5. JOGLO HAGENG 94
85
71
• Omah joglo kang nduweni
ukuran luwih cendek lan
ditambahi payon/atap
sing kasebut pengerat lan
ditambahi tratak keliling
• Tuladha wewangunan
mapan ing Pendapa
Agung Istana
mangkunegaran
Surakarta.
6. JOGLO LAWAKAN 95
85
71
• Migunakake cagak 16
lan 4 ing antarane
diarani saka guru.
• Payone kasusun saka
papt sisi kang kasusun 2
lan sak bubungan
• Wujude wangunan iki
saka dhuwur mengisor
tansaya amba kaya
payung
96
7. JOGLO SEMAR TINANDHU 85
71
• Joglo iki lumrahe
kanggo regol
cutaway gerbang
krajan amarga cagak
utama / saka guru
ing joglo iki
digathukake karo
tembok sambungan
97
85
71
OMAH LIMASAN 98
98
57
Salah sawijining omah adat Jawa yaiku oma1 h
limasan. Omah limasan yaiku omah kang nduweni
empyak papat lan wujude limas. Ing omah limasan
ana 4 saka guru lan 14 saka tambahan. Saka mau
dipasang jejeg, kuwat lan lurus kang nduweni
keyakinan niyat, tekad, lan tumindak kanggo
nggayuh kamulyan urip ing ndonya lan akhirat.
Omah limasan kabage dadi patang ruang,
yaiku teras, dalem agung, pawon lan kulah. Omah
limasan nduweni akeh jinis, tuladhane limasan
lawakan, limasan gajah ngombe, limasan apitan,
lan sapiturute.
99
HIDAYAH 2020
KLS X 100
Semester I
AKSARA Bahasa
MANDASWARA Jawa
Siti Nurhidayah, S.S
KOMPETENSI INTI 101
KI. 3 Memahami, menerapkan, menganalisis dan mengevaluasi
pengetahuan faktual, konseptual, prosedural, dan
metakognitif berdasarkan rasa ingin tahunya tentang ilmu
pengetahuan, teknologi, seni budaya, dan humaniora
dengan wawasan kemanusiaan, kebangsaan, kenegaraan,
dan peradaban terkait penyebab fenomena dan kejadian,
serta menerapkan pengetahuan prosedural pada bidang
kajian yang spsifik sesuai dengan bakat dan minatnya
untuk memecahkan masalah
KI. 4 Mengolah, menalar, menyajikan, dan menciptakan dalam
ranah konkret dan ranah abstrak terkait dengan
pengembangan dari yang dipelajarinya di sekolah secara
mandiri serta bertindak secara efektif dan kreatif, dan
mampu menggunakan metoda sesuai kaidah keilmuan
102
1
KOMPETENSI DASAR
4.5 Menulis 2 (dua) paragraf
berhuruf Jawa yang
menggunakan
sandhangan mandaswara
103
INDIKATOR PENCAPAIAN KOMPETENSI
4.5.2 Menulis 2 (dua) paragraf berhuruf Jawa
yang menggunakan sandhangan
mandaswara dari wacana berhuruf Latin
4.5.3 Menyunting kesalahan penulisan aksara
mandaswara tulisan teman
4.5.4 Menyajikan secara tertulis paragraf berhuruf
Jawa yang menggunakan sandhangan
mandaswara
104
1
TUJUAN PEMBELAJARAN
1. Peserta didik dapat mengidentifikasi kaidah
penulisan aksara Jawa yang menggunakan
sandhangan mandaswara.
2. Peserta didik dapat menulis 2 (dua) paragraf
berhuruf Jawa yang menggunakan sandhangan
mandaswara dari wacana berhuruf Latin.
3. Peserta didik dapat menyunting kesalahan
penulisan aksara mandaswara tulisan teman
4. Peserta didik dapat menyajikan secara tertulis
paragraf berhuruf Jawa yang menggunakan
sandhangan mandaswara
105
1
AKSARA MANDASWARA
Aksara mandaswara yaiku aksara kang
manda-manda diucapake, ora cetha.
Aksara mandaswara yaiku ya lan wa.
Aksara ya jumedhul ing antarane
aksara swara i lan a, sarta e lan a.
Dene aksara wa jumedhul
ing antarane aksara swara u
lan a, sarta u, lan i.
106 =
1
✓Tua
✓Mlakua =
✓Balia =
✓Renea =
107
1 IDENTIFIKASI LAN KAIDAH NYERAT
SANDHANGAN MANDASWARA
• Sandhangan Mandaswara
yaiku aksara Jawa sing
karangkep aksara
“ra” , “ya”, “wa” , lan “la”.
108
101
1 Cakra ra (..... )
Sandhangan mandaswara
ingkang unsure pungkasan
awujud konsonan r
109
1 Keret ( )
Kangge nggantos cakra lan pepet
Dipunserat nyambung kaliyan
aksara utawi pasangan ingkang
pikantuk sandhangan menika.
110
1 Cakra ya (..... . )
dipunginakaken kangge
nglambangaken konsonan “y”
ingkang gabung kaliyan konsonan
sanes ing satunggal suku kata.
111
01
Cakra wa ( .... )
dipunginakaken kangge
nglambangaken konsonan “w”
ingkang gabung kaliyan konsonan
sanes ing satunggal suku kata.
112
01
Cakra la (.... .. )
dipunginakaken kangge
nglambangaken konsonan
“l” ingkang gabung kaliyan
konsonan sanes ing
satunggal suku kata.
113
01 Cakra ra
• Krasa :
• Krupuk :
• Kringet :
114
01 CAKRA KERET
• Tresna :
• Srengenge :
115 Cakra ya
01
• Kyai :
• Setya :
• Tyas :
116
01 Cakra Wa
• Kwaci : dudu
• Swara : dudu
• Swiwi : dudu
117
01
118
01
AKSARA MANDASWARA
uga diarani
Aksara Panyigeg Wanda
119
01
Sandhangan Mandaswara “ng”
120
1
Sandhangan Mandaswara “h”
121
01
Sandhangan Mandaswara “r”
122 Identifikasi ukara ingkang ngagem
01
Sandhangan Mandaswara
123
01
Serat mawi Aksara Jawa ingkang
nginakaken sandhangan Mandaswara
1. Klambine anyar.
2. Bocah kae seneng playon.
3. Saben esuk gaweane nyapu latar.
4. Simbah mlampah-mlampah ana sawah.
5. Aku seneng mangan kwaci ana kamar.
124 DAFTAR PUSTAKA
• Dinas Pendidikan Provinsi Jawa Tengah. 2013. Kurikulum 2013 Mata
Pelajaran Muatan Lokal Bahasa Jawa SMA/MA/SMALB/SMK/MAK
Negeri dan Swasta Provisi Jawa Tengah.
• Dwiraharjo, Maryono dan Heri Setiawan. 2011. Arum Kuncaraning Basa
Jawi kangge Kelas X SMA/SMALB/SMK/MA. Solo: PT Tiga Serangkai
Pustaka Mandiri.
• Irawan, H.G dan Harjo Waroejoe Mudjiwarno. 2004. Kulina Basa Jawa 1
SMA dan MA. Klaten: Intan Pariwara
• Widaryatmo, Gandung, dkk. 2015. Prigel Basa Jawa 1 kanggo
SMA/SMK/MA Kelas X. Jakarta: Erlangga.
• Sumber lain dari berbagai buku / novel dan media social yang berkaitan
dengan materi
• Berbagai macam wallpaper powerpoint, powerpoint background
templates, presentation background dari berbagai sumber