แบบฝึกทักษะการดุลสมการรีดอกซ์

แบบฝึกทกั ษะ

เร่อื ง การดลุ สมการรีดอกซ์

หน่วยการเรียนร้ทู ี่ 2 เรื่อง เคมไี ฟฟา้
รายวชิ าเคมี 4 รหสั วิชา ว32223

ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี 5
โรงเรยี นอุบลรตั นราชกญั ญาราชวิทยาลยั นครราชสีมา

ภาคเรียนท่ี 2 ปกี ารศึกษา 2563

โดย
นางสาวนฤภร วาตาดา

นักศึกษาฝกึ ประสบการณ์วชิ าชพี ครู
คณะครศุ าสตร์ สาขาวิชาเคมี

มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏนครราชสีมา

แบบฝึกทักษะ

เรื่อง การดุลสมการรีดอกซ์

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เร่ือง เคมไี ฟฟ้า
รายวชิ าเคมี 4 รหัสวิชา ว32223

ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 5
โรงเรยี นอบุ ลรตั นราชกญั ญาราชวทิ ยาลยั นครราชสีมา

ภาคเรียนท่ี 2 ปีการศึกษา 2563

ชือ่ ……………………………………………………………………. ช้นั ……….... เลขท่ี ………....
โรงเรียนอบุ ลรตั นราชกัญญาราชวทิ ยาลัย นครราชสมี า
สานักงานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษามัธยมศกึ ษานครราชสีมา
รายวิชา เคมี 4 รหสั วิชา ว32224 ชั้นมธั ยมศึกษาปีที่ 5

ก

คานา

แบบฝึกทักษะ รายวิชาเคมี 4 เรื่อง การดุลสมการรีดอกซ์ ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 จัดทาข้ึนเพ่ือ
พัฒนาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของผู้เรียน ท้ังได้ประยุกต์ทฤษฎีการพัฒนาสติปัญญาของเพียเจย์
ทฤษฎีพหุปัญญา ความรู้เรื่องศักยภาพสมองกับการเรียนรู้ และรูปแบบการจัดการเรียนรู้
แบบสืบเสาะหาความรู้ ตลอดจนคุณลักษณะอันพึงประสงค์ และสมรรถนะสาคัญของผู้เรียน
ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 (ฉบับปรับปรุง 2560) มาเป็นหลัก เพื่อ
ส่งเสริม ให้ผู้เรียนได้พัฒนาคุณธรรม ควบคู่กับสมรรถนะทางวิทยาศาสตร์ท่ีเน้นกระบวนการคิดอย่าง
สมดุล โดยได้พิจารณาเลือกเน้ือหาในการพัฒนาหน่วยการเรียนรู้ 2 เร่ือง เคมีไฟฟ้า
ระดับช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี 5 ในการสร้าง และพัฒนาแบบฝึกทักษะ การจัดการเรียนรู้ท่ีเน้นผู้เรียนเป็น
สาคัญด้วยกิจกรรมที่หลากหลายตามมาตรฐานการเรียนรู้ และตัวช้ีวัดตามหลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พ.ศ. 2551 (ฉบับปรับปรงุ 2560)

เอกสารฉบับน้ีจัดทาขึ้นเพ่ือใช้ในการเรียนการสอน รายวิชาเคมี 4 รหัสวิชา 32224 ระดับช้ัน
มัธยมศึกษาปีที่ 5 ตามหลักสูตรสถานศึกษาโรงเรียนอุบลรัตนราชกัญญาราชวิทยาลัย นครราชสีมา
พุทธศักราช 2563 โดยหวังเป็นอย่างย่ิงว่านอกจากจะเป็นประโยชน์ต่อผู้เรียนในการเรียนการสอนแล้ว
จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อครู อาจารย์ ที่สามารถนาไปเป็นแนวทางในการ
พฒั นาการจดั การเรยี นการสอนตอ่ ไป หากมีข้อผิดพลาดประการใดต้องขออภยั ไว้ ณ ท่ีน้ี

นฤภร วาตาดา

หนว่ ยการเรยี นรูท้ ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

สารบญั ข

เรือ่ ง หนา้
คานา ก
สารบญั ข
คาช้ีแจงการใชแ้ บบฝึกทักษะ ค
แผนภมู ลิ าดบั ขั้นในการเรยี น ง
คาแนะนาการใช้แบบฝกึ ทกั ษะสาหรับครู จ
คาแนะนาการใชแ้ บบฝกึ ทักษะสาหรบั นักเรียน ฉ
ผลการเรียนรู้ 1
สาระสาคญั 1
สาระการเรยี นรู้ 1
จุดประสงคก์ ารเรียนรู้ 1
แบบทดสอบก่อนเรียน 3
กระดาษคาตอบ 5
บัตรกิจกรรม 6
- บัตรกจิ กรรมท่ี 1 เลขออกซเิ ดชนั หายังไง จาได้ไหม…ลองทบทวนหน่อยซิ 7
- บตั รกจิ กรรมที่ 2 ดุลสมการเคมี…ติดจรวด 8
บัตรเนือ้ หา 9
- บตั รแบบฝึกหัดท่ี 1 การดลุ สมการรีดอกซโ์ ดยใช้เลขออกซเิ ดชัน 14
- บตั รแบบฝึกหดั ที่ 2 การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยใชค้ ร่งึ ปฏิกริ ยิ า 20
แบบทดสอบหลังเรยี น 27
กระดาษคาตอบ 29
บรรณานกุ รม 30
ภาคผนวก 31
เกณฑก์ ารให้คะแนน 32
ตารางบันทึกคะแนน 37
แนวคาตอบบตั รกิจกรรม 38
แนวคาตอบบตั รแบบฝึกหัด 41
แนวคาตอบแบบทดสอบก่อนเรยี น - หลังเรยี น 52

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

คาชีแ้ จงการใชแ้ บบฝึกทักษะ ค

ก่อนนาชดุ แบบฝกึ ทักษะไปใช้ควรปฏบิ ตั ิดงั นี้

1. ศึกษาคู่มือการใช้แบบฝึกทักษะ และปฏิบัติตามข้ันตอนในการใช้แบบฝึกทักษะให้ถูกต้อง
ตามลาดบั

2. ศึกษาแผนการจัดการเรียนรู้อย่างละเอียด และปฏิบัติกิจกรรมตามแผนการจัดการเรียนรู้
ให้ครบทกุ ขนั้ ตอน

3. ศึกษาเนอ้ื หา วธิ กี ารจดั กิจกรรม การวดั และประเมนิ ผลของแบบฝกึ ทกั ษะ

ขั้นตอนการใชแ้ บบฝกึ ทกั ษะ

ครผู ู้ใชแ้ บบฝึกทักษะ จะไดศ้ ึกษาขน้ั ตอนในการใชช้ ุดแบบฝกึ ทกั ษะใหเ้ ขา้ ใจ ดงั นี้
1. นักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน จานวน 10 ข้อ เป็นแบบเลือกตอบ 4 ตัวเลือก

ใช้เวลา 10 นาที
2. ครูอธิบายวธิ ีการเรยี นโดยใชช้ ดุ แบบฝกึ ทักษะ
3. ครูช้ีแจงบทบาทของนักเรียน ให้นักเรียนเข้าใจบทบาทของตนเองในการดาเนินกิจกรรมใน

แต่ละชุดแบบฝกึ ทกั ษะ
4. ครเู ปดิ โอกาสให้นักเรียนซกั ถามเกยี่ วกบั วิธี หรือขั้นตอน หรือบทบาทของนักเรียน ตลอดจน

ขอ้ สงสัยอน่ื ๆ
5. ครูดาเนินการจัดกิจกรรมตามที่กาหนดไว้ในแผนการจัดการเรียนรู้ เพ่ือกระตุ้นให้นักเรียน

เกิดความสนใจในเน้ือหาทีก่ าลังเรยี น
6. ครดู าเนนิ การจดั กิจกรรมตามทกี่ าหนดไว้ในแผนการจัดการเรยี นรู้โดยคานึงถึงความสามารถ

ในการรับรู้ของนักเรียน และเน้นผู้เรียนเป็นสาคัญ ให้นักเรียนได้ปฏิบัติตามกิจกรรมที่กาหนดไว้
ลักษณะการจัดกิจกรรมการเรยี นรู้ ควรปฏิบัติ ดังนี้ อธิบายเรื่องราวจากเร่ืองท่ีสอน โดยใช้วิธีการ
ตา่ ง ๆ เช่น การอธิบาย การซักถาม การให้เด็กแสดงความคิดเห็น การสาธิตประกอบการทดลอง
เปน็ ตน้

7. ครูและนักเรยี นรว่ มกนั สรุปสิ่งที่ไดเ้ รียนมา โดยใหน้ ักเรยี นอภิปราย และครูคอยช้แี นะ
8. นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ เป็นแบบเลือกตอบ 4 ตัวเลือก
ใชเ้ วลา 10 นาที

หนว่ ยการเรียนร้ทู ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

ง

แผนภูมลิ าดบั ข้ันในการเรียน
โดยใช้แบบฝึกทกั ษะ

เรอื่ ง การดลุ สมการรีดอกซ์

1) อา่ นคาช้แี จงและคาแนะนาการใชแ้ บบฝกึ ทกั ษะ

2) ศึกษาแบบฝกึ ทกั ษะโดยปฏิบตั กิ ิจกรรมดงั น้ี ไม่ผ่านเกณฑ์
2.1 ทาแบบทดสอบก่อนเรยี น
2.2 ทาบตั รกจิ กรรม
2.3 ศกึ ษาบตั รเนอ้ื หา
2.4 ทาบัตรแบบฝึกหดั
2.5 ทาแบบทดสอบหลังเรียน

3) ตรวจคาตอบแบบทดสอบก่อนเรยี น – หลังเรียน การประเมนิ ผล
บัตรแบบฝึกหดั จากเฉลย

4) ศึกษาเรอ่ื งใหม่ ผ่านเกณฑ์

หน่วยการเรียนรู้ท่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จ

คาแนะนาสาหรบั ครู

1. ครูควรศึกษาและทาความเข้าใจวิธีการใช้แบบฝึกทักษะ ขั้นตอนการดาเนินกิจกรรม การใช้สื่อและ
อุปกรณ์ รวมทง้ั วิธีวดั และประเมนิ ผลของชดุ กจิ กรรมการเรียนรูใ้ ห้ชัดเจน

2. ครูควรเตรียมการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ล่วงหน้า และเตรียมสถานท่ีตลอดจน สื่อต่าง ๆ ให้พร้อม
กอ่ นใช้ชดุ การเรยี นรู้

3. การจัดชั้นเรียนจัดนักเรียนน่ังเป็นกลุ่ม กลุ่มละ 4 - 5คน คละ เก่ง ปานกลาง อ่อน ตามความเหมาะสม
เพ่อื ฝกึ ทกั ษะการทางานกลมุ่ (ทกั ษะกระบวนการ) รว่ มกบั ผอู้ น่ื

4. ครูควรช้ีแจงบทบาทของนักเรียน เวลาท่ีใช้ในการประกอบกิจกรรมแต่ละกิจกรรม หรือแต่ละ
แผนการจดั การเรยี นรู้ ให้นักเรียนทราบ

5. แจ้งจดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้ใหน้ ักเรยี นทราบ
6. ให้นกั เรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน เพอื่ ประเมนิ ความรเู้ ดิมของนักเรยี น ก่อนเรม่ิ เรยี น
7. แจกแบบฝึกทักษะให้นักเรียนศึกษา และแนะนาวิธีใช้แบบฝึกทักษะ เพื่อนักเรียน
จะไดป้ ฏบิ ัตไิ ดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง
8. ดาเนินการสอนตามกจิ กรรมการเรียนรู้ท่ีกาหนดไว้ในแผนการจัดการเรยี นรู้
9. ในขณะที่นักเรียนปฏิบัติกิจกรรม ครูควรให้การดูแลอย่างท่ัวถึง และให้คาแนะนากรณีท่ีนักเรียนไม่
เข้าใจในกิจกรรมต่าง ๆ และต้องพยายามกระตุ้นใหน้ กั เรยี นปฏิบตั ิกิจกรรมด้วยตนเองมากที่สุด
10. หากมนี ักเรยี นคนใดเรียนไม่ทัน ครูควรให้คาแนะนา หรืออาจมอบหมายงาน หรือเอกสารให้ศึกษา
เพิ่มเติมในเวลาว่าง
11. ให้นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน หลงั จากท่ีเรียนโดยใชแ้ บบฝกึ ทักษะ เสรจ็ เรยี บร้อยใน
แตล่ ะชดุ
12. เม่ือนักเรียนทาแบบทดสอบก่อนเรียน ครูควรตรวจคาตอบแล้วแจ้งคะแนนให้นักเรียนทราบทันที
และเม่ือเรียนจบเนื้อหาให้นักเรียนทาแบบทดสอบหลังเรียน ครูตรวจคาตอบแล้วแจ้งคะแนนให้นักเรียน
ทราบ เพ่อื ดูความกา้ วหน้าของตนเอง หากมนี ักเรียนไมผ่ ่านเกณฑ์ ครูควรให้นักเรียนรับแบบฝึกทักษะ ไปศึกษาเอง
เพิม่ เตมิ นอกเวลาเรยี น
13. ครูควรสรุปผลการใช้แบบฝึกทักษะ สภาพปัญหา และข้อเสนอแนะ หลังจากใช้แบบฝึกทักษะ แต่
ละคร้งั เพื่อนาไปปรบั ปรุงในการใชค้ รง้ั ตอ่ ไป

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

ฉ

คาแนะนาสาหรับนักเรยี น

1. อา่ นคูม่ ือการใช้แบบฝกึ ทกั ษะ และบทบาทของนักเรียนใหเ้ ขา้ ใจก่อนลงมือศึกษาแบบฝกึ ทักษะ
2. นกั เรียนรับแบบฝึกทักษะ คนละ 1 ชุดทคี่ รูผูส้ อน
3. ทาแบบทดสอบก่อนเรียนจานวน 10 ข้อ โดยใชเ้ วลา 10 นาที เพ่ือประเมินความรเู้ ดมิ ของนักเรียน
4. นกั เรียนศึกษาแบบฝึกทกั ษะ ตามขน้ั ตอนทรี่ ะบไุ ว้
5. ทาแบบทดสอบหลังเรียน จานวน 10 ข้อ โดยใช้เวลา 10 นาที เพ่ือทราบความก้าวหน้าในการเรียน
ของนักเรยี นหลังจากทากิจกรรมเสร็จเรียบรอ้ ย
6. บอกคะแนนที่ทาได้จากแบบทดสอบหลังเรียนให้ครูทราบเพ่ือบันทึกลงในแบบบันทึกผลการประเมิน
ด้านความรจู้ ากการทากจิ กรรมตามแบบฝึกทักษะ เพือ่ หาคะแนนสรปุ
7. ในการทาแบบฝึกทักษะ ทุกชุด ขอให้นักเรียนทาด้วยความตั้งใจ ให้ความร่วมมือ และมีความซื่อสัตย์
ต่อตนเองใหม้ ากทสี่ ุด โดยไม่ดูเฉลยกอ่ นทากิจกรรม และแบบทดสอบ
8. หากนักเรียนคนใดเรียนไม่ทัน หรือเรียนยังไม่เข้าใจ ให้รับแบบฝึกทักษะ ไปศึกษาเพิ่มเติมนอกเวลา
เรียน เพอ่ื ใหเ้ ขา้ ใจมากยงิ่ ข้นึ

หน่วยการเรียนรูท้ ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

1

สาระสาคัญ

ปฏิกิริยารีดอกซ์เขียนแทนได้ด้วยสมการรีดอกซ์ซ่ึงการดุลสมการรีดอกซ์
ทาไดโ้ ดยการใชเ้ ลขออกซิเดชนั และวิธีครึ่งปฏิกิริยา

สาระการเรยี นรู้

การดลุ สมการรีดอกซ์

จดุ ประสงคก์ ารเรียนรู้

1. ดา้ นความรู้ (K)
นักเรยี นสามารถอธิบายหลักการดลุ สมการรีดอกซโ์ ดยวิธเี ลขออกซิเดชนั และ

วธิ ีคร่งึ ปฏกิ ริ ยิ าได้
2. ด้านทักษะ/กระบวนการ (P)
นักเรยี นสามารถดลุ สมการรีดอกซ์โดยวธิ เี ลขออกซเิ ดชันและวธิ คี ร่งึ ปฏกิ ริ ิยาได้
3. ดา้ นคณุ ลกั ษณะ/เจตคติ (A)
นกั เรียนมวี ินยั มคี วามซอ่ื สตั ย์สจุ ริต ใฝเ่ รยี นรู้ และมุง่ มั่นในการทางาน

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

2

ยินดีต้อนรบั นกั เรียนเข้าสแู่ บบฝึกทกั ษะ
เรื่อง การดลุ สมการรีดอกซ์

แบบฝึกทักษะนเ้ี ปน็ แบบฝึกทกั ษะที่ให้นักเรียนได้เรียนรู้ เรอ่ื งการดุลสมการรดี อกซ์
ซงึ่ ประกอบด้วย เนอื้ หาดังน้ี

1. ความหมายของการดุลสมการรีดอกซ์
2. การดลุ สมการรีดอกซโ์ ดยวธิ ีเลขออกซเิ ดชัน
3. การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยวิธีครง่ึ ปฏิกิริยา
เวลาท่ีใช้ในแบบฝกึ ทักษะ เรอื่ ง การดุลสมการรีดอกซ์ ทง้ั หมด 2 ชว่ั โมง

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

3

แบบทดสอบ กอ่ นเรียน

แบบฝกึ ทกั ษะ เรอื่ ง การดุลสมการรดี อกซ์
รายวิชาเคมี 4 รหัสวิชา ว 32224 ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 5
คาชแี้ จง
1. แบบทดสอบน้ีเป็นแบบปรนัยชนิดเลือกตอบ 4 ตัวเลอื ก จานวน 10 ข้อ 10 คะแนน
2. เลือกคาตอบทถ่ี กู ตอ้ งเพียง 1 ข้อ โดยทาเครื่องหมาย X ตรงกับคาตอบทถ่ี กู ต้อง

1. สมการใดตอ่ ไปน้เี ป็นสมการรีดอกซ์ทด่ี ุลแล้ว
ก. 2NH3 + 5O2 → 2NO + 3H2O
ข. Co(NO3)2 + 6KCN → K4Co(CN)6 + 2KNO3
ค. 2K2Cr2O4 + 2HCl → K2Cr2O7 + 2KCl + H2O
ง. 2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O

ใช้ตอบคาถามข้อ 2 – 8
กาหนดให้ เมอื่ ต้องการดุลสมการของปฏกิ ริ ยิ าระหวา่ ง Cu กบั HNO3 ดงั สมการ
aCu(s) + bNO3- (aq) + xH+ (aq) → cCu2+(aq) + dNO(g) + yH2O(l)
2. อัตราส่วนจานวนโมลของ H+ : H2O ในสมการทด่ี ุลแลว้ มีค่าเป็นเทา่ ใด

ก. 3 : 8
ข. 8 : 4
ค. 2 : 2
ง. 2 : 4
3. ถา้ เลขสมั ประสิทธ์ขิ อง Cu เป็น 1 เลขสมั ประสทิ ธ์ขิ อง H2O เปน็ เทา่ ใด
ก. 2
ข. 4
ค. 8/3
ง. 4/3
4. เลขสัมประสทิ ธิ์จานวนโมลรวมทง้ั หมดหลังจากท่ดี ลุ สมการแลว้ มีค่าเท่าใด
ก. 26
ข. 24
ค. 22
ง. 20

หน่วยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

4

5. นกั เรยี นสามารถเขยี นครง่ึ ปฏิกิรยิ าออกซิเดชนั ได้ตรงตามขอ้ ใด

ก. Cu(s) → Cu2+(aq) + 2e-
ข. Cu2+(aq) + 2e- → Cu(s)
ค. NO3- (aq) + 3e- → NO(g)
ง. NO(g) → NO3- (aq) + 3e-
6. . จากสมการรดี อกซ์ทดี่ ลุ แล้วมีการถ่ายโอนอเิ ลก็ ตรอนท้งั หมดกี่โมลอิเล็กตรอน
ก. 6
ข. 5
ค. 3
ง. 2
7. จากสมการรีดอกซ์ที่ดุลแล้ว a , b , c และ d มคี ่าเทา่ ไร ตามลาดับ
ก. 2 , 3 , 3 , 2
ข. 4 , 2 , 4 , 2
ค. 3 , 2 , 3 , 2
ง. 3 , 8 , 8 , 2
8. จากสมการรดี อกซ์ท่ีดลุ แลว้ ผลรวมประจไุ ฟฟ้ารวมของสารตั้งต้นและผลติ ภัณฑม์ คี า่ เท่าใด
ก. +4
ข. +6
ค. +8
ง. +10

9. ครึ่งปฏกิ ริ ยิ า Cr2O72- + H+ + e- → Cr3+ + H2O ถ้าคร่ึงปฏกิ ริ ยิ านเ้ี กดิ สมบูรณ์เม่ือใช้
Cr2O72- 1 mol ขอ้ ใดถูกต้อง

ก. H+ 7 mol รับอเิ ลก็ ตรอน 3 mol
ข. H+ 7 mol รบั อิเล็กตรอน 6 mol
ค. H+ 14 mol รับอิเล็กตรอน 3 mol
ง. H+ 14 mol รบั อิเลก็ ตรอน 6 mol

10. จากปฏิกิรยิ า aMnO2 + bFe2+ + cH+ → dMn2+ + eFe3+ + fH2O
ก. 1 , 2
ข. 2 , 1
ค. 1 , 1
ง. 2 , 2

หน่วยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

5

กระดาษคาตอบ

ชื่อ..........................................นามสกลุ ................................ช้ัน................เลขท.่ี ...........

ข้อ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

เกณฑ์การประเมิน คะแนนทไ่ี ด้………………………
คะแนนเต็ม 10 คะแนน ผ่าน
8 - 10 คะแนน ดมี าก ไมผ่ ่าน
5 - 7 คะแนน พอใช้
0 - 4 คะแนน ปรับปรุง

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

6

บตั รกิจกรรม

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 2 เคมีไฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

7

บัตรกิจกรรมที่ 1 เลขออกซิเดชนั หายังไง จาไดไ้ หม…ลองทบทวนหน่อยซิ

ใหน้ กั เรียนเขียนขอ้ กาหนดและวิธีการหาเลขออกซเิ ดชนั

หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 2 เคมไี ฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

8

บัตรกิจกรรมที่ 2 ดุลสมการเคมี…ตดิ จรวด

ใหน้ กั เรยี นดุลสมการเคมีตอ่ ไปนีใ้ หถ้ กู ต้อง โดยเตมิ ตัวเลขสมั ประสิทธห์ น้าธาตุและสารประกอบ

1. ……H2 + ……O2 → ……H2O
2. ……H2 + ……I2 → ……HI
3. ……N2 + ……H2 → ……NH3
4. ……Mg + ……H+ → ……Mg2+ + ……H2
5. ……Cl2 + ……Na2S → ……S + ……NaCl
6. ……PbO2 + ……H2 → ……Pb + ……H2O
7. ……Fe3+ + ……I- → ……Fe2+ + ……I2
8. ……K + ……H2O → ……KOH + ……H2
9. ……FeS + ……O2 → ……FeO + ……SO2
10. ……N2H4 + ……O2 → ……N2 + ……H2O

หนว่ ยการเรียนรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

9

บตบั ตั รรเเนนอื้ือ้ หหา า

หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

10

บตั รเน้ือหา
การดลุ สมการรีดอกซ์

การดุลสมการรีดอกซ์

การดุลสมการรีดอกซ์มีหลักการเดียวกับการดุลสมการเคมีทั่วไปคือ เติมเลขสัมประสิทธ์ิ
หน้าสารตั้งต้นและผลิตภัณฑ์เพ่ือทาให้ผลรวมของจานวนอะตอมของธาตุแต่ละชนิด และประจุ
ไฟฟ้ารวม ในด้านซ้ายเท่ากับด้านขวาของสมการ แต่สาหรับปฏิกิริยารีดอกซ์ท่ีมีความซับซ้อน
ควรใช้วิธีเฉพาะ สาหรับการดุลสมการรีดอกซ์ซ่ึงมี 2 วิธี คือ วิธีเลขออกซิเดชันและวิธีครึ่ง
ปฏิกิรยิ า ดงั น้ี

1. การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยวิธีเลขออกซเิ ดชนั

ดลุ สมการรดี อกซ์ต่อไปนี้

Al(s) + Zn2+(aq) → Al3+(aq) + Zn(s)

ขน้ั ที่ 1 พจิ ารณาเลขออกซิเดชันท่เี ปล่ียนแปลง

Al(s) + Zn2+(aq) → Al3+(aq) + Zn(s)

เลขออกซเิ ดชัน 0 +2 +3 0

AI มเี ลขออกซิเดชนั เพ่มิ ขึน้ 3 สว่ น Zn มเี ลขออกซิเดชนั ลดลง 2

ข้นั ที่ 2 ดลุ เลขออกซเิ ดชนั ทเ่ี พม่ิ ขน้ึ ให้เท่ากันกับเลขออกซิเดชันทีล่ ดลง โดยเตมิ เลขสัมประสิทธ์ิ
หน้าสารตง้ั ต้นและผลติ ภัณฑ์

เพ่มิ ขน้ึ 2 x 3 = 6

2Al(s) + 3Zn2+(aq) → 2Al3+(aq) +3Zn(s)

ลดลง 3 x 2 = 6

ข้นั ที่ 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตุทีไ่ ม่เปล่ยี นเลขออกซิเดชัน ซงึ่ ในทน่ี ีไ้ มม่ ธี าตุที่ไมเ่ ปลีย่ น
เลขออกซเิ ดชัน

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

11

ข้ันท่ี 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า

ทางดา้ นซ้ายและดา้ นขวาของสมการ ซง่ึ ตอ้ งได้จานวนเทา่ กนั

2Al(s) + 3Zn2+(aq) 2Al3+(aq) + 3Zn(s)

จานวน Al 2 2

จานวน Zn 3 3

ผลรวมประจุไฟฟา้ 0 + 3(2+) = 6+ 2(3+) + 0 = 6+

ดังน้ัน สมการรดี อกซ์ทด่ี ลุ แล้ว เป็นดังน้ี
2Al(s) + 3Zn2+(aq) → 2Al3+(aq) + 3Zn(s)

สรปุ ขน้ั ตอนการดุลสมการรดี อกซ์ โดยวธิ เี ลขออกซเิ ดชันไดด้ งั นี้
1. พจิ ารณาเลขออกซเิ ดชันท่เี ปลยี่ นแปลง
2. ดุลเลขออกซเิ ดชันท่เี พม่ิ ข้ึนใหเ้ ท่ากับเลขออกซิเดชนั ที่ลดลง
3. ดลุ จานวนอะตอมของธาตุท่ีไมเ่ ปล่ียนเลขออกซิเดชนั

- ดลุ จานวนอะตอมท่ีไม่ใช่ O และ H
- ดุลจานวนอะตอม O โดยการเตมิ H2O และดุลอะตอม H โดยเตมิ H+
- สาหรบั ปฏกิ ิรยิ าในภาวะเบส ใหเ้ ติม OH- จานวนเท่ากบั H+ ทั้งสองดา้ น ของสมการ
รวม H+ กับ OH- เปน็ H2O และหักล้าง H2O ที่ปรากฏท้ังสองดา้ น ของสมการ

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

12

2. การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยวธิ ีคร่ึงปฏิกริ ยิ า

ดลุ สมการรดี อกซ์ตอ่ ไปนีโ้ ดยวธิ คี รึง่ ปฏิกิริยา

Cr2O72-(aq) + I-(aq) → Cr3+(aq) + I2(aq) (ในภาวะกรด)

วิธีทา พิจารณาการเปล่ียนเลขออกซิเดชันของธาตุเพ่ือกาหนดคร่ึงปฏิกิริยาออกซิเดชันและ

คร่งึ ปฏิกิรยิ ารดี ักชัน

เลขออกซเิ ดชัน Cr2O72-(aq) + I-(aq) → Cr3+(aq) + I2(aq)
+6 -1 +3 0

ครงึ่ ปฏิกริ ิยาออกซิเดชนั I-(aq) → I2(aq)
คร่ึงปฏิกิริยารีดักชนั Cr2O72-(aq) → Cr3+(aq)

ข้นั ท่ี 1 ดลุ จานวนอะตอมของแต่ละธาตุและผลรวมประจไุ ฟฟ้าในแต่ละครง่ึ ปฏิกิริยา ดงั น้ี

ดลุ จานวนอะตอมท่ีไม่ใช่ O และ H ครึง่ ปฏกิ ิรยิ าออกซิเดชนั
ดลุ จานวนอะตอม O โดยเตมิ H2O
ดุลจานวนอะตอม H โดยเติม H+ 2I-(aq) → I2(aq)
ดลุ จานวนประจไุ ฟฟ้า โดยเติม e- ไม่มี O จงึ ไม่ตอ้ งเติม H2O
ไม่มี H จึงไม่ตอ้ งเติม H+
ดุลจานวนอะตอมที่ไมใ่ ช่ O และ H
ดุลจานวนอะตอม O โดยเติม H2O 2I-(aq) → I2(aq) + 2e-
ดลุ จานวนอะตอม H โดยเติม H+
ดลุ จานวนประจไุ ฟฟ้า โดยเติม e- คร่งึ ปฏกิ ริ ิยารีดักชนั

Cr2O72-(aq) → 2Cr3+(aq)
Cr2O72-(aq) → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)
Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) + 6e- → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)

ข้ันท่ี 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละครึ่งปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขท่ีเหมาะสม ซึ่ง
เป็นตวั เลขจานวนเตม็ ทีน่ อ้ ยท่สี ดุ

คร่ึงปฏิกิริยาออกซเิ ดชัน 2I-(aq) → I2(aq) + 2e-
คณู ด้วย 3 เพื่อให้มี 6e- เทา่ กบั ครึ่งปฏกิ ริ ิยารีดักชนั

6I-(aq) → 3I2(aq) + 6e-
ครง่ึ ปฏิกริ ยิ ารีดักชนั Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) + 6e- → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)

Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) + 6e- → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)

หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

13

ข้ันท่ี 3 รวมสองครึ่งปฏิกิริยาเข้าด้วยกันแล้วหักล้างจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ท่ี
เหมอื นกนั ออกทงั้ สองด้านด้วยจานวนท่เี ทา่ กนั

6I-(aq) → 3I2(aq) + 6e-
Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) + 6e- → 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)
6I-(aq) + Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) → 3I2(aq) + 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)

ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า ทาง
ด้านซา้ ยและดา้ นขวาของสมการ ซึง่ ต้องไดจ้ านวนเท่ากัน

จานวน Cr 6I-(aq) + Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) 3I2(aq) + 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)
จานวน I 2 2
จานวน O 6 6
จานวน H
ผลรวมประจไุ ฟฟา้ 7 7

14 14

6(1-) + (2-) + 14(1+) = 6+ 2(3+) + 0 + ) = 6+

ดงั นนั้ สมการรีดอกซ์ทีด่ ุลแล้ว เปน็ ดงั นี้
6I-(aq) + Cr2O72-(aq) + 14H+(aq) → 3I2(aq) + 2Cr3+(aq) + 7H2O(l)

สรุปข้นั ตอนการดลุ สมการรดี อกซ์โดยวธิ คี รึง่ ปฏกิ ริ ิยาไดด้ ังน้ี
1. ดุลจานวนอะตอมของธาตุและผลรวมของประจุไฟฟ้าในแต่ละคร่ึงปฏิกิริยา
โดยมีลาดบั ดงั น้ี

- ดลุ จานวนอะตอมท่ีไมใ่ ช่ O และ H
- ดลุ จานวนอะตอม O โดยการเติม H2O
- ดุลจานวนอะตอม H โดยการเตมิ H+
- ดุลจานวนประจไุ ฟฟ้า โดยการเติม e-
2. ทาจานวน e- ในแต่ละคร่งึ ปฏกิ ิริยาให้เท่ากนั
3. รวมสองคร่งึ ปฏิกิรยิ าเขา้ ด้วยกนั และหักลา้ งจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ที่
เหมอื นในสองด้านของสมการ สาหรบั ปฏกิ ริ ิยาในภาวะเบส ใหเ้ ตมิ OH- จานวนเท่ากับ H+ ทั้งสอง
ดา้ นของสมการ รวม H+ กบั OH- เป็น H2O และหกั ล้าง H2O ที่ปรากฏทัง้ สองด้านของสมการ

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

14

บัตรแบบฝึกหัดท่ี 1 การดุลสมการรีดอกซ์โดยใช้เลขออกซิเดชัน

จงดุลสมการรีดอกซ์ต่อไปนโี้ ดยใชเ้ ลขออกซเิ ดชัน โดยแสดงวิธีดุลสมการใหช้ ัดเจน

1. Cu(s) + Au3+ (aq)→ Cu2+(aq) + Au(s)

ขน้ั ที่ 1 พจิ ารณาเลขออกซเิ ดชนั ที่เปลย่ี นแปลง
…………………………………

Cu(s) + Au3+ (aq)→ Cu2+(aq) + Au(s)

…………………………………

เลขออกซิเดชัน ……… ……… ……… ………

ข้นั ท่ี 2 ดลุ เลขออกซเิ ดชนั ที่เพิม่ ข้ึนให้เทา่ กนั กบั เลขออกซิเดชันที่ลดลง โดยเติมเลขสัมประสิทธิห์ น้าสารต้ัง
ตน้ และผลติ ภณั ฑ์ เขียนเลขออกซิเดชันที่เพิ่มขึ้นไว้ขา้ งหนา้ ตัวออกซิไดซ์ และเลขออกซิเดชนั ท่ีลดลงไว้หน้าตวั
รดี ิวซ์

……Cu(s) + ……Au3+ (aq)→ ……Cu2+(aq) + ……Au(s)

ข้นั ที่ 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตทุ ี่ไมเ่ ปลย่ี นเลขออกซเิ ดชัน
- ดลุ จานวนอะตอมท่ไี มใ่ ช่ O และ H
- ดลุ จานวนอะตอม O โดยการเตมิ H2O และดลุ อะตอม H โดยเติม H+
- สาหรับปฏิกิริยาในภาวะเบส ให้เตมิ OH- จานวนเท่ากับ H+ ทัง้ สองดา้ น ของสมการ รวม H+

กบั OH- เปน็ H2O และหักล้าง H2O ท่ีปรากฏทัง้ สองด้านของสมการ

……Cu(s) + ……Au3+ (aq)→ ……Cu2+(aq) + ……Au(s)

ขน้ั ท่ี 4 ตรวจสอบความถกู ต้อง โดยนบั ผลรวมของจานวนอะตอมของแตล่ ะธาตแุ ละประจไุ ฟฟ้า ทางด้านซ้าย
และด้านขวาของสมการ ซ่ึงต้องได้จานวนเทา่ กัน

……Cu(s) + ……Au3+ (aq) ……Cu2+(aq) + ……Au(s)

จานวน Cu

จานวน Au

ผลรวมประจไุ ฟฟา้

ดงั นั้น สมการรีดอกซ์ท่ดี ลุ แล้ว เป็นดงั น้ี
………………………………………………………… → …………………………………………………………

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 2 เคมไี ฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

จงดลุ สมการรดี อกซ์ต่อไปน้โี ดยใช้เลขออกซิเดชนั โดยแสดงวิธีดลุ สมการใหช้ ัดเจน 15

2. BiO3- + Mn2+ → Bi3+ + MnO4-

ขั้นที่ 1 พจิ ารณาเลขออกซิเดชันท่เี ปล่ียนแปลง
…………………………………

BiO3- + Mn2+ → Bi3+ + MnO4-

…………………………………
เลขออกซเิ ดชัน …… …… ……… ……… …… ……

ขน้ั ที่ 2 ดลุ เลขออกซเิ ดชันทเี่ พ่มิ ข้นึ ใหเ้ ทา่ กนั กับเลขออกซเิ ดชันท่ลี ดลง โดยเติมเลขสัมประสทิ ธ์ิ
หน้าสารตงั้ ตน้ และผลิตภณั ฑ์ เขียนเลขออกซเิ ดชนั ท่ีเพม่ิ ขึน้ ไวข้ ้างหน้าตัวออกซไิ ดซ์ และเลข
ออกซเิ ดชนั ท่ลี ดลงไวห้ น้าตวั รดี ิวซ์

……BiO3- + ……Mn2+ → ……Bi3+ + ……MnO4-

ขน้ั ที่ 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตทุ ีไ่ ม่เปล่ยี นเลขออกซเิ ดชนั
- ดุลจานวนอะตอมทไ่ี ม่ใช่ O และ H
- ดุลจานวนอะตอม O โดยการเตมิ H2O และดุลอะตอม H โดยเติม H+
- สาหรบั ปฏกิ ิรยิ าในภาวะเบส ใหเ้ ติม OH- จานวนเทา่ กับ H+ ท้ังสองดา้ น ของสมการ

รวม H+ กับ OH- เปน็ H2O และหกั ลา้ ง H2O ท่ีปรากฏทง้ั สองดา้ นของสมการ

……BiO3- + ……Mn2+ + ………… → ……Bi3+ + ……MnO4- + …………

ข้ันท่ี 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า
ทางด้านซา้ ยและด้านขวาของสมการ ซ่งึ ต้องได้จานวนเทา่ กัน

…..BiO3- + ……Mn2+ + ………..… …..Bi3+ + …..MnO4- + ……..…..

จานวน Bi

จานวน Mn

จานวน O

จานวน H

ผลรวมประจไุ ฟฟา้

ดงั น้ัน สมการรีดอกซ์ที่ดลุ แล้ว เป็นดงั น้ี
………………………………………………………… → …………………………………………………………

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จงดุลสมการรดี อกซ์ต่อไปนโี้ ดยใช้เลขออกซเิ ดชนั โดยแสดงวธิ ดี ุลสมการใหช้ ดั เจน 16

3. MnO4-(aq) + SO32-(aq) → MnO2(aq) + SO42-(aq) (ในสภาวะเบส)

ขั้นที่ 1 พจิ ารณาเลขออกซเิ ดชันทเี่ ปล่ยี นแปลง
…………………………………

MnO4-(aq) + SO32-(aq) → MnO2(aq) + SO42-(aq)
เลขออกซิเดชนั …… …… …… …… ………………………………………………… ……

ขั้นที่ 2 ดลุ เลขออกซิเดชนั ทเี่ พิม่ ขนึ้ ใหเ้ ทา่ กันกบั เลขออกซเิ ดชนั ท่ีลดลง โดยเติมเลขสัมประสทิ ธ์ิ
หนา้ สารต้ังต้นและผลติ ภณั ฑ์เขียนเลขออกซิเดชันท่ีเพ่ิมข้นึ ไว้ขา้ งหน้าตวั ออกซไิ ดซ์ และเลข
ออกซิเดชันที่ลดลงไว้หนา้ ตัวรีดวิ ซ์

…… MnO4-(aq) + …… SO32-(aq) → …… MnO2(aq) + ……SO42-(aq)

ข้นั ที่ 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตุทไี่ ม่เปล่ยี นเลขออกซเิ ดชนั
- ดุลจานวนอะตอมที่ไมใ่ ช่ O และ H
- ดลุ จานวนอะตอม O โดยการเติม H2O และดลุ อะตอม H โดยเตมิ H+

… MnO4-(aq) + … SO32-(aq) + ……… → … MnO2(aq) + …SO42-(aq) + ………
- สาหรบั ปฏิกริ ิยาในภาวะเบส ใหเ้ ติม OH- จานวนเทา่ กบั H+ ทง้ั สองด้าน ของ

สมการ รวม H+ กบั OH- เปน็ H2O
…MnO4-(aq) +…SO32-(aq)+ ………+ ………→ …MnO2(aq)+…SO42-(aq)+ ………+ ………

และห…กั Mลา้ nงOH4-2(Oaqท) ี่ป+ร…ากSฏOท32ัง้ -ส(aอqง)ด+้าน…ข…อ…งส→มการ…MnO2(aq) + …SO42-(aq) + …………

ขั้นท่ี 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า
ทางดา้ นซ้ายและด้านขวาของสมการ ซ่ึงต้องได้จานวนเทา่ กัน

ดังน้ัน สมการรีดอกซ์ทด่ี ลุ แล้ว เป็นดังนี้
………………………………………………………… → …………………………………………………………

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

จงดลุ สมการรดี อกซ์ตอ่ ไปนี้โดยใช้เลขออกซเิ ดชัน โดยแสดงวธิ ีดลุ สมการใหช้ ดั เจน 17

4. Al(s) + H+ (aq) → Al3+(aq) + H2 (g)

ขนั้ ท่ี 1 พิจารณาเลขออกซเิ ดชนั ท่ีเปลี่ยนแปลง

ขั้นท่ี 2 ดุลเลขออกซิเดชันทเ่ี พม่ิ ขน้ึ ให้เท่ากันกบั เลขออกซิเดชันทล่ี ดลง โดยเตมิ เลขสัมประสิทธ์ิ
หน้าสารตงั้ ต้นและผลิตภัณฑ์ เขยี นเลขออกซเิ ดชนั ที่เพ่ิมขน้ึ ไวข้ า้ งหนา้ ตวั ออกซไิ ดซ์ และเลข
ออกซิเดชันท่ลี ดลงไวห้ นา้ ตัวรดี วิ ซ์

ขนั้ ท่ี 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตุท่ไี มเ่ ปลยี่ นเลขออกซเิ ดชนั
- ดลุ จานวนอะตอมที่ไมใ่ ช่ O และ H
- ดลุ จานวนอะตอม O โดยการเติม H2O และดุลอะตอม H โดยเติม H+
- สาหรับปฏกิ ิริยาในภาวะเบส ให้เตมิ OH- จานวนเท่ากับ H+ ทัง้ สองดา้ น ของสมการ

รวม H+ กับ OH- เป็น H2O และหกั ล้าง H2O ทปี่ รากฏท้ังสองดา้ นของสมการ

ขั้นที่ 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า
ทางด้านซา้ ยและด้านขวาของสมการ ซ่งึ ต้องไดจ้ านวนเท่ากัน

ดงั นั้น สมการรีดอกซ์ทด่ี ลุ แล้ว เป็นดังนี้

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 2 เคมไี ฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

จงดุลสมการรดี อกซ์ต่อไปน้ีโดยใช้เลขออกซเิ ดชัน โดยแสดงวิธดี ุลสมการให้ชดั เจน 18

5. Cu(s) + NO3-(aq) → Cu2+(aq) + NO(g) (ในภาวะกรด)

ขน้ั ท่ี 1 พิจารณาเลขออกซิเดชนั ท่เี ปล่ยี นแปลง

ข้นั ที่ 2 ดุลเลขออกซิเดชันท่ีเพ่มิ ข้ึนให้เท่ากันกับเลขออกซเิ ดชนั ท่ลี ดลง โดยเติมเลขสมั ประสิทธ์ิ
หนา้ สารตงั้ ตน้ และผลติ ภัณฑ์ เขยี นเลขออกซเิ ดชันทเ่ี พ่ิมข้นึ ไว้ขา้ งหน้าตัวออกซิไดซ์ และเลข
ออกซเิ ดชันที่ลดลงไวห้ น้าตัวรีดิวซ์

ขั้นที่ 3 ดุลจานวนอะตอมของธาตทุ ่ไี มเ่ ปลีย่ นเลขออกซเิ ดชัน
- ดลุ จานวนอะตอมทไ่ี ม่ใช่ O และ H
- ดุลจานวนอะตอม O โดยการเตมิ H2O และดลุ อะตอม H โดยเตมิ H+
- สาหรบั ปฏกิ ิริยาในภาวะเบส ใหเ้ ตมิ OH- จานวนเทา่ กบั H+ ทง้ั สองด้าน ของสมการ

รวม H+ กบั OH- เปน็ H2O และหักล้าง H2O ท่ปี รากฏท้ังสองด้านของสมการ

ขั้นท่ี 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า
ทางด้านซ้ายและดา้ นขวาของสมการ ซง่ึ ตอ้ งได้จานวนเท่ากัน

ดงั นนั้ สมการรีดอกซ์ทด่ี ุลแล้ว เป็นดงั น้ี

หนว่ ยการเรียนร้ทู ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

จงดลุ สมการรดี อกซ์ตอ่ ไปนโี้ ดยใชเ้ ลขออกซเิ ดชัน โดยแสดงวธิ ีดลุ สมการให้ชัดเจน 19

6. Zn(s) + MnO4- (aq) → Zn2+(aq) + MnO2(s) (ในภาวะเบส)

ข้นั ที่ 1

ขั้นท่ี 2
ขั้นที่ 3

ขน้ั ท่ี 4

ดังน้ัน สมการรีดอกซ์ท่ดี ุลแลว้ เป็นดงั นี้

หน่วยการเรียนร้ทู ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

20

บตั รแบบฝกึ หดั ท่ี 2 การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยใชค้ ร่ึงปฏกิ ิรยิ า

จงดลุ สมการรดี อกซ์ต่อไปนี้โดยใชค้ รึง่ ปฏกิ ริ ยิ า โดยแสดงวธิ ดี ลุ สมการใหช้ ดั เจน

1. MnO2(s) + Fe2+(aq) + H+(aq) → Mn2+(aq) + Fe3+(aq) + H2O(l)

พิจารณาการเปล่ียนเลขออกซเิ ดชันของธาตุเพ่ือกาหนดคร่ึงปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชันและครง่ึ ปฏกิ ิรยิ ารีดกั ชัน

เลขออกซเิ ดชนั ……… MnO2(s) + Fe2+(aq) + H+(aq) → Mn2+(aq) + Fe3+(aq)+ H2O(l)
……… ……… ……… ……… ………

ครง่ึ ปฏิกริ ยิ าออกซเิ ดชนั …………………………… → ……………………………

ครง่ึ ปฏิกิรยิ ารีดกั ชัน …………………………… → ……………………………

ขั้นท่ี 1 ดลุ จานวนอะตอมของแตล่ ะธาตแุ ละผลรวมประจุไฟฟ้าในแต่ละครง่ึ ปฏิกิรยิ า

ดลุ จานวนอะตอมทีไ่ ม่ใช่ O และ H ครึง่ ปฏิกริ ยิ าออกซิเดชัน
ดลุ จานวนอะตอม O โดยเติม H2O ครึ่งปฏิกริ ยิ ารีดักชัน
ดลุ จานวนอะตอม H โดยเตมิ H+
ดุลจานวนประจไุ ฟฟา้ โดยเตมิ e-

ดลุ จานวนอะตอมทไ่ี มใ่ ช่ O และ H
ดลุ จานวนอะตอม O โดยเติม H2O
ดุลจานวนอะตอม H โดยเติม H+
ดลุ จานวนประจไุ ฟฟา้ โดยเติม e-

ขั้นท่ี 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละครึ่งปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขท่ีเหมาะสม ซ่ึงเป็นตัวเลข
จานวนเตม็ ท่นี อ้ ยทส่ี ดุ

คร่งึ ปฏิกิรยิ าออกซเิ ดชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ครึ่งปฏิกิรยิ ารดี กั ชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ข้ันที่ 3 รวมสองคร่ึงปฏิกิริยาเข้าด้วยกันแล้วหักล้างจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ท่ีเหมือนกัน ออก
ทงั้ สองด้านดว้ ยจานวนทเ่ี ท่ากนั
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

21
ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแต่ละธาตุและประจุไฟฟ้า ทางด้านซ้ายและ
ดา้ นขวาของสมการ ซึง่ ต้องได้จานวนเทา่ กนั

จานวน Fe
จานวน Mn
จานวน O
จานวน H
ผลรวมประจุไฟฟ้า
ดงั นน้ั สมการรีดอกซ์ท่ดี ุลแลว้ เปน็ ดังนี้
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จงดลุ สมการรีดอกซ์ต่อไปนโ้ี ดยใชค้ รึ่งปฏกิ ิรยิ า โดยแสดงวิธีดุลสมการใหช้ ัดเจน 22
2. Cr(OH)3(s) + ClO-(aq) → CrO42-(aq) + Cl-(aq) (ในภาวะเบส)

พจิ ารณาการเปลี่ยนเลขออกซิเดชันของธาตุ เพื่อกาหนดครึง่ ปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชันและ

ครงึ่ ปฏิกิรยิ ารีดกั ชัน

Cr(OH)3(s) + ClO-(aq) → CrO42-(aq) + Cl-(aq)
เลขออกซิเดชนั ………… ……… ……… ………

คร่งึ ปฏิกิริยาออกซเิ ดชัน …………………………… → ……………………………

ครง่ึ ปฏิกริ ิยารีดักชนั …………………………… → ……………………………

ข้นั ท่ี 1 ดลุ จานวนอะตอมของแตล่ ะธาตุและผลรวมประจุไฟฟ้าในแตล่ ะครง่ึ ปฏิกิรยิ า

ดลุ จานวนอะตอมทไี่ มใ่ ช่ O และ H ครึ่งปฏกิ ิรยิ าออกซิเดชัน
ดลุ จานวนอะตอม O โดยเติม H2O ครง่ึ ปฏกิ ิรยิ ารีดกั ชนั
ดุลจานวนอะตอม H โดยเตมิ H+
ดุลจานวนประจไุ ฟฟ้า โดยเตมิ e-

ดุลจานวนอะตอมทีไ่ มใ่ ช่ O และ H
ดลุ จานวนอะตอม O โดยเติม H2O
ดลุ จานวนอะตอม H โดยเตมิ H+
ดลุ จานวนประจุไฟฟา้ โดยเตมิ e-

ข้ันท่ี 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละคร่ึงปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขที่เหมาะสม ซ่ึงเป็นตัวเลข
จานวนเต็มท่ีน้อยท่ีสดุ

ครึ่งปฏิกริ ยิ าออกซิเดชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
คร่ึงปฏกิ ริ ิยารีดกั ชัน …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขั้นที่ 3 รวมสองครึ่งปฏิกิรยิ าเขา้ ดว้ ยกนั แลว้ หกั ลา้ งจานวนอิเลก็ ตรอน โมเลกุล หรอื ไอออน ท่ีเหมือนกันออกท้ัง
สองดา้ นด้วยจานวนท่ีเท่ากัน
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
.
ดังน้ัน สมการรีดอกซ์ที่ดลุ แล้ว เปน็ ดงั นี้

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….…

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จงดลุ สมการรีดอกซ์ตอ่ ไปนโี้ ดยใช้คร่ึงปฏกิ ริ ิยา โดยแสดงวิธีดุลสมการใหช้ ดั เจน 23

3. Cr2O72-(aq) + H2S(aq) + H+(aq) → Cr3+(aq) + H2O(aq) + S(s)

พิจารณาการเปลย่ี นเลขออกซเิ ดชนั ของธาตุ เพอื่ กาหนดครง่ึ ปฏกิ ริ ยิ าออกซิเดชนั และ

ครึง่ ปฏิกริ ยิ ารีดักชัน

Cr2O72-(aq) + H2S(aq) + H+(aq) → Cr3+(aq) + H2O(aq) + S(s)
เลขออกซเิ ดชัน ………… ……… ……… ……… ……… ………

ครงึ่ ปฏิกิรยิ าออกซิเดชนั …………………………… → ……………………………
ครงึ่ ปฏกิ ิริยารดี กั ชนั …………………………… → ……………………………

ขั้นที่ 1 ดลุ จานวนอะตอมของแต่ละธาตุและผลรวมประจุไฟฟา้ ในแตล่ ะครึ่งปฏกิ ิริยา

ดลุ จานวนอะตอมทไี่ ม่ใช่ O และ H ครงึ่ ปฏิกริ ยิ าออกซเิ ดชนั
ดุลจานวนอะตอม O โดยเติม H2O ครงึ่ ปฏิกริ ยิ ารีดกั ชัน
ดุลจานวนอะตอม H โดยเติม H+
ดลุ จานวนประจุไฟฟา้ โดยเตมิ e-

ดุลจานวนอะตอมท่ไี ม่ใช่ O และ H
ดุลจานวนอะตอม O โดยเติม H2O
ดุลจานวนอะตอม H โดยเตมิ H+
ดลุ จานวนประจไุ ฟฟา้ โดยเติม e-

ข้ันท่ี 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละครึ่งปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขท่ีเหมาะสม ซึ่งเป็นตัวเลข
จานวนเต็มที่น้อยท่สี ดุ

คร่งึ ปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
คร่ึงปฏิกิริยารีดกั ชัน …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ขั้นที่ 3 รวมสองครึ่งปฏิกิริยาเข้าด้วยกันแล้วหักล้างจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ที่เหมือนกัน ออก
ทัง้ สองดา้ นดว้ ยจานวนทเี่ ท่ากัน
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
.
ดังนนั้ สมการรีดอกซ์ที่ดุลแลว้ เป็นดงั น้ี

………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

จงดุลสมการรีดอกซ์ตอ่ ไปนโี้ ดยใชค้ ร่ึงปฏิกิริยา โดยแสดงวิธีดุลสมการให้ชดั เจน 24

4. Cl2(g) + SO2(g) + H2O(l) → SO42-(aq) + Cl-(aq) + H+(aq)

พจิ ารณาการเปล่ยี นเลขออกซเิ ดชันของธาตุ เพื่อกาหนดคร่งึ ปฏกิ ริ ยิ าออกซิเดชนั และ

ครง่ึ ปฏิกิรยิ ารดี กั ชนั

Cl2(g) + SO2(g) + H2O(l) → SO42-(aq) + Cl-(aq) + H+(aq)
เลขออกซิเดชัน ………… ……… ……… ……… ……… ………

คร่ึงปฏิกิริยาออกซิเดชัน …………………………… → ……………………………

ครงึ่ ปฏิกริ ิยารดี กั ชัน …………………………… → ……………………………

ขน้ั ที่ 1 ดลุ จานวนอะตอมของแต่ละธาตุและผลรวมประจุไฟฟ้าในแตล่ ะคร่ึงปฏกิ ิรยิ า

คร่งึ ปฏิกิรยิ าออกซิเดชัน …………………………………………… → …………………………………………
คร่ึงปฏกิ ริ ิยารดี กั ชัน …………………………………………… → ……………………………………………

ข้ันที่ 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละคร่ึงปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขที่เหมาะสม ซ่ึงเป็นตัวเลข
จานวนเตม็ ท่ีน้อยทสี่ ดุ

คร่งึ ปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชัน …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ครึง่ ปฏิกริ ยิ ารดี กั ชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ข้ันท่ี 3 รวมสองคร่ึงปฏิกิริยาเข้าด้วยกันแล้วหักล้างจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ท่ีเหมือนกัน ออก
ท้ังสองด้านดว้ ยจานวนทเี่ ทา่ กัน

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ดงั น้ัน สมการรีดอกซ์ท่ดี ุลแล้ว เป็นดังน้ี
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จงดุลสมการรีดอกซ์ตอ่ ไปน้โี ดยใช้ ครง่ึ ปฏกิ ริ ยิ า โดยแสดงวิธดี ุลสมการให้ชัดเจน 25

5. Zn(s) + MnO4- (aq) → Zn2+(aq) + MnO2(s) (ในภาวะเบส)

พิจารณาการเปลีย่ นเลขออกซิเดชันของธาตุ เพือ่ กาหนดคร่งึ ปฏกิ ิริยาออกซิเดชันและ

คร่งึ ปฏกิ ิรยิ ารีดักชนั

Zn(s) + MnO4- (aq) → Zn2+(aq) + MnO2(s) (ในภาวะเบส)
เลขออกซเิ ดชนั ………… ……… ……… ………

ครึง่ ปฏกิ ิรยิ าออกซิเดชนั …………………………… → ……………………………

ครง่ึ ปฏกิ ริ ยิ ารดี ักชัน …………………………… → ……………………………

ขัน้ ท่ี 1 ดลุ จานวนอะตอมของแตล่ ะธาตแุ ละผลรวมประจุไฟฟา้ ในแตล่ ะครึ่งปฏิกริ ยิ า

ครง่ึ ปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชนั …………………………………………… → …………………………………………
คร่ึงปฏกิ ิริยารีดกั ชัน …………………………………………… → ……………………………………………

ข้ันที่ 2 ทาจานวนอิเล็กตรอนในแต่ละครึ่งปฏิกิริยาให้เท่ากัน โดยคุณด้วยตัวเลขท่ีเหมาะสม ซ่ึงเป็นตัวเลข
จานวนเตม็ ทนี่ อ้ ยท่สี ดุ

ครึง่ ปฏิกริ ิยาออกซิเดชัน …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
คร่ึงปฏกิ ิริยารีดักชนั …………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ข้ันที่ 3 รวมสองคร่ึงปฏิกิริยาเข้าด้วยกันแล้วหักล้างจานวนอิเล็กตรอน โมเลกุล หรือไอออน ท่ีเหมือนกัน ออก
ทัง้ สองด้านดว้ ยจานวนทเี่ ทา่ กนั

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ดังน้ัน สมการรีดอกซ์ทีด่ ลุ แล้ว เปน็ ดังน้ี
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

หนว่ ยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมีไฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

จงดุลสมการรีดอกซ์ตอ่ ไปนโ้ี ดยใช้ครึง่ ปฏกิ ิรยิ า โดยแสดงวิธีดลุ สมการให้ชดั เจน 26

6. Cr2O72-(aq) + H+ (aq) + Cl- (aq) → Cr3+(aq) + Cl2 (g) + H2O(l)

พิจารณาการเปลีย่ นเลขออกซเิ ดชันของธาตุ เพอื่ กาหนดคร่งึ ปฏกิ ิริยาออกซิเดชันและ
คร่งึ ปฏิกริ ิยารดี ักชัน

Cr2O72-(aq) + H+ (aq) + Cl- (aq) → Cr3+(aq) + Cl2 (g) + H2O(l)
เลขออกซเิ ดชนั ………… ……… ……… ……… ……… ………

ครึ่งปฏกิ ิรยิ าออกซเิ ดชัน …………………………………………… → ……………………………………………
ครึ่งปฏิกิรยิ ารดี กั ชนั …………………………………………… → ……………………………………………

สมการรีดอกซ์ ……………………………………………………………………………………………………………………

7. Cu(s) + NO3 - (aq) → Cu2+(aq) + NO(g)

พิจารณาการเปล่ยี นเลขออกซิเดชนั ของธาตุ เพอื่ กาหนดครง่ึ ปฏิกิริยาออกซเิ ดชันและ
ครง่ึ ปฏกิ ิรยิ ารดี กั ชนั

Cr2O72-(aq) + H+ (aq) + Cl- (aq) → Cr3+(aq) + Cl2 (g) + H2O(l)
เลขออกซิเดชัน ………… ……… ……… ……… ……… ………

ครึ่งปฏิกริ ิยาออกซเิ ดชนั …………………………………………… → ……………………………………………
ครึ่งปฏกิ ริ ยิ ารีดักชัน …………………………………………… → ……………………………………………

สมการรีดอกซ์ ……………………………………………………………………………………………………………………

8. Au(s) + HNO3 (aq) + HCl(aq) → HAuCl4 (aq) + NO2 (g)

พิจารณาการเปลยี่ นเลขออกซเิ ดชันของธาตุ เพือ่ กาหนดคร่งึ ปฏิกริ ิยาออกซิเดชนั และ

ครงึ่ ปฏิกิริยารีดกั ชนั

Au(s) + HNO3 (aq) + HCl(aq) → HAuCl4 (aq) + NO2 (g)
เลขออกซิเดชนั ………… ……… ……… ………… ………

ครึง่ ปฏกิ ริ ยิ าออกซิเดชนั …………………………………………… → ……………………………………………
คร่งึ ปฏิกิรยิ ารดี กั ชนั …………………………………………… → ……………………………………………

สมการรีดอกซ์ ……………………………………………………………………………………………………………………

หน่วยการเรยี นรทู้ ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

27

แบบทดสอบ หลังเรียน

แบบฝกึ ทักษะ เร่ือง การดลุ สมการรีดอกซ์
รายวชิ าเคมี 4 รหสั วิชา ว 32224 ช้นั มัธยมศึกษาปีท่ี 5
คาช้ีแจง
1. แบบทดสอบนเี้ ปน็ แบบปรนัยชนิดเลือกตอบ 4 ตวั เลือก จานวน 10 ข้อ 10 คะแนน
2. เลอื กคาตอบที่ถกู ตอ้ งเพียง 1 ข้อ โดยทาเครอ่ื งหมาย X ตรงกับคาตอบท่ถี ูกต้อง

1. สมการใดตอ่ ไปน้เี ปน็ สมการรีดอกซ์ที่ดุลแล้ว
ก. 2NH3 + 5O2 → 2NO + 3H2O
ข. Co(NO3)2 + 6KCN → K4Co(CN)6 + 2KNO3
ค. 2K2Cr2O4 + 2HCl → K2Cr2O7 + 2KCl + H2O
ง. 2KMnO4 + 16HCl → 2KCl + 2MnCl2 + 5Cl2 + 8H2O

ใช้ตอบคาถามข้อ 2 – 8
กาหนดให้ เม่อื ตอ้ งการดุลสมการของปฏิกริ ยิ าระหวา่ ง Cu กับ HNO3 ดังสมการ
aCu(s) + bNO3- (aq) + xH+ (aq) → cCu2+(aq) + dNO(g) + yH2O(l)
2. อัตราสว่ นจานวนโมลของ H+ : H2O ในสมการทด่ี ลุ แลว้ มีคา่ เป็นเทา่ ใด

ก. 3 : 8
ข. 8 : 4
ค. 2 : 2
ง. 2 : 4
3. ถา้ เลขสัมประสทิ ธิข์ อง Cu เปน็ 1 เลขสมั ประสทิ ธขิ์ อง H2O เป็นเทา่ ใด
ก. 2
ข. 4
ค. 8/3
ง. 4/3
4. เลขสมั ประสทิ ธ์จิ านวนโมลรวมทงั้ หมดหลงั จากท่ีดลุ สมการแลว้ มีคา่ เท่าใด
ก. 26
ข. 24
ค. 22
ง. 20

หน่วยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

28

5. นักเรยี นสามารถเขยี นครึง่ ปฏกิ ริ ยิ าออกซเิ ดชันได้ตรงตามขอ้ ใด

ก. Cu(s) → Cu2+(aq) + 2e-
ข. Cu2+(aq) + 2e- → Cu(s)
ค. NO3- (aq) + 3e- → NO(g)
ง. NO(g) → NO3- (aq) + 3e-
6. . จากสมการรีดอกซ์ท่ีดุลแลว้ มกี ารถา่ ยโอนอิเล็กตรอนทัง้ หมดกโี่ มลอเิ ล็กตรอน
ก. 6
ข. 5
ค. 3
ง. 2
7. จากสมการรีดอกซท์ ่ดี ุลแล้ว a , b , c และ d มคี ่าเท่าไร ตามล าดับ
ก. 2 , 3 , 3 , 2
ข. 4 , 2 , 4 , 2
ค. 3 , 2 , 3 , 2
ง. 3 , 8 , 8 , 2
8. จากสมการรีดอกซ์ทดี่ ุลแลว้ ผลรวมประจไุ ฟฟ้ารวมของสารต้ังต้นและผลติ ภณั ฑม์ ีค่าเท่าใด
ก. +4
ข. +6
ค. +8
ง. +10

9. ครงึ่ ปฏกิ ิริยา Cr2O72- + H+ + e- → Cr3+ + H2O ถา้ คร่งึ ปฏกิ ริ ิยานี้เกดิ สมบูรณเ์ ม่ือใช้ Cr2O72- 1 mol
ข้อใดถกู ตอ้ ง

ก. H+ 7 mol รับอเิ ลก็ ตรอน 3 mol
ข. H+ 7 mol รบั อิเล็กตรอน 6 mol
ค. H+ 14 mol รบั อเิ ลก็ ตรอน 3 mol
ง. H+ 14 mol รบั อเิ ล็กตรอน 6 mol

10. จากปฏกิ ิรยิ า aMnO2 + bFe2+ + cH+ → dMn2+ + eFe3+ + fH2O เมอื่ ดลุ สมการรีดอกซแ์ ล้ว a
และ b มีคา่ ตรงกบั ขอ้ ใด

ก. 1 , 2
ข. 2 , 1
ค. 1 , 1
ง. 2 , 2

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

29

กระดาษคาตอบ

ช่อื .................................................นามสกุล................................ชัน้ ................เลขท่ี............

ข้อ ก ข ค ง
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10

เกณฑก์ ารประเมนิ คะแนนที่ได้………………………
คะแนนเตม็ 10 คะแนน ผ่าน
8 - 10 คะแนน ดมี าก ไม่ผา่ น
5 - 7 คะแนน พอใช้
0 - 4 คะแนน ปรบั ปรุง

หน่วยการเรียนรทู้ ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

30

บรรณานุกรม

นพิ นธ์ ตังคณานรุ กั ษ์ และคณติ า ตงั คณานรุ กั ษ.์ (2548). คูม่ ือเคมีพ้ืนฐานและเพ่มิ เตมิ เล่ม 4 ชนั้
มธั ยมศึกษาทที ่ี 5 สานักพิมพ์แมค็ จากดั .

ศรลี ักษณ์ ผลวัฒนะ และประดบั นาคแก้ว. (2551). หนงั สือเรยี นเคมี ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 5
ภาคเรียนที่ 2. กรงุ เทพฯ : แม็ค.

สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ. (2557). หนังสอื เรยี น
รายวชิ าเพม่ิ เติม เคมี เล่ม 4 ชัน้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 4-6. พิมพ์คร้ังท่ี 1. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ์
สกสค. ลาดพรา้ ว.

สถาบันสง่ เสริมการสอนวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี กระทรวงศึกษาธิการ. (2562). หนังสอื เรียน
รายวชิ าเพม่ิ เตมิ เคมี เล่ม 4 ชัน้ มัธยมศึกษาปีที่ 5. พมิ พ์ครง้ั ที่ 2. สานักพมิ พจ์ ฬุ าลงกรณ์
มหาวิทยาลยั .

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วชิ า เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

31

ภาคผนวก

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

32

เกณฑ์การให้คะแนน
แบบทดสอบก่อนเรยี นและหลงั เรยี น

ขอ้ เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน คะแนน ขอ้ เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน คะแนน

ตอบถูก 1 ตอบถูก 1
1 6 ตอบผดิ 0

ตอบผดิ 0

ตอบถูก 1 ตอบถกู 1
2 7 ตอบผิด 0

ตอบผิด 0

ตอบถกู 1 ตอบถกู 1
3 8 ตอบผิด 0

ตอบผิด 0

ตอบถูก 1 ตอบถกู 1
4 9 ตอบผดิ 0

ตอบผดิ 0

ตอบถกู 1 ตอบถกู 1
5 ตอบผดิ 0 10 ตอบผิด 0

หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

33

เกณฑก์ ารใหค้ ะแนน บัตรกิจกรรมที่ 1
เรอื่ ง เลขออกซิเดชนั หายังไง จาไดไ้ หม…ลองทบทวนหน่อยซิ

คาชแ้ี จง

บตั รกจิ กรรมท่ี 1 เลขออกซเิ ดชันหายังไง จาได้ไหม…ลองทบทวนหน่อยซิ
มีจานวน 1 ขอ้ 10 คะแนน มเี กณฑ์ในการพจิ ารณาให้คะแนนดังน้ี

ข้อ เกณฑ์การให้คะแนน คะแนน

ไมต่ อบหรือตอบผิด 0
1 ตอบถกู ชดั เจนหรือไม่ครบทุกส่วน 5
10
ตอบถกู ตอ้ งชดั เจนและครบถ้วนทกุ สว่ น

หน่วยการเรียนรทู้ ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

34

เกณฑก์ ารให้คะแนน บัตรกจิ กรรมที่ 2
เรื่อง ดลุ สมการเคมี…ตดิ จรวด

คาชแ้ี จง

บัตรกิจกรรมที่ 2 เรื่อง ดุลสมการเคมี…ติดจรวด มีจานวน 10 ข้อ ข้อละ
2 คะแนน รวม 20 คะแนน มเี กณฑ์ในการพจิ ารณาให้คะแนนดงั นี้

ขอ้ เกณฑก์ ารให้คะแนน คะแนน ข้อ เกณฑก์ ารให้คะแนน คะแนน
0
ไมต่ อบหรือตอบผดิ 0 ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ 1
2
1 ตอบถูกชดั เจนหรอื ไมค่ รบทุกสว่ น 1 6 ตอบถูกชัดเจนหรอื ไม่ครบทกุ สว่ น 0
1
ตอบถูกต้องชัดเจนและครบถ้วนทกุ ส่วน 2 ตอบถูกต้องชัดเจนและครบถ้วนทกุ สว่ น 2
ไม่ตอบหรอื ตอบผดิ 0
0 ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ 1
2 ตอบถกู ชัดเจนหรอื ไม่ครบทุกส่วน 2
1 7 ตอบถกู ชัดเจนหรอื ไมค่ รบทกุ ส่วน 0
ตอบถกู ตอ้ งชัดเจนและครบถ้วนทุกส่วน 1
ไมต่ อบหรือตอบผดิ 2 ตอบถกู ตอ้ งชัดเจนและครบถว้ นทกุ ส่วน 2
0
3 ตอบถูกชดั เจนหรือไม่ครบทุกส่วน 0 ไมต่ อบหรอื ตอบผิด 1
2
ตอบถกู ต้องชดั เจนและครบถ้วนทุกส่วน 1 8 ตอบถกู ชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ ส่วน
ไม่ตอบหรือตอบผดิ
2 ตอบถกู ต้องชดั เจนและครบถว้ นทุกสว่ น
4 ตอบถูกชัดเจนหรอื ไม่ครบทุกส่วน
0 ไม่ตอบหรือตอบผิด
ตอบถูกต้องชดั เจนและครบถ้วนทุกสว่ น
ไมต่ อบหรอื ตอบผิด 1 9 ตอบถกู ชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ ส่วน

5 ตอบถูกชดั เจนหรอื ไมค่ รบทุกสว่ น 2 ตอบถูกต้องชดั เจนและครบถ้วนทุกสว่ น

ตอบถกู ต้องชดั เจนและครบถว้ นทกุ ส่วน 0 10 ไมต่ อบหรือตอบผดิ
1 ตอบถกู ชัดเจนหรอื ไมค่ รบทกุ สว่ น

2 ตอบถกู ตอ้ งชัดเจนและครบถว้ นทกุ สว่ น

หน่วยการเรยี นรูท้ ่ี 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

35

เกณฑ์การใหค้ ะแนน บัตรแบบฝกึ หัดที่ 1
เรื่อง การดุลสมการรีดอกซโ์ ดยใช้เลขออกซิเดชนั

คาชแี้ จง

บัตรแบบฝึกหัดท่ี 1 เรื่องการดุลสมการรีดอกซ์โดยใช้เลขออกซิเดชัน มี
จานวน 6 ข้อ ข้อละ 3 คะแนน รวม 18 คะแนน มีเกณฑ์ในการพิจารณาให้
คะแนนดังน้ี

ขอ้ เกณฑ์การใหค้ ะแนน คะแนน

ไม่ตอบหรอื ตอบผิด 0
1 ตอบถูกชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ ส่วน 2
3
ตอบถกู ตอ้ งชัดเจนและครบถว้ นทุกสว่ น
0
ไมต่ อบหรือตอบผดิ 2
2 ตอบถกู ชดั เจนหรือไม่ครบทุกสว่ น 3

ตอบถกู ต้องชัดเจนและครบถว้ นทกุ ส่วน 0
2
ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ 3
3 ตอบถูกชดั เจนหรอื ไมค่ รบทุกส่วน
0
ตอบถกู ต้องชัดเจนและครบถว้ นทุกส่วน 2
3
ไม่ตอบหรอื ตอบผดิ
4 ตอบถกู ชดั เจนหรือไม่ครบทุกสว่ น 0
2
ตอบถกู ตอ้ งชดั เจนและครบถว้ นทกุ สว่ น 3

ไม่ตอบหรอื ตอบผิด 0
5 ตอบถูกชดั เจนหรอื ไมค่ รบทุกส่วน 2
3
ตอบถกู ตอ้ งชดั เจนและครบถ้วนทุกส่วน

ไมต่ อบหรือตอบผิด
6 ตอบถูกชัดเจนหรอื ไม่ครบทกุ ส่วน

ตอบถูกต้องชัดเจนและครบถ้วนทกุ สว่ น

หน่วยการเรียนรูท้ ่ี 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วิชา ว32224

36

เกณฑ์การใหค้ ะแนน บตั รแบบฝึกหัดที่ 2
เรือ่ ง การดลุ สมการรีดอกซโ์ ดยใช้ครง่ึ ปฏิกริ ยิ า

คาช้แี จง

บัตรแบบฝึกหัดที่ 2 เรื่อง การดุลสมการรีดอกซ์โดยใช้ครึ่งปฏิกิริยา มี
จานวน 8 ข้อ ข้อละ 3 คะแนน รวม 24 คะแนน มีเกณฑ์ในการพิจารณาให้
คะแนนดังนี้

ขอ้ เกณฑ์การให้คะแนน คะแนน

ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ 0
1 ตอบถกู ชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ สว่ น 2
3
ตอบถกู ต้องชัดเจนและครบถ้วนทุกสว่ น
0
ไมต่ อบหรือตอบผิด 2
2 ตอบถูกชดั เจนหรือไม่ครบทกุ สว่ น 3

ตอบถูกตอ้ งชัดเจนและครบถว้ นทกุ สว่ น 0
2
ไมต่ อบหรือตอบผดิ 3
3 ตอบถูกชัดเจนหรือไม่ครบทกุ สว่ น
0
ตอบถกู ต้องชดั เจนและครบถ้วนทุกส่วน 2
3
ไม่ตอบหรอื ตอบผดิ
4 ตอบถกู ชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ สว่ น 0
2
ตอบถกู ตอ้ งชดั เจนและครบถว้ นทกุ สว่ น 3

ไมต่ อบหรือตอบผดิ 0
5 ตอบถกู ชดั เจนหรอื ไมค่ รบทกุ สว่ น 2
3
ตอบถูกต้องชัดเจนและครบถว้ นทุกสว่ น
0
ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ 2
6 ตอบถกู ชัดเจนหรือไม่ครบทุกสว่ น 3

ตอบถกู ต้องชัดเจนและครบถว้ นทุกส่วน 0
2
ไมต่ อบหรือตอบผดิ 3
7 ตอบถกู ชดั เจนหรือไมค่ รบทกุ ส่วน

ตอบถกู ตอ้ งชัดเจนและครบถว้ นทุกสว่ น

ไมต่ อบหรอื ตอบผดิ
8 ตอบถูกชัดเจนหรือไมค่ รบทุกส่วน

ตอบถูกตอ้ งชัดเจนและครบถ้วนทุกสว่ น

หน่วยการเรยี นรู้ท่ี 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

37

ตารางบันทึกคะแนน
เรื่อง การดลุ สมการรีดอกซ์

แบบทดสอบ คะแนนเตม็ คะแนนทไี่ ด้ คะแนนรอ้ ยละ

ก่อนเรียน 10

หลงั เรียน 10

ผลการพฒั นา

คะแนน คะแนนเต็ม คะแนนที่ได้ คะแนนรอ้ ยละ
บตั รกิจกรรมที่ 1 10
บตั รกจิ กรรมท่ี 2 20
บัตรแบบฝึกหัดท่ี 1 18
บตั รแบบฝกึ หัดที่ 2 24
72
รวม

เกณฑ์การประเมนิ แบบทดสอบ

เกณฑก์ ารประเมนิ แบบทดสอบ การตดั สนิ ผลการประเมนิ

รอ้ ยละ 70 ขนึ้ ไป ระดบั ดี สรปุ ผลการประเมนิ ใชเ้ กณฑ ์
การผ่านรอ้ ยละ 70 ขนึ้ ไป
รอ้ ยละ 60 – 69 ระดบั พอใช ้

รอ้ ยละ 0 – 59 ระดบั ปรบั ปรงุ

หนว่ ยการเรยี นรูท้ ี่ 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224

38

เแนวคาตอบ
บตั รกจิ กรรม

หนว่ ยการเรยี นร้ทู ี่ 2 เคมีไฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

39

บตั รกจิ กรรมที่ 1 เลขออกซเิ ดชนั หายังไง จาได้ไหม…ลองทวนหน่อยซิ

ให้นักเรยี นเขียนขอ้ กาหนดและวิธกี ารหาเลขออกซเิ ดชัน

อะตอมของธาตุอิสระทุกชนิดที่อยใู่ นรูป ไอออนของธาตมุ ีเลขออกซเิ ดชนั เทา่ กับประจุ
อะตอมหรอื โมเลกลุ มเี ลขออกซเิ ดชันเทา่ กบั ของไอออนนน้ั เชน่
0
Na+ มีเลขออกซิเดชนั เท่ากับ +1
Ba2+ มีเลขออกซิเดชันเทา่ กบั +2

ฟลูออรนี (F) โลหะของธาตหุ มู่ 1A 2A มีเลขออกซเิ ดชนั
มเี ลขออกซเิ ดชนั เท่ากบั -1 เสมอ เท่ากับ +1 และ +2 เสมอ

ไฮโดรเจน มีเลขออกซิเดชันเปน็ +1 เมอื่ ธาตุหมู่ 3A มีเลขออกซิเดชันเท่ากับ +3
เกดิ พนั ธะธาตกุ ับอโลหะ เชน่ H2O และมีล เสมอ (ยกเว้น Tl ท่ีมีเลขออกซเิ ดชัน +3 หรือ
ขออกซิเดชันเป็น -1 เมือ่ เกิดพนั ธะกบั ธาตุ +1 ก็ได้)
โลหะ เช่น NaH CaH2
สารประกอบมีผลรวมเลขออกซิเดชนั เท่ากับ 0
ออกซเิ จน มเี ลขออกซิเดชนั -2 ใน เชน่ NaCl โซเดียมมเี ลขออกซิเดชนั เปน็ +1
สารประกอบสว่ นใหญ่ เช่น H2O NaOH ดังน้ัน คลอรนี มเี ลขออกซเิ ดชันเป็น -1

กลุม่ ไอออนมีผลรวมเลขออกซเิ ดชนั เท่ากับ การหาเลขออกซเิ ดชนั ของไอออนใน
กลุ่มประจุของไอออนนัน้ เชน่ (PO43-) มี สารประกอบเชิงซอ้ น ตอ้ งทราบประจุไฟฟ้า
ผลรวมของเลขออกซิเดชนั ของธาตุทุกตวั ใน ของหมู่ธาตุ เชน่ CN- , OH- , NO3- , SO42- ,
กลุ่มไอออนเท่ากบั -3 Cl- และตอ้ งทราบวา่ โมเลกุลมีเลขออกซเิ ดชัน
เปน็ 0 เชน่ H2O , CO , NH3

หนว่ ยการเรียนร้ทู ่ี 2 เคมไี ฟฟ้า วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

40

บัตรกจิ กรรมท่ี 2 ดุลสมการเคมี…ตดิ จรวด

ให้นักเรยี นดุลสมการเคมีต่อไปนใี้ ห้ถูกต้อง โดยเติมตวั เลขสมั ประสิทธห์ น้าธาตแุ ละสารประกอบ

1. 2H2 + O2 → 2H2O
2. H2 + I2 → 2HI
3. N2 + 3H2 → 2NH3
4. Mg + 2H+ → Mg2+ + H2
5. Cl2 + Na2S → S + 2NaCl
6. PbO2 + 2H2 → Pb + 2H2O
7. Fe3+ + 2I- → Fe2+ + I2
8. 2K + 2H2O → 2KOH + H2
9. 2FeS + 2O2 → 2FeO + 2SO2
10. N2H4 + O2 → N2 + 2H2O

หนว่ ยการเรียนรูท้ ี่ 2 เคมีไฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวิชา ว32224

41

แนวคาตอบ
บตั รแบบฝกึ หัดที่ 1

หนว่ ยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วิชา เคมี 4 รหัสวชิ า ว32224

42

บัตรแบบฝึกหัดที่ 1 การดุลสมการรีดอกซ์โดยใช้เลขออกซเิ ดชัน

จงดลุ สมการรีดอกซ์ตอ่ ไปนโ้ี ดยใช้เลขออกซิเดชัน โดยแสดงวธิ ีดุลสมการให้ชดั เจน

Cu(s) + Au3+ (aq)→ Cu2+(aq) + Au(s)

ขน้ั ท่ี 1 พิจารณาเลขออกซเิ ดชันท่ีเปล่ยี นแปลง
…………เพ…ิม่ ข…นึ้ ……2…x…3…=…6…

Cu(s) + Au3+ (aq)→ Cu2+(aq) + Au(s)

……0… …+…3… …………ล…ด…ลง…3…x…2…=…6……
…+…2… …0……
เลขออกซิเดชนั

ขน้ั ที่ 2 ดุลเลขออกซเิ ดชนั ท่เี พิ่มขึน้ ใหเ้ ท่ากนั กบั เลขออกซิเดชันทีล่ ดลง โดยเตมิ เลขสัมประสทิ ธห์ิ นา้ สารต้งั
ตน้ และผลิตภัณฑ์ เขยี นเลขออกซิเดชนั ทีเ่ พมิ่ ขึน้ ไวข้ า้ งหนา้ ตวั ออกซิไดซ์ และเลขออกซเิ ดชันทล่ี ดลงไว้หนา้ ตวั
รีดิวซ์

…3…Cu(s) + …2…Au3+ (aq)→ …3…Cu2+(aq) + …2…Au(s)

ขั้นที่ 3 ดลุ จานวนอะตอมของธาตทุ ่ีไม่เปลย่ี นเลขออกซิเดชัน
ซงึ่ ในทีน่ ้ไี มม่ ีธาตุท่ไี ม่เปล่ยี นเลขออกซิเดชนั

…3…Cu(s) + …2…Au3+ (aq)→ …3…Cu2+(aq) + …2…Au(s)

ข้นั ที่ 4 ตรวจสอบความถูกต้อง โดยนับผลรวมของจานวนอะตอมของแตล่ ะธาตแุ ละประจุไฟฟ้า ทางด้านซ้าย
และด้านขวาของสมการ ซง่ึ ต้องได้จานวนเท่ากนั

3Cu(s) + 2Au3+ (aq) 3Cu2+(aq) + 2Au(s)

จานวน Cu 3 3

จานวน Au 2 2

ผลรวมประจไุ ฟฟา้ 0 + 2(3+) = 6 3(2+) + 0 = 6

ดังน้นั สมการรีดอกซ์ทีด่ ลุ แลว้ เปน็ ดงั นี้
3Cu(s) + 2Au3+ (aq) → 3Cu2+(aq) + 2Au(s)

หน่วยการเรยี นรู้ที่ 2 เคมไี ฟฟา้ วชิ า เคมี 4 รหสั วชิ า ว32224