอ้ ย่างถกู ต้องตามเจตนารมณ์

มเี พยี งหยบิ มือ”

“คุณคา่ หรอื คุณความดี

ของมนุษยอ์ นั แทจ้ ริง
อยู่ทว่ี ่า เขาสามารถถา่ ยทอด
ความรู้ทม่ี อี ยู่เพอ่ื ช่วยยกระดับ

คุณภารเผ่าพนั ธุ์
และชวี ิตมนุษยไ์ ด้มากน้อย แคไ่ หน”

“คุณค่าความเป็ นมนุษยใ์ นสังคม
ขนึ้ อยกู่ ับว่าบุคคลผู้นั้นมคี วามรู้สึก
มคี วามคิด

และมกี ารกระทาทสี่ ่งเสริมสิ่งดี ๆ
ใหแ้ ก่ เพอ่ื นร่วมสังคม ได้มากน้อยแค่ไหน

เราเรียกเขาว่า คนดี หรือคนเลว
จากจุดยนื ในประเดน็ นี้
ซงึ่ มันกเ็ หมอื นกับว่า
เราประเมนิ คุณค่าของคน ๆ หนึ่ง
โดยอาศัยคุณสมบตั ิ ทงั้ หมด
ทเ่ี ขามตี ่อสังคมในครั้งแรกทพ่ี บเหน็ “

“เราจงึ ควรยอมรับวา่ ผลประโยชนท์ เี่ ราไดร้ ับ
จากการดารงชวี ติ ในสังคมมนุษยน์ ั้น
ดกี ว่าสัตวโ์ ลกอนื่ ๆ มากมาย

เพราะหากเราอยตู่ วั คนเดยี วตงั้ แตเ่ กดิ จนตาย

เราคงเหมือนกับคนในสมยั ยคุ หนิ และสตั วป์ ่ า
ในระดับหน่ึงระดบั ทพี่ วกเราแทบไม่อยากแลเหน็

ดงั นั้น การดารงอยู่เฉพาะตนจงึ เป็ นเอกลักษณ์
ทชี่ ใี้ หเ้ หน็ ว่าคน ๆ นั้น ไม่ไดม้ คี ุณค่า

และคุณความดมี ากนัก
นอกจากเป็ นเพยี งสมาชิกคนหนึ่งในสังคมมนุษย์
ทม่ี ขี นาดใหญ่มหมึ า
สังคมทชี่ ักนาการดารงอยขู่ องวัตถุ
และจติ วิญญาณมาใหเ้ ขาตงั้ แตเ่ กดิ จนตายเทา่ นั้นเอง”