คู่มือแนวทางการดำเนินงานอนามัยแม่และเด็ก

ค่มู ือ
แนวทางการดา� เนนิ งาน

อนามัยแม่และเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7

Operational

Guidelines for Maternal
and Child Health

in Health Area 7

จดั ท�ำโดย

กลมุ่ พัฒนาอนามัยแมแ่ ละเดก็
ศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแก่น

ค่มู ือ
แนวทางการด�ำเนนิ งาน

อนามัยแมแ่ ละเดก็
เขตสขุ ภาพที่ 7

Operational Guidelines for Maternal

and

Child Health in Health Area 7

กลุม่ พัฒนาอนามัยแมแ่ ละเด็ก
ศนู ยอ์ นามยั ที่ 7 ขอนแก่น
กรมอนามัย

คมู่ อื แนวทางการด�ำเนนิ งานอนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7

พมิ พค์ ร้ังท่ี 1
ISBN : 978-616-11-4354-1
ผู้จดั พิมพแ์ ละเผยแพร่ : กลมุ่ พัฒนาอนามยั แมแ่ ละเด็ก ศูนยอ์ นามยั ท ่ี 7 ขอนแกน่
195 ถ.ศรจี ันทร์ ต.ในเมอื ง อ.เมอื ง จ.ขอนแกน่
ปที ี่พมิ พ ์ : 2563
พมิ พท์ ่ี : หจก.ขอนแก่นการพิมพ ์ 64-66 ถ.รน่ื รมย ์ อ.เมือง จ.ขอนแก่น 40000
โทร. 0 4322 1938

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ค่มู ือ แนวทางการดำ�เนินงาน อนามัยแม่และเด็ก เขตสขุ ภาพท่ี 7 ก

คำ� นำ�

ปัญหาสุขภาพอนามัยแม่และเด็กยังคงเป็นประเด็นปัญหาส�ำคัญทางสาธารณสุขในปัจจุบันท่ี
ต้องได้รับการแก้ไขอย่างจริงจังและต่อเนื่อง กลุ่มพัฒนาอนามัยแม่และเด็ก ศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแก่น
ในบทบาทของผ้อู ภบิ าลระบบส่งเสริมสุขภาพและอนามัยส่งิ แวดล้อม ระดบั เขต จงึ ไดจ้ ดั ทำ� คมู่ อื แนวทางการ
ด�ำเนนิ งานอนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7 ข้นึ โดยมีวัตถปุ ระสงค์เพ่อื ใชเ้ ป็นแนวทางส�ำหรบั ผู้ปฏิบัตงิ าน
ในการส่งเสริมสุขภาพและป้องกันโรคในประชากรกลุ่มแม่และเด็ก รวมท้ังผู้จัดระบบการดูแลและส่งต่อใน
โรงพยาบาลตั้งแต่ระดับปฐมภูมิ ทุติยภูมิ จนถึงตติยภูมิให้เหมาะสมเป็นไปตามมาตรฐานและเกิด
ประสิทธิภาพของงาน เนือ้ หาแบ่งเปน็ 2 สว่ น คือ ส่วนท่ี 1 แนวทางการดำ� เนินงานด้านมารดา และส่วนท่ี 2
แนวทางการด�ำเนินงานด้านเดก็ ปฐมวยั
คู่มือฉบับน้เี กิดจากการทบทวนแนวปฏิบตั แิ ละระดมความคิดเห็นเพอ่ื การพฒั นางานจากสตู ิแพทย์
กุมารแพทย์ ทันตแพทย์ นักจิตวิทยาคลินิก นักวิชาการสาธารณสุข นักโภชนาการ และพยาบาลวิชาชีพ
ผรู้ ับผิดชอบงานอนามยั แม่และเด็กท้งั ระดับเขต ระดับจงั หวัด และระดบั แมข่ ่าย จาก 4 จงั หวัดในเขตสขุ ภาพ
ที่ 7 ได้แก่ กาฬสินธุ์ ขอนแก่น มหาสารคาม และร้อยเอ็ด คณะผู้จัดท�ำหวังเป็นอย่างย่ิงว่าคู่มือเล่มนี้จะ
เป็นประโยชน์ต่อผใู้ ช้ และสง่ ผลลพั ธต์ ่อสุขภาพและคณุ ภาพชวี ิตท่ดี ีข้นึ กับประชากรกลุ่มแม่และเด็กต่อไป


Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ข คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7

สารบัญ

หน้า

ค�ำนำ� ก

สารบัญรปู ภาพ ง

สารบญั ตาราง ฉ

ส่วนท่ี 1 แนวทางการด�ำเนนิ งานดา้ นมารดา 1

1. การเฝ้าระวงั และดูแลสขุ ภาพหญิงต้งั ครรภ ์ 1

1.1 แนวทางการเฝ้าระวงั และดูแลสุขภาพหญิงต้งั ครรภ ์ 1

1.2 สญั ญาณอันตรายเบื้องตน้ ทตี่ ้องเฝา้ ระวงั ในหญิงตัง้ ครรภ์ ญาติ ครอบครวั และชุมชน 2

(Early Warning Signs)

1.3 เกณฑป์ ระเมินความเสี่ยงของหญิงตงั้ ครรภ์เมื่อมาฝากครรภ์คร้ังแรกตามสมุดบันทึก 3

สขุ ภาพแมแ่ ละเด็ก

1.4 โปรแกรมคดั กรองความเส่ยี งหญิงตง้ั ครรภ์เชิงรุก (Save Mom Operation) 4

1.5 โปรแกรมสร้างความรอบรสู้ �ำหรบั หญิงตง้ั ครรภ์ พ่อแม่ผ้ปู กครองเด็ก 0-6 ปี (9 ยา่ งเพ่ือสรา้ งลูก) 6

1.6 แนวทางในการคดั กรองภาวะเสีย่ ง 5 โรค 8

1.7 แนวทางในการดูแลสุขภาพชอ่ งปากหญิงตง้ั ครรภ ์ 29

1.8 แนวทางการควบคมุ และปอ้ งกันการขาดสารไอโอดีนในมารดาและทารก 30

1.9 แนวทางการคัดกรองสุขภาพจติ หญงิ ตง้ั ครรภท์ างสังคมจติ ใจ Psychosocial Clinic 31

1.10 แนวทางการดแู ลรกั ษาหญิงตง้ั ครรภท์ ใี่ ช้สารเสพตดิ 32

1.11 แนวทางการใหว้ คั ซนี ไข้หวดั ใหญใ่ นหญิงต้ังครรภ์ 33

1.12 รปู แบบการใหบ้ รกิ ารฝากครรภแ์ บบปกติใหม่ 34

(The New Normal Service Model for ANC)

2. การเฝ้าระวังและดูแลหญิงตง้ั ครรภ์ท่ีมภี าวะเสยี่ งสูง 38

2.1 โปรแกรม Maternal Near Miss 38

3. การเฝ้าระวงั การตายมารดา 39

3.1 ความหมายของการเฝ้าระวังการตายมารดา 39

3.2 ค�ำจำ� กัดความของ “อัตราสว่ นการตายมารดา” 39

3.3 มาตรการการปอ้ งกันและแก้ไขมารดาตาย เขตสุขภาพที่ 7 40

3.4 เกณฑก์ ารประเมนิ ความเสย่ี งของหญงิ ตงั้ ครรภ์ 41

(Health Area 7 Model Classifying Pregnancy)

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการดำ�เนินงาน อนามัยแม่และเดก็ เขตสุขภาพท่ี 7 ค

สารบญั (ตอ่ )

หนา้
3.5 ขั้นตอนการทบทวนสาเหตกุ ารตายมารดา 42
3.6 การสรปุ สาเหตกุ ารตายมารดา 43
3.7 การรายงานการตายมารดา 44
3.8 Template ทบทวน Dead Case 46

สว่ นที่ 2 แนวทางการดำ� เนนิ งานด้านเดก็ ปฐมวยั 47

1. การเฝา้ ระวังและสง่ เสรมิ พัฒนาการเด็กปฐมวยั 48

1.1 แนวทางการเฝ้าระวงั ส่งเสริมและคดั กรองพัฒนาการเด็กปฐมวัย 49

1.2 ระบบการก�ำกับติดตามข้อมูลการด�ำเนินงานการเฝา้ ระวงั และคัดกรองพฒั นาการเดก็ ปฐมวัย 52

1.3 ข้ันตอนการคัดกรองและบันทกึ ขอ้ มูลพัฒนาการตามชว่ งวัยของเด็กปฐมวยั โปรแกรม 53

Special pp.

2. การเฝา้ ระวงั และส่งเสริมภาวะโภชนาการเดก็ ปฐมวยั 54

2.1 แนวทางการเฝา้ ระวังและส่งเสริมโภชนาการเด็กปฐมวัยโดยเจา้ หน้าทสี าธารณสขุ และอสม. 55

2.2 แนวทางการป้องกันภาวะโลหติ จางจากการขาดธาตุเหล็กส�ำหรบั เดก็ อายุ 6 เดือน ถึง 5 ป ี 60

3. ทันตสุขภาพเด็กปฐมวัย 64

3.1 แนวทางการดแู ลสขุ ภาพช่องปากเดก็ ปฐมวัย 64

4. การจัดระบบบริการเด็กปฐมวยั แบบปกติใหม่ (New Normal) 65

4.1 การจัดระบบบริการคลินกิ สุขภาพเด็กด ี 65

4.2 ค�ำแนะนำ� สำ� หรับผู้บรหิ าร เจา้ ของสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวัย 68

4.3 ค�ำแนะนำ� ครู และผ้ดู ูแลเดก็ ดี 69

4.4 คำ� แนะน�ำผูป้ กครองในการดแู ลบุตรหลาน 70

เอกสารอ้างองิ 71
ภาคผนวก 73

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ง คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสุขภาพท่ี 7

สารบัญรูปภาพ

รูปท่ ี หน้า

1 แนวทางการเฝา้ ระวงั และดแู ลสุขภาพหญงิ ตง้ั ครรภ ์ 1

2 สัญญาณอันตรายเบ้อื งตน้ ท่ตี อ้ งเฝา้ ระวงั ในหญงิ ต้งั ครรภ์ ญาติ ครอบครวั และชมุ ชน 2

(Early Warning Signs)

3 QR Code Application Save Mom 4

4 Application Safe Mom 5

5 QR Code คมู่ ือการใชง้ านโปรแกรม Save Mom 5

6 QR Code 9 ยา่ งเพ่ือสร้างลกู 6

7 ขัน้ ตอนการสมคั รรบั บริการ 9 ยา่ งเพอ่ื สรา้ งลกู 7

8 Line 9 ย่างเพ่ือสร้างลูก 7

9 แนวทางในการคัดกรองภาวะเสีย่ ง 5 โรค 8

10 แนวทางการเฝ้าระวงั และดแู ลภาวะโลหติ จางในหญงิ ตัง้ ครรภ ์ 9

11 การตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ ารเพ่อื วินจิ ฉัยโรคธาลัสซเี มีย 10

12 แนวทางการบรกิ ารใหค้ �ำปรึกษาก่อนตรวจเลอื ดหาการติดเชือ้ เอชไอวี 11

กรณีฝากครรภแ์ บบคู่ในคลนิ กิ ฝากครรภ์

13 แนวทางการบริการใหก้ ารปรึกษาหญิงที่มาคลอดโดยไม่มผี ลการตรวจหาการตดิ เชอ้ื เอชไอวี 12

และกรณีไมไ่ ดฝ้ ากครรภ์

14 การคดั กรองโรคซฟิ ลิ ิสในหญงิ ต้ังครรภ ์ 15

15 การตดิ ตามหญิงต้ังครรภ์ทีผ่ ลเลอื ดพบโรคซิฟิลิสเพ่ือมารับการรักษา 16

16 การวินิจฉัยระยะของซิฟลิ สิ และการดแู ลรกั ษา 17

17 การตดิ ตามหลงั ได้รบั การรกั ษา ในหญงิ ตงั้ ครรภ์เปน็ ท่ีซฟิ ิลิส 18

18 การปฏบิ ัติต่อผู้สัมผัสโรค (สามีหรือค่เู พศสมั พันธ)์ ของหญิงตั้งครรภ์ท่เี ป็นซฟิ ิลสิ 19

19 ข้ันตอนการดำ� เนนิ งานป้องกนั และควบคมุ กลุ่มอาการดาวน์ เขตสุขภาพท่ี 7 20

20 ขั้นตอนการด�ำเนินงานปอ้ งกันและควบคมุ กลมุ่ อาการดาวน์ จงั หวดั ขอนแก่น 21

21 การแบง่ โซนการเจาะนำ้� คร่ำ� และยุตกิ ารต้งั ครรภ์ของแต่ละโรงพยาบาล จงั หวดั ขอนแกน่ 22

22 แนวทางการดำ� เนนิ งานปอ้ งกันและควบคมุ กลุ่มอาการดาวน์ จังหวดั ร้อยเอ็ด และมหาสารคาม 23

23 แนวทางการด�ำเนนิ งานปอ้ งกนั และควบคมุ กล่มุ อาการดาวน์ จงั หวัดกาฬสินธุ ์ 24

24 แนวทางการรายงานผลการตรวจคัดกรองทารกกล่มุ อาการดาวน ์ 25

25 แนวทางการดแู ลหญงิ ตั้งครรภแ์ ละทารกเพ่อื ปอ้ งกันการถ่ายทอดโรคไวรสั ตบั อกั เสบ บี จากแมส่ ลู่ ูก 26

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ค่มู ือ แนวทางการดำ�เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสุขภาพที่ 7 จ

สารบญั รูปภาพ(ต่อ)

รปู ท่ ี หน้า

26 แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปากหญิงตัง้ ครรภ ์ 29

27 แนวทางการควบคมุ และป้องกนั การขาดสารไอโอดีนในมารดาและทารก 30

28 แนวทางการคดั กรองสุขภาพจิตหญิงตงั้ ครรภ์ทางสังคมจติ ใจ Psychosocial Clinic 31

29 แนวทางการดูแลรักษาหญิงตัง้ ครรภ์ทใ่ี ช้สารเสพตดิ 32

30 QR Code คมู่ ือการใช้งานโปรแกรม Maternal Near Miss 38

31 มาตรการการปอ้ งกนั และแก้ไขมารดาตาย เขตสขุ ภาพที่ 7 40

32 เกณฑก์ ารประเมินความเสี่ยงของหญงิ ตัง้ ครรภ์ (Health Area 7 Model Classifying Pregnancy) 41

33 การรายงานการตายมารดา 44

34 Template ทบทวน Dead Case 46

35 แนวทางการด�ำเนนิ งานดา้ นเดก็ ปฐมวยั 47

36 แนวทางการเฝ้าระวงั ส่งเสริมและคัดกรองพัฒนาการเด็กปฐมวัย 49

37 ระบบการก�ำกบั ติดตามข้อมูลการด�ำเนินงานเฝ้าระวงั และคดั กรองพฒั นาการเด็กปฐมวยั 52

38 ข้ันตอนการคดั กรองและบนั ทกึ ขอ้ มูลพฒั นาการตามช่วงวยั ของเดก็ ปฐมวัย โปรแกรม Special pp. 53

39 แนวทางการเฝ้าระวังและส่งเสรมิ ภาวะโภชนาการเดก็ ปฐมวยั โดยเจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ และ อสม. 55

40 เครื่องชง่ั น้�ำหนกั 56

41 วิธีการชั่งน้ำ� หนัก 56

42 เคร่ืองวัดความยาว (แบบนอน)/ วัดส่วนสูง (แบบยืน) 57

43 การวดั ความยาว หรือวดั ทา่ นอน 57

44 การวดั ส่วนสูง หรือวัดท่ายืน 58

45 การแปลผลการเจรญิ เติบโต และแนวทางการดแู ลภาวะโภชนาการเด็กปฐมวยั 60

46 แนวทางการปอ้ งกนั ภาวะโลหติ จางจากการขาดธาตเุ หล็ก ในสถานบรกิ ารสาธารณสขุ 61

47 ผลเสยี ต่อการขาดธาตเุ หลก็ ในเด็กปฐมวยั และเดก็ วัยเรียน 62

48 แนวทางการปอ้ งกนั ภาวะโลหติ จางจากการขาดธาตุเหล็ก 63

49 แนวทางการดแู ลสขุ ภาพชอ่ งปากเด็กปฐมวยั 64

50 การจัดระบบบริการคลินิกเดก็ สขุ ภาพดี ภายใตส้ ถานการณ์การแพรร่ ะบาดของ COVID-19 67

51 คำ� แนะน�ำส�ำหรับผู้บรหิ าร เจ้าของสถานพัฒนาเดก็ ปฐมวยั 68

52 ค�ำแนะนำ� ครู และผูด้ ูแลเด็ก 69

53 ค�ำแนะนำ� ผ้ปู กครองในการดแู ลบุตรหลาน 70

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ฉ คู่มอื แนวทางการดำ�เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7

สารบัญตาราง

ตารางที ่ หนา้

1 เกณฑป์ ระเมนิ ความเสีย่ งของหญงิ ตัง้ ครรภเ์ มอ่ื มาฝากครรภค์ ร้ังแรกตามสมดุ บนั ทึกสุขภาพแมแ่ ละเด็ก 3

2 การใหย้ าตา้ นเอชไอวใี นหญงิ ตัง้ ครรภ์เพ่ือการรกั ษาและปอ้ งกนั การถา่ ยทอดเช้ือเอชไอวีจากแมส่ ูล่ กู 13

3 แบบคัดกรองหญิงตงั้ ครรภ์ทรี่ ับบริการวัคซีนปอ้ งกนั โรคไข้หวัดใหญต่ ามฤดูกาล 33

4 ตารางนดั ตรวจครรภ์ 36

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คูม่ ือ แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7 1

สว่ นที่ 1 แนวทางการเฝ้าระวงั การดำ� เนนิ งานดา้ นมารดา

1. การเฝา้ ระวงั และดูแลสุขภาพหญงิ ต้งั ครรภ์
1.1 แนวทางการเฝา้ ระวังและดูแลสุขภาพหญิงต้ังครรภ์

แนวทางการเฝ้าระวังและดูแลสขุ ภาพหญิงต้ังครรภ์

การเฝ้าระวงั และ การเฝา้ ระวงั หญิงตั้งครรภท์ ม่ี ภี าวะเสย่ี ง การเฝ้าระวงั การตายมารดา
ดูแลสุขภาพหญงิ ต้งั ครรภ์

สัญญาณอันตรายเบือ้ งตน้ ทตี่ อ้ งเฝา้ ระวังในหญิง โปรแกรม Maternal Near Miss (หนา้ 34) ความหมายของการเฝ้าระวงั การตายมารดา
ต้ังครรภ์ (Early Warning Signs) (หน้า 2) (หนา้ 39)

เกณฑป์ ระเมนิ ความเสย่ี งของหญิงตง้ั ครรภ์เม่ือมาฝากครรภค์ ร้ัง ค�ำจำ� กดั ความของ “อัตราสว่ นการตายมารดา”
แรกตามสมดุ บนั ทกึ สุขภาพแม่และเด็ก (หนา้ 3) (หน้า 39)

โปรแกรมคดั กรองความเส่ียงหญงิ ตัง้ ครรภเ์ ชิงรุก (Save Mom Operation) (หนา้ 4) มาตรการการปอ้ งกันและแก้ไขมารดาตาย
เขตสขุ ภาพที่ 7 (หนา้ 40)
โปรแกรมสรา้ งความรอบรูส้ �ำหรับหญงิ ตั้งครรภ์ พอ่ แมผ่ ู้ปกครองเดก็ 0-5 ปี (9 ย่างเพอื่ สรา้ งลูก) (หนา้ 6)

แนวทางในการคดั กรองภาวะเสย่ี ง 5 โรค ภาวะโลหิตจาง/ธาลสั ซเี มีย (หน้า 9,10) เกณฑก์ ารประเมนิ ความเสี่ยงของหญิงตง้ั ครรภ์
(หน้า 8) HIV (หน้า 11,12) (Health Area 7 Model Classifying Pregnancy)

(หน้า 41)

ซฟิ ิลิส (หน้า 15-19) ขั้นตอนการทบทวนสาเหตุการตายมารดา (หน้า 42)

กลมุ่ อาการดาวนซ์ ินโดรม (หนา้ 20-24) การสรุปสาเหตุการตายมารดา (หน้า 43)
การรายงานการตายมารดา (หน้า 44)
ไวรสั ตับอกั เสบบี (หน้า 26-27) Template ทบทวน Dead Case (หนา้ 46)

การดแู ลสุขภาพชอ่ งปาก (หนา้ 29)

แนวทางการควบคุมและปอ้ งกันการขาดสารไอโอดนี
ในมารดาและทารก (หนา้ 30)

แนวทางการคดั กรองช่วยเหลอื กลุ่มเสีย่ งด้านสงั คมจิตใจ
Psychosocial Clinic (หน้า 31)

แนวทางการดูแลรกั ษาหญงิ ตั้งครรภ์ทใ่ี ช้สารเสพติด (หน้า 32)
แนวทางการใหว้ คั ซนี ไขห้ วัดใหญ่ในหญิงต้งั ครรภ์ (หนา้ 33)

รปู แบบการให้บริการฝากครรภ์แบบปกติใหม่ (หน้า 34)

รปู ท่ี 1 แนวทางการเฝ้าระวังและดูแลสขุ ภาพหญงิ ตั้งครรภ์

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

2 คมู่ อื แนวทางการดำ�เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7

1.2 สญั ญาณอนั ตรายเบอ้ื งตน้ ทตี่ อ้ งเฝา้ ระวงั ในหญงิ ตงั้ ครรภ์ ญาติ ครอบครวั และชมุ ชน
(Early Warning Signs)

ค�ำนยิ าม
Early Warning Signs คอื อาการหรอื อาการแสดงในระยะแรกเริ่มท่ีส�ำคัญ ที่เปน็ สัญญาณบ่งบอกถึง
อนั ตรายทจ่ี ะเกิดขนึ้ กบั หญงิ ตั้งครรภ์ โดยประเมินจากการซกั ประวตั ิ ตรวจร่างกาย และสัญญาณชีพท่ผี ดิ ปกติ
เพ่อื ให้ไดร้ บั การรกั ษาพยาบาลจากทมี สหวิชาชีพได้อย่างทันท่วงที

สญั ญาณอนั ตรายเบ้ืองต้นที่ตอ้ งเฝา้ ระวังในหญิงต้งั ครรภ์
ญาติ ครอบครวั และชุมชน (Early warning signs)

โรคหัวใจขณะต้ังครรภ์ เบาหวานขณะต้ังครรภ์

บวมผิดปกติ เชน่ เท้าบวม หนา้ แขง้ มอี าการผดิ ปกติ เชน่ เหนอ่ื ย เวยี นหวั
บวม เปลือกตาบวม หอบเหนื่อย เหงื่อออกมากตัวเย็น คล่ืนไส้
เหน่ือยง่าย กว่าเดิม แน่นหน้าอก อาเจียน หอบ ผลน้�ำตาลในเลือด
เจ็บหน้าอก นอนราบแล้วเหน่ือย
มากข้ึน หน้ามืด เป็นลม หมดสติ ภาวะติดเช้ือ
วงิ เวียน ในมารดาหลังคลอด

ครรภ์เปน็ พษิ นำ้� ใสๆ ออกทางชอ่ งคลอด (นำ�้ เดนิ )
ไข้ ปัสสาวะแสบขัด ปวดหน่วง
ปวดหัว วงิ เวยี น ตาพรา่ มวั บ้านหมนุ ทอ้ งนอ้ ย
เจบ็ ใตล้ นิ้ ป่ี หรือ เหนอ่ื ยหอบ หายใจ
ไม่อ่ิม ขาบวม เท้าบวมกดแล้วบุ๋ม ลูกตายในท้อง
ความดันโลหิต มากกว่า 140/90
มิลลิเมตรปรอท ลกู ดน้ิ นอ้ ยกว่า 10 ครัง้ ตอ่ วนั หรือ
ดิ้นมากผิดปกติ ตั้งครรภ์เกิน
คลอดกอ่ นกำ� หนด กำ� หนดคลอด อายคุ รรภ์ 41 สปั ดาห์
ยังไม่คลอด ควรไปพบแพทย์
ปวดหนว่ งทอ้ งน้อย ปวดเอว ทอ้ งปน้ั
แต่ละคร้ังห่างกันน้อยกว่า 10 นาที ตกเลอื ดหลังคลอด
ต่อเน่ืองกัน 4 ครั้งขึ้นไป น้�ำใสๆ
ออกทางช่องคลอด (น�้ำเดิน) เลือด หลังคลอด น�้ำคาวปลากลับมามี
ออกทางชอ่ งคลอด สีเข้มข้ึนหลังคลอด ยอดมดลูก
ลอยตัวสูงกว่าเดิม (ปกติควรลด
ระดับลงเรือ่ ย ๆ)

หากมีอาการดังกลา่ ว ต้องรบี ไปโรงพยาบาลใกลบ้ า้ นใหเ้ ร็วทสี่ ดุ

รูปท่ี 2 สญั ญาณอันตรายเบ้อื งต้นทต่ี ้องเฝา้ ระวังในหญิงตัง้ ครรภ์ ญาติ ครอบครัวและชุมชน
(Early Warning Signs)

ทมี่ า: ข้อสง่ั การมาตรการปอ้ งกันและแกไ้ ขมารดาตาย เขตสุขภาพท่ี 7 ปงี บประมาณ 2562
ปรบั ปรงุ ปีงบประมาณ 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามัยแม่และเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7 3

1.3 เกณฑ์ประเมินความเสี่ยงของหญิงต้ังครรภ์เม่ือมาฝากครรภ์คร้ังแรกตามสมุดบันทึก
สุขภาพแมแ่ ละเด็ก

ตารางที่ 1 เกณฑป์ ระเมนิ ความเสย่ี งของหญงิ ตง้ั ครรภเ์ มอ่ื มาฝากครรภค์ รง้ั แรกตามสมดุ บนั ทกึ สขุ ภาพแมแ่ ละเดก็

เกณฑป์ ระเมินความเส่ยี งของหญงิ ต้งั ครรภ์เมื่อมาฝากครรภ์ครั้งแรก

รายการความเสีย่ ง ไม่มี มี

ประวัตอิ ดตี

1. เคยมที ารกตายในครรภ์หรือเสยี ชวี ติ แรกเกดิ (1 เดือนแรก)

2. เคยแทง้ ≥ 3 ครั้งติดต่อกัน

3. เคยคลอดบุตรน�้ำหนกั น้อยกวา่ 2,500 กรมั หรือคลอดเม่ืออายุครรภ์นอ้ ยกว่า 37 สปั ดาห์

4. เคยคลอดบุตรนำ้� หนักมากกว่า 4,000 กรัม

5. เคยเข้ารับการรักษาพยาบาลความดันโลหิตสูงระหวา่ งต้ังครรภ์หรือครรภเ์ ปน็ พษิ

6. เคยผ่าตัดอวยั วะในระบบสบื พันธ์ุ เช่น เนอื้ งอกมดลกู ผา่ ตดั คลอด ผูกปากมดลูก ฯลฯ

ประวัตปิ จั จุบนั ครัง้ ที่ 1 คร้ังที่ 2 ครั้งท่ี 3 ครั้งท่ี 4 ครง้ั ท่ี 5
ไมม่ ี มี ไมม่ ี มี ไมม่ ี มี ไมม่ ี มี ไมม่ ี มี

7. ครรภ์แฝด

8. อายุ < 17 ปี (นบั ถงึ EDC)

9. อายุ > 35 ปี (นบั ถงึ EDC)

10. Rh Negative

11. เลือดออกทางชอ่ งคลอด

12. มีก้อนในองุ้ เชงิ กราน

13. ความดนั โลหิต Diastolic ≥ 90 mmHg

14. BMI < 18.5 กก./ตรม.

ประวตั ทิ างอายรุ กรรม

15. โลหิตจาง

16. โรคเบาหวาน

17. โรคไต

18. โรคหวั ใจ

19. ตดิ ยาเสพตดิ ตดิ สรุ า สบู บุหรี่ คนใกล้ชดิ สบู บุหรี่

20. โรคอายรุ กรรมอ่ืนๆ เช่น ไทรอยด์ SLE ฯลฯ

(โปรดระบุ)....................................................................

21. อื่นๆ โปรดระบุ.......................................................

ผู้ประเมิน …………..… …………..… …………..… …..………… …………..…

วันที่ …………..… …………..… …………..… …………..… …………..…

ท�ำเครื่องหมาย √ เมอื่ พบความเสี่ยง × กรณีไม่พบความเส่ยี ง ถา้ พบคำ� ตอบถูก √ ในข้อใดข้อหน่ึง
แสดงวา่ ผตู้ ง้ั ครรภร์ ายนเ้ี ปน็ การตงั้ ครรภเ์ สย่ี งตอ้ งสง่ เพอ่ื ไดร้ บั การดแู ลและ/หรอื ประเมนิ เพม่ิ เตมิ โดยสตู แิ พทย์
ที่มา: สมดุ บันทกึ สุขภาพแมแ่ ละเดก็ พ.ศ. 2561

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

วตั ถุประสงค์
1. เพ่อื เฝา้ ระวงั หญิงตง้ั ครรภเ์ สีย่ งเชงิ รกุ
2. เพื่อ4พัฒคนู่มาือวแนิธวีกทาางกรารปด�ำ รเนะินงเามน อินนาคมัยวแมา่แมละเเดส็ก่ียเขตงสหุขภญาพทิงี่ ต7 ้ังครรภ์ให้มีประสิทธิภาพ สามารถระบุหญิงต้ังครรภ์เส่ียง
และต าแ1ห.4น ่งโทปอ่ีรแยกู่ รเพมค่ือดัหกนรว่อยงคบวราิกมาเรสส่ียางหมญาริงถตต้ังคดิ รตราภมเ์ ชเงิ ขร้ากุ ถ(ึงSaแvลeะMใหo้กmารOดpแู eลrรaักtiษonาไ)ด้อย่างรวดเร็ว
3. สามาวรตั ถถตปุ ิดระตสางมคก์ ารประเมินความเสี่ยงหญิงตั้งครรภ์จนถึงหลังคลอดได้อย่างต่อเนื่อง มีประสิทธิภาพ
และส าม าร1ถ. ตเรพวอ่ื จเฝส้าอระบวไังดหญ้ งิ ต้งั ครรภเ์ สีย่ งเชงิ รกุ

2. เพื่อพัฒนาวิธีการประเมินความเสี่ยงหญิงตั้งครรภ์ให้มีประสิทธิภาพ สามารถระบุหญิงต้ังครรภ์

การใช้ A1p.pรlะ มเiสcบปี ยี่ aรบง ะtแสiลIoิทO3ะธn.ต S ิภ�ำแาsสสพหaาานมvแม่งาลeทาระอ่ี รถสmยถาตู่มิเดเoพาขตร่ือm้าาถหใมตนชรกส่วว้ทายาจรี่บสหUปรอรกิรบrาะlบั ไ:รเดหสมh้ าินญtมคtาิงpวรตถา:/ตม้ัง/ิดเคsสตaร่ียาvรมงeภหเขmญ์ ้าอิงถoสตึงm้ังมแคล..รaะแรใnหภลa้ก์จะmานสรถดaถึงูแiาห.ลmนรลกัับงoษครpาลไกิ hอดาอ้.ดgรยไoด่าง.้อtรhยวด่า/เงlรoต็ว่gอiเnน่ือแงละ QR
Code น้ี

การใช้ Application save mom ส�ำหรบั หญงิ ตงั้ ครรภ์ อสม. และสถานบรกิ าร
1. ระบบ IOS สามารถเข้าใช้ที่ Url: http://savemom.anamai.moph.go.th/login และ
QR Code นี้

รปู ทรี่ 3ปู ทQี่ 3RQCRoCdoedeAAppppllicicaatitoinonSavSeavMeomMom

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแม่และเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7 5

2. ระบบ Android สามารถดาวนโ์ หลด “Application Safe Mom” ไดท้ ี่ Play store และสามารถ
ลงทะเบียนไดเ้ ลย

รูปท่ี 4 Application Safe Mom
โดยสามารถศกึ ษาคมู่ อื การใช้งานได้จาก QR Code น้ี

http://wow.in.th/9A4X
รูปที่ 5 QR Code คูม่ ือการใชง้ านโปรแกรม Save Mom
หมายเหตุ: หากโหลด Application ผ่านระบบ Android ให้ใชค้ �ำวา่ “Safe Mom” เพื่อการค้นหาทถี่ กู ต้อง

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

6 คูม่ ือ แนวทางการดำ�เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7

1.5 โปรแกรมสร้างความรอบรู้ส�ำหรับหญิงต้ังครรภ์ พ่อแม่ผู้ปกครองเด็ก 0-6 ปี
(๙ ยา่ งเพื่อสรา้ งลกู )

๙ ย่างเพื่อสร้างลูก คืออะไร

- เป็นนวัตกรรมการส่ือสารสำ� หรับพ่อแม่ ผ้ปู กครอง
ของเดก็ วยั 0-6 ปี
- ให้ความรู้และแนะน�ำกิจกรรมเพื่อพัฒนาลูก
ดา้ นตา่ ง ๆ ตามชว่ งวยั ของลกู และกระตนุ้ ใหพ้ อ่ แม่
น�ำกิจกรรมไปทดลองท�ำ เป็นระบบอัตโนมัติ
ท่สี ่งข้อมลู ผา่ น Line ทุกวัน วนั ละ 1 คร้ัง
- ข้อมูลที่ได้รับ คือข้อมูลที่คัดเลือกมาแล้วว่า
เหมาะสมกับการดูแลเด็กวัยนี้ มีทั้งข้อความ
อนิ โฟกราฟฟิค และวิดีโอ เพ่ือเพิ่มความเข้าใจ
- บางวันอาจมีค�ำถามท่ีช่วยทดสอบความเข้าใจ
ของเน้ือหา กระตุ้นความสนใจ หรือติดตาม
การปฏิบตั ิได้ด้วย
ทีม่ า: องค์กรทุนเพอื่ เด็กแหง่ สหประชาชาติ (UNICEF) พ.ศ. 2561
การลงทะเบียนผ่าน LINE ได้ โดยการคลิกลิงก์ http://bit.ly/9yangth แล้วเพ่ิม 9 ย่าง
เพ่อื สร้างลกู เป็นเพ่อื น หรอื เพ่ิม @9yangth เป็นเพือ่ น (ตอ้ งมี @ ดว้ ย) แล้วท�ำตามขั้นตอนในขอ้ ความทไี่ ด้รับ

http://bit.ly/9yangth
รูปที่ 6 QR Code 9 ย่างเพ่ือสร้างลกู

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเดก็ เขตสุขภาพท่ี 7 7

รปู ที่ 7 ขนั้ ตอนการสมคั รรับบริการ 9 ยา่ งเพอื่ สรา้ งลูก

รูปที่ 8 Line 9 ยา่ งเพ่อื สร้างลูก

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

8 คมู่ อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แม่และเด็ก เขตสขุ ภาพท่ี 7

1.6 แนวทางในการคดั กรองภาวะเสีย่ ง 5 โรค

5แนวทางในการคดั กรองภาวะเสย่ี ง โรค

แนวทางการคัดกรองภาวะโลหิตจาง/ธาลสั ซเี มีย

แนวทางการคัดกรองเอชไอวีในหญงิ ต้งั ครรภแ์ ละสามี

แนวทางการคัดกรองโรคซิฟลิ สิ ในหญงิ ต้งั ครรภ์

แนวทางการดำ� เนนิ งานการป้องกนั และ
ควบคมุ กลุ่มอาการดาวน์

แนวทางการดูแลหญงิ ต้ังครรภแ์ ละทารกเพ่อื ป้องกนั
การถ่ายทอด ไวรสั ตบั อกั เสบ บี จากแม่สู่ลกู

รูปที่ 9 แนวทางในการคัดกรองภาวะเสี่ยง 5 โรค

วตั ถปุ ระสงค์

1. เพื่อค้นหาและให้การดูแลรักษาโรคหรือความผิดปกติท่ีมีมาก่อนการต้ังครรภ์ ซึ่งอาจจะมีผลกระทบ
ต่อการต้ังครรภ์
2. เพ่อื ค้นหาความพกิ ารแตก่ ำ� เนิดของทารกในครรภ์

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

1.6.1 การคดั กรองภาวะโลหติ จาง/ธาลัสซีเมยี
1.6.1.1 แนวทางการเฝ้าระวงั และดูแลภาวะโลหติ จางในหญิงตงั้ ครรภ์

คมู่ อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7 9 - ตรวจ Lab 1หญงิ ต้ังครรภ์รายใหม่
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7 - คดั กรองธาลัสซีเมีย MCV/MCH/ DCIP
- คำ�แนะนำ�ด้านโภชนาการ (อาหารทม่ี ีธาตุเหล็กสงู ) ถ้าคัดกรองธาลัสซีเมยี MCV/MCH/DCIP ผดิ ปกติ
- ใหค้ วามรู้/คำ�แนะนำ� ใหส้ ง่ ตรวจต่อตามแนวทางการดแู ลธาลสั ซเี มีย

Hct ≥ 33 vol% Hct < 33 vol%

Hct ≥ 36 vol% Hct ≥ 33-35.9 vol% ในกรณหี ญิงตั้งครรภ์มารับบริการช้า ติดตาม Hct ที่ GA 32 Wks
ตดิ ตาม Hct ท่ี GA 32 Wks ติดตาม Hct ที่ GA 20 Wks ให้ตดิ ตาม Hct หา่ งจากครั้งแรก 8 wks
Obimin-AZ /Triferdine

Hct ลดลง/ คงท่ี Hct เพ่มิ ขึ้น

Hct ≥ 33 vol% Hct < 33 vol% Hct ≥ 33 vol% Hct < 33 vol% - ค้นหาสาเหตุและใหก้ ารรกั ษา - Rx ต่อจน /Hct ≥ 33 vol%
Obimin AZ/Triferdine 1X1 PC - F/U ตามแนวทางการรักษาของแพทย์ - Rx ตอ่ จนกระทัง่ คลอด
- ANC ปกติ
- ANC High risk clinic
ติดตาม Hct ที่ GA 32 Wks - Stool exam/Occult Blood* หมายเหตุ Stool exam* พบผลบวกให้ Rx. ดังน้ี
Hct ≥ 33 vol% Hct < 33 vol% - เพม่ิ ยาเสริมธาตุเหล็ก - Albendazole 400 mg รับประทานครั้งเดยี ว
(Ferrous fumarate (200mg) 1x2 PC)
- Mebendazole 500 mg รบั ประทานคร้ังเดียว

- Levamisole 2.5 มิลลิกรัมตอ่ กิโลกรัม รบั ประทานคร้งั เดียว

- Pyrantel 10 มลิ ลกิ รัมตอ่ กิโลกรัม รบั ประทานครง้ั เดยี ว
Rx หลงั อายคุ รรภ์ 3 เดือน

รปู ที่ 10 แนวทางการเฝา้ ระวงั และดูแลภาวะโลหติ จางในหญิงตง้ั ครรภ์
ทม่ี า: ข้อสงั่ การมาตรการป้องกนั และแก้ไขมารดาตาย เขตสขุ ภาพที่ 7 ปงี บประมาณ 2561

10 ค่มู อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แม่และเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7

1.6.1.2 การตรวจทางหอ้ งปฏบิ ัติการเพ่ือวนิ จิ ฉัยโรคธาลสั ซเี มยี

ตัวอย่าง EDTA Blood

ตรวจคัดกรองโดยใช้ OF + DCIP หรอื MCV/ MCH + DCIP

ผลตรวจการคดั กรองเปน็ -/- ผลการตรวจคดั กรองเป็น -/+ หรือ +/- หรือ +/+

Non-thalassemia or ตรวจ Hb typing
Non-clinically significant thalassemia โดย HPLC/ LPLC/ CE

A2A A2A EA EA EE
(HSbusAp2e<ct4ed%) β -(tHhbalAa2ss4e-m8 i%a )trait (Hb E ≥ 25 %) (Hb E < 25 %) (Hb E ≥ 80 %)
∝- thalassemia Homozygous Hb E
with or without Hb E trait Suspected with or without
∝- thalassemia Hb E trait ∝- thalassemia
with or without
∝- thalassemia

PCR for
∝- thalassemia

Thalassemia disease
• β∝∝--βtthh-atahlalaaslssasesemsmeimaia::iaAA:22FEA,AEBBFa,artrA’t2s’FsAH/ ,/CESCFSAEAA2BAaBrta’rst’s H

•
•

• อ่ืนๆ: EF Bart’s/ CS EF Bart’s

รปู ที่ 11 การตรวจทางห้องปฏบิ ัตกิ ารเพอ่ื วินิจฉยั โรคธาลสั ซีเมีย
ทีม่ า: คู่มือทางหอ้ งปฏิบัตกิ ารการตรวจวินิจฉยั ธาลัสซีเมียและฮีโมโกลบินผดิ ปกติ ปี พ.ศ. 2558

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แม่และเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7 11

1.6.2 แนวทางการคดั กรองเอชไอวใี นหญงิ ตั้งครรภ์และสามี
1.6.2.1 แนวทางการบริการให้ค�ำปรึกษาก่อนตรวจเลือดหาการติดเชื้อเอชไอวี
กรณฝี ากครรภ์แบบค่ใู นคลินิกฝากครรภ์

หญงิ ต้งั ครรภ์และสามี

ใหก้ ารปรกึ ษาก่อนตรวจเลอื ดหาการตดิ เชือ้ เอชไอวีแบบคู่

สมัครใจตรวจ ไม่สมัครใจตรวจเลือด (ท้งั คู่/คนใดคนหนงึ่ )
ตรวจเลอื ด ใหก้ ารปรึกษาและขอ้ มลู การตรวจเลือดเพอ่ื ดูแลบตุ รในครรภ์

ผลเลอื ดลบทง้ั คู่ ภรรยาผลเลอื ดลบ ผลเลอื ดบวกทั้งคู่ ผลเลอื ดตา่ ง ยนื ยนั ไมต่ รวจเลอื ด
สามีไมท่ ราบผลเลอื ด

มีพฤติกรรมเสีย่ งตอ่ การ ติดตามให้การปรกึ ษาต่อเนือ่ ง ดแู ลตามแนวทาง ภรรยาเลอื ดลบ ภรรยาเลือดบวก ติดตามใหก้ ารปรกึ ษา
ติดเช้อื เอชไอวีหรืออยใู่ น เพ่อื ใหส้ มัครใจตรวจโดยเรว็ ใน ของ PMTCT สามีเลือดบวก สามเี ลือดลบ ตอ่ เนือ่ งเพอ่ื ให้สมัครใจ
ทุกโอกาสทีท่ ำ�ได้ ไมว่ า่ จะเป็น และสง่ ตอ่ เขา้ สู่
window period กอ่ นคลอด ระหว่างคลอดและ ระบบการรักษา ส่งตอ่ สามีเข้าสู่การรกั ษา ดแู ลตามแนวทางการป้องกันการ
ไมม่ ี HIV และดแู ลภรรยาให้ได้รบั ถ่ายทอดเชอ้ื เอชไอวีจากแม่ส่ลู ูก
หลงั คลอด และใหย้ าตา้ นเอชไอวี โดยไมใ่ หห้ ยดุ ยา
มี การรกั ษาต่อเน่ือง หลังคลอดไม่ว่าจะมี CD4 เทา่ ใด

- ให้การปรึกษาและให้ข้อมูล - ให้การปรึกษาและให้ข้อมูลการ - หากมคี วามเส่ียงในระยะ window period พจิ ารณาตรวจเลอื ดซ�ำ้ เมอื่ ครบ 1 เดือน
การป้องกันโรคติดต่อทางเพศ ปอ้ งกนั โรคตดิ ต่อทางเพศสมั พันธ์ - เน้นการป้องกนั การถา่ ยทอดเช้อื เอชไอวไี ปสูค่ ู่ และใช้ถุงยางอนามัยอย่างสม่ำ� เสมอ
สมั พนั ธ์ เพือ่ ลดโอกาสการติดเชอ้ื - แนะน�ำมาตรวจเลือดซ�้ำอีกเมื่อ พจิ ารณายา PrEP ในรายทมี่ ีขอ้ บง่ ชี้
เอชไอวใี นอนาคต ครบ 1 เดอื น - คัดกรองโรคตดิ ตอ่ ทางเพศสมั พนั ธจ์ ากคู่
- ดูแลฝากครรภ์ตามปกติ - ใหผ้ ้ทู ีต่ ิดเชอ้ื กนิ ยาต้านเอชไวรัส ไมว่ า่ จะมี CD4 เทา่ ใด

รปู ท่ี 12 แนวทางการบริการให้คำ� ปรึกษาก่อนตรวจเลือดหาการตดิ เช้ือเอชไอวี
กรณีฝากครรภ์แบบคใู่ นคลินกิ ฝากครรภ์

ท่มี า: แนวทางการตรวจรกั ษาและปอ้ งกนั การติดเชือ้ เอชไอวี ประเทศไทย ปี 2560

หมายเหตุ 1) หญงิ ตงั้ ครรภแ์ ละสามคี วรไดร้ บั บรกิ ารใหก้ ารปรกึ ษาแบบคเู่ พอื่ การตรวจหาการตดิ เชอ้ื เอชไอว/ี
ซิฟิลิส โดยหญิงตั้งครรภ์ควรได้รับการตรวจหาการติดเช้ือเอชไอวีและซิฟิลิสที่แรกรับและ
ท่ีอายุครรภ์ 28-32 สัปดาห์
2) การตรวจหาการติดเชอ้ื เอชไอวี/ซฟิ ลิ สิ ควรใชก้ ารตรวจทรี่ ผู้ ลในวนั นนั้ เลย (Same day test
result) หรือให้ได้ผลโดยเร็วท่ีสุด โดยเฉพาะกรณีท่ีมีความเส่ียงจะไม่กลับมาติดตามผลเลือด
เชน่ สามหี ญงิ ตง้ั ครรภ์ หรือกรณหี ญงิ ฝากครรภช์ า้ กวา่ 28 สปั ดาห์

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

12 คู่มือ แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7

1.6.2.2 แนวทางการบริการให้การปรึกษาหญิงท่ีมาคลอดโดยไม่มีผลการตรวจหาการ
ติดเช้อื เอชไอวี และกรณไี ม่ไดฝ้ ากครรภ์

ใหค้ ำ�ปรกึ ษาและแนะนำ�ให้ ไมย่ ินดี ให้คำ�ปรึกษาและ ไมย่ ินดี ใหค้ �ำปรึกษาซำ�้ และ
ตรวจหาการตดิ เช้ือเอชไอวี แนะนำ�ใหต้ รวจหา แนะนำ� ใหต้ รวจหา
การตดิ เชือ้ เอชไอวี การติดเช้ือเอชไอวีใน
ในช่วงหลังคลอด ในชว่ งหลังคลอด ทารกจนกระทง่ั ยอม
ยนิ ดใี ห้ตรวจ ตรวจโดยสมัครใจ
ยินดใี ห้ตรวจ
ตรวจเลือดแบบรผู้ ลเร็ว
ยินดใี หต้ รวจ
Reactive Non-reactive Anti-HIV
Positive
- ใหก้ ารปรึกษาเบอ้ื งต้นเพอื่ แจ้งผลเลือดบวก - ให้การดูแลหลังคลอดตามปกติและให้การปรึกษา Negative
- เริ่มให้ยาต้านเอชไอวีแก่หญิงต้ังครรภ์และ หลังตรวจเลือด
ทารกแรกเกิด - แจ้งผลเลือด หากมคี วามเสีย่ งต่อการตดิ เชอ้ื หรือ - ให้การปรึกษาเบื้องต้นเพื่อแจ้งผล
- ให้การปรึกษาเร่ืองวิธีการคลอดและ อยูใ่ น Window period แนะน�ำให้มาตรวจเลอื ด เลอื ดบวก
พจิ ารณาเลอื กวิธีคลอด ซ้ำ� เม่อื อายคุ รบ 1 เดือน - เริ่มให้ยาต้านเอชไอวีเพ่ือการรักษา
- งดให้นมแมห่ ลังคลอด - ให้ค�ำปรึกษาเพื่อป้องกันการติดเชื้อต่อไปใน แก่มารดา กรณที เ่ี ด็กอายุนอ้ ยกว่า 2 วนั
อนาคต - งดให้นมแม่หลังคลอด
- แนะน�ำให้สามรี บั ค�ำปรกึ ษาและตรวจเลือด

ส่งตวั อยา่ งเลือดตรวจหาการติดเชอ้ื เอชไอวี

- ให้การปรกึ ษาหลังตรวจเลอื ด
- เรมิ่ ให้กินนมแม่

Positive Negative
- ใหก้ ารปรึกษาหลังตรวจเลอื ด - ให้การปรกึ ษาหลงั ตรวจเลอื ด
- แจ้งผลเลือด - หยุดการใหย้ าต้านเอชไอวแี กท่ ารก
- ป้องกนั การถ่ายทอดเช้อื โดยการมเี พศสมั พันธอ์ ย่างปลอดภัย - เริม่ ให้กินนมแม่
- แนะนำ� ใหส้ ามีรบั คำ� ปรึกษาและตรวจเลือด
- ใช้วดี ที ัศน์หรือภาพพลิกในการให้สุขศึกษาตามความจ�ำเป็น
- ใช้ยาตา้ นเอชไอวแี กท่ ารกจนครบ
- งดให้นมแม่

รปู ท่ี 13 แนวทางการบรกิ ารให้การปรกึ ษาหญิงท่มี าคลอดโดยไมม่ ผี ลการตรวจหาการติดเชือ้ เอชไอวี
และกรณไี ม่ได้ฝากครรภ์

ทีม่ า: แนวทางการตรวจรกั ษาและป้องกนั การตดิ เช้อื เอชไอวี ประเทศไทย ปี 2560

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

13
13
คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแม่และเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7 13

ตา 11ตตราา..า66 รรง..าาท22Aงง ..่ีnทท332 tีี่่ eกก22กp าาากกaรรราาrใใใtรรหหหuใใ1ยย้้หหย้m.าา6ยย้้าตตตาา.2ตตา้้าา้ .นนาา้้น3นนเเเ อออเเออกชชชชชาไไไไไรอออออใววว1ตววหใีเเีีีใใา.นพพ้ย6นนรหา.หหออ่่ืืา2Aตงญญญปป.ทn3้าIง้้ออิnงงิิ t่ีนตตตeงงtก2เrงัั้้งงั้กกpาอaคคคกนัันaรpชรรราrใกกรรaรไtรหภภาาอurภใ้ยtรรหเเ์์วmเ์uพพถถาพย้ีเm่อืือ่ตพาา่อ่ื กกยยต้าอ่ืกาาน้ททาปรรนเออรรร้ออเรดดัักกองชกั ษษชเเกไชชษไาาอันอื้้ือาแแวกวแจจลลีเีใาละะาาพนรปปPกกะหอื่ ถoป้ออ้แแญป่างงsมมอ้I้อยnงิกกtง่่สสpตงนัันทtกู่ล่ลูrงั้aกกกอนัaคููกกrนัาาpดtกรรรuกรaาเถถชmภารr่่าาtรถ้ือ์เยยuพถา่จททm่ือ่ายาออกยทกดดาทอแเเรชชอดรม้้ออืืดักเ่สชเเษเออ่ลูชอ้ื าชชกูเ้ือแไไอออจลชววะาไีจีจปPกอาาoอ้แวกกงsจมี Nแแกtา่สpมมeันกลู่ส่่สawกแกูrู่่ลูลาbมtกููกรuoส่ ถmrลู่่าnกูยทอดเชื้อเอชไอวจี

Antepartum Intrapartum Postpartum (งดนNมeแwมb่ +orเรn่มิ ยา) (ง

กรณที ี่ 1 ไมเ่ คยไดร้ บั ยา HAARกTรณมาีทก่ี 1่อนไม(เ่ ครมิ่ยไยดา้รเรบั ็วยทา่ีสHุดAไมA่วR่าTอามยาุคกร่อรนภ์เ(ทเร่า่มิใดยโาดเรย็วไทมต่ีส้อุดงไมรอว่ ผา่ อลาCยDคุ ร4ร)ภเ์(ทงดา่ ในดมโแดมย่ไ+มต่ เร้อิ่มงยรอาผ) ล CD4)

กสรตู ณรแีทร่ี ก1ทไี่แมน่เคะยนไาดร้ บั ยา HAARสTตู รมแารกก่อทนแี่ (นเระใม่ินหยา้ าเชรน็วดิทเสี่ดุดมิ ไม+่ว่าอายใหคุ ย้รารตภอ่์เทหา่ใลหใังด้ยคโาลดชอยนดไิดมในเต่ด้อมิ ง+รอผล CใหDAย้ 4Zา)ตT่อSหyลruังคpล4อดมใกน./กก. AZT Sy

ส- ตูTรDแFร/FกTทCแ่ี น+ะEนFาV (300/200/60-0 TมDกF.)/FTC +AใEหZFย้ VTา(ช33น000ดิ /เม2ด0กิม0./+600 มกหใ.ห)ญย้ ิงาตตั้ง่อคหรAลรZงัภคT์ทลุก3อร0ดา0ใยนมโกด.ยต้อง หญทAงิZุกตT1ง้ั ค2Sรyชรruมภp.ท์ นกุ4ารนมายก4./โสดกปัยกตด. อ้าหง์ ทกุ 12
-1TเDมFด็ /FวTนั Cละ+ E1FคVร(้ัง300/200/6001มเกม.ด็) วนั ละ ทA1Zกุ คT3รั้ง3ช0ม0. มหกร.อื มห่นัญใิงจตวัง้ า่ คผรู้ตทรดิกุภเ์ทช3กุ้อื ชรสมาย.ัคหรโดรใจือยตแ้อลงะ ม่นั (ทเใรุกจมิ่ ว1ภ่า2าผยตู้ชใดิมนเ.ช1นอื้ าสชนมัค.4รหสใลจปั ังดคแาลหอะ์ดดี (เรมิ่ ภา
- -1TเDมF็ด(3ว0นั 0ลมะก1.)ค+รั้ง3TC -(300 มก- .T)D+FE(F30V0 มก6ท.0กุ)0+3ม3ชกTม.C.ค(หร3้ังร0เือ0ดียมวก.) +สมา่นัEมใFจาVรวถา่ ผกู้ตนิ6ดิ0ย0เาชไมอ้ืดกส้ต.ม่อคัเนร่ือั้งใจเงดแแียลลวะะ สาท(มเร่สี ามิ่ ุดรภถ) ากหยนิาใกยนเาดไ1ด็กช้ตคมอ่ล.เอนหดอ่ื จลงางั แคกลและมอดท่ ดมี่ ี ท่ีสุด) ห
- -(6T0D0Fม(ก3.0)0วมนั กล.ะ)ค+ร้3ังTC (300 มก(6.)00+มEกF.V) วนั ลจ60นะ0คครลม้ังอกด.เคสรงั้จ็ เดียว สมาม่าเาสรมถอกนิจนยาคไลดอ้ตด่อเเสนร่อื จ็ งและ สมคท่าวี่สเาสุดม)เอหสย่ีากงสเดูงก็ตคอ่ ลกอารดถจา่ ยกทแอมดท่ ีม่ ี ความเส
(ส6ูต0ร0ทมากง.เ)ลวอื นักละคร้ัง สตู รทางเลอื กจนคลอดเสร็จ สม่าเสมอ เคชวือ้ าเมอเชสไย่ี องวสีจงู าตก่อแกมา่สรูล่ถกู่ายทอด เชือ้ เอช

-สตูAรZทTา+งเล3อืTCก 1 เมด็ + LPV/r - AZT + 3TC 1 เมด็ + LPV/r เดช้ือก็ เคอวชรไอดว้รจีบั ายกาแ3ม่สตูล่ ัวูก เด็กควร

(-2A0Z0T/5+0 ม3TกC.) 21 เมด็ ท+ุกLP1V2/ชr ม(2. 0ห0ร/อื 50 มก.) 2 เมด็ ทกุ 12 ชม. หรือ เชดน่็กคเดวยี รวไดกร้ับับกยราณ3ที ี่ต3ัว เช่นเดยี

-(2T0D0F/5(030ม0ก.ม)ก2.)เม+ด็ 3ทTCกุ (13200ชมม-.กTห.D)รFหือร(3อื 00 มก.) + 3TC (300 มก.) หรือ เชน่ เดยี วกับกรณที ี่ 3

T- DTFD/FF(T30C0(3ม0ก0.)/2+003TมCก.()3ว0ัน0ลมTะกDค.F)ร/งั้หFร+Tอื C (300/200 มก.) วันละคร้ัง +

LTPDVF/rF(T20C0(/35000/ม2ก0.)02มเกม.)ด็ วทันุกลLะ1Pค2Vร/ช้ังrม+(2. 00/50 มก.) 2 เมด็ ทุก 12 ชม.

กLPรณV/ีทr ี่(20เ0ค/ย5ไ0ด้รมับกย.)า2HเAม็ดARทTกุ กม1รา2ณกชีทอ่ มน่ี 2. เคยไดร้ ับยา HAART มาก่อน

-กรใชณส้ ที ตู ี่ร2ทเท่ี คา่ ยใไหดร้ ร้ ะับดยบั าVHLA<A5R0T-มใาชกส้ อ่ ูตนรทท่ี า่ ใหให้ร้ยะาดชบั นVดิ Lเด<มิ 5+0 ให้ยาสตู รเใดหิม้ยกาอ่ชนเดิ ปเดลี่ยิมน+หรอื ใหเย้หามสอื ตู นรขเด้ามิงตกน้่อกนรเปณลที ี่ย่ี น1หรือ เหมอื น

-coใชp้สieูตsร/ทm่ีทL่าใหร้ ะดบั VL < 50 copies/mL AใหZย้ Tาช3น00ดิ เมดกมิ .+ ปใหร้ยับาสสตู ตู รรยเAาดZตมิ Tากมอ่3แน0นเ0ปวทมลกาย่ี ง.นกหารอื ปรเหบั มสูตอื รนยขาา้ ตงาตมน้ แกนรวณทีทา่ีง1การ

c- oกpรiณesที /ี่ใmช้LEFV และอย่ใู นชว่ งไต-รกมราณสแที รใี่ ชก้ EFทAVZุกแTล3ะ3ชอ0ม0ย.ูใ่ มนหกชร.อื่วงไตรมาดปสูแรแับลรรสกักตู ษรยาทผากุตู้ใหา3ญมแช่ นมว. ทหารงือการ ดแู ลรักษาผใู้ หญ่

-สากมราณรทีถใ่ี ช้ยEาFสVูตรแเลดะมิ อตย่อูใ่ ไนดช้ ่วงไตสรามมาาสรแถรใชก้ยาส6ทูต0ุกร0เ3ดมิมชกตม.อ่ .คไหรดั้งร้ เอื ดยี ว ดแู ลรักษา6ผ0ใู้ 0หญม่ก. ครัง้ เดยี ว

สามารถใช้ยาสูตรเดิมต่อได้ จ60น0คลมอกด. เคสร้ังจ็ เดยี ว จนคลอดเสรจ็

กรณที ี่ 3 ไม่ได้รับการฝากครรภก์ (รnณoที A่ี 3NไCม)ไ่ ดจ้รนบั คกลาอรดฝเาสกรค็จรรภ์ (no ANC)

กคราดณวีท่า่ีน3า่ จไมะคไ่ ดล้รอับดกภาารยฝในาก2ครชรมภ.ค์ (าnดoว่าAนNา่ จCะ)คลAอZดTภ6า0ย0ในมก2.ชม. ใหส้ ูตรยาตAาZมTแ6น0ว0ทามงกก.ารดแู ล ใหAส้ ZูตTรย(าsyตrา)ม4แนมวกท./ากงกก.ารดแู ล AZT (s

คาดวา่ น่าจะคลอดภายใน 2 ชม. AครZ้ังTเด6ีย0ว0 มก. ใรหักส้ษูตารผยูใ้ หาตคญาร่ ม้ังเแดนียววทางการดแู ล รกั AทษZกุ าTผ1ใู้2(หsyญชrม)่ .4+ม3กT./Cกก(s.yr) ทุก 12

ครงั้ เดียว รักษาผู้ใหญ่ ท2ุกมก1.2/กชกม..ท+กุ 31T2Cช(มsy.r+) NVP 2 มก./ก

2(Syมsก)./4กกก. .ท/กุ ก1.2ทชกุ ม2.4+ชNมV. P (Sys) 4

(นSาyนs)64สกปั กด./ากหก์ . ทุก 24 ชม. นาน 6

คาดว่าไมน่ า่ จะคลอดภายใน 2 ชคมา.ดวา่ ไมน่ า่ จะAคZลTอด30ภ0ายมใกน. 2 ชม. ใหย้ า TDFA/ZFTC30+0EมFกV. หรือ ใหน้ยานT6DFส/ปั FดTาCห+์ EFV หรอื

คาดว่าไมน่ า่ จะคลอดภายใน 2 ชม. AทZุกT33ช0ม0. มหกร.ือ ใTหD้ยFา+TD3FทT/กุCFT3+CชE+มF.VEหFตVรอ่ อื หตารมือ TDF + 3TC + EFV ตอ่ ตาม

ท60ุก03มชกม. .คหรั้งรเอื ดยี ว TแDนวFท+างด36ูแT0ลC0ร+ักมษกEาF.ผVคูใ้ รหตง้ั ญ่อเดต่ ยี าวม แนวทางดแู ลรกั ษาผ้ใู หญ่

6+0N0VมPก2. 0ค0ร้ังมเดกยี. ว แนวทางด+ูแลNรVักPษา2ผ0ใู้ 0หญมก่ .

+1 เNมV็ดPช2ว่ 0ง0เจม็บก. 1 เม็ด ชว่ งเจ็บ

1ครเรมภ็ด์คชลว่องดเจ็บ ครรภค์ ลอด

ค(SรDรภN์คVลPอ)ด (SD NVP)

(SD NVP)

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

14 ค่มู ือ แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แม่และเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7

หมายเหตุ
1. ถา้ CD4 < 200 cells/mm3 ให้ TMP-SMX (80/400 มก.) 2 เม็ด ทกุ 24 ชม. หรือ double strength
TMP-SMX (160/800 มก.) 1 เม็ด ทกุ 24 ชม.
2. ควรเลือกใช้ LPV/r-based HAART ในกรณีท่ี 1) มีประวัติสามีของหญิงตั้งครรภ์รับการรักษาด้วย
ยาตา้ นเอชไอวีและสงสัยการดือ้ ยา เชน่ กนิ ยาไมส่ มำ�่ เสมอ มผี ล HIV VL > 50 copies/mL หรอื ไมม่ ีผล
HIV VL 2) หญิงตั้งครรภ์เคยรับยาสูตร AZT + single dose NVP มาก่อน หรือเคยได้รับยาสูตร
NNRTIs-based HAART มาก่อนและหยุดยาไปก่อนต้ังครรภ์ หรือตรวจพบการดื้อยาต้านเอชไอวี
กลุ่ม NNRTIs มาก่อน
3. พิจารณายกเว้นการให้ AZT ระหว่างคลอดเฉพาะรายในรายที่ VL< 50 copies/mL เม่ือใกล้คลอด
และมีวินัยการกินยาที่ดีต่อเน่ือง หากไม่มั่นใจในวินัยการกินยาควรให้ยา AZT ระหว่างเจ็บครรภ์คลอด
ทุกราย
4. กรณีมาฝากครรภ์หลังอายุครรภ์ 32 สัปดาห์ และไม่เคยได้รับยาต้านเอชไอวีมาก่อน หรือในราย
ที่เคยไดร้ บั ยาตา้ นเอชไอวีมากอ่ นนานเกนิ กว่า 12 สัปดาห์ แต่ระดับ VL > 1,000 ท่ีอายุครรภม์ ากกวา่
32 สปั ดาห์ พิจารณาใหย้ า Raltegravir 400 มก. ทุก 12 ชม. เพิ่มในสถานทที่ ม่ี คี วามพร้อม
5. ไมค่ วรให้ LPV/r ในทารกอายุน้อยกวา่ 14 วนั หรือ 14 วนั หลงั วนั ครบก�ำหนดคลอด ในทารกทค่ี ลอด
ก่อนก�ำหนดเนือ่ งจากอาจเกดิ ผลข้างเคยี งจากยาทางระบบไหลเวียนโลหิตและหัวใจอย่างรุนแรงได้
6. เฉพาะกรณที ่ผี ้ปู ว่ ยไมส่ ามารถกนิ ยาได้ตอ่ เน่ืองสม�่ำเสมอ หากจำ� เป็นต้องหยดุ ยาหลงั คลอด ใหป้ ฏิบัตดิ ังน้ี
- หากได้ยา LPV/r-based HAART ก่อนคลอดสามารถหยุดยาทุกชนิดพร้อมกันไดเ้ ลย
- หากไดร้ ับยา TDF/FTC/EFV หรอื TDF + 3TC + EFV ก่อนคลอดใหห้ ยุด EFV กอ่ น โดยให้ TDF/FTC
หรือ TDF + 3TC ต่ออีก 14 วนั
ท่มี า: แนวทางการตรวจรกั ษาและป้องกนั การติดเช้ือเอชไอวี ประเทศไทย ปี 2560

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มือ แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสุขภาพที่ 7 15

1.6.3 แนวทางการคัดกรองโรคซิฟิลิสในหญิงตัง้ ครรภ์
1.6.3.1 การคัดกรองโรคซิฟิลิสในหญิงต้งั ครรภ์

หญิงต้งั ครรภ์มาฝากครรภ์*

ซักประวัตแิ ละเกบ็ ตัวอยา่ งเลอื ด เพื่อตรวจคัดกรองโรคซฟิ ลิ สิ **
ตรวจดว้ ย Non-treponemal test (RPR หรอื VDRL)

Non-reactive Reactive

ตรวจซ้�ำครงั้ ท่ี 2 ตรวจยนื ยนั ดว้ ย
เมื่ออายุครรภ์ Treponemal test
28-32 สปั ดาห์*

Non-reactive Reactive
ไม่ต้องรับ ให้การรกั ษาตามแนวทางการ
การรักษา วนิ ิจฉัยแตล่ ะระยะของโรคซิฟิลิส

(ตามรูปท่ี 1.6.3.3)

รูปที่ 14 การคัดกรองโรคซฟิ ลิ ิสในหญงิ ตั้งครรภ์
ที่มา: แนวทางระดบั ชาตเิ ร่ืองการกำ� จัดโรคซิฟลิ ิสแต่กำ� เนิดในประเทศไทย พ.ศ.2558

* การตรวจคดั กรองซิฟิลสิ ควรทำ� อย่างนอ้ ย 2 ครง้ั คือ เม่อื ฝากครรภค์ รง้ั แรก และครง้ั ท่ี 2 เม่อื อายคุ รรภ์
28-32 สัปดาห์ ในรายที่มาฝากครรภ์คร้ังแรกหลัง 32 สัปดาห์ หรือตรวจคร้ังที่ 2 เมื่ออายุครรภ์มากกว่า
32 สัปดาห์ ควรท�ำการตรวจด้วยวิธีท่ีสามารถรู้ผลในวันท่ีรับการตรวจเลือด (Same day test result)
หากทราบผลผิดปกติ ให้รกั ษาโดยเร็วทสี่ ดุ
** สำ� หรบั หญงิ ตง้ั ครรภท์ ม่ี าคลอดโดยไมม่ ผี ลเลอื ดซฟิ ลิ สิ มากอ่ นควรทำ� การตรวจเมอ่ื มาคลอด พรอ้ มการตรวจ
การคดั กรองการตดิ เชอื้ เอชไอวี และไวรัสตับอกั เสบ บี ในหญงิ ตัง้ ครรภ์ สามารถตรวจได้ทัง้ วธิ ี treponemal
test (EIA, CMIA, ICT, TPHA เป็นต้น) หรือ Non-treponemal test (RPR, VDRL)

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

16 คมู่ ือ แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามัยแม่และเดก็ เขตสุขภาพที่ 7

1.6.3.2 การติดตามหญงิ ต้งั ครรภ์ทผี่ ลเลือดพบโรคซิฟลิ สิ เพ่อื มารับการรกั ษา
รายงานผลการคัดกรองตรวจหาซฟิ ิลิสในหญงิ ตั้งครรภ์
จากห้องปฏบิ ตั กิ าร

คลินกิ ฝากครรภ์

ไมพ่ บโรค พบโรค

ติดตาม โดย แผนกเวชกรรมสังคม /เวชกรรมปอ้ งกนั ฯลฯ

โทรศพั ท์ จดหมาย เยี่ยมบา้ น อน่ื ๆ เชน่ อเี มลล์

Monitor ผลการติดตาม
โดย แผนกเวชกรรมสงั คม /เวชกรรมปอ้ งกัน

ติดตามได้ ตดิ ตามไม่ได้
ให้การรักษา - เยย่ี มบ้าน กรณีท่ีตดิ ตามไม่ไดเ้ กนิ 10 วนั
ให้การรกั ษาตามแนว - แจง้ คลนิ ิกฝากครรภ์ เพ่ือทำ� การรักษาในการฝากครรภต์ อ่ ไป
ทางการวินจิ ฉัยแต่ละ
ระยะของโรคซิฟิลิส
(ตามรูปที่ 1.6.3.3)

รปู ที่ 15 การตดิ ตามหญิงต้งั ครรภท์ ผ่ี ลเลอื ดพบโรคซิฟลิ ิสเพอื่ มารบั การรกั ษา
ที่มา: แนวทางระดบั ชาติเรื่องการกำ� จดั โรคซิฟลิ สิ แต่ก�ำเนดิ ในประเทศไทย พ.ศ.2558

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ค่มู ือ แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แม่และเดก็ เขตสุขภาพที่ 7 17

1.6.3.3 การวินจิ ฉัยระยะของซิฟิลิส และการดูแลรกั ษา

หญิงตงั้ ครรภ์/สามี คู่เพศสัมพันธ์ ทีม่ ีผลตรวจทางหอ้ งปฏิบัติการยืนยันวา่ เปน็ Syphilis

ไม่มีประวตั กิ ารรักษา มปี ระวัติการรักษา

รกั ษาครบทง้ั ฝ่ายหนึง่ รกั ษาครบ รกั ษาไมค่ รบ ประวัตไิ มช่ ดั เจน
หญิงต้ังครรภแ์ ละสามี แต่อกี ฝ่ายไม่ทราบ หรือรกั ษาด้วยยาอ่นื ทีไ่ ม่ใช่
ประวตั กิ ารรักษา
Penicillin

RPR/VRDL RPR/VRDL
titer < 1:8 titer ≥ 1:8

ไมร่ กั ษา

มีอาการและหรอื อาการแสดง ไมม่ อี าการหรอื อาการแสดง มอี าการและหรืออาการแสดงของซิฟลิ สิ ระบบ
ซิฟิลิสระยะท่ี 1 (แผลสะอาด จากการตรวจร่างกายและตรวจภายใน ประสาท หรือซิฟลิ สิ ระยะที่ 3
แข็งไม่เจบ็ ฯลฯ) หรือ ซิฟิลิสระยะท่ี 2 อยา่ งครอบคลุม (ซฟิ ลิ ิสระยะแฝง)
(ผนื่ ผมรว่ ง ต่อมน�ำ้ เหลอื งโต ฯลฯ) ซิฟิลิสกล่มุ กัมมา (ตมุ่ ผืน่ หนา แผลกมั มา)
ซฟิ ลิ สิ ของระบบหวั ใจและหลอดเลือด

วินิจฉัย Primary เคยตรวจ เคยตรวจ ไม่เคยตรวจ ตรวจน้�ำไขสันหลัง
หรือ Secondary treponemal test treponemal test treponemal มอี าการและหรืออาการแสดงของ
ภายใน 1 ปี ผลเปน็ ซิฟลิ ิสระบบประสาท (Cranial nerve
นานกวา่ 1 ปี test dysfunction, meningitis, stroke, loss
ลบหรอื ** ผลเปน็ ลบ มากอ่ น of vibration sense, and auditory or
ophthalmic abnormalities) หรอื ผลการ
Benzathine penicillin วนิ จิ ฉยั วนิ จิ ฉัย วนิ ิจฉยั ตรวจนำ้� ไขสันหลงั พบว่าผดิ ปกติ
2.4 ล้านยนู ติ ฉีดเขา้ กลา้ ม (ครงั้ เดียว) Early latent Late latent Latent syphilis
of unknown ไมม่ ี มี
syphilis syphilis
duration

- ให้ความร้กู ารปรกึ ษาเร่อื งซฟิ ิลิสและ Benzathine penicillin 2.4 ล้านยนู ติ ฉีดเขา้ กลา้ ม วนิ ิจฉยั ซฟิ ลิ สิ กลุ่มกัมมา วินิจฉัย
การปรบั เปลีย่ นพฤติกรรม สปั ดาห์ละคร้งั จำ� นวน 3 ครั้ง ติดตอ่ กนั หรือซฟิ ิลสิ Neurosyphilis
- ฝกึ ทักษะการใช้และใหถ้ งุ ยางอนามัย
- ตดิ ตามและรักษาค่เู พศสัมพนั ธ์ ระบบหลอดเลือดและหวั ใจ
- นดั ตดิ ตามผลการรกั ษาหลังไดร้ บั การรกั ษา
ในหญิงตง้ั ครรภ์เปน็ ทซ่ี ิฟลิ สิ ดงั รปู ที่ 1.6.3.4 Aqueous crystalline penicillin G
12-24 ล้านยูนติ /วนั
** 1. ผลเลอื ด RPR/VDRL มี titer สงู ≥ 4 เทา่ ของผลท่ีตรวจครัง้ สดุ ท้ายภายใน 1 ปี หรอื
2. คู่เพศสมั พันธ์เพ่งิ ได้รับการวนิ จิ ฉัยว่าเปน็ ซิฟิลิสระยะที่ 1, 2 หรอื ระยะแฝงชว่ งแรก หรอื ฉดี 2-4 ลา้ นยูนติ ทุก 4 ชั่วโมง
นาน 14 วัน
3. เคยมปี ระวัติแผลหรอื ผืน่ ท่ีชดั เจนท่ีเขา้ ได้กบั ซฟิ ิลสิ ระยะที่ 1 หรือระยะที่ 2 ใน 1 ปี

รปู ท่ี 16 การวินิจฉัยระยะของซฟิ ิลสิ และการดูแลรักษา
ที่มา: แนวทางระดับชาตเิ รือ่ งการกำ� จัดโรคซฟิ ลิ ิสแตก่ �ำเนดิ ในประเทศไทย พ.ศ.2558

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

18 คมู่ ือ แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามัยแมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7

1.6.3.4 การตดิ ตามหลงั ได้รับการรักษาในหญิงตง้ั ครรภ์เปน็ ทซี่ ฟิ ิลสิ

การติดตามหญงิ ตง้ั ครรภ์ที่เป็นซฟิ ลิ สิ หลงั ได้รับการรักษาครบ

นดั ตดิ ตามการรกั ษาทกุ เดือนจนครบ 3 เดอื น โดยซักพฤติกรรมเสยี่ ง; ตรวจรา่ งกายหารอยโรคซิฟิลสิ
สอบถามเร่อื งการตรวจรักษาของคู่เพศสัมพนั ธ์; ตรวจ RPR/VDRL titer

พบอาการและ/หรอื อาการแสดง ไมพ่ บอาการและ/หรอื อาการแสดง ไมพ่ บอาการและ/หรอื อาการแสดง
และ/หรอื อาการแสดง แต่ RPR/VDRL titer สูงขนึ้ มากกวา่ และ RPR/VDRL titer ลดลง
หายไปแล้ว มากกวา่ หรอื เทา่ กับ 4 เท่า
แตก่ ลับเปน็ ใหม่ หรือเท่ากบั 4 เท่า ที่ 3 เดือน
หลงั การรักษา

ตรวจ Anti-HIV - ตดิ ตามผลเลอื ด RPR/VDRL ทกุ ๆ
3 เดือนจนครบ 1 ปี
ผล HIV Positive ผล HIV Negative - ซักพฤติกรรมเสี่ยง ตรวจรักษา
ของคู่เพศสัมพนั ธ์

ตรวจนำ้� ไขสันหลงั Benzathine penicillin G
2.4 ลา้ นยนู ิต สปั ดาห์ละครง้ั
ผลเข้าไดก้ ับ ผลปกติ
Neurosyphilis นาน 3 สปั ดาห์

Aqueous crystalline penicillin G - ใหค้ วามรูแ้ ละการปรกึ ษาเรื่องซฟิ ลิ ิส
12-24 ลา้ นหน่วย/วนั - ใหถ้ ุงยางอนามัย
- ตดิ ตามและรักษาคู่เพศสมั พนั ธ์
ฉีด 2-4 ลา้ นหน่วย ทกุ 4 ชัว่ โมง
นาน 14 วนั

รูปท่ี 17 การตดิ ตามหลงั ไดร้ บั การรกั ษา ในหญงิ ต้ังครรภ์เปน็ ทซ่ี ิฟลิ ิส
ท่ีมา: แนวทางระดบั ชาติเรอ่ื งการกำ� จัดโรคซิฟิลิสแตก่ ำ� เนดิ ในประเทศไทย พ.ศ.2558
หมายเหต:ุ หากวันที่ตรวจ Anti-HIV หญิงต้ังครรภ์มีอายุครรภ์เกิน 32 สัปดาห์ ควรตรวจ Anti-HIV
แบบทราบผลวันเดียว

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มือ แนวทางการดำ�เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7 19

1.6.3.5 การปฏบิ ตั ติ อ่ ผสู้ มั ผสั โรค (สามหี รอื คเู่ พศสมั พนั ธ)์ ของหญงิ ตง้ั ครรภท์ เ่ี ปน็ ซฟิ ลิ สิ
ผูส้ ัมผัสโรค (สาม/ี คู่เพศสมั พันธ)์ ของหญงิ ตัง้ ครรภท์ ่เี ปน็ ซิฟลิ ิส

ซกั ประวัติ
- อาการของซฟิ ลิ สิ ระยะที่ 1 และ 2
- พฤติกรรมเสีย่ ง
- บรจิ าค/ได้รับเลือด
- การเดนิ ทางไปท�ำงานต่างประเทศ*
- การได้รบั การวนิ ิจฉยั และการรักษาซฟิ ิลสิ
ตรวจรา่ งกายเพอ่ื คน้ หาอาการแสดงทางคลนิ กิ ของซฟิ ลิ สิ ระยะที่ 1, 2 และ 3
ตรวจเลอื ดเพ่อื คัดกรองซฟิ ิลิสโดยเลือกใชว้ ิธใี ดวิธหี นึ่ง

ตรวจคัดกรองซิฟิลิสแบบทราบผลในวันเดยี ว ตรวจหาโรคซิฟิลสิ ดว้ ยวิธี RPR หรอื VDRL
(Same day result) และตรวจ Treponemal test เชน่ TPHA**

ดว้ ยวิธี Non-treponemal test ด้วยวธิ ี Treponemal test RPR /VDRL- RPR /VDRL- RPR /VDRL- RPR /VDRL-
(RPR) Reactive Non-reactive Reactive Non-reactive Reactive Non-reactive
TPHA- TPHA-
Reactive Non-reactive Reactive TPHA- Non-reactive TPHA-
any titer Reactive Non-reactive

ไมต่ ้องรบั การรกั ษา

ใหก้ ารรกั ษาตาม ตรวจหาโรคซิฟิลสิ ด้วยวิธี ให้การรกั ษาตามแนวทาง ไมต่ อ้ งรับการรกั ษา
แนวทางการวินิจฉัย Treponemal test เช่น การวินจิ ฉยั แต่ละระยะของ

แต่ละระยะของ TPHA** โรคซฟิ ิลสิ
โรคซฟิ ิลิส (ตามรูปที่ 1.6.3.3)

(ตามรปู ท่ี 1.6.3.3) Reactive Non-reactive ให้การรกั ษาตามแนวทางการวนิ ิจฉัยแตล่ ะระยะของโรค
เกบ็ ตัวอยา่ งเลอื ด ไมต่ ้องรบั การรกั ษา ซฟิ ลิ สิ (ตามรูปที่ 1.6.3.3)
สง่ ตรวจยนื ยัน
เกบ็ ตวั อยา่ งเลือดสง่ ตรวจวินิจฉยั ระยะของซฟิ ลิ ิสด้วยวิธี
ตรวจยนื ยนั ดว้ ยวธิ ี ใหก้ ารรกั ษาตามแนวทาง Non-treponemal test
Treponemal test การวนิ ิจฉัยแตล่ ะระยะ
Reactive
ของโรคซิฟิลิส any titer Non-reactive
(ตามรูปท่ี 1.6.3.3)

Reactive Non-reactive ทำ� การรกั ษาต่อจนครบ ตรวจยนื ยันด้วย Treponemal test
ไมต่ ้องรบั การรักษา ทีต่ ่างชนดิ กัน

ใหก้ ารรักษาตอ่ จนครบ * ให้ถามว่าได้รับการตรวจซิฟิลิสหรือไม่ ได้รับ Reactive Non-reactive
ตามแนวทางการวินิจฉยั แตล่ ะระยะ การรักษาซิฟิลิสหรือไม่ มีใบรับรองการรักษาซิฟิลิส ไมต่ อ้ งรบั การรกั ษา
หรือไม่
ของโรคซิฟิลสิ ** กรณีเคยได้รับการวินิจฉัยซิฟิลิสอาจไม่ต้อง ให้การรักษาต่อจนครบ
(ตามรปู ท่ี 1.6.3.3) ตรวจซ�้ำให้ถือว่าเป็น Reactive และให้การรักษา ตามแนวทางการวินิจฉยั แต่ละระยะของโรคซฟิ ิลิส
แม้จะมีประวัตริ กั ษาแลว้ กต็ าม
(ตามรปู ท่ี 1.6.3.3)

รปู ท่ี 18 การปฏบิ ัติต่อผสู้ ัมผัสโรค (สามหี รอื คเู่ พศสัมพันธ)์ ของหญิงต้ังครรภท์ ่ีเป็นซฟิ ิลสิ
ทม่ี า: แนวทางระดบั ชาตเิ รอ่ื งการกำ� จัดโรคซฟิ ิลสิ แต่ก�ำเนิดในประเทศไทย พ.ศ.2558

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

20

1.6.4 แนวทางการดำ� เนนิ งานการป้องกนั และควบคมุ กลมุ่ อาการดาวน์
1. 6.4 1แ.น6ว.4ท.1าง กแานรวดทาาเนงกินางราดน�ำกเานรินปง้อางนกปนั อ้ แงลกะนั คแวลบะคคมุ วกบลคุ่มุมอกาลกมุ่ าอราดกาาวรนด์ าวน์ เขตสุขภาพท่ี 7

1.6.4.1 แนวทางการดาเนินงานป้องกันและควบคุมกลุม่ อาการดาวน์ เขตสุขภาพที่ 7
20 คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7
Counselling Counselling
Counselling

รปู ที่ ร1ูป9ที่ข1้ัน9ตขอ้ันนตกอนารกดาร�ำดเนาเนินงินางนานปปอ้ อ้ งงกกันนั แแลละะคคววบบคคมุ ุมกลกุ่มลอมุ่ าอกาากรดาารวดนา์ วเขนต์ สเขขุ ตภาสพุขทภี่ า7พที่ 7

21

1. 6.4.21.แ6น.4ว.2ท าแงกนาวรทดาางเกนาินรงดาำ� นเนปิน้องงกานนั ปแลอ้ ะงกคนัวบแลคะมุ คกวลบุม่ คอมุากกาลรุ่มดอาาวกนา์รจดังาหววนัด์ ขจังอหนวแัดกขน่ อนแก่น

คมู่ อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7 21
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7
Counselling Counselling
Counselling

รูปที่ ร2ูป0ทขี่ 2ั้น0ตขอั้นนตกอานรกดาำ�รเดนานิเนงนิ างนาปนป้ออ้งงกกนั ันแแลละะคคววบบคคุมมุ กกลลมุ่ ุม่อาอกาากราดราดวนา์วจนงั ห์ จวงัดั หขวอดันแขกอ่นนแก่น

22

1.6.4.3 การแบ่งโซนการเจาะนา้ ครา่ และยุตกิ ารต้งั ครรภข์ องแต่ละโรงพยาบาล จังหวดั ขอนแก่น

1.6.4.3 การแบ่งโซนการเจาะน�้ำคร่�ำและยุติการตั้งครรภ์ของแต่ละโรงพยาบาล จงั หวัดขอนแกน่
22 คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

รูปที่ 21 รกูปารทแี่ บ2่ง1โซกนากราแรบเจ่งาโซะนน้ำ�กคารร�่ำเแจลาะะยนุต้าิกคารรา่ ตแัง้ ลคะรรยภุต์ขิกอางรแตตง้ั ล่ คะรโรรภงพข์ ยอางบแาตล่ลจะังโหรงวพดั ขยอานบแากลน่ จังหวดั ขอนแกน่

23

1.61..46..44. 4แนแวนทวทางากงากราดรำ�ดเานเนินนิงางนานปป้องอ้ กงนักนัแลแะลคะวคบวบคมุคมุกลกุม่ลอุ่มาอกาากราดราดวานวน์ จ์ ังจหังหวัดวรัด้อรยอ้ เยอเ็ดอด็ แลแะลมะมหหาสาาสราครคามาม

คมู่ อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7 23
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7
Counselling
Counselling
Counselling

รปู ท่ี 22 รแูปนทวท่ี 2า2งกแานรวดทำ� าเนงกนิ างราดนาปเอ้นงินกงันานแลปะอ้ คงกวบันคแุมลกะคลวุ่มบอคากุมากรลดมุ่ าอวานก์ าจรังดหาววัดนร์อ้ จยงั เหอวด็ ัดแร้อลยะเมอห็ดาสแาลระคมาหมาสารคาม

24

1.16..64..45.5 แแนนววททางากงการาดรด�ำเานเนนิ ินงางนานปป้อง้อกงนักันแลแะลคะวคบวบคุมคกมุ ลกุม่ลอุ่มาอกาากราดราดวานว์นจ์ ังจหังวหัดวกดั ากฬาสฬนิสธิน์ุ ธุ์
24 คู่มอื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7
Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7
Counselling Counselling
Counselling

รปู ที่ 23 รแปู นทวี่ท2า3งกแานรวดท�ำาเนงกนิ างราดนาปเ้อนงินกงนั าแนลปะอ้ คงวกบนั คแุมลกะลคุม่วบอาคกุมากรลดมุ่ าอวนาก์ จาังรหดวาดัวนก์าจฬังสหนิ วธัดุ์ กาฬสนิ ธุ์

คู่มือ แนวทางการดำ�เนินงาน อนามยั แม่และเด็ก เขตสขุ ภาพท่ี 7 25

1.6.4.6 แนวทางการรายงานผลการตรวจคดั กรองทารกกลุม่ อาการดาวน์

หน่วยบริการทดี่ ำ� เนนิ การสง่ ข้อมลู ให้กบั ส�ำนกั งานสาธารณสุขจงั หวัดทกุ เดอื น
ส�ำนักงานสาธารณสขุ รวบรวมข้อมูลจากหนว่ ยบริการส่งใหก้ ับศนู ย์อนามัยเป็นไตรมาส

(3 เดอื น/ครงั้ )
ศูนยอ์ นามยั รวบรวมข้อมูลสง่ ใหก้ รมอนามัยเปน็ ไตรมาส (3 เดอื น/ครัง้ )
แบบรายงานผลการดำ� เนินงานป้องกนั และควบคุมกลุ่มอาการดาวน์ แบบออนไลน์

http://bit.ly/2KaNwVP
รปู ที่ 24 แนวทางการรายงานผลการตรวจคัดกรองทารกกลุ่มอาการดาวน์

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

26 ค่มู อื แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสุขภาพที่ 7

1.6.5 แนวทางการดูแลหญิงตั้งครรภ์และทารกเพ่ือป้องกันการถ่ายทอดโรคไวรัสตับอักเสบ บี
จากแม่สลู่ ูก

ระหว่างตงั้ ครรภ์ หญงิ ต้งั ครรภท์ ุกราย

2 หญิงต้งั ครรภท์ ่ีได้รับการ 1 หญิงต้ังครรภ์ท่ีเคยไดร้ ับการวินจิ ฉยั เปน็ หญงิ ต้งั ครรภท์ ่ไี ม่ทราบสถานะการติดเชือ้
วนิ ิจฉยั เป็นไวรสั ตบั อกั เสบ บี ไวรสั ตบั อักเสบ บี แตป่ จั จุบันไมท่ ราบสถานะ
Positive HBeAg Negative
และมีเอนไซม์ตบั สูง HBeAg (Lab based) (rapid test)
สง่ รักษาตอ่ กบั อายุรแพทย์ทนั ที Positive
ALT > upper normal limit Negative ฝากครรภ์
ตรวจ HBeAg, ALT, Creatinine ตอ่ ทันที ตามปกติ
หรือ Creatinine สูง

HBeAg negative 3 HBeAg positive

ฝากครรภต์ ามปกติ เมอ่ื อายุครรภ์ครบ 28-32 สปั ดาห์ 5 ทารกท่มี ารดาเปน็ โรคไวรัสตับอกั เสบ บี
เริ่มให้ TDF 300 mg รบั ประทาน 6 หลีกเลยี่ ง chorionic
1 ครั้ง จนถงึ 4 สัปดาหห์ ลังคลอด sampling/amniocentesis

ระหวา่ งคลอด 4 ตรวจ Creatinine หลังเรม่ิ ยา ให้ HBIG 0.5 IM และ ให้ HB Vaccine ทันที 1 คร้งั
4 สปั ดาห์ เพ่อื ดูแลการท�ำงานของไต 9 10 ให้ HB Vaccine เม่อื อายุครบ 1,2,4,6 เดอื น
7 คลอดปกติ หรอื ผา่ คลอด หากพบการทำ� งานของไตผดิ ปกติ
หลีกเล่ยี งการคลอดโดยสูติศาสตรห์ ตั ถการ เช่น และใหน้ มแมไ่ ดต้ ามปกติ
ควรปรกึ ษาอายรุ แพทย์ 11 ตรวจ HBeAg, Anti-HBs เมอ่ื อายคุ รบ 12 เดอื น
Vacuum หรือ Forceps 7 คลอดปกติ หรือ ผ่าคลอด
หลกี เล่ยี งการคลอดโดยสูติศาสตร์
หลงั คลอด หัตถการ เช่น Vacuum หรือ Forceps
ให้ TDF 300 mg รบั ประทานวันละ
1 ครงั้ จนครบ 4 สปั ดาห์หลังคลอด

จึงหยดุ ยา

8 นัดตรวจ ALT หลังคลอด 6-8

ALT > upper normal ALT ปกติ

สง่ ต่อรกั ษากบั อายุรแพทย์โดยเร็ว เพื่อตรวจดู ส่งปรึกษาอายุรแพทยเ์ พือ่ ตดิ ตามการ HBeAg negative HBeAg positive
การทำ� งานของตับเพม่ิ เติมหลงั หยดุ ยา รกั ษาตอ่ เนื่องอย่างเหมาะสมต่อไป ตดิ ตามรับ ส่งรักษา

รปู ท่ี 25 แนวทางการดูแลหญงิ ตง้ั ครรภ์และทารกเพื่อป้องกันการถา่ ยทอดโรคไวรสั ตับอกั เสบ บี จากแมส่ ่ลู กู

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คมู่ อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแม่และเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7 27

1.6.5.1 ค�ำอธิบายเพิ่มเติมแนวทางการดูแลหญิงต้ังครรภ์และทารกเพื่อป้องกันการถ่ายทอด
โรคไวรสั ตับอักเสบ บี จากแม่สู่ลูก
(1) กรณีที่หญิงตั้งครรภ์มาฝากครรภ์ช้า แพทย์ควรตรวจคัดกรอง ตรวจยืนยัน และตรวจประเมินผู้ป่วย
โดยเรว็ หากพบวา่ มขี อ้ บง่ ชตี้ อ้ งไดร้ บั ยา Tenofovir Disoproxil Fumarate และหญงิ ตง้ั ครรภร์ ายดงั กลา่ ว
ยงั ไม่เข้าระยะคลอด ให้สามารถเริ่มยาทันที
(2) กรณีท่ีหญิงตั้งครรภ์ท่ีเป็นผู้ป่วยโรคไวรัสตับอักเสบ บี และทราบว่ามีเอนไซม์ตับสูงกว่าปกติอยู่แล้ว
หรือเป็นผู้ป่วยไวรัสตับอักเสบ บี ท่ีรับยาต้านไวรัสอยู่เดิม แพทย์ผู้ดูแลควรส่งต่อเพ่ือให้อายุรแพทย์
พิจารณาการรกั ษาอย่างเหมาะสมต่อไป
(3) หากสถานพยาบาลทีต่ รวจ HBV viral lode (VL) อยู่แลว้ ไม่จำ� เปน็ ตอ้ งตรวจ HBeAg ซำ้� และพิจารณา
ให้ยาตา้ นไวรัสในหญงิ ตงั้ ครรภท์ มี่ ี VL มากกวา่ หรอื เทา่ กับ 200,000 IU/ml โดยใชแ้ นวทางเชน่ เดยี วกบั
หญิงต้งั ครรภท์ ่ี HBeAg เป็นบวก
(4) แพทย์ผู้ให้การรักษาควรทราบและระมัดระวัง new onset or worsening renal impairment
ซ่ึงอาจเกิดข้ึนได้ โดยแพทย์ผู้ดูแลควรตรวจระดับ Creatinine หลังเริ่มให้ยา 1 เดือน หากพบหรือ
สงสัยว่าผูป้ ว่ ยมกี ารท�ำงานของไตผดิ ปกติ ควรสง่ ตอ่ เพอ่ื ให้อายรุ ะแพทยป์ รับยาทนั ที
(5) ทารกท่ีคลอดจากมารดาที่ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ บี นั้น ไม่ว่ามารดาจะได้รับยาต้านไวรัสหรือไม่
มารดาสามารถให้ทารกกินนมมารดาได้ตามปกติ เนื่องจากโรคไวรัสตับอักเสบ บี ไม่สามารถผ่าน
น�้ำนมแม่ อีกทั้งยาต้านไวรัส Tenofovir Disoproxil Fumarate ก็ผ่านน้�ำนมแม่ในระดับต�่ำ และไม่มี
หลกั ฐานวา่ เปน็ อนั ตรายต่อเดก็ ทารก
(6) การตรวจด้วยวิธี Non-invasive prenatal testing อาจเป็นทางเลือกหน่งึ แต่ปัจจุบนั การตรวจดว้ ยวธิ ี
ดงั กล่าวยงั คงมีเวลาแพงและมีความไวของการตรวจ (Sensitivity) ไมด่ เี ทา่ การตรวจ Amniocentesis
(7) กรณีที่หญิงต้ังครรภ์ไม่ได้ฝากครรภ์ แต่มาโรงพยาบาลเมื่อเข้าสู่ระยะคลอด แพทย์และพยาบาลผู้ดูแล
ควรตรวจดูแลว่าหญิงต้ังครรภ์รายดังกล่าวติดเช้ือไวรัสตับอีกเสบ บี หรือไม่ ด้วยการตรวจ HBsAg
ด้วยวธิ ี Lab-based โดยไมจ่ �ำเป็นตอ้ งตรวจ HBeAg หากพบหญงิ ตงั้ ครรภเ์ ปน็ ผตู้ ิดเชอื้ ไวรัสตับอกั เสบ บี
ควรดูแลมารดาและทารกตามแนวทางการดูแลกรณีมารดาเป็นผู้ติดเชื้อในระยะระหว่างคลอดและ
หลงั คลอด
(8) หลงั หยดุ ยา 6-8 สปั ดาห์ แพทยผ์ ดู้ แู ลควรตรวจระดบั ALT หากพบมรี ะดบั ALT สงู กวา่ คา่ Upper normal
limit ควรระมัดระวังว่าการหยุดยาส่งผลต่อปริมาณไวรัสและการท�ำงานของเซลล์ตับ แพทย์ผู้ดูแลควร
ส่งต่อผู้ป่วยเพื่อให้อายุรแพทย์ดูแลโดยเร็ว แต่หากระดับ ALT อยู่ในระดับปกติ ควรให้ข้อแนะน�ำถึง
ความเส่ียงจากการติดเช้ือไวรัสตับอักเสบ บี และแนะน�ำให้รับการรักษาต่อเน่ืองโดยอายุรแพทย์เพ่ือ
ลดการเกิดภาวะตบั แข็งและมะเรง็ ตบั ในอนาคต
(9) กรณที ี่ไมม่ ี HBIG สำ� หรบั ฉดี หลังคลอด ควรพยายามจัดหา HBIG เพอ่ื ให้แก่ทารกภายใน 7 วันหลงั คลอด
หลังให้ HBIG หลังจาก 7 วัน จะไม่มีประโยชน์เน่ืองจากวัคซีนที่ให้ไปก่อนหน้านี้ได้กระตุ้นการ
สรา้ งภมู คิ มุ้ กนั โรคแลว้

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

28 ค่มู อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แม่และเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7

(10) กรณีที่ทารกมีน�้ำหนักน้อยกว่า 2,000 กรัม ก็สามารถฉีดวัคซีนได้ทันที โดยให้นับเป็นการฉีดเพิ่มพิเศษ
แต่ไม่นับเป็นเข็มแรก แล้วให้ฉีดเข็มถัดไปเม่ือทารกมีสุขภาพดี และอายุครบ 1 เดือน โดยเร่ิมนับเป็น
เข็มท่ี 1 แล้วนัดฉีดเข็มท่ี 2 ห่างจากเข็มแรกอย่างน้อย 4 สัปดาห์ และเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มท่ี 2
อย่างน้อย 8 สัปดาห์ ทั้งน้ีการให้วัคซีนเข็มที่ 3 ต้องห่างจากวัคซีนเข็มแรก อย่างน้อย 16 สัปดาห์
และตอ้ งได้รับเม่ือมอี ายอุ ยา่ งน้อย 6 เดือน
(11) การแปลผลการติดตามทารกเม่ืออายคุ รบ 1 ปี
- กรณี HBsAg เปน็ ลบ และ Anti-HBs เป็นบวก ใหถ้ อื วา่ ทารกดังกล่าวไม่ตดิ เช้อื และมภี ูมิคุ้มกนั โรค
- กรณี HBsAg เปน็ ลบ และ Anti-HBs เปน็ ลบ ให้ถอื วา่ เด็กทารกดงั กล่าวไมต่ ดิ เชอ้ื แตไ่ มม่ ภี มู ิคุ้มกนั
ต่อโรคไวรัสตับอักเสบ บี และต้องพิจารณาให้วัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบ บี ซ�้ำอีก 3 เข็ม
โดยเข็มที่ 2 ห่างจากเข็มแรก 1 เดือน และเข็มที่ 3 ห่างจากเข็มแรกอย่างน้อย 6 เดือน และ
ตรวจ Anti-HBs ซ้ำ� หลงั ไดร้ บั วคั ซนี ครบชุดท่ี 2 หาก Anti-HBs ยงั เปน็ ลบ ใหน้ บั ว่าทารกดงั กล่าว
ไม่ตอบสนองต่อวัคซีนป้องกันไวรัสตับอักเสบบี และควรหลีกเล่ียงความเสี่ยงต่อการติดเช้ือที่อาจ
เกิดขึ้นในอนาคต
- กรณี HBsAg เป็นบวก ให้ถือว่าเดก็ ทารกดงั กลา่ วตดิ เชอ้ื ไวรสั ตับอักเสบ บี และสง่ ต่อให้กมุ ารแพทย์
ดแู ลรักษาตอ่ ไป
ท่มี า: กองโรคปอ้ งกนั ด้วยวคั ซนี กรมควบคมุ โรค. แนวทางการดแู ลหญิงตัง้ ครรภแ์ ละทารก เพือ่ ปอ้ งกนั การ
ถา่ ยทอดไวรัสตบั อักเสบ บี จากแม่สลู่ กู .

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มือ แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสุขภาพท่ี 7 29

1.7 แนวทางการดูแลสุขภาพช่องปากหญิงต้ังครรภ์

ทอ้ งน้ี คณุ แมพ่ บหมอฟันหรือยงั ?
ศูนย์อนามัยที่ 7 ขอนแกน่

คลินกิ ฝากครรภ์ ทนั ตกรรม เพอื่ ปอ้ งกัน
* แทง้
ครัง้ ท่ี อายคุ รรภ์ ไตรมาส * คลอดก่อนกาหนด
(สัปดาห)์ * ทารกน้าหนักนอ้ ย

1 ≤ 12 1 ตรวจสขุ ภาพชอ่ งปาก ตรวจสขุ ภาพชอ่ งปาก
2 13-20 2 หญงิ ตง้ั ครรภ์ คู่สมรส
3 20- < 26

4 26- < 32 3 ฝึกแปรงฟนั รับการรกั ษา นัดรบั การรกั ษา
5 32-40

อายคุ รรภ์ 4-6 เดอื น (ไตรมาส 2)

หมายเหตุ : หากจาเป็นตอ้ งรักษาในช่วงไตรมาส 1 และ 3 ให้อยู่ในดุลยพินิจของทันตแพทย์

สัญญาณไฟ 3 สี ที่แมต่ อ้ งรู้

สญั ญาณบง่ บอก ความเสี่ยงของสุขภาพฟัน

แดง • ปวดฟัน ปวดเหงือก เหงือกบวม ควรพบหมอฟนั เพ่อื รักษาทนั ที
• ฟนั โยก มีหนอง มีเลือดออก ควรพบหมอฟนั เพอื่ รกั ษา
• ฟนั คุดตดิ เชือ้
ควรพบหมอฟนั เพอื่ ตรวจสุขภาพ
เหลือง • ฟนั ผเุ ปน็ รใู หญ่
• เหงอื กอกั เสบมเี ลอื ดออก ปริทนั ตอ์ ักเสบ
• มฟี นั จาเป็นต้องถอน แม้ไม่มีอาการ

เขียว • ไม่มฟี นั ผุ หรือฟนั ผุไม่ลกุ ลามแลว้
• เหงือกอกั เสบเล็กนอ้ ย
• มหี ินปูนเล็กน้อย

รูปท่ี 26 แนวทางการดูแลสุขภาพชอ่ งปากหญงิ ตงั้ ครรภ์
ท่มี า: ดร.ทพญ.ศริญทพิ ย์ ชาลเี ครอื 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

30 คูม่ อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7

1.8 แนวทางการควบคุมและปอ้ งกันการขาดสารไอโอดนี ในมารดาและทารก

แนวทางการควบคุมและปอ้ งกันการขาดสารไอโอดนี ในมารดาและทารก

มารดาทกุ รายต้องไดร้ บั ยาเม็ดเสรมิ ไอโอดนี ธาตุเหล็ก และโฟลกิ
ต้ังแต่ฝากครรภ์ครั้งแรก จนถงึ ใหน้ มลกู ตลอด 6 เดือน ตามชดุ สิทธปิ ระโยชน์
ยาเม็ดเสริมไอโอดนี ธาตเุ หลก็ และโฟลิก ทม่ี ไี อโอดนี 150-200 ไมโครกรมั ตอ่ เม็ด

หา้ ม กินยาเมด็ เสริมไอโอดนี ธาตุเหลก็ และโฟลกิ พร้อมนม
เพราะขัดขวางการดูดซมึ เหลก็

- ใหค้ วามรู้เรือ่ งอาหารท่ีมไี อโอดีนอาหาร และยาเม็ดเสริมไอโอดนี ธาตเุ หลก็ และโฟลกิ ทุกครงั้ ทม่ี า ANC
- แจกเอกสารความรู้เรื่องไอโอดนี

ฝ า ค ก ล ค ิน ร กิ ร ภ ์ - - แ สส- ดอ แงบตนถวัะาอนมยำ�เรา่ป่อืงรยงะากโเายมรช็ดกนเินสข์ อรอมิางหไกอาาโรรอกแดนิ ลนี ยะาธกทาาตีส่รุเง่กหผนิ ลลย็กตา่อหแลลลกูงัะกใโนฟาทรลใอ้ิกหงค้ทว้งั าดมา้ รนู้ ร่างกาย และสมอง ควรกนิ ยา

กอ่ นนอน เพือ่ ลดอาการขา้ งเคียงของยา คือ ทอ้ งอืด มวนทอ้ ง คลื่นไส้ อาเจยี นเป็นตน้

ห ล ัง - ใ- ห นค้ วมาแมมร่ ้เูเรปือ่ น็ งแกหาลรง่ เสลาี้ยรงอลากู หดาว้ รยสน�ำมคแัญมโ่ดอยาเหฉาพราบะ�ำไรองุโนอด�้ำนนี มแแลละะธาปตรุเะหโลยก็ชนข์ องยา
ค ล อ ด - จา่ ยยาเม็ดเสรมิ ไอโอดนี ธาตเุ หล็ก และโฟลิก และรบั ยาต่อเนอ่ื งตลอดการให้นมลกู ถงึ 6 เดือน

- นดั ตรวจหลังคลอด สอบถามการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ กินอาหาร และการกินยา

เ บย า้ ยี่ นม - -ใ ห แค้ นวกาะอ่ มนนร�ำนูเ้ ปรอ่อืรนะงโเกยพาชือ่ รนลเข์ลดอ้ยีองงากลกาูการดรกขว้ ินยา้ งยนเามคทแยี ี่สมงง่ข่ ผออลางตหย่อาารลคบูกอื �ำในรทุงทอ้นอ้ งำ�้ งอนทดื มงั้ ดมแ้าวลนนะรทปา่ ้อรงงะกโาคยยลชื่นแนไล์ขสะอ้ สองมยาาเอจเงมยี คด็นวเสเรปรกิมน็ นิ ไตยอ้นาโอดนี

- ตดิ ตามการเลย้ี งลูกดว้ ยนมแม่

ค ล นิ กิ - ตดิ ตามการกินยาเม็ดเสรมิ ไอโอดนี ธาตเุ หลก็ และโฟลิก ตลอด 6 เดือนของแม่ทใี่ หน้ มลูก
ส ุข ภ า พ - หากแม่ไม่ได้รบั ยาเมด็ เสรมิ ไอโอดนี ธาตเุ หล็ก และโฟลกิ แนะนำ� แม่ขอรบั ยาตอ่ เน่ือง
เ ด ก็ ด ี ทหี่ นว่ ยบรกิ ารสาธารณสุขของรัฐบาล

รปู ท่ี 27 แนวทางการควบคุมและป้องกนั การขาดสารไอโอดนี ในมารดาและทารก

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คมู่ อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7 31

1.9 แนวทางการคัดกรองสุขภาพจติ หญิงต้งั ครรภ์ทางสงั คมจติ ใจ Psychosocial Clinic

การคดั กรองสขุ ภาพจติ ST5, 2Q, 8Q ทุกคร้ังของการฝากครรภ์

ปกติ ผิดปกติ

ANC ปกติ ผปู้ ่วยมา OPD เวชระเบียน

คลินิกสุขภาพจิตและจติ เวช

ให้ความรสู้ ขุ ภาพจิตศึกษา คัดกรอง
พบแพทย์
ไม่มี
มปี ัญหาสุขภาพจติ /จิตเวช
มี
การดแู ลทางสังคมจิตใจ

จ�ำเปน็

การไดร้ บั ยา

ไม่จ�ำเป็น
ดแู ลต่อเน่ือง Follow up/Refer

รปู ท่ี 28 แนวทางการคัดกรองสขุ ภาพจิตหญงิ ตัง้ ครรภ์ทางสังคมจิตใจ Psychosocial Clinic
ทีม่ า: ข้อสัง่ การมาตรการปอ้ งกันและแก้ไขมารดาตาย เขตสุขภาพที่ 7 ปีงบประมาณ 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

32 คู่มือ แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7

1.10 แนวทางการดแู ลรกั ษาหญิงตั้งครรภ์ทใี่ ช้สารเสพตดิ

หญงิ ตั้งครรภ์ท่เี ข้ารับการฝากครรภ์

ซักประวัตเิ ก่ียวกับการใช้ยาและสารเสพตดิ

ไมม่ ีประวัตเิ ส่ยี ง มปี ระวัตเิ สี่ยง ประวัตเิ สี่ยง

ฝากครรภต์ ามปกติ ตรวจปัสสาวะเพ่อื หาสารเสพตดิ - อยใู่ นพ้ืนท่ีระบาดของยาเสพติด
และคัดกรองโดยใช้ V2/ASSIST/AUDIT - คสู่ มรสใชส้ ารเสพติด
- เคยใช้สารเสพตดิ หรอื ยังคงใช้
สารเสพติด เชน่ บหุ ร่ี สรุ า ยาบา้
ยาไอซ์ กัญชา เฮโรอนี เป็นต้น

ใหก้ ารบ�ำบัดฟื้นฟูที่คลินิก สง่ ตอ่ คลินิกยาเสพติด
ยาเสพติดตามแนวทางการบ�ำบัด ส่งพบสูตแิ พทย์เพอ่ื ฝากครรภ์
หญงิ ต้งั ครรภท์ มี่ ีความเส่ยี งสูง
รักษาและฟืน้ ฟผู ู้ติดยา

สตู แิ พทย์ตรวจเฝา้ ระวงั ปรึกษากุมารแพทย์เพอ่ื เฝา้ ระวัง

- Intrauterine growth retardation - Low birth weight
- Cardiac and neural anomalies - Neonatal abstinence syndrome
- Preterm birth - ตรวจหา anomalies
- Pre-eclampsia
- Abruptio placenta

รปู ที่ 29 แนวทางการดแู ลรักษาหญิงต้ังครรภ์ทใี่ ชส้ ารเสพติด
ทีม่ า: ข้อส่ังการมาตรการปอ้ งกนั และแก้ไขมารดาตาย เขตสขุ ภาพที่ 7 ปีงบประมาณ 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ค่มู อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพท่ี 7 33

1.11 แนวทางปฏิบตั ิการใหว้ คั ซีนไขห้ วัดใหญ่ในหญงิ ต้ังครรภ์
1.11.1 แบบคัดกรองหญิงต้ังครรภ์ท่ีรับบริการวัคซีนป้องกันโรคไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล
(ส�ำหรับเจ้าหน้าที่เพ่ือใช้คัดกรองผ้มู ารับบริการกอ่ นใหว้ ัคซนี และโปรดเก็บไวเ้ ป็นหลักฐานทห่ี นว่ ยบรกิ าร)
ตารางที่ 3 แบบคัดกรองหญิงตั้งครรภท์ ีร่ ับบรกิ ารวัคซีนปอ้ งกันโรคไขห้ วดั ใหญ่ตามฤดูกาล

ชอ่ื -สกลุ ........................................................................................ กรุณาท�ำเครื่องหมาย √ ในช่อง [ ] ตามความเป็นจริงเพ่ือ
HN………………………………………………………………………................ เจ้าหน้าทีจ่ ะได้พิจารณาว่า ท่านสามารถฉดี วัคซีนได้หรือไม่
เบอรโ์ ทรศพั ท.์ ............................................................................... • มปี ระวัตแิ พ้ไกห่ รือไข่ไกอ่ ยา่ งรุนแรง [ ] ใช่ [ ] ไม่ใช่
วนั ทรี่ บั วคั ซนี ............................................................................... • เคยแพว้ ัคซีนไขห้ วดั ใหญ่หรอื แพส้ าร [ ] ใช่ [ ] ไมใ่ ช่
ประกอบอ่นื ๆ ในวัคซนี อยา่ งรนุ แรง
วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ตามฤดูกาล เป็นวัคซีนเชื้อตาย • กำ� ลงั มีไข้ หรือกำ� ลังเจบ็ ป่วยเฉยี บพลนั [ ] ใช่ [ ] ไม่ใช่
ใชส้ ำ� หรบั ปอ้ งกนั การตดิ เชอ้ื ไขห้ วดั ใหญต่ ามฤดกู าล ซงึ่ กระทรวง • เพิ่งหายจากการเจบ็ ป่วยเฉียบพลนั มา [ ] ใช ่ [ ] ไม่ใช่
สาธารณสุขแนะน�ำให้ฉีดในหญิงตั้งครรภ์ เนื่องจากเป็นกลุ่มที่มี ไม่เกิน 7 วัน
ความเสยี่ งต่อการเจบ็ ปว่ ยรุนแรงต่อโรคไขห้ วดั ใหญ่ • เพิ่งมานอนรกั ษาตวั และออกจาก [ ] ใช่ [ ] ไม่ใช่
การฉดี วคั ซนี เปน็ ไปตามความสมคั รใจของทา่ น โดยมบี คุ ลากร โรงพยาบาล ไม่เกิน 14 วัน
ทางการแพทย์เป็นผู้ดูแลตรวจสภาพร่างกายก่อนฉีด และให้ • ก�ำลังตง้ั ครรภ์ แตม่ อี ายคุ รรภ ์ [ ] ใช่ [ ] ไม่ใช่
รอเฝา้ ดอู าการแพภ้ ายหลงั การฉดี ยาเปน็ เวลา 30 นาที จงึ กลบั บา้ น น้อยกว่า 4 เดอื น
เมือ่ กลับบ้านแลว้ ควรมีผดู้ ูแลส�ำหรับฉีดวัคซนี ต่ออกี 2 วนั • มีภาวะเส่ียงสงู หรือเคยมีอาการ [ ] ใช ่ [ ] ไมใ่ ช่
ถา้ ทา่ นเคยแพว้ คั ซนี อนื่ ๆ หรอื ยาอนื่ ๆ อยา่ งรนุ แรง ขอใหท้ า่ น แทรกซ้อนจากการตงั้ ครรภ์
แจง้ ใหแ้ พทยท์ ราบ เพ่ือประเมนิ ความเสย่ี งอกี ครัง้ กอ่ นใหว้ ัคซีน ** สามารถรับวคั ซนี ไดภ้ ายใต้ค�ำแนะนำ� ของแพทย์

[ ] ท่านได้รบั ขอ้ มลู เก่ียวกับวัคซีนไขห้ วัดใหญแ่ ละได้ท�ำความเข้าใจแลว้

ลงช่ือ...............................................................
(.......................................................................)
**อาการแพอ้ ยา่ งรนุ แรง ไดแ้ ก่ หายใจไมส่ ะดวก เสยี งแหบ หรอื หายใจมเี สยี งดงั ลมพษิ ซดี ขาว ออ่ นเพลยี หวั ใจเตน้ เรว็ หรอื เวยี นศรษี ะ

ผลขา้ งเคยี งที่อาจเกดิ ข้นึ จากการฉดี วคั ซีน
1. อาการทีไ่ ม่รุนแรง ภายหลงั การฉดี วคั ซนี อาจพบอาการปวด บวม แดง ปวดศีรษะ ปวดกลา้ มเนือ้ ปวดข้อ ไขต้ ่�ำ ๆ
ประมาณรอ้ ยละ 10 มักหายไดเ้ องภายใน 1-3 วัน สามารถรกั ษาดว้ ยการประคบเยน็ และให้ยาแกป้ วดตาม อาการ
ซง่ึ สามารถให้ ยาพาราเซตามอลเพือ่ ลดไข้
2. อาการท่ีรุนแรง อาการไม่พึงประสงค์ของวัคซีนที่รุนแรง ได้แก่ อาการแพ้รุนแรง ไข้สูงแล้วชัก ปากเบ้ียว
กล้ามเน้ืออ่อนแรง สับสน รวมถึงโรคลมหลับ (Narcolepsy) เป็นโรคเก่ียวกับการนอนหลับท่ีมีอาการง่วงนอน
ตลอดเวลา และหลับในช่วงเวลาต่าง ๆ อย่างผิดปกติเป็นต้น อย่างไรก็ดีอาการเหล่านี้พบได้น้อยมากว่า 1 ใน
100,000 dose นอกจากนี้ผู้ได้รับวัคซีนมีโอกาสเกิดการแพ้อย่างรุนแรง (Anaphylaxis) เช่นเดียวกับยาทั่วไป
แต่มักเกิดขึ้นได้น้อยมาก เพื่อสร้างเสริมภูมิคุ้มกันต่อโรคไข้หวัดใหญ่ในหญิงต้ังครรภ์จึงก�ำหนดประชากร
กลมุ่ เป้าหมายท่ีในการจัดบริการ คือ หญิงตง้ั ครรภท์ กุ คน ท่มี อี ายคุ รรภต์ ัง้ แต่ 4 เดอื นขน้ึ ไป
ทีม่ า: กองโรคปอ้ งกันดว้ ยวคั ซีน กรมควบคุมโรค พ.ศ. 2562

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

34 คู่มอื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7

1.12 รูปแบบการให้บริการฝากครรภ์แบบปกติใหม่
(The New Normal Service Model for ANC)
1.12.1 การเตรยี มสถานทแ่ี ละอปุ กรณ์
(1) การจดั เตรยี มสถานทีแ่ ละอุปกรณ์
- จดั สถานที่ ทนี่ ง่ั รอตรวจให้มีระยะหา่ งอย่างนอ้ ย 1 เมตร
- การนดั หมายมารบั บรกิ ารเปน็ ชว่ งเวลาโดยจำ� กดั ปรมิ าณการนดั หมายตอ่ ชว่ั โมง
และจำ� กัดจำ� นวนผ้ตู ดิ ตามหญงิ ตงั้ ครรภไ์ มเ่ กนิ 1 คน เพื่อลดความแออดั
- มจี ุดคดั กรองตรวจวัดไข้ และเจลแอลกอฮอล์ลา้ งมือไว้ใหบ้ ริการ
(2) การดแู ลอาคารสถานท่ีภายในคลนิ กิ ฝากครรภ์ ดงั นี้
- บริเวณท่ีใช้บริการร่วมกัน ได้แก่ ห้องตรวจครรภ์ ห้องรอพบแพทย์
ให้ท�ำความสะอาดด้วยน้�ำผสมผงซักฟอกหรือน�้ำยาท�ำความสะอาดทั่วไป ท้ังนี้
ให้ใช้ตามค�ำแนะน�ำของผลิตภัณฑ์น้ัน รวมทั้งให้เปิดประตู หน้าต่าง เพื่อ
ระบายอากาศ หากมีเครื่องปรับอากาศให้ท�ำความสะอาดระบบระบายอากาศ
อยา่ งสมำ�่ เสมอ
- ท�ำความสะอาดจุดสมั ผัสเสย่ี งในแผนกฝากครรภ์ เช่น ลกู บดิ ประตู ราวบนั ได
ห้องนำ้� โต๊ะเกา้ อ้ี เปน็ ต้น ดว้ ยน�ำ้ ยาท�ำความสะอาดท่ัวไป
(3) การดแู ลห้องส้วม ตามมาตรฐาน HAS พร้อมกบั เพม่ิ เตมิ มาตรการ ดงั น้ี
- ท�ำความสะอาดบริเวณท่ีมีการสัมผัสบ่อย ๆ อย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง ได้แก่
พื้นห้องส้วม โถส้วมท่ีกดชักโครกหรือโถปัสสาวะ สายฉีดช�ำระ กลอนหรือ
ลกู บดิ ประตู ฝารองนง่ั ฝาปดิ ชกั โครกกอ๊ กนำ�้ อา่ งลา้ งมอื ดว้ ยนำ้� ยาทำ� ความสะอาด
หรือน้�ำยาที่มีส่วนผสมของโซเดียมไฮโปคลอไรท์ (น�้ำยาฟอกผ้าขาว) และ
ปฏิบตั ิตามค�ำแนะนำ� บนฉลาก
- ซักผ้าส�ำหรับเช็ดท�ำความสะอาดและไม้ถูพ้ืน ด้วยน้�ำผสมผงซักฟอกหรือ
น�ำ้ ยาฆ่าเชือ้ แลว้ ซกั ดว้ ยน�้ำสะอาดอกี ครงั้ และน�ำไปผึง่ ตากแดดใหแ้ หง้
(4) การท�ำความสะอาดอุปกรณ์เคร่ืองใช้ในคลินิกฝากครรภ์ ให้ปฏิบัติตามมาตรฐาน
ป้องกันการติดเชือ้ ในโรงพยาบาล
1.12.2 บุคลากร
(1) ตรวจวัดอุณหภูมิร่างกายทุกครั้งก่อนปฏิบัติหน้าท่ีกรณีมีไข้ 37.5 องศาเซลเซียส
ใหน้ ั่งพัก 5 นาทีและวดั ซ�้ำ หากไข้ไม่ลดให้แจ้งหัวหนา้ งาน และพบแพทย์ทนั ที
(2) บุคลากรทุกคนมีการป้องกันตนเอง ด้วยการสวมชุดป้องกัน ใส่หน้ากากอนามัย
เปล่ียนถุงมือทุกคร้ังก่อนสัมผัสผู้รับบริการคนถัดไป ล้างมือด้วยน้�ำและสบู่หรือ
น้�ำยาฆ่าเช้ือทุกคร้ังอย่างน้อย 20 วินาที และหลีกเล่ียงการใช้มือสัมผัสใบหน้า
ตา ปาก จมูก โดยไมจ่ ำ� เป็น

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

ค่มู ือ แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเด็ก เขตสขุ ภาพที่ 7 35

(3) บุคลากรที่มอี าการเจบ็ ป่วย เช่น มไี ข้ ไอ จาม มีน�ำ้ มูก หรอื เหนอ่ื ยหอบ หรอื หากมี
ประวตั เิ ดนิ ทางกลบั จากตา่ งประเทศ สมั ผสั หรอื ใกลช้ ดิ ผปู้ ว่ ยยนื ยนั ตดิ เชอื้ โควดิ -19
หรืออย่ใู นชว่ งกกั กัน แจ้งหัวหนา้ งาน พบแพทย์ทนั ที และให้หยุดปฏิบตั งิ าน
(4) บคุ ลากรทสี่ มั ผสั สารคดั หลงั่ จากผรู้ บั บรกิ ารโดยไมม่ เี ครอ่ื งปอ้ งกนั ใหช้ ำ� ระรา่ งกาย
และเปล่ียนเส้ือผ้าทันทีผู้ปฏิบัติงานที่ดูแลความสะอาดและผู้ปฏิบัติงานเก็บขยะ
ให้สวมถุงมือยาง หน้ากากอนามัย ผ้ายางกันเปื้อน รองเท้าพ้ืนยางหุ้มแข้ง
ใช้ปากคีบด้ามยาวเก็บขยะใส่ถุงขยะ ปิดปากถุงให้มิดชิดน�ำไปรวมไว้ท่ีพักขยะ
แลว้ ล้างมอื ดว้ ยน้�ำและสบ่หู รือน้�ำยาฆา่ เชอื้ ทกุ ครัง้ อย่างนอ้ ย 20 วนิ าที ให้สะอาด
ทกุ ครั้งภายหลังปฏบิ ัติงาน และเมอื่ ปฏบิ ัติงานเสร็จในแตล่ ะวนั หากเปน็ ไปได้ควร
อาบน้�ำและเปลย่ี นเสื้อผ้าก่อนกลบั บ้าน
1.12.3 ผู้รบั บริการ
(1) ผ้รู ับบรกิ ารฝากครรภค์ รั้งแรกโทรนัดหมายก่อนมารับบรกิ าร
(2) มารับบรกิ ารตามวนั และชว่ งเวลาทีน่ ดั
(3) จำ� กดั จำ� นวนผตู้ ิดตามหญิงต้งั ครรภ์ไม่เกนิ 1 คน เพ่ือลดความแออัด
(4) หญิงต้ังครรภ์และผู้ติดตามต้องใส่หน้ากากอนามัยและเข้าสู่ระบบคัดกรองของ
หน่วยงานทุกคร้งั
(5) หญิงต้ังครรภ์ควรลงทะเบียนคัดกรองความเส่ียงด้วยตนเองด้วยโปรแกรม
SAVE MOM และลงทะเบยี นรับขอ้ ความใน Line: @9yangth
(6) หญิงตั้งครรภ์เฝ้าระวังอาการเจ็บป่วยด้วยตนเองโดยหากมีอาการ ไข้ ไอ จาม
น้�ำมูก เหนื่อยหอบ เลือดออก น�้ำเดิน ทารกในครรภ์ไม่ดิ้น เจ็บครรภ์คลอด
ให้พบแพทยท์ ันที
1.12.4 ระบบบรกิ าร
(1) การบรกิ ารฝากครรภ์
- ให้บริการฝากครรภ์แบบ ONE STOP SERVICE โดยให้บริการลงทะเบียน
ฝากครรภ์ คดั กรองความเสย่ี ง ตรวจ ทางห้องปฏิบัตกิ าร พบแพทย์ตรวจครรภ์
ให้ความรู้ ฉีดวัคซีน จ่ายยา ในบริเวณเดียวกัน โดยอาจให้บริการในลักษณะ
พยาบาลเจ้าของไข้หรือจ�ำกัดจ�ำนวนบุคลากรที่ให้บริการต่อรายให้น้อยที่สุด
ทั้งนี้ขึน้ อยกู่ บั ความเหมาะสมของแตล่ ะโรงพยาบาล
- จดั ทำ� ผงั ขั้นตอนการใหบ้ รกิ ารฝากครรภ์เพื่อสอ่ื สารใหห้ ญงิ ตัง้ ครรภร์ ับทราบ
- ลดเวลาขณะรบั บรกิ ารของหญงิ ตง้ั ครรภท์ โี่ รงพยาบาล โดยพจิ ารณาปรบั กจิ กรรม
การให้บรกิ ารรายบุคคลใหค้ รบ ภายในครั้งเดยี ว
- จัดให้มีกิจกรรมโรงเรียนพ่อแม่ตามแผนเดิม โดยเน้นเรื่องการจ�ำกัดจ�ำนวน
ผรู้ บั บรกิ าร เพอื่ เวน้ ระยะหา่ งระหวา่ งบคุ คล และเพม่ิ การใชช้ อ่ งทางการสอื่ สาร
ผ่านดิจิทัลแพลตฟอร์ม เพ่ือให้การปรึกษาคัดกรองความเสี่ยง และอาการ
ผิดปกติ เชน่ โปรแกรม Save mom และ Line: @9yangth

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

36 คู่มอื แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แม่และเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7

- จดั ระบบการนดั หมายการมารบั บรกิ ารเปน็ ชว่ งเวลาทช่ี ดั เจนสำ� หรบั ผรู้ บั บรกิ าร
แต่ละราย และจ�ำกัดจ�ำนวนผู้ติดตามหญิงตั้งครรภ์ไม่เกิน 1 คน เพื่อลด
ความแออดั
4. 1. 45. 1จ.5ดั ร4จะ .1ดับ.ร บ5ะกบจาบรัด- กนราะัดกรบหานรบมดัจกาา่หยายมรกยนาายรัดบกมหำ� ามรรงุามบั คยาบรกรรราบั กิภรบาม์ แราิกเนรปาับะนรนบเช�ำปรวใกินหงาเชค้วรวรลเงป้งัาเลนวทะลชี่ าวดั2ทงเเจ–ี่ชวนัดล3สเาจำเทนดหช่ี อืสรัดนำับเหจผรนรู ับับสผบำูรหรบั ริกบัารผิกแูรตาบั รลบแะรตริกลาายะรรแแาตลยละแะรลาะย และ
รนนดั ัดหหมมาายยกกาา4รร.ม1มา.า5ร รบั ับจบ บดั รรกิ ิกะาบารร บเเปกปน านชรชนว วจงดั งำเห เวกวลมจดั ลาำจาทกยำ(ทัด2กี่ชนชี่ จ)าดัวจดั รำเน ำกเจมนจกผานวนดัูตรสนสจิดตบัำผำตรหบตูหนวาริดรมวจับกิ ตับนหาผาผญลรูรมรูตเงับิปหับิดคตบนญบตลง้ัรชราคงิอกิ วกิมตรดางาหร้ัรเรคภญวแแรลไตงิตมราลตภลเทะกั้งะไ่ชีครนิมราัดรเายก1รเยจภินแคนแไลนม1สละำเะคกเหพินร่ือับ1เลพผดค่ืูรอคับนลวบดาเคพรมกิวแ่ือาอลรมอดแดัคตอวลอาะดัมรแาอยอแัดละ
นผผตู ตู ดิ ดิ ตตาามมหหญญงิ ิงตต้ัง้งั คครจรรำรภ กภไดั ไมมจ เ4เำกก.น ิน1นิ ว. 461น1. 1ผคกค.ูต6นาน ิดร4เตกจ เพ.พา1 ื่อมยร.่ือ 6ลจหยลดาญดกยคบคิงา-ยวำ ตวรารจา้ังเบมงุ มนคาคแำยแร้นรอรยอรงุกอภาอคภดัาบไดัรมรแำรดเรภนกูงุแะินคแลนรน1หำระใลภคหนังนคำแคใรนเหลัง้พะลคอื่อนะรดลำ้งั ช2ใดลห่วคะ–คงว2รสา3งั้มป–ลเแดะ3อือาอ2นหเดั –์แือรน3กเใดนือหนญิงหลังคลอดทุกรายโดยให้
ำำรรุงงุ คครรรรภภ แแน4น.ะ1ะน.น6ำ ำใใหกหาค4ค รร.ร2จ้งั ้ังาล4 ลกยะ.ะา2ย ร2า2กต บ–าร4– ำรว.3ร23ตจุง เรคหกเดวดรลา ือจรือรังนภหนตค ลรแังวอนคจด ะลหนอลเำจดงัใา้ หคหลค นรอ้างัดทลห่ีะร2ืออ–ส3ม.เดเยือ่ยีนมบา้ นอย่างน้อย 1 คร้งั
ด 4.2 การต รวจ หลงั 4ค. ล2อ. 41ด. 2เน.1น 4เกน .า2นร. 1กดาแู เรลนด-หน แู ลกลใังาชหคร้กลดังาแูอครลดลสหชอื่อวลดงสั สชคาัปวลรงดอผสาด่าัปหชนดแว ดารงิหจสกิทแัปในรัลดกหาแใญหพนแิงหลหรญตกลฟิงใั นหคอหลรญงัอ์มคดงิใลหทนอลุกกดังราทคารกุยลใโรอหดาด้กยทใาโุกหดรรยเปจาใรายหึกหโเ ดจษนยาาาหใทแหน่หีลเาจระทาือสห่ี ออรนสบือามอถท.สาี่หมมร.อื อสม.
นมหยรควผปนำหผตเควเครยผปผตีลนั1ครดัยิดลาลวันั1ุงดับร็ดิลาวังุงัน็บรตนปหเางัยีคนตนปหคเาหียคึงดัมคหดปกลดรึงัดมลดปกลดมลรหลีกิจตงั้ังมลวหีกอิจตังั้งวอืาภคอลทิมดดิอืาภคลดทิมดกิดงลาน่ิดกบางัังลลานิ่ชบาลังัลวอกยชเสบแววอกยเสวบกูหะแว4เ444ดลกวหะะมพวดยลกงะซมใพวม....งาาดซมแม22ส22หี่ยลาาดยึมมแสวรน็ลยืมึอด....แวปัร็นมตอือา1243ตดเจแัปตาแตเจศงด ดคยบฟแึงรศงดดคฟฉงึรเใกแรงูในาุมหวฉาอนรงชนามุวนอาะนาห ••••••นจกดัาะาแรหนกจหกัดรแรว ะแหหกมำอหลบาแหจกมำหนัลลบน เรมยลใละรวเมารนาลใงัะเมนวกำนเแไนทออีาสังงั กนมยดการคตูกิดขงักมใ4เ44า ใกคคผงาดิ้ำาาื่อดยดยแใยียกคหนลาใดยน...แก คารกลนลลสม222แเหแูลาดวย่ีนาอจหมแเจรดกา อาาออหบา...นกจราลูก มงอมดั4เ44ดฝ23ใรนา็บญวรมงยดรดยโใ็บญนัำหหใะยบด... 1เควโเผปรหะผีต222หขยี่ครยิงใกแรนูใกลหัน1ข.างดัิงดินชลา...กัวหุง1อนงม็รบนา243พ••••••นหำาังอลนาตนปหเก พาำา2ยีครงลยบวคใะรหกองลยูกึงัมดใรเ444าแดปกใแกจลห.ดยรันังูใปหนาลแหย5มมล ชาังใปรหนกี...มาคนิตจัง้ังวาค••••••นเ222หอรมาคำีย่แอนทไเบ คือีกาสาภยดรรลบทิวมดตลิดะขรึกกใ...อดมกผองลา้ำ กาาารางอ่ืแจึ243กยลยีนันิ่หั้งนบาอาังาัแลมนษกยครลกชรลั้งยอบาลสาวษลอกวยนลเเสดจบลแำวเนแอทไใกแลกอีสาาอาาาวูใยดดรหหะบาะาตกะขดลชาใมะัดฝทะพนผรงวานแาะำ้วรามาื่อยต••••••นยซรทียกหมาแ - - าันำาากดนกเควกมเรแครสกผลปกุวล 2สผะีติดายกมึวคนรอายุกวร็นลจ2าันจ1ืกอาอดัานัแาัปาดิระนตบลาวักุงรามตต อ ส ก แห เจยรบ็รมัดระฝ–ราวรมแนายตศงดรปนหสเเนดคาฟ–ำเแไอทนัำยีคานงึุขีอาารสอ่าสเควยนเดหผปยตฉผีตขึรงมดังอใครดยปนากุมลย3ัดรกผวงาดรกอ้ำภาาือ่ันส1ะยัดยีดิห3ัดโมลาาะลาัวงุหหกีนบจกรบ็จิจตัโ้ัคงกรกาัดเลวแ••••••ดรมนสาื่อบานวตหนปนหเเอืขเาจดาภคยีคลา่กราแหิทมอดิดมถำเาาขหดหพลบยบีอา กำ�สกึงมดัถดมาลงดปกฝยลยผรดารเิ่นวรมยบาางัลาใัรลอืเนอทแไะใใมามลวันดำนคาาหกีอืเงัคววใตจิเงัตย้ันงผดิกปวขอกหหยมคผีตเสบงักกแวผนคารมย้ำ�าาือหามรขีภคคลดิหัน1ะลนิทมดัดาิด้าใ้ปดลกกคลอลาจ้เัวะกงุมคพาดยรกลวรบ็แงออเนลนิซลจาบนน่ินมตบาังัปนลหาาเลาดัดกนิรจกาียมคแมาแเดลวงาหอยามึอกยหิกำ�มวเสรจร็นบึฝงมดักผแวรอดปกลตาืววอมดิกดรแนาลหกะงตหาดรดลมกตใลเจเบ็ญะเคมเีาหหพกีิดนัปวดติจัง้ังแิโวีตเศงดหซูกาะดคยคฟมงุนาึงาือเราดรดภคมัดแลปิทมนดขนดิลฉลิงรวัชหรงยก็นมึใ็บรนมุกวร็นกวผงอางก็ือลดาตหแิ่นหอผบาเกตะางัาัลัดน่ายีสตเลจพำจากทัดิดแหรวสแอกศงยดหงึมทเสงดิล้อปคบตฟแวหใดรุขึงรงัหมำยหหปะลบ่ีหมลขุฉแหดลกรงีกะังลปมีห่ยนุมิดคพวววภอเมลใาซะมมภือวการาะมคภนาาดคลังู่ใดจมแนกงัลัดกรรแรลบาายังมึกกหือมวนาร็นตงคาลกดิาืิ่นรอหือึกบดมำอแยตหพกคลบตาาแดยตเจอแพลิววั้งลเแอสเษศงดบลดใกวิาะคฟเมวดลนแึงเรลสหดะนัังเนอดชด่าฉสะรจมรงงัากาวมอนมุชาวีขะคอนซดิะมงมวยเดนทีขกใคาะดรบ็แมแมดยดจดแนกโกดัอแรลหมึะจ.า็นหตอาลกุรอืล.ด2มแแเหดขยีมำาหงลบอนคงึเกรจงรงลอรแะงศเดนราอวงนลใะดมมุพวำ–าบ็นวางัดสนฉโนรกงหงะักัดใมราจกยรคยิดขอะา้แหกคัด3นันปดยหงแแหโำ�ลาหอบมาลเคดพำมแเเรดบลบมเลของจรลนถใอดรยึกนายะงวาังาาแดหใบ็งัปัง้าิดดือโใษาหคกยะคมลมลคลครหมรขนบนมดลาลแกแะงละรอึกเอแาแอพเาำนิดจากนง้ัอาษจงลลโใล2รดลางกิายดะกแรห็บาปะหะรขะเานงา–มแคดสกนรบนอพร�ำล2ร็กึกอาดั3ผงาาแใย้ังะรสษบหแทลเิด–ลาลสเขนขุมาถค้ดปห่ีบะะอาดั3ภแ่ารอืกการคแบเลม2้งัานลอืาเขตลลถลดพะอรอาิ–ินะาะสอืนเดคสกชมกิกอนดั3ีขลม2านเอาบเอดิน.รเขรา–ถดงนก็ิกผาาือสดัเ3คาดิ มดนขุเรลปขเก็อผภดนิก้าสาดิาือิกคตกุขพปนเิลาภดเกรนิชาก็ตีขผนิกพสิอดเเดขุดงปชีขภ็กนกอาตพงิ เดชีขน อง
5.กา5ร .กตาิดรต ต5อ .ิดกส ตาื่ออร สสตา ่อืดิร สตาอ ร สือ่ สา(1ร) จัดให้มีช่องทางในการติดต่อกับหญิงครรภ์ในการนัดหมาย การเตรียมตัวก่อนมา
การตดิ ตอส่อื สาร 5 .1 5 จ.ดั1 ใหจ ดัม5 ใีช.ห1อ ม งจชีทดั อาใงห ทใมนาีชกงอใาฝนงราทกตกาิดคงรตรใตอนรดิ ภกต์บัาอแรหกตลญบัะดิ ิงตหคิดอญรตกริงาบัคภมหรใอนรญาภกิงกใาคนารรกนรขาัดภอรหใงนนมหัดกาญหยางิมรตกนา้ังายัดครหกเรตมรารภรายี ยเ์ ตมโกรดตียายัวรมผกเต่าอตวันรกชียมอ่มานงตฝทมาวั ากงฝคอารนเกรชมคภน่ ารฝแรโาภลทกะรคแตศรลดิพั ระตภทตา,์ดิมแตลาะมตดิ ตาม
ารรตติดิดตตอ5อ ก.ก1ับบั หจหัดญญใิงหิงคคม รรชี รรอภภง ใ ใทนนาก กองาาใร นรกนนอกา ัดราัด หกขรหตมาอมร ดิางอาขหยตยา อญอกกงกาิงห าาับตรรญรขเัง้หเตคอิงตญSรตรงยีoิงหรั้ยี คมcภญมรiตaติงรโวัlดตวัภกmกยั้งใอคนอผโeนดรนากdมยรนามiภาผaรชาฝาน,อฝโานLัดงากชiทกหยnคอคาผมeรงรารทGรนยเภาชภrชoงกนแอแuาเลงชโลรpทะเนะ,ตารตFงรดิศโดิaทยีตัพเตcชมราทeานศตมมb, ัพวโSoกทoอ,รckนศSi,aมoพั Elาcท-mฝia, าleSaกdomiคl,icaรeiแร,adลภlLiะaimnแโ,ปeลeLระdiGnแตiaerกิดo,รตGuLมาprinoม,SeuAFpVaG,cErFeoMabucoOpeo,MbkFo,aoEck-e,bEo-ok, E-
รรรรภภ โโดดยยผผาาอนนาชกชอ าองร งทขทาอางง หเเชญชน mน ิงตโ aโท้ังทiml คร,รศ รaแศรัพiลพัlภ,ท ะทmแ,โ,ป ลดSaSะรยoiolแ(โผc,2ปcกาiแ)aiรนaลl แมlชมะmกmอีกโSรปงeาAมeทรรdVdแใาSiEaหiกงAa,้ครM,VเLมชวLEOiานninSมMeAeโรOทVGู้ GรแMErrศoนoMัพuวupทOทp,าM,FงSFกaoacาceรieaปbbloฏomoิบokeัตk,dิต,EiัวEa--,กLาinรปe้อGงrกoันuกpา,รFแaพcรe่รbะoบoาkด,โEร-คโควิด 19
พนมพทสอทื่สS่ือาSถสาAถสงAางราVกรนVกานาEางกาE5รงกลราM.ลปาM2ปูกรูกรฏOณฏOมณmคM(ิบM(LิบกีกลMLกัตOiaัตาnาiอาnิตiMรรlิตeดร,eวัแใ วัแหแ@พไก@ลพลลกค ราะร5นะาว9รร 9เรร.โาyะดป2yะป๙ปมaบก็อaบ5ร อรมnคMาเnงยแ.าูลงgกีลด2กแ gOาดกกt็กาอขนัtงhขมรMคนัใh ดเอก)วนมอพีกใลก)5แ งOหทาแสงาอไ่ืาเ.แลSร2เลMชคาลรถรดสชลAแะงใ นอ้ืวะแาแรม้อืคMหะเพVกานไโคพดาลโีกค ล๙คาEคมรOูงมกค็กระาูอมนรววรลาอืรเวMMรปยะด ิดอืาูลูกระดิกใแ๙าบมฏแกO็หณบา1งนไ(รลาิบา1ใเลMคLเราย9กวูนลดรพะ9คเกัตปiดนแวาทชาnป็กโสเอื่าูติ่มางโนฏดรรน่eาใฏถรร๙เสมวัืแคอวนก็ิบงพคแาบิรร@ทพโกกเโสตักนยอื่พโาคูลัตปาคารถแติาสงกรว็ติร9งรรรวรางลนวัรร่าิดใกปแัวyะปเปิดนูสกาวะรนพสaาบกฏฏองก1ณทำบสรn1่ือำร(ลาิบห9งาิบLาาปถห9กgมสดูกรัตงดiรัตาtฏnเรรขณันกบัhเิตชขนริตSับ(าชeิบอาLก)ัวหนอกแงAัวหนัตรงiาลแ@งญาพnVสเกปญติโรเชรูกลโeEรป�ำชาิงแฏวัปแ้อืณิง9ะรตหรื้อรพ(ต@บิพรMโคyะLกป้ังแกโรครง้ัแaัตบรูiมคคาอกับOาnครว9กnริตราือวรงรeะหิดรMyะรgปดวัรดิแกกมบรatบมญภขอ@พันา1hภกnา1าSไรองิ9งกรS)ดาgหล9ดAกปตงห9รAารtแโนลขเันVyฏhะ้ังรรปลVชลังอ์Eaคบกคแ)ิงัอE้อืะ๙งnาโพราแตังโคเรgรดคชกลริตูมยtวแภขรือ้วันะhวัือ่าิดพะิดอ์โคสก)งกคบรหงูเม1ำาแา1พรวเาหรล9ือชรล9ะดิดือ่แังกรปอื้ะบเโสพคับชา1โคฏรารครลรหน9คูมบิดา้ปรวอญโืองัตะโดิคฏรดลกปติงิบควบิแูกตา1รัวิดาโัตรล9ง้ัแสคด(ปคิตะก1ำLวโรฏัวเหร9รiิดดnรสคมบิรเภe็ก1ำโับชตค:Sหเ9หนิตหลAว@รวัญเ็กลิดVับชโส9ใงัปEงิหน1นำyตรญห9aสัง้แโnรปคงิถกเบัgชตรราtหรนง้ัแนมhคภกญก)โรSรปาิงหรแAมตรรภลลVณั้งแSังะEคหกA์ รรลVรมงัEภS หAลVังE
1.12.6 ตารางการนัดตรวจครรภ์

6.ตา6ร .ตางา กร6า งร.ตกน าัดรต านรงดั กวตจาร ควนรจ ดัรคภตรตรรวาภจราคงรทรี่ภ4 การนัดตรวจครรภ์
ตารางการนัดตรฝวาจกฝคารกรภอฝายกอุคารยรุคภรอราภย ุครรภ กจิ กกริจรกมรรกมจิ กรรม หมาหยมเหายตเุหหมตาุ ยเหตุ
ฝาก อายคุครรครภภร กรก จิภจิ กกค(รรสรรัปมมภ(ดส าัปหด)า(หสัป) ดาห) กิจกรรม หหมมาายยเเหหตตุ ุ หมายเหตุ
ครรภ (สปัคดร้ังาคทหร่ี)้งั ที่ ครัง้ ท่ี
ครง้ั ท่ี 1 1 1<12<12 •<1ล2•งทละงเบท•ยีะนเลบคงยี ัดทนกะครเบัดอกียงครนอวคงาัดคมกวเรสาอย่ีมงเคสหวีย่ญางงิมหตเญสัง้ ค่ยีิงตรงหรัง้ คภญรดงิรวตภย้ังดตควนรยรเอตภงนดผเวอายนงตผนา นเอง•ผา นน•ดั ฉนีดัดd•ฉTดี 2นdอดั Tีกฉ2คดี อรีกdั้งคTร2้ังอีกครั้ง
ททะะเเบ1บียียนนคคัดัดกกรรออ<งง1คค2ววาามมเเสส่ยี •ยี่ งงหหลญญงทงิ ิงตะตั้งเงั้บคครียรรนรภคภดัด โว กวปยรยรตอตแโนงปนกคเรเออวแมงางกผมผโSราปเาaมนสนรvย่ีแSeงกaหmรvญมe•o•ิงmSตนaนง้ัoดัvแคัดmeฉลรฉดีระีดmแภรdลdoับดTะTmวข2ร2ยออับอตคแกี ขกีนลวคอคาเะรอคมรั้งว้ังบผผาขามนอนผคLาวiนnาeมL•ผi@nาeน9ัด@Lฉinีด9ed@T29อกี 4ค-ร6ั้ง4ส-ัป6ดสาัป4หด-ท 6า่ีรหสพทัป.ี่รดพาห. ทร่ี พ.
รรแแกกรรมมSSaavveemmoommแแลละะรรับับโขขปอ อ รคคแววกาารมมผผาSานaนvyLeLaininmeygea:ot@h@nmg9t9แyhaลnะgรtับhขอ ค4ว4-า-6ม6ผสสาัปัปนดดาLาหiหnท ทeี่รร่ี พ@พ..9 4-6 สัปดาหท่ีรสพต.ใสกตล.บใกาลสนบตา.ในกลบา น
nnggtthh yangth สสตต.ใ.ใกกลลบ บา า นน สต.ใกลบ าน

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คู่มอื แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามยั แมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพที่ 7 37

ฝาฝกาก อาอยาคุ ยรคุ รรภร ภ กิจกกิจรกรรมรม หมายเหตุ หมหามยาเหยเตหุ ตุ
ฝาก อายคุครครรภรภ ภ  (ส(ปั สดัปาดหา)ห) กจิ กรรม
ครรภ (สปัคดรคัง้ารทหั้งี่)ท่ี
คร้งั ท่ี • •ซกั ซปักรปะรวะัตวิโดตั ยโิ ดบยุคบคุคลคาลการกร • •แจแง จผงลผเลอืเลดอื ผดา ผนา น
• ซักประวตั โิ •ดย•ตบรุคตวครจลวราจ กรงกรา งากยาย • แจง ผลเลือดผทานาทงโาทงโรทศรัพศทัพ ทใน ใน
• ตรวจรางกา•ย•คดั คกดั รกอรงอคงวคาวมาเสม่ยีเสงย่ี, งโร, คโรปครปะรจะำจตำวั ต, ัวส,ุขสภขุ าภพาจพติ จิต ทางโทรศัพท ใกนรกณรผีณลผี เลือเลดอื ด
• คัดกรองคว•าม•ตเสรตี่ยวรงจ,วเลจโรอืเลคดือป,ดรป,ะส จปสำสาตสวัวาะ,ว,สะคุข,ดั ภคกาดั รพกอจรงอิตธางธลาัสลซสั เี มซยีเมีย กรณีผลเลือด ผดิ ผปิดกปตกินตดั ินมัดามฟาง ฟผงลผล
• ตรวจเลือด•, ป•อสลัสอตาัลวรตะารซ, าคซวดั าดกว รยดอนื ยงยธืนนั ายลอันสัาอยซาุคเี ยมรุคียรรภร ภ ผิดปกตินัดมาฟดวงดผยวลตยนตเอนงเอง
• อลั ตราซาว•ด •ยฉืนดี ฉยวดีนัควอซัคานี ซยปีนุคอปรงรอกภงนั กบนั าบดาทดะทยะักย(ักdT(d1)T1) ดวยตนเอง

• ฉดี วัคซนี ปอ•ง•กจันาจบยายายดายบทาำะบรยำงุ ักครงุร(คdรรภTร1 ภ) 
• จายยาบำร•ุงค•รกรจิ ภกกิจรกรรมรโมรงโเรรงยี เรนียพนอพแอมแ ม
2 2 •1ก31จิ -3ก2ร-0ร2ม0โร•งเร•ตียรนตวพรจอวรแจามรงกา งากยาย
2 13 - ฝ20าก • ตอราวยจคุ รรา รงภก•าย•ตรตวรจวคจดั คกดั รกอรงอทงาทรากรกกลกุมลอุมาอกาิจกรกาดรรารดวมานว น • •สอสบอถบาถมาปมญปหญาหา
• สอบถามปญหอาปุ อสุปรสหรรคมรกาคายกรเาสหรื่อตสสุ ื่อาสราร
ฝาก อายคุ ครรรภภ  ก••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••รอO(223สณาpกตกตจจคคจตกจตกตกจตกตตกตตตซซจออตฉฉอตกจจอออคคต062อ((ัปยeผีาา222121ิจิจรรัดัดสสาาาาาาีดดีักจิิจกัิจััิลลิัิลจจจััลลัลรรรรรรรรรรรัดดราrคุด--ยย-ววดิ006363กกยยยยยยกกววววววววววววปัปักกกกกกปปตตตตววตตยกกaราจจยยน23จจจจจจจจจจจจ4รรยยยยยยรรัคัครรรรรรtรรุรรรรดดรร------รหรราารรi260เเเเคครรครรรรออาาาาาาัรรรรรรดาาาาาาซซออะะราาภลลลลoาา222233บบมม)าาาาาาบบบบบบมมมมมมซซซซซซงงัดดดััหววนีนีงงรหหnงงือืือออื660022งงงงงงเเโโำำคคโโโโโโาาาาาาำำำำำำกกกตััตภกกรปปบบaรรกกกกกก))ดดดดรรรรรรรรววววรรวรวรรรวรรรโิิโอืlาางง•••ออาาาาาาาา•••••••••งงงงงง•ุุงง•••,,งุุงุงงุุงุงดดดดดดดดาาอออเเยยฝคคเเเเเเคคหหยยยยยยคคคคคคงงรรปปมมยยรรรรรรงงง•••••••••••••Gแแ•••••••••••••••••••••••••••ารรกกรรยย((((ตกจคววยยีีรรรรรรกจตอตจกอตกจตียยีียีียยียทททสสบบเเoยยยกง้้งััลลuรรันนัาาสสนนืืรรรรรริจรดันนาาาิจิลจัลัรรจินนนนนนรรสสททนืืนืนาาาpคคุุคภภiตกตกจจคคะะนนภภภภภภยตกตจตกกจตจอกตกฉตตตอจซกตตซฉออจจอออคตคว่ย่ยีีบบกยยยยกววววพพกกกตตdรรรพพพพพพาาtยยยี่ี่คครซซาาิิจจรรัดัดจยาาาาาาีดีดใใจิิจกักัิจลิัลัลลจิจัิจััลลลััรรรรรรรรรรดัดรงงmmmจจรยยจจยันนัราา22กกกieรรววรรรออยยรนนนันัันออออออoววลลัักกกกยยยยยย,,รวววววววววววารกกกกกกปปตตตตตววตตกกดดเรอรภาาารรlระะาาออกกกภแแจจยยลแแแแแแาnาาหหบจจจจจจจจจจจรร((iยยยยยยอออปปมโโรรคัคัาบบาบรรรรรรมมมรรรรรรซซรงทท,,รราาาHHลลลnรรมมรรกกงาาลอืรรมมมมมมเเเเครรครรรรออง)งาาาาาารรรรรรเญญโำาาาาาาารรซซออะะยโโำำโำยยคคะะลลลลeมุุุมมกคคบาาบบccมมรกกรราาาาาาาบบบบบบดยยยมมมมมมรรรรซซซซซซซงงัดัดะะวรวรววรนนีีงงใุุคคยยดัดัsงงงงิิืืือือออttางปปออองงงงงงชาเเาโโำำงงางุงกกุุคุคคนคคโโโโโโววาาาาาำาำำาำำำงุงงุดกกดัตตั,,กกตตปปบบเรรััรรยกกกกกกกกกกคดดดดเเคเหยรรรรรรรรยาาาารรคคคววววรววรวรรรจิิจัตัตรวปรริโโิรรรVVรราางงัั้ง้งแออาาาาาาาาfงงงงงงรรุุกกกรใ,,ะะร((งุงุงงุุุงุงดดดดดดดดดวรรรยีรรกกาาออคิคิยียีีย((เเคคยยภภoคคoยหรปเเเเเเDDหหยยยยยยออัง้ลคคคคคคงงราาาจจddรรปปภภภารรรมมนยยรรรรรรงงรรนนววนะrแแรรทืนรรpกกท(ยย(ภ(((รงงรรรRRววะยียีนรรรรรรภภำำภTTยยีียียีียยีสสททบบแแแเเรรooยยยาาพเรรั้งงั้พพลลพธธะดดดtนนััยี่าาสืืนสนรรรรรรซตตLLนนำมใ11นนนนนนmมมมมสสลลลททนืนนืืภภ2าาppiคุุคMาาอะะเนนภภภภภภ))าาาันออoกอ่่ยยีี,,ับบกวัวัยยพพินมรรพพพพพพผผาาะะะเลลttยยยีี่่คคททซซแวววใใแแaิจ,,แnงงmmmหAAอ(อปนันัาา22กกiiววปคคคินออิิดดสสััHนนันัันนออออออooลลัักกมี่เเ่ี,,tกมมสสมดด)nnากญะะรออกกขขัดดัดัแแปปาeซซแแแแแแnาาnหหc((อออปปโโยรุขขุททะ,,FttสาาHHลลาากrรรมมกกกกกงิีเีเกกtมมมมมม))iiาาาญญรรรกคุภภวeยยคคnมมเเาะะ,มุุมคคตมccรรรรรยยยตตมกกHHะะัตจิรtaุุรคคาายยัดัดยีียิิงงVttปปอออั้ออดกุุคคุคิิaณณววครIIl,,อคิพพกตตรรคัักกกกVVDงงงาาลรริจlตััตรรรภรVVรรารวัั้ง้งคคคจจฑฑรรรกก))ะะRูรรรกกคิิคง้ัpa((คคแภภงราDDรออตติิวววาาจจddภภภกLnรววอมrมลรรภาาารรงงRRำำTTe,อแแแdราารรงิผะธธมมมดดทตตLL11sAมมมนลลลภภคาาดิ))พพพาา,,eวัวัเี่ nผผะะะหลลCขททัดววป,,AAnิิิกกกคคคิดดิtัสัสhานนนกีเ่ี่เกสสtinnาาาขขดัดััดปปเiซซaารตรรรุขขุกHttlาากกกเีีเกกtใอdii)))ิภภณมมเเIiหรรรVตตoงกกHHาายียีอออคคฑ)ิิnณณHIIพพVVงงงรวeคคคจจฑฑบ))าaติติวววม lาาาพtมมมh•••••••••ิกพพพาiอแดนทดกผผกทแทรแดรผสทกแอชกกชชสกอสอิิิกกกรnออจจจจับุุปปบรรัุรบัปิดดอิอิดอองอัลวววาาา)้ำาาาาสณณณผผรรรยยยหงงงงงงงงงงงบบตปปปสเเสเสหหHจจจ)))ผผผผโโโโทททัยลลตตตรนรรรถถกกกีีผผผีททททมมาาาeลลลลทตตาาาานนนรรราาตตตักลลลหหหรรรราาaซเเเเงงงคคครรามมเเเขนนิิินลลลลเเเศศศศยยlตตตอออนนนผาววลลลกกกปปtึ้นอืืือืออัดดััดััััพพพพเเาาาวงงงจจาาาhดิืออืือาาาหห•ญญ••••นดดดดมมมงงงดทททททททรรรปดดดตตๆๆๆGGผผผผาาาอหหสสสีีผผ่ผ่ี่A•••••••••กกุุฟฟฟใใใใดกสดทผกชรแกทผนแCCอาาาาสเหย่ืื่่ือออาาาาาrมนนนนตรนนนนอจจรบรัิองดิดัลววปัTT,งงงำ้าาานนนสสสeณ่อืิกแแทรดกแรดกททผชชทกกแอสกผนกสผดอสชอผผผณณผยยหงงงงกงตปปเดaาาาหอออจจจจจบรัุัปุปรรับบริออิิดอดงออดัลวววผผโโ้ำทยัาาาาลลลลตตยีรนรรรกกาผผีีททสมณณณณผผยยยหงงงงงงงงาางบงงบตปปปลลทสสเเเตาานนหังหตตกั7ลลจจจผผผผโโโโทททยัหยรรลลาตตตรซนเเงไรรถถกกกราีผผีีผีผททททเเมขินินลลเเาาาศศลลมยทคุตตตาออาาานนนนรรผวาาลลตตตกัลลหหหรรรรึน้าืออืััดดััพพซเเเเงงงเครคคารราวงงมมจาเเเิดอือืขนนนิิิลลลลเเเเหศศศศยตตตอออนนนนดดมมรงผาววดลลลลลกกทททปปป้ึนดดอืืือออืัดดััดััััพพพพเตๆGภาาาวงงงจจผผาาาาาอดิออือืืืออาาห่ีผญญกนดดดดมมมงงงกดทททุททททฟฟใใCาารรยปดดดดดาตๆๆๆGGนน4ตผผผผาาารอนนหหสสีผ่่ีี่ผผT,งงนนกกุ1ฟฟฟณใใใใิCCาาาายผผ่ื่ืออาาาาานนนนตดัรนนนนTT,งงงนนนลลสสีณิผผผาาลลลีรร
ครรภ (สัปดคารหง้ั )ที่
ครง้ั ท่ี
33
3 20 - ฝ26าก
ฝาก อายคุ ครรรภภ 
ครรภ (21ส36ปั ด--4คา23รห2420ัง้ )ที่
คร42ง้ั ที่
ฝาก
32 ครรภ
4 ครงั้ ท่ี
2103 --5223260
หมายเห4ตุ :
26 - 32

38 ค่มู อื แนวทางการด�ำ เนินงาน อนามัยแมแ่ ละเด็ก เขตสุขภาพท่ี 7

2. การเฝ้าระวังและดแู ลหญงิ ต้งั ครรภท์ ่ีมีภาวะเส่ียงสูง
2.1 โปรแกรม Maternal Near Miss

วัตถปุ ระสงค์
1. เพื่อค้นหาสาเหตุของกล่มุ เสยี่ งของหญงิ ตั้งครรภ์
2. เพอื่ เปน็ แนวทางในการป้องกันมารดาตาย
การใช้โปรแกรม Maternal Near Miss
สามารถเข้าใช้ท่ี http://hpc7.anamai.moph.go.th/ โดยสามารถศึกษาคู่มือการใช้งานได้จาก
QR Code นี้

คู่มอื การใชง้ าน http://wow.in.th/Cqk3
รปู ท่ี 30 QR Code คู่มอื การใชง้ านโปรแกรม Maternal Near Miss

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คูม่ อื แนวทางการด�ำ เนนิ งาน อนามัยแมแ่ ละเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7 39

3. การเฝา้ ระวังการตายมารดา
3. การเฝ้า ระว3งั .ก1าร คตวายามมาหรมดาายของการเฝ้าระวงั การตายมารดา

3.1 ความ หม ายข องกกาารรเเฝฝ้าา้ รระะววังังมกาารรดตาาตยมายารด(Mา aternal Death Surveillance and Response : MDSR)
กหามรเาฝย้าถรึงะวกังามราจรัดดเากต็บาขย้อ(มMูลaอtยe่rาnงaเปl ็นDรeะaบthบแSลu้วrvนe�ำiมllาaทnบceทวaนnวdิเคRรeาsะpหo์หnาsสeา:เหMตDุแSลRะ)ปหัจมจัายยทถ่ีสึง่งกผาลรใจหัด้ เก็บ

ข้อมูลอย่ามงาเปรด็นารตะาบยบแจลดั ้วทนำ� ขาม้อาแทนบะนทำ�วเนผวยิเแคพราระส่ หกู่ า์หราปสฏาเิบหตั ติ ุแมลกี ะาปรปัจรจะัยเทม่ีสนิ ่งผผลลโใดหย้มวาเิ ครรดาาะตหาป์ยัญจหัดาทอาุปขส้อรแรนคะแนลาะเปผยรับแพปรรุง่สู่การ
ปฏิบัติ มีกขา้อรแปนระเนม�ำินอผยล่าโงดตย่อวเิ นค่ือรางะหโดป์ ยัญมหีเปา้อาหปุ มสารยรคลแดลปะัจปจรัยับทป่ีสร่งุงผขล้อใแหน้มะานราดอายต่างยตท่อ่ีสเนาม่ือางรโถดหยลมีกีเปเล้าี่ยหงมไดาย้ ลเพด่ือปปัจ้อจงัยกทันี่ส่งผล
ให้มารดาตมาใิ ยหทเ้ กส่ี ิดาเมหาตรกุถาหรลณีก์ซเล�ำ้ ่ยีรองไยดเ้ดเิมพือ่ ป้องกันมิใหเ้ กดิ เหตกุ ารณ์ซ้ารอยเดิม

3.2 อัตรา ส่วน3ก.า2รต อาัตยมรารสดว่ าน(กMาaรtตeาrnยaมlาMรดoาrta(MlitaytReartnioal: MMorRt)ality Ratio : MMR)

การตั้งครหรจ มภะาท์เยปีต่ ถ็นาึงเแท กห่าานหใรดง่มตใหาดายรยจอืถขากึงกอางสกรมาาตาเรั้งหรตคดตารทุายรตเี่ขภกง้ั อ์ทแ่ียงตี่ตวมข�ำ่ขาแ้อณรหงดะหนาตร่งตง้ัอืใั้งคดกแรจ่อตราใข่ภกหณ์สเ้คกาะลิดเตหอค้งั ดตควุทารแมรี่เลกภระยี่ นุ์ หวคแขลลรอ้ังงอคงดจหลาอรแกือดลกกะภา่อหราใตลยหง้ังัใเ้ นคคกรลิด4รอค2ภดว์หาวมภรันือราไุนกยมใาแว่นรรา่ดงอ4แู จา2ลายขกจุวณกะนั าเะปรไตตม็นั้ง้ังว่เคทคา่ รอร่ารรใาภดภยแ์หุ์ ลระือ
คลอด รวมหถรึงือกกาารรฆดา่ ูแตลวั ขตณายะแตตง้ั คไ่ มรใ่รชภเ่ ์แกลิดะจคาลกออดุบตั ริเวหมตถุ งึตก่อากราฆรา่ เกติดวั ตมาชี ยพี แแตสไ่ นมคใ่ ชน่เกิดจากอบุ ตั เิ หตุ ต่อการเกดิ มชี ีพแสนคน

อัตราสว่ นการตายมารดา = จานวนมารดาตาย x 100,000
จานวนการเกิดมชี ีพ

4M2atวeนั rnนaLCบั lท ต aoจdั้งี่เtiากคeneก ิดรacสmรขtidิ้นภh้ึน aesส์ภไtดุnมCLาeกtยaถ่roanาหtอื ilรenaลวตldา่ังcงั้mเiedคป4daeร2a็นetรtahวnภeMtันshtrแ์ anasตนหtlaeไ่ ับหมมlrdาจnม่เdกยeาaานิกeถยlaสึงaถdt1hน้ิtึงeกhสปsaากsุดtีราhหกตรหsมาาตมรยาาาตจยยย้งัาขถถคกอึงึงรโงรรหกกภคาญาหแ์ รริตงรตตตือไ่ าามั้งสยยค่เากขจรเนิอาหรกภงต1หโ์จุอรญปา่ืนคกีิงหสตๆรา้ังือเคทหสร่ีมตราิไุทภเดหา์จ้สงตาัมตุกอพรสื่นงันาหธเๆหร์กือตับททุทก่ีมาาางิไงรดอตต้อ้สร้ังมงัมคหทรพรรี่เันกือภธิดท์ ์กไขามับึ้นง่ถอกภือ้อาาวมรย่าหเปล็นัง

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

40 คู่มอื แนวทางการดำ�เนินงาน อนามยั แม่และเด็ก เขตสุขภาพที่ 7

3.3 มาตรการการปอ้ งกนั และแกไ้ ขมารดาตาย เขตสขุ ภาพท่ี 7

1. ให้ปฏิบัติตาม Health Area 7 Model Classifying Pregnancy และคู่มือ มPBาทตREัว่ รIไSกปCาTEร
การดูแลรกั ษาสตรตี ัง้ ครรภท์ ีม่ ีความเสย่ี งสงู และโรคทางนรเี วช เขตสุขภาพที่ 7
2. Maternal Anemia Management
3. MCH Board: นิเทศงาน /รับรองคุณภาพ
4. MM Conference , Maternal Near Miss Conference

ม ค พบา ณุ ตร ฒั ิกรภ นกาา รา าพ ร 2 31... รครรพะะวดดา.สมบัับตด.รันครพโดัพทลกชห.ร/.ติรอพพสงหงูศัฒใญ.นนมิงหาตกี ญทง้ัาักคงิรตบษร้ังรูระคภณใร์ทนารกุกกภคาา์ รรนทดตูมีแามรลักเภกษาณาวเฑะปฉ์ น็ 2ุกแ1เบฉขบินอ้ สใตนหาหสมา้อสขมงาคุดวลสิชอชีาดมชพพี กู ารรักษาการตกเลือดและ

4. ปฏิบตั ติ าม CPG (ขนึ้ กับสถานการณ์และบริบทของพน้ื ท่)ี
5. การสรา้ งระบบส่งตอ่ ทม่ี ปี ระสิทธภิ าพ
6. กำ� หนดให้ Bricanyl เป็น High Alert Drug มกี ารจัดทำ� CPG การใหย้ าทช่ี ดั เจน
7. นำ� Sepsis Guideline จากคณะกรรมการ Service plan มาใช้กบั กรณมี ารดามีภาวะตดิ เชอ้ื ทุกรายทกุ โรงพยาบาล
8. ก�ำหนด Protocol ไม่ให้ท�ำ Appendectomy ในรายผ่าตัดคลอดยกเว้นมี Indication เพ่ือป้องกันการติดเชื้อ
กรณีมีอาการไข้ ถา่ ยเหลว ควรทำ� Stool culture เพือ่ วางแผนใหย้ ารักษาทีเ่ หมาะสม
9. ในรายทีม่ ารดามปี ระวตั หิ รืออาการแสดงของโรค TB ให้ส่งท้งั Sputum culture & Gene Xpert

1. ค้นหา Early ANC มาตรการ
2. ใช้ Early warning signs เฝา้ ระวงั กลมุ่ เสยี่ งในชมุ ชน ระดบั
3. ANC ตามนัด ชมุ ชน

มาตรการ 1. Active Management of Third Stage of Labour (AMTSL)
กรณี 2. Early Blood Transfusion (PR ≥ 100/min, BP ≤ 90/60 mmHg)
PPH 3. รพช. มียาทีจ่ ำ� เปน็ & Blood Stock
4. การใช้ถงุ ตวงเลอื ด เพอื่ Estimate blood loss ใน LR

1. Hospitalization (Hypertention of control and treatment) creatinine, Urine protein) มาตรการ
2. Prevention convulsion (MgSO4) กรณี
3. Investigation LAB (CBC with Platelet, SGOT, SGPT, BUN Serum PIH

4. Induction of Labour ใน Mild Pre-eclampsia เม่ือ GA 37-38 wks/ยกเว้น Severe
Pre-eclampsia, Eclampsia ให้ termination of pregnancy โดยเรว็

มาตรการ 1. Identify หญิงวัยเจริญพนั ธ์ุ เพื่อเขา้ ส่รู ะบบการวางแผนครอบครวั (Family planning)
กรณี 2. Early ANC หากมีอาการผิดปกติ Refer/ Case management
Indirect 3. กรณีทมี่ มี ารดาตายจากโรคทางอายุรกรรม ใหจ้ ดั ประชุมทบทวนมารดาตายรว่ มกบั อายรุ แพทย์
Cause 4. พฒั นาระบบการประสานส่งต่อของสูตแิ พทย์ และอายรุ แพทย์

รูปที่ 31 มาตรการการป้องกันและแก้ไขมารดาตาย เขตสุขภาพที่ 7
ท่ีมา: ขอ้ สั่งการมาตรการป้องกันและแก้ไขมารดาตาย เขตสุขภาพท่ี 7 ปีงบประมาณ 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7

คูม่ อื แนวทางการดำ�เนนิ งาน อนามยั แม่และเดก็ เขตสขุ ภาพท่ี 7 41

3.4 เกณฑ์การประเมินความเสี่ยงของหญิงตั้งครรภ์ (Health Area 7 Model
Classifying Pregnancy)

หญงิ ตัง้ ครรภ์

Very Low Risk Low Risk Hight Risk Very High Risk

ANC รพ.สต. ANC รพ.สต. ANC รพช. + แม่ขา่ ย ANC รพท./รพศ.
โดยพยาบาล เจ้าหนา้ ที่ โดยแพทย์ พยาบาล โดยสูติแพทย์ แพทย์ โดยสูตแิ พทยท์ กุ คร้งั

พบแพทย์อยา่ งนอ้ ย 2 ครง้ั พบแพทย์อย่างนอ้ ย 2 ครั้ง U/S อยา่ งนอ้ ย 2 คร้ัง U/S อย่างน้อย 2 คร้งั
คร้ังท่ี 1 ฝากครัง้ แรก + U/S ครั้งที่ 1 ฝากครัง้ แรก + U/S คร้ังท่ี 1 ฝากคร้ังแรก + U/S คร้งั ท่ี 1 ฝากครั้งแรก + U/S
คร้ังที่ 2 GA 18-22 wks.+ U/S คร้งั ท่ี 2 GA 18-22 wks.+ U/S คร้ังที่ 2 GA 18-22 wks.+ U/S คร้ังท่ี 2 GA 18-22 wks.+ U/S
ครั้งที่ 3 GA 40 wks. ครง้ั ท่ี 3 GA 40 wks. ครง้ั ท่ี 3 GA 40 wks. ครัง้ ท่ี 3 GA 40 wks.
เพ่มิ ตามข้อบง่ ช้ี เพม่ิ ตามข้อบง่ ชี้ เพ่มิ ตามขอ้ บง่ ชี้

มีปัญหา Refer รพช. มปี ญั หา Refer มปี ัญหา Refer รพศ./รพท. มีปัญหา Refer รพศ.
รพ.แมข่ า่ ย ขอนแกน่ , ศรีนครินทร์

คลอด รพช. คลอด รพช. คลอด รพช.แม่ขา่ ย คลอด รพท./รพศ.

รูปท่ี 32 เกณฑก์ ารประเมนิ ความเส่ียงของหญิงตง้ั ครรภ์
(Health Area 7 Model Classifying Pregnancy)
ทม่ี า: ข้อสง่ั การมาตรการป้องกันและแกไ้ ขมารดาตาย เขตสขุ ภาพที่ 7 ปงี บประมาณ 2563

Operational Guidelines for Maternal and Child Health in Health Area 7