PENDIDIKAN SYARIAH DAN AL-SUNNAH TING.5

3. Mendengar dan memutuskan sesuatu rayuan terhadap sesuatu keputusan sama ada
melibatkan pembebasan, sabitan atau hukuman.

Kesan Penubuhan Mahkamah Syariah Di Malaysia:

1. Undang-undang Islam dapat dilaksanakan dan dikuatkuasakan dalam negara.
2. Isu-isu berkaitan dengan jenayah syariah khsusunya penjagaan akidah orang Islam

dapat diselesaikan di mahkamah syariah.
3. Menyusun atur dan menyelaraskan isu-isu kekeluargaan Islam yang berlaku dalam

kalangan orang Islam.

16.5 STRUKTUR ORGANISASI DAN BIDANG KUASA MAHKAMAH SYARIAH

• Setiap negeri termasuk Wilayah Persekutuan mempunyai enakmen atau akta

pentadbiran agama masing-masing.

• Bidang kuasa mahkamah syariah

yang dinyatakan di bawah ialah

contoh daripada akta 505, Akta

Pentadbiran Undang-undang

Islam (Wilayah Persekutuan)

1993, Bahagian IV-Mahkamah

Syariah Wilayah Persekutuan.

Bidang Kuasa Jenayah Bidang Kuasa Mal

Mahkamah Membicarakan kesalahan-kesalahan Mendengar dan memutuskan
Rendah yang dilakukan oleh orang Islam di semua tindakan dan prosiding
Syariah bawah enakmen atau undang-undang yang mahkamah tinggi Syariah
bertulis lain yang menetapkan diberi kuasa untuk mendengar
kesalahan-kesalahan terhadap rukun- dan memutuskannya, yang
rukun agama Islam yang baginya amoun atau nilai hal perkara yang
hukuman maksimum tidak melebihi dipertikaikan itu tidak melebihi
RM2,000, atau penjara selama 1 tahun, RM50,000 atau tidak dapat
atau kedua-duanya dan boleh dianggarkan dengan wang.
mengenakan mana-mana hukuman
yang diperuntukkan baginya.

94

Membicarakan kesalahan-kesalahan Mendengar dan memutuskan

yang dilakukan oleh orang Islam dan semua tindakan dan prosiding ,

boleh dihukum di bawah enakmen atau iaitu semua pihak ialah orang

akta undang-undang keluarga Islam Islam dan yang berhubung

(Wilayah Persekutuan) 1984 [Akata dengan:

303], atau di bawah undang-undang 1. Pertunangan, perkahwinan,

bertulis lain yang menetapkan rujuk, perceraian, pembubaran

kesalahan-kesalahan terhadap rukun- perkahwinan (Fasakh), Nusyuz

rukun agama Islam yang sedang atau pemisahan kehakiman

berkuatkuasa dan boleh mengenakan (Faraq) atau apa-apa perkara

apa-apa hukuman yang diperuntukkan yang berkaitan dengan

baginya. perhubungan antara suami

Contoh perkara jenayah: isteri.

1. Kesalahan berkaitan perkahwinan 2. Apa-apa pelupusan atau

seperti suami menganiayai isteri, tuntutan harta yang berbangkit

isteri nusyuz dan lain-lain. daripada mana-mana perkara

2. Kesalahan berkaitan dengan seks sub perenggan 1.

seperti persetubuhan haram, 3. Nafkah orang-orang

perbuatan sumbang dan pelacuran. tanggungan, kesahtarafan

Mahkamah 3. Kesalahan berhubung dengan penjagaan atau jagaan
Tinggi
Syariah minuman keras seperti meminum, (Hadanah) budak-budak.

menjual dan membeli arak. 4. Pembahagian atau tuntutan

4. Kesalahan-kesalahan yang harta sepencarian.

berkaitan keimanan seperti tidak 5. Wasiat atau Alang (pemberian

solat Jumaat, tidak membayar harta) semasa Maradal Maut

zakat, tidak berpuasa termasuk seseorang si mati Islam.

makan di khalayak ramai pada 6. Alang semasa hidup atau

siang hari dalam bulan Ramadan. penyelesaian yang dibuat

5. Kesalahan berhubung dengan tanpa balasan yang memadai

akidah seperti ajaran sesat, dengan wang atau nilaian wang

pertukaran agama dan sebagainya. oleh seseorang Islam.

6. Apa-apa kesalahan yang boleh 7. Wakaf atau Nazar.

dihukum di bawah enakmen atau

akta atau mana-mana undang-

undang bertulis lain yang

menetapkan kesalahan-kesalahan

terhadap rukun-rukun agama Islam

yang sedang berkuatkuasa.

95

Mahkamah Seksyen 52 Bidang kuasa Mahkamah Rayuan Syariah:
Rayuan 1. Mahkamah Rayuan Syariah hendaklah mempunyai bidang kuasa untuk
Syariah
mendengar dan memutuskan apa-apa rayuan terhadap apa-apa
keputusan yang dibuat oleh Mahkamah Tinggi Syariah dalam
menjalankan bidang kuasa asalnya.
2. Apabila suatu rayuan daripada suatu keputusan Mahkamah Rendah
Syariah telah diputuskan oleh Mahkamah Tinggi Syariah, Mahkamah
Rayuan Syariah boleh memberi kebenaran atas permohonan mana-mana
pihak bagi pemutusan olehnya sendiri apa-apa persoalan undang-undang
berkepentingan awam yang telah timbul dalam perjalanan rayuan itu dan
keputusannya oleh Mahkamah Tinggi Syariah telah menyentuh
keputusan rayuan itu.
3. Apabila kebenaran telah diberikan oleh Mahkamah Rayuan Syariah, ia
hendaklah mendengar dan memutuskan persoalan yang dibenarkan
dirujuk bagi keputusannya dan membuat apa-apa perintah yang boleh
dilakukann oleh Mahkamah Tinggi Syariah dan sebagaimana yang
difikirkannya adil bagi pemberesan rayuan itu.

Seksyen 53 Bidang kuasa pengawasan dan penyemakan Mahkamah
Rayuan Syariah:
1. Mahkamah Rayuan Syariah hendaklah mempunyai bidang kuasa

pengawasan dan penyemakan ke atas Mahkamah Tinggi Syariah
dan boleh, jika nampaknya dikehendaki demi keadilan, sama ada
atas kehendak sendiri atau atas kehendak mana-mana pihak atau
orang yang berkepentingan, pada mana-mana peringkat dalam
apa-apa perkara atau prosiding, sama ada Mal atau Jenayah dalam
Mahkamah Tinggi Syariah, memanggil dan memeriksa mana-mana
rekod mengenainya dan boleh memberikan apa-apa arahan yang
dikehendaki demi keadilan.
2. Bila mana Mahkamah Rayuan Syariah memanggil rekod di bawah sub
seksyen 1, semua prosiding dalam Mahkamah Tinggi Syariah mengenai
perkara atau prosiding yang berkenaan itu hendaklah digantung
sementara menanti perintah selanjutnya daripada Mahkamah Rayuan
Syariah.

16.6 USAHA DAN TINDAKAN MEMARTABATKAN TARAF MAHKAMAH SYARIAH SERTA
UNDANG-UNDANG ISLAM

1. Menaik taraf bidang kuasa jenayah mahkamah syariah.
Akta Mahkamah Syariah (Bidang Kuasa Jenayah) 1965 atau lebih dikenali
sebagai Akta 355 ialah suatu akta untuk memberi dan menyeragam bidang

96

kuasa mahkamah yang ditubuhkan di bawah mana-mana undang-undang
negeri bagi maksud membicarakan kesalahan di bawah hukum syarak.
Akta 355 dipinda pada 1984 bertujuan untuk memperluas bidang kuasa
jenayah bagi membolehkan mahkamah-mahkamah syariah membicarakan
kesalahan-kesalahan yang boleh dihukum penjara selama tempoh tidak
melebihi 3 tahun atau apa-apa denda tidak melebihi RM5,000 atau sebat tidak
melebihi 6 kali atau apa-apa cantumannya berbanding dengan kuasa yang
diluluskan pada tahun 1965 yang menghadkan penjara 6 bulan atau dengan
denda RM1,000 atau kedua-duanya sekali.

2. Kekuatan keputusan di bawah bidang kuasa mahkamah syariah.
Pindaan perkara 121(1A) Perlembagaan Persekutuan pada tahun 1988 telah
memperuntukkan Mahkamah Tinggi Sivil dan mahkamah di bawahnya tidak
ada bidang kuasa dalam mana-mana perkara yang termasuk dalam bidang
kuasa mahkamah syariah. Hal ini bermakna apa-apa keputusan mahkamah
syariah dalam bidang kuasanya tidak boleh dicabar dan dipinda oleh
mahkamah sivil.

3. Kebebasan mahkamah syariah.
Pemisahan pentadbiran mahkamah syariah daripada pentadbiran majlis
agama dan pentadbiran mufti bermula tahun 1989.

4. Perundangan yang lebih jelas dan komprihensif.
Beberapa aspek undang-undang asas seperti keluarga, keterangan, jenayah
dan prosidur termasuk juga di sesetengah negeri seperti zakat, wasiat dan
wakaf telah digubal serta dijadikan undang-undang berasingan.

5. Skim perkhidmatan dan latihan kakitangan yang lebih baik.
Kakitangan mahkamah syariah diserap masuk dalam kumpulan perkhidmatan
perundangan. Sejak penubuhan Jabatan Kehakiman Syariah Malaysia,
peluang kenaikan pangkat kakitangan lebih baik. Ditambah pula dengan
latihan dalam bidang perundangan diperkemaskan dalam bentuk diploma dan
kursus.

6. Infrastruktur dan kemudahan mahkamah lebih baik.
Persekitaran dan kemudahan mahkamah syariah ialah setanding dengan
bangunan mahkamah lain. Kemudahan teknologi maklumat dipertingkatkan
khususnya perkhidmatan dalam talian seperti e-syariah.

97

16.7 USAHA MEMATUHI PERATURAN DAN UNDANG-UNDANG YANG TELAH
DITETAPKAN OLEH MAHKAMAH SYARIAH
1. Mendidik masyarakt bermula dari peringkat sekolah tentang kewajipan
mematuhi hukum syarak.
2. Mendidik murid mematuhi peraturan sama ada ketika berada di sekolah atau
di rumah.
3. Kursus asas berkaitan dengan undang-undang diperkenalkan kepada pihak
awam.
4. Pihak berkuasa sentiasa memberi penerangan tentang peraturan dan undang-
undang.
5. Kempen pematuhan peraturan dan undang-undang negara dibuat menerusi
media massa dan media sosial.

16.8 LATIHAN PENGUKUHAN
1. Nyatakan dua contoh perkara yang termasuk di bawah bidang kuasa Mal
mahkamah syariah.
2. Nyatakan dua peranan mahkamah syariah.

3. Berdasarkan keratan akhbar di atas, huraikan usaha yang telah dijalankan untuk
memartabatkan taraf mahkamah syariah

98



BAHAGIAN MAHARAT AL-QURAN

17.0 PENGENALAN SENI SUARA DALAM BACAAN AL-QURAN

17.1 PENGENALAN

Suara memainkan peranan penting dalam kehidupan manusia. Dengan suara
manusia dapat berkomunikasi dengan lebih sempurna. Kebolehan kita bersuara atau
bercakap adalah antara anugerah Allah SWT kepada manusia. Oleh itu hendaklah kita
bersyukur di atas anugerah tersebut, lebih-lebih lagi jika kita dianugerahkan suara
yang lunak dan dapat mengalunkan lagu-lagu al-Quran dengan baik seperti yang
dikehendaki oleh Allah SWT.

17.2 HASIL PEMBELAJARAN

1. Menyatakan pengertian suara dan sifat-sifatnya.
2. Menjelaskan tujuan mengalunkan seni suara.
3. Menjelaskan Tabaqat suara dan peranan suara dalam seni bacaan al-Quran.
4. Mencadangkan usaha dan tindakan penjagaan suara dalam kehidupan seharian.

17.3 PENGERTIAN SUARA

Suara adalah getaran bunyi yang proses oleh udara daripada paru-paru melalui
selaput suara kerongga mulut atau hidung yang ditentukan bunyinya oleh alat
pertuturan yang lain mengikut kehendak tertentu.

17.4 TUJUAN MENGALUNKAN SENI SUARA

Antara tujuan mengalunkan seni suara ialah :

1. Dapat memberi kefahaman kepada pembaca dan pendengar tentang kecantikan
dan keindahan kalimah-kalimah Allah SWT.

2. Dapat menghayati ketinggian uslub-uslub al-Quran.
3. Dapat memahami maksud-maksud ayat-ayat al-Quran serta dapat beramal

dengannya.

17.5 MENGENAL SIFAT-SIFAT SUARA

Suara mempunyai sifat dan keadaan tertentu. Suara yang dianugerahkan oleh Allah
SWT kepada seseorang individu itu tidak sama, tetapi semuanya mempunyai
keistimewaan tertentu. Berdasarkan sifat-sifat suara tersebut, suara terbahagi kepada
empat kategori :

99

1. Suara terbaik (mempunyai 11 sifat)

1 Ketepatan nada 7 Licin
2 Tinggi 8 Bersih
3 Rendah 9 terang
4 Garau 10 Lantang
5 Lembut 11 Tajam
6 Manis

2. Suara baik (mempunyai 10 sifat)

1 Ketepatan nada 6 Manis
2 Sederhana 7 Licin
3 Rendah 8 Bersih
4 Garau 9 Terang
5 Lembut 10 Lantang

3. Suara kurang baik (mempunyai 9 sifat)

1 Ketepatan nada 6 Licin
2 Tinggi 7 Bersih
3 kecil 8 Terang
4 Lembut 9 Tajam
5 Manis

4. Suara tidak baik (mempunyai sifat-sifat berikut)

1 Sumbang 7 Pecah
2 Nipis 8 Parau
3 Lembab 9 Terketar-ketar
4 Lemah 10 Tenggelam
5 Keras 11 Tersepit
6 Serak 12 Tercekik

• Suara yang termasuk dalam kategori pertama, kedua dan ketiga adalah dikira
sebagai istimewa dan senang untuk mempelajari tarannum al-Quran.

• Suara yang termasuk dalam kategori keempat pula dikira sebagai suara
bermasalah, ianya perlu diubahsuai, diperbaiki dan memerlukan jangka masa
yang agak panjang.

17.6 MENGENAL TABAQAT SUARA

• Suara manusia mempunyai tingkatan nada yang tersendiri seperti nada tinggi,
rendah, kuat, lemah dan sebagainya. Tingkatan nada suara ini penting bagi
seseorang qari atau qariah untuk disesuaikan dengan berbagai bentuk alunan
tarannum Ketika membaca al-Quran secara bertarannum.

100

• Kebiasaannya dalam tarannum al-Quran, hanya menggunakan empat tabaqat
suara sahaja, iaitu :

1. Tabaqat pertama ( ) : berfungsi didada.

2. Tabaqat kedua ( ) : Berfungsi ditekak.

3. Tabaqat ketiga ( ) : Berfungsi dirongga hidung.

4. Tabaqat keempat ( ) : Berfungsi dirongga otak.

• Untuk lebih mantap lagi pelajar-pelajar hendaklah mempelajari sistem proses nada
iaitu :
“DO-RE-MI-FA-SO-LA-TI-DO”
Ianya berlaku pada tiap-tiap tabaqat suara.

17.7 PERANAN SUARA

• Suara bukan sahaja dapat menentukan nada dan irama serta seni bacaan, malah
dapat memelihara lidah, akal dan hati supaya sama-sama menikmati keindahan
al-Quran, sekali gus meresap ke dalam jiwa dengan rasa khusyuk dan takut
kepada Allah SWT. Antara peranan suara dalam bidang pembacaan al-Quran
adalah :

1. Menentukan makhraj huruf dan sifatnya dengan betul.
2. Menentukan nada dan irama.
3. Menentukan seni bacaan atau persembahan bacaan.
4. Memelihara nikmat kurniaan Allah SWT.
5. Memberikan penyesuaian dengan ragam ayat-ayat al-Quran.
6. Memberikan penyesuaian dengan lahjah arab.

17.8 KAEDAH PENJAGAAN SUARA

1. Elakkan daripada memakan makanan seperti buah-buahan yang bergetah atau
kelat, makanan yang berminyak atau lemak dan makanan yang terlalu panas atau
terlalu sejuk.

2. Elakkan diri daripada berpanas dan berhujan yang boleh menjejaskan suhu badan.
3. Mesti cukup tidur sekurang-kurangnya lima jam.
4. Jagalah kesihatan diri.

101

17.9 PETUA PENJAGAAN SUARA YANG BAIK
• Latihan tahan nafas dalam keadaan berbaring.
• Latihan berenang (untuk latihan pernafasan lebih panjang).
• Minum segelas air suam setiap pagi sebelum berkumur.
• Mengikis lidah dengan daun pandan wangi untuk membuang lendir.
• Tidur tidak menggunakan bantal supaya merehatkan bahagian alat suara.

17.10 LATIHAN PENGUKUHAN
1. Terangkan pengertian suara.
2. Senaraikan 5 ciri-ciri suara terbaik dan kurang baik.
3. Sebutkan 4 tabaqat suara.
4. Nyatakan 3 petua penjagaan suara.
5. Suara terbaik penting bagi seseorang qari dan qariah. Berikan pendapat anda.

102

18.0 PENGENALAN TARANNUM

18.1 PENGENALAN

Tarannum merupakan salah satu daripada cabang seni dalam bidang ilmu penjagaan
al-Quran. Oleh itu ia amat penting untuk dipelajari bagi menabahkan lagi keseronokan
dan keasyikan semasa membaca al-Quran. Disamping itu juga tarannum dapat
memberi kefahaman kepada para pembaca dan pendengar tentang kecantikan dan
keindahan kalimah Allah SWT serta boleh menghayati uslub-uslub al-Quran sehingga
dapat memahami maksud pada akal, hati, ruh serta dapat beramal dengannya.

18.2 HASIL PEMBELAJARAN
1. Menyatakan definasi tarannum.
2. Menjelaskan falsafah tarannum al-Quran yang betul.
3. Menghuraikan sejarah tarannum al-Quran.
4. Menerangkan hukum asas dan pembahagian tarannum.

18.3 FALSAFAH TARANNUM AL-QURAN

Melagukan bacaan al-Quran adalah satu usaha ke arah pencapaian amalan membaca
al-Quran yang bernilai tinggi bagi menhubungkan rasa hati pembaca dengan
pendengar kepada keagungan Allah S.W.T. Bertarannum tanpa memahami
falsafahnya adalah satu penyelewengan. Antara Falsafah tarannum ialah :

1. Untuk menghormati status al-Quran sebagai wahyu yang paling agung. Sabda
Rasulullah SAW yang bermaksud: “Diturunkan al-Quran itu dengan penuh
kebesaran dan kehormatan”. (Riwayat Muslim)

2. Untuk menambahkan kekhusyukan dan keinsafan kepada pembaca dan
pendengar terhadap ayat-ayat al-Quran sebagaimana firman Allah SWT yang
bermaksud: “Mereka segera menundukkan muka sambil menangis sedangkan al-
quran itu boleh menambahkan kekusyukan dan keinsafan”. (Surah al-Isra’ : ayat
109)

3. Untuk mendapat rahmat Allah SWT. Firman Allah SWT bermaksud: “Dan apabila
al-Quran dibaca hendaklah kamu mendengarnya dan diam (untuk memerhati dan
dengar bacaannya) semoga kamu beroleh rahmat Allah SWT”. (Surah al-A’raf :
ayat 204).

4. Untuk menambah keunikan seni bacaan al-Quran itu, seperti sabda Rasulullah
SAW : “Hiasilah al-Quran dengan suara kamu. Ini kerana suara yang baik akan
menambahkan lagi keelokan al-Quran”.

18.4 DEFINISI TARANNUM

Tarannum adalah berasal daripada perkataan Arab iaitu tarannama, yatarannamu,
tarannum yang membawa maksud berdendang atau menyanyi. Dr Ruuhi al-Balbaki,
pakar bahasa Arab pula menyatakan bahawa kata akar bagi perkataan tarannum ini
ialah rannama, yurannimu, tarnim yang membawa maksud “intonatian, modulation,

103

recital, chanting, singing and humming” iaitu yang merangkumi maksud intonasi,
nyanyian dan bacaan yang baik.

Tarannum juga diistilahkan sebagai satu ilmu atau kaedah seni suara yang yang
dibunyikan menerusi nada, rentak dan irama yang sangat lunak berdasarkan kepada
kaedah tertentu untuk menambahkan keelokan seni bunyi sesuatu bacaan khususnya
bacaan al-Quran.

18.5 CIRI-CIRI TARANNUM

Tarannum jika ditinjau daripada perspektif ilmu adalah suatu ilmu atau kaedah suara
yang dipelbagaikan mengikut proses nada, rentak dan irama tertentu.

Yang dimaksudkan dengan nada, rentak dan irama ialah :

Nada : Tingkatan atau tekanan bunyi suara.
Rentak : Pergerakan yang menghidupkan bunyi suara.
Irama : Alunan atau bentuk bunyi.

18.6 SEJARAH UMUM TARANNUM

Manusia yang berjiwa seni selalunya mendapat idea-idea dari persekitaran. Pada
zaman silam pengaruh bunyi geseran kayu, bunyi tiupan angin, bunyi kicauan burung,
bunyi air mengalir dan lain-lain telah mencetuskan idea untuk membuat lagu ataupun
didalam bahasa arab disebut at-Tarannum, al-Nagham ataupun ilmu al-Maqamat.

18.7 SEJARAH TARANNUM AL-QURAN

Rasulullah SAW menerima al-Quran secara berperingkat bermula daripada tahun 610
masihi. Baginda SAW memerintahkan umatnya membaca al-Quran dengan suara
yang baik. Hasil daripada galakan ini, lahirlah generasi sahabat yang dikenali sebagai
qari yang terkenal seperti Abdullah bin Mas’ud, Abu Musa Asy’ari dan beberapa
sahabat besar yang lain. Kemudian ilmu ini dikembangkan ke serata pelusuk tanah
arab dan hasilnya pada zaman tabiin muncul pula qari-qari seperti Alqamah ibn Qis di
Kufah (62 hijrah). Abdullah ibn Saib di Mekah (70 hijrah) dan lain-lain. Begitulah
sejarah pembacaan Al-Quran bertarannum yang terus berkembang sehingga ke hari
ini.

Oleh kerana tarannum sesuatu yang bersifat seni pendengaran (sima’i), maka jumhur
qurra bersepakat bahawa tidak diketahui secara sanadnya bagaimanakah bacaan
berlagu Rasulullah SAW sampai kepada umat Islam yang ada pada hari ini.

Ketika zaman-zaman keagungan Islam dahulu, cabang-cabang ilmu Islam begitu
pesat berkembang serta mempunyai berbagai aliran (mazhab). Seiring dengan itu,

104

ilmu tarannum juga membangun serta mempunyai berbagai aliran yang popular
antaranya :

1. Misri iaitu seni lagu al-Quran yang dipopularkan oleh qari-qari daripada Mesir dan
kawasan sekitarnya.

2. Hijazi ialah seni lagu al-Quran yang dipopularkan oleh qari-qari daripada kawasan
sekitar Mekah dan Madinah.

3. Iraqi seni lagu al-Quran yang dipopularkan oleh qari-qari daripada Iraq dan
kawasan sekitarnya.

4. Kurdi yang dipopularkan oleh qurra disekitar Iraq dan Turki.
5. ‘Ajami iaitu aliran yang dipopularkan oleh qurra yang bukan berketurunan Arab

seperti Iran dan beberapa Negara lain.

18.8 HUKUM ASAS TARANNUM

Berdasarkan perbahasan ulama’, kita dapat memahami bahawa hukum bertarannum
adalah seperti berikut :

1. Fardhu (kifayah) – Jika hanya dengan berlagu sahajalah masyarakat ingin
mendekati Al-Quran.

2. Sunat – Jika dengan berlagu boleh membantu kesempurnaan hati.
3. Harus – Untuk mengambil keseronokan mendengar alunan yang indah.
4. Makruh – Jika dengan berlagu tiada langsung kebaikan keagamaan diperolehi.
5. Haram – Jika merosakkan hukum-hukum tajwid, meniru-niru lagu keagamaan lain,

meniru-niru lagu penyanyi-penyanyi yang hanya melekakan dan lain-lain.

Sabda RasuluLlah SAW :

Maksudnya:
“Bacalah al-Quran itu dengan gaya lagu dan suara yang berlahjah arab dan jangan
sekali-kali membaca dengan lagu dan suara yang berlahjah ke Yahudian atau ke
Nasranian. Demikian juga lagu-lagu ahli fasik (Biduan dan Biduanita). Maka
sesungguhnya sepeninggalanku nanti, akan muncul satu golongan yang sengaja
membaca al-Quran dengan lagu-lagu yang dipopularkan sebagai nyanyian penghibur,
pendeta dan perintih yang tiada melampaui halkum mereka, hati mereka sudah
terfitnah, apa lagi hati mereka yang mengkaguminya.”

Kata Ibnu Kathir: “Bahawasanya (berlagu) yang dikehendaki mengikut hukum syarak
hanyalah mengelokkan suara yang menimbulkan rasa penghayatan (tadabbur),

105

kefahaman, kekhusyukan, kerendahan hati serta memandu kearah ketaatan kepada
Allah SWT.”

18.9 PEMBAHAGIAN TARANNUM

Sabda RasuluLLah SAW :

“Hendaklah kamu menghiasi bacaan (mencantikkan) bacaan al-Quran dengan suara-
suara kamu (dengan mempelbagaikan suara kamu).”

Tarannum adalah perhiasan kepada bacaan al-Quran. Tarannum sangat berkait rapat
dengan suara kerana dari suara yang elok dan tersusunlah lahirnya tarannum.

Tarannum secara umumnya terbahagi kepada dua kategori:

1. Tarannum bit Tahqiq ( )

o Tarannum yang dibaca dengan kadar tahqiq menurut kaedah ilmu tajwid.
Biasanya kategori ini diamalkan oleh qari-qari Mesir muktabar seperti Syeikh
Abdul Basit Abdul Samad dan lain-lain. Kategori ini digunapakai di dalam Majlis
Tilawah Al-Quran Peringkat Kebangsaan dan Antarabangsa.

2. Tarannum bit Tadwir ( )

o Tarannum yang dibaca dengan kadar tadwir menurut kaedah ilmu tajwid.
Biasanya kategori ini diamalkan oleh oleh Imam-imam Makkah Al-Mukarramah
dan Madinah Al-Munawwarah seperti Fadhilatul Duktur Abdul Rahman bin
Abdul Aziz Al-Sudais dan lain-lain.

18.10 ASAS ALIRAN TARANNUM

• Asas Tarannum Aliran Hijazi

Aliran tarannum Hijazi popular di dunia Islam sebelum tahun 1940-an. Lagu-lagu
asas mereka boleh diketahui dengan kata-kata “Bihumurin jasad”

• Banjakah
• Husaini
• Mayyah
• Rakbi
• Jiharkah
• Sikah
• Dukah

Selain itu terdapat pula lagu-lagu cabang seperti Ruma, Ushshak.
Sun’ani, Yaman Hijaz, Hirab dan lain-lain.

106

• Asas Tarannum Aliran Misri

Selepas tahun 1940-an hingga ke hari ini, aliran tarannum Misri pulalah yang
popular. Tarannum asas aliran Misri ialah:

• Al-Bayyati
• Soba
• Hijaz
• Nahawand
• Rast
• Sikah
• Jiharkah

Selanjutnya terdapat pula tarannum-tarannum seperti Husaini, Huzam, Farahfaza,
Shad, Nawa Athar, Rahat El Arwah dan lain-lain yang kini dianggap sebagai lagu-
lagu cabang (furu).

Terdapat tarannum-tarannum yang bersamaan nama di dalam aliran Hijazi dan
aliran Misri, malah terdapat juga tarannum Misri yang diberi nama Hijaz. Ini
menunjukkan keterbukaan dan keilmuan qari-qari Mesir dalam mengambil,
mengubahsuai dan memperbaharui kearah mencantikkan lagi tarannum-tarannum
sesuai dengan suasana, peredaran zaman dan citarasa terkini, tetapi tidaklah
sampai menghilangkan identiti asal dan yang paling utama, keutuhan tarannum bil
Quran yang berlahjah arab.

• Komponen penting dalam Tarannum
Untuk bertarannum, para qari mestilah mengenali beberapa komponen penting
untuk mengarabkan bacaan mereka.

1. Harakat ( )

Suatu alunan irama yang mengandungi beberapa qit’ah dan satu mahattah.

2. Qit’ah ( )

Suatu alunan irama pendek tanpa mahattah.

3. Burdah Asli Dan Sina’i ( )

Bunga-bunga suara yang terjadi dengan sendirinya dan yang digubah.

4. Mahattah ( )

Suatu bentuk atau gaya penghujung harakat yang sempurna.

5. Salalim Su’ud Dan Nuzul ( )

Suara mendaki dan menurun mengikut ilmu tangga-tangga suara.

107

6. Ikhtilal Al-Lahn ( )

Kemahiran mencondongkan suara.

7. Wuslah Al-Mumathalah ( )

Kemahiran menggabungkan alunan beberapa tarannum yang sesuai di dalam
satu harakat.

18.11 PENILAIAN PENGUKUHAN

1. Terangkan ciri-ciri tarannum.
2. Nyatakan aliran tarannum yang popular pada zaman dahulu.
3. Sebutkan 5 hukum asas tarannum.
4. Sebutkan 7 aliran tarannum Misri.
5. Apakah komponen-komponen penting dalam tarannum?

108

19.0 PENGENALAN TARANNUM DI MALAYSIA

19.1 PENGENALAN
Memahami tarannum yang digunakan di Malaysia oleh para Qari serta

sejarahnya dan perkembangannya.

19.2 HASIL PEMBELAJARAN

1. Menyatakan tarannum yang digunakan di Malaysia beserta contohnya.
2. Menjelaskan ciri dan sifat tarannum Bayyati, Soba, Hijaz, Nahwand, Rast, Sikah

dan Jiharkah.

19.3 TARANNUM DI MALAYSIA

Qari-qari dari Malaysia masa kini telah mempopularkan bacaan al-Quran dengan
tarannum yang disusun seperti berikut :

1. Bayyati, Soba, Hijaz, Nahwand dan Rast.
2. Bayyati, Hijaz, Nahwand, Rast dan Sikah.
3. Bayyati, Nahwand, Rast, Sikah dan Jaharkah.
4. Bayyati, Soba, Nahwand, Rast dan Sikah.
5. Bayyati, Iraqi, Hijaz, Sikah dan Rast.

50% daripada qari di Malaysia membaca dengan bahagian (1) dan (2).
30% pula membaca dengan bacaan mengikut turutan (3).
15% lagi membaca dengan bahagian (4).
5% lagi membaca dengan bacaan mengikut turutan (5).

Namun mengikut seorang pakar tarannum di Malaysia, Hj Nik Jaafar bin Nik Ismail;
susunan lagu-lagu yang popular di Malaysia ialah

1. Bayyati, Soba, Hijaz, Nahwand dan Rast.
2. Bayyati, Hijaz, Nahwand, Rast dan Sikah.
3. Bayyati, Nahwand, Rast, Sikah dan Jiharkah.

Bagi lagu-lagu lain hanya sebagai selingan sahaja.

19.4 JENIS-JENIS TARANNUM

• TARANNUM BAYYATI

Perkataan Bayyati adalah dari bahasa Arab yang bererti rumah atau tempat
kediaman.

Sifat Tarannum Al-Bayyati :
1. Lembut disamping tegas.

109

2. Sesuai dengan tabaqat sederhana.
3. Harmoni.
4. Berunsur ketenangan.

Peranan Tarannum Al-Bayyati :
1. Memantapkan persembahan.
2. Sesuai sebagai tarannum pembukaan dan penutup.
3. Pengukuran kepada tarannum sesudahnya.
4. Dapat menimbulkan kesenian fasohah al-Quran.
5. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat al-Quran.

• TARANNUM SOBA

Bermaksud rindu. dipopularkan kini oleh qari Mesir.

Sifat Tarannum Soba :
1. Gerak ringan meresap jiwa.
2. Alunan lembut yang mendayu.
3. Sesuai dengan tobaqot sederhana.
4. Sesuai dengan ayat memohon, merayu, merintih dan sebagainya.

Peranan Tarannum Soba :
1. Menenangkan persembahan.
2. Membawa kekhusyukan dan keinsafan.
3. Dapat menimbulkan kesenian fasohah Al-Quran.
4. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat Al-Quran.

• TARANNUM HIJAZ

Hijaz ialah sebuah kawasan di dalam Arab Saudi. Sangat popular sebagai suatu
cabang pelopor tarannum dahulu. Tetapi kini tarannum hijaz telah diubahsuai oleh
qari-qari Mesir mengikut zouq budaya mereka.

Sifat Tarannum Hijaz :
1. Gerak lambat tapi berkesan.
2. Ketegasan pendorong semangat.
3. Kelincahan menghidupkan persembahan.
4. Sesuai dengan mana-mana tabaqat.
5. Sesuai dengan ayat perintah, tegas atau marah.

Peranan Tarannum Hijaz :
1. Memberi semangat kepada persembahan.
2. Memberi kepuasan kepada pembaca dan pendengar.
3. Memberi tenaga kepada tarannum sesudahnya.
4. Menunjukkan Ketegasan kepada mesej al-Quran.
5. Dapat menimbulkan kesenian fasohah al-Quran.
6. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat al-Quran.

110

• TARANNUM NAHWAND

Nahwand juga adalah nama suatu tempat. Terletak di Hamadan Parsi (kini Iran).
Tetapi kini Tarannum Nahawand telah diubahsuai oleh qari-qari Mesir mengikut
zouq budaya mereka.

Sifat Tarannum Nahwand :
1. Gerak ringan yang berkesan.
2. Kelembutan bersopan.
3. Sederhana memikat jiwa.
4. Kehalusan seni.
5. Sesuai dengan tabaqat sederhana.

Peranan Tarannum Nahawand
1. Melembutkan bacaan.
2. Menenangkan jiwa pembaca dan pendengar.
3. Sesuai dengan ayat memohon, bercerita dan sebagainya.
4. Dapat menimbulkan kesenian fasohah al-Quran.
5. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat al-Quran.

• TARANNUM RAST

Berasal dari Parsi (Iran) kemudian digunapakai oleh qari-qari Hijazi. Tetapi kini
Tarannum Rast telah diubahsuai oleh qari-qari Mesir mengikut zouq budaya
mereka.

Sifat Tarannum Rast :
1. Gerak lembut disamping ketegasan.
2. Kelembutan alunan.
3. Lincah menyemarakkan.
4. Sesuai dengan mana-mana tabaqat.
5. Sesuai dengan mana-mana bentuk ayat.

Peranan Tarannum Rast :
1. Memberi semangat kepada persembahan.
2. Memberi tenaga kepada tarannum berikutnya.
3. Memberi kepuasan kepada pembaca dan pendengar.
4. Dapat menimbulkan kesenian fasohah al-Quran.
5. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat al-Quran.

• TARANNUM SIKAH

Berasal dari Parsi (Iran) kemudian digunapakai oleh qari-qari Hijazi (pada kurun-
kurun 7 masihi hingga 19 masihi). Tetapi kini Tarannum Sikah telah diubahsuai
oleh qari-qari Mesir mengikut zouq budaya mereka.

111

Sifat Tarannum Sikah :
1. Gerak lambat meyakinkan.
2. Kelembutan menusuk kalbu.
3. Berciri kesedihan dan kerintihan.
4. Sesuai dengan ayat-ayat merayu, memohon, merintih dan sebagainya.
5. Sesuai dengan mana-mana tobaqot.

Peranan Tarannum Sikah :
1. Melembutkan persembahan.
2. Memberi kepuasan kepada pembaca dan pendengar.
3. Membawa kekhusukan dan keinsafan.
4. Dapat menimbulkan kesenian fasohah al-Quran.
5. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat al-Quran.

• TARANNUM JIHARKAH

Berasal dari Parsi (Iran) kemudian digunapakai oleh qari-qari Hijazi (pada kurun 7
masihi hingga 19 masihi). Tetapi kini Tarannum Jiharkah telah diubahsuai oleh
qari-qari Mesir mengikut zouq budaya mereka.

Sifat Tarannum Jiharkah :
1. Gerak ringan yang berkesan.
2. Kelembutan menusuk kalbu.
3. Harmoni.
4. Sesuai dengan ayat-ayat merayu, memohon, merintih dan sebagainya.
5. Sesuai dengan tobaqot sederhana.

Peranan Tarannum Jiharkah :
1. Menenangkan ketegangan persembahan.
2. Melembutkan persembahan.
3. Membawa kekhusukan dan keinsafan.
4. Dapat menimbulkan kesenian fasohah Al-Quran.
5. Dapat menimbulkan perasaan mengkagumi mukjizat Al-Quran.

4.3 LATIHAN PENGUKUHAN

1. Sebutkan 3 susunan lagu tarannum yang popular di Malaysia.
2. Apakah sifat dan peranan bagi Tarannum Hijaz?
3. Apakah sifat dan peranan bagi Tarannum Nahwand?

112

20.0 LATIHAN BACAAN

20.1 AMALI 1 (AL- INSAN, AYAT 1-17)
Bayyati, Hijjaz, Nahwand, Ras & Bayyati Penutup

1 Tarannum Bayyati ‫ﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴﲵﲶ‬
Hakarat 1

Harakat 2 ‫ﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽ‬

Harakat 3 ‫ﲾﲿﳀﳁ‬

Harakat4 ‫ﳂﳃﳄﳅﳆﳇﳈﳉ‬

Harakat 5 ‫ﳊﳋﳌﳍﳎﳏﳐ‬

Harakat 6 ‫ﳑﳒﳓﳔﳕﳖﳗﳘﳙ‬

2 Tarannum Hijaz ‫ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈ‬
Hakarat 1 ‫ﱉﱊﱋﱌﱍﱎﱏﱐ‬
Harakat 2 ‫ﱑﱒﱓﱔﱕﱖﱗﱘ‬
Harakat 3 ‫ﱙﱚﱛﱜﱝﱞﱟﱠﱡﱢﱣ‬
Harakat4

113

3 Tarannum Nahwand ‫ﱤﱥﱦﱧﱨﱩﱪﱫ‬
Hakarat 1

Harakat 2 ‫ﱬﱭﱮﱯﱰﱱﱲﱳﱴ‬

Harakat 3 ‫ﱵﱶﱷﱸﱹﱺ‬

Harakat4 ‫ﱻﱼﱽﱾﱿ‬

Harakat 5 ‫ﲀﲁﲂﲃﲄﲅﲆ‬

4 Tarannum Ras ‫ﲇﲈﲉﲊﲋﲌﲍ‬
Hakarat 1 ‫ﲎﲏﲐﲑﲒﲓﲔﲕﲖ‬

Harakat 2

5 Tarannum Bayyati Penutup ‫ﲗﲘﲙﲚﲛﲜ‬
Hakarat 1 ‫ﲝﲞﲟﲠﲡﲢﲣ‬

Harakat 2

114

20.2 AMALI 2 (AL-BAQARAH, AYAT 119-132)
Bayyati, Hijaz, Nahwand, Rast, Sikah, Jiharkah, Soba, Bayati Penutup

1 Tarannum Bayyati ‫ﳎﳏﳐﳑﳒ‬
Hakarat 1

Harakat 2 ‫ﳔﳕﳖﳗﳘﳙ‬

Harakat 3 ‫ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉ‬

Harakat4 ‫ﱋ ﱌ ﱍ ﱎ ﱏ ﱑﱐ ﱒ ﱓ ﱔ ﱕ‬
‫ﱖﱗﱘﱙﱚﱛ‬

Harakat 5 ‫ﱚﱛﱜﱝﱞﱟﱠﱡﱢ‬

Harakat 6 ‫ﱣﱤﱥﱦﱧﱨﱩﱪ ﱬﱫ‬

2 Tarannum Hijaz ‫ﱭﱮﱯﱰﱱﱲﱳ‬
Hakarat 1 ‫ﱴﱵﱶﱷﱸﱹﱺ‬
Harakat 2
Harakat 3 ‫ﱻﱼﱽﱾﱿ‬
Harakat 4 ‫ﲀﲁﲂﲃﲄﲅﲆﲇ‬

3 Tarannum Nahwand ‫ﲈﲉﲊﲋﲌﲍﲎ‬
Hakarat 1 ‫ﲌﲍﲎﲏﲐﲑﲒ‬

Harakat 2

115

‫‪Harakat 3‬‬ ‫ﲓﲔﲕﲖﲗﲘ ﲚﲙ‬
‫‪Harakat 4‬‬ ‫ﲛﲜﲝﲞﲟ‬
‫‪Harakat 5‬‬
‫ﲡﲢ ﲤﲣﲥﲦﲧﲨﲩﲪ‬

‫‪4 Tarannum Rast‬‬

‫‪Hakarat 1‬‬ ‫ﲫﲬﲭﲮﲯﲰﲱﲲﲳﲴ‬
‫ﲵ‬

‫‪Harakat 2‬‬ ‫ﲷﲸﲹﲺﲻﲼﲽﲾ‬

‫‪Harakat 3‬‬ ‫ﲻﲼﲽﲾﲿﳀﳁﳂ‬

‫‪Harakat 4‬‬ ‫ﳃﳄﳅﳆﳇﳈﳉﳊﳋ ﳌﳍ‬
‫ﳎ‬

‫‪5 Tarannum Sikah‬‬

‫ﳋﳌﳍﳎﳏﳐﳑﳒﳓﳔ ‪Hakarat 1‬‬

‫‪Harakat 2‬‬ ‫ﳖﳗﳘﳙﳚﳛﳜﳝﳞ ﳠﳟ‬

‫‪Harakat 3‬‬ ‫ﳛﳜﳝﳞ ﳠﳟﳡﳢﳣ‬

‫‪Harakat4‬‬ ‫ﱁﱂﱃﱄﱅﱆﱇﱈﱉ‬
‫ﱋﱊ‬

‫‪116‬‬

6 Tarannum Jiharkah ‫ﱈﱉ ﱋﱊﱌﱍﱎﱏﱐ‬
Hakarat 1

Harakat 2 ‫ﱑﱒﱓﱔﱕﱖﱗﱘﱙ‬

Harakat 3 ‫ﱚﱛﱜ ﱞﱝﱟﱠﱡﱢﱣ‬

Harakat 4 ‫ﱤﱥﱦﱧ ﱨﱩﱪﱫ‬
‫ﱬﱭ‬

7 Tarannum Soba

Hakarat 1 ‫ﱫ ﱬ ﱭ ﱮ ﱰﱯ‬
‫ﱱﱲﱳﱴﱵ‬

Harakat 2 ‫ﱶﱷﱸﱹﱺﱻﱼﱽﱾ‬

Harakat 3 ‫ﲀ ﲁ ﲂ ﲄﲃ ﲅ ﲆ ﲇ ﲈ‬
‫ﲉﲊ‬

Harakat 4 ‫ﲋﲌﲍﲎ ﲐﲏﲑﲒﲓﲔﲕ‬

Harakat 5 ‫ﲖﲗﲘﲙﲚ‬

8 Tarannum Bayyati Penutup ‫ﲛﲜﲝﲞﲟﲠ‬
Hakarat 1 ‫ﲡﲢﲣﲤﲥﲦﱠ‬

Harakat 2

117