ใบความรู้วิชา การเขียนลวดลายไทย

ใบความรู้ วิชา การเขียนลวดลายไทย รหัสวิชา (20315-2107) ภาคเรียนที่ 1 ปีการศึกษา 2565 หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ ประเภทวิชาศิลปกรรม สาขาวิชาช่างทองหลวง โดย นายพีระยศ แก้วปัญญา กาญจนาภิเษกวิทยาลัย ช่างทองหลวง

14 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน่วยที่ 1 สอนครั้งที่ 1 เวลา 5 ชม. 1. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.1 จุดประสงค์ทั่วไป 1.1.1 เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจความหมายลายตัวเหงา 1.1.2 เพื่อให้มีทักษะการเขียนลายตัวเหงา 1.1.3 เพื่อให้กิจนิสัยมีความรอบคอบและยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น 1.2 จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะตัวเหงา อย่างถูกต้อง 1.2.2 บอกประเภทความหมายลายตัวเหงา ได้อย่างถูกต้อง 1.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนลายตัวเหงา ได้อย่างถูกต้อง 1.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และ ท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 2. สมรรถนะ 2.1 มีความรู้ความเข้าใจความหมายลายตัวเหงา 2.2 มีทักษะการเขียนลายตัวเหงา 2.3 แก้ปัญหาจากการเขียนลายตัวเหงาได้ 3. เนื้อหาสาระ (ใบความรู้)

15 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 2 ชื่อเรื่องการเรียนรู้ที่ 1 การเขียนลายตัวเหงา (สัปดาห์ที่ 1) วิวฒันาการของศิลปะไทย “ศิลปะไทย” หมายถึง ผลงานที่สร้างขึ้นโดยกลุ่มชนที่มีถิ่นฐานบนผืนแผ่นดินที่เรียกว่า สุวรรณภูมิหรือสยาม ประเทศ มาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน นับเป็นวัฒนธรรมของชาติไทย ซึ่งมักจะปรากฏในสมุดข่อย ผนังตู้พระธรรม ผนังอาคาร เพดาน หรือเสาของพระอุโบสถ ศาลา ตลอดจนตามอาคารสถานที่โดยทั่วไป แม้กระทั่งในงานปูนปั้นและ งานแกะสลัก รวมทั้งลายที่แฝงอยู่ในเครื่องใช้ไม้สอยต่าง ๆ ผลงานศิลปะของไทยนั้นส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องอยู่กับ ศาสนาและการด าเนินชีวิตประจ าวัน ที่เราเรียกว่า ศิลปหัตถกรรม ประณีตศิลป์ หรือมัณฑนศิลป์ (ศิลปะประยุกต์) โดยในระยะแรกนั้นงานศิลปะไทยจะได้รับอิทธิพลมาจากศิลปวัฒนธรรมและศาสนามาจากอินเดีย แต่ก็ได้มีการ พัฒนาจนมีเอกลักษณ์เป็นแบบของไทยโดยเฉพาะ ลักษณะงานศิลปะของไทยนั้นจะมีความสัมพันธ์กับหน้าที่ใช้สอย ผสมผสานกับความเชื่อและจินตนาการที่ได้รับแรงบันดาลใจจากธรรมชาติ ศาสนา สังคม และสภาพแวดล้อม ศิลปะลายไทย ค าว่า “ลาย” หมายถึง เส้นที่เขียนหรือแกะสลักให้เป็นรูปต่าง ๆ บ่งบอกถึงภูมิปัญญาของคนไทย ช่างไทย ที่มี จินตนาการ Imagination ในเชิงสร้างสรรค์ที่มีแบบอย่างเฉพาะตัวนับเป็นงานประดิษฐ์กรรม Invention ในเชิงศิลปะ ชั้นสูง โดยช่างมองเห็นความงามของธรรมชาติที่ต้องมีการเสื่อมสลายไปตามกาลเวลาจึงเกิดแรงจูงใจ Motivation ที่ จะเก็บความงามของธรรมชาติไว้ให้คงอยู่โดยใช้วิธีการทางศิลปะ เช่น จิตรกรรม ประติมากรรม เป็นต้น จึงมีการให้ ความหมายของลายไทยตามลักษณะวิธีการสร้างสรรค์ ดังนี้ • ลายไทยในเชิงจิตรกรรม หมายถึง ลักษณะของลายที่เขียนลงไปบนพื้นเรียบ ๆ เป็นการเขียนลวดลายที่มี ลักษณะเป็น 2 มิติ • ลายไทยในเชิงประติมากรรม หมายถึง ลายที่มีลักษณะยกจากพื้นขึ้นมาเล็กน้อย โดยจะมีความตื้นลึก มากกว่าลวดลายในงานจิตรกรรม อาจเป็นลายนูนต ่า ลายนูนสูง หรือลอยตัวก็ได้ • ลายไทยในเชิงสถาปัตยกรรม หมายถึง ลายที่ประกอบอยู่ในงานสถาปัตยกรรมมีทั้งแบบ 2 และ3 มิติ

16 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 3 ลกัษณะของงานศิลปะไทย ถึงแม้ว่าศิลปะไทยจะได้รับอิทธิพลจากประเทศอื่นๆ หลายประเทศแต่ก็ได้พัฒนารูปแบบ จนมีเอกลักษณ์ เป็นของตนเองที่มีความแตกต่างไปจากชาติตะวันตก ดังนี้ คือ 1. ไม่เน้นความเหมือนจริงในธรรมชาติศิลปะไทยแตกต่างไปจากศิลปะตะวันตก คือ ศิลปะตะวันตก นั้นเป็นแบบธรรมชาตินิยมหรือศิลปะแบบ เหมือนจริง Realistic Art แต่ศิลปะไทยจะดัดแปลงธรรมชาติไปตามคติ นิยม จัดเป็นศิลปะแบบ อุดมคติ Idealistic Art หรือศิลปะไทยประเพณี ที่คิดสร้างสรรค์รูปแบบจากปรัชญา เช่น ความเชื่อในเรื่องสวรรค์นรกและก าหนดแบบแผนขึ้นที่เรียกว่าแบบครู เช่น มนุษย์ เทพ เทวดา สัตว์ หรือแม้แต่ ธรรมชาติสิ่งแวดล้อมก็จะเป็นแบบที่ก าหนดขึ้นเอง 2. ได้รบัแรงบลัดาลใจจากธรรมชาติเป็นที่ทราบกันอยู่แล้วว่าธรรมชาตินั้นไม่ใช่ศิลปะ แต่เป็น ตัวกระตุ้นหรือแรงบันดาลใจ ที่เกิดจากความประทับใจในความงาม แล้วถ่ายทอดออกมาในรูปแบบต่าง ๆ ลวดลาย ไทยบางอย่างก็ได้จากธรรมชาติ ต้นไม้ หรือสัตว์ เช่น ลายกนก ก็ได้แนวคิดจากใบไม้หรือบางคนก็ว่าได้จาก ลักษณะของเปลวไฟ หรือสัตว์ในวรรณคดีก็มีต้นแบบมาจากสัตว์ที่มีอยู่จริงในธรรมชาติ ผสมกับจินตนาการของ วรรณคดีในเรื่องต่าง ๆ 3. ได้รบัอิทธิพลความเชื่อเกี่ยวกบัศาสนาและไสยศาสตร์ - ความเชื่อเกี่ยวกับศาสนา (Religon) คนไทยส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ นิกายหินยานเป็นหลักและ ผสมผสานความเชื่อของศาสนาพราหมณ์ สังคมไทยมีวัดเป็นศูนย์กลาง เป็นแหล่งรวมของศิลปะไทยทุกแขนง ไม่ ว่าจะเป็นการวางผังของศาสนสถาน การสร้างพระพุทธรูป การสร้างศิวลึงค์ - ความเชื่อเกี่ยวกับไสยศาสตร์ เป็นความเชื่อที่มีมาก่อนที่จะนับถือ พุทธศาสนาเป็นความเชื่อในอ านาจ ที่เหนือธรรมชาติ วิญญาณ ภูตผีต่าง ๆ ที่ให้คุณให้โทษได้จึงต้องมีการประกอบพิธีกรรมเพื่อเอาชนะสิ่งเหล่านั้น เช่น การสร้างตุ๊กตาเสียกบาล ทวารบาล การสักยันต์ เป็นต้น นอกจากนี้เอกลักษณ์ที่เด่นชัดของศิลปะไทยก็คือลวดลายต่าง ๆ ที่ให้ความรู้สึกที่อ่อนช้อยงดงาม นุ่มนวล เคลื่อนไหวอย่างละมุนละไม เป็นลักษณะที่เหมาะสมกับคุณสมบัติของคนไทยที่เป็นชาติเสรี รักอิสระ แสดงถึง อุปนิสัยใจคอของคนไทย ศิลปะไทยจึงมีลักษณะของการวางรูปแบบวิธีการท าและลักษณะต่าง ๆ เป็นแบบแผนที่ แน่นอนตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ความรู้ทั ่วเกี่ยวกับลายไทย ลายไทย เป็นลวดลายที่สืบเนื่องมาแต่ครั้งโบราณกาล นับตั้งแต่มนุษย์รู้จักใช้สีเขียนเป็นลวดลายลงบน ร่างกายเพื่อให้เกิดความสวยงาม และน่าเกรงขามแก่ผู้พบเห็น รวมทั้งการเขียนลวดลายลงบนภาชนะดินเผาศิลปะ ต่าง ๆเหล่านี้ได้พัฒนามาอย่างต่อเนื่อง และเป็นมรดกตกทอดมาตามยุคสมัยจนถึงปัจจุบัน ศิลปะ

17 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 4 ประวตัิลายไทย ฉาย เทวาภินิมมิตร (2446 : 2) กล่าวถึงต้นก าเนิดของลวดลายต่างๆ ว่า ลวดลายทุกลวดลายนั้นมี มาแล้วตั้งแต่สมันดึกด าบรรพ์ แต่ใครจะเป็นคนคิดค้นก่อนนั้น ไม่มีผู้ใดสามารถตอบได้ เชื่อกันว่ามนุษย์รู้จัก การท าลวดลายลงบนตัวเองเมื่อนานมากแล้ว ความมุ่งหมายในการขีดเขียนลวดลายลงบนร่างกายนั้น ก็เพื่อ เพิ่มความสวยงาม และความน่าเกรงขามแก่ศัตรูเวลาพบเห็น เมื่อมนุษย์เจริญขึ้นก็เกิดความคิดที่จะท าให้สีนั้น ติดแน่นอยู่กับร่างกายได้ โดยน าของเหลวมาจุ่มลงในสีที่ผสมขึ้นเป็นพิเศษ แล้วแทงลงไปบนผิวหนัง วิธีนี้เรา เรียกกันว่าสัก ต่อมาเมื่อมนุษย์รู้จักการท าเครื่องมือเครื่องใช้ขึ้นด้วยโลหะและกระดูกสัตว์ ก็นิยมเขียนลวดลาย ลงบนสิ่งของนั้นๆ แต่การขีดเขียนไม่คงทนถาวร มนุษย์จึงคิดค้นการจ าหลักลายขึ้น โดยอาศัยโลหะแหลมขีดลง ไปบนเส้นที่เขียนไว้ ต่อมาเมื่อมนุษย์เจริญมากขึ้นจึงอาศัยสิ่งที่เห็นจากธรรมชาติมาดัดแปลง ปรุงแต่งให้เป็น ลวดลายขึ้น ในขั้นต้นก็เขียนดอกไม้ ใบไม้ที่ง่ายๆ เป็นลายหยาบๆ ก่อน เมื่อได้เขียนสืบต่อกันเรื่อยมา ก็เกิด ความเชี่ยวชาญมากเข้า จึงเกิดความคิด อันจะดัดแปลงให้สวยงามยิ่งขึ้นเป็นล าดับ ลายกนกซึ่งเป็นแม่ลายของ ไทยนั้น ว่ากันว่าเกิดจากการน าเอาสิ่งของตามธรรมชาติ บางท่านก็ว่าจากดอกบัวผ่าซีก รวงข้าว เปลวไฟ (คลัง ปัญญาไทย. 2551 : ออนไลน์) ได้อธิบายอย่างสอดคล้องว่า การเขียนภาพลายไทยนี้มีมาตั้งแต่โบราณ ผู้เขียน ภาพลายไทยในกาลก่อนมีความรู้สึกนึกคิด ตามสิ่งที่เกิด ขึ้นตามธรรมชาติแล้วน ามาเขียนเป็นลวดลายหรือ ภาพต่างๆ ต่อมาได้รับอิทธิพล จากต่างชาติ โดยเฉพาะ ชาวอินเดีย ได้น าศิลปะหลายแขนงเข้ามา ครูอาจารย์ คนไทย ก็ได้เรียนรู้จากอาจารย์เหล่านั้น แล้วน ามาผสม ผสานกับศิลปะดั้งเดิม ของคนไทยสืบทอดกันมาจนถึง ปัจจุบันนี้ หลักฐานตามประวัติศาสตร์ลายไทย ได้เริ่ม ขึ้น ตั้งแต่สมัยเชียงแสน สืบทอดกันมาที่สุโขทัย อยุธยา และรัตนโกสินทร์แต่เดิมมีแต่ช่างตามวัดต่างๆ ต่อมาช่างเหล่านั้นได้ถวายตัวเพื่อรับใช้พระเจ้าแผ่นดินเรียก “ช่างหลวง” หรือ “ช่างสิบหมู่”

18 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 5 คลังปัญญาไทย (2551 : ออนไลน์) ได้อธิบายว่า อันเแบบแผนลายไทยเท่าที่ปรากฏ ให้เห็นอยู่ทุกวันนี้ ถือได้ว่าเป็นแบบแผนตายตัว เนื่องด้วยลายไทยได้วิวัฒนาการตัวเอง ตั้งแต่สมัยสุโขทัย อยุธยา และ รัตนโกสินทร์จนสู่จุดสมบูรณ์ กลายเป็นเอกลักษณ์ของชาติไทยจนถึงทุกวันนี้ ที่จริงในสมัยก่อนกรุงศรีอยุธยา ลายไทยมิได้มีรูปร่างหน้าตาอย่างที่เราเห็นกันทุกวันนี้ จากการค้นคว้าลายรุ่นเก่า บนลายปูนปั้นและลาย จ าหลักศิลา บนใบเสมารุ่นอู่ทอง และสุโขทัย ซึ่งพบทั่วไปในดินแดนลุ่มแม่น ้าเจ้าพระยา ในท้องที่ของนคร เก่าแก่ ตั้งแต่สมัยสุโขทัยเรื่อยมา ลงไปสุดใต้ที่นครศรีธรรมราช ลายอันปรากฏนั้น มิได้เป็นลายที่สืบต่อมาจาก ขอม หรือ ทวารวดี หากแต่เป็นลายที่ เกิดขึ้นจากการ “สลัดแอกอิทธิพลอินเดีย” เข้าสู่ความเป็นตนเอง โดยจะมี ลักษณะเหมือนธรรมชาติคือเป็นลายเครือเถา ลายก้านขด ประกอบด้วยรูปดอกไม้ ใบไม้ รูปนก สัตว์จตุบาท (สัตว์4 เท้า) ทวิบาท (สัตว์ 2 เท้า) ต่างๆ ซึ่งลายลักษณะนี้ เป็นลายคนละตระกูล กับลายอันมีอิทธิพลจาก อินเดีย ลายไทยนั้นได้มีวิวัฒนาการ และพัฒนามาอย่างต่อเนื่อง โดยนับเริ่มต้นได้ตั้งแต่ ในสมัยอู่ทอง อยุธยา สุโขทัย ลายไทยในสมัยอยุธยาตอนต้น ตอนกลาง ลายไทยอันสง่างาม เลื่อนไหลเป็นเปลวไฟ ในสมัยอยุธยา ตอนปลาย จนถึงสมัยรัตนโกสินทร์ และศิลปะของเมืองหลวงปัจจุบัน ศิลปะไทย เป็นสิ่งที่บ่งบอกถึงเอกลักษณ์ความเป็นชาติไทยเรา ศิลปะไทยได้มีการสืบทอดมาแต่โบราณ กาลแล้ว เป็นความภาคภูมิใจของชาวไทยเราที่มีศิลปะประจ าชาติที่งดงามซึ่งนับวันมีแต่จะเลือนหายไป ศิลปะ ไทยไม่ว่าจะเป็นประเภทใด จะต้องเริ่มที่การเขียนลายก่อนเป็นล าดับแรก ฉะนั้นการฝึกหัดเขียนลายไทยเป็น พื้นหลังที่ส าคัญ ต้องมีใจรักและมีความอดทนเป็นอย่างยิ่ง เมื่อเขียนจนเกิดความช านาญและสามมารถผูกลาย ได้แล้วก็น าไปสร้างสรรค์งานศิลปะไทยแขนงอื่นๆ ได้ปัจจุบันนี้ ผู้คนได้ให้ความสนใจในแบบอย่างศิลปะ ตะวันตกมากขึ้นท าให้ศิลปะไทยขาดช่วงหายไป ไม่มีการพัฒนาการที่ต่อเนื่อง ดังนั้นการฝึกสอนการเขียนลาย ไทยจึงจ าเป็นอย่างยิ่ง เพื่อให้เยาวชนคนไทยรุ่นใหม่ที่สนใจในศิลปะไทย ได้ศึกษา เรียนรู้ สร้างสรรค์และ ประยุกต์งานศิลป์ สืบทอดและสานต่อความเป็นไทยให้คงอยู่ตลอดไป

19 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 6 ที่มาของลายไทย ฉาย เทวาภินิมมิตร (2486 : 2) ได้กล่าวว่า มนุษย์เจริญมากขึ้นจึงอาศัยสิ่งที่เห็นจากธรรมชาติมา ดัดแปลง ปรุงแต่งให้เป็นลวดลายขึ้น ในขั้นต้นก็เขียนดอกไม้ ใบไม้ที่ง่ายๆ เป็นลายหยาบๆ ก่อน เมื่อได้เขียนสืบ ต่อกันเรื่อยมา ก็เกิดความเชี่ยวชาญมากเข้า จึงเกิดความคิด อันจะดัดแปลงให้สวยงามยิ่งขึ้นเป็นล าดับ ลายกนก ซึ่งเป็นแม่ลายของไทยนั้น ว่ากันว่าเกิดจากการน าเอาสิ่งของตามธรรมชาติ บางท่านก็ว่าจากดอกบัวผ่าซีก รวง ข้าว เปลวไฟ และอื่นๆ อีก เช่น เวทมนต์ คาถา ฤกษ์ยาม นิยาย พิธี มนุษย์ พืช สัตว์นานาชนิด (คลังปัญญา ไทย. 2551 : ออนไลน์) กล่าวเพิ่มเติมอย่างสอดคล้องว่า ผู้เขียนภาพลายไทยในกาลก่อนมีความรู้สึกนึกคิด ตาม สิ่งที่เกิด ขึ้นตามธรรมชาติแล้วน ามาเขียนเป็นลวดลายหรือภาพต่างๆ น ามาผสม ผสานกับศิลปะดั้งเดิม ของคน ไทยสืบทอดกันมาจนถึงปัจจุบันนี้ ความหมายของลวดลายไทย พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2538 : 711) ได้ให้ความหมายของค าว่า “ลาย” หมายถึง รูปแบบซึ่งประกอบด้วยเส้นเขียน หรือแกะสลัก ชะลูด นิ่มเสมอ (2544 : 278) ให้ความหมายของค าว่า “ลาย” หมายถึง รูป ที่ท าขึ้นเพื่อตกแต่งสิ่งใด สิ่งหนึ่งให้สวยงาม ส่วนมากจะรูปซ ้าๆ ของแม่ลาย : ในจังหวะและลีลาต่างๆ เช่น ลายเครือเถา ลานกระหนก ลาย กุลั่น ฯลฯ พระพรหมพิจิตร (2508 : 24) ได้กล่าวถึง “ลาย” ว่า ค าน าหน้าชื่อแต่ละชนิดของศิลปกรรมไทยที่เรียก กันอยู่ขณะนี้ มักมีความเข้าใจกันว่าเส้นก็เรียกว่า ลาย บางทีก็เรียกว่า กระหนก ลายเป็นค าแทนค าชื่อชนิดหนึ่ง ของความหมาย และการกระท า เช่น ลายฝ้า หรือฝ้าลาย เป็นต้น พจนานุกรมนักเรียนฉบับปรับปรุง (2536 : 443) ให้ความหมายของค าว่า “ลวด” และ “ลวดลาย” ไว้ว่า ลวด น.สิ่งที่ท าเป็นเส้นขาวๆ เช่นลวดหนัง ลวดโลหะ ; ลายที่ออกเป็นเส้นกลมยาวไปตามขอบต้นไม้ต่างๆ ลวดลาย น.ลายต่างๆ ที่เขียนหรือแกะสลัก, ฝีมือที่แสดงให้ปรากฏ, โดยปริยายความหมายว่า มีลูกไม้หรือชั้นเชิง ต่างๆ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2530 : 720) ให้ความหมายของ “ลวดลาย” ว่า หมายถึงลาย ต่างๆ ที่เขียน หรือแกะสลัก น.ณ ปากน ้า (2522 : 377) ให้ความหมายของ “ลาย” คือ ลวดลายต่างๆ ในศิลปะไทย ภาพเขียนส่วน ใหญ่ที่ปรากฏบนตู้พระธรรมและจิตรกรรมฝาผนัง มักจะมีลวดลายปนกันทั้งสิ้น ลายกนก เรียกว่า ลายไทยถ้าเป็น ลายดอกไม้อย่างธรรมชาติ เรียก ลายเครือเถา

20 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 7 ความรู้ทั ่วเกี่ยวกับลายไทย ลายไทย เป็นลวดลายที่สืบเนื่องมาแต่ครั้งโบราณกาล นับตั้งแต่มนุษย์รู้จักใช้สีเขียนเป็นลวดลายลงบน ร่างกายเพื่อให้เกิดความสวยงาม และน่าเกรงขามแก่ผู้พบเห็น รวมทั้งการเขียนลวดลายลงบนภาชนะดินเผาศิลปะ ต่าง ๆเหล่านี้ได้พัฒนามาอย่างต่อเนื่อง และเป็นมรดกตกทอดมาตามยุคสมัยจนถึงปัจจุบัน ศิลปะ อันสวยงามนี้ เกิดขึ้นด้วยฝีมือและสติปัญญาอันชาญฉลาด โดยได้รับแรงบันดาลใจและอาศัยรูปทรงจากพืช พันธุ์ไม้ สรรพสัตว์ และสิ่งที่เป็นปรากฏการณ์ตามธรรมชาติ เช่น ดอกไม้ ใบไม้ หางไหล เปลวไฟ มาประดิษฐ์คิดดัดแปลง ให้เป็นลวดลายต่าง ๆ จัดวางรูปจังหวะให้เป็นระเบียบกลมกลืนเป็นอันดี โดยล้อเลียนของจริงตามธรรมชาติก่อน แล้วค่อย ๆ หายไปกลายเป็นลวดลายและภาพที่เห็นกันอยู่ในปัจจุบัน จากความเลื่อมใสศรัทธาในพุทธศาสนา เป็นเหตุส าคัญให้ช่าง หรือศิลปินประดิษฐ์ลายไทยโดยได้แนวคิด มาจาก ดอกบัว พวงมาลัย ควันธูป และเปลวเทียน เป็นต้น น ามาสร้างสรรค์ให้เกิดเป็นลวดลายต่างๆ เช่น ลายกนก ลายเปลวเพลิง ลายใบเทศ ลายพฤษชาติ ฯลฯ. จึงได้มีการศึกษาถึงที่มาของลายต่าง ๆ ดังนี้ คือ การพัฒนาลายมาจากดอกบัว เป็นการน ารูปดอกบัวชนิดต่าง ๆ เช่น บัวหลวง บัวสัตตบงกช บัว สัตตบุษย์ ฯลฯ. มาพัฒนาโดยใช้จินตนาการเชิงสร้างสรรค์ด้วยการแบ่งครึ่งดอกบัว การรวมดอกบัวเข้าด้วยกันท า ให้เกิดลายกนกสามตัวและคลี่คลายเป็นลายอื่น ๆ ต่อไป ดังภาพประกอบที่ 1-1 ภาพที่ 1-1 ลายมาจากดอกบัว ที่มา : โรงเรียนเทพศิริทร์ร่มเกล้า 606 . (มปป.). ลายไทย ภาพไทย. ออนไลน์.

21 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 8 ตัวเหงา ตัวเหงาถือเป็นลายพื้นฐานการเขียนงานลวดลายไทย ค าว่าตัวเหงาไม่มีความหมายในพจนานุกรรม ไทย มีนักวิชาการทางด้านงานศิลปกรรมไทยมีความเชื่อว่า ค าว่าตัวเหงา น่าจะมาจากค าว่ารากเหง้า ซึ่งมี ความหมายในพจนานุกรมไทยว่า ต้นก าเนิด ต้นวงศ์ ตัวเหงาในงานลวดลายไทยมีรูปทรงเหมือนรูปทรงใบเทศ เป็น รูปทรงธรรมชาติเป็นรูปทรงใบไม้ กลีบดอกบัวหลวง การฝึกเขียนตัวเหงา ตัวบากลายไทยมี่ใช้ประกอบในการเขียน ลายไทย มีรูปทรงเป็นรูปทรงลายกนก ดังภาพประกอบที่ 1-2 ภาพที่1- 2 ลายตัวเหงา

22 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายตัวเหงา หน้า 9 ชื่อและหน้าที่วัสดุอุปกรณ์ในงานเขียนลายตัวเหงา ดินสอกดหรือดินสอด า ชนิด HB - ใช้ส าหรับร่างลายเขียนเส้นที่ต้องการ ยางลบ - ใช้ส าหรับลบเส้นดินสอที่ไม่ต้องการ ไม้บรรทัด - ใช้ส าหรับวัดขนาดรูปร่าง -รูปทรงเหลี่ยม กระดาษขนาด A4หรือกระดาษอาร์ต ชนิดเนื้อละเอียด เป็นมัน ขนาด 80-100 แกรม - ใช้ส าหรับเขียนลายไทยด้วยดินสอ ที่เหลาดินสอ - ใช้ส าหรับเหลาดินสอให้ไส้ดินสอมีความแหลม กระดาษช าระ - ใช้ส าหรับเช็ดผงดินสอที่ติดตามอุปกรณ์

30 แผนการจัดการเรียนรู้ หน่วยที่ 1 หลักสูตร ประกาศนียบตัรวิชาชีพ พทุธศกัราช 2562 สอนครั้งที่ 2 รหสัวิชา 20315-2007 วิชา การเขียนลวดลายไทย หน่วยกิต 1-4-3 หน่วยการเรียนรู้ การเขียนลายกนก เรื่องการเรียนรู้ การเขียนลายกนกสามตัว ทฤษฎี 1 ชม. ปฏิบัติ 4 ช.ม. 1. สาระส าคัญ ตัวลายกนกสามตัวถือเป็นลายพื้นฐานการเขียนงานลวดลายไทย ค าว่ากนกมีความหมายในพจนานุ กรรมไทย ว่า ลายทอง ทอง ดังนั้นลายกนกจึงแปลความหมายว่าลายทอง อาจเนื่องมาจากลายรดน ้าของ ศิลปะไทยโดยส่วนใหญ่มักท าด้วยนิยมเขียนเป็นลายกนก ส่วนใหญ่จึงเข้าใจว่าลายกนก คือลายทองที่มีตัว ลายเป็นสีทอง คือแผ่นทองค าเปลวที่น ามาปิดลงในตัวลายแล้วใช้น ้าล้างออกส่วนที่มรการเช็ดด้วยรักมีแผ่น ทองค าเปลวติออยู่ลายกนกก็จะมีสีของลายเป็นสีทองดังกล่าว ส่วนพื้นช่องไฟก็จะมีสีด าตามสีของรักที่ทาปิด พื้นไม้ก่อนท าการเขียนลาย ลายกนกในงานลวดลายไทยมีรูปทรงหลายรูปแบบตามลักษณะประเภทของตัว ลาย แต่มีรูปร่างรูปทรงเดียวกัน คือมีรูปทรงเป็นรูปสามเหลี่ยม การฝึกเขียนกนกที่ใช้ประกอบในการเขียน ลายไทย จึงเป็นการฝึกการเขียนรูปแบบลายกนกในรูปแบบแตกต่างกัน เช่นลายกนกสามตัวใบเทศ กนก สามตัวก้านขด กนกสามตัวเปลว กนกสามตัวผักกูด กนกสามตัวนารีเป็นต้น เป็นการเขียนลายให้มีความ พลิ้วไหว องค์ประกอบการเขียนลายจึงมีการบากลายและการเขียนตัวหางไหลจึงเป็นขั้นตอนพื้นฐาน การ เขียนลายกนกสามตัวที่สมบูรณ์ จึงเป็นพื้นฐานของการลวดลายไทย ที่ต้องมีทักษะความช านาญการเขียนให้ มีความอ่อนช้อย แหลมคม และพลิ้วไหว ตามปรัชญาความงามทางด้านสุนทรียศาสตร์ของงานศิลปะไทยใน ทุกแขนง การเขียนลายกนกสามตัว ช่อลายกนก และแม่ลายกนกในรูปแบบต่างๆจึงเป็นการเขียนลายไทยจุด เริมต้น การเรียนรู้ การผูกลาย การประยุกต์ใช้ตัวลายไปใช้ในการเขียนลวดลายอื่นๆ ต่อไป 2. สมรถนะประจ าหน่วย 2.1 สมรรถนะประจ าหน่วย 2.1.1 สามารถแสดงความรู้เกี่ยวกับการเขียนลายกนกสามตัว 2.1.2 สามารถปฏิบัติงานเขียนลายกนกสามตัว 2.1.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 2.2เกณฑก์ารปฏิบตัิงานประจา หน่วย 2.2.1 สามารถอธิบายความรู้เกี่ยวกับการเขียนลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 2.2.2 สามารถปฏิบัติขั้นตอนเขียนลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 2.2.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย

31 3. จุดประสงค์การเรียนรู้ 3.1 จุดประสงค์ทั ่วไป 3.1.1 เพื่อให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับลายกนกสามตัว 3.1.2 เพื่อให้มีทักษะในการปฏิบัติงานเขียนลายกนกสามตัว 3.1.3 มีความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 3.2 จดุประสงคเ์ชิงพฤติกรรม 3.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 3.2.2 บอกประเภทความหมายลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 3.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 3.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 4. สาระการเรียนรู้ 4.1 ความหมายลายกนกสามตัว 4.2 ลักษณะลายกนกสามตัว 4.3 หลักการเขียนลายกนกสามตัว 5. กิจกรรมการเรียนรู้ 5.1 การน าเข้าสู่บทเรียน 5.1.1 ครูผู้สอนแจ้งวัตถุประสงค์การเรียน กิจกรรมการเรียนการสอนและวิธีการประเมินผล 5.1.2 ครูผู้สอนน าเข้าสู่บทเรียนซักถามความรู้เดิมหรือปูพื้นฐานความรู้ลายกนกสามตัว 5.1.3 ครูเปิด Power Point อธิบายความหมายของลายกนกสามตัวและความสัมพันธ์ ความ เกี่ยวเนื่องการน าลายกนกสามตัวไปออกแบบลวดลายไทยในรูปแบบลวดลายชนิดอื่น และสอดแทรก คุณธรรมการมีพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม 5.2 การเรียนรู้ 5.2.1 ครูเปิด Power Point เรื่องความหมายความเป็นมาของลายกนกสามตัวครูผู้สอนบรรยาย ด าเนินการสอนหรือประกอบกิจกรรมการเรียนโดยที่น าเสนอรูปภาพฉายประกอบ 5.2.2 ครูน ารูปภาพลายกนกสามตัวและลายที่เกี่ยวเนื่องกับลายกนกสามตัวมาประกอบการอธิบาย 1) ครูถาม-ตอบกับนักเรียน โดยครูยกตัวอย่างรูปภาพลายกนกสามตัวแล้วถาม-ตอบเกี่ยวกับ ความหมายความเป็นมาของลายกนกสามตัวกับการน าไปใช้ 2) การออกแบบลวดลายไทยกนกสามตัวมีส่วนส าคัญต่อการเขียนลายไทยด้านใดบ้าง 3) ข้อสังเกตการเขียนลายกนกสามตัวมีหลักการสังเกตอะไรบ้าง 5.2.3 ครูนักเรียนช่วยกันสรุปความหมายความเป็นมาของลายกนกสามตัว

32 5.2.4 ครูให้นักศึกษาท าใบงานที่ 1 เรื่องความส าคัญความเป็นมาลายกนกสามตัวมีด้านใดบ้าง โดยให้นักเรียนเขียนลงในสมุดบันทึกความรู้ของตนเอง 5.2.5 ครูให้นักเรียนฝึกทักษะการเขียนลายกนกสามตัวตามใบงาน 5.2.6 ครูเรียกตรวจการเขียนลายกนกสามตัวเป็นรายบุคคล พร้อมชี้จุดแก้ไขเป็นรายบุคคล 5.2.7 ครูให้นักเรียนฝึกเขียนลายกนกสามตัวต่อ จนครบจ านวนการฝึกเขียนลายกนกสามตัว 5.3 การสรุป 5.3.1 ครูสุ่มนักเรียนเล่าความรู้เกี่ยวกับลายกนกสามตัวความส าคัญด้านใดบ้าง 5.3.2 ครูสรุปเรื่องความหมายและเป็นมาของลายกนกสามตัว 5.3.3 ครูสรุปหลักการสังเกตการณ์เขียนลายกนกสามตัวตามหลักการความงามด้านลวดลาย ศิลปะไทย 5.4 การวดัและประเมินผล 5.4.1 เครื่องมือประเมิน 5.4.2 แบบประเมินผลพฤติกรรม 5.4.3 แบบทดสอบความรู้ 5.4.4 แบบประเมินผลงาน 6. สื่อและแหล่งการเรียนรู้ 6.1 สื่อโสตทัศน์ 6.1.1 คลิปวิดีโอการเขียนลายกนกสามตัว 6.2 โสตทัศน์อุปกรณ์ 6.2.1 คอมพิวเตอร์ 6.2.2 โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน 6.2.3 แท็บเล็ต 6.3 สื่อสิ่งพิมพ์ 6.3.1 หนังสือ ลายไทย ภาพไทย. ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2539). 6.3.2 หนังสือ ลายไทย. ภิญโญ สุวรรณคีรี. (2546). 6.4 สื่อบทเรียนอิเลก ็ ทรอนิกส์ 6.4.1 ใบความรู้การเขียนลายกนกสามตัว 6.4.2 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน 6.4.3 Power Point 7. หลักฐานการเรียนรู้ 7.1 หลักฐานความรู้ 7.1.1 แผนการจัดการเรียนรู้ 7.1.2 ใบความรู้ 7.1.3 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน 7.1.4 บันทึกหลังการสอน

33 7.2 หลกัฐานการปฏิบตัิงาน 7.2.1 ใบงาน 7.2.2 เกณฑ์การประเมินผลงาน 8. การวดัและประเมินผลการเรียนรู้ 8.1เครื่องมือการประเมิน 8.1.1 ก่อนเรียนรู้ วิธีการวัดผล การสัมภาษณ์ การอภิปราย เครื่องมือวัด ค าตอบจากการสัมภาษณ์ แนวคิดจากการอภิปราย 8.1.2 ระหว่างเรียนรู้ วิธีการวัดผล ขั้นตอนในการปฏิบัติ เครื่องมือวัด การสังเกตุการปฏิบัติงานของนักเรียน 8.1.3 หลังเรียน วิธีการวัดผล ผลงานการเขียนลายกนกสามตัว เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมินผลงานการเขียนลายกนกสามตัว 8.2เกณฑก์ารประเมิน 8.2.1เกณฑ์ประเมินพฤติกรรมผู้เรียนผ่านเกณฑ์ประเมินตามขั้นตอนปฏิบัติงานการเขียนลาย กนกสามตัว 8.2.2 แบบทดสอบความรู้ผลการประเมินผ่านด้านรู้ความเข้าใจต่อหลักการเขียนลายกนกสามตัว 8.2.3 เกณฑ์การประเมินการเขียนลายกนกสามตัวไม่ต ่ากว่าร้อยละ 60

34 9. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ 9.1 ข้อสรุปหลังการจัดการเรียนรู้ ด้านผู้สอน การจัดการเรียนการสอนในรูปแบบ online off line สอนได้ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ สอนได้ไม่ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ยังขาดหัวข้อ ดังนี้ แนวทางการแก้ปัญหาการสอนไม่ครบหัวข้อตามแผน ด้านความพร้อมและผลการเรียนรู้ของผู้เรียน จ านวนนักเรียนทั้งหมด คน จ านวนนักเรียนที่เข้าเรียน คน จ านวนนักเรียนที่ขาดเรียน คน เกณฑ์ที่แนะน า คิดเป็นร้อยละ ดีมาก(80-100) ดี (70-79) พอใช้ (60-69) ต้องปรับปรุง (ต ่ากว่า 60) 1 การตรงต่อเวลา ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 2 การแต่งกาย, การปฏิบัติตามระเบียบ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 3 ความพร้อม, ความตั้งใจในการเรียน ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 4 มีความรับผิดชอบงานที่มอบหมาย ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 5 มีความรู้ ความสามารถ ตรงวัตถุประสงค์ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง อื่นๆ 9.2 ปัญหา อุปสรรค 9.3 ข้อเสนอแนะและแนวทางแก้ปัญหา หมายเหตุปัญหา อุปสรรคและแนวทางแก้ปัญหา ผู้สอนน าไปพัฒนา ในรูปแบบของวิจัยชั้นเรียน หรือพัฒนาการจัดการเรียนรู้ในครั้งต่อไป ลงชื่อ ผู้สอน ( นายพีระยศ แก้วปัญญา ) ลงชื่อ หัวหน้าสาขาวิชา ( นายพีระยศ แก้วปัญญา) ลงชื่อ (นายพรอนันต์ ภักดีบุญ) ผู้อ านวยการกาญจนาภิเษกวิทยาลัย ช่างทองหลวง

35 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน่วยที่ 1 สอนครั้งที่ 2 เวลา 5 ชม. 1. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.1 จุดประสงค์ทั่วไป 1.1.1 เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจความหมายลายกนกสามตัว 1.1.2 เพื่อให้มีทักษะการเขียนลายกนกสามตัว 1.1.3 เพื่อให้กิจนิสัยมีความรอบคอบและยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น 1.2 จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะลายกนกสามตัวอย่างถูกต้อง 1.2.2 บอกประเภทความหมายลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 1.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนลายกนกสามตัวได้อย่างถูกต้อง 1.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และ ท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 2. สมรรถนะ 2.1 มีความรู้ความเข้าใจความหมายลายกนกสามตัว 2.2 มีทักษะการเขียนลายกนกสามตัว 2.3 แก้ปัญหาจากการเขียนลายกนกสามตัวได้ 3. เนื้อหาสาระ (ใบความรู้)

36 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน้า 2 เรื่องการเรียนรู้ที่ 2 การเขียนลายกนกสามตัว(สัปดาห์ที่ 2 ) ลายกนก ความหมายของกระหนก มีผู้รู้ได้ให้ความหมายของกระหนกไว้หลายท่าน ดังนี้ กนก คือ “ชื่อแบบลายไทยประเภทหนึ่ง ใช้ผูกเขียนเป็นลวดลาย มีทั้งระบายสีปิดทองรดน ้า ปั้น หรือ แกะสลัก” (ราชบัณฑิตยสถาน, 2530 : 60) กนก คือ เป็นลายที่ช่างไทยถือว่า เป็นแม่ลาย นอกจากสันนิษฐานว่าเกิดจากลายกระจังผ่าซีกแล้ว ยัง พบว่าน่าจะมีวิวัฒนาการมาจากลายของสกุลศิลปะอื่น ๆ อีก เช่น ศิลปะขอมและอู่ทอง แต่ที่เรียกว่าเป็นลาย กนกแท้นั้น น่าจะมีขึ้นในสมัยกรุงศรีอยุธยาเป็นต้นมา เพราะลายกนกไทยจะมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวคือ ปลาย ยอดลายจะไม่เรียบตรง แต่จะท าให้มีความอ่อนและสะบัดคล้ายกฤชชวา ซึ่งลักษณะนี้จะเริ่มมีปรากฏชัดใน ศิลปะอยุธยา ทั้งค าว่า กนก พจนานุกรมได้แปลว่า ทอง ดังนั้น ลายกนกน่าจะเกิดขึ้นพร้อมกับการเขียนลายรด น ้าซึ่งเป็นลายทอง อันเป็นศิลปะที่เด่นชัดในสมัยอยุธยาเป็นต้นมา (ศิริพงษ์ พะยอมแย้ม, 2525 : 4) กนก คือ ลายที่มีความส าคัญมากในการประดิษฐ์ลายไทย ต้นก าเนิดลายกนกนั้นได้มาจากดอกไม้ ใบไม้ ตาไม้ ฯลฯ ซึ่งน ามาประดิษฐ์เป็นลายกนกมีหลายชนิด (มานิต หล่อพินิจ, 2543 : 8) กนก คือ ลายซึ่งผูกเขียนอยู่ภายในพื้นที่รูปสามเหลี่ยมมุมฉาก บางทีก็เรียก “ลายกนก” ซึ่งแปลว่าทอง เหตุที่เรียกแม่ลายนี้ว่า “ลายกนก” หรือ “ลายทอง” แผกเพี้ยนไปกว่าชื่อแม่ลายของเก่าเค้าเดิม ดังนี้เห็นทีจะ เข้าใจไขว้เขวไปอย่างหนึ่งอย่างใด ดังค าอธิบายของอาจารย์พระพรหมพิจิตร(พรหม พรหมพิจิตร) ในเรื่อง “ค า ว่าลาย” ว่า “ส่วนค าว่า กระหนก ในปทานุกรมแปลว่า ทองและต้นไม้ที่มีหนาม เมื่อมานึกถึงค าว่าทองอาจเอาไป ท าเป็นกนกขึ้นอย่างหนึ่งก็ได้” แม่ลายกนกนั้น โดยความหมายแท้จริงหมายเอาลักษณะของตัวลายอันผูกท า ทรงปลายเรียวแหลม แล้วส่วนแง่บากกนกเป็นประดุจหนาม คล้ายกับต้นไม้ซึ่งมีหนามแหลม จึงเรียกแม่ลาย ลักษณะเช่นนี้ว่า แม่ลายกนก แม่ลายกระหนกนี้จัดว่าเป็นแม่ลายส าคัญ ใช้เป็นหลักในการผูกเขียนลวดลายแบบ ประจ าชาติ ตกแต่งแก่สิ่งของเครื่องใช้เป็นสิ่งประณีตสืบเนื่องกันมานาน จนถึงเวลาในปัจจุบันก็ยังใช้อยู่ แม่ลาย กนกอาจประดิษฐ์เป็นตัวมีบากแบ่งตัด และย่อน าไปผูกเป็นลวดลายได้หลายกระบวน เป็นต้นว่า ผูกเป็นลาย เปลวเครือเถา ลายก้านขด ลายเกลียว หรือลายเครือกนก กนก คือ ลวดลายประดิษฐ์อยู่ในโครงรูปสามเหลี่ยม (มักเรียกว่า “กนก”) มีลักษณะเป็นลายประดิษฐ์ ประกอบด้วยตัว กนก กาบ เหงา อยู่ในโครงสร้างรูปสามเหลี่ยม ลายกนกสามตัวจัดว่าเป็นลายส าคัญมาก เท่ากับเป็นแม่บทของกนกต่าง ๆ ทุกชนิด หรือเรียกว่าเป็น “แม่ลาย” กนกทุกชนิดนับว่าแยกออกไปจากกนก สามตัว เช่น ลายกนกสามตัวเปลว หรือกนกหางหงส์ ลายกนกสามตัวใบเทศ ลายกนกสามตัวหางโต (บุญมา แฉ่งฉายา, 2533 : 67) ดังภาพประกอบที่ 4-1

37 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน้า 3 กนกสามตัวลายนาค กนกสามตัว กนกสามตัวเปลว กนกสามตัวใบเทศ ภาพที่ 4-1 ลายกนก ที่มา : บุญมา แฉ่งฉายา. (2533). ศิลปะลายไทย : 69 - 71. ส่วนประกอบของลายกนกสามตัว แม่ลายกนกสามตัว เป็นแม่ลายที่มีความส าคัญมากที่สุด เนื่องจากมีรูปแบบการแบ่งตัวลาย หรือ การบาก ได้ละเอียด สามารถแตกช่อลายให้วิจิตรสวยงาม ลายกนกต่าง ๆ จะต้องอาศัยการแบ่งตัวลายในรูปแบบของ กนกสามตัวทั้งสิ้น ลักษณะของกนกสามตัวประกอบไปด้วยตัวกาบ ตัวเหงาและตัวยอด ดังภาพประกอบที่ 4-2 ภาพที่ 4-2 ส่วนประกอบของกนกสามตัว

38 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามต้ว หน้า 4 วิวฒันาการลายกนก ดังภาพประกอบที่ 4-3 สมัยอมราวดี สมัยทวาราวดี สมัยมถุรา สมัยคุปตะ สมัยคุปตะ สมัยคุปตะ สมัยทวาราวดี สมัยทวาราวดี สมัยทวาราวดี นครปฐม นครปฐม พระธาตุพนม ภาพที่ 4-3 วิวัฒนาการลายหนก

39 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน้า 5 สมัยศรีวิชัย สมัยลพบุรี บันท้ายศรี สมัยลพบุรี พิมาย สมัยอยุธยา สมัยอยุธยา สมัยอยุธยา วัดพระราม วัดราชบูรณะ วัดพระศรีสรรเพชญ์ สมัยอยุธยา สมัยอยุธยา สมัยอยุธยา วัดไชยวัฒนาราม วัดภูเขาทอง วัดใหญ่สุวรรณาราม ภาพที่ 4-3 วิวัฒนาการลายหนก (ต่อ)

40 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน้า 6 ลักษณะลายกนกสามตัว ดังภาพประกอบที่ 4-4 ภาพที่ 4-4 ส่วนประกอบของกนกสามตัว

41 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนลายกนกสามตัว หน้า 7 ชื่อและหน้าที่วัสดุอุปกรณ์ในงานเขียนลายกนกสามตัว ดินสอกดหรือดินสอด า ชนิด HB - ใช้ส าหรับร่างลายเขียนเส้นที่ต้องการ ยางลบ - ใช้ส าหรับลบเส้นดินสอที่ไม่ต้องการ ไม้บรรทัด - ใช้ส าหรับวัดขนาดรูปร่าง -รูปทรงเหลี่ยม กระดาษขนาด A4หรือกระดาษอาร์ต ชนิดเนื้อละเอียด เป็นมัน ขนาด 80-100 แกรม - ใช้ส าหรับเขียนลายไทยด้วยดินสอ ที่เหลาดินสอ - ใช้ส าหรับเหลาดินสอให้ไส้ดินสอมีความแหลม กระดาษช าระ - ใช้ส าหรับเช็ดผงดินสอที่ติดตามอุปกรณ์

50 แผนการจัดการเรียนรู้ หน่วยที่ 1 หลักสูตร ประกาศนียบตัรวิชาชีพ พทุธศกัราช 2562 สอนครั้งที่ 3 รหสัวิชา 20315-2107 วิชา การเขียนลวดลายไทย หน่วยกิต 1-4-5 หน่วยการเรียนรู้ การเขียนลายกนก เรื่องการเรียนรู้ การเขียนช่อลายกนก ทฤษฎี 1 ชม. ปฏิบัติ 4 ช.ม. 1. สาระส าคัญ ตัวลายกนกสามตัวถือเป็นลายพื้นฐานการเขียนงานลวดลายไทย ค าว่ากนกมีความหมายในพจนานุ กรรมไทย ว่า ลายทอง ทอง ดังนั้นลายกนกจึงแปลความหมายว่าลายทอง อาจเนื่องมาจากลายรดน ้าของ ศิลปะไทยโดยส่วนใหญ่มักท าด้วยนิยมเขียนเป็นลายกนก ส่วนใหญ่จึงเข้าใจว่าลายกนก คือลายทองที่มีตัว ลายเป็นสีทอง คือแผ่นทองค าเปลวที่น ามาปิดลงในตัวลายแล้วใช้น ้าล้างออกส่วนที่มรการเช็ดด้วยรักมีแผ่น ทองค าเปลวติออยู่ลายกนกก็จะมีสีของลายเป็นสีทองดังกล่าว ส่วนพื้นช่องไฟก็จะมีสีด าตามสีของรักที่ทาปิด พื้นไม้ก่อนท าการเขียนลาย ลายกนกในงานลวดลายไทยมีรูปทรงหลายรูปแบบตามลักษณะประเภทของตัว ลาย แต่มีรูปร่างรูปทรงเดียวกัน คือมีรูปทรงเป็นรูปสามเหลี่ยม การฝึกเขียนกนกที่ใช้ประกอบในการเขียน ลายไทย จึงเป็นการฝึกการเขียนรูปแบบลายกนกในรูปแบบแตกต่างกัน เช่นลายกนกสามตัวใบเทศ กนก สามตัวก้านขด กนกสามตัวเปลว กนกสามตัวผักกูด กนกสามตัวนารีเป็นต้น เป็นการเขียนลายให้มีความ พลิ้วไหว องค์ประกอบการเขียนลายจึงมีการบากลายและการเขียนตัวหางไหลจึงเป็นขั้นตอนพื้นฐาน การ เขียนลายกนกสามตัวที่สมบูรณ์ จึงเป็นพื้นฐานของการลวดลายไทย ที่ต้องมีทักษะความช านาญการเขียนให้ มีความอ่อนช้อย แหลมคม และพลิ้วไหว ตามปรัชญาความงามทางด้านสุนทรียศาสตร์ของงานศิลปะไทยใน ทุกแขนง การเขียนลายกนกสามตัว ช่อลายกนก และแม่ลายกนกในรูปแบบต่างๆจึงเป็นการเขียนลายไทย จุดเริมต้น การเรียนรู้ การผูกลาย การประยุกต์ใช้ตัวลายไปใช้ในการเขียนลวดลายอื่นๆ ต่อไป 2. สมรถนะประจ าหน่วย 2.1 สมรรถนะประจ าหน่วย 2.1.1 สามารถแสดงความรู้เกี่ยวกับการเขียนช่อลายกนก 2.1.2 สามารถปฏิบัติงานเขียนช่อลายกนก 2.1.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 2.2เกณฑก์ารปฏิบตัิงานประจา หน่วย 2.2.1 สามารถอธิบายความรู้เกี่ยวกับการเขียนช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 2.2.2 สามารถปฏิบัติขั้นตอนการเขียนช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 2.2.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย

51 3. จุดประสงค์การเรียนรู้ 3.1 จุดประสงค์ทั ่วไป 3.1.1 เพื่อให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการเขียนช่อลายกนก 3.1.2 เพื่อให้มีทักษะในการปฏิบัติงานเขียนช่อลายกนก 3.1.3 มีความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 3.2 จดุประสงคเ์ชิงพฤติกรรม 3.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.2 บอกประเภทความหมายช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 4. สาระการเรียนรู้ 4.1 ความหมายช่อลายกนก 4.2 ลักษณะช่อลายกนก 4.3 หลักการเขียนช่อลายกนก 5. กิจกรรมการเรียนรู้ 5.1 การน าเข้าสู่บทเรียน 5.1.1 ครูผู้สอนแจ้งวัตถุประสงค์การเรียน กิจกรรมการเรียนการสอนและวิธีการประเมินผล 5.1.2 ครูผู้สอนน าเข้าสู่บทเรียนซักถามความรู้เดิมหรือปูพื้นฐานความรู้ช่อลายกนก 5.1.3 ครูเปิด Power Point อธิบายความหมายของช่อลายกนกและความสัมพันธ์ ความเกี่ยวเนื่อง การน าช่อลายกนกไปออกแบบลวดลายไทยในรูปแบบลวดลายชนิดอื่น และสอดแทรกคุณธรรมการมี พฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม 5.2 การเรียนรู้ 5.2.1 ครูเปิด Power Point เรื่องความหมายความเป็นมาของช่อลายกนกครูผู้สอนบรรยาย ด าเนินการสอนหรือประกอบกิจกรรมการเรียนโดยที่น าเสนอรูปภาพฉายประกอบ 5.2.2 ครูน ารูปภาพช่อลายกนกและลายที่เกี่ยวเนื่องกับช่อลายกนกมาประกอบการอธิบาย 1) ครูถาม-ตอบกับนักเรียน โดยครูยกตัวอย่างรูปภาพช่อลายกนกแล้วถาม-ตอบเกี่ยวกับ ความหมายความเป็นมาของงานช่อลายกนกกับการน าไปใช้ 2) การออกแบบลวดลายไทยช่อลายกนกมีส่วนส าคัญต่อการเขียนลายไทยด้านใดบ้าง 3) ข้อสังเกตการเขียนช่อลายกนกมีหลักการสังเกตอะไรบ้าง 5.2.3 ครูนักเรียนช่วยกันสรุปความหมายความเป็นมาของช่อลายกนก

52 5.2.4 ครูให้นักศึกษาท าใบงานที่ 1 เรื่องความส าคัญความเป็นมาช่อลายกนกมีด้านใดบ้าง โดยให้ นักเรียนเขียนลงในสมุดบันทึกความรู้ของตนเอง 5.2.5 ครูให้นักเรียนฝึกทักษะการเขียนช่อลายกนกตามใบงาน 5.2.6 ครูเรียกตรวจการเขียนช่อลายกนกเป็นรายบุคคล พร้อมชี้จุดแก้ไขเป็นรายบุคคล 5.2.7 ครูให้นักเรียนฝึกเขียนช่อลายกนกต่อ จนครบจ านวนการฝึกเขียนช่อลายกนก 5.3 การสรุป 5.3.1 ครูสุ่มนักเรียนเล่าความรู้เกี่ยวกับช่อลายกนกความส าคัญด้านใดบ้าง 5.3.2 ครูสรุปเรื่องความหมายและเป็นมาของช่อลายกนก 5.3.3 ครูสรุปหลักการสังเกตการณ์เขียนช่อลายกนกตามหลักการความงามด้านลวดลายศิลปะ ไทย 5.4 การวดัและประเมินผล 5.4.1 เครื่องมือประเมิน 5.4.2 แบบประเมินผลพฤติกรรม 5.4.3 แบบทดสอบความรู้ 5.4.4 แบบประเมินผลงาน 6. สื่อและแหล่งการเรียนรู้ 6.1 สื่อโสตทัศน์ 6.1.1 คลิปวิดีโอการเขียนช่อลายกนก 6.2 โสตทัศน์อุปกรณ์ 6.2.1 คอมพิวเตอร์ 6.2.2 โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน 6.2.3 แท็บเล็ต 6.3 สื่อสิ่งพิมพ์ 6.3.1 หนังสือ ลายไทย ภาพไทย. ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2539). 6.3.2 หนังสือ ลายไทย. ภิญโญ สุวรรณคีรี. (2546). 6.4 สื่อบทเรียนอิเลก ็ ทรอนิกส์ 6.4.1 ใบความรู้การเขียนช่อลายกนก 6.4.2 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน 6.4.3 Power Point 7. หลักฐานการเรียนรู้ 7.1 หลักฐานความรู้ 7.1.1 แผนการจัดการเรียนรู้ 7.1.2 ใบความรู้ 7.1.3 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน 7.1.4 บันทึกหลังการสอน

53 7.2 หลกัฐานการปฏิบตัิงาน 7.2.1 ใบงาน 7.2.2 เกณฑ์การประเมินผลงาน 8. การวดัและประเมินผลการเรียนรู้ 8.1เครื่องมือการประเมิน 8.1.1 ก่อนเรียนรู้ วิธีการวัดผล การสัมภาษณ์ การอภิปราย เครื่องมือวัด ค าตอบจากการสัมภาษณ์ แนวคิดจากการอภิปราย 8.1.2 ระหว่างเรียนรู้ วิธีการวัดผล ขั้นตอนในการปฏิบัติ เครื่องมือวัด การสังเกตุการปฏิบัติงานของนักเรียน 8.1.3 หลังเรียน วิธีการวัดผล ผลงานการเขียนช่อลายกนก เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมินผลงานการเขียนช่อลายกนก 8.2เกณฑก์ารประเมิน 8.2.1เกณฑ์ประเมินพฤติกรรมผู้เรียนผ่านเกณฑ์ประเมินตามขั้นตอนปฏิบัติงานการเขียนช่อลาย กนก 8.2.2 แบบทดสอบความรู้ผลการประเมินผ่านด้านรู้ความเข้าใจต่อหลักการเขียนช่อลายกนก 8.2.3 เกณฑ์การประเมินการเขียนช่อลายกนกไม่ต ่ากว่าร้อยละ 60

54 9. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ 9.1 ข้อสรุปหลังการจัดการเรียนรู้ ด้านผู้สอน การจัดการเรียนการสอนในรูปแบบ online off line สอนได้ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ สอนได้ไม่ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ยังขาดหัวข้อ ดังนี้ แนวทางการแก้ปัญหาการสอนไม่ครบหัวข้อตามแผน ด้านความพร้อมและผลการเรียนรู้ของผู้เรียน จ านวนนักเรียนทั้งหมด คน จ านวนนักเรียนที่เข้าเรียน คน จ านวนนักเรียนที่ขาดเรียน คน เกณฑ์ที่แนะน า คิดเป็นร้อยละ ดีมาก(80-100) ดี (70-79) พอใช้ (60-69) ต้องปรับปรุง (ต ่ากว่า 60) 1 การตรงต่อเวลา ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 2 การแต่งกาย, การปฏิบัติตามระเบียบ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 3 ความพร้อม, ความตั้งใจในการเรียน ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 4 มีความรับผิดชอบงานที่มอบหมาย ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 5 มีความรู้ ความสามารถ ตรงวัตถุประสงค์ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง อื่นๆ 9.2 ปัญหา อุปสรรค 9.3 ข้อเสนอแนะและแนวทางแก้ปัญหา หมายเหตุปัญหา อุปสรรคและแนวทางแก้ปัญหา ผู้สอนน าไปพัฒนา ในรูปแบบของวิจัยชั้นเรียน หรือพัฒนาการจัดการเรียนรู้ในครั้งต่อไป ลงชื่อ ผู้สอน ( นายพีระยศ แก้วปัญญา ) ลงชื่อ หัวหน้าสาขาวิชา ( นายพีระยศ แก้วปัญญา) ลงชื่อ (นายพรอนันต์ ภักดีบุญ) ผู้อ านวยการกาญจนาภิเษกวิทยาลัย ช่างทองหลวง

55 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน่วยที่ 1 สอนครั้งที่ 3 เวลา 4 ชม. 1. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.1 จุดประสงค์ทั่วไป 1.1.1 เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจความหมายช่อลายกนก 1.1.2 เพื่อให้มีทักษะการเขียนช่อลายกนก 1.1.3 เพื่อให้กิจนิสัยมีความรอบคอบและยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น 1.2 จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะช่อลายกนกอย่างถูกต้อง 1.2.2 บอกประเภทความหมายช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 1.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนช่อลายกนกได้อย่างถูกต้อง 1.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และ ท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 2. สมรรถนะ 2.1 มีความรู้ความเข้าใจความหมายช่อลายกนก 2.2 มีทักษะการเขียนช่อลายกนก 2.3 แก้ปัญหาจากการเขียนช่อลายกนกได้ 3. เนื้อหาสาระ (ใบความรู้)

56 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 2 เรื่องการเรียนรู้ที่ 3 การเขียนช่อลายกนก (สัปดาห์ที่ 3 ) ลักษณะของลายกนก ลายกนกแบ่งเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ดังนี้คือ 1. ลายกนกก้านขด กนกก้านขด การผูกลวดลายชนิดที่เป็นเถาแบบหนึ่งเรียกว่า กนกก้านขดหรือลายก้านขดลวดลายแบบ นี้อาศัยเถาเป็นหลักในการผูกเขียน การผูกวางเถามีลักษณะเฉพาะที่ต้องไขว้ลงขมวดกันเป็นก้นหอยแม้ว่าการ เดินเถาแตกแยกออกไปสัดเท่าใดในพื้นซึ่งประสงค์ที่จะผูกลวดลายให้เต็มนั้นก็ตาม ก็จะต้องผูกเถาให้ขดเป็น ขมวดต่อเนื่องกันไปทั้งสิ้น เถาที่ผูกขดเป็นวงแต่ละวงจ าเป็นที่จะต้องน าเอาตัวกนกมาผูกประกอบเข้าด้วยกัน เป็นระยะ ทิ้งช่องไฟเป็นจังหวะตามล าดับเสมอกัน ตัวกนกที่น ามาผูกเข้ากับเถานี้สมมุติว่าเป็นใบเป็นช่อของ เถาไม้ตามปรกติในธรรมชาติ กนกก้านขดซึ่งผูกท าเถาเดินเป็นวงขมวดคล้ายก้นหอยนี้ตรงส่วนปลายเถาตรงใจ กลางวงมักจะท าเป็นช่อกนกหางโตบ้างพุ่มใบเทศบ้าง ท าเป็นรูปภาพราชสีห์ คชสีห์ หรือสัตว์หิมพานต์โผล่ ออกมาเพียงท่อนหัวบ้างหรือท าเป็นรูปอมนุษย์ รูปเทพยดาบ้างก็มีลวดลายกนกก้านขดซึ่งท ารูปภาพหรือ ลวดลายบางประเภทต่อออกไปเช่นที่ว่านี้ มักมีชื่อเรียกต่างๆ กันตามแบบที่ น ามาผูกเขียนนั้นๆเป็นต้นว่ากนก ก้านขดหน้าสิงห์ กนกก้านขดใบเทศ กนกก้านขดหางโต ฯลฯ กนกก้านขด เป็นลวดลายที่นิยมใช้ผูกส าหรับลายปูนปั้น สลักไม้ และลายประดับมุกเป็นส่วนมาก การ เขียนระบายสีหรือท าเป็นลายปิดทองรดน ้า ดังภาพประกอบที่ 3-1 ภาพที่ 3-1 ลายกนกก้านขด ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 47.

57 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 3 2. ลายกนกรวงข้าว กนกรวงข้าว เป็นการผูกลายกอกนกเลียนแบบต้นข้าวหรือต้นไม้ประเภทกอ มีทั้งผูกลายแบบเปลวและ ลายใบเทศลวดลายเป็นรูปช่อกนกอ่อนโอนคล้ายรวงข้าว รูปทรงช่อลายมักผูกเข้าตามกรอบจ ากัดหรือรูปทรงอิสระ ก็สามารถท าได้ มักใช้ ภาพสัตว์ตกแต่งคละเคล้าให้เกิดความสวยงามดูมีชีวิตชีวา ดังภาพประกอบที่ 3-2 ภาพที่ 3-2 ลายกนกรวงข้าว ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

58 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 4 3. ลายกนกพะเนียง กนกพะเนียง คือการผูกลายเป็นลักษณะกอกนก แต่ลวดลายอยู่ในลักษณะพุ่งออกจากแกนกลางเป็น ดอกพุ่มข้าวบิณฑ์บ้าง เป็นกนกเปลวบ้าง เหมือนดอกไม้ไฟถูกจุดให้ลุกเป็นช่องาม เรียกว่า ไฟพะเนียง ดังภาพประกอบที่ 3-3 ภาพที่ 3-3 ลายกนกพะเนียง ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

59 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 5 4. ลายกนกนาค กนกนาค เป็นกนกชนิดหนึ่งที่ช่างประดิษฐ์แผลงปลายลายเป็นเศียรนาค ซึ่งในทางด้านสถาปัตยกรรม ของไทยมีการค้นพบดินเผารูปหัวพญานาคในยุคสุโขทัย เป็นลักษณะของส่วนที่เป็นหางหงส์ของหลังคาเรียก หางหงส์หัวนาค ในด้านงานไม้แกะสลักแล้ว ราชรถที่พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติเป็นกนกนาคที่จัดว่าสวยงาม มากที่สุด ในปัจจุบันกนกนาคที่ใช้ส าหรับหางหงส์ได้เปลี่ยนไป มีการน าศีรษะของสัตว์ต่างๆ มาประดิษฐ์แทน โดยช่างรุ่นใหม่ๆ ส่วนช่างปั้นปูนสดที่จังหวัดเพชรบุรี นิยมปั้นหางหงส์เป็นศีรษะมนุษย์ยักษ์ฯ หรือเลียนแบบ หน้าบุคคลส าคัญในปัจจุบัน กนกนาคโดยมากใช้ท าเครื่องโลหะรูปพรรณ ประดับประกอบริมหน้ากระถอบพระพุทธปฏิมากร ทรงเครื่องใหญ่ หรือที่ปลายสาหร่ายประกอบข้างเสาโบสถ์วิหารเป็นต้น ดังภาพประกอบที่ 3-4 ภาพที่ 3-4 ลายกนกนาค ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

60 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 6 5. ลายกนกผักกูด กนกผักกูด มีทรงเหมือนกนกสามตัว แต่ส่วนปลายหรือส่วนยอดอยู่ในลักษณะขดหรือขมวดคล้ายผัก กูด บางทีเรียกว่ากนกยอกกลับ หรือกนกเขมร เป็นลายที่ประดิษฐ์ขึ้นมาโดยเลียนแบบลวดลายของขอม ไม่อยู่ ในท่วงทีของกนกแบบไทยจึงหน้าจะเรียกว่าลายผักกูดดังภาพประกอบที่ 3-5 ภาพที่ 3-5 ลายกนกผักกูด ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 53.

61 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 7 6. ลายกนกขบคาบ กนกขบคาบ คือการผูกลวดลายเป็นส่วนประกอบของช่อ เถา ก้าน เพื่อใช้เป็นตัวต่อลายและแยกลาย มี ลักษณะเป็นรูปหน้าสัตว์ด้านเสี้ยวที่เรียกว่า นกคาบ และเป็นรูปหน้าสัตว์ด้านอัดเรียก หน้าขบ ดังภาพประกอบ ที่ 3-6 ภาพที่ 3-6 ลายกนกขบคาบ ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 47.

62 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 8 7. ลายกนกนารี กนกนารีเกิดจาการแบ่งตัวลายในกนกสามตัวให้ละเอียด งดงาม เท่าที่จะแบ่งได้ในเนื้อที่กนกสามตัว ตามความเหมาะสม มีทั้งชนิดเปลวและใบเทศ กนกหางหงส์หรือ กนกหางกินนร เกิดจากการแบ่งตัวลายในกระหนกสามตัวให้ละเอียดขึ้นเหมือน กนกนารีดังภาพประกอบที่ 3-7 ภาพที่ 3-7 ลายกนกนารี ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 53.

63 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 9 8. ลายกนกหางโต กนกหางโต เป็นแม่ลายทรงเหมือนกนกสามตัวเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า เทศหางโต เป็นแม่ลายประเภทช่อ การผูกลายมักใช้ใบเทศ และเปลว ตรงส่วนบนต่อจากก้านขึ้นไปอยู่ในทรงพุ่ม ดังภาพประกอบที่ 3-8 ภาพที่ 3-8 ลายกนกหางโต ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 46.

64 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 10 ลักษณะช่อลายกนก ดังภาพประกอบที่ 3-9 ภาพที่ 3-9 ลักษณะช่อลายกนก

65 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนช่อลายกนก หน้า 11 ชื่อและหน้าที่วัสดุอุปกรณ์ในงานเขียนช่อลายกนก ดินสอกดหรือดินสอด า ชนิด HB - ใช้ส าหรับร่างลายเขียนเส้นที่ต้องการ ยางลบ - ใช้ส าหรับลบเส้นดินสอที่ไม่ต้องการ ไม้บรรทัด - ใช้ส าหรับวัดขนาดรูปร่าง -รูปทรงเหลี่ยม กระดาษขนาด A4หรือกระดาษอาร์ต ชนิดเนื้อละเอียด เป็นมัน ขนาด 80-100 แกรม - ใช้ส าหรับเขียนลายไทยด้วยดินสอ ที่เหลาดินสอ - ใช้ส าหรับเหลาดินสอให้ไส้ดินสอมีความแหลม กระดาษช าระ - ใช้ส าหรับเช็ดผงดินสอที่ติดตามอุปกรณ์

78 แผนการจัดการเรียนรู้ หน่วยที่ 1 หลักสูตร ประกาศนียบตัรวิชาชีพ พทุธศกัราช 2562 สอนครั้งที่ 4 รหสัวิชา 20315-2107 วิชา การเขียนลวดลายไทย หน่วยกิต 1-4-3 หน่วยการเรียนรู้ การเขียนลายกนก เรื่องการเรียนรู้ การเขียนแม่ลายกนก ทฤษฎี 1 ชม. ปฏิบัติ 4 ช.ม. 1. สาระส าคัญ ตัวลายกนกสามตัวถือเป็นลายพื้นฐานการเขียนงานลวดลายไทย ค าว่ากนกมีความหมายในพจนานุ กรรมไทย ว่า ลายทอง ทอง ดังนั้นลายกนกจึงแปลความหมายว่าลายทอง อาจเนื่องมาจากลายรดน ้าของ ศิลปะไทยโดยส่วนใหญ่มักท าด้วยนิยมเขียนเป็นลายกนก ส่วนใหญ่จึงเข้าใจว่าลายกนก คือลายทองที่มีตัว ลายเป็นสีทอง คือแผ่นทองค าเปลวที่น ามาปิดลงในตัวลายแล้วใช้น ้าล้างออกส่วนที่มรการเช็ดด้วยรักมีแผ่น ทองค าเปลวติออยู่ลายกนกก็จะมีสีของลายเป็นสีทองดังกล่าว ส่วนพื้นช่องไฟก็จะมีสีด าตามสีของรักที่ทาปิด พื้นไม้ก่อนท าการเขียนลาย ลายกนกในงานลวดลายไทยมีรูปทรงหลายรูปแบบตามลักษณะประเภทของตัว ลาย แต่มีรูปร่างรูปทรงเดียวกัน คือมีรูปทรงเป็นรูปสามเหลี่ยม การฝึกเขียนกนกที่ใช้ประกอบในการเขียน ลายไทย จึงเป็นการฝึกการเขียนรูปแบบลายกนกในรูปแบบแตกต่างกัน เช่นลายกนกสามตัวใบเทศ กนก สามตัวก้านขด กนกสามตัวเปลว กนกสามตัวผักกูด กนกสามตัวนารีเป็นต้น เป็นการเขียนลายให้มีความ พลิ้วไหว องค์ประกอบการเขียนลายจึงมีการบากลายและการเขียนตัวหางไหลจึงเป็นขั้นตอนพื้นฐาน การ เขียนลายกนกสามตัวที่สมบูรณ์ จึงเป็นพื้นฐานของการลวดลายไทย ที่ต้องมีทักษะความช านาญการเขียนให้ มีความอ่อนช้อย แหลมคม และพลิ้วไหว ตามปรัชญาความงามทางด้านสุนทรียศาสตร์ของงานศิลปะไทยใน ทุกแขนง การเขียนลายกนกสามตัว ช่อลายกนก และแม่ลายกนกในรูปแบบต่างๆจึงเป็นการเขียนลายไทย จุดเริมต้น การเรียนรู้ การผูกลาย การประยุกต์ใช้ตัวลายไปใช้ในการเขียนลวดลายอื่นๆ ต่อไป 2. สมรถนะประจ าหน่วย 2.1 สมรรถนะประจ าหน่วย 2.1.1 สามารถแสดงความรู้เกี่ยวกับการเขียนแม่ลายกนก 2.1.2 สามารถปฏิบัติงานเขียนแม่ลายกนก 2.1.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 2.2เกณฑก์ารปฏิบตัิงานประจา หน่วย 2.2.1 สามารถอธิบายความรู้เกี่ยวกับการเขียนแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 2.2.2 สามารถปฏิบัติขั้นตอนการเขียนแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 2.2.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย

79 3. จุดประสงค์การเรียนรู้ 3.1 จุดประสงค์ทั ่วไป 3.1.1 เพื่อให้ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับการเขียนแม่ลายกนก 3.1.2 เพื่อให้มีทักษะในการปฏิบัติงานเขียนแม่ลายกนก 3.1.3 มีความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 3.2 จดุประสงคเ์ชิงพฤติกรรม 3.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.2 บอกประเภทความหมายแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 3.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 4. สาระการเรียนรู้ 4.1 ความหมายแม่ลายกนก 4.2 ลักษณะแม่ลายกนก 4.3 หลักการเขียนแม่ลายกนก 5. กิจกรรมการเรียนรู้ 5.1 การน าเข้าสู่บทเรียน 5.1.1 ครูผู้สอนแจ้งวัตถุประสงค์การเรียน กิจกรรมการเรียนการสอนและวิธีการประเมินผล 5.1.2 ครูผู้สอนน าเข้าสู่บทเรียนซักถามความรู้เดิมหรือปูพื้นฐานความรู้แม่ลายกนก 5.1.3 ครูเปิด Power Point อธิบายความหมายของแม่ลายกนกและความสัมพันธ์ ความเกี่ยวเนื่อง การน าแม่ลายกนกไปออกแบบลวดลายไทยในรูปแบบลวดลายชนิดอื่น และสอดแทรกคุณธรรมการมี พฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม 5.2 การเรียนรู้ 5.2.1 ครูเปิด Power Point เรื่องความหมายความเป็นมาของแม่ลายกนกครูผู้สอนบรรยาย ด าเนินการสอนหรือประกอบกิจกรรมการเรียนโดยที่น าเสนอรูปภาพฉายประกอบ 5.2.2 ครูน ารูปภาพแม่ลายกนกและลายที่เกี่ยวเนื่องกับแม่ลายกนกมาประกอบการอธิบาย 1) ครูถาม-ตอบกับนักเรียน โดยครูยกตัวอย่างรูปภาพแม่ลายกนกแล้วถาม-ตอบเกี่ยวกับ ความหมายความเป็นมาของแม่ลายกนกกับการน าไปใช้ 2) การออกแบบลวดลายไทยแม่ลายกนกมีส่วนส าคัญต่อการเขียนลายไทยด้านใดบ้าง 3) ข้อสังเกตการเขียนแม่ลายกนกมีหลักการสังเกตอะไรบ้าง 5.2.3 ครูนักเรียนช่วยกันสรุปความหมายความเป็นมาของแม่ลายกนก

80 5.2.4 ครูให้นักศึกษาท าใบงานที่ 1 เรื่องความส าคัญความเป็นมาแม่ลายกนกมีด้านใดบ้าง โดยให้ นักเรียนเขียนลงในสมุดบันทึกความรู้ของตนเอง 5.2.5 ครูให้นักเรียนฝึกทักษะการเขียนแม่ลายกนกตามใบงาน 5.2.6 ครูเรียกตรวจการเขียนแม่ลายกนกเป็นรายบุคคล พร้อมชี้จุดแก้ไขเป็นรายบุคคล 5.2.7 ครูให้นักเรียนฝึกเขียนแม่ลายกนกต่อ จนครบจ านวนการฝึกเขียนแม่ลายกนก 5.3 การสรุป 5.3.1 ครูสุ่มนักเรียนเล่าความรู้เกี่ยวกับแม่ลายกนกความส าคัญด้านใดบ้าง 5.3.2 ครูสรุปเรื่องความหมายและเป็นมาของแม่ลายกนก 5.3.3 ครูสรุปหลักการสังเกตการณ์เขียนช่อลายกนกตามหลักการความงามด้านลวดลายศิลปะ ไทย 5.4 การวดัและประเมินผล 5.4.1 เครื่องมือประเมิน 5.4.2 แบบประเมินผลพฤติกรรม 5.4.3 แบบทดสอบความรู้ 5.4.4 แบบประเมินผลงาน 6. สื่อและแหล่งการเรียนรู้ 6.1 สื่อโสตทัศน์ 6.1.1 คลิปวิดีโอ การเขียนแม่ลายกนก 6.2 โสตทัศน์อุปกรณ์ 6.2.1 คอมพิวเตอร์ 6.2.2 โทรศัพท์มือถือสมาร์ทโฟน 6.2.3 แท็บเล็ต 6.3 สื่อสิ่งพิมพ์ 6.3.1 หนังสือ ลายไทย ภาพไทย. ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2539). 6.3.2 หนังสือ ลายไทย. ภิญโญ สุวรรณคีรี. (2546). 6.4 สื่อบทเรียนอิเลก ็ ทรอนิกส์ 6.4.1 ใบความรู้การเขียนแม่ลายกนก 6.4.2 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน 6.4.3 Power Point 7. หลักฐานการเรียนรู้ 7.1 หลักฐานความรู้ 7.1.1 แผนการจัดการเรียนรู้ 7.1.2 ใบความรู้ 7.1.3 ใบล าดับขั้นตอนการปฏิบัติงาน

81 7.1.4 บันทึกหลังการสอน 7.2 หลกัฐานการปฏิบตัิงาน 7.2.1 ใบงาน 7.2.2 เกณฑ์การประเมินผลงาน 8. การวดัและประเมินผลการเรียนรู้ 8.1เครื่องมือการประเมิน 8.1.1 ก่อนเรียนรู้ วิธีการวัดผล การสัมภาษณ์ การอภิปราย เครื่องมือวัด ค าตอบจากการสัมภาษณ์ แนวคิดจากการอภิปราย 8.1.2 ระหว่างเรียนรู้ วิธีการวัดผล ขั้นตอนในการปฏิบัติ เครื่องมือวัด การสังเกตุการปฏิบัติงานของนักเรียน 8.1.3 หลังเรียน วิธีการวัดผล ผลงานการเขียนแม่ลายกนก เครื่องมือวัด เกณฑ์การประเมินผลงานการเขียนแม่ลายกนก 8.2เกณฑก์ารประเมิน 8.2.1เกณฑ์ประเมินพฤติกรรมผู้เรียนผ่านเกณฑ์ประเมินตามขั้นตอนปฏิบัติงานการเขียนแม่ลาย กนก 8.2.2 แบบทดสอบความรู้ผลการประเมินผ่านด้านรู้ความเข้าใจต่อหลักการเขียนแม่ลายกนก 8.2.3 เกณฑ์การประเมินการเขียนแม่ลายกนกไม่ต ่ากว่าร้อยละ 60

82 9. บันทึกผลหลังการจัดการเรียนรู้ 9.1 ข้อสรุปหลังการจัดการเรียนรู้ ด้านผู้สอน การจัดการเรียนการสอนในรูปแบบ online off line สอนได้ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ สอนได้ไม่ครบตามหัวข้อที่ก าหนดในแผนการจัดการเรียนรู้ยังขาดหัวข้อ ดังนี้ แนวทางการแก้ปัญหาการสอนไม่ครบหัวข้อตามแผน ด้านความพร้อมและผลการเรียนรู้ของผู้เรียน จ านวนนักเรียนทั้งหมด คน จ านวนนักเรียนที่เข้าเรียน คน จ านวนนักเรียนที่ขาดเรียน คน เกณฑ์ที่แนะน า คิดเป็นร้อยละ ดีมาก(80-100) ดี (70-79) พอใช้ (60-69) ต้องปรับปรุง (ต ่ากว่า 60) 1 การตรงต่อเวลา ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 2 การแต่งกาย, การปฏิบัติตามระเบียบ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 3 ความพร้อม, ความตั้งใจในการเรียน ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 4 มีความรับผิดชอบงานที่มอบหมาย ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง 5 มีความรู้ ความสามารถ ตรงวัตถุประสงค์ ดีมาก ดี พอใช้ ต้องปรับปรุง อื่นๆ 9.2 ปัญหา อุปสรรค 9.3 ข้อเสนอแนะและแนวทางแก้ปัญหา หมายเหตุปัญหา อุปสรรคและแนวทางแก้ปัญหา ผู้สอนน าไปพัฒนา ในรูปแบบของวิจัยชั้นเรียน หรือพัฒนาการจัดการเรียนรู้ในครั้งต่อไป ลงชื่อ ผู้สอน ( นายพีระยศ แก้วปัญญา ) ลงชื่อ หัวหน้าสาขาวิชา ( นายพีระยศ แก้วปัญญา) ลงชื่อ (นายพรอนันต์ ภักดีบุญ) ผู้อ านวยการกาญจนาภิเษกวิทยาลัย ช่างทองหลวง

83 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน่วยที่ 1 สอนครั้งที่ 4 เวลา 5 ชม. 1. จุดประสงค์การเรียนรู้ 1.1 จุดประสงค์ทั่วไป 1.1.1 เพื่อให้มีความรู้ความเข้าใจความหมายแม่ลายกนก 1.1.2 เพื่อให้มีทักษะการเขียนแม่ลายกนก 1.1.3 เพื่อให้กิจนิสัยมีความรอบคอบและยอมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น 1.2 จุดประสงค์เชิงพฤติกรรม 1.2.1 ระบุความหมายความเป็นมาเกี่ยวกับลักษณะแม่ลายกนกอย่างถูกต้อง 1.2.2 บอกประเภทความหมายแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 1.2.3 แสดงขั้นตอนการเขียนแม่ลายกนกได้อย่างถูกต้อง 1.2.4 ผู้เรียนแสดงพฤติกรรมที่ดีในการเข้าเรียน ตรงต่อเวลา ซักถามข้อสงสัยตามความเหมาะสม และ ท าความสะอาดห้องเรียนตามข้อตกลง 2. สมรรถนะ 2.1 มีความรู้ความเข้าใจความหมายแม่ลายกนก 2.2 มีทักษะการเขียนแม่ลายกนก 2.3 แก้ปัญหาจากการเขียนแม่ลายกนกได้ 3. เนื้อหาสาระ (ใบความรู้)

84 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน้า 2 เรื่องการเรียนรู้ที่ 4 การเขียนแม่ลายกนก (สัปดาห์ที่ 4) ลักษณะของลายกนก ลายกนกแบ่งเป็นประเภทใหญ่ ๆ ได้ ดังนี้คือ 1. ลายกนกหางโต เป็นกนกแม่ลายอีกชนิดหนึ่ง ประเภทลายช่อ มีลักษณะทรงเป็นพู่คล้ายหางสิงโต บางครั้งอาจเรียกว่าเทศหางโต ลวดลายภายในใช้ใบเทศและเปลวประกอบ ดังภาพประกอบที่ 4-1 4-2 ภาพที่ 4-1 ขั้นตอนการเขียนลายกนกหางโต ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 38. ภาพที่ 4-2 กนกหางโตในรูปแบบต่าง ๆ ที่มา : เสน่ห์ หลวงสุนทร. (2542) . ศิลปไทย. : 105.

85 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน้า 3 2. ลายกนกใบเทศ เป็นกนกแม่ลายชนิดหนึ่ง ในการแบ่งตัวใช้ใบเทศหรือแข้งสิงห์เกาะอยู่กับก้าน หาก ยอดกนกท ายอดลายให้สะบัดในลักษณะไหลเราเรียกว่าเปลวใบเทศ ดังภาพประกอบที่ 4-3 4-4 ภาพที่ 4-3 ขั้นตอนการเขียนลายกนกใบเทศ ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย : 38. ภาพที่ 4-4 ภาพลายกนกใบเทศประดับซุ้ม ที่มา : วุฒิชัย พรมมะลา. (2546). ลายไทยเพื่อการออกแบบ.: 44.

86 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน้า 4 3. ลายกนกเปลว ลายกนกเปลว เป็นชื่อลายกนกชนิดหนึ่งที่ได้รับแรงบันดาลใจมาจากเปลวไฟ ลักษณะ การเขียนก็จะต้องเขียนให้ส่วนปลายของกนกเหมือนเปลวไฟที่ลุกโชติช่วง ส่วนปลายพลิ้วสะบัด กนกเปลวส่วนใหญ่ นิยม ประดับสิ่งก่อสร้าง เช่น หน้าบันโบสถ์ วิหาร ประตู หน้าต่าง ปราสาท ราชฐาน ข้อสังเกต ในการเขียนกนกเปลว นั้น หลักใหญ่ก็จะต้องเขียน กาบ ก้าน กาบเลี้ยง และตัวกนก เป็นรูปทรงเรียวๆยอดสะบัดค่อยๆ ลื่นไหลเหมือนเปลว ไฟจริง ๆ ดังภาพประกอบที่ 6-5 6-6 ภาพที่ 4-5 ขั้นตอนการเขียนลายกนกหางโต ที่มา : ปฏิพัทธ์ ดาระดาษ. (2541). ลายไทย ภาพไทย: 38. ภาพที่ 4-6 แม่ลายกนกเปลวแบบต่าง ๆ ที่มา : กฤษณะ ชวนคุณกร. (2546). วิชาศิลปะลวดลายไทย. (เอกสารประกอบวิชาศิลปะลวดลายไทย).

87 ใบความรู้ วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน้า 5 ชื่อและหน้าที่วัสดุอุปกรณ์ในงานเขียนช่อลายกนก ดินสอกดหรือดินสอด า ชนิด HB - ใช้ส าหรับร่างลายเขียนเส้นที่ต้องการ ยางลบ - ใช้ส าหรับลบเส้นดินสอที่ไม่ต้องการ ไม้บรรทัด - ใช้ส าหรับวัดขนาดรูปร่าง -รูปทรงเหลี่ยม กระดาษขนาด A4หรือกระดาษอาร์ต ชนิดเนื้อละเอียด เป็นมัน ขนาด 80-100 แกรม - ใช้ส าหรับเขียนลายไทยด้วยดินสอ ที่เหลาดินสอ - ใช้ส าหรับเหลาดินสอให้ไส้ดินสอมีความแหลม กระดาษช าระ - ใช้ส าหรับเช็ดผงดินสอที่ติดตามอุปกรณ์

88 ใบลา ดบัขนั้ตอนการปฏิบตัิงาน วิชา : การเขียนลวดลายไทย หน่วยการเรียนรู้ : การเขียนลายกนก เรื่อง : การเขียนแม่ลายกนก หน้า 6 แผ่นที่ : 1 ขนั้ตอนการปฏิบตัิงาน คา อธิบายขนั้ตอนการปฏิบตัิงาน 1. 1.1 บอกชื่อและหน้าที่อุปกรณ์การเขียนลาย 2. 2.1 ก าหนดขนาดรูปทรงโครงสร้างช่อลายกนก

98 แผนการจัดการเรียนรู้ หน่วยที่ 1 หลักสูตร ประกาศนียบตัรวิชาชีพ พทุธศกัราช 2562 สอนครั้งที่ 5 รหสัวิชา 20315-2107 วิชา การเขียนลวดลายไทย หน่วยกิต 1-4-3 หน่วยการเรียนรู้ การเขียนลายกนก เรื่องการเรียนรู้ การเขียนลายกนกสมยัรตันโกสินทร์ ทฤษฎี 1 ชม. ปฏิบัติ 4 ช.ม. 1. สาระส าคัญ ตัวลายกนกสามตัวถือเป็นลายพื้นฐานการเขียนงานลวดลายไทย ค าว่ากนกมีความหมายในพจนานุ กรรมไทย ว่า ลายทอง ทอง ดังนั้นลายกนกจึงแปลความหมายว่าลายทอง อาจเนื่องมาจากลายรดน ้าของ ศิลปะไทยโดยส่วนใหญ่มักท าด้วยนิยมเขียนเป็นลายกนก ส่วนใหญ่จึงเข้าใจว่าลายกนก คือลายทองที่มีตัว ลายเป็นสีทอง คือแผ่นทองค าเปลวที่น ามาปิดลงในตัวลายแล้วใช้น ้าล้างออกส่วนที่มรการเช็ดด้วยรักมีแผ่น ทองค าเปลวติออยู่ลายกนกก็จะมีสีของลายเป็นสีทองดังกล่าว ส่วนพื้นช่องไฟก็จะมีสีด าตามสีของรักที่ทาปิด พื้นไม้ก่อนท าการเขียนลาย ลายกนกในงานลวดลายไทยมีรูปทรงหลายรูปแบบตามลักษณะประเภทของตัว ลาย แต่มีรูปร่างรูปทรงเดียวกัน คือมีรูปทรงเป็นรูปสามเหลี่ยม การฝึกเขียนกนกที่ใช้ประกอบในการเขียน ลายไทย จึงเป็นการฝึกการเขียนรูปแบบลายกนกในรูปแบบแตกต่างกัน เช่นลายกนกสามตัวใบเทศ กนก สามตัวก้านขด กนกสามตัวเปลว กนกสามตัวผักกูด กนกสามตัวนารีเป็นต้น เป็นการเขียนลายให้มีความ พลิ้วไหว องค์ประกอบการเขียนลายจึงมีการบากลายและการเขียนตัวหางไหลจึงเป็นขั้นตอนพื้นฐาน การ เขียนลายกนกสามตัวที่สมบูรณ์ จึงเป็นพื้นฐานของการลวดลายไทย ที่ต้องมีทักษะความช านาญการเขียนให้ มีความอ่อนช้อย แหลมคม และพลิ้วไหว ตามปรัชญาความงามทางด้านสุนทรียศาสตร์ของงานศิลปะไทยใน ทุกแขนง การเขียนลายกนกสามตัว ช่อลายกนก และแม่ลายกนกในรูปแบบต่างๆจึงเป็นการเขียนลายไทย จุดเริมต้น การเรียนรู้ การผูกลาย การประยุกต์ใช้ตัวลายไปใช้ในการเขียนลวดลายอื่นๆ ต่อไป 2. สมรถนะประจ าหน่วย 2.1 สมรรถนะประจ าหน่วย 2.1.1 สามารถแสดงความรู้เกี่ยวกับการเขียนลายกนกสมัยรัตนโกสินทร์ 2.1.2 สามารถปฏิบัติงานเขียนลายกนกสมัยรัตนโกสินทร์ 2.1.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย 2.2เกณฑก์ารปฏิบตัิงานประจา หน่วย 2.2.1 สามารถอธิบายความรู้เกี่ยวกับการเขียนลายกนกสมัยรัตนโกสินทร์ได้อย่างถูกต้อง 2.2.2 สามารถปฏิบัติขั้นตอนการเขียนลายกนกสมัยรัตนโกสินทร์ได้อย่างถูกต้อง 2.2.3 ความละเอียดรอบคอบในการดูแลรักษา เครื่องมืออุปกรณ์ในการเขียนลาย