จ.อุตรดิตถ์-โรงเรียนท่าปลาประชาอุทิศ โครงการพัฒนาศักยภาพเด็กเเละเยวชน - จิราภรณ์ จำเนียรผล

รายงาน โครงการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชน รับผิดชอบโดย 1. นางสาวณิฐติยาภา นะถา รหัสนักศึกษา 61031020156 2. นางสาวปวีณา ทายา รหัสนักศึกษา 61031040185 3. นายพีระพรรดิ์ เอี่ยมศิริ รหัสนักศึกษา 61031800132 4. นางสาวจิราภา ดอนสีธรรม รหัสนักศึกษา 61031530121 5. นางสาวนลัทพร นวนหมวก รหัสนักศึกษา 61031080131 6. นางสาวภาวิณี คลังสีดา รหัสนักศึกษา 61031020171 7. นางสาวชลธิชา ภูใจ รหัสนักศึกษา 61031820107 8. นางสาวบุศรินทรX โลมา รหัสนักศึกษา 61031010190 9. นายวันชัย สิงเต รหัสนักศึกษา 62031110108 10. นายดวงดี ทาชัย รหัสนักศึกษา 62031620104 11. นางสาวจิราภรณX จำเนียรผล รหัสนักศึกษา 62031050104 12. นางสาวณีรนารา โนวิน รหัสนักศึกษา 62031530101 13. นางสาวธนภรณX จันทรXต[ะมูล รหัสนักศึกษา 62031030124 นักศึกษาฝ]กประสบการณXวิชาชีพครู รายงานเล^มนี้เป`นส^วนหนึ่งของรายวิชา 1005801 การปฏิบัติการสอนในสถานศึกษา คณะครุศาสตรX มหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถX ภาคเรียนที่ 1 ปcการศึกษา 2565

รายงาน โครงการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชน โรงเรียนท+าปลาประชาอุทิศ รับผิดชอบโดย นักศึกษาฝ<กประสบการณ?วิชาชีพครู เสนอ ผูDอำนวยการโรงเรียนท+าปลาประชาอุทิศ และหัวหนDาฝHายงานบริหารทั่วไป ภาคเรียนที่ 1 ปMการศึกษา 2565 โรงเรียนท+าปลาประชาอุทิศ สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาพิษณุโลก อุตรดิตถ?

4 สารบัญ เรื่อง หนeา บทที่ 1 บทนำ - ความเป)นมาและความสำคัญ 7 - วัตถุประสงค7 9 - เป8าหมาย 9 - ผลที่คาดว@าจะไดCรับ 12 บทที่ 2 เอกสารที่เกี่ยวขeอง - การพัฒนาศักยภาพ 13 - สภาเด็กและเยสวชน 15 - ผูCนำ 17 - ศตวรรษที่ 24 18 - วิศวกรสังคม 20 - ความฉลาดทางสังคม 20 -ความฉลาดในการแกCไขปTญหา 27 -ความฉลาดในการเล@น 28 -ความฉลาดทางอารมณ7 31 -งานวิจัยที่เกี่ยวขCอง 32 บทที่ 3 วิธีการดำเนินงาน 54 บทที่ 4 ผลและการอภิปรายผล 57 บทที่ 5 สรุปผลการดำเนินงานและขeอเสนอแนะ 61 ภาคผนวก 64

5

6 ชื่อโครงการ : โครงการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชน ผูeจัดทำ : ที่ปรึกษาโครงการ : นายอัศวิน วงศ9พุ;ม บทคัดย+อ เนื่องจากมีการประกาศใชCพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ. 2560 และแกCไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 มีผลบังคับใชCตั้งแต;วันที่ 11 มิถุนายน 2560 กำหนดใหCมีการจัดตั้งสภา เด็กและเยาวชนในระดับตำบล อำเภอ จังหวัด และระดับประเทศ เพื่อเปYนศูนย9กลางของการมีส;วนร;วม ในการดำเนินกิจกรรมเพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชน ตลอดจนเสนอแนะแนวทางการพัฒนาเด็กและเยาวชนสู;นโยบาย ระดับชาติ ป[จจุบันโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ จัดตั้งสภาเด็กและเยาวชนเรียบรCอยแลCว ดังนั้น เพื่อใหCการดำเนินงานของสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ เปYนไปอย;างมีประสิทธิภาพและ บรรลุวัตถุประสงค9ในการเสริมสรCางทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลา ประชาอุทิศ ตามเจตนารมณ9ของพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ.2560 และที่แกCไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 การพัฒนาสังคมอย;างมั่นคง ยั่งยืน สภาเด็กและเยาวชนโรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ จึงจัดทำโครงการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ประจำป` 2565 ขึ้น เพื่อส;งเสริมใหCสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ เปYนองค9กรที่มีระบบโครงสรCาง การบริหารจัดการที่มีคุณภาพก;อใหCเกิดประสิทธิภาพการปฏิบัติงานการพัฒนาสภาเด็กและเยาวชน โรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ ใหCมีความเขCมแข็ง มีศักยภาพเปYนที่ประจักษ9ต;อสังคม สืบไป 1. นางสาวณิฐติยาภา นะถา รหัสนักศึกษา 61031020156 2. นางสาวปวีณา ทายา รหัสนักศึกษา 61031040185 3. นายพีระพรรดิ์ เอี่ยมศิริ รหัสนักศึกษา 61031800132 4. นางสาวจิราภา ดอนสีธรรม รหัสนักศึกษา 61031530121 5. นางสาวนลัทพร นวนหมวก รหัสนักศึกษา 61031080131 6. นางสาวภาวิณี คลังสีดา รหัสนักศึกษา 61031020171 7. นางสาวชลธิชา ภูใจ รหัสนักศึกษา 61031820107 8. นางสาวบุศรินทร9 โลมา รหัสนักศึกษา 61031010190 9. นายวันชัย สิงเต รหัสนักศึกษา 62031110108 10. นายดวงดี ทาชัย รหัสนักศึกษา 62031620104 11. นางสาวจิราภรณ9 จำเนียรผล รหัสนักศึกษา 62031050104 12. นางสาวณีรนารา โนวิน รหัสนักศึกษา 62031530101 13. นางสาวธนภรณ9 จันทร9ตiะมูล รหัสนักศึกษา 62031030124

7 กิตติกรรมประกาศ โครงการนี้สำเร็จลุล;วงไดCดCวยความกรุณาของคณะครู และที่ปรึกษาโครงการที่ไดCใหCคำเสนอแนะ แนวคิด ตลอดจนการแกCไขขCอบกพร;องต;าง ๆ มาโดยตลอดจนโครงการเล;มนี้เสร็จสมบูรณ9 ผูCศึกษาจึงขอกราบ ขอบพระคุณเปYนอย;างสูง อีกทั้งขอขอบคุณสภานักเรียนและหัวหนCาชั้นเรียน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ทั้งหมด จำนวน 65 คน ที่ใหCความร;วมมือในโครงการนี้เปYนอย;างดี คณะผูCจัดทำขอกราบขอบพระคุณผูCมีส;วนเกี่ยวขCองทุกท;าน และรวมถึงบุคลากรท;านอื่นๆ ที่ไม;ไดC กล;าวถึง ที่ไดCใหCคำแนะนำช;วยเหลือเปYนอย;างดีในการจัดทำโครงการที่มีส;วนร;วมในการใหCขCอมูลตลอดจน การดูแลใหCความร;วมมือ ผูCจัดทำโครงการหวังเปYนอย;างยิ่งว;าโครงการที่จัดทำขึ้นจะเปYนประโยชน9แก;นักเรียนหรือเปYนแนวทาง ในการดำเนินงานที่เกี่ยวขCองใหCบรรลุผลอย;างมีประสิทธิภาพต;อไป คณะผู(จัดทำ

8 บทที่ 1 บทนำ 1. ความเป5นมาและความสำคัญ สืบเนื่องจากมีการประกาศใชCพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ. 2560 และ แกCไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 มีผลบังคับใชCตั้งแต;วันที่ 11 มิถุนายน 2560 กำหนดใหCมีการจัดตั้งสภาเด็ก และเยาวชนในระดับตำบล อำเภอ จังหวัด และระดับประเทศ เพื่อเปYนศูนย9กลางของการมีส;วนร;วมในการดำเนิน กิจกรรมเพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชน ตลอดจนเสนอแนะแนวทางการพัฒนาเด็กและเยาวชนสู;นโยบาย ระดับชาติ ป[จจุบันโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ จัดตั้งสภาเด็กและเยาวชนเรียบรCอยแลCว การพัฒนาศักยภาพสภาเด็กและเยาวชน นับว;าเปYนภารกิจสำคัญประการหนึ่งในการส;งเสริมการดำเนินงาน เพื่อการพัฒนาเด็กและเยาวชนตามพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ.2550 และที่แกCไข เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 ซึ่งไดCกำหนดใหCมีการจัดตั้งสภาเด็กและเยาวชนในทุกระดับขึ้น เพื่อเปYนศูนย9กลางกลไก ประสานความร;วมมือของหน;วยงาน องค9กร ภาคีเครือข;ายในการพัฒนาเด็กและเยาวชน บนพื้นฐานความเชื่อว;า เด็กและยาวชนเปYนบุคคลที่มีศักยภาพเปYนทรัพยากรมนุษย9ที่ควรค;าแก;การไดCรับการพัฒนาอย;างต;อเนื่อง และเปYนหุCนส;วนของสังคม ใหCมีบทบาทและมีส;วนร;วมคิด เสนอแนวทาง วางแผนและร;วมดำเนินการปlองกันแกCไข ป[ญหา และจัดกิจกรรมต;าง ๆ เพื่อพัฒนาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ชุมชน และสังคม ดังนั้น เพื่อใหCการดำเนินงานของสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ เปYนไปอย;างมีประสิทธิภาพ และบรรลุวัตถุประสงค9ในการเสริมสรCางทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ ตามเจตนารมณ9ของพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ.2560 และที่แกCไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2560 การพัฒนาสังคมอย;างมั่นคง ยั่งยืน สภาเด็กและเยาวชนโรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ จึงจัดทำโครงการพัฒนาศักยภาพเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ประจำป` 2565 ขึ้น เพื่อส;งเสริมใหCสภาเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ เปYนองค9กรที่มีระบบโครงสรCาง การบริหาร จัดการที่มีคุณภาพก;อใหCเกิดประสิทธิภาพการปฏิบัติงานการพัฒนาสภาเด็กและเยาวชน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ใหCมีความเขCมแข็ง มีศักยภาพเปYนที่ประจักษ9ต;อสังคม สืบไป โดยโครงการดังกล;าวไดCจัดขึ้น ณ บริเวณ โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ เพื่อส;งเสริมและสนับสนุนบทบาทเด็ก และเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ใหCมีความเขCมแข็งและสามารถเปYนแกนนำเด็กและเยาวชนในโรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ และเพื่อเสริมสรCางทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนในระดับ

9 โดยมีกำหนดการปฏิบัติกิจกรรมระหว;างวันที่ 16 สิหาคม 2565 – 9 กันยายน 2565 กับสภานักเรียนและ หัวหนCาชั้นเรียน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศทั้งหมด จำนวน 65 คน 2. วัตถุประสงคA 2.1 เพื่อส;งเสริมและสนับสนุนบทบาทเด็กและเยาวชนโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ใหCมีความเขCมแข็งและ สามารถเปYนแกนนำเด็กและเยาวชนในโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ 2.2 เพื่อเสริมสรCางทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนในระดับโรงเรียน 3. เปCาหมาย 3.1 เชิงปริมาณ 3.1.1สภานักเรียนและหัวหนCาชั้นเรียน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศทั้งหมด จำนวน 65 คน 3.2 เชิงคุณภาพ 3.2.1 นักเรียนมีความเขCมแข็งและสามารถเปYนแกนนำเด็กและเยาวชนในโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ 3.2.2 นักเรียนมีทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนในระดับโรงเรียน 8. วิธีดำเนินการ กิจกรรม ระยะเวลา งบประมาณ ผู(รับผิดชอบ 1. ขั้นเตรียมการ - วางแผนเพื่อกำหนดโครงการ - ประชุมแต;งตั้งคณะกรรมการแต;ละฝpาย - เขียนโครงการเพื่อขอการอนุมัติการจัดทำโครงการ จากผูCอำนวยการโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ 16 ส.ค. 65 - นักศึกษาฝqก ประสบการณ9วิชาชีพครู 2. ขั้นดำเนินการ - ประชาสัมพันธ9เสียงตามสายและหนCาเสาธง ใหCสภานักเรียน และหัวหนCาชั้นเรียน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศใหCทราบถึง วัตถุประสงค9ของโครงการและวิธีการปฏิบัติ เพื่อใหCนักเรียน เขCาใจและนำไปปฏิบัติ - ติดต;อประสานงานและจัดสถานที่ - ปฏิบัติโครงการ ณ หอประชุมเฉลิมพระเกียรติ อาคาร 4 โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ต. ท;าปลา อ.ท;าปลา จ.อุตรดิตถ9 19 ส.ค. 65 -2 ก.ย. 65 10,000 นักศึกษาฝqก ประสบการณ9วิชาชีพครู

10 โดยมีกิจกรรม ดังนี้ 1. กิจกรรมอบรมใหCความรูCเชิงบรรยาย เรื่อง แนวคิดความฉลาด 7 ประการ (7Q) 2. กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการเขCาสังคม (Social Quotient) หรือ SQ 3. กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการแกCป[ญหา (Adversity Quotient) หรือ AQ 4. กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการเล;น (Play Quotient) หรือ PQ 5. กิจกรรมพัฒนาความฉลาดทาง (Emotional Quotient) หรือ EQ กิจกรรม ระยะเวลา งบประมาณ ผู(รับผิดชอบ - ประเมินความพึงพอใจโดยแบบสอบถาม 3. ขั้นสรุป - สรุปผลการดำเนินโครงการ - จัดทำรูปเล;มการดำเนินโครงการ 9 ก.ย. 65 - นักศึกษาฝqก ประสบการณ9วิชาชีพครู 5. สถานที่ดำเนินการ ณ หอประชุมเฉลิมพระเกียรติ อาคาร 4 โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ 6. งบประมาณ...................... 10,000..........................บาท (งบอุดหนุนสภาเด็กและเยาวชน จากบCานพักเด็กและครอบครัว จังหวัดอุตรดิตถ9 จำนวน 10,000) รายการ เงินสนับสนุน รวมเป5นเงิน - ค;าอาหารว;าง 35 คน ๆ ละ 35 บาท จำนวน 2 มื้อ 2,450 2,450 - ค;าอาหารกลางวัน 35 คน ๆ ละ 80 บาท จำนวน 1 มื้อ 2,800 2,800 - ค;าปlายโครงการ 500 500 - ค;าวัสดุอุปกรณ9 1,250 1,250 - ค;าวิทยากร จำนวน 5 ชั่วโมง ๆ ละ 600 3,000 3,000 รวมเป5นเงิน 10,000 10,000

11 7. ผู(รับผิดชอบโครงการ / ผูCเกี่ยวขCอง กิจกรรม รายละเอียดกิจกรรม ผู(รับผิดชอบ กิจกรรมอบรมใหCความรูCเชิง บรรยาย เรื่อง แนวคิดความฉลาด 7 ประการ (7Q) การบรรยายพิเศษความรูCและความเขCาใจ ความฉลาดทั้ง 7 ประการ 1. นายรุจิสันต9ชูรักษา 2. นางสาวธันยพร เหมือนรอดดี 3. นางสาวปวีณา ทายา 4. นายวันชัย สิงเต กิจกรรมพัฒนาความฉลาดใน การเขCาสังคม (Social Quotient) หรือ SQ กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการเขCาสังคม โดยผ;านเกมส9speed dating 1. นางเกศกาญจน9พัศดร 2. นางอภิญญา สิงห9อยู; 3. นางสาวพรรณธิภา สังข9โพธิ์ 4. นางสาวจิราภรณ9 จำเนียรผล 5. นายดวงดี ทาชัย กิจกรรมพัฒนาความฉลาดใน การแกCป[ญหา(Adversity Quotient) หรือ AQ กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการแกCป[ญหา โดยผ;านเกมส9กูCระเบิด 1. นายกันติทัต จันทร9ภักดี 2. นางสาธิยา สารเถื่อนแกCว 3. นายศราวุฒิหลวงนวน 4. นางสาวชลธิชา ภูใจ 5. นายวันชัย สิงเต กิจกรรมพัฒนาความฉลาดใน การเล;น (Play Quotient) หรือ PQ กิจกรรมพัฒนาความฉลาดในการเล;น โดยผ;านเกมส9ขCาศึกชิงเมือง 1. นายสิทธิพล ขระสุ 2. นางบุปผา นาคหอม 3. นางสาวจุฑาทิพย9พรมมี 4. นางสาวปวีณา ทายา กิจกรรมพัฒนาความฉลาดทาง อารมณ9(Emotional Quotient) หรือ EQ กิจกรรมพัฒนาความฉลาดทางอารมณ9 โดยผ;านเกมส9ผูCนำ4ทิศ 1. นายณรรฐพงษ9แยCงจันทร9 2. นางสาวนาริน เกิดศิลปã 3. นายภานุพงศ9ซCอนสมบัติ 4. นางสาวจิราภา ดอนสีธรรม 5. นางสาวณีรนารา โนวิน

12 8. การติดตามและประเมินผล 9. ผลที่คาดวZาจะได(รับ 9.1 นักเรียนมีความเขCมแข็งและสามารถเปYนแกนนำเด็กและเยาวชนในโรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ 9.1 นักเรียนมีทักษะผูCนำที่จำเปYนในการทำงานร;วมกันของสภาเด็กและเยาวชนในระดับโรงเรียน จุดประสงคA วิธีประเมินผล เครื่องมือ ประเมินผล เกณฑAการ ประเมินผล ชZวงเวลา ประเมินผล 1. เพื่อส;งเสริมและสนับสนุน บทบาทเด็กและเยาวชนโรงเรียน ท;าปลาประชาอุทิศ ใหCมีความ เขCมแข็งและสามารถเปYนแกนนำ เด็กและเยาวชนในโรงเรียนท;าปลา ประชาอุทิศ -การสังเกตการทำ กิจกรรม -การทำแบบทดสอบ - การทำกิจกรรม IQ,EQ,CQ - แบบสังเกต พฤติกรรม - แบบทดสอบ IQ,EQ,CQ -แบบบันทึกคะแนนทำ กิจกรรม ไดCคะแนน เฉลี่ยการทำ กิจกรรมรCอย ละ80 ขึ้นไป ถือว;าผ;าน เกณฑ9 ตั้งแต;การทำกิจกกรรม ทุกฐานจนสิ้นสุดการ ทำกิจกรรม 2. เพื่อเสริมสรCางทักษะผูCนำที่ จำเปYนใน การทำงานร;วมกันของสภาเด็ก และเยาวชนในระดับโรงเรียน - การสังเกตการทำ กิจกรรม -การทำกิจกรรม MQ,SQ,AQ,PQ - แบบสังเกต พฤติกรรม - แบบบันทึกคะแนน ทำกิจกรรม MQ,SQ,AQ,PQ ไดCคะแนน เฉลี่ยการทำ กิจกรรมรCอย ละ80 ขึ้นไป ถือว;าผ;าน เกณฑ9 ตั้งแต;การทำกิจกกรรม ทุกฐานจนสิ้นสุดการ ทำกิจกรรม

13 บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวขeอง โครงการ พัฒนาศักยภาพสภาเด็กและเยาวชน โรงเรียนท;าปลาประชาอุทิศ ประจำป` 2565 คณะจัดทำ ไดCศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวขCองดังต;อไปนี้ 1. การพัฒนาศักยภาพ 1.1 การพัฒนา 1.2 ศักยภาพ 2. สภาเด็กและเยาวชน 2.1 เด็กและเยาวชน 3. ผูCนำ 4. ศตวรรษที่ 21 5. วิศวกรสังคม 6. ความฉลาดในการเขCาสังคม 7. ความฉลาดในการแกCป[ญหา 8. ความฉลาดในการเล;น 9. ความฉลาดทางอารมณ9 10.งานวิจัยที่เกี่ยวขCอง 10.1 งานวิจัยในประเทศ 1. การพัฒนาศักยภาพ การพัฒนาศักยภาพ หมายถึง การนำเอาความสามารถที่ซ;อนเรCนภายในร;างกาย นำมาใชCใหCเกิด ประโยชน9อย;างมีกระบวนการ มนุษย9เราเมื่อตCองการทำงานบางอย;าง จำเปYนตCองมีความรูCในสิ่งนั้น ๆ มีความพยายามและมุ;งมั่นในการ ที่จะทำงานใหCดีที่สุด แต;มนุษย9เรามักจะทำงานเพียงลำพัง เปรียบเสมือนการมองเหรียญดCานเดียว หากมนุษย9 เราไดCมีการทำงานร;วมกับบุคคลอื่น ก็จะเกิดมุมมองที่ต;างกัน เมื่อไดCทำงานร;วมกันแลCวก็จะมีการรวบรวมขCอมูล เกี่ยวกับงานที่ทำใหCมากที่สุด ทำใหCมีมุมมองที่กวCางกว;าเดิม มีการจัดทำขCอมูล จัดเรียงลำดับความสำคัญของ ขCอมูลอย;างมีระบบ ผลสุดทCายงานที่ทำก็จะเกิดประโยชน9อย;างสูงสุด การพัฒนาศักยภาพจึงมีความสำคัญอย;าง ยิ่งต;อการทำงานในยุคป[จจุบัน ซึ่งเปYนยุคที่ขCอมูลข;าวสารมีมากมาย รวดเร็ว หาง;าย ขCาราชการในยุคป[จจุบันจึง ตCองมีการพัฒนาศักยภาพของตนเองอยู;เสมอ เปêดโอกาสใหCประชาชนเขCามามีส;วนร;วมใหCมากที่สุด เลิก

14 พฤติกรรมที่ไม;พึงประสงค9 เช;น ทำงานไปวัน ๆ ไม;สนใจขCอมูลข;าวสาร ไม;มีจิตใจพรCอมบริการ มองประชาชน คือตัวป[ญหา ในทางตรงกันขCาม ขCาราชการที่ดีควรปฏิบัติต;อประชาชนดุจญาติพี่นCอง มีจิตใจที่พรCอมใหCบริการ พรCอมรับฟ[งป[ญหาขCอเดือดรCอนของประชาชน จัดใหCประชาชนไดCแสดงป[ญหาและแนวทางแกCไข รวบรวม ป[ญหาความเดือดรCอน จัดตั้งกลุ;ม องค9กร เพื่อกำหนดการวางแผน แนวทางแกCไขป[ญหา และติดต;อ ประสานงานหน;วยงานต;าง ๆ เพื่อร;วมกันในการแกCไขป[ญหาความเดือดรCอนของประชาชน ศักยภาพจึงเปYน ความสามารถที่ถูกซ;อนเรCนไวC หากไดCรับการพัฒนา คือ การนำเอาความสามารถนั้นออกมาใชCใหCเกิดประโยชน9 สิ่งที่ตามมาก็คืองานทุกอย;างที่ทำก็จะประสบความสำเร็จอย;างงดงาม 1.1 การพัฒนา ศักยภาพตรงกับภาษาอังกฤษว;า "Potential" ตามความหมายของรูปแบบศัพท9แปลว;า“ ภาวะแฝง อำนาจหรือคุณสมบัติที่แฝงอยู;ในสิ่งต;างๆอาจทำใหCพัฒนาหรือทำใหCปรากฏเปYนสิ่งที่ประจักษ9ไดC” (ราชบัณฑิตยสถาน, 2538: 780) และไดCมีผูCเชี่ยวชาญรวมทั้งนักวิชาการกล;าวถึงความหมายของศักยภาพไวCใน ลักษณะที่สอดคลCองกันอาทิเช;นเพชรนCอยม;วงงาม (2539: 6-7) ไดCศึกษาคำจํากัดความของศักยภาพ สรุปว;า หมายถึงพลังความสามารถที่แฝงอยู;และสามารถทำใหCปรากฏไดCความสามารถที่แสดงหรือปรากฏเปYนไดCทั้งการ ปรากฏของเครื่องหรือสะทCอนศักยภาพในอดีตและเปYนเครื่องบ;งบอกศักยภาพภายในอนาคตพลังศักยภาพของ สิ่งใด ๆ จะเปYนเช;นใดขึ้นอยู;กับป[จจัยอย;างนCอยสองส;วนคือพลังความสามารถของสิ่งนั้นและเงื่อนไขบริบทที่ เปYนไปไดCทั้งตัวขัดขวางหรือตัวหนุนเสริมการปรากฏออกมาของศักยภาพนั้นที่สําคัญคือเงื่อนไขเชิงบริบทที่มี การเปลี่ยนแปลงอยู;เสมอ จากความหมายดังกล;าวสรุปไดCว;า "ศักยภาพ” หมายถึงความสามารถความพรCอมหรือคุณสมบัติที่แฝงอยู; ในตัวบุคคลใดบุคคลหนึ่งซึ่งสามารถทำใหCปรากฏหากไดCรับการพัฒนาหรือกระตุCนจากภายนอกอันจะส;งผลต;อ ความสำเร็จและความพึงพอใจสูงสุด 1.2 ศักยภาพ จากความหมายของคำว;า “ศักยภาพ” ดังกล;าวแลCว ยงัมีนักวิชาการอีกหลายท;านใหCความหมาย โดยจำแนกศักยภาพออกเปYนระดับต;างๆ ไดCแก; ระดับบุคคล ระดับองค9กร และศักยภาพในการบริหารโดย ศักยภาพระดับบุคคลมีผูCใหCความหมาย ดังนี้ กมลรัตน9 หลCาสุวงษ9 (2557 : 229-230) กล;าวว;า ศักยภาพระดับ บุคคลคือความสมบูรณ9ทั้ง ร;างกายและจิตใจ ที่มีความพรCอมจะตอบสนองต;อสิ่งใดสิ่งหนึ่งทางดCานร;างกาย ไดCแก; วุฒิภาวะ ซึ่ง หมายถึง การอย;างเต็มที่ของร;างกาย และจิตใจ ไดCแก;ความพอใจที่จะสนองต;อสิ่ง เรCา หรือพอใจจะกระทำสิ่งต;างๆ ดังนั้น องค9ประกอบที่จะทำ ใหCเกิดศักยภาพในระดับ บุคคล วุฒิภาวะ หมายถึงความเจริญเติบโตทั้งดCาน ร;างกาย จิตใจ สติป[ญญาและอารมณ9รวมถึงประสบการณ9ทางสังคม หรือความรูCเดิม ผูCมีประสบการณ9เดิมมาก ย;อมมีแนวโนCมที่จะเรียนรูCไดCดีกว;าผูCมีประสบการณ9เดิมนCอย

15 เยาวลักษณ9 ศิริสุวรรณ (2559 : 7) กล;าวว;า ศักยภาพของบุคคล หมายถึง พลังความสามารถ ของ บุคคลที่มีอยู;ในตัว ซึ่งสามารถนำออกมาใชCเพื่อดำเนินการหรือประกอบกิจการอย;างใดอย;างหนึ่งในขอบเขต ไดCเปYนผลสำเร็จ อนึ่ง จะมีลักษณะที่ไม;ตายตัวแต;อาจจะทำใหCมีมากขึ้น หรือ แข็งแรงขึ้นจากการพัฒนา สริสา ตระกูลวงษ9 (2555 : 8) ใหCความหมายว;า ความพรCอมหรือแนวโนCมที่จะแสดง ความสามารถ ที่มีอยู;ใหCปรากฏ เมื่อมีโอกาสที่จะกระทำ ในระดับบุคคล ป[จจุบัน ศักยภาพจึงมีความสำคัญต;อองค9การ ในอัน ที่จะส;งผลใหองค9การ มีการดำเนินการที่ดีและยั่งยืน วิริยา เอี่ยมวิบูลย9 (2556 : 11) กล;าวถึงศักยภาพของบุคคลว;า หมายถึง การแสดง ความสามารถที่ มีอยู;ใหCปรากฏเมื่อมีโอกาสที่จะกระทำ ไดCในระดับบุคคลและระดับองค9การภายในขอบเขตอำนาจหนCาที่ที่ กฎหมายกำหนด จากกความหมาย “ศักยภาพระดับบุคคล” ที่นำมาเสนอขCางตCน สามารถสรุปไดCว;า ศักยภาพ ระดับ บุคคล หมายถึง ความสามารถสูงสุดในการกระทำอย;างใดอย;างหนึ่ง ของบุคคลเพื่อใหCบรรลุวัตถุประสงค9และ เปlาหมายที่กำหนดไวCภายใตCสภาวะแวดลCอมที่เปYนอยู; ศักยภาพ จึงเปYนป[จจัยที่เกื้อหนุนใหCการทำงานสำเร็จ ลุล;วงอย;างมีประสิทธิภาพ 2. สภาเด็กและเยาวชน สภาเด็กและเยาวชน (สดย.) ก;อตั้งขึ้นในวันที่ 13 เมษายน 2551 ตามพระราชบัญญัติส;งเสริมการพัฒนา เด็กและเยาวชนแห;งชาติ พ.ศ. 2550 เพื่อเปYนกลไกสำคัญในการพัฒนา แกCไขป[ญหา และร;วมกำหนดนโยบาย ดCานเด็กและเยาวชน รวมทั้งการส;งเสริมสนับสนุนการมีส;วนร;วมของประชาชนในการส;งเสริมและพัฒนาเด็ก และเยาวชน ไดCมีการปรับโครงสรCาง ใหCสดย. มีการจัดตั้ง 5 ระดับ ไดCแก; ระดับตำบล ระดับเทศบาล ระดับ อำเภอ ระดับเขต ระดับจังหวัด สดย. กรุงเทพมหานคร และระดับชาติ รวมทั้งสิ้น 8,780 แห;ง นอกจากสภา เด็กและเยาวชนแลCว ในแต;ละโรงเรียนยังมีองค9กรที่ทำหนCาที่เปYนกระบอกเสียงใหCแก;นักเรียนอย;างสภานักเรียน หน(าที่ของสภาเด็กและเยาวชน ตามพระราชบัญญัติสZงเสริมการพัฒนาเด็กและเยาวชนแหZงชาติพ.ศ.๒๕๕๐ มาตรา ๒๖ วรรคแรก …มีหนCาที่บริหารงานทั่วไปของสภา และดำเนินกิจกรรมเพื่อการพัฒนาเด็ก และเยาวชนในเขตจังหวัด รวมทั้งดำเนินการอื่นที่จำเปYนเพื่อใหCบรรลุตามวัตถุประสงค9ในการจัดตั้งสภาเด็ก และเยาวชนจังหวัด มาตรา ๒๔ สภาเด็กและเยาวชนอำเภอ มีหนCาที่ ดังต;อไปนี้(๑) ส;งเสริม สนับสนุน และเปYน ศูนย9กลางการเรียนรูCดCานวิชาการ และกิจกรรมเกี่ยวกับ การศึกษา กีฬา และวัฒนธรรมในทCองถิ่นของเด็กและ เยาวชน (๒) จัดกิจกรรมต;างๆ เพื่อส;งเสริมและพัฒนาเด็กและเยาวชนในทCองถิ่นใหCมีความรูCความสามารถ

16 และจริยธรรม (๓) เสนอแนะและใหCความเห็นต;อสภาเด็กและเยาวชนจังหวัดเกี่ยวกับการพัฒนาเด็กและ เยาวชนในทCองถิ่น สนับสนุนสZงเสริมของภาครัฐและเอกชน มาตรา ๙ เพื่อประโยชน9ในการพัฒนาเด็กและเยาวชน ใหCหน;วยงานภาครัฐและภาคเอกชนที่ เกี่ยวขCอง ใหCความร;วมมือ ส;งเสริม และสนับสนุนการดำเนินงานของสภาเด็กและเยาวชนอำเภอ สภาเด็กและ เยาวชนจังหวัด สภาเด็กและเยาวชนกรุงเทพมหานคร และสภาเด็กและเยาวชนแห;งประเทศไทย อำนาจหน(าที่ 1.ประสานงานระหว;างสภาเด็กและเยาวชนอำเภอ สภาเด็กและเยาวชนจังหวัด เพื่อแลกเปลี่ยนความรูC และประสบการณ9ในดCานต;างๆ ของเด็กและเยาวชน 2. ส;งเสริม สนับสนุน และเปYนศูนย9กลางการเรียนรูCดCานวิชาการ การศึกษา สุขภาพ กีฬา อาชีพ และ วัฒนธรรมในทCองถิ่นของเด็กและเยาวชน 3. ส;งเสริม สนับสนุน ใหCเด็กและเยาวชนไดCแสดงความคิดเห็นหรือแสดงออกอย;างสอดคลCองกับความรูC ความสามารถที่พัฒนาไปตามวัยของเด็กและเยาวชน โดยเฉพาะเรื่องที่มีผลกระทบต;อเด็กและเยาวชน 4. จัดกิจกรรมต;างๆ เพื่อส;งเสริมและพัฒนาเด็กและเยาวชนในทCองถิ่นใหCมีความรูCความสามารถรวมทั้ง คุณธรรมและจริยธรรม 5. รวบรวมขCอมูล ขCอเสนอแนะ หรือประเมินเรื่องที่มีผลกระทบต;อเด็กและเยาวชนในพื้นที่เพื่อส;งต;อ ขCอมูลดังกล;าวใหCกับสภาเด็กและเยาวชนจังหวัดหรือสภาเด็กและเยาวชนแห;งประเทศไทย แลCวแต;กรณี 6. เสนอความเห็นต;อหน;วยงานที่เกี่ยวขCองกับกิจกรรมการส;งเสริมและพัฒนาเด็กและเยาวชน รวมทั้ง การแกCป[ญหาที่มีผลกระทบต;อเด็กและเยาวชนในเขตพื้นที่ 7. เสนอแนะและใหCความเห็นต;อสภาเด็กและเยาวชนจังหวัด สภาเด็กและเยาวชนแห;งประเทศไทย เกี่ยวกับการส;งเสริมและพัฒนาเด็กและเยาวชนในทCองถิ่น 8. เสนอความเห็นต;อคณะกรรมการเกี่ยวกับการปฏิบัติงานของหน;วยงานของรัฐและองค9กรเอกชนหรือ องค9กรชุมชนที่เกี่ยวขCองกับเด็กและเยาวชนในเขตพื้นที่ 9. ออกขCอบังคับเกี่ยวกับการประชุมและการดำเนินงานตามอำนาจหนCาที่ โดยใหCคณะบริหารสภาเด็ก และเยาวชนอำเภอ เปYนผูCเสนอ ทั้งนี้ ใหCสอดคลCองกับขCอบังคับสภาเด็กและเยาวชนแห;งประเทศไทย 2.1 เด็กและเยาวชน เด็กกับเยาวชนนั้นมีกฎหมายอยู;ฉบับหนึ่ง คือ พ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดี เยาวชนและครอบครัว พ.ศ.๒๕๕๓ บัญญัติไวCในมาตรา ๔ ว;า “เด็ก” หมายความว;า บุคคลอายุยังไม;เกินสิบหCา ป`บริบูรณ9“เยาวชน” หมายความว;า บุคคลอายุเกินสิบหCาป`บริบูรณ9แต;ยังไม;ถึงสิบแปดป`บริบูรณ9 ตามกฎหมายฉบับนี้เราไดCความหมายของคำว;า เด็กกับเยาวชนแลCว คือ อายุยังไม;เกิน ๑๕ ป`เรียกว;าเด็ก อายุเกิน ๑๕ ป` แต;ยังไม;ถึง ๑๘ ป` เรียกว;าเยาวชน ที่กล;าวมานี้เปYนความหมายของเด็กและ เยาวชนตามพ.ร.บ.ศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ.๒๕๕๓ ซึ่งบัญญัติ ขึ้นมาเพื่อกำหนดวิธีพิจารณาคดีที่เกี่ยวกับเด็กและเยาวชน แต;คำว;าเด็กไม;ไดCมีแต;ในกฎหมายฉบับนี้ฉบับเดียว

17 ยังมีที่อื่นอีก เช;น ในอนุสัญญาว;าดCวยสิทธิเด็ก “เด็กหมายถึงมนุษย9ทุกคนที่มีอายุต่ำกว;า ๑๘ ป` เวCนแต;จะบรรลุ นิติภาวะก;อนหนCานั้น” ซึ่งมีความหมายเช;นเดียวกับที่บัญญัติไวCใน พ.ร.บ. คุCมครองเด็ก พ.ศ.๒๕๔๖ มาตรา ๔ ที่ว;า “เด็ก”หมายความว;า บุคคลซึ่งมีอายุต่ำกว;า สิบแปดป`บริบูรณ9 แต;ไม;รวมถึงผูCที่บรรลุนิติภาวะโดยการ สมรส ตามความหมายนี้ก็ คือ ต่ำกว;า ๑๘ ถCายังไม;สมรสเรียกเด็กทั้งหมด เมื่อรูCจักเด็กกับเยาวชนแลCว ทีนี้ก็เหลือคำว;าผูCเยาว9ความหมายของคำว;าผูCเยาว9 ก็เปYนไปตาม บทบัญญัติในประมวลกฎหมายแพ;งและพาณิชย9 หรือใชCคำย;อว;า ป.พ.พ. มาตรา ๑๙ บัญัติว;า “บุคคลย;อมพCนจากภาวะผูCเยาว9และบรรลุนิติภาวะเมื่ออายุยี่สิบป`บริบูรณ9” มาตรา ๒๐ บัญญัติว;า “ผูCเยาว9บรรลุนิติภาวะเมื่อทำการสมรส หากการสมรสนั้น ไดCทำตาม บทบัญญัติในมาตรา ๑๔๔๘” มาตรา ๑๔๔๘ บัญญัติว;า “การสมรสจะทำไดCต;อเมื่อชายและหญิงมีอายุสิบเจ็ดป`บริบูรณ9แลCว แต; ในกรณีมีเหตุอันสมควรศาลอาจอนุญาตใหCสมรสก;อน นั้นไดC” 3. ผู(นำ ผูCนำ (Leader) คือบุคคลที่สามารถชักจูงหรือชี้นำบุคคลอื่น ใหCปฏิบัติงาน สำเร็จตามวัตถุประสงค9ที่วางไวC ไดCอย;างมีประสิทธิผลและประสิทธิภาพ มีความสามารถที่จะทำใหCองค9การดำเนินไปอย;างกCาวหนCาและบรรลุ เปlาหมาย โดยการใชCอิทธิพลเหนือทัศนคติและการกระทำของผูCอื่น สมพงษ9 เกษมสิน (2519) การที่ผูCนำใชCอิทธิพลและอำนาจหนCาที่ในความสัมพันธ9ซึ่งมีอยู;ต;อ ผูCใตCบังคับบัญชาในสถานการณ9ต;างๆเพื่อปฏิบัติและอำนวยการ ฟาริดา อิบราฮิม (2537) เปYนการใชCอำนาจกับผูCอื่นใหCเกิดการปฏิบัติเพื่อความริเริ่มของกลุ;มเกิด ผลงานตามเปlาหมาย คุณวุฒิ คนฉลาด (2540 หนCา 11) ไดCแสดงความสำคัญของคำว;า ผูCบริหาร และผูCนำขององค9การว;า การที่องค9การหรือหน;วยงานจะอยู;รอดหรือนั้น ขึ้นอยู;กับบุคคล 2 ประเภท คือผูCที่ทำหนCาที่เปYนหัวหนCา ซึ่ง เรียกว;า ผูCบริหาร ทำหนCาที่บริหารองค9การ อีกประเภทหนึ่ง คือ ผูCนำ ความแตกต;างของผูCบริหารกับผูCนำ คือ ผูCบริหารเปYนผูCมีตำแหน;งและมีอำนาจตามกฎหมาย ส;วนผูCนำ คือ ผูCที่มีพลังอำนาจสามารถโนCมนCาวจิตใจคน อื่นใหCทำตามโดยอาศัยคุณความดี เบนนิส (Bennis ,1984 , pp.15-16) กล;าวว;า ผูCนำมีความสำคัญต;อองค9การในดCาน เปYนผูCรับผิดชอบ ต;อประสิทธิผลขององค9การ ความสำเร็จขององค9การขึ้นอยู;กับความตระหนักรูCในความสำคัญของคุณภาพของ องค9การ เปYนผูCเปลี่ยนแปลงองค9การใหCเหมาะสมกับสิ่งแวดลCอม และเปYนผูCสนองความตCองการทางการศึกษา ของชุมชน เอทซิโอนิ (Etzioni , 1964 , p.116) ใหCความหมายของภาวะผูCนำว;า เปYนพลังอำนาจที่มีอยู;ในตัว มีอิทธิพลต;อกลไกการบริหารควบคู;ไปกับการนำบุคลากรในองค9การ แคซและคาน (Katz and Kahn , 1978 , p.528) ไดCใหCความหมายของภาวะผูCนำว;า เปYนอิทธิพลที่มีต;อ กลไกการบริหารควบคู;ไปกับการนำบุคลากรในองค9การ

18 เฮาส9และเบทซ9 (House and Baetz , 1979 ,p.345) อธิบายว;า ภาวะผูCนำเกิดขึ้นในกลุ;มคนที่มากกว;า สองคนขึ้นไป ภาวะผูCนำมีอิทธิพลต;อพฤติกรรมของกลุ;มคนใหCสอดคลCองกับความมุ;งหมายขององค9การ Hersey and Blanchard (1993) ใหCความหมายว;า เปYนกระบวนการที่ใชCอิทธิพลใหCบุคคลหรือกลุ;ม บุคคลพยายามปฏิบัติงานในหนCาที่ใหCบรรลุเปlาหมายภายใตCสถานการณ9ที่กำหนดไวC Greenberg and Baron (1995) กล;าวว;า เปYนความสามารถที่มีอิทธิพลต;อสมาชิกภายในกลุ;มทำใหC บรรลุจุดประสงค9ที่ตั้งไวC ซึ่งแหล;งที่มาของอิทธิพลมาจากตำแหน;งหนCาที่ภายในองค9การหรือภายนอก องค9การ พนิดา ดามาพงษ9 (2535) ใหCความหมายของผูCนำว;ามีหลายแบบ คือ 1. เปYนศิลปãในการทำใหCผูCอื่นยอมตาม ทำใหCผูCอื่นเกิดความประทับใจเชื่อฟ[งภักดีและเกิดความร;วมมือ 2. เปYนการใชCอิทธิพลทำใหCการเปลี่ยนแปลงเกิดความร;วมมือไปสู;จุดมุ;งหมาย 3. เปYนรูปแบบของการชักจูงใจใหCยอมทำตามโดยสมัครใจหรือสรCางแรงบันดาลใจใหCยอมรับ 4. เปYนผลของการมีปฏิสัมพันธ9มีการกระตุCนซึ่งกันและกันเพื่อไปสู;อุดมการณ9เดียวกันดCวยความสมัครใจ ซึ่งความเปYนผูCนำเปYนความสามารถของบุคคลที่ทำใหCผูCอื่นยอมทำตามดCวยความสมัครใจ เพื่อไปจุดมุ;งหมาย ร;วมกัน ผูCนำ ถือเปYนบุคคลที่มีความสำคัญยิ่งต;อการบริหารต;อการบริหารงานในองค9การใหCมีประสิทธิภาพและ ประสบผลสำเร็จโดยขึ้นอยู;กับภาวะผูCนำทีมีอยู;ในตัวของแต;ละบุคคลว;าจะสามารถนำมาใชCไดCอย;างเหมาะสมกับ สถานการณ9ต;าง ๆ 4. ศตวรรษที่ 21 ป[จจุบันเปYนยุคที่โลกมีความเจริญกCาวหนCาอย;างรวดเร็ว อันสืบเนื่องมาจากกระแสการ ปรับเปลี่ยนทาง สังคมที่เกิดขึ้นในศตวรรษที่ 21 ทักษะแห;งศตวรรษที่ 21 เปYนทักษะที่มีความสำคัญในการดำรงชีวิตและ ทำงานในระบบสังคมและเศรษฐกิจ ซึ่งมีนักวิชาการไดCกล;าวถึง ความสำคัญของทักษะในศตวรรษที่ 21 ไวCดังนี้ วิจารณ9 พานิช (2555 :11) ไดCกล;าวถึงความสำคัญโดยสรุปไวCว;า การศึกษาในศตวรรษ ที่ 21 เปYนการเตรียมคน ไปเผชิญการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว รุนแรง พลิกผัน และคาดไม;ถึง คน ยุคใหม;จึงตCองมีทักษะที่สูงในการเรียนรูC และปรับตัว ครูเพื่อศิษย9ตCองพัฒนาตนเองใหCมีทักษะของ การเรียนรูCดCวย และในขณะเดียวกันตCองมีทักษะใน การท าหนCาที่ครูในศตวรรษที่ 21 ซึ่งไม; เหมือนการทำหนCาที่ครูในศตวรรษที่ 20 หรือ 19 สมเกียรติ ตั้งกิจวานิชย9 (2556:13) ไดCกล;าวถึงความสำคัญโดยสรุปไวCว;า วรรณกรรม ดCานการศึกษาร;วม สมัยชี้ไปในทิศทางเดียวกันว;า ทักษะและความรูCที่ จำเปYนต;อการเปYนพลเมือง และการทำงานในศตวรรษที่ 21 นั้นค;อนขCางแตกต;างจากศตวรรษที่ 20 บางทักษะแมCจะมีลักษณะถาวร กล;าวคือ มีความสำคัญมาในทุกยุคทุก สมัย ไม;ใช;เฉพาะในศตวรรษที่ 21 เช;น ทักษะ 4C คือความคิดสรCางสรรค9 (Creativity) การคิดอย;าง มีวิจารณญาณ (Critical Thinking) การสื่อสาร (Communnication) และการทำงานเปYนทีม (Collaboration) แต;ทักษะเหล;านี้มีลักษณะเปลี่ยนไปในโลกยุคดิจิตอล รวมถึงทวีความสำคัญมากยิ่งขึ้นจนกกลายเปYน สิ่งที่ “ตCอง” มีมากกว;า “น;าจะ” มีขณะที่บางทักษะถือ เปYนทักษะชุดใหม;ที่จ าเปYนในบริบทของศตวรรษใหม;

19 เช;น ทักษะดCานสารสนเทศและการสื่อสาร (Information and Communication TechnologiesICTs) ซึ่งไดCส;งผลกระทบต;อรูปแบบความสัมพันธ9ทางเศรษฐกิจ การเมืองสังคม และวัฒนธรรม อย;างรอบดCาน ซึ่งสามารถสรุปว;าเหตุผล 3 ประการ ว;าเหตุใดทักษะแห;งศตวรรษที่ 21 จึงจ าเปYน อย;างยิ่งต;อการด ารงชีวิต ในศตวรรษใหม; นั้นคือ รูปแบบเศรษฐกิจที่เปลี่ยนไป การพึ่งพาอาศัย ในระดับโลกที่เพิ่มมากขึ้นและภูมิทัศน9ใน การเรียนรูCที่เปลี่ยนไป เคน เคย9 (Kay K,2012:อCางถึงใน วรพจน9 วงศ9กิจรุ;งเรือง และอธิป จิตฤกษ9,2556:40- 43) ไดCกล;าวถึง ความสำคัญโดยสรุปไวCว;า ทักษะแห;งศตวรรษที่ 21 จะช;วยเตรียมความพรCอมใหCนักเรียนรูCจักคิด เรียนรูC ทำงาน แกCป[ญหา สื่อสารและร;วมมือท างานไดCอย;างมีประสิทธิผลไป ตลอดชีวิต ซึ่งมีเหตุผลอยู;สามประการ ดCวยกันคือ ประการแรก ทักษะเหล;านี้ไม;ไดCถูกบรรจุใน หลักสูตร หรือถูกประเมินเลย บางคนอาจจะเกิดทักษะ นี้โดยบังเอิญจากชีวิตประจำวันหรือ ประสบการณ9ในการทำงาน ประการที่สอง ทักษะเหล;านี้มีความสำคัญต;อ นักเรียนทุกคน องค9กร มีการปรับโครงสรCางการบริหารใหCเปYนแนวราบ เพิ่มการใชCเทคโนโลยี สรCางระบบงานที่ ยืดหยุ;น และกระจายความรับผิดชอบใหCพนักงานระดับปฏิบัติการมากขึ้น ประการที่สาม สำหรับผูCที่เริ่ม ท า งานใหม;ๆก็ถูกคาดหวังว;าจะสามารถใชCทักษะแห;งศตวรรษที่ 21 อธิบายทักษะหลายอย;างที่ เปYนของใหม; ไดCแก; ความคิดสรCางสรรค9และนวัตกรรม ความยืดหยุ;นและความสามารถในการ ปรับตัว ความเปYนผูCนำและการ เรียนรูCขCามวัฒนธรรม วรางคณา ทองนพคุณ (2556:8-9) ไดCกล;าวถึงความสำคัญโดยสรุปไวCว;า การเรียนรูCใน ศตวรรษที่ 21 เปYนการก าหนดแนวทางยุทธศาสตร9ในการจัดการเรียนรูCโดยร;วมกันสรCางรูปแบบ และแนวปฏิบัติในการเสริม เสรCางประสิทธิภาพของการจัดการเรียนรูCในศตวรรษที่ 21 โดยเนCนที่องค9ความรูC ทักษะ เพื่อใชCในการดำรงชีวิต ในสังคมแห;งความเปลี่ยนแปลงในป[จจุบัน โดยจะอCาง ถึงรูปแบบ (Model) ที่พัฒนามาจากเครือข;ายองค9กร ความร;วมมือเพื่อทักษะแห;งการเรียนรูCใน ศตวรรษที่ 21 (Partnership For 21st Century Skills)ที่มีชื่อย;อว;า เครือข;าย P21 นันทวัน จันทร9กลิ่น (2557:20) ไดCกล;าวถึงความสำคัญโดยสรุปไวCว;า การกำหนด ความสำคัญและ แนวทางในการพัฒนาการจัดการศึกษาที่เปลี่ยนแปลงไปตามความ เจริญกCาวหนCาทางวิทยาศาสตร9และ เทคโนโลยี การจัดการศึกษาทุกระดับเนCนใหCผูCเรียนเกิดการ พัฒนาทักษะการคิดชั้นสูง จึงจำเปYนตCองบูรณาการ ทั้งดCานศาสตร9ต;างๆ และบูรณาการการเรียน ในหCองเรียนและชีวิตจริง จากแนวคิดความสำคัญของทักษะในศตวรรษที่ 21 ดังกล;าวขCางตCน สรุปไดCว;า การศึกษาในศตวรรษที่ 21 มีความสำคัญและจำเปYนอย;างยิ่งต;อการดำรงชีวิตในศตวรรษใหม; จะช;วยเตรียมความพรCอมใหCคนรูCจักคิด เรียนรูCทำงาน แกCป[ญหา สื่อสารและร;วมมือทำงานไดCอย;างมีประสิทธิผลไปตลอดชีวิต เนื่องจากเปYนยุคที่ เปลี่ยนแปลงไปตามความเจริญกCาวหนCาทาง วิทยาศาสตร9และเทคโนโลยี โดยการเตรียมคนไปเผชิญการ เปลี่ยนแปลง ซึ่งคนยุคใหม;จึงตCองมีทักษะที่สูงในการเรียนรูCและปรับตัว เพื่อใหCทันต;อการเปลี่ยนแปลง ในดCาน รูปแบบเศรษฐกิจ การพึ่งพาอาศัยในที่เพิ่มมากขึ้นและภูมิทัศน9ในการเรียนรูCที่เปลี่ยนไป

20 5. วิศวกรสังคม (Faiz & Agustine, 2018) วิศวกรสังคม (Social Engineers) ผูCที่มีความสามารถในคิดวิเคราะห9อย;าง เปYนระบบ เปYนเหตุเปYนผล เชื่อมโยงอย;าง บูรณาการแบบขCามศาสตร9 คละศาสตร9ผสมศาสตร9มีความรูCการใชC เครื่องมือ เทคนิควิธี กระบวนการ ขั้นตอนในการ พัฒนาคนในชุมชนทCองถิ่น วิศวกรสังคม มีบทบาทสำคัญใน การช;วยใหCสังคม หรือชุมชนเกิดการเปลี่ยนแปลงไปในทิศทางที่ดีเนื่องจากวิศวกรสังคมทำหนCาที่เปYนผูC วิเคราะห9ศักยภาพชุมชน ออกแบบเพื่อ สรCางสรรค9สังคมใหCเปYนสังคมที่มีคุณภาพ โดยการยกระดับองค9ความรูC ในชุมชน สรCางนวัตกรรมเพื่อการ แกCป[ญหาชุมชน และสรCางความยั่งยืนในการแกCป[ญหาเชิงพื้นที่บนฐานขCอมูล หรือบริบทของชุมชนนั้น ๆ ส;งเสริมใหCชุมชนอยู;ร;วมกันอย;างมีความสุข ฉะนั้น คุณภาพชีวิตของคนในสังคมจึง สามารถสรCางไดCดCวย การมีวิศวกรสังคมอยู;ในชุมชน (อภิณห9พร สถิตย9ภาคีกุล, 2561) ดังนั้น วิศวกรสังคมจึงมีส;วนช;วยในการ ยกระดับชุมชม โดยการ วิเคราะห9สภาพป[ญหาที่เกี่ยวขCองกับการท;องเที่ยวในพื้นที่ จากนั้นจึงถ;ายทอด องค9ความรูCที่เหมาะสมสำหรับ การจัดการป[ญหา อีกทั้งยังช;วยประสานงานกับหน;วงงานอื่น ๆ และช;วยสรCาง นวัตกรรมชุมชนเพื่อพัฒนาการ ท;องเที่ยวชมวิถีชีวิตในชนบทไดCอย;างยั่งยืน สรุปว;า “วิศวกรสังคม” มีความสำคัญในฐานะการเปYน “ทักษะวิศวกรสังคม” (Social Engineer Skills) แห;งการ เรียนรูCในศตวรรษที่ 21 และเปYนทักษะเฉพาะของนักศึกษามหาวิทยาลัยราชภัฏ ที่ไดCรับการ ปลูกฝ[ง อบรม ใหCความรูC ผ;านกระบวนการคิดวิเคราะห9เชิงเหตุผล คCนหาป[ญหาที่แทCจริง คิด อย;างเปYนระบบ คิดเชิง สรCางสรรค9 คิดเชิงออกแบบ (Design Thinking) ลงมือทำอย;างมีระบบ แบบแผนขั้นตอนตามหลักวิชา ไม;ติด ตำรา พิจารณาจากป[ญหาที่แทCจริง สื่อสาร ประสานงานกับเปlาหมาย ภาคีเครือข;าย หุCนส;วนทางสังคมอย;าง เขCาใจ เขCาถึง พึ่งพา พัฒนา อย;างยั่งยืน รูCจักสรCางเครื่องมือ ใชCเทคนิควิธีใหCสอดคลCองกับวิถีวิธีภูมิสังคมที่ ประชาชนอยู;อาศัยในชุมชนทCองถิ่น ผลิตนวัตกรรมทางสังคมไปแกCป[ญหาของสังคมไดC ในแนวทางที่ถูกตCองดี งามจนสรCางตนเปYนที่พึ่งแห;งตน สรCางตนเปYนที่พึ่งของสังคมไดCอย;างสง;างาม 6. ความฉลาดในการเข(าสังคม จากการศึกษาประวัติความเปYนมาของความฉลาดทางสังคม มีรายละเอียดดังนี้ ในอดีตคนส;วนใหญ;จะใหCความสำคัญกับเชาว9ป[ญญา (Intelligence Quotient) หรือชื่อที่ทุกคนรCูจักกันดี คือ IQ เปYนสิ่งที่ทุกคนใหCความสำคัญ เพราะคิดว;าหากใครที่มีเชาวน9ป[ญญาสูงก็จะมีโอกาสประสบความสำเร็จ ไดCมากกว;าคนที่มีเชาวน9ป[ญญาต่ำกว;า กล;าวคือคนที่มีความเก;งจากสติป[ญญาจะสามารถดำเนินสู;ความสำเร็จ ไดCดีที่สุดแต;ต;อมามีการศึกษาใหCเห็นว;าป[จจัยดCานเชาวน9ป[ญญาไม;ใช;ป[จจัยเดียวที่จะทำใหCบุคคลประสบ ความสำเร็จ เพราะเสCนทางไปสู;ความสำเร็จนั้นยังตCองอาศัยองค9ประกอบอื่นดCวยบุคคลตCองมีการจัดการกับ อารมณ9ของตนเอง จึงเปYนที่มาของการศึกษาความฉลาดทางอารมณ9 (Emotional Quotient) หรือชื่อที่ทุกคน รูCจักกันดีคือ EQ ทั้งนี้ จากการศึกษา ที่เกิดขึ้นอย;างกวCางขวางเกี่ยวกับความฉลาดทางอารมณ9 แต;ทั้งความ ฉลาดทางสติป[ญญาและ ความฉลาดทางอารมณ9ก็ยังไม;เพียงพอ เนื่องดCวยความฉลาดทั้งสองชนิดเปYนสิ่งที่อยู; ในตัวของบุคคล

21 ในระยะต;อมามีการศึกษาเรื่องความฉลาดทางสังคม โดยมีนักจิตวิทยาทำการศึกษาอย;างกวCาง มีการคิด ทฤษฎีหรือโครงสรCางของความฉลาดทางสังคมที่แตกต;างกันออกไป ซึ่งดาเนียล โกลแมน (Daneil Goleman) ที่ไดCขยายขอบเขตความรูCของความฉลาดทางอารมณ9 ซึ่งเปYนการมองเขCามาที่ตัวบุคคลมาเปYนการมองความ ฉลาดที่เกิดจากการมีความสัมพันธ9กับบุคคลอื่น โดยนำเสนอผ;านหนังสือ SOCIAL INTELLIGENCE: The New Science of Human Relationships (2006) โดยอธิบายว;า การมีปฏิสัมพันธ9ทางสังคมกับบุคคลรอบขCาง ส;งผลต;อการทำงานของระบบประสาท และสมองมีผลต;อฮอร9โมนและอวัยวะส;วนต;าง ๆ ในร;างกาย การมีความสัมพันธ9ที่ดีทางสังคมจะส;งผลเชิงบวกต;อสุขภาพของเราและผูCอื่น ทั้งนี้การที่มนุษย9เปYนสัตว9สังคม ย;อมตCองมีการติดต;อสื่อสารกับผูCอื่น ไม;สามารถอยู;ตัวคนเดียวไดC ความฉลาดทางสังคมจึงเปYนสิ่งจำเปYนที่จะทำ ใหCบุคคลประสบความสำเร็จในชีวิต ความฉลาดทางสังคม (Social Intelligence) หรือ SI บางครั้ง อาจใชC คำว;า Social Quotient หรือ SQ ซึ่งมีความหมายเหมือนกัน และตรงกับความฉลาดดCานการสรCาง ความสัมพันธ9กับผูCอื่น หรือ Interpersonal Intelligence ซึ่งเปYนหนึ่งในความฉลาดพหุป[ญญาของ Howard Gardner นักจิตวิทยาพัฒนาการแห;งมหาวิทยาลัยฮาร9วาร9ด ที่ไดCกล;าวถึงทฤษฎี พหุป[ญญาไวCในป` 1983 ทั้งนี้ ไดCมีนักการศึกษาไดCกำหนดนิยามศัพท9ของคำว;าความฉลาดทางสังคมกันอย;างกวCางขวาง ซึ่งบัญญัติขึ้นครั้งแรก ในป` ค.ศ.1920 โดยอี แอล ธอร9นไดค9 ซึ่งไดCใหCนิยามไวCว;า หมายถึง ความสามารถของบุคคลในการเขCาใจและ จัดการกับผูCอื่น และสามารถสรCางความสัมพันธ9กับผูCอื่นไดCอย;างชาญฉลาด และมีการนิยามต;อ ๆ กันมาเปYน ระยะเวลานาน ซึ่งในบางนิยามมีความใกลCเคียงกันระหว;างสมรรถนะทางสังคม (Social Competence) ความฉลาดในการปฏิบัติ (Practical Intelligence) และความฉลาดทางอารมณ9 (Emotional Intelligence) ความหมายของความฉลาดทางสังคม ไดCมีนักวิจัยและผูCสนใจทาการศึกษาเกี่ยวกับความฉลาดทางสังคม โดยไดCมีการใหCนิยามของ ความฉลาด ทางสังคมไวC ดังนี้ วนิษา เรซ (2550 : หนCา 125-126) ไดCใหCความหมายของความฉลาดทางสังคมว;าเปYนความสามารถ ของบุคคลในดCานมนุษยสัมพันธ9และการเขCาใจในผูCอื่น สามารถพูดคุยโนCมนCาวจิตใจผูCอื่น ใหCเห็นคลCอยตาม และ ทำตามเปlาหมายที่กำหนด และสามารถเขCากับบุคคลไดCทุกระดับและทุกประเภท คณิตพันธุ9 ทองสืบสาย (2552) ใหCความหมายของความฉลาดทางสังคม ว;าเปYนความสามารถของบุคคล ในการที่จะอยู;ร;วมกับบุคคลอื่นในสังคม มีการรับรูC เขCาใจ และตระหนักรูCถึง ความตCองการของสังคม นำไปสู;การปฏิบัติตัวที่ถูกตCองเหมาะสมต;อสังคม เพื่อสรCางความสัมพันธ9ที่ดีกับบุคคลอื่นในสังคม มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใหCสอดคลCองกับสถานการณ9ในสังคม ทำใหCสามารถดำเนินชีวิตในสังคมไดCอย;างมี ความสุขแสดงถึงความสามารถของบุคคลในการรับรูC เขCาใจอารมณ9 ความรูCสึก ความคิดและ พฤติกรรมของ ผูCอื่น เห็นอกเห็นใจผูCอื่น มีความรูCเรื่องราวของสังคม มีทักษะในการแสดงออกตามสภาพการณ9ไดCอย;างถูกตCอง สรCางความสัมพันธ9กับผูCอื่นไดCอย;างมีประสิทธิภาพ อยู;ร;วมกับผูCอื่นอย;างมีความสุข เพชรยุพา บูรณ9สิริจรุงรัฐ (2558 : หนCา 38) กล;าวว;า ความฉลาดทางสังคม คือ ความสามารถของบุคคล ที่จะอยู;ร;วมกับบุคคลอื่นในสังคม มีการรับรูC เขCาใจ และตระหนักถึง ความตCองการของสังคม การมองโลก ในแง;ดี การใหCความช;วยเหลือผูCคนในสังคม การมีส;วนร;วมใน ความรับผิดชอบต;อสังคมอันนำไปสู;การปฏิบัติตัว

22 ที่ถูกตCองเหมาะสมต;อสังคม เพื่อสรCางความสัมพันธ9ที่ ดีกับบุคคลในสังคม มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใหC สอดคลCองกับสถานการณ9ในสังคม ทำใหCสามารถดำเนินชีวิตในสังคมไดCอย;างมีความสุข ทัชชา สุริโย (2559 : หนCา 15) กล;าว;า ความฉลาดทางสังคม หมายถึง ความสามารถของบุคคลในการ ตระหนักรูCทางสังคม คือการใหCความสนใจผูCอื่น มีความสามารถในการรับรูCอารมณ9และความตCองการของผูCอื่น รวมทั้งรับรูCเกี่ยวกับสังคมรอบตัวและมีความสามารถในการปฏิสัมพันธ9ทางสังคม คือ มีความเขCาใจในลักษณะ กิริยาท;าทางของผูCอื่น มีการแสดงออกที่เหมาะสม มีความสามารถในการโนCมนCาวใจผูCอื่นเพื่อเปlาหมาย ที่ตCองการและคำนึงถึงผูCอื่นอยู;เสมอ ทำใหCสามารถอยู;ร;วมกับผูCอื่นไดCอย;างมีความสุข จากความหมายของความฉลาดทางสังคมที่กล;าวมา จะเห็นไดCว;าความฉลาดทางสังคมเปYนความสามารถ ของบุคคลที่จะอยู;ร;วมกับบุคคลอื่นในสังคม มีการรับรูC เขCาใจอารมณ9 ความรูCสึก และตระหนักถึงความตCองการ ของสังคม เห็นอกเห็นใจผูCอื่น มีความเขCาใจในลักษณะกิริยาท;าทางของผูCอื่น มีการแสดงออกที่เหมาะสม มีความสามารถในการโนCมนCาวใจผูCอื่นเพื่อเปlาหมายที่ตCองการ และคำนึงถึงผูCอื่นอยู;เสมอ อันนาไปสู;การปฏิบัติ ตัวที่ถูกตCองเหมาะสมต;อสังคมเพื่อสรCางความสัมพันธ9ที่ดีกับบุคคลในสังคม มีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมใหC สอดคลCองกับสถานการณ9ในสังคม ทำใหCสามารถดำเนินชีวิตในสังคมไดCอย;างมีความสุข การวัดความฉลาดทางสังคม Weis and Sub (2005 : p. 203 อCางถึงใน เพชรยุพา บูรณ9สิริจรุงรัฐ, 2555 : หนCา 18) กล;าวว;า ทุกวันนี้ การศึกษาความฉลาดทางสังคมเปYนเพียงแค;ความตCองการเขCาใจแบบจำลองเดิมที่ แสดงถึงความแตกต;าง ระหว;างความเขCาใจสังคม ความทรงจำสังคม กับการรับรูCทางสังคม และความคิดสรCางสรรค9ทางสังคม จึงเพิ่มหลักการวิเคราะห9เพื่อแยกแยะในค;านิยาม (ความหมาย) ของความฉลาดทางสังคมดCวยไดCแก; (1) เนื้อหา (2) การสืบคCนหาค;าความนิยม (3) บริบทแวดลCอม และ (4) เปlาหมาย กาญจน9กมล สุวิทยารัตน9 (2557 : หนCา 24-27) ไดCศึกษาเกี่ยวกับการวัดความฉลาดทางสังคมของ วาซิลโอวา (Vasilova, 2004 : 279-285) พบว;า นักการศึกษาวัดความฉลาดทางสังคมหลายรูปแบบ ดังนี้ 1. การวัดความฉลาดทางสังคมโดยใชCฐานของผลสัมฤทธิ์ทางคุณลักษณะ (Based on Achievement Characteristic) แบบวัดความฉลาดทางสังคมในลักษณะนี้ ไดCแก; 1.1 แบบวัดความฉลาดทางสังคมของจอร9จ วิชิงตัน (George Washington Social Intelligence Test) (GWIST) ของฮัน, มอสส, ออมเวคและวูดวาร9ด (Hunt, 1928, Moss, 1931, Omwake, 1949 and Woodward, 1955) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลในการ ตัดสินจากสภาพการณ9ทางสังคม (Judgment in Social Situations) การจำชื่อและหนCาตา (Memory for Name and Face) การสังเกตพฤติกรรมของบุคคล (Observation of Human Behavior) การรับรูCความคิด จากภายใตCคำพูด (Recognition of The Mental States Behind Words) การรับรูCความคิดภายใตCการแสดง สีหนCา (Recognition of The Mental States from Facial Expression) การมีขCอมูลทางสังคม (Social Information) การมีอารมณ9ขัน (Sense of Humor) 1.2 แบบวัดความฉลาดทางสังคม 6 องค9ประกอบ (Six Factors Test of Social Intelligence) ของโอ ซันลิแวน (O’Sullivan, 1966) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถ

23 ของบุคคลในการรูCคิดดCานจัดกลุ;มของพฤติกรรม (Cognition of Behavioral Units) การรูCคิดในการจำแนก พฤติกรรม (Cognition of Behavioral Classes) การรูCคิดในความสัมพันธ9ของพฤติกรรม (Cognition of Behavioral Relations) การรูCคิดในระบบพฤติกรรม (Cognition of Behavioral Systems) การรูCคิดในการ เปลี่ยนแปลงพฤติกรรม (Cognition of Behavioral Transformations) การรูCคิดในสิ่งที่เกี่ยวขCองกับ พฤติกรรม (Cognition of Behavioral Implications) 1.3 แบบวัดความสามารถสามดCานของสเตนเบิร9ก (Stemberg Triarchic Abilities Test) (STAT) ของสเตนเบิร9กและคนอื่น ๆ (Stemberg et. al, 1993) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลในการวิเคราะห9 (Analytical Abilities) ความสามารถทางความคิด สรCางสรรค9 (Creative Abilities) ความสามารถในการปฏิบัติ (Practical Abilities) 2. การวัดความฉลาดทางสังคมโดยใชCฐานการประเมินตนเอง (Based on Self- evaluation) แบบวัด ความฉลาดทางสังคมในลักษณะนี้ ไดCแก; 2.1 การประเมินทักษะทางสังคมในกลุ;มเด็กของแมทสัน (Matson Evaluation of Social Skills with Youngsters) (MESSY) ของแมทสัน โรตาโทริและเฮนเซล (Matson, Rotatori; & Helsel, 1983) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลในการแสดงความเหมาะสม ของทักษะทางสังคม (Appropriate Social Skill) การแสดงออกที่เหมาะสม (Appropriate Assertiveness) การถูกกระตุCนและการกระทำที่ฝpาฝæน (Impulsive / Recalcitrant) ความมั่นใจในตนเองมากเกินไป (Overconfidence) การแยกตัว (Jealousy / Withdrawal) 2.2 แบบวัดประมาณค;าทักษะทางสังคม (Social Skill Rating System) (SSRS) ของ เกรซแฮม และอิลเลียด (Gresham; & Elliott, 1990) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลในการแสดงทักษะทางสังคม (Social Skill) แกCป[ญหาทางพฤติกรรม (Problem Behavior) มีสมรรถนะทางวิชาการ (Academic Competence) การสนับสนุนจากพ;อแม; (Parent’s Support) 2.3 แบบวัดรายการทักษะทางสังคม (Inventory of Social Skill) ของลอร9 ยูนิส และ สเตฟêก (Lorr, Youniss; & Stefic, 1991) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของ บุคคลในการแสดงทักษะทางสังคม (Social Skill) การเห็นอกเห็นใจผูCอื่น (Empathy) 3. การวัดความฉลาดทางสังคมโดยใชCฐานจากการประเมินโดยบุคคลอื่น (Based on Evaluation by Others) แบบวัดความฉลาดทางสังคมในลักษณะนี้ ไดCแก; 3.1 แบบประมาณค;าสมรรถนะทางสังคมฉบับผูCปกครอง (Social Competence Scale-Parent Version) ของคอริแกน (Corrigan, 2003) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคมประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลในการแสดงพฤติกรรมสังคม และความสามารถของทักษะในการสื่อสาร (Prosocial / Communication Skill) ทักษะในการควบคุมอารมณ9 (Emotional Regulation Skill) 3.2 แบบประมาณค;าความฉลาดทางสังคม (Peer Estimated Social Intelligence) (PESI) ของบอร9ควิค ออสเตอร9แมนและคัวไคแนน (Bjorkqvist, Osteman; & Kaukiainen, 1995) กำหนดมิติในการ

24 วัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคลการรับรูCบุคคลอื่น (Perception of Others) การยืดหยุ;นในสังคม (Social Flexibility) ความสำเร็จตามเปlาหมาย (Successful Achievement of one’s goal) และผลลัพธ9ของพฤติกรรมที่แสดงออก (Behavioral Outcomes) 3.3 แบบวัดความฉลาดทางสังคมของหว;อง, เดย9, แมกเวลล9และมีรา (Wong, Day, Maxwell;&Meara,1995) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคล ในการรับรูCสังคม (Social Perception) การหยั่งรูCสังคม (Social Insight) และความรูCดCานสังคม (Social Knowledge) 4. การวัดความฉลาดทางสังคมโดยใชCฐานการประเมินพฤติกรรม (Based on Evaluation of Behavior) ไดCแก; 4.1 วิธีการประเมินความถี่ในการปฏิบัติ (Act Frequency Approach) (AFA) ของ บัสส9 และเคริก (Buss and Craik, 1983) กำหนดมิติในการวัดความฉลาดทางสังคม ประกอบดCวย ความสามารถของบุคคล ในการปฏิบัติทั่วไป (Generation of Acts) การประเมินการปฏิบัติตามคำสั่ง (Evaluation of The Nominative Acts) การประเมินการปฏิบัติตามแบบอย;าง (Act Prototypically Ratings) การประเมินโดย การรายงานตนเอง / การรายงานจากเพื่อน (Self Reported / Peer Reported Evaluation) 4.2 แบบวัดสมรรถนะทางสังคมดCวยวีดีทัศน9 (Video Test of Social Competence) ของฟ[งค9 และชูเลอร9 และเฮนดริค (Funke; & Schuler, 1998, Hendrick, 1969) กำหนดมิติในการวัดความฉลาด ทางสังคม ประกอบดCวย ผลที่เกิดจากการแสดงออกของความพยายาม (Divergent Production of Cognitive Units) ผลที่เกิดจากการแสดงออกของระดับชั้น (Divergent Production of Cognitive Classes) คุณลักษณะของบุคคลที่มีความฉลาดทางสังคม ในป` ค.ศ 1981 สเตนเบิร9ก และคณะ (Stemberg; et. Al, 1981) ไดCสรุปคุณลักษณะที่เปYนพฤติกรรม ของความฉลาดทางสังคม ไดCแก; การยอมรับผูCอื่นตามที่เขาเปYน รวมทั้งการยอมรับผูCอื่นตามที่เขาเปYน รวมทั้ง การยอมรับความผิดพลาด การแสดงถึงความสนใจในสังคม การตรงต;อเวลา การมีความรูCสึกผิดชอบชั่วดี การไม;ตัดสินอย;างฉับพลัน มีความยุติธรรม ไวต;อความรูCสึกและความตCองการของผูCอื่น มีความตรงไปตรงมา มีความซื่อสัตย9 สนใจสิ่งแวดลCอมรอบตัว และในป` ค.ศ 1993 โคสมิทซกีและจอห9น (Kosmitzki; & John, 1993) ไดCกล;าวถึง ลักษณะของผูCที่มีความฉลาดทางสังคมไวCว;า เปYนผูCที่เขCาใจความคิด ความรูCสึกของผูCอื่นไดC ใหCความสำคัญและห;วงใยผูCอื่น สามารถจัดการกับผูCอื่นไดC มีความสามารถในการสรCางสัมพันธ9ธภาพกับผูCอื่น และปรับตัวเขCากับสถานการณืไดCดี ส;วนในป` ค.ศ 2002 บูซาน (Buzan, 2002) ไดCกล;าวถึง ลักษณะโดยส;วน ใหญ;ของผูCที่มีความฉลาดทางสังคมไวCว;า เปYนผูCที่มีความมั่นใจในตนเอง มีเปlาหมาย รับรูCเละใส;ใจความรูCสึกของ ผูCอื่น เคารพใหCเกียรติทุกคน สามารถใชCภาษากายในการแสดงความรูCสึกไดC มีทัศนคติและมองผูCอื่นในแง;ดี มีมนุษยสัมพันธ9 เปYนผูCที่รับฟ[งผูCอื่นและกลCาแสดงความคิดเห็นในสิ่งที่ถูกตCอง นอกจากนี้ยังมีแนวคิดทฤษฎีพหุป[ญญาของ การ9ดเนอร9 ที่กล;าวถึงคุณลักษณะทั่วไปของคนที่มี ความฉลาดหรือมีป[ญญาดCานระหว;างบุคคล (Interpersonal Intelligence) คือ ความสามารถในการเขCาใจ และการมีปฏิสัมพันธ9กับผูCอื่นไดCดี (สุนทร โคตรบรรเทา, 2548: 16-18) ไดCแก; มีอิทธิพลต;อการคิดและการ

25 กระทำของผูCอื่น ชอบการคบเพื่อนและการมีเพื่อน เปYนผูCนำในการแลกเปลี่ยนและสื่อ ความคิดเห็น สวมบทบาทของผูCนำและผูCตามไดCอย;างเหมาะสม มีการสบตาที่ดีกับผูCอื่น มีการสะทCอน ความรูCสึกกลับไปสู;ผูCอื่น ทำใหCผูCอื่นรูCสึกมีความสำคัญ มีความเขCาใจ และสื่อสารกับบุคคลอื่นไดCดี แสดง ความสนใจผูCอื่นอย;างแทCจริง เขCากับผูCอื่นไดCง;าย เขCากันไดCดีกับผูCมีนิสัยและใจตรงกัน และมีความเปYน มิตรกับทุกคน สามารถปรับตัวไดCดีตาม สภาพแวดลCอมและกับบุคคลทุกชนชั้น (ทัชชา สุริโย, 2559 : หนCา 19-20) ความสำคัญของความฉลาดทางสังคม โกลแมน (วีระวัฒน9 ป[นนิตามัย, 2551: 83-87 อCางถึงใน กาญจน9กมล สุวิทยารัตน9, 2557: 38-40) ไดCเสนอแนวคิดที่แสดงถึงความสำคัญของความฉลาดทางสังคมตามองค9ประกอบของ ความฉลาดทางอารมณ9 (Emotional Intelligence) ซึ่งประกอบดCวย 5 องค9ประกอบ 2 ป[จจัย ใน 2 ป[จจัยแรก กล;าวถึง สมรรถนะ ส;วนบุคคลในการบริหารตนเอง ประกอบดCวย การตระหนักรูCตนเอง การควบคุมตนเอง และการสรCางแรงจูงใจ ป[จจัยที่ 2 กล;าวถึง สมรรถนะทางสังคมและการสรCาง ความสัมพันธ9ที่ประกอบดCวย การเขCาอกเขCาใจผูCอื่น และ การมีทักษะทางสังคม หรือหมายถึง ความฉลาดทางสังคมซึ่งบุคคลที่มีความฉลาดทางสังคมจะสามารถรับมือ กับความสัมพันธ9ต;อบุคคลอื่น ไดC ดังนี้ 1. การเห็นอกเห็นใจ (Empathy) จะทำใหCรับรูCถึงความรูCสึกของตนเองและผูCอื่น โดยสามารถมองใน มุมมองของผูCอื่น มีความสามารถปรับความคิดใหCมีความหมายหลากหลาย ประกอบดCวย 1.1 การเขCาใจผูCอื่น (Understanding Other) จะทำใหCสัมผัสไดCถึงความรูCสึก มุมมองของผูCอื่นจะทำ ใหCบุคคลสนใจและรับฟ[งผูCอื่นไดCดี สามารถแสดงถึงความเขCาใจในมุมมองของผูCอื่นและใหCความช;วยเหลือบน พื้นฐานของความเขCาใจว;าผูCอื่นรูCสึกและตCองการอะไร 1.2 การพัฒนาผูCอื่น (Developing Other) สัมผัสไดCถึงความตCองการที่จะพัฒนาผูCอื่นและสนับสนุน ความสามารถของบุคคลอื่นรวมทั้งสนับสนุนความสามารถ ใหCผลยCอนกลับและชี้แจงในสิ่งที่เปYนประโยชน9ต;อ ความกCาวหนCาของบุคคลอื่น 1.3 มีจิตใจบริการ (Service Orientation) สามารถคาดการณ9ล;วงหนCา รับรูCและตอบสนองความ ตCองการของผูCอื่นไดC 1.4 คำนึงถึงความแตกต;าง (Leveraging Diversity) บุคคลที่มีความฉลาดทางสังคมจะเพิ่มพูนโอกาส จากบุคคลต;าง ๆ มีความรูCสึกไวกับกลุ;มที่ต;างกันไดC มีการเคารพและมีความสัมพันธ9อันดีกับผูCที่มีภูมิหลังต;างกัน ไดCดี 1.5 ตระหนักถึงความเปYนไปของกลุ;ม (Political Awareness) สามารถอ;านกระแส อารมณ9และ อำนาจในความสัมพันธ9ของกลุ;มไดC 2. การมีทักษะทางสังคม (Social Skill) บุคคลที่มีความฉลาดทางสังคมจะสามารถ รับมือกับอารมณ9 ต;าง ๆ ที่เกิดขึ้นในความสัมพันธ9ไดCดี และสามารถเขCาใจสถานการณ9และเครือข;ายทางสังคมไดCอย;างถูกตCองไดC อย;างแนบเนียน สามารถใชCทักษะในการโนCมนCาวและชักนำไดCสามารถต;อรองและจัดการโตCตอบในการร;วมมือ และการทำงานกับผูCอื่นไดC ประกอบดCวย

26 2.1 การมีอิทธิพล (Influence) สามารถโนCมนCาวจิตใจไดCอย;างมีประสิทธิผล สามารถใชCยุทธวิธีที่ ซับซCอน เช;น การมีอิทธิพลทางอCอมเพื่อสรCางความเปYนเอกฉันท9และการสนับสนุนเปYนตCน 2.2 การติดต;อสื่อสาร (Communication) สามารถเปêดรับฟ[งความคิดและการส;งสารที่เชื่อถือไดC บุคคลประเภทนี้จะรับสารพรCอมอารมณ9ที่ส;งมาเพื่อการส;งสารกลับไดCอย;างมีประสิทธิภาพ โดยรับฟ[งเพื่อ แสวงหาความเขCาใจและแบ;งป[นขCอมูลซึ่งกันและกัน 2.3 การจัดการกับความขัดแยCง (Conflict Management) สามารถต;อรองและแกCป[ญหาความ ขัดแยCงที่เกิดขึ้นไดC 2.4 ความเปYนผูCนำ (Leadership) สามารถกระตุCนและชี้นำบุคคลหรือกลุ;มคนไดC บุคคลประเภทนี้จะ มีความชัดเจนและจะคอยกระตุCนความกระตือรือรCนในการร;วมแบ;งป[นมุมมองและเปlาหมาย ชี้แนะแนวปฏิบัติ และนำผูCอื่น 2.5 การกระตุCนความเปลี่ยนแปลง (Change Catalyst) สามารถริเริ่มใหCเกิดความเปลี่ยนแปลงและ จัดการกับความเปลี่ยนแปลงไดC 2.6 การสรCางความสัมพันธ9 (Building Bonds) ส;งเสริมความสัมพันธ9บุคคล ประเภทนี้จะรักษา มิตรภาพภายในกลุ;มเพื่อนร;วมงาน แสวงหาความสัมพันธ9ที่ใหCผลประโยชน9ซึ่งกันและกัน 2.7 การใหCความร;วมมือ (Collaboration and Cooperation) สามารถทำงานกับผูCอื่นในเปlาหมาย ที่มีอยู;ร;วมกัน บุคคลประเภทนี้จะใหCความเปYนมิตรและความร;วมมือ พรCอมทั้งร;วมแบ;งป[นแผนงานขCอมูลและ ทรัพยากรต;าง ๆ 2.8 สมรรถนะของทีมงาน (Team Capability) สามารถสรCางความร;วมมือกันภายในกลุ;มใหCนำมาซึ่ง เปlาหมายที่วางไวCบุคคลประเภทนี้จะทำใหCสมาชิกภายในกลุ;มของตนมี ความกระตือรือรCนและปกปlองชื่อเสียง ของกลุ;ม วิจัยที่เกี่ยวข(องกับความฉลาดทางสังคม คณิตพันธุ9 ทองสืบสาย (2552) ซึ่งไดCศึกษาเรื่องการพัฒนาแบบวัดความฉลาดทางสังคม สำหรับนักศึกษา ปริญญาบัณฑิต ซึ่งการวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค9เพื่อสรCางแบบวัดความฉลาดทางสังคม ตรวจสอบคุณภาพของ แบบวัดความฉลาดทางสังคมจำนวน 2 ฉบับ ไดCแก; แบบวัดความฉลาดทางสังคมชนิดมาตรประมาณค;า มีจำนวนขCอคำถาม 59 ขCอ และแบบวัดความฉลาดทางสังคมชนิด สถานการณ9 มีจำนวนขCอคำถาม 43 ขCอ และ สรCางเกณฑ9ปกติวิสัย (norms) เมื่อพิจารณาแบบวัดความฉลาดทางสังคมทั้งสองชนิด พบว;ามีคะแนนมาตรฐาน ที่อยู;ในช;วง T16-T84 ซึ่งแบบวัดมีเนื้อหา ครอบคลุมองค9ประกอบของความฉลาดทางสังคมตามแนวคิดและ ทฤษฎีของดาเนล โกลแมน (Deniel Goleman) ทั้งนี้เพราะเปYนแนวความคิดที่ชัดเจนวัดไดCครอบคลุม รวมถึงชื่อเสียงและงานวิจัยของเจCาของทฤษฎีไดCรับการยอมรับอย;างกวCางขวาง ผลการวิเคราะห9คุณภาพของ เครื่องมือพบว;า มีความเที่ยงสูงรวมเท;ากับ 0.90 และมีความตรงเชิงโรงสรCางจากการวิเคราะห9องค9ประกอบเชิง ยืนยันอันดับที่สอง เพชรยุพา บูรณ9สิริจรุงรัฐ (2555) ศึกษารูปแบบการพัฒนาความฉลาดทางสังคมของพนักงานบริษัทจำกัด (มหาชน) ที่เกี่ยวกับธุรกิจสื่อสารมวลชนในประเทศไทยพบว;า พนักงานบริษัท จำกัด (มหาชน) ที่เกี่ยวกับธุรกิจ

27 สื่อสารมวลชนแห;งประเทศไทย มีความฉลาดทางสังคมหลังการทดลองเสร็จสิ้น 3 เดือน สูงกว;าความฉลาดทาง สังคมหลังการทดลองเสร็จสิ้นอย;างมีนัยสำคัญที่ ระดับ .05 ทุกดCาน ไดCแก; ดCานรูCสถานการณ9 ดCานการ แสดงออก ดCานความจริงใจ ดCานความชัดเจน และดCานความเห็นอกเห็นใจ แสดงใหCเห็นว;ารูปแบบการพัฒนา ความฉลาดทางสังคมของพนักงาน บริษัทจำกัด (มหาชน) ที่เกี่ยวกับธุรกิจสื่อสารมวลชนในประเทศไทย มีความฉลาดทางสังคมคงทน กาญจน9กมล สุวิทยารัตน9 (2557) ไดCศึกษา การศึกษาและพัฒนาความฉลาดทางสังคมของนักศึกษาใน สถาบันอุดมศึกษาภาคใตC พบว;าบุคลิกภาพของคนไทยมีลักษณะของความทะเยอทะยานพอสมควร แต;มักไม; ค;อยมีความเชื่อมั่นในตนเอง คนไทยมีนิสัยอ;อนนCอมชอบออกสังคม ชอบพบปะสังสรรค9และพูดคุยกับคนอื่น แต; ในขณะเดียวกันก็จะรูCสึกเคอะเขินเมื่ออยู;ในหมู;คนแปลกหนCาหรือ กลุ;มที่ตัวเองไม;สนิทสนมคนไทยยอมรับ สถานภาพและวิถีชีวิตของตนเองที่ถูกกำหนดโดยสังคม แต;ในขณะเดียวกันก็ไม;พอใจในชีวิตของตนเอง มีความวิตกกังวลสูง มีความรับผิดชอบค;อนขCางต่ำ รักสนุก ชอบความ สะดวกสบาย ไม;ค;อยมีระเบียบวินัย ทำอะไรตามใจตนเอง โกรธง;ายและจะรูCสึกไม; พอใจเมื่อความตCองการของตนเองถูกขัดขวาง ความรูCสึกไม;พอใจ จะถูกเก็บไวC ปรับตัวเปลี่ยนแปลงอารมณ9จะเหตุผลใหCเขCากับสถานการณ9ต;าง ๆ ไดCดีความหมายของภายในไม; แสดงออกมาภายนอก หลีกเลี่ยงการเผชิญหนCากับผูCอื่นคำนึงถึงหนCาตาและและภาพพจน9 ของตนเองมาก คนไทยมีความเห็นอกเห็นใจผูCอื่นสูง พยายามทำความเขCาใจกับป[ญหาของผูCอื่น บุคลิกภาพของคนไทยที่ สอดคลCองกับความฉลาดทางสังคม ไดCแก; คนไทยชอบออกสังคมชอบพบปะสังสรรค9และพูดคุยกับคนอื่น เปYนลักษณะของการมีทักษะในการสรCางความสัมพันธ9ทางสังคม ซึ่งมีคะแนนเฉลี่ยในระดับสูง คนไทยยอมรับ สถานภาพและวิถีชีวิตของตนเองที่ถูกกำหนดโดยสังคม เปYนลักษณะของการมีขCอสนเทศทางสังคม ซึ่งถCาหาก นักศึกษามีความสามารถในการแสวงหาขCอมูล มีขCอสนเทศทางสังคมที่เพียงพอจะส;งผลใหCมีแนวทางในการ ดำเนินชีวิตที่ไม;ถูกครอบงำและสามารถที่จะกำหนดวิถีชีวิตของตนเองไดCมา 7. ความฉลาดในการแก(ปiญหา ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค ตรงกับภาษาอังกฤษคำว;า Adversity Quotient หรือ AQ โดย สโตลท9ซ (Stoltz, 1997. pp. 6-7) ไดCใหCความหมาย ของความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรคว;า หมายถึง ความสามารถของบุคคล ในการตอบสนองต;อเหตุการณ9ในยามที่ตCองเผชิญกับความทุกข9ยากหรือ ลำบาก โดยความสามารถ ในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรคมีพื้นฐานมาจากวิทยาศาสตร9 3 สาขา ประกอบดCวย จิตวิทยา ว;าดCวยการเรียนรูC (Cognitive Psychology) สรีรวิทยาของระบบประสาท (Neurophysiology) อิม มูนวิทยาของจิต - ประสาทหรือจิตประสาทภูมิคุCมกัน(Phychoneuroimmunology) และไดCใหCแนวคิด เกี่ยวกับความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค (AQ) ไวCว;า หมายถึง ความสามารถ ของบุคคลในการ ตอบสนองต;อเหตุการณ9ในยามที่ตCองเผชิญกับความทุกข9ยากหรือความลำบาก โดยผูCที่มีความสามารถในการ เผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรคสูง จะมีจิตใจที่เขCมแข็งไม;ย;อทCอต;ออุปสรรคใด ๆ แมCจะพ;ายแพCหรือลCมเหลวไปก็ สามารถลุกขึ้นสูCใหม;ไดC ส;วนผูCที่มีความสามารถในการเผชิญ และฝpาฟ[นอุปสรรคต่ำเวลาที่ตCองเผชิญกับความ ผิดหวังหรือความทุกข9ยากก็จะพ;ายแพC

28 (ศันสนีย9 ฉัตรคุปต9, 2545. หนCา 103) มีนักจิตวิทยา นักการศึกษาหลายท;านไดCใหCความหมายของ ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค (AQ) ดังต;อไปนี้ ความสามารถในการเผชิญป[ญหาและฝpาฟ[น อุปสรรคว;าเปYนรูปแบบปฏิกิริยาตอบสนองหรือพฤติกรรมของคนๆ นั้นต;อป[ญหาอุปสรรคในชีวิต ซึ่งจะเปYนกล ไกลของสมองเกิดจากใยประสาทต;างๆ ที่ถูกสรCางขึ้นฝqกฝนขึ้น ป[ญหาที่กล;าวถึงจะเปYนป[ญหาที่เล็กนCอย อาจจะ เปYนป[ญหาปานกลาง หรืออาจจะเปYนป[ญหาที่ใหญ;โตมหาศาลมหันตภัย ก็เปYนไปไดC (เกษร ภูมิดี, 2546, หนCา 11) ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค หมายถึง การที่บุคคล ตอบสนองต;อเหตุการณ9หรือวิธีการในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรคซึ่งเปYนตัวขัดขวาง ใหCสามารถกCาวไปสู; ความสำเร็จตามที่ปรารถนาไวC (อาทิตย9 อาจหาญ, 2547. หนCา 42) ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค คือ ความสามารถ ของบุคคลในการตอบสนองต;อเหตุการณ9ในยามที่พบอุปสรรคว;าจะมีวิธีการใดในการแกCไขกับอุปสรรคนั้น ๆ (วิทยา นาควัชระ, 2545. หนCา 91) ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค คือ ความสามารถใน การเอาชนะอุปสรรคเปYนความอดทนเมื่อมีอุปสรรคและสามารถฝpาฟ[นอุปสรรคไดCอย;างคนมีกำลังใจ และมี ความหวังอยู;เสมอ จากความหมายที่กล;าวมาขCางตCนสรุปไดCว;า ความสามารถในการเผชิญและฝpาฟ[นอุปสรรค (AQ) คือการที่ บุคคลนั้นสามารถอดทนต;อความยากลำบากในเหตุการณ9ที่ถูกรุมเรCาดCวย ป[ญหาต;าง ๆ และสามารถควบคุม เหตุการณ9ไวCไดCแลCวหาทางแกCไขฟ[นฝpาป[ญหา อุปสรรคเหล;านั้น ไปไดCดCวยดี 8. ความฉลาดในการเลZน ความฉลาดที่เกิดจากการเล;น Play Quotient (PQ) หมายถึง การเล;นเปYนการทำงานของเด็กโดยเฉพาะ ในเด็กเล็ก ส;งเสริมการพัฒนาสมอง และเพิ่มประสิทธ9ภาพและศักยภาพสมอง และ เปYนการเรียนรูCที่มีประสิทธ9 ภาพมากสุดของเด็ก โดยเฉพาะถCาพ;อแม;เล;นกับลูก พ;อแม;เปYนของเล;นที่ดีที่สุดสำหรับลูก ยิ่งเล;นมากยิ่งฉลาด มาก มีPQ สูง แต;ป[จจุบันผูCปกครองบางคนที่ไม;เขCาใจและขาดความรูCดCานพัฒนาการเด็ก และมีทัศนคติที่ไม; ถูกตCอง มีการใหCเด็กเรียน ความรูCมากมาย – เรียกว;า over program ซึ่งไม;มีเวลาทำอย;างอื่น เด็กมีความ กดดัน และขาดทักษะชีวิต จริงๆแลCว ควรจะมีเวลาพักผ;อน ใชCชีวิตวัยเด็กใหCสมดุล ซึ่งจะทำใหCเด็กเรียนรูC การ ปรับตัว การช;วยเหลือกัน, การเขCากับผูCอื่น ใชCชีวิตในสังคม, มีวุฒิภาวะเพิ่มขึ้น ประโยชน9ของการเล;น การเล;นในวัยเด็กเล็กมีประโยชน9มากมาย แต;ในเด็กโตก็เปYนการทำกิจกรรม ช;วยเหลืองานบCาน รับผิดชอบ ตนเอง หรือการทำงานอื่นๆตามวัย ซึ่งเปYนการวางพื้นฐาน ทักษะต;างๆของชีวิตไวC เมื่อเขาโตเปYนผูCใหญ;การเล;น ในวัยเด็กมีประโยชน9ดังนี้ 1. ไดCพัฒนะทักษะอย;างหลากหลายและใหม;ๆ เช;นการสรCางกลยุทธ9 การฝqกฝนต;างๆมีผลเมื่อเขาเติบขึ้น เปYนผูCใหญ; ก็จะสามารถวางแผนทำธุรกิจไดCเพราะไดCมีการฝqกกลยุทธ9หลากหลาย ประลองและทCาทายกับ ความสามารถ มาตั้งแต;เยาว9วัย

29 2. ไดCฝqกทักษะการปรับตัวใหCเขCากับสังคมเพราะไดCเล;นกับเพื่อน พี่นCอง เรียนรูCสังคม ตั้งแต;เด็กว;ามีแพCชนะ ไม;ใช;ชนะอย;างเดียว ไดCเรียนรูCว;าบุคคลมีลักษณะและนิสัยแตกต;างกัน บางคนมีเล;ห9เหลี่ยม บางคนตรงๆ บางคนมีวิธีคิดแปลกๆ และหลากหลาย 3. เรียนรูCความผิดหวัง มีอุปสรรค9 ก็สามารถเรียนรูCไดCตั้งแต;เด็ก เมื่อโตขึ้นแลCวประสบความผิดหวังก็ไม;คิด ย;อทCอ หรือฆ;าตัวตาย แต;มีความอดทน 4. ไดCการฝqกการสังเกต การลำดับเหตุการณ9 5. ไดCสรCาง ความคิดสรCางสรรค9 จินตนาการ และ การแสดงออกโดย เฉพาะการเล;นสมมุติ 6. ไดCเรียนรูCประสบการณ9ใหม;ๆ สิ่งใหม;ๆ เช;น สิ่งใดอันตราย สิ่งใดไม;อันตราย 7. ไดCพัฒนาศักยภาพสมองใหCครบถCวนตามชีวิตจริงที่ควรจะมี 8. เกิดความอดทน ดิ้นรนต;อสูC ความเขCมแข็งความสนใจ 9. ไดCฝqกฝนการสรCางไหวพริบสัญชาตญาณ โดยเฉพาะเวลาเล;นกับเพื่อน เพราะเด็กตCองมีวิธีหลบหลีก หรือคิด กลยุทธ9 10. เกิดความสนุกสนานเพลิดเพลิน ความสุขทำใหCสมองเจริญเติบโต เรียนรูCสิ่งต;างๆไดCดี เช;นเล;นดนตรี รCองเพลง เตCนรำที่ชอบ 11. ร;างกายเจริญเติบโตดีโดยเพราะการเล;นเกมส9กีฬา เล;นกับเพื่อนสุขภาพแข็งแรง ไม;มีแรงกดดันจาก สิ่งต;างๆ วิธีการเรียนรู( แตZละคนจะชอบแตกตZางกัน การเรียนรู(ผZานได(หลายทาง เชZน - ตา (มองเห็น, อ;าน) ไดCยินไดCฟ[งทั้ง ทีวี, วิทยุ, คนเล;า - หู ฟ[งเพลง ดนตรี - กายภาพสัมผัสทางผิวกาย มือจับ - ลิ้น ลิ้มรสชาติของต;างๆจมูกไดCกลิ่นต;างๆชอบ ไม;ชอบการเล;นมีวิธีการที่หลากหลายมากมาย แลCวแต; วัย เช;นอาจเรียนรูCผ;าน - การเล;นกับเพื่อน, พ;อแม;, พี่นCอง - การเล;นของเล;น ของเล;นเปYนเครื่องมืออย;างหนึ่งของการเพิ่ม PQ - การเล;นเกมส9กับเพื่อน เกมส9คอมพิวเตอร9ที่ฝqกการคิด ไม;ใช;เกมส9ต;อสูCยิงกัน การเล;นเกมส9คอมพิวเตอร9 หรือเล;นคนเดียวอย;างเดียว จะเกิดการขาดทักษะทางสังคม การปรับตัว - การทำงานอดิเรกต;างๆเช;นฟ[งเพลง ดนตรี เตCนรำ - เล;นสมมุติโดยเฉพาะเด็กอายุมากกว;า 5 ขวบ และ วัยอนุบาลซึ่งทำใหCเกิดจินตนาการกวCางไกล - เล;นขายของ - เล;นกีฬา โดยเฉพาะการเล;นเปYนทีมหรือเล;นกับเพื่อน การเลZนที่ดี จะต(องมีสมดุลระหวZาง - การเรียนรูCสิ่งใหม;ๆ - ความคิดสรCางสรรค9 จินตนาการ ไหวพริบ

30 - การไดCเล;นเพลิดเพลิน สนุก มีความสุข - การมีปฏิสัมพันธ9กับสังคม เพื่อน การเลือกของเล;น ของเล;นเปYนเครื่องมือหนึ่งของการสรCาง PQ ที่มีเครื่องมืออีกหลากหลายที่ไม; จำเปYนตCองใชCของเล;น ของเล;นที่ดี คือของเล;นที่ประดิษฐ9ขึ้นเองจาก สมาชิกในครอบครัว แต;ส;วนใหญ;พ;อแม;ไม; มีเวลา จึงตCองหาซื้อของเล;น ในแต;ละวัยของเล;นก็จะแตกต;างกัน เช;น วัยเด็กอายุนCอยกว;า 1ขวบ ก็เปYนของ เล;นที่พัฒนาสายตา (โมบาย) สีต;างๆ มีเสียงต;างๆ เพื่อพัฒนาการไดCยินและควรเปYนของเล;นที่ชิ้นใหญ;ๆ และไม; อันตรายต;อร;างกายเพราะเด็กวัยนี้ชอบเอาของเขCาปาก วัย2-3 ขวบก็จะเปYนวัยอยากรูCอยากเห็น Active, ชอบ สังเกต และมีขCอสงสัยตลอดเวลา มักจะตั้งคำถามตลอดเวลา และตื่นเตCนกับสิ่งใหม;ๆต;างๆที่ไดCเห็น เพราะฉะนั้น พ;อแม;ตCองอดทน, มั่นคงและใจเย็น ของเล;นวัยนี้ก็อาจจะเปYน กระดานเขียน, เปpาฟองสบู;, เครื่อง ดนตรีพลาสติก, ตุiกตา, รถยนต9ไมCบลอก, เครื่องเล;นที่เปYนเสียงสัตว9เวลากดปุpมที่ไม;มีชิ้นส;วนเล็กๆ และที่ไม; แตกหัก ส;วนวัยสูงขึ้นไปก็เริ่มป[¬นดินเหนียว,วาดรูปต;างๆ, การต;อจิ๊กซอว9, การต;อรถถัง, หุ;นยนต9, การใชCบัตรคำ แต;ตCองระวังว;าผูCปกครองอย;ายัดเยียด ใหCเด็กเรียนรูCแต;วิชาการ ตCองมีความสมดุลเหมาะสมในแต;ละช;วง อายุ โดยสังเกตสีหนCา ท;าทางเด็ก ถCาหนCาหงิกงอในการเรียนรูC หรือ ไม;สดชื่นเลย พ;อแม;ควรจะตCองปรับตัวถอย ออกมาบCาง หลักการเลือกซื้อของเลZน ตCองเหมาะกับวัย เช;นการใหCเด็กเล็กๆต;อจิ๊กซอว9 ยากๆ เด็กทำไม;ไดCก็จะรูCสึกว;าตนเองไม;มีความสามารถ เพราะ ฉะนั้นตCองเริ่มจากง;ายๆก;อนที่เหมาะกับวัย การหาของเล;นควรจะพิจารณาดังนี้ · เหมาะกับอายุไหม ดูที่ขCางกล;อง · เด็กสนใจและใชCบ;อยแค;ไหน,สนใจไดCนานหรือเปล;า · เหมาะกับทักษะ ความสามารถเขาไหม ถCาไม;เหมาะกับเขาจะเกิดความหงุดหงิดกดดัน · ออกรูปแบบเหมาะสมไหม, มีอันตรายหรือไม; เช;น มีคมแหลม, แตกหักง;าย ใชCสารที่เปYนอันตรายต;อ ร;างกายไหม (ถCาหากเด็กอายุนCอยกว;า 3 ขวบ หCามของเล;นเศษเล็กๆ เช;น เม็ดมะขาม เพราะกลืนไปติด หลอดลมตายไดC) · สนุกไหมถCาเล;นดCวย, ไดCเรียนรูCสิ่งใหม;ๆไหม เกิดทักษะอะไรเช;น การต;อจิ๊กซอว9 ทำใหCเด็กมองภาพรวม ออก เกิด การคิด การใชCสมอง · มีการรับประกันไหม (ถCามีราคาแพง) · อายุทนนาน-ทนนานหรือไม;

31 9. ความฉลาดทางอารมณA ความฉลาดทางอารมณA ความเปYนมาของของความฉลาดทางอารมณ9ความฉลาดทางอารมณ9 ถือเปYนเรื่องใหม;ในแวดวงการศึกษา และจิตวิทยาเพราะ ดCานความสนใจและยอมรับในความสำคัญอย;างจริงจังเมื่อไม;นานมานี้ แต;เดิมนักจิตวิทยา ที่มีความสนใจเกี่ยวกับความฉลาด (Intelligence) ของมนุษย9จะเนCนไปที่ความรูC (Cognitive) เช;น ความจำ และการแกCป[ญหา อย;างไรก็ตามมีนักวิจัยบางคนที่ยอมรับว;าสิ่งที่นอกเหนือไปจากความรูC(Non-Cognitive) มี ความสำคัญเช;นกัน ธอร9นไดค9 (Edward Lee Thorndike) นักจิตวิทยา การศึกษาแห;งมหาวิทยาลัยโคลัมเบียเปYนคนแรกที่ กล;าวถึงความฉลาดทางอารมณ9 ในป` ค.ศ. 1920 โดยใชCคำว;า "เชาวน9ป[ญญาทางสังคม (Social Intelligence)” โดยธอร9นไดค9ไดCแบ;งกลุ;มของเชาวน9ป[ญญาเปYน 3 กลุ;ม คือเชาวน9ป[ญญาเชิงนามธรรม (Abstract intelligence) หมายถึง ความสามารถ ในการเขCาใจและจัดการกับสัญลักษณ9 ทางภาษาและตัวเลข เชาวน9 ป[ญญาเชิงรูปธรรม (Concrete intelligence) หมายถึง ความสามารถในการเขCาใจและจัดการกับวัตถุ และ เชาวน9ป[ญญาทางสังคม (Social Intelligence) หมายถึงความสามารถในการเขCาใจและการจัดการบุคคลอื่น และการสรCาง ความสัมพันธ9กับผูCอื่นอย;างฉลาด ในป` ค.ศ. 1937 ธอร9นไดค9และสเทอร9น (Robert Thorndike and Soul Steam) ไดCนำเชาว9ป[ญญาทางสังคมของ อี.แอล.ธอร9นไดค9มาศึกษาและสามารถจำแนกย;อยไดC3 กลุ;ม คือทัศนคติเกี่ยวกับสังคม ความรูC และระดับในการปรับตัว แต;ผลการศึกษานี้ไม;ไดCรับ ความสนใจ เท;าที่ควร เนื่องจากในระยะนั้นจะใหCความสนใจเกี่ยวกับการทำงานของสมองและการสรCางเครื่องมือวัดเชาว9 ป[ญญา เดวิด เวซ9สเลอร9 (David Wechsler) ผูCคิดคCนแบบทดสอบทางสติป[ญญา Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS) ไดCนำเสนอเกี่ยวกับสติป[ญญาว;า ประกอบดCวย 2 องค9ประกอบ คือองค9ประกอบที่เกี่ยวดCานกับ ความคิด (intellective) และ องค9ประกอบที่ไม;เกี่ยวกับดCานความคิด(non-intellective) ซึ่งองค9ประกอบนี้จะ ประกอบดCวยป[จจัย เกี่ยวกับความสามารถดCานอารมณ9 ความสามารถดCานเฉพาะตัว และความสามารถดCาน สังคม ซึ่งเปYน สิ่งที่จำเปYนในการทำนายความสำเร็จในชีวิต18 นอกจากนี้แลCว เวซ9สเลอร9 ไดCกล;าวถึงผลงานของ เอดการ9 ดอลล9 (Edgar Doll) ว;า เปYนผลงานอีกชิ้นหนึ่งที่ไดCทุ;มเท ที่จะวัดองค9ประกอบของ เชาว9ป[ญญาดCานที่ ไม;เกี่ยวกับการคิด โดยดอลล9ไดCพัฒนาแบบสัมภาษณ9แบบมีโครงสรCาง The Vineland Social Maturity Scale จึงใชCวัดความสามารถทางสังคม จะใชCบ;งชี้ถึงระดับวุฒิภาวะทางสังคมของบุคคลนั้น โดยเนCนองค9ประกอบดCาน สัมพันธภาพระหว;างบุคคล บลูม (B.S.Bloom) ไดCเสนอแนวคิดเกี่ยวกับ Taxonomy of Educational Objectives ในป`ค.ศ.1956 โดยไดCแบ;ง จุดประสงค9ของวัตถุประสงค9ทางการศึกษา อันเปYนองค9ประกอบตCานความสามารถของมนุษย9ไวC 3 ดCาน (domains) ดCวยกัน คือ Cognitive Domain คือความสามารถทางดCานการรูCคิด ซึ่งอาจกล;าว ไดCว;าเปYน เรื่องทางสติป[ญญา Affective Domain คือความสามารถทางดCานความรูCสึก ค;านิยม และ Psycho-motor Domain คือความสามารถทางดCานการเคลื่อนไหว หรือทางดCานทักษะ

32 สโลเวย9และเมเยอร9 (Salovey and Mayer) ไดCสรCางคำใหม;ขึ้น คือ "Emotional Intelligence” และใหC ความหมายว;าเปYนความฉลาดทางสังคม (Social Intelligence) ซึ่งเปYนความสามารถที่จะควบคุม ความรูCสึก และภาวะอารมณ9ของตนเองและผูCอื่น รูCเท;าทันในอารมณ9เหล;านั้นและสามารถนำขCอมูล ทางอารมณ9เหล;านั้น มาเปYนแนวทางในการคิดและแสดงพฤติกรรม และยังไดCพัฒนาแบบวัด ความฉลาดทางอารมณ9 และสามารถ วินิจฉัยความฉลาดทางอารมณ9ของบุคคลไดCอย;างแม;นยำ แดเนียล โกลแมน (Daniel Goleman) เปYนนักเขียนทางสาขาวิทยาศาสตร9ของหนังสือพิมพ9นิวยอร9ก ไทมส9 (New York Times) และไดCรับการศึกษาดCานจิตวิทยาจากมหาวิทยาลัยฮาร9วาร9ด โกลแมนไดCสนใจใน งานของสโลเวย9 และเมเยอร9 จึงไดCศึกษาคCนควCาและเขียนเปYนบทความลงใน หนังสือนิตยสารไทมส9 (Times) เรื่อง “Emotional intelligence Why it can Matter : More Than IQ” ซึ่งไดCรับความสนใจเปYนอย;างมาก และทำใหCความฉลาดทางอารมณ9ไดCตื่นตัวมากยิ่งขึ้น บทความความฉลาดทางอารมณ9ไดCเนCนว;า ในความสำเร็จ ของบุคคลนั้น ส;วนของสติป[ญญา (IQ) มีความสำคัญเพียงรCอยละ 20 และรCอยละ 80 เปYนผลมาจากความ ฉลาดทางอารมณ9 จากการศึกษา ของโกลแมน(Goleman)ทำใหCความฉลาดทางอารมณ9ไดCเริ่มมีผูCใหCความสนใจ และนำมา ศึกษาอย;าง กวCางขวางและแพร;หลายมากขึ้น โดยมีแนวคิดว;าคนที่จะประสบความสำเร็จไดCนั้นตCองมีความ ฉลาด ทางอารมณ9เขCามาประกอบดCวย สำหรับในประเทศไทย หน;วยงานที่รับผิดชอบเกี่ยวกับความฉลาด ทาง อารมณ9คือ กรมสุขภาพจิตกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งไดCกำหนดโครงสรCางของความฉลาดทางอารมณ9ไวC 3 ดCาน คือ ความดี ความเก;งและความสุข ซึ่งความฉลาดทางอารมณ9มีความสำคัญต;อ ความสำเร็จในการงานและการ ดำเนินชีวิต จากประวัติความเปYนมาของความฉลาดทางอารมณ9 ทำใหCเห็นว;าความฉลาดทางอารมณ9เริ่มมีคนสนใจ เพิ่มมากขึ้นเนื่องจากการดำรงชีวิตในสภาวะป[จจุบัน จำเปYนอย;างยิ่งที่ตCองอาศัยความฉลาดทางอารมณ9 ทั้งใน ดCานความเขCาใจและรับรูCอารมณ9ของตนเอง ยังรวมไปถึงอารมณ9ของผูCอื่นดCวย ซึ่งผูCวิจัยมีความสนใจทฤษฎีของ โกลแมน(Goleman)เนื่องจากเปYน ทฤษฎีที่เปYนป[จจุบันมากที่สุด ซึ่งจะสอดคลCองกับสภาวะในป[จจุบัน ความหมายของความฉลาดทางอารมณA ความหมายของความฉลาดทางอารมณ9 ในภาษาไทยมีชื่อเรียกภาษาไทยหลายชื่อเช;น สติป[ญญา, เชาวน9 อารมณ9, ความฉลาดทางอารมณ9, อัจฉริยะทางป[ญญา, ป[ญญาอารมณ9, ปรีชาเชิงอารมณ9, เจตโกศล, วุฒิภาวะ อารมณ9 ซึ่งมาจากภาษาอังกฤษที่มีความหมายเดียวกัน นอกจากคำว;า Emotional Intelligence หรือ Emotional Quotient แลCว ภาษาอังกฤษยังมีคำ เรียกที่ใกลCเคียงกับความฉลาดทางอารมณ9อยู;มาก เช;น Social Intelligence (ความฉลาดทางสังคม) Interpersonal Intelligence (ความฉลาดในการสรCาง สัมพันธภาพกับผูCอื่นหรือที่เรียกว;าเก;งคบ) Emotion Literacy (ความฉลาดรูCในอารมณ9ของตนเอง) Partial Intelligence (ความสามารถในการ ปรับตัวใหCเขCากับสิ่งแวดลCอม) Emotional Competence (ความสามารถ ทางอารมณ9) และโกลแมน (Goleman)เรียกว;า Emotional Intelligence Competencies โดยรวมเอา คุณลักษณะที่เกี่ยวขCอง กับการเอาใจเขามาใส;ใจเรา ความเชื่อมั่นในตนเอง การปรับปรุงตนเองอยู;เสมอ การ

33 โนCมนCาวใจผูCอื่น ความตCองการผลสัมฤทธิ์และการสรCางทีมงานรวมไวCดCวยกัน นักจิตวิทยาและนักวิชาการไดCใหC ความหมายของคำว;าความฉลาดทางอารมณ9 (EQ) ไวCดังนี้ ซาโลเวย9 และเมเยอร9 (Salovey and Mayer) กล;าวว;า ความฉลาดทางอารมณ9หมายถึง ความสามารถ ของบุคคลในการมีความเขCาใจ สามารถแสดงอารมณ9ออกมาไดCอย;างมีป[ญญา และไหวพริบ ตลอดทั้งควบคุม อารมณ9ตนเองไดC ทุกสถานการณ9และอารมณ9 (Emotions) อารมณ9เปYน เรื่องที่ไม;สามารถแยกออกจากการ ดำรงชีวิตประจำวันของมนุษย9 มีการกล;าวถึงเรื่องนี้ในวิชาพฤติกรรมองค9การค;อนขCางนCอยมากเนื่องจากเชื่อ กันว;าอารมณ9เปYนเรื่องที่ไรCเหตุผลหรือไม;ก็มองอารมณ9ว;าเปYนตัวการที่ก;อใหCเกิดความยุ;งยากเสียหายที่ควร หลีกเลี่ยง เปYนการเสียเวลาโดยใชCเหตอารมณ9เปYนเพียงบางส;วนของกระบวนการทางสมองขั้นพื้นฐาน 4 กลุ;ม คือแรงจูงใจ (Motivation) อารมณ9 (Emotion) การคิด (Cognition) และจิตสำนึก (Consciousness) มีสิ่งที่ พิจารณาพฤติกรรม ทางดCานอารมณ9 5 ดCาน คือการทำลาย การเขCาใกลC การหนี การหยุดพฤติกรรม และ น้ำเสียง ฟริจดา (Frijda) ไดCอธิบายคำว;า Emotion มีรากศัพท9มาจากภาษาละตินที่มีความหมาย ว;า การเคลื่อนที่ (Movement) ซึ่งมีความคิดที่ว;า อารมณ9เปYนตัวเร;งใหCเกิดพฤติกรรม อารมณ9ของ มนุษย9ซับซCอนมากกว;าสัตว9 อื่น ๆ มนุษย9เปYนสัตว9ที่หัวเราะไดCเมื่อมีความสุข และรCองใหCไดCเมื่อเศรCา เหตุใดจึงมีอารมณ9 อารมณ9จะกระตุCน ช;วยใหCรวบรวมประสบการณ9นำไปสู;การกระทำ และสื่อสารถึง การกระทำพบไดCดังนี้ มีตัวเรCาใหCเกิดพฤติกรรม (Arousal) ก;อเกิดการรวบรวมอารมณ9 มีตัวนำ และ ตัวสนับสนุนใหCมีการกระทำต;อไป ส;งการสื่อสารที่ เกี่ยวขCองเปYนรูปแบบสัญญาณต;างๆ ไดC บาร9ออน (Bar-on) ไดCใหCความหมายของความฉลาดทางอารมณ9ในคู;มือแบบวัดที่เขา สรCางขึ้นว;า เปYนชุด ของขีดความสามารถ สมรรถนะและทักษะทางจิตพิสัย (Affective Domain) ที่ ส;งผลต;อความสามารถที่จะ ประสบความสำเร็จในการต;อสูCกับขCอเรียกรCองและแรงกดดันต;างๆ ที่มา จากสภาวะแวดลCอมที่มีผลต;อการมี สุขภาพจิตที่ดีและการประสบความสำเร็จในชีวิต โกลแมน (Goleman) ใหCความหมายของความฉลาดทางอารมณ9ไวCอย;างชัดเจน ว;าเปYน ความสามารถใน การตระหนักรูCถึงความรูCสึกของตนเองและความรูCสึกและความรูCสึกของผูCอื่น สามารถ บริหารจัดการอารมณ9 ของตนเพื่อเปYนแรงจูงใจในการสรCางสัมพันธภาพกับผูCอื่นไดCอย;าง ประสบความสำเร็จ กรมสุขภาพจิต ไดCใหCความหมายของความฉลาดทางอารมณ9ว;า ความหมายของ EQ (Emotional Quotient) และEmotional Intelligence (EI) มักจะมีความสัมพันธ9กัน และบางครั้ง ก็ใชCแทนกัน อย;างไรก็ ตาม เมื่อพูดถึง EI จะเกี่ยวโยงกับโครงสรCางดCานต;างๆ ของความฉลาดทาง อารมณ9แต; EQ มีความหมาย เกี่ยวขCองกับผลที่ไดCจากการวัดหรือประเมิน EI ซึ่งจะบอกใหCทราบระดับของความฉลาดทางอารมณ9 เช;นเดียวกับ IQ ซึ่งชี้บ;งบอกระดับความสามารถที่ไดCจากแบบทดสอบเชาวน9ป[ญญา ลักขณา สริวัฒน9 สรุปความหมายของความฉลาดทางอารมณ9 หมายถึง การที่บุคคลมีความสามารถหรือ ศักยภาพทางอารมณ9 ดCวยการควบคุมอารมณ9ของตนเอง มีการรับรูCและเขCาใจผูCอื่น เห็นใจผูCอื่น รูCจักจัดการกับ อารมณ9ของตนเองและความเครียดของตนเองจนสามารถทำงานร;วมกับ ผูCอื่น อยู;ร;วมกับผูCอื่นและดำเนินชีวิต ไดCอย;างมีความสุข

34 วีระวัฒน9 ป[นนิตามย ใหCความหมายของความฉลาดทางอารมณ9 หมายถึงการเรียนรูCจัก อารมณ9 ความรูCสึกของตนเองใหCตระหนัก มีสติรูCเท;าทันสาเหตุและความแปรผันดCานอารมณ9ของ ตนเอง เปYนการเรียนรูC พูดคุยภายในตนเอง (Intra individual Talk) บริหารจัดการอารมณ9ภาวะอารมณ9 อุปนิสัยใจคอของตนเองไป ในทางที่สรCางประโยชน9แก;ทุกฝpาย สรCางแรงจูงใจที่ดีใหCแก;ตนเองในการสรCางสรรค9 นำเชาวน9อารมณ9ของตน ออกมาติดต;อสัมพันธ9กับผูCอื่น (Interpersonal Relations) ทั้งรูปแบบของการสื่อสาร ความเก;งคน ความ เขCาอกเขCาใจคน เอาใจเขามาใส;ใจเรา (Empathy) และการที่บุคคลมี A Sense of Proportion รักษาสมดุล ของเหตุผลกับอารมณ9บริหารจัดการความสัมพันธ9 งานในหนCาที่ของตนกับผูCอื่น ทศพร ประเสริฐสุข ไดCใหCความหมายไวCว;าความฉลาดทางอารมณ9คือความสามารถ ลักษณะหนึ่งของ บุคคลที่จะตระหนักถึงความรูCสึก ความคิด และอารมณ9ของตนเอง และของผูCอื่น สามารถควบคุมอารมณ9และ แรงกระตุCนภายในตลอดจนสามารถรอคอยการตอบสนอง ความตCองการ ของตนเองไดCอย;างเหมาะสมถูก กาลเทศะ สามารถใหCกำลังใจตนเองในการที่จะเผชิญกับอุปสรรค และขCอขัดแยCงต;างๆ ไดCอย;างไม;คับขCองใจ รูCจักขจัดความเครียดที่จะขัดขวางความคิดริเริ่มสรCางสรรค9อันมีค;าของตนเองไดCสามารถชี้นำความคิดและการ กระทำของตนเองในการทำงาน ร;วมกับผูCอื่นทั้งใน ฐานะผูCนำหรือผูCตามไดCอย;างมีความสุขจนประสบ ความสำเร็จในการเรียน ความสำเร็จในอาชีพ ตลอดจนประสบความสำเร็จในชีวิต เทิดศักดิ์ เดชคง ใหCความหมายไวCว;า ความฉลาดทางอารมณ9 คือความสามารถของบุคคล ในการนำไปสู; การเปYนคนดีมีคุณค;า และมีความสุข คำว;าเปYนคนดีรวมความหมายของความเห็นอกเห็น ใจผูCอื่น ซึ่งก็คือความ เมตตา กรุณา ในแง;ของพุทธศาสนา ส;วนนี้ก็คือศีล ก็คือขCอปฏิบัติเพื่อขัดเกลา มนุษย9นั่นเอง มีคุณค;านั้น สอดคลCองกับการมีสติรูCตัว (Awareness) และมีความสุขเกิดจากการรูCจัก มองโลก เลือกหาความสุขใส;ตัว เมื่อ เกิดความทุกข9ก็หาวิธีแกCไข โรงพยาบาลมนารมย9 ใหCความหมาย ความฉลาดทางอารมณ9 คือความสามารถทาง อารมณ9ในการดำเนิน ชีวิตอย;างสรCางสรรค9และมีความสุข การรูCจัก ความฉลาดทางอารมณ9ของตนเอง เพื่อการพัฒนาและการใชC ศักยภาพ ตนเองในการดำเนินชีวิตครอบครัวการทำงาน และการอยู;ร;วมกับ ผูCอื่นไดCอย;างมี ความสุขและ ประสบความสำเร็จ สถาบันราชานุกูล ใหCความหมาย ความฉลาดทางอารมณ9 คือความสามารถทางอารมณ9ในการดำเนินชิวิ ตอย;างสรCางสรรค9และมีความสุข การรูCจักความฉลาดทางอารมณ9ของตนเองเพื่อ การพัฒนาและการใชC ศักยภาพตนเองในการดำเนินชีวิตครอบครัวการทำงานและการอยู;ร;วมกับผูCอื่น ไดCอย;างมีความสุขและประสบ ความสำเร็จ กรมสุขภาพจิตไดCตระหนักถึงความสำคัญของความฉลาด ทางอารมณ9จึงไดCสรCางแบบประเมิน สำหรับประชาชนเพื่อใชCประเมินตนเอง ทรงศิริ ยุทธวิสุทธิ ใหCความหมาย “ความฉลาดทางอารมณ9” หรือ Emotional Intelligence หมายถึง ความสามารถของบุคคลที่จะตระหนักถึงความรูCสึก ของอารมณ9ตนเองและ ของผูCอื่นสามารถควบคุมอารมณ9 ตนเองไดCสามารถรอคอยการตอบสนองความตCองการของตนเองไดCอย;างเหมาะสมถูกกาลเทศะ สามารถใหC กำลังใจตนเองในการเผชิญป[ญหาอุปสรรคขCอขัดแยCงต;างๆ ไดCอย;างไม;คับขCองใจ รูCจักขจัดความเครียดที่จะ ขัดขวางคิดริเริ่มสรCางสรรค9 อันมีค;าของตน สามารถ ทำงานร;วมกับผูCอื่นทั้งในฐานะผูCนำและผูCตามไดCอย;างมี

35 ความสุข จนประสบความสำเร็จในการเรียน ในอาชีพ ตลอดจนประสบความสำเร็จในชีวิต คนที่มี EQ สูง จะ เปYนคนที่มีความเขCาใจตนเองดีรูCเท;า ทันอารมณ9ของตน รูCจุดเด;นจุดดCอยของตนมีความสามารถในการควบคุม และจัดการกับอารมณ9ตัวเอง ไดCมีความเขCาใจผูCอื่นสามารถเอาใจเขามาใส;ใจเราไดCสามารถแสดงอารมณ9ต;อผูCอื่น ไดCอย;างเหมาะสม มีความสามารถในการแกCไขขCอขัดแยCงไดCดีมีความสามารถในการสรCางสัมพันธภาพกับคน รอบขCางไดCมีมนุษย9สัมพันธ9ที่ดี มองโลกในแง;ดีสามารถจูงใจและใหCกำลังใจตนเองไดCมเปlาหมายในชีวิตและมี แรงจูงใจที่จะดำเนินชีวิตไปใหCถึงเปlาหมายที่ว;างไวCไดC สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา (สอศ.) ไดCใหCความหมายของคำว;าความฉลาด ทางอารมณ9หมายถึง ความสามารถในการตระหนักรูCถึงความรูCสึกของตนเองและความรูCสึกของผูCอื่น สามารถควบคุมอารมณ9และแรง กระตุCนภายใน รวมทั้งสามารถตอบสนองความตCองการของตนเองไดCอย;างถูกกาลเทศะ ตลอดจนสามารถสรCาง สัมพันธภาพที่ดีและดำเนินชีวิตร;วมกับบุคคลอื่นไดCอย;างมีความสุข สรุปไดCว;า ความฉลาดทางอารมณ9 เปYนความสามารถของบุคคลในการรับรูCและเขCาใจ ควบคุมพฤติกรรม การแสดงออกทางกาย วาจาและความรูCสึกอารมณ9ของตนเองและผูCอื่น จัดการอารมณ9ของตนเอง สามารถ เขCาใจอารมณ9ความรูCสึกของผูCอื่น แสดงออกทางพฤติกรรมไดCเหมาะสมพรCอมทั้งสรCางความสัมพันธ9อันดี ระหว;างบุคคล ตลอดจนช;วยใหCการดำเนินชีวิตเปYนไปอย;าง สรCางสรรค9 เปYนที่ยอมรับของบุคคลทั่วไปและมี ความสุข ความสำคัญและประโยชนAของความฉลาดทางอารมณA ความฉลาดทางอารมณ9 (Emotional Quotient) ใชCคำย;อว;า อีคิว (E.Q.) เปYนเรื่องที่ ไดCรับความสนใจ อย;างมากในป[จจุบัน หลังจากที่บุคคลใหCความสำคัญกับความสามารถทางสติป[ญญา (Intelligent Quotient : I.Q.) ความสามารถในการจำ (Memory) และความสามารถในการเผชิญป[ญหา (Problem Solving) โดยจาก การศึกษาพบว;า การมีความสามารถทางสติป[ญญา เพียงอย;างเดียว ไม;เพียงพอที่จะทำใหCบุคคลประสบ ความสำเร็จในชีวิตการทำงาน และไม;สามารถ ดำรงชีวิตร;วมกับผูCอื่นไดCอย;างมีความสุข นักจิตวิทยาและผูCที่สนใจศึกษาเกี่ยวกับความฉลาดทางอารมณ9 พบว;า ความฉลาดทางอารมณ9เปYน ความสามารถดCานหนึ่งของบุคคลที่มีความสำคัญต;อการดำเนินชีวิต มีส;วนช;วยใหCบุคคลประสบความสำเร็จใน การเรียน หนCาที่การงาน สามารถสรCางสัมพันธภาพที่ดีกับผูCอื่น สามารถปรับตัวใหCสอดคลCองกับสภาพแวดลCอม และสถานการณ9ต;างๆ ไดCอย;างเหมาะสม ทำใหCเปYนที่ทราบกันว;า ความฉลาดทางอารมณ9เปรียบเสมือนหัวใจที่ สนับสนุนใหCบุคคลไปสู;ความสำเร็จและ ความสุขในชีวิต วีระวัฒน9 ป[นนิตามัย กล;าวว;า การทำความเขCาใจ เกี่ยวกับแนวคิด และพัฒนาการของ ความฉลาดทางอารมณ9 ทำใหCทราบว;าความฉลาดทางอารมณ9มีส;วนสำคัญ ในเบื้องหลังของความสุข ความสามารถในการปรับตัว และความสำเร็จต;างๆ ในชีวิต ไม;ว;าจะเปYนการศึกษา หนCาที่การงาน ชีวิต และการเกี่ยวขCองสัมพันธ9กับผูCอื่น ในช;วงป` 1920 - 1960 ซึ่งเปYนยุคของความคิดความ เขCาใจ ความฉลาดทางอารมณ9ช;วยใหCมนุษย9คิดอย;างชาญฉลาด และมีความสุขกับความคิดมากขึ้น ผูCที่มีความ ฉลาดทางอารมณ9ที่ดี จะเปYนผูCที่ใชCความคิดใหCเกิดประโยชน9ในทางสรCางสรรค9ไดCเปYนอย;างดีความฉลาดทาง อารมณ9เปYนการเรียนรูCและรูCจักอารมณ9ความรูCสึกของตน การมีสติ รูCเท;าทันสาเหตุและ ความผันแปรดCาน อารมณ9ของตน เปYนการเรียนรูCพูดคุยภายในตน (Intraindividual Talk) การบริหาร จัดการอารมณ9 ภาวะ

36 อารมณ9 อุปนิสัยของตนไปในทิศทางที่สรCางประโยชน9แก;ทุกฝpาย การสรCางแรงจูงใจที่ดีแก;ตนเองในทิศทางที่ สรCางสรรค9 จะเห็นไดCว;า ความเปYนผูCมีเชาวน9อารมณ9ผสมกับ เชาวน9 ป[ญญาของบุคคลนั้น นอกจากทำใหCบุคคล ตระหนักและรูCจักตนเองแลCวยังส;งผลใหCเขCาใจ ความคิดความรูCสึก และความตCองการของผูCอื่นไดCอีกดCวย ความ ฉลาดทางอารมณ9ก;อใหCเกิด ความร;วมมือที่สรCางสรรค9 สนองเปlาหมายที่กำหนดไวCไดCอย;างมีประสิทธิภาพและมี ประสิทธิผล ทำใหCการสื่อสารระหว;าง บุคคลเปYนไปอย;างราบรื่น ก;อใหCเกิดการบริหารจัดการที่ใหCเกียรติ ยอมรับ เกื้อหนุนซึ่งกันและกันกลCาคิดริเริ่ม ลดการนินทา การโจมตี และความไม;ยืดหยุ;นต;อกัน การประยุกต9ใชC หลักการของความฉลาดทางอารมณ9เขCาสู;ชีวิตประจำวันและหนCาที่การงานที่จะเกิด ประโยชน9กับทุกคน อาทิ 1. พัฒนาการดCานอารมณ9บุคลิกภาพของเด็ก ความฉลาดทางอารมณ9มีบทบาทใน การกำหนดบุคลิกภาพ ที่พึงปรารถนา สรCางวุฒิภาวะทางอารมณ9ที่เจริญสมวัย สรCางความสามารถใน การปรับตัว การแกCไขป[ญหา ความตึงเครียดและแรงกดดันของชีวิต 2. การสื่อสาร การแสดงความรูCสึกอารมณ9ของตน ผูCที่มีความฉลาดทางอารมณ9จะเขCาใจ ความรูCสึกของ ผูCอื่น สามารถยิ้มไดCแมCในใจจะรูCสึกเศรCา รับฟ[งป[ญหาของผูCอื่นไดCอย;างตั้งใจ ไม;รูCสึก แปลกแยกจากเพื่อนมนุษย9 ธรรมชาติและชีวิตของตนเอง 3. การปฏิบัติงาน ความฉลาดทางอารมณ9ก;อใหCเกิดความคิดริเริ่ม ก;อใหCเกิดการสรCาง ผลิตผลที่สนอง เปlาหมาย ลดการลา การขาดงาน หรือยCายงานเนื่องจากขCอขัดแยCงระหว;าง บุคคล ลดลงเสริมสรCางการทำงาน ที่มีความประสานสัมพันธ9กัน การมีมนุษย9สัมพันธ9ที่ดี ความฉลาดทาง อารมณ9ที่ดีในการทำงาน ทำใหCเกิดการ รับฟ[งความคิดเห็นของผูCอื่น การเอาใจเขามาใส;ใจเรา มีความสามารถในการปรับตัวใหCเขCากับสถานการณ9 ต;างๆ ไดCดี 4. การใหCบริการความฉลาดทางอารมณ9ก;อใหCเกิดการรับฟ[งความตCองการของลูกคCา และ ตอบสนองไดCดี สรCางความจงรักภักดีในการใชCสินคCาและบริการของหน;วยงาน 5. การบริหารจัดการความฉลาดทางอารมณ9ช;วยส;งเสริมความเปYนผูCนำที่มีศิลปะ ในการรูCจักใชCคนและ ครองใจคน เปêดโอกาสใหCผูCบริหารไดCเรียนรูCและพัฒนาตน สามารถโนCมนCาวผูCอื่น ใหCทำในสิ่งที่ตนตCองการไดC สำเร็จ เกิดความรักงาน รักองคกร ผูCนำผูCบริหารที่มีความฉลาดทางอารมณ9ดี จะเปYนผูCที่มีคำพูดและการกระทำ ที่ตรงกัน สุจริต และเที่ยงตรง (Integrity) ผูCนำที่มีความฉลาดทาง อารมณ9จะกลCาแสดงออกอย;างเหมาะสม และรูCจักกาลเทศะ 6. การเขCาใจชีวิตของตนและผูCอื่น ความฉลาดทางอารมณ9เปYนเรื่องของการทำ ความเขCาใจตน (Insight) การมองตนก;อนทำความเขCาใจผูCอื่น เมื่อเขCาใจตน เขCาใจผูCอื่น การมีปฏิสัมพันธ9ระหว;างกันจึงเปYนการมุ;งใชC ศักยภาพของตนอย;างเต็มที่ ชีวิตจะเปYนสุขดCวย ความเขCาใจกัน ประเทศใดก็ตามที่มีบุคคลที่มีความฉลาดทาง อารมณ9เปYนจำนวนมาก ประเทศนั้น ย;อมมีความเจริญและมั่นคง โกลแมน (Goleman) กล;าวว;า ความฉลาด ทางอารมณ9มีความสำคัญ มากกว;าความฉลาดทางดCานอื่น บุคคลที่ขาดความฉลาดทางอารมณ9ย;อมนำไปสู;การ เกิดป[ญหาทั้ง ทางดCานสุขภาพร;างกายและจิตใจ ซึ่งจะส;งผลเสียต;อบุคคลและประสิทธิภาพในการปฏิบัติงาน โดยเฉพาะในสังคมป[จจุบันที่เต็มไปดCวยการแข;งขันและการเปลี่ยนแปลงในสังคม ตลอดจน ความกCาวหนCา อย;างรวดเร็วของเทคโนโลยี โกลแมน (Goleman) พบว;าความฉลาดทางอารมณ9มีความสัมพันธ9กับภาวะผูCนำ

37 การทำงานเดี่ยวและการทำงานกลุ;ม การสรCางความสัมพันธ9ระหว;างคนกับ สังคม คนที่มีความฉลาดทาง อารมณ9สูงสุดจะใหCผลงานที่ดีกว;าคนที่มีความฉลาดทางอารมณ9ต่ำสุดถึง 3 เท;า คนที่มีความฉลาดทางอารมณ9 จะตCองทำหนCาที่เปYนผูCนำ ในการใชCศักยภาพของบุคลากรใหCดำเนินไปสู;ความสำเร็จดังนั้น อาจกล;าวไดCว;า ทักษะเปYนความสามารถที่จะเปลี่ยนความรูCความเขCาใจ ออกมาในรูปของการกระทำและสามารถทำสิ่งนั้นไดC อย;างชำนาญ ผูCบริหารจึงตCองเปYนผูCที่มีทักษะใน การบริหารงานเพื่อความสำเร็จ ผูCที่มีความฉลาดทางอารมณ9สูง จะใหCผลงานเท;ากับคนที่มีศักยภาพ ต่ำสุดถึง 12 คน ผูCที่มีความฉลาดทางอารมณ9สูงจะมีผลงานสูงกว;า คนทำงานทั่วไปถึงรCอยละ 27 แสดง ใหCเห็นว;าความฉลาดทางอารมณ9สามารถทำนายความสำเร็จไดC กรมสุขภาพจิต อธิบายว;า บุคคลที่มีความฉลาดทางอารมณ9สูงหรือมีทักษะทางอารมณ9ที่ดี จะเปYนบุคคล ที่สามารถรับรูC เขCาใจและสามารถจัดการกับความรูCสึกของตนเองไดCเปYนอย;างดีรวมไป ถึงการเขCาใจความรูCสึก ของผูCอื่น ซึ่งบุคคลเหล;านี้มักจะประสบความสำเร็จ และมีความพึงพอใจในชีวิตตรงขCามกับบุคคลที่ไม;สามารถ ควบคุมอารมณ9ของตนเองไดC จิตใจมักจะเต็มไปดCวยความขัดแยCง ส;งผล ใหCไม;มีสมาธิในการทำงาน มีกังวล ตลอดจนไม;มีความสุขในชีวิต ดังนั้นการประยุกต9ใชCหลักการเกี่ยวกับความฉลาดทางอารมณ9ในชีวิตประจำวันจึงมีประโยชน9อย;างยิ่ง ซึ่งประโยชน9ของความฉลาดทางอารมณ9สามารถจำแนกไดCเปYนรายดCานดังต;อไปนี้ ประโยชนAตZอตนเอง ความฉลาดทางอารมณ9ทำใหCบุคคลตระหนักรูC เขCาใจอารมณ9ความรูCสึก และ ความตCองการของตนเอง และผูCอื่น ทำใหCบุคคลมีบุคลิกภาพที่ดี สามารถแสดงพฤติกรรมทางอารมณ9ตอบสนองต;อสิ่งเรCาไดCอย;าง เหมาะสมกับสถานการณ9และสภาพแวดลCอมช;วยสรCางสัมพันธภาพที่ดีและ สามารถอยู;ร;วมกับผูCอื่นในสังคมไดC อย;างมีความสุข มีความเขCาใจและเห็นใจซึ่งกันและกัน อีกทั้งยังเปYน พัฒนาบุคคลใหCมีภาวะความเปYนผูCนำที่ดี สามารถจูงใจใหCผูCอื่นมีความร;วมใจกันปฏิบัติหนCาที่จน ประสบความสำเร็จและทำใหCบุคคลประสบความสำเร็จ ทั้งในการศึกษาเล;าเรียน หนCาที่การงาน ชีวิตส;วนตัวและครอบครัวตลอดจนช;วยใหCบุคคลมีสุขภาพจิตที่ดี ซึ่ง ส;งผลต;อสุขภาพทางกายที่ดี ประโยชนAตZอการทำงาน การศึกษางานวิจัยจำนวนมากพบว;า ผูCที่มีความฉลาดทางดCานสติป[ญญาสูงไม;ไดCหมายความว;าจะประสบ ความสำเร็จในหนCาที่การงานเสมอไปเนื่องจากบุคคลเหล;านี้ขาดการมีปฏิสัมพันธ9ที่ดีกับผูCอื่น นักจิตวิทยา พบว;าบุคคลที่มีอารมณ9ดี จะมีความเขCาใจในตนเองและผูCอื่น มีความสามารถในการเชื่อมสัมพันธภาพที่ดีกับ ผูCอื่น ซึ่งความฉลาดทางอารมณ9ส;งผลใหCบุคคลเปYนผูCที่ มองโลกในแง;ดี มีพลังในการต;อสูCกับป[ญหาและอุปสรรค สามารถสรCางขวัญและกำลังใจใหCแก;ตนเอง และผูCอื่นไดCองค9ประกอบสำคัญของความฉลาดทางอารมณ9คือ “ฉลาดทำ ฉลาดพูด และฉลาดคิด” คือ ความสามารถในการทำงาน การรูCจักพูดในสิ่งที่ดีมีประโยชน9 และการ มีติสัมปชัญญะ สามารถควบคุม ความคิดในทางที่ดีและสรCางสรรค9ไดC แต;ทั้งนี้ในการทำงานก็ควรมีการวาง ตำแหน;งของบุคลากรใหCมีความเหมาะสมกับงาน ความฉลาดทางอารมณ9เปYนสิ่งที่มีความจำเปYนที่บุคคลพึงมี และพัฒนาใหCดียิ่งขึ้น เพื่อชีวิตในการทำงานทั้งในป[จจุบันและอนาคตเนื่องจากในป[จจุบันนั้นองค9กรต;างๆ มีขนาดที่ เล็กลง บุคลากรก็ถูกจำกัดใหCนCอยลง ทำใหCบุคลากรที่ทำงานอยู;ถูกคาดหวังว;าตCองมีคุณภาพที่ดีมาก

38 ยิ่งขึ้น ทั้งนี้ไม;เพียงแต;การมีความสามารถหรือทักษะที่จำเปYนในการทำงานเท;านั้น แต;ยังรวมถึง ความสามารถ ในการทำงานี้เปYนทีม การมีความรับผิดชอบ มีความกระตือรือรCนในการเรียนรูCและพัฒนาตนเองอยู;เสมอ รวมทั้งการปรับตัวเพื่อการทำงานที่มีประสิทธิภาพ ประสิทธิผลอย;างมีความสุข ประโยชนAตZอความรักและครอบครัว ครอบครัวที่อยู;ร;วมกันอย;างมีความสุข ตCองอาศัยความรักความเขCาใจและการยอมรับใน ขCอบกพร;องของ ผูCอื่น ความฉลาดทางอารมณ9จึงมีผลต;อความสงบสุขภายในบCาน ป[ญหาต;างๆ ที่ เกิดขึ้นภายในครอบครัวอาทิ ป[ญหาความแตกแยก การหย;ารCาง ลCวนแต;มีสาเหตุมาจากการไม; พยายามทำความเขCาใจซึ่งกันและกัน การไม; สามารถยอมรับในขCอบกพร;องของอีกฝpายหนึ่งไดC ความ ฉลาดทางอารมณ9ไม;ใชCป[จจัยที่ทำใหCคนสองคนไปกัน รอด ในทางตรงกันขCาม ถCาบุคคลอยู;ดCวยกันแลCว ไม;มีใครยอมใคร พยายามเอาชนะซึ่งกันและกัน ในอนาคตคง ไม;พCนป[ญหาของการหย;ารCางหรือแยก ทางกัน เพราะฉะนั้นความฉลาดทางอารมณ9จึงเปYนศิลปะที่จะนำพาชีวิต ใหCสามารถดำเนินไปไดCอย;าง สรCางสรรค9 ประโยชนAตZอการศึกษา การที่เด็กจะเรียนดี และมีอนาคตที่ดีนั้น นอกจากความสามารถทางดCานสติป[ญญาแลCว ยังตCองอาศัย ป[จจัยอื่นอีกมากมาย สังคมในป[จจุบันเต็มไปดCวยสิ่งยั่วยุมากมาย เด็กจำนวนไม;นCอยที่ตCองเผชิญกับป[ญหายา เสพติด ป[ญหาการตั้งครรภ9ในวัยเรียน ทำใหCเสียโอกาสทางการศึกษา การพัฒนาความฉลาดทางอารมณ9ใหCแก; นักเรียน จะช;วยใหCนักเรียนเขCาใจถึงความรูCสึกและอารมณ9ของ ตนเอง รูCจักการแสดงออกที่เหมาะสมกับบุคคล และสถานการณ9 มีความเห็นอกเห็นใจผูCอื่นกลCาที่จะ การแสดงความคิดเห็น และยอมรับฟ[งความคิดเห็นของ ผูCอื่น ทั้งนี้ผูCบริหาร ครูและบุคลากรภายใน สถานศึกษาควรเปYนแบบอย;างที่ดีใหCแก;นักเรียนความฉลาดทาง อารมณ9มีความสำคัญและมีประโยชน9ทั้งในระดับบุคคล องค9กร และสังคม ซึ่งผูCบริหารเปYนบุคคลที่ไดCรับการ ยอมรับว;าเปYนผูCที่มีความฉลาดทางอารมณ9สูง ดังนั้นจึงมีความจำเปYนอย;างยิ่งที่ผูCบริหารจะตCองพัฒนาตนเพื่อ เสริมสรCาง ความฉลาดทางอารมณ9 ซึ่งจะเปYนประโยชน9ต;อการบริหารงานและการบรรลุประสิทธิผลขององค9กร สรุปไดCว;า ความฉลาดทางอารมณ9มีความสำคัญและประโยชน9ในทุกดCานของมนุษย9 ทั้งใน ส;วนของ บุคคล องค9กร สังคมหรือประเทศชาติ ซึ่งผูCบริหารสถานศึกษาเปYนบุคคลที่ตCองมีปฏิสัมพันธ9กับทั้งครูบุคลากร ในสถานศึกษา นักเรียน ผูCปกครองนักเรียน และชุมชน จึงมีความจำเปYนอย;างยิ่งที่ ผูCบริหารจะตCองมีความ ฉลาดทางอารมณ9ในระดับสูง ดังนั้นการพัฒนาตนเพื่อเสริมสรCางความฉลาดทางอารมณ9จึงเปYนสิ่งสำคัญ เพื่อ ประโยชน9ในการบริหารงาน และพัฒนาสถานศึกษาใหCมีประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผล คุณลักษณะของบุคคลที่มีความฉลาดทางอารมณ9 ความฉลาดทางอารมณ9เปYนสิ่งสำคัญต;อความสำเร็จในชีวิต โกลแมน (Goleman), และโบ ยาต9ซิส และแม็กกี้ (Boyatzis and Mckee) ไดCเสนอคุณลักษณะของบุคคลที่มีความฉลาดทางอารมณ9 ไวCดังต;อไปนี้ 1. การตระหนักรูCในตนเอง คือบุคคลที่มีความเชื่อมั่นในตนเอง และยอมรับความผิดพลาดของตนเองไดC 2. การควบคุมตนเอง คือบุคคลที่สามารถควบคุมอารมณ9ความรูCสึกของตนเองไดCไม;วิตกกังวลกับ สถานการณ9ต;าง ๆ

39 3. การมีแรงจูงใจ คือบุคคลที่มองโลกในแง;ดี มีแรงกระตุCน หรือผูCผลักดันในปฏิบัติงาน จนประสบ ความสำเร็จ 4. การเขCาใจความรูCสึกของผูCอื่น คือบุคคลที่เขCาใจในอารมณ9และความรูCสึกนึกคิดของ ผูCอื่นสามารถสรCาง และพัฒนาความสัมพันธ9ที่ดีกับผูCอื่นไดC 5. ทักษะทางสังคม คือบุคคลที่มีความสามารถในการโนCมนCาวใจของผูCอื่นใหCสามารถอยู;และทำงาน ร;วมกันไดC ซึ่งสอดคลCองกับแนวคิดของวีระวัฒน9 ป[นนิตามัย ที่ไดCเสนอคุณลักษณะของบุคคลที่มีความฉลาดทาง อารมณ9 ไวCดังต;อไปนี้ 1. สามารถแสดงความรูCสึกของตนออกมาไดCอย;างชัดเจนและตรงไปตรงมา 2. มีความรูCสึกเชิงบวกต;อตนเองและผูCอื่น มองโลกในแง;ดี ไม;ยอมแพCอุปสรรคหรือ ป[ญหา 3. สนใจและใหCความสำคัญกับความรูCสึกของผูCอื่น 4. มีเหตุผล สามารถแยกแยะสิ่งที่เปYนความคิดออกจากความรูCสึกไดC 5. สามารถรับรูCและระบุถึงอารมณ9เชิงลบที่เกิดขึ้นกับตนเองและสามารถปรับเปลี่ยน อารมณ9ของตนเอง ใหCกลับสู;สภาวะปกติไดC 6. ไม;ดำเนินชีวิตภายใตCแรงจูงใจทางสังคม อันไดCแก;อำนาจ ความร่ำรวย ชื่อเสียง เกียรติยศและการ ยอมรับจากผูCอื่น การพัฒนาความฉลาดทางอารมณA ความฉลาดทางอารมณ9เปYนความสามารถและทักษะทางสังคมซึ่งเปYนสมรรถนะ ในการสนับสนุนและ ผลักดันใหCบุคคลประสบความสำเร็จในการดำเนินชีวิตไดCมากกว;าความฉลาดทาง ดCานสติป[ญญา ความฉลาด ทางอารมณ9เปYนความสามารถที่เกิดจากการเรียนรูC การไดCรับประสบการณ9และการฝqกฝน ซึ่งส;งผลใหCบุคคลมี พฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลงไปอย;างถาวร ดังนี้ความฉลาดทางอารมณ9จึงเปYนทักษะและความสามารถของบุคคล ที่สามารถส;งเสริมและพัฒนาใหCดียิ่งขึ้นไดCโกลแมน (Goleman) เสนอว;าในการพัฒนาความฉลาดทางอารมณ9 ของเด็กนั้น จะเปYนไปตามขั้นตอน ซึ่งเรียกว;า “ABC’ s of Emotional Intelligence” โดยมีขั้นตอน ดังต;อไปนี้ ขั้นที่ 1 ขั้นตระหนักรูCถึงอารมณ9ความรูCสึก (Self-awareness) คือการรับรูCในอารมณ9ที่ เกิดขึ้นกับตนเอง และสามารถอธิบายถึงอารมณ9ความรูCสึกของตนเองไดC ขั้นที่ 2 ขั้นการจัดการอารมณ9 (Managing emotional) คือการทำความเขCาใจกับ อารมณ9 ความรูCสึก ของตนเอง และสามารถบริหารจัดการกับอารมณ9ของตนเองไดC ขั้นที่ 3 ขั้นทำความเขCาใจและเอาใจใส;ต;อความรูCสึกของผูCอื่น (Empathy) คือการเคารพ ในความคิดเห็น และมุมมองของผูCอื่น การมีสัมพันธภาพที่ดีกับผูCอื่น โดยเริ่มจากการเปYนผูCฟ[งที่ดี เรียนรูCการอยู;ร;วมกับผูCอื่นใน สังคม ฝqกการแกCป[ญหาความขัดแยCงดCวยแนวทางที่สรCางสรรค9

40 กรมสุขภาพจิตกระทรวงสาธารณสุข เสนอแนวคิดการพัฒนาความฉลาดทางอารมณ9ว;า คือความสามารถ ในการรับรูCและเขCาใจอารมณ9ที่เกิดขึ้นกับตนเองและผูCอื่น สามารถควบคุมและจัดการ กับอารมณ9ไดCอย;าง เหมาะสม แนวทางการพัฒนาประกอบดCวย 3 ขั้นตอน ขั้นที่ 1 การรับรูCอารมณ9ของตนเองและผูCอื่นไดCอย;างถูกตCองเหมาะสม ขั้นที่ 2 การควบคุมอารมณ9ของตนเอง ใหCดำเนินไปสู;เปlาหมายที่ตCองการและสามารถ ตอบสนองต;อ อารมณ9ของผูCอื่นไดCอย;างเหมาะสม ขั้นที่ 3 การใชCพลังแรงขับทางอารมณ9ในทางสรCางสรรค9และเปYนประโยชน9ทั้งต;อตนเอง และผูCอื่นการ พัฒนาความฉลาดทางอารมณ9ในสถานศึกษา เมื่อเด็กเขCาสู;วัยเรียน ย;อมเกิดการเรียนรูCทางสังคมในสถานศึกษา ซึ่งครูอาจารย9และ บุคลากรทางการ ศึกษามีความจำเปYนอย;างยิ่งในการสรCางบรรยากาศของสถานศึกษาแบบ ประชาธิปไตยสนับสนุนใหCนักเรียนไดC ตระหนักรูCถึงอารมณ9ความรูCสึกของตนเองและผูCอื่น สามารถ ควบคุมอารมณ9ไดCมีความกลCาแสดงออกอย;าง เหมาะสม มีอิสระทางความคิด มีความรับผิดชอบ รับฟ[ง ความคิดเห็นของผูCอื่น รูCจักการช;วยเหลือแบ;งป[น รูCจัก การเปYนผูCใหCและผูCรับ รวมทั้งการมีพฤติกรรม การเรียนที่ดี พัฒนาความฉลาดทางอารมณAในการทำงาน ในการทำงานร;วมกับผูCอื่นนั้น ควรทำความเขCาใจ ยอมรับในความแตกต;างระหว;างบุคคล มีการใหCเกียรติ ซึ่งกันและกัน เคารพในความคิดเห็นของผูCอื่น สามารถรับรูCในอารมณ9และความรูCสึก ของตนเองและผูCอื่นไดC สามารถควบคุมอารมณ9ไดCอย;างเหมาะสม ในการทำงานควรทำอย;างเต็ม ศักยภาพมีการปรึกษาหารือกัน มีความเอื้อเฟæ¬อเผื่อแผ; ช;วยเหลือและใหCอภัยซึ่งกันและกัน ร;วมกัน แกCไขป[ญหาขCอขัดแยCงในเชิงสรCางสรรค9 ความฉลาดทางอารมณ9เปYนความสามารถทางสังคมของบุคคล ที่ไดCรับการยอมรับว;าเปYน ป[จจัยสำคัญที่ ช;วยใหCบุคคลดำรงชีวิตไดCอย;างมีความสุข และประสบความสำเร็จ ดังนั้นบุคคลจึงควร พัฒนาความฉลาดทาง อารมณ9อย;างต;อเนื่องและสม่ำเสมอ เพื่อพัฒนาศักยภาพของตนเองใหCมีคุณภาพ ชีวิตที่ดีและมีความสุข องค9ประกอบของความฉลาดทางอารมณ9 โกลแมน (Goleman) ไดCเสนอแนวทางความฉลาดทางอารมณ9 ซึ่งประกอบดCวย ความสามารถ 2 ส;วน คือ 1. ความสามารถส;วนบุคคล (Personal Competence) เปYนความสามารถทาง ดCานต;างๆ ที่กำหนดว;า เราสามารถขัดเกลาตนเองไดCอย;างไร ไดCแก;ความสามารถดังต;อไปนี้ 1.1. การตระหนักรูCในตนเอง (Self-awareness) หมายถึง การรูCว;าตนเอง มีภาวะ ภายในอย;างไรมี ความชอบไม;ชอบในเรื่องอะไรบCาง มีความสามารถทางดCานใดบCาง และมีญาณหยั่งรูC(Intuition) อย;างไร แบ;ง ออกเปYนความสามารถย;อย ๆ อีก 3 ดCาน คือ 1.1.1. การตระหนักรูCในอารมณ9ของตนเอง (Emotional Awareness) คือ ความสามารถใน การสังเกตอารมณ9 ความรูCสึกและผลที่ตามมาของอารมณ9ความรูCสึกนั้น ๆ 1.1.2. การประเมินตนเองอย;างถูกตCอง (Accurate Self-assessment) คือ ความสามารถใน การรูCว;าตนเอง มีส;วนดี (Strength) และ/หรือมีขCอจำกัด (Limit) ทางดCานใดบCาง

41 1.1.3. ความมั่นใจในตนเอง (Self-confidence) คือความรูCสึกว;าตนเอง มีคุณค;าหรือมี ความสามารถทางดCานใดและอย;างไรบCาง 1.2. การจัดการตนเอง (Self-regulation) หมายถึง ความสามารถในการจัดการกับ สภาพต;างๆ ภายในตน ความรูCสึกนึกคิด และทรัพยากรต;างๆ ที่ตนเองมี ประกอบดCวยคุณลักษณะต;าง ๆ 5 ประการคือ 1.2.1. การควบคุมตนเอง (Self-control) คือการควบคุมอารมณ9ความรูCสึก ต;างๆ ที่เปYนผล ทางทำลาย (Disruptive) ไวCไม;ใหCแสดงออกมา แต;สามารถจัดการกับความรูCสึกทางลบ เหล;านี้ไดCอย;าง เหมาะสมแก;กาลเทศะ 1.2.2. ความน;าเชื่อถือไดC (Trustworthiness) คือการดำรุงรักษาไวCซึ่ง มาตรฐานของความ ซื่อสัตย9 และความมั่นคง (Integrity) 1.2.3. หิริโอตตัปปะ (Conscientiousness) คือความรับผิดชอบในการ กระทำต;างๆ ของ ตนเอง ไม;กล;าวหากล;าวโทษผูCอื่นในความผิดพลาดบกพร;องของตนเอง ที่ไดCกระทำลงไป 1.2.4. ความสามารถในการปรับตัว (Adaptability) คือความยืดหยุ;นในการ จัดการกับการ เปลี่ยนแปลงต;าง ๆ 1.2.5. นวัตกรรม (Innovation) คือความพอใจต;อความคิดใหม;ๆ วิธีการ ใหม;ๆ และขCอมูล ใหม;ๆ แลCวนำมาใชCใหCเกิดประโยชน9ในเชิงสรCางสรรค9 1.3. การจูงใจ (Motivation) หมายถึง ความสามารถทางอารมณ9ที่จะนำไปสู;หรือ สนับสนุนการ บรรลุเปlาหมายต;างๆ ประกอบดCวยคุณลักษณะ 4 ประการคือ 1.3.1. แรงจูงใจใฝpสัมฤทธิ์ (Achievement Drive) คือการต;อสูCเพื่อใหCเกิดการ ปรับปรุงเพื่อ ไปถึง มาตรฐานของความเปYนเลิศในการทำงาน 1.3.2. ความผูกพันสัญญา (Commitment) คือการยึดมั่นต;อเปlาหมายของ กลุ;มหรือของ องค9การที่ไดCมีการตั้งมาตรฐานไวCแลCว 1.3.3. ความคิดริเริ่มสรCางสรรค9 (Initiative) คือความพรCอมที่จะแสดงออกใน โอกาสต;างๆ ทางดCานการคิดใหม;ๆ หรือการพัฒนาสิ่งใหม;ๆ ใหCเกิดขึ้นในตนเอง 1.3.4. การมองโลกในแง;ดี (Optimism) คือความยึดมั่นในการปฏิบัติสิ่งต;างๆ ใหCบรรลุ เปlาหมาย ที่ไดCตั้งไวCโดยไม;ย;อทCอต;ออุปสรรคและขCอขัดขCองต;างๆ ที่อาจจะเกิดขึ้นในขณะนั้น 2. ความสามารถทางสังคม (Social Competence) เปYนความสามารถต;างๆ ที่เปYน ตัวกำหนดว;าเราจะ จัดการ (Handle) ในความสัมพันธ9ระหว;างตัวเรากับผูCอื่นไดCอย;างไร ประกอบดCวย ความสามารถ 2 ดCาน คือ การตระหนักรูCในผูCอื่นหรือการเขCาใจผูCอื่น (Empathy) และทักษะทางสังคม (Social Skills) มีรายละเอียดดังนี้ 2.1.การตระหนักรูCในผูCอื่น หรือการเขCาใจผูCอื่น (Empathy) หมายถึง ความตระหนัก รูCในความรูCสึก ความตCองการและเรื่องราว (Concern) ของผูCอื่น ซึ่งประกอบดCวยคุณลักษณะต;างๆ ดังต;อไปนี้ 2.1.1.ความเขCาใจผูCอื่น (Understanding Others) คือความสามารถในการ รับรูCความรูCสึก ต;างๆ และความนึกคิดในแง;มุมต;างๆ (Perspective) ของผูCอื่น

42 2.1.2. การพัฒนาผูCอื่น (Developing Others) คือความสามารถในการรับรูCว;า ผูCอื่นตCองการ จะพัฒนาอะไร และสนับสนุนใหCมีการพัฒนาความสามารถของผูCอื่นไดCอย;างเหมาะสม 2.1.3. มีจิตใจใหCบริการ (Service Orientation) คือความสามารถในการเขCา ไปมีส;วนร;วม สังเกตุและตอบสนองความตCองการของลูกคCาหรือประชาชนผูCมาใชCบริการ 2.1.4. การรับรูCความแตกต;างของผูCอื่น (Leveraging Diversity) คือ ความสามารถในการใชC โอกาสจากความแตกต;างระหว;างบุคคลใหCเปYนประโยชน9 2.1.5. การตระหนักรูCทางการเมือง (Political Awareness) คือความสามารถ ในการอ;าน อารมณ9 ความรูCสึกของกลุ;มและเขCาใจวัฒนธรรมขององค9การที่ตนเองเปYนสมาชิก 2.2. ทักษะทางสังคม (Social Skills) หมายถึงความสามารถในการสรCางการ ตอบสนองที่ตCองการ ใหCเกิดขึ้นในผูCอื่นหรือในบุคคลที่ทำงานร;วมกัน ประกอบดCวยคุณลักษณะต;างๆ ดังต;อไปนี้ 2.2.1. ศิลปะในการจูงใจผูCอื่น (Influence) คือความสามารถในการใชCศิลปะ ต;างๆ เพื่อการ จูงใจคน เช;น การใหCคำชมเชยรางวัลทางสังคมหรือรางวัลอื่น ๆ 2.2.2. การสื่อความหมาย (Communication) คือความสามารถในการพูด และการฟ[งอย;าง เปêดเผยจริงใจ และส;งข;าวสารที่น;าเชื่อถือไดCออกไป 2.2.3. การจัดการกับความขัดแยCง (Conflict Management) คือ ความสามารถในการ ประนีประนอมและการแกCไขขCอขัดแยCงต;างๆ อย;างสรCางสรรค9ในความสัมพันธ9ระหว;างบุคคลที่ทำงานร;วมกัน 2.2.4. ความเปYนผูCนำ (Leadership) คือความสามารถในการสรCางกำลังใจ และแนะนำบุคคล หรือกี่ลุ;มไดC 2.2.5. ตัวกระตุCนการเปลี่ยนแปลง (Change Catalyst) คือความสามารถใน การสรCางหรือ จัดการเปลี่ยนแปลงต;างๆ ใหCเกิดขึ้นอย;างสรCางสรรค9 2.2.6. สรCางความผูกพัน (Building Bonds) คือความสามารถในการดูแล ผูCอื่นอย;างลูกหลาน มีความเมตตากรุณา และปรารถนาดีอย;างจริงใจ 2.2.7. ความร;วมมือ (Collaboration and Cooperation) คือความสามารถ ในการทำงาน ร;วมกับผูCอื่นตามเปlาหมายที่ไดCตั้งไวC 2.2.8. ความสามารถในทีม (Team Capabilities) คือความสามารถในการ สรCางพลังของ กลุ;ม เพื่อใหCบรรลุเปlาหมายต;างๆ ในการทำงานความฉลาดทางอารมณ9 เปYนคุณสมบัติที่ละเอียดอ;อน สลับซับซCอนลึกซึ้ง และพัฒนาสะสมมาตั้งแต;วัยเด็ก ซึ่งเปYนผลมาจากการอบรมเลี้ยงดูของครอบครัว ชุมชน สังคม และ วัฒนธรรมที่แตกต;าง แต;ก็เปYนสิ่งที่สามารถฝqกไดCโดยใหCความสำคัญต;อพัฒนาการทางอารมณ9ตั้งแต; วัยเด็ก ดCวยการจัดสภาพแวดลCอมที่ส;งเสริมการพัฒนาดังกล;าวและการมีตัวแบบที่ดี ซึ่งเด็กๆ สามารถ เลียนแบบไดC ส;วนในวัยผูCใหญ;นั้น สามารถพัฒนาความฉลาดทางอารมณ9ไดCดCวยการลบเลิก หรือ เปลี่ยนแปลง พฤติกรรมดั้งเดิมที่ไม;พึงประสงค9เสียก;อน แลCวจึงเรียนรูCพฤติกรรมที่พึงประสงค9ใหม;เขCา มาแทน ซึ่ง ประกอบดCวยโครงสรCาง 5 ประการและมีองค9ประกอบย;อยรวม 25 องค9ประกอบ ดังนี้

43 1. การตระหนักรูCอารมณ9ตนเอง (Self-awareness) การรูCว;าตนเองรูCสึกอย;างไร ในขณะนั้นและใชCสิ่งนั้น ชี้นำการตัดสินใจ โดยจะประเมินความสามารถของตนเองตามความเปYนจริง บนพื้นฐานของการมีความเชื่อมั่น ในตนเองทั้งดี 1.1. การตระหนักในอารมณ9 (Emotional Awareness) ยอมรับและรูCเท;าทันอารมณ9ของตนเอง และผลกระทบที่จะเกิดขึ้นของอารมณ9นั้น บุคคลประเภทนี้จะตระหนักในคุณค;าและ เปlาหมายของตนเอง 1.2. สามารถประเมินตนเอง Accurate Self-assessment) การประเมินตนเอง สามารถรูCถึงจุด แข็งและขCอจำกัดของตนเองไดC บุคคลประเภทนี้จะแสดงอารมณ9ขันและมุมมองที่ เกี่ยวกับตนเอง 1.3. ความมั่นใจในตนเอง (Self-confidence) มี ความรูCสึกถึงคุณค;าและ ความสามารถของตนเอง บุคคลประเภทนี้จะแสดงออกถึงความแน;ใจในตนเอง สามารถออกเสียง แสดงความคิดเห็นในมุมมองที่ไม;เปYนที่ ยอมรับเพื่อเปYนสิ่งที่ตนคิดว;าถูกตCอง กลCาตัดสินใจไม;ว;าจะอยู;ใน สถานการณ9เช;นไร 2. การควบคุมตัวเอง (Self-regulation) การรับมือกับอารมณ9ของตนเองไดCดี โดยมิใหCสิ่งเหล;านั้นมา รบกวนสิ่งที่กระทำอยู; เปYนผูCที่รอบครอบและสามารถรอคอยเพื่อสิ่งที่มุ;งหวังไดC สามารถ กลับคืนสู;สภาพที่ดีไดC หลังจากที่เกิดความทุกข9ใจมา 2.1. การควบคุมอารมณ9ตนเองไดC (Self-control) จัดการกับภาวะอารมณ9ที่สับสน และกิเลสต;างๆ ไดC บุคคลประเภทนี้จะจัดการกับความรูCสึกที่เขCามากระตุCนและจัดการอารมณ9ทุกข9ใจ ไดCดี ทำตนเองใหCสงบ และไม;อ;อนแอสามารถคิดและจดจ;อแมCอยู;ภายใตCแรงกดดัน 2.2. สามารถปรับตัวเองไดC (Adaptability) สามารถยืดหยุ;นต;อสูงที่เปลี่ยนแปลงไดCบุคคลประเภท นี้จะมีความร;วมมือความตCองการอันหลากหลายและการเปลี่ยนแปลงอย;างรวดเร็วไดCสามารปรับการ ตอบสนองและยุทธวิธีที่จะอยู;ในสถานการณ9ที่ผ;านเขCามาและมีมุมมองที่ยืดหยุ;นต;อ สถานการณ9ต;าง ๆ 3. การสรCางแรงจูงใจใหCกับตนเอง (Motivation) การใชCความชอบจากส;วนที่ลึกที่สุด ชี้นำในการกระทำ ใหCไปยังสิ่งที่มุ;งหวังไดC นำมาช;วยใหCเกิดความคิดริเริ่มเสริมสรCางความพยายามที่จะ พัฒนา และนำมาช;วยใน การเผชิญกับความทCอแทCสิ้นหวัง 3.1. มองโลกในแง;ดี (Optimism) ยืนหยัดในการไดCมาซึ่งเปlาหมายแมCจะเผชิญกับ อุปสรรคและ ความพ;ายแพC บุคคลประเภทนี้จะกระทำการใดๆ ดCวยความหวังว;าสิ่งที่ทำจะสำเร็จ มากกว;ากลัวความลCมเหลว พยายามที่จะจัดการกับความพ;ายแพCที่เกิดขึ้นมากกว;าจะปล;อยใหCผ;านไป 3.2. กระตุCนความเปลี่ยนแปลง (Change Catalyst) สามารถริเริ่มใหCเกิดการ เปลี่ยนแปลงและ จัดการกับการเปลี่ยนแปลงไดC 4. การรับรูCความรูCสึกผูCอื่น (Empathy) ความสามารถนี้ทำใหCเรารูCว;าจะรับมือกับ ความสัมพันธ9ไดCอย;างไร ซึ่งจะมีองค9ประกอบย;อย ดังนี้ 4.1. การเอาใจเขามาใส;ใจเรา (Empathy) รับรูCถึงความรูCสึกของตนเองและผูCอื่น โดย สามารถมอง ในมุมมองของพวกเขาไดC มีความเห็นอกเห็นใจและสามารถปรับความคิดใหCมีความ หลากหลายไดC 4.2.สรCางสิ่งผูกพัน (Building Bonds) ส;งเสริมความสัมพันธ9 บุคคลประเภทนี้จะรักษามิตรภาพ ภายในเพื่อนร;วมงาน แสวงหาความสัมพันธ9ที่ทำใหCเกิดประโยชน9ซึ่งกันและกัน

44 5. การมีทักษะทางสังคม (Social Skills) สามารถรับมือกับอารมณ9ต;างๆ ที่เกิดขึ้นใน ความสัมพันธ9ไดCดี และสามารถเขCาใจสถานการณ9และเครือข;ายทางสังคมไดCอย;างถูกตCองตอบสนองไดCอย;างแนบเนียน สามารถใชC ทักษะในการโนCมนCาวและชักนำไดC สามารถต;อรองและจัดการในการ โตCตอบในการร;วมมือและทำงานกับผูCอื่น ไดC 5.1. มีอิทธิพล (Influence) สามารถโนCมนCาวใจไดCอย;างมีประสิทธิผล บุคคล ประเภทนี้จะใชC ยุทธวิธีที่ซับซCอน ดังเช;น การมีอิทธิพลทางอCอมเพื่อสรCางความเปYนเอกฉันท9และการสนับสนุน 5.2. การติดต;อสื่อสาร (Communication) เปêดรับฟ[งความคิดและส;งสารที่เชื่อถือ ไดCบุคคล ประเภทนี้จะรับสารพรCอมอารมณ9ที่ส;งมาเพื่อส;งกลับไดCอย;างมีประสิทธิภาพ โดยรับฟ[งเพื่อ แสวงหาความเขCาใจ และแบ;งบันซึ่งกันและกัน 5.3. จัดการกับความขัดแยCง (Conflict management) บุคคลประเภทนี้จะ สามารถต;อรองและ แกCป[ญหาความขัดแยCงที่เกิดขึ้นไดC 5.4. ความเปYนผูCนำ (Leadership) สามารถกระตุCน หรือชี้นำกลุ;มบุคคลไดC บุคคล ประเภทนี้จะมี ความชัดเจนและจะคอยกระตุCนความกระตือรือรCนในการร;วมแบ;งป[นมุมมองและ เปlาหมาย 5.5. ใหCความร;วมมือ (Collaboration and Cooperation) ทำงานกับผูCอื่นโดย เปlาหมายที่มีอยู; ร;วมกัน บุคคลประเภทนี้จะสรCางความเปYนมิตรและใหCความร;วมมือพรCอมทั้งร;วม แบ;งป[นแผนงาน ขCอมูล ทรัพยากรต;าง ๆ 5.6. สมรรถภาพของทีมงาน (Team Capability) สรCางความร;วมมือกันภายใน กลุ;มใหCนำมาซึ่ง เปlาหมายที่ว;างไวC บุคคลประเภทนี้จะทำใหCสมาชิกภายในกลุ;มของตนมีความกระตือรือรCนและปกปlองชื่อเสียง ของกลุ;ม กรมสุขภาพจิต ไดCพัฒนาแนวคิดเรื่อง ความฉลาดทางอารมณ9ที่ประกอบดCวยป[จจัย สำคัญ 3 ประการ ไดCแก; ความดี ความเก;ง และความสุข ดังต;อไปนี้ 1. ความดีหมายถึง ความสามารถในการควบคุมอารมณ9และความตCองการของตนเอง รูCจักเห็นใจผูCอื่น และมีความรับผิดชอบต;อส;วนร;วม ไดCแก; 1.1. ความสามารถในการควบคุมอารมณ9และความตCองการของตนเองไดC เช;น รูCอารมณ9และความ ตCองการของตนเอง ควบคุมอารมณ9และความตCองการไดC และแสดงออกอย;าง เหมาะสม 1.2. ความสามารถในการเห็นใจผูCอื่น เช;น ใส;ใจผูCอื่น เขCาใจและยอมรับผูCอื่น และ แสดงความเห็นใจ อย;างเหมาะสม 1.3. ความสามารถในการรับผิดชอบ เช;น รูCจักการใหCรูCจักการรับ รูCจักรับผิด รูCจักใหCอภัย เห็นแก; ประโยชน9ส;วนรวม 2. ความเก;ง หมายถึง ความสามารถในการรูCจักตนเอง มีแรงจูงใจ สามารถตัดสินใจ แกCป[ญหาและ แสดงออกไดCอย;างมีประสิทธิภาพ ตลอดจนมีสัมพันธภาพที่ดีกับผูCอื่น ไดCแก; 2.1. ความสามารถในการรูCจักและสรCางแรงจูงใจใหCตนเอง ไดCแก; รูCศักยภาพของ ตนเอง สรCางขวัญ และกำลังใจใหCตนเองไดC และมีความมุ;งมั่นที่จะไปใหCถึงเปlาหมาย

45 2.2. ความสามารถในการตัดสินใจและแกCป[ญหา ไดCแก; รับรูCและเขCาในป[ญหาหา มีขั้นตอนในการ แกCป[ญหาไดCอย;างเหมาะสม และมีความยืดหยุ;น 2.3. ความสามารถในการมีสัมพันธภาพกับผูCอื่น ไดCแก; รูCจัการสรCางสัมพันธภาพที่ดีกับผูCอื่นกลCา แสดงออกอย;างเหมาะสม และแสดงความเห็นที่ขัดแยCงไดCอย;างสรCางสรรค9 3. ความสุข หมายถึง ความสามารถในการดำเนินชีวิตอย;างเปYนสุข มีความภาคภูมิใจ ในตนเองพอใจใน ชีวิตและมีความสุขสงบทางใจ ไดCแก; 3.1. ความภูมิใจในตนอง คือเห็นคุณค;าในตนเอง เชื่อมั่นในตนเอง 3.2. ความพึงพอใจในชีวิต คือรูCจักมองโลกในแง;ดี มีอารมณ9ขัน และพอใจใน สิ่งที่ตนมีอยู; 3.3. ความสงบทางใจ คือมีกิจกรรมที่เสริมสรCางความสุข รูCจักผ;อนคลาย และ มีความสงบทางใจ ณัฏฐพันธุ9 เขจรนันทน9 ไดCสรุปองค9ประกอบของความฉลาดทางอารมณ9ประกอบดCวย 1. การรูCจักอารมณ9ตนเองหรือการตระหนักรูCในตนเอง โดยจะเขCาใจความรูCสึกที่เกิดขึ้น และสามารถ แสดงอารมณ9ไดCอย;างเหมาะสมในสถานการณ9ต;างๆ ซึ่งเปYนสิ่งสำคัญที่นำไปสู;การเขCาใจ ตนเองในดCานจิตใจ 2. การจัดการกบอารมณ9 เปYนความสามารถในการควบคุมวิตกกังวล ความโกรธ ความเศรCาหมอง และ เขCาใจถึงผลของความลCมเหลวที่ขาดทักษะทางอารมณ9บุคคลที่ไม;สามารถจัดการ กับอารมณ9ของตนเองจะมีแต; ความรูCสึกซึมเศรCา หมดหวัง ทCอแทC ในขณะที่คนซึ่งมีความฉลาดทาง อารมณ9สูงจะสามารถชนะต;อป[ญหาต;างๆ และรูCจักแกCไขตCนเหตุที่ทำใหCเกิดอารมณ9ไม;ปกติไดC 3. การมีแรงจูงใจในตนเองเปYนความสามารถในการใชCอารมณ9เปYนแรงจูงใจในการทำสิ่งต;าง ๆ ใหCบรรลุ เปlาหมาย และเปYนสิ่งที่สำคัญที่ทำใหCบุคคลมีความสนใจในสิ่งต;างๆ มีแรงจูงใจและมีความคิดสรCางสรรค9 คนที่ มีความสามารถสูงในดCานนี้มักเปYนคนที่มีความตื่นตัวและประสบความสำเร็จ เสมอไม;ว;าจะกระทำในสิ่งใด 4. การรูCจักและเขCาใจอารมณ9ของ บุคคลอื่น ความสามารถในดCานนี้เปYนพื้นฐานของ ความสัมพันธ9 ระหว;าง บุคคล คนที่รูCจักและเขCาใจถึงอารมณ9ของผูCอื่นจะมีความรูCสึกไว และ ละเอียดอ;อนในการเขCาใจว;าผูCอื่น ตCองการูCอะไร ซึ่งเปYนคุณสมบัติที่ดี โดยเฉพาะอาชีพที่เกี่ยวขCองกับ การใหCความช;วยเหลือเอื้ออาทรต;อผูCอื่น เช;น ครูจิตแพทย9 หรือนักจิตวิทยา เปYนตCน 5. ความสามารถในการจัดการดCานความสัมพันธ9ระหว;าง บุคคล เปYนความสามารถ และทักษะในการ จัดการกับอารมณ9ของผูCอื่นในทางที่เหมาะสม ทำใหCตนี้เปYนที่เหมาะสมทำใหCตัวเปYนที่ ยอมรับของ บุคคลอื่น บุคคลที่มีความสามารถสูงในดCานนี้มักจะประสบความสำเร็จในเรื่องต;าง ๆ ที่ เกี่ยวขCองกับการเสริมสรCาง สัมพันธ9ที่ราบรื่น และเปYนที่ชื่นชอบของ บุคคลอื่น กร ศิริโชควัฒนา กล;าวว;า องค9ประกอบความฉลาดทางอารมณ9ประกอบดCวย 1. มีความรูCความเขCาใจในอารมณ9ของตนเอง การรูCใหCเท;าทันกับอารมณ9ที่เกิดขึ้นในทุก ขณะของตน 2. มีความสามารถในการจัดการกับอารมณ9ของตนเองไดC หมายถึง การเรียนรูCที่จะ จัดการกับอารมณ9ที่ เกิดขึ้นของตนเองไดCอย;างถูกตCองและเหมาะสม โดยวิธีการนั้นจะเปYนการใหCความสำคัญในเรื่องของอารมณ9ที่ เกิดขึ้น และมีการปรับภาวะของอารมณ9ใหCอยู;ในความสมดุลและถูก ทิศถูกทาง

46 3. มีความสามารถในการสรCางแรงจูงใจใหCกับตนเองไดC หมายถึง ความสามารถในการ รูCจักและความ เขCาใจกับอารมณ9และความตCองการของตัวเราเอง ว;าเรานั้นมีความตCองการมีความ ปรารถนาอะไรบCาง และ สามารถจัดการกับความตCองการหรือความปรารถนาเหล;านั้นใหCเปYนจริงขึ้นไดCโดยส;วนใหญ;แลCวจะตCองอาศัย ความอดทน รูCจักรอคอยเวลาและความสำเร็จ 4. มีความเขCาอกเขCาใจผูCอื่น เปYนความสามารถที่เราควรใหCความสำคัญอย;างยิ่งหาก ตCองการอยู;อย;างมี ความสุขในสังคมอย;างราบรื่นและสรCางสรรค9 ช;วยลดป[ญหาการเกิดความขัดแยCงใน สังคมรวมไปถึง อาชญากรรมเลวรCายต;าง ๆ อีกดCวย 5. มีความสามารถในการสรCางความสัมพันธ9ที่ดีกับคนอื่น หมายถึง การเปYนผูCที่มีมนุษย9สัมพันธ9นั้นเอง ซึ่งมนุษย9สัมพันธ9มีความสำคัญอย;างยิ่งต;อการอยู;ร;วมกันของคนในสังคมอย;างมีความสุขและราบรื่น สำนักงาน เลขาธิการสภาการศึกษา อธิบายว;า องค9ประกอบความฉลาดทางอารมณ9ประกอบดCวย 1. Know one’ s Emotion หรือ Self-awareness เปYนการตระหนักรูCอารมณ9ของ ตนเองเปYนการ รับรูCและเขCาใจความรูCสึก ความคิดและอารมณ9ตามความจริงและสามารถควบคุม อารมณ9และความรูCสึกของ ตนเองไดC 2. Managing Emotion in other เปYนความสามารถในการบริหารจัดการกับอารมณ9ของตนเอง ไดCอย;างเหมาะสมตามสถานการณ9 สามารถควบคุมตนเองไดCเพื่อไม;ใหCเกิดความเครียด มีเทคนิคในการผ;อน คลายความเครียดสามารถสลัดความวิตกกังวลอย;างรุนแรงไดCอย;างรวดเร็ว ไม; ฉุนเฉียวง;าย กล;าวคือสามารถ ทำใหCอารมณ9ขุ;นมัวหายไปโดยเร็วและกลับสู;สภาวะปกติไดCอย;างรวดเร็ว 3. Recognizing Emotion in other เปYนการรับรูCอารมณ9 และความตCองการของผูCอื่น เห็นอกเห็น ใจ เอาใจเขามาใส;ใจเรา รูCเท;าทันในความรูCสึก ความตCองการความเดือดรCอน ความวิตก กังวลของผูCอื่นไดC และ สามารถแสดงออกไดCอย;างเหมาะสมไดC 4. Motivating Oneself เปYนความสามารถในการจูงใจของตนเอง สามารถควบคุม ความตCองการ และแรงกระตุCนไดCอย;างเหมาะสม สามารถรอคอยการตอบสนองความตCองการเปYนผูCที่มีความคิดริเริ่ม สรCางสรรค9และเพื่อใหCตนเองสามารถบรรลุเปlาหมายที่ตั้งไวC มองโลกในแง;ดี สามารถจูง ใจและใหCกำลังใจ ตนเองไดC 5. Handling relationship เปYนความสามารถในการสรCางความสัมพันธ9กับผูCอื่นไดC มีมนุษย9 สัมพันธ9ที่ดีกับผูCอื่นไดC และสามารถรักษาสัมพันธภาพไวCไดCเปYนอย;างดีทรงศิริ ยุทธวิสุทธ ไดCสรุปองค9ประกอบ ของ EQ มี 5 องค9ประกอบใหญ;ดังนี้ 1. การตระหนักรูCในตนเอง (self-awareness) เปYนความสามารถในการที่จะรับรูCและ เขCาใจ ความรูCสึก นึกคิด และอารมณ9ของตนเองไดCตามความเปYนจริง สามารถประเมินตนเองไดCรูCจุดเด;นจุดดCอยของ ตน มีสติ เขCาตนเอง 2. การบริหารจัดการกับอารมณ9ตนเอง (managing emotion) เปYนความสามารถที่จะ จัดการกับอารมณ9ต;างๆ ที่เกิดขึ้นไดCอย;างเหมาะสม มีความสามารถในการควบคุมอารมณ9ตนเอง มีคุณธรรม มี ความสามารถในการปรับตัว จัดการกับความเปลี่ยนแปลงต;างๆ ที่เกิดขึ้นไดCอย;าง สรCางสรรค9

47 3. การจูงใจตนเอง (motivation one-self) มีความสามารถที่จะจูงใจตนเองนำอารมณ9 ความรูCสึกของตนมาสรCางพลัง ในการกระทำสิ่งต;างๆ อย;างสรCางสรรค9 มีคุณประโยชน9 มองโลกในแง;ดี 4. การรูCจักสังเกตความรูCสึกของผูCอื่น (empathy) หมายถึง ความสามารถที่เขCาใจ ความรูCสึก ของผูCอื่นมีความเห็น อกเห็นใจเอาใจเขามาใส;ใจเรา มีจิตใจที่พรCอมจะช;วยเหลือผูCอื่น สามารถแสดงออกทาง อารมณ9ไดCอย;างเหมาะสม 5. การดำเนินการดCานความสัมพันธ9กับผูCอื่น (handing relationships) มีสัมพันธภาพที่ดีกับ ผูCอื่น รูCเท;าทันอารมณ9ของผูCอื่น ความสามารถนี้ประกอบไปดCวย การสื่อความหมายที่ดีและการบริหารความ ขัดแยCง สรุปไดCว;า องค9ประกอบความฉลาดทางอารมณ9 มีหลายป[จจัยขึ้นอยู;กับแนวคิดและ ความสนใจของผูC ศึกษา การทำความเขCาใจในแต;ละองค9ประกอบนับว;าเปYนสิ่งสำคัญและจำเปYน ก;อนนำความฉลาดทางอารมณ9 มาประยุกต9ใชCในการตัดสินประเมินค;า หรือในการพัฒนาตนโดยแนวคิดความเขCาใจเหล;านี้จะส;งผลต;อแนวทาง พัฒนากิจกรรม โปรแกรมการฝqกอบรม ความเขCาใจ ที่ถูกตCองเหล;านี้มีผลต;อการประเมินการสรCางแบบวัดและ ตีความความเปYนอย;างมาก จากแนวคิดและทฤษฎีความฉลาดทางอารมณ9 ผูCวิจัยเลือกศึกษาความฉลาดทางอารมณ9ตามแนวคิดของ โกลแมน (Goleman) ไดCแก; ดCานตระหนักรูCอารมณ9ตนเอง (Self-awareness) ดCานการควบคุมตนเอง (Selfregulation) ดCานสรCางแรงจูงใจใหCกับตนเอง (Motivating Oneself) ดCาน การรับ รูCถึงความรูCสึกผูCอื่น (Empathy) และดCานการมีทักษะสังคม (Social Skill) เปYนกรอบแนวคิดในการวิจัย ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้ 1. ดCานตระหนักรูCอารมณ9ตน (Self-awareness) การ9ดเนอร9 (Gardner) กล;าวว;า การตระหนักรูCอารมณ9ตนี้เปYนความสามารถในการรับรูCอารมณ9 ของตน แยกแยะอารมณ9 และความรูCสึก ตลอดจนจัดการอารมณ9ของตนเองอย;างเหมาะสม โกลแมน (Goleman) กล;าวว;า การรูCเท;าทันความรูCสึกตนเองเปYนหลักสำคัญ ของความฉลาดทาง อารมณ9 คนที่รูCว;าตนเองมีอารมณ9อย;างไร ย;อมควบคุมเสCนทางเดินในชีวิตของ ตนเองไดCดีกว;าการพัฒนา ความสามารถเพื่อใหCรูCว;าตนเอง มีความรูCสึกอย;างไร จำเปYนตCองเขCาใจถึง ความรูCสึกเล็กๆ ที่เรียกว;า โซมาติก มาร9เกอร9 หรือความรูCสึกภายในที่แสดงออกทางร;างกาย ซาโลเวย9 และเมเยอร9 (Salovey and Mayer) กล;าวถึง การตระหนักรูCอารมณ9ตนเอง หมายถึง การรับรูCอารมณ9ของตนเองที่เปYนจริง โกรธรูCว;าโกรธ เสียใจก็รูCว;าเสียใจ การตระหนักรูCอารมณ9ตนหรือการรูCจัก อารมณ9ตนเองเปYนองค9ประกอบสำคัญเบื้องตCนที่ จะนำไปสู;การควบคุมอารมณ9และการแสดงออกที่เหมาะสม ต;อไป ขั้นตอนของการรูCจักอารมณ9ของ ตนเองเริ่มจากการรูCตัวหรือมีสติดตามปกติเมื่อคนเราเกิดอารมณ9ใดๆ ขึ้น เราก็จะตกอยู;ในภาวะใด ภาวะหนึ่งในสภาวะ ไดCแก; การถูกครอบงาดCวยตัวเองดCวยอารมณ9ไม;สามารถฝqก อารมณ9ไดCและแสดง พฤติกรรมไปตามสภาพอารมณ9การไม;ยินดียินรCายกับอารมณ9ที่เกิดขึ้น หรือละเลยไม;สนใจ เพื่อบรรเทา แสดงอารมณ9การรูCเท;าทันอารมณ9ซึ่งการรูCตัวจะมีพลังเหนือความรูCสึกและอารมณ9ที่ไม;ดีต;างๆ รูCว;า

48 ในสภาพอารมณ9เช;นนี้ควรจะทำเช;นไรจึงเหมาะสมที่สุด แนวทางการพัฒนาการรูCจักอารมณ9ตนเอง ดำเนินการ ไดC ดังนี้ 1. ใหCเวลาทบทวนอารมณ9ของตนเอง พิจารณาว;าตนี้เปYนคนที่มีลักษณะอารมณ9เช;นไร คลCอยตา สิ่งแวดลCอม ทบทวนลักษณะการแสดงออกทางอารมณ9แลCวผลยCอนกลับ จากการแสดง อารมณ9ของเราว;า รูCสึก พอใจไม;พอใจ คิดว;าเหมาะสมหรือไม;เหมาะสมถCารูCสึกพอและเหมาะสมแลCว ตCองแน;ใจว;าไม;ไดCเขCาขCางตนเอง แลCวใชCใหCเกิดประโยชน9ต;อไป 2. ฝqกใหCเกิดการรูCตัวเสมอและมีสติกับการรูตัวโดยใหCรูCว;าขณะนี้เรากำลังรูCสึกอย;างไรกับ ตนเองหรือกับ สิ่งที่เกิดรอบ ๆ ตัว รูCสึกสบายใจไม;สบายใจคิดอย;างไรกับความรูCสึกนั้นและความคิด ความรูCสึกนั้นมีผลอย;างไร กับการแสดงออกของตนเอง สรุปไดCว;า การตระหนักรูCอารมณ9ตน หมายถึง ความสามารถของ บุคคลที่จะรับรูCอารมณ9ตนเองโดย ยอมรับอารมณ9ของตนเองไดC แสดงพฤติกรรมที่เหมาะสมออกมา มีความซื่อสัตย9 เชื่อมั่น และรับผิดชอบใน อารมณ9ตนเองไดCในทุกเวลาและโอกาส 2. ดCานการควบคุมตนเอง (Self-regulation) โกลแมน (Goleman) กล;าวถึง ความฉลาดทางอารมณ9ในการควบคุมตนเองหมายถึงความสามารถ ในการควบคุมหรือจัดการกับอารมณ9ของตนเองไดCอีกทั้งสามารถที่จะใชCความคิดก;อนลง มือปฏิบัติไดC ผูCที่มี ความสามารถดังกล;าวจะมีคุณลักษณะดังนี้ 1. มีการควบคุมตนเอง คือสามารถจัดการกับอารมณ9ที่ยุ;งยาก และหุนหันพลันแล;นไดCเปYนอย;างดี 2. มีความไวCวางใจ คือการรักษาคำพูดและสัญญา มีความรับผิดชอบ และมีความ ระมัดระวังใน การทำงาน 3. มีความสามารถในการปรับตัว คือมีความยืดหยุ;นในการรับมือกับความตCองการที่ หลากหลาย และการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็วไดC 4. มีความสามารถในการเปลี่ยนแปลง คือความสามารถในการเปêดรับความคิดและ ขCอมูลใหม; ๆ อยู;เสมอ และการสรCางแนวคิดใหม;ที่เปYนประโยชน9 บาร9ออน (Bar-on) กล;าวถึง ความฉลาดทางอารมณ9ในการควบคุมตนเองหมายถึง ความสามารถ ไปจัดการความเครียด อดทนในการควบคุมอารมณ9ไดCอย;างเหมาะสมการจัดการกับอารมณ9ของตนเองเปYน ความสามารถในการควบคุมอารมณ9และแสดออก ทางอารมณ9ทั้งดีและไม;ดี ไดCอย;างเหมาะสมกับบุคคลสถานที่ เวลาและสถานการณ9การจะจัดการกับ อารมณ9ไดCอย;างสมเหตุสมผลถึงการเกิดอารมณ9 การแสดงพฤติกรรมที่มี ผลยCอนกลับในทางบวกและ การแสดงออกเปYนพฤติกรรมที่เหมาะสม สถานที่เวลา และสถานการณ9นั้น ๆ แนว ทางการฝqก การจัดการกับอารมณ9ของตนเองสามารถดำเนินการไดC ดังนี้ 1. ทบทวนว;ามีอะไรบCางที่ทำไปเพื่อตอบสนองอารมณ9ที่เกิดขึ้นและดูดCวยว;าผลที่ตามมา เปYน อย;างไร 2. เตรียมการในการแสดงอารมณ9 ฝqกการสั่งตนเอว;าจะทำอะไร และจำไม;ทำอะไร

49 3. ฝqกการรับรูCสิ่งต;าง ๆ ที่เกิดขึ้นแลCวหรือที่เราตCองเกี่ยวขCองในดCานดี มอง ฟ[งสิ่งที่ดีสรCางอารมณ9 ใหCแจ;มใส เกิดความสบายใจ 4. ฝqกการสรCางความรูCสึกที่ดีต;อตนเอง ผูCอื่นและสิ่งอื่น ๆ ที่อยู;รอบตัว 5. ฝqกการมองหาประโยชน9หรือโอกาสจากอุปสรรคโดยการเปลี่ยนมุมมองในแง;ดีโดยคิด ว;าเปYนสิ่ง ทCาทายและมีทางเลือกมากกว;าหนึ่งทาง 6. ฝqกการผ;อนคลายความเครียดที่เกิดจากอารมณ9ไม;ดีโดยเลือกวิธีที่เหมาะสมกับตนเอง การ จัดการกับอารมณ9ไดCอย;างเหมาะสมจะทำใหCเกิดความสบายใจ ซึ่งจะมีผลไปถึงความสำเร็จและ ความสุขในการ ทำงาน รวมทั้งการอยู;ร;วมกันกับผูCอื่น สรุปไดCว;า การควบคุมอารมณ9ตนเองหมายถึง ความสามารถของ บุคคลที่จะบริหาร จัดการอารมณ9ของ ตน โดยรูCจักควบคุมอารมณ9ที่เกิดขึ้นไดCอย;างชาญฉลาด และเหมาะสมที่สุด ไม;เปYน ภัยต;อตนเองและสังคมรอบ ขCาง 3. ดCานสรCางแรงจูงใจใหCกับตนเอง (Motivating-oneself) โกลแมน (Goleman) กล;าวว;า แรงจูงใจทางบวก หมายถึง ความปรารถนาอย;างแรงกลCา ที่จะ ทำงานดCวยเหตุผลมิใช;เพื่อเงิน หรือเพื่อสถานภาพของตนเอง แต;เพื่อความสำเร็จของงาน ตามเปlาหมาย โดย ใชCความพยายามอย;างไม;ลดละ ผูCที่มีความสามารถดังกล;าวจะมีคุณลักษณะดังนี้ 1. เปYนผูCที่มีแรงจูงใจใฝpสัมฤทธิ์ คือมีความพยายามที่จะปรับปรุงหรือความพยายามที่ จะไปสู; มาตรฐานความเปYนเลิศ ทำความดีโดยไม;หวังสิ่งตอบแทน เช;น ตั้งใจเรียนหนังสือใหCเก;งเพราะ อยากเปYนแพทย9 ที่มีชื่อเสียง 2. มีความคิดริเริ่ม คือมีความพรCอมที่จะทำสิ่งหนึ่งสิ่งใดเมื่อโอกาสมาถึง 3. มองโลกในแง;ดีคือความไม;ย;อทCอต;ออุปสรรคที่ขัดขวางการบรรลุเปlาหมาย มีความสุขกับชีวิต คูเปอร9 และซาวาฟ (Cooper and Sawaf) ใหCความหมายของการสรCางแรงจูงใจเปYน ความลึกซึ้ง ทางอารมณ9 (Emotional Depth) ที่เอื้อต;อการพัฒนาโดยมเปlาหมายและศักยภาพ เฉพาะตน สามารถสำรวจ แนวทางของชีวิตการทำงาน ตามศักยภาพใหCบรรลุเปlาหมายที่ตั้งไวCการสรCางแรงจูงใจใหCตนเองเปYนการมองแง; ดีของสิ่งต;างๆ ที่เกิดขึ้นกับตนเองและสรCาง ความเชื่อมั่นว;าสามารถอยู;กับสิ่งนั้นไดC สามารถทำเพื่อใหCเกิด กำลังใจที่จะสรCางสรรค9ในสิ่งที่ดีและมุ;ง ไปสู;เปlาหมายที่ตั้งไวC แนวทางในการสรCางแรงจูงใจใหCกับตนเอง สามารถดำเนินการไดC ดังนี้ 1. ทบทวนว;าสิ่งสำคัญในชีวิตของเรามีอะไรบCาง ใหCจัดอันดับความสำคัญของความ ตCองการความ อยากไดCอยากมี อยากเปYน แลCวพิจารณาว;าจะบรรลุสิ่งที่ตCองการแต;ละสิ่งนั้น สิ่งใด มีทางเปYนไปไดCและไม;ไดC 2. นำความตCองการที่เปYนไปไดCและเกิดประโยชน9มาตั้งเปlาหมายที่ชัดเจนใหCแก;ตนเอง แลCววาง ขั้นตอนที่จะมุ;งไปสู;เปlาหมายนั้น 3. ในการปฏิบัติเพื่อใหCบรรลุเปlาหมายตCองระวางอย;าใหCมีเหตุการณ9บางอย;างมาทำใหCไขCเขวออก นอกทางที่จะบรรลุเปlาหมาย

50 4. ตCองลดความสมบูรณ9แบบในตัวเราลง ไม;ใชCทำทุกอย;างดีที่สุดและตCองไม;มีการ ผิดพลาดเลย ฝqก ความยืดหยุ;นในอารมณ9เพื่อไม;ใหCเครียดและผิดหวัง 5. ฝqกการมองหาประโยชน9จากอุปสรรคเพื่อสรCางความรูCสึกดีๆ ที่จะเปYนพลังใหCเกิดสิ่ง อื่น ๆ ต;อไป 6. ฝqกสรCางทัศนคติที่ดี หามุมมองที่ดีในเรื่องที่เราไม;พอใจ มองป[ญหาเปYนการเรียนรูCเปYนการเพิ่มี พลังและแรงจูงใจใหCกับตนเอง 7. หมั่นสรCางความหมายในชีวิตใหCแก;ตนเองนึกถึงสิ่งที่สรCางความภูมิใจ แมCจะเปYนสิ่ง เล็ก ๆ นCอย ๆ พยายามใชCสิ่งที่ดีในตนสรCางใหCเกิดคุณค;าทั้งแก;ตนเองและผูCอื่น 8. ใหCกำลังใจตนเอง คิดว;าเราทำไดC เราจะทำและลงมือทำสรุปไดCว;า การจูงใจใหCกับตนเอง. หมายถึง ความสามารถของ บุคคลในการควบคุมตนเอง ใหCเกิดแรงกระตุCน เกิดกำลังใจมีความ ภาคภูมิใจในตนเอง มองโลกในแง;ดี สรCางขวัญ และกำลังใจ ใหCตนเองททำงานไดCตามเปlาหมายที่ตั้งไวC 4. ดCานการรับรูCถึงความรูCสึกผูCอื่น (Empathy) การ9ดเนอร9 (Gardner) กล;าวว;า การรับรูCความรูCสึกผูCอื่นไดCนั้นี้เปYนความสามารถในการ รับรูCอารมณ9 และตอบสนองอารมณ9ความตCองการของผูCอื่นไดCอย;างเหมาะสม โกลแมน (Goleman) กล;าวว;า ความสามารถอ;านความรูCสึกผูCอื่นเปYนสิ่งที่สำคัญทั้งใน การทำงาน เรื่องความรัก มิตรภาพ และในครอบครัวอารมณ9ที่เราแสดงออกและรับรูCนั้นมีลักษณะ เคลื่อนแคลงแทบสังเกต ไม;เห็น เช;น ลักษณะที่คนอื่นกล;าวขอบคุณ หรือรูCสึกว;าไดCรับความจริงใจก็ไดCยิ่งเราสามารถหยั่งรูCความรูCสึกของ คนอื่นที่แสดงออก ก็จะควบคุมการแสดงออกของเราไดCดีขึ้น ผลการศึกษาของโรเบริ์ตเคลลีย9 นักจิตวิทยาแห;งมหาวิทยาลัยคาร9เนักเมลลอน ร;วมกับ เจเนต แค ปแลน สะทCอนใหCเห็นความสำคัญของการหยั่งรูCความรูCสึกของกันและกัน โดยทำการศึกษา พนักงานใน หCองปฏิบัติการแบลในเมืองเนเบอร9วิล รัฐอิลลินนอยส9 หCองปฏิบัติการชั้นนำของอเมริกา แห;งนี้ มีตั้งแต;วิศวกร และนักวิทยาศาสตร9 ซึ่งลCวนผ;านการทดสอบไอคิวระดับสูงสุด มีเพียงบางคนใน กลุ;มนี้ที่รุ;งโรจน9 แต;บางคน กลับอับแสง ความแตกต;างนี้มีสาเหตุจากอะไร ผูCที่มีผลงานโดดเด;นมัก ติดต;อคบหากับคนหลากหลายประเภท ส;วนผูCที่ดCอยกว;า มักเมื่อประสบป[ญหาบางประการ เราจึงตั้ง ขCอสังเกตว;า เขาจะโทรขอคำปรึกษาจาก ผูCเชี่ยวชาญทางเทคนิคหลายต;อหลายคน แลCวก็ไดCแต;นั่งคอย ปล;อยเวลาใหCเสียไป ไม;มีใครโทรกลับ ส;วนผูCที่มี ผลงานเด;น แทบไม;ตCองรอใหCสถานการณ9นั้นถึงตัว เพราะพวกเขาจะมีคนรูCจักที่จะพึงพาไดCเสมอ ดังนั้นเมื่อโทร กลับมาก็จะไดCคำต;อบที่เร็วกว;าไม;ว;าไอคิว สมองจะสูงส;งเพียงใดไอคิวทางอารมณ9ต;างหากที่แยกแยะดาวดวง เด;นออกจากพวกพอใชCไดCการรับรูCถึงความรูCสึกผูCอื่น หรือการหยั่งรูCอารมณ9ผูCอื่น เปYนความสามารถในการรับรูC อารมณ9 ความรูCสึกของผูCอื่น มีความเขCาใจเห็นใจผูCอื่น สามารถปรับความสมดุลของอารมณ9ตนเองและ ตอบสนองต;อผูCอื่นไดCอย;าง สอดคลCองกัน การหยั่งรูCอารมณ9ผูCอื่นและสามารถเขCาใจไดCจะทำใหCเรารูCช;องทางที่จะ โนCมนCาวจูงใจผูCอื่น ใหCทำในสิ่งที่เราตCองการไดC การฝqกอบรมดCานนี้จะตCองพยายามนึกถึงผูCอื่นพอๆ กันการนึกถึง ตนเองจึง จะรับรูCความรูCสึกของผูCอื่นไดC แนวทางการฝqกการหยั่งรูCอารมณ9ผูCอื่นสามารถดำเนินการไดC ดังนี้