31. hygiene 11002

43

 “ความรูสึก”
คือ ความรสู กึ ของเราตอ เงอื่ นไข การบอกความรูส ึกจะชว ยลดการโตเถยี งหาเหตุผลมาหวา น
ลอ ม เพราะความรสู ึกของคนตอ เร่ือง หนง่ึ ๆ ยอมตางกนั ได ระบใุ หชดั วา “ฉนั ” คือผทู ่ีรสู ึก
อยา อางผอู น่ื น้ําหนกั ของการเปน “ฉนั ” นน้ั สาํ คญั กวาขอ อา งอื่นใด
(“ฉนั ” รสู ึกไมส บายใจถาแฟนจะคา ง)

 “ความตองการ”
คอื ทางเลอื กทเี่ ราตอ งการทาํ เหตุผล และบอกประโยชนท ่ีจะไดรว มกนั
(กลบั ตอนนเี้ ลยดกี วา พรงุ น้เี ราเจอกนั แตเ ชา นะ)

การบอกและยนื ยนั ความตอ งการสามารถทาํ ไดอยา งมนั่ คงและมน่ั ใจ
 พูดใหช ดั เจน ตรงจุด สบตาและน้ําเสยี งหนกั แนน
 ย้าํ ดว ยทา ทางเมือ่ พูดจบ เชน ลกุ ขน้ึ ยนื เพอ่ื เดนิ กลบั ควกั เงนิ จา ยคา สว นแบง คาอาหาร เดินไป
หยิบของเพือ่ สง แขก
 พดู ซํา้ อกี คร้งั เมอื่ ถูกหวานลอ มดว ยวธิ กี ารตา ง ๆ การออกจากเหตุการณโดยเรว็ เม่อื บอก
ความตองการไปแลว เปน วธิ ีหนง่ึ ทจี่ ะยตุ คิ วามพยายามชกั จูงหรือบังคับทางออม
 ยาํ้ กบั ตวั เองในความคดิ เสมอวา “ฉนั มสี ทิ ธแิ ละสามารถเลือกเองไดวา จะทําอะไร”

การเปน ตวั ของตัวเองเรม่ิ ตน ที่
 ซือ่ สตั ยตอ ความคิด ความรสู กึ ของทแ่ี ทจรงิ ของตัวเอง ถามตัวเองวาในเหตกุ ารณน ี้เรารูสกึ
อยา งไร อยากทาํ อยา งไร
 ตระหนักวา ความรสู ึกนอ ยใจ โกรธ รสู กึ วา ไมม คี ุณคา ไมไ ดรบั การยอมรบั เปน เราเองที่
ตอ งรบั ผิดชอบในแงท ย่ี อมใหเกิดขน้ึ เราจงึ ตองพฒั นาตวั เองมากกวารอใหผอู น่ื เปน ฝายปรับตวั
 เร่มิ จากเรือ่ งเลก็ ๆ ทีเ่ กิดข้นึ บอย ๆ ทบทวนเหตกุ ารณทเ่ี กดิ ขน้ึ วางแผนวาเราจะบอกยืนยนั
ความตอ งการของเราอยางไร และลงมือทาํ
 คาดและเตรยี มใจไวลว งหนา ถึงปฏกิ ิริยาโตต อบ เราไมสามารถเปลี่ยนตัวเองไดด วยคาํ พดู
ประโยคเดียว และการทาํ ใหผ อู น่ื ยอมรบั กเ็ ชนเดียวกนั การยอมถอยกลับไปเปน คนเดิมยอม

44

งา ยกวา แตน น่ั กห็ มายความวาเราตอ งรับบท “คนใจดที ี่ไมเคยโกรธ” คอยเก็บงําความรูสึกผดิ หวัง
ความไมพ อใจเอาไวโดยลาํ พงั
 การบอกยนื ยันความตอ งการของเราใหใ ชก ารบอกเลา ถงึ ตวั เองดว ยประโยคทีข่ นึ้ ตนดว ย
“ฉนั รูสกึ ..……” ไมค วรใชรูปประโยคตอวา “เธอทําใหฉนั .......” เพราะจะนําไปสกู าร
โตเ ถยี ง

เร่ืองที่ 8 หลากหลายความเชื่อทีผ่ ดิ ในเรือ่ งเพศ

การ “ชว ยตวั เอง” บอย ๆ จะทําใหจ ิตใจไมปกตหิ รอื เปน โรคจติ ประสาทได
“การชวยตัวเอง” เปนทางเลือกหน่ึงในการจัดการกับความรูสึกและความตองการทางเพศ

ซ่ึงเกิดจากธรรมชาติ ท่ีทุกคนสามารถทําได ท้ังผูหญิงและผูชาย หากเรายังไมพรอมที่จะเริ่มตน
ความสมั พนั ธ หรอื มเี พศสมั พันธก บั ใคร ไมใ ชเร่อื งผดิ ปกติ หนุมสาวหลายคนมักจะถูกบอกเกี่ยวกับ
เรือ่ งการชว ยตัวเองผิด ๆ หลายอยา ง เชน การชวยตวั เองเปน สิง่ ที่ไมดี บาป ทําใหตัวเต้ยี เรียนโง หรือ
การชวยตัวเองบอย ๆ จะทําใหจิตใจไมปกติ เปนโรคจิตประสาท หรือเส่ือมสมรรถภาพทางเพศ
เปนตน ความเช่ือเหลาน้ีจึงสงผลตอพฤติกรรม ทําใหสาวหลายคนมักอายที่จะพูดถึง สวนหนุม
หลายคนอาจกังวลวาทําบอย ๆ จะมีผลอยางไรหรือไม ท้ังที่ วิธีการนี้ชวยสนองตอบความตองการ
ทางเพศของเราไดด ว ยตนเอง การชว ยตวั เอง จะทําบอ ยหรือนอ ยคร้งั ก็ข้ึนกบั ความพรอ ม ความพอใจ
และสุขภาพของแตล ะคน

ผูชายมีความตอ งการทางเพศมากกวาผูหญงิ
ความตองการทางเพศเปน เรือ่ งธรรมชาติทที่ งั้ ผหู ญงิ และผูชายมีเทา ๆ กัน การมีความตองการ

ทางเพศมากหรอื นอ ยเปน เรือ่ งแตล ะบคุ คล ไมเ ก่ยี วกับความเปนผูหญิง หรือผูชาย แตความคาดหวัง
ของสังคมและวัฒนธรรมในสังคมไทยมตี อ เรอื่ งเพศของผูห ญงิ และผชู ายตางกนั เชน ผชู ายชว ยตัวเอง
เปน เรื่องธรรมดา ผูชายจะตองมีประสบการณทางเพศ ผูชายเท่ียวซองเปนเรื่องธรรมดา ผูชายมีเมีย
หลายคนถือวา เกง มีฝม ือ แตในขณะท่เี รอื่ งเพศสาํ หรับผหู ญิงเปนเรื่องท่ีไมควรแสดงออก ผูหญิงที่ดี
ตองไรเดยี งสาในเรือ่ งเพศ ผหู ญิงชว ยตัวเองเปน เร่ืองไมงาม ผูหญิงตองรักนวลสงวนตัวและรักเดียว
ใจเดียว ดังนั้น เมื่อผูชายมีอารมณหรือมีความตองการทางเพศ จึงสามารถปลดปลอยไดเปนเรื่อง
ปกติธรรมดา แตหากเปนผูหญิงจะตองเก็บความรูสึกไวและเรียนรูที่จะควบคุมอารมณเพศและ
การแสดงออก จึงดรู าวกบั วาผูช ายมคี วามตองการทางเพศมากกวา ผหู ญิง

45

ความสขุ ทางเพศของผหู ญงิ ขน้ึ อยกู บั ขนาดอวยั วะเพศชาย
ขนาดของอวัยวะเพศไมมีผลตอความสุขทางเพศเลย แตเปนความเชื่อที่สงผลใหผูชายเกิด

ความไมม ัน่ ใจในตนเอง ซึ่งบางคนมีปญหาในการมีเพศสัมพันธกับคู แลวเขาใจผิดไปเองวามาจาก
ขนาดของอวัยวะเพศของตนเล็กเกนิ ไป

ความสุขทางเพศ เปนเรื่องเทคนิควธิ กี าร ท่มี าจากการพูดคยุ สอื่ สารกันระหวางคนสองคน และ
ชวยกนั ใหม ีความสขุ ทง้ั สองฝาย

ความเชอื่ ในเรื่องขนาด สงผลใหผ ูชายสว นหนง่ึ ตอ งการดัดแปลงอวัยวะเพศตนเอง เชน การฝง
มุก โดยเชื่อวาการฝงมุกที่อวัยวะเพศเพ่ือใหมีพื้นผิวขรุขระ จะชวยเพิ่มความสุข ในขณะรวมเพศ
โดยการฝงมุกเทียม หรือเม็ดแกวขนาดเล็กไวตื้น ๆ ใตผิวหนัง สําหรับวิธีนี้ หากฝงเพียงตื้น ๆ
ใตผวิ หนัง ไมน านก็จะหลดุ ออกมา แตถาฝงลึก กม็ ีโอกาสติดเช้อื และเปนแผลได

การใชป ากกบั อวยั วะเพศเปน เรื่องผิดปกติ
การใชปากกบั อวยั วะเพศ (Oral sex) หรอื การใชป ากทาํ รกั ใหกบั คู ไมวา ผูหญงิ หรอื ผชู ายจะใช

ปากดูด เลีย อม ที่อวัยวะเพศของคู เพ่ือกระตุนความรูสึกทางเพศน้ัน เปนเรื่องธรรมชาติท่ีเปนอีก
ทวงทา หนง่ึ ของการมีเพศสมั พนั ธ

แตก ารใชปากทํารัก ควรเกิดขน้ึ จากการคยุ และตกลงกันระหวางคูวา พรอมใจท่ีจะทําหรือไม
เพราะบางคนอาจรูสึกวา การใชปากกับอวัยวะเพศเปนเร่ืองสกปรก นาขยะแขยง แตบางคนอาจจะ
รูสึกชอบ เพราะรวู า อวยั วะเพศกม็ ีการดูแลความสะอาดไมแ ตกตางกบั อวยั วะสวนอืน่ ๆ ของรางกาย
ขึ้นกับทศั นคตหิ รอื มุมมองของแตล ะคน

ท้งั น้ี การใชป ากทํารักถือวาเปน เพศสัมพันธที่ปลอดภัย (Safe Sex) ท้ังจากการต้ังครรภและ
ยงั เปนวิธีลดโอกาสเส่ียงจากการติดเชอ้ื เอชไอวดี วย

โอกาสของการตดิ เชื้อเอชไอวีจากการใชปากทํารัก เทาที่พบมีเพียงกรณีเดียว คือ การใชปาก
ทาํ รักใหก บั ผูชายท่ีมีเชอ้ื เอชไอวี โดยมเี งอื่ นไขเฉพาะ คือ มีการหลั่งนํ้าอสุจิในปาก และในชองปาก
ของคนที่ทาํ มแี ผล และ/หรือ มีการติดเชื้อในลําคอเทานั้น แตยังไมเคยมีรายงานวามีการติดเชื้อจาก
การใชป ากทํารักใหผหู ญิงท่ีมเี ชอ้ื เอชไอวี หรือไมพ บวา มีใครตดิ เชื้อเอชไอวีจากการท่ีผูต ดิ เช้ือใชป าก
ทาํ รักให

46

มวี ธิ ที ี่จะบอกไดวา ผหู ญงิ คนไหนเคยมเี พศสมั พนั ธมาแลว
ผูชายสวนใหญอ ยากจะเปนคนแรกของผูหญิงกันทั้งนั้น จึงพยายามหาวิธีการท่ีจะบอกตอ ๆ

กันในหมูผูชายดวยกันถึงวิธีการ “ดูซิง” เชน ผูหญิงที่มีทาทางเรียบรอย เดินขาหนีบ หนาอกตั้ง
สะโพกไมหยอน เปนตน แตจากขอมูลทางการแพทยยืนยันวา ไมมีทางท่ีจะรูไดวาผูหญิงเคยมี
เพศสัมพันธมาแลว ถา หากวาผหู ญิงไมบ อกดวยตนเอง

ความเชื่อนี้จะสงผลใหผูชายไมปองกันเมื่อมีเพศสัมพันธกับผูหญิงที่ตัวเองมั่นใจวาซิง
ในขณะเดียวกันผหู ญงิ ท่ีเคยมีเพศสัมพนั ธม าแลว ก็จะปด บังความจริงกับคูป จ จุบนั เพราะกงั วลวา ผชู าย
จะไมยอมรบั จงึ ทาํ ใหท งั้ คูมโี อกาสเส่ยี งตอ การมีเพศสัมพนั ธที่ไมปองกัน

การหล่งั นาํ้ อสจุ ทิ าํ ใหหมดกําลัง
ไมม ีหลักฐานวา การหล่งั น้าํ อสุจิ ไมวาดว ยการชว ยตัวเองหรือมเี พศสัมพันธจ ะทาํ ใหห มดกําลัง

โดยท่วั ไปหลังการมีเพศสัมพันธหรือชวยตัวเอง หากไดพักสักครูหน่ึงรางกายก็จะกลับคืนสูสภาพ
ปกติ

นํ้ากามประกอบดวยตัวอสุจิซึ่งผลิตจากลูกอัณฑะและน้ําหลอเล้ียงอสุจิ ซึ่งผลิตจากทอและ
ตอมตาง ๆ ท่ีอยูในทางผานของตัวอสุจิสูภายนอก เมื่ออายุมากอวัยวะดังกลาวจะเส่ือมลง ทําให
นํ้ากามจางลงและมีจาํ นวนนอยลงดว ย ทาํ ใหค วามตอ งการทางเพศและการตอบสนองทางเพศลดลง
รวมท้ังความสามารถในการหลง่ั น้าํ กามจะนอ ยลงดวย คือองคชาติชายสูงอายุอาจแข็งตัวได แตไม
สามารถหลงั่ น้ํากาม ดังนัน้ ดวยปจ จยั หลายประการดงั ท่กี ลาวจงึ ทาํ ใหคนทัว่ ไปคิดวา ผูชายแตล ะคนมี
จาํ นวนนํา้ กามจํากดั คือ ถา หลง่ั นํา้ กามบอยกจ็ ะหมดความสามารถในการหลั่งนาํ้ กามเรว็ ซึ่งไมเปน
ความจริง ตรงกันขามกลับพบวาทั้งชายและหญิงท่ีมีกิจกรรมทางเพศบอยจะรักษาความสามารถ
ทางเพศไวไดน านกวา คนทไ่ี มค อ ยมีกิจกรรมทางเพศ

ผูหญิงควรใชน ํา้ ยาทาํ ความสะอาดชองคลอด
ในชองคลอดของผูหญิงมีแบคทีเรียธรรมชาติที่รักษาความสมดุลของชองคลอดอยูแลว

หากไปใชน ํ้ายาท่ีสว นผสมของกรดหรือดา งทม่ี ากเกินไป จะทาํ ใหเ กิดการทําลายแบคทีเรียธรรมชาติ
นั้นจนเสยี ความสมดุล และสวนผสมของนาํ้ หอมในน้ํายายงั อาจกอ ใหเ กิดการระคายเคืองบริเวณชอง
คลอด เปนผื่นคนั และทาํ ใหต ิดเชอ้ื โรคไดงาย นอกจากน้ี ยังทําใหตองส้ินเปลืองเงินเพ่ิมข้ึน เพื่อซื้อ

47

นํ้ายาทําความสะอาดมาใชท้ัง ๆ ท่ีการอาบน้ําปกติท่ัวไปที่ใชสบูและนํ้าสะอาดแลวซับท่ีบริเวณ
อวัยวะเพศใหแ หง ก็เพยี งพอแลว

ผูหญงิ เม่ือเปน สาวจะมหี ัวนมเปน สชี มพู
เปน เรือ่ งธรรมชาติท่ีผูหญิงแตละคนจะมีหนาอกท่ีแตกตางกันหลายรูปทรง หลายขนาดและ

หลายสี อาจจะมอี กขนาดเลก็ หรือใหญ หวั นมอาจตงั้ ข้ึนหรือจะคลอยลง อาจจะนิ่มหรือกระชับก็ได
ทัง้ น้ี สีของหัวนมก็เชนเดียวกันท่ีอาจมีความแตกตางกันไปตามธรรมชาติของแตละคน เชน สีเขม
(คล้ํา) หรือสีซีด ความแตกตางแบบน้ีเปนเรื่องธรรมดาไมเก่ียวกับเมื่อเปนสาวแลวจะตองมีหัวนม
เปนสีชมพู

เรื่องที่ 9 กฎหมายท่เี กยี่ วขอ งกบั การลว งละเมิดทางเพศ

การลวงละเมดิ ทางเพศ หมายถงึ พฤตกิ รรมทีล่ ะเมดิ สิทธขิ องผอู น่ื ในเรอื่ งเพศ ไมวาจะเปนคําพูด
สายตา และการใชท า ที รวมไปจนถึงการบงั คบั ใหม เี พศสัมพันธ การขมขืน และตองคํานึงถึงความรูสึก
ของผูหญงิ เปนหลัก การกระทาํ ใด ๆ กต็ ามทที่ าํ ใหผูหญงิ รสู ึกอับอาย เปนการลวงเกินความเปนสวนตัว
และไมย นิ ยอมพรอ มใจใหทาํ ถือเปน การลว งละเมิดทางเพศทั้งสนิ้
มีบัญญตั ิอยูใ นลกั ษณะ 9 ความผิดเกี่ยวกบั เพศ ดังนี้

มาตรา 276 ผูใดขม ขืนกระทําชําเราหญงิ ซง่ึ มิใชภรยิ าตน โดยขูเข็ญประการใด ๆ โดยใชกําลัง
ประทุษรายโดยหญิงในภาวะที่ไมสามารถขัดขืนได หรือโดยทําใหหญิงเขาใจผิดคิดวาเปนบุคคลอ่ืน
ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตส ป่ี ถึงยสี่ ิบป และปรบั ต้ังแตแปดพนั บาทถงึ ส่พี ันบาท ถาการกระทําความผิด
ตามวรรคแรกไดกระทาํ โดยมีหรือใชอาวุธปนหรอื วัตถรุ ะเบิด หรอื โดยรวมกระทําความผิดดวยกัน อันมี
ลกั ษณะเปนการโทรมหญงิ ตอ งระวางโทษจาํ คุกตง้ั แตสิบหา ปถงึ ยีส่ ิบป และปรับตั้งแตสามหม่ืนบาทถึง
สห่ี มื่นบาท หรอื จําคุกตลอดชีวิต

มาตรา 277 ผูใดกระทําชําเราเด็กหญิงอายุไมเกินสิบหาป ซ่ึงมิใชภริยาตน โดยเด็กหญิงนั้นจะ
ยนิ ยอมหรอื ไมก ็ตาม ตอ งระวางโทษจําคุกตั้งแตสี่ปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตแปดพันบาทถึงสี่หมื่นบาท
ถา กระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กหญิงอายุไมเกินสิบสามป ตองระวางโทษจําคุก

48

ต้ังแตเจ็ดปถึงยี่สิบป และปรับต้ังแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หมื่นบาท หรือจําคุกตลอดชีวิต ถาการกระทํา
ความผดิ นน้ั ความวรรคแรก หรอื วรรคสองไดกระทําโดยรว มกระทาํ ความผิดดวยกันอันมีลักษณะเปน การ
โทรมหญิงและเด็กหญิงนน้ั ไมยนิ ยอม หรือไดกระทําโดยมีอาวุธปนหรือวัตถุระเบิด หรือโดยใชอาวุธ
ตองระวางโทษจําคุกตลอดชีวติ ความผดิ ตามที่บญั ญัตไิ วใ นวรรคแรก ถา เปน การกระทาํ ทช่ี ายกระทํากบั
เด็กหญิงอายกุ วาสิบสามป แตย งั ไมเ กินสิบหาปโ ดยเดก็ หญิงน้ันยินยอมและภายหลังศาลอนุญาตใหชาย
และเด็กหญงิ นั้นสมรสกัน ผูก ระทาํ ผดิ ไมตอ งรบั โทษ ถาศาลอนุญาตใหสมรสในระหวางท่ีผูกระทําผิด
กาํ ลังรับโทษในความผดิ นน้ั อยู ใหศ าลปลอยผูกระทาํ ผิดนนั้ ไป

มาตรา 277 ทวิ ถา การกระทาํ ความผิดตามมาตรา 276 วรรคแรก หรอื มาตรา 277 วรรคแรก หรือ
วรรคสอง เปน เหตุใหผ ูถกู กระทาํ

(1) รับอนั ตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบหาป ถึงยี่สิบหาป และปรับตั้งแต
สามหม่นื บาท หรือจาํ คกุ ตลอดชวี ติ

(2) ถงึ แกความตาย ผกู ระทําตองระวางโทษประหารชวี ติ หรือจาํ คุกตลอดชวี ิต
มาตรา 277 ตรี ถาการกระทําความผิดตามมาตรา 276 วรรคสองหรือมาตรา 277 วรรคสาม
เปนเหตใุ หผกู ระทํา
(1) รับอนั ตรายสาหัส ผกู ระทาํ ตอ งระวางโทษประหารชวี ิต หรอื จาํ คุกตลอดชีวิต
(2) ถึงแกค วามตาย ผูกระทาํ ตองระวางโทษประหารชีวติ
โดยสรุป การจะมคี วามผดิ ฐานกระทําชําเราได ตองมีองคประกอบความผิดดงั น้ี
1. กระทําชาํ เราหญิงอนื่ ทไ่ี มใ ชภ รรยาตน
2. เปนการขมขืน บังคับใจ โดยมีการขูเข็ญ หรือใชกําลังประทุษราย หรือปลอมตัวเปนคนอ่ืน
ที่หญิงชอบและหญิงไมส ามารถขัดขนื่ ได
3. โดยเจตนา
ขอสงั เกต
กระทําชําเรา = ทําใหของลับของชายลวงลํ้าเขาไปในของลับของหญิง ไมวาจะลวงล้ําเขาไป
เลก็ นอ ยเพียงใดก็ตาม และไมวา จะสาํ เร็จความใครหรือไมก ต็ าม
การขม ขนื = ขม ขนื ใจโดยทีห่ ญิงไมสมคั รใจ

49

การขมขืนภรรยาของตนเองโดยทจ่ี ดทะเบยี นสมรสแลว ไมเ ปนความผดิ
การรวมเพศโดยท่ีผูหญิงยินยอมไมเปนความผิด แตถาหญิงนั้นอายุไมเกิน 13 ป แมยินยอม
กม็ ีความผดิ
การขมขนื กระทําชําเราผูท อี่ ยภู ายในปกครองของตนเอง เชน บุตร หลาน ลูกศิษยที่อยูในความ
ดแู ลตอ งรับโทษหนกั ข้นึ

มาตรา 278 ผูใดกระทําอนาจารแกบุคคลอายุกวาสิบหาป โดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใช
กาํ ลงั ประทษุ ราย โดยบคุ คลนน้ั อยใู นภาวะท่ีไมส ามารถขดั ขืนได หรือ โดยทําใหบ ุคคลน้นั เขาใจผดิ วาตน
เปน บุคคลอืน่ ตองระวางโทษจาํ คุกไมเกินสบิ ป หรือ ปรบั ไมเกนิ สองหมื่นบาท หรอื ท้ังจําท้ังปรบั

มาตรา 279 ผูใดกระทาํ อนาจารแกเด็กอายยุ งั ไมเกินสิบหาป โดยเด็กนั้นจะยินยอมหรือไมก็ตาม
ตอ งระวางโทษจาํ คุกไมเกินสิบป หรือ ปรับไมเกินสองหม่ืนบาท หรือทั้งจําท้ังปรับ ถากระทําความผิด
ตามวรรคแรก ผูกระทําไดกระทําโดยขูเข็ญดวยประการใด ๆ โดยใชกําลังประทุษรายโดยเด็กน้ันอยู
ในภาวะทไ่ี มสามารถขัดขืนได หรือ โดยทาํ ใหเ ดก็ นัน้ เขาใจผิดวาตนเปน บุคคลอ่ืน ตองระวางโทษจําคุก
ไมเ กินสบิ หาป หรือปรับไมเ กินสามหม่ืนบาท หรอื ท้งั จําทั้งปรับ

มาตรา 280 ถา กระทาํ ความผิดตามมาตรา 278 หรอื มาตรา 279 เปน เหตุใหผ ูถูกกระทาํ
(1) รับอันตรายสาหัส ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก ต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่ง
หมน่ื บาทถึงสีห่ ม่นื บาท
(2) ถึงแกค วามตาย ผกู ระทําตอ งระวางโทษประหารชีวิต หรือจําคุกตลอดชวี ติ
การจะมีความผิดฐานทําอนาจารได ตอ งมอี งคประกอบ คอื
1. ทําอนาจารแกบุคคลอายเุ กินกวา 13 ป
2. มกี ารขม ขู ประทษุ ราย จนไมส ามารถขดั ขืนได หรือทําใหเ ขา ใจวา เราเปน คนอนื่
3. โดยเจตนา

50

ขอสงั เกต
อนาจาร = การทําหยาบชาลามกใหเปนท่ีอับอายโดยท่ีหญิงไมสมัครใจ หรือโดยการปลอมตัว
เปน สามหี รอื คนรัก การทําอนาจารกับเด็กอายุไมเ กนิ 13 ป แมเ ด็กยนิ ยอมกเ็ ปนความผิด ถาทําอนาจารกับ
บคุ คลใดแลว บุคคลนนั้ ไดรบั อนั ตรายหรอื ถงึ แกความตายตอ งไดร ับโทษหนักข้นึ
การทําอนาจารไมจําเปนตองทํากับหญิงเสมอไป การทําอนาจารกับชายก็ถือเปนความผิด
เชนเดียวกันไมวาผูกระทําจะเปนชายหรือหญิงก็ตาม ความผิดทั้งการขมขืน การกระทําชําเราและการ
กระทาํ อนาจารนี้ ผกู ระทําจะไดร บั โทษหนักข้นึ กวา ท่ีกาํ หนดไวอ ีก 1 ใน 3 หากเปนการกระทาํ ผดิ แก
1. ผูสบื สนั ดาน ไดแ ก บุตร หลาน เหลน ลือ (ลกู ของหลาน) ทช่ี อบดว ยกฎหมาย
2. ศษิ ยซ ึ่งอยูในความดูแล ซง่ึ ไมใ ชเ ฉพาะครูทม่ี หี นา ท่ีสองอยางเดยี ว ตองมีหนา ที่ดแู ลดวย
3. ผูอ ยูในความควบคุมตามหนา ท่รี าชการ
4. ผูอยูในความปกครอง ในความพทิ ักษ หรอื ในความอนบุ าลตามกฎหมาย
นอกจากนี้ ยังมมี าตราอืน่ ๆ ทเี่ กี่ยวขอ งอกี ไดแ ก
มาตรา 282 ผใู ดเพ่ือสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระจัดหา ลอไป หรือพาไปเพ่ือการอนาจาร
ซึ่งชายหรือหญิง แมผูน้ันจะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งปถึงสิบปและปรับต้ังแต
สองพนั บาทถึงสองหม่นื บาทถาการกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรกเปน การกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหา
ปแตยงั ไมเกนิ สิบแปดป ผูกระทําตองระวางโทษจําคกุ ตั้งแตส ามปถึงสิบหาป และปรับตั้งแตหกพันบาท
ถึงสามหม่ืนบาท ถาการกระทําความผิดตามวรรคแรกเปนการกระทําแกเด็กอายุยังไมเกินสิบหาป
ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกต้ังแตหาปถึงย่ีสิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่นบาทถึงสี่หม่ืนบาทผูใด
เพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซ่ึงผูตองระวางโทษตามที่บัญญัติไวในวรรคแรก วรรคสอง
หรือวรรคสาม แลวแตก รณี

มาตรา 283 ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอ่ืน เปนธุระ จัดหาลอไป หรือ พาไปเพื่อการอนาจาร
ซึง่ ชายหรอื หญิง โดยใชอบุ ายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกาํ ลงั ประทษุ รา ย ใชอาํ นาจครอบงําผดิ คลองธรรม หรือ
ใชว ิธีขม ขนื ใจดว ยประการอ่ืนใด ตองระวางโทษจาํ คกุ ต้งั แตห า สิบปถึงยี่สิบป และปรับตั้งแตหนึ่งหมื่น
บาทถึงสี่หม่ืนบาท ถาการกระทําตามความผิดวรรคแรก เปนการกระทําแกบุคคลอายุเกินสิบหาแตยัง
ไมเกนิ สบิ แปดป ผกู ระทําตองระวางโทษจาํ คกุ ตงั้ แตเ จ็ดปถึงยี่สบิ ป และปรบั ตั้งแตหน่งึ หมื่นส่ีพันบาทถึง

51

ส่ีหมื่นบาท ผูกระทําตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสิบปถึง ย่ีสิบป และปรับต้ังแตสองหม่ืนบาทถึงส่ีหมื่น
บาท หรือจําคกุ ตลอดชีวิต หรอื ประหารชีวิต ผูใดเพื่อสนองความใครของผูอื่น รับตัวบุคคลซึ่งมีผูจัดหา
ไป ลอไป หรือพาไปตามวรรคแรก วรรคสอง หรือ วรรคสามหรือสนับสนุนในการกระทําความผิด
ดงั กลาว ตอ งระวางโทษตามทีบ่ ัญญตั ิไวใ นวรรคแรก วรรคสอง หรอื วรรคสามแลวแตก รณี

มาตรา 283 ทวิ ผใู ดพาบคุ คลอายุเกนิ สบิ หา ปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเพ่ือการอนาจาร แมผูนั้น
จะยินยอมก็ตาม ตองระวางโทษจําคุกไมเกินหาปหรือปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนบาทหรือทั้งจําทั้งปรับ
ถา การกระทาํ ความผดิ ตามวรรคแรก เปน การกระทําแกเ ด็กอายุยังไมเ กินสบิ หา ป ผูกระทาํ ตอ งระวางโทษ
จําคกุ ไมเกินเจ็ดปหรือ ปรับไมเกินหนึ่งหม่ืนส่ีพันบาท หรือท้ังจําท้ังปรับ ผูใดซอนเรนบุคคลซึ่งพาไป
ตามวรรคแรกหรือวรรคสองตองระวางโทษตามท่ีบัญญัติในวรรคแรกหรือวรรคสองแลวแตกรณี
ความผิดตามวรรคแรก และวรรคสามเฉพาะกรณที ี่กระทําแกบ คุ คลอายเุ กินสบิ หา ป เปนความผิดอันยอม
ความได

มาตรา 284 ผูใดพาผูอื่นไปเพื่ออนาจาร โดยใชอุบายหลอกลวง ขูเข็ญ ใชกําลังประทุษราย
ใชอํานาจครอบงํา ผดิ ครองธรรมหรือใชว ิธีขม ขนื ใจดว ยประการอืน่ ใด ตอ งระวางโทษจําคุกต้ังแตหนึ่งป
ถงึ สบิ ปแ ละปรับตงั้ แตส องพันบาทถงึ หนึ่งหมืน่ บาท ผูใดซอนเรน บุคคลซ่ึงเปนผูถูกพาไปตามวรรคแรก
ตอ งระวางโทษเชน เดยี วกับผูพาไปนนั้ ความผดิ ตามมาตรานี้ เปน ความผิดอนั ยอมความได

มาตรา 317 ผูใดปราศจากเหตุอันสมควรพรากเด็กอายุยังไมเกินสิบหาปไปเสียจากบิดามารดา
ผปู กครอง หรือผดู ูแล ตองระวางโทษจาํ คกุ ตัง้ แตสามปถ งึ สบิ หา ปแ ละปรับตั้งแตหกพันบาทถึงสามหมื่น
บาท ผใู ดโดยทจุ ริต ซือ้ จาํ หนา ย หรอื รบั ตัวเดก็ ซง่ึ ถกู พรากวรรคแรก ตอ งระวางโทษเชนเดียวกับผูพราก
นนั้ ถาความผิดตามมาตราน้ไี ดก ระทําเพ่ือหากําไร หรือ เพื่อการอนาจาร ผูกระทําตองระวางโทษจําคุก
ต้งั แตห าปถ ึงยี่สิบปแ ละปรบั ตงั้ แตหน่ึงหม่ืนบาทถึงสหี่ มน่ื บาท

มาตรา 318 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา
ผปู กครองหรอื ผูด แู ล โดยผเู ยาวน้ันไมเต็มใจไปดวย ตองระวางโทษจําคุกตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับ
ตง้ั แตส ่พี ันบาทถึงสองหมน่ื บาท ผใู ดโดยทจุ รติ ซอื้ จําหนาย หรอื รับตัวผูเยาวซ่ึงถูกพรากตามวรรคแรก

52

ตอ งระวางโทษเชน เดยี วกบั ผูพรากน้นั ถา ความผดิ ตามมาตราน้ีไดกระทําเพื่อกําไร หรือเพื่อการอนาจาร
ผกู ระทําตองระวางโทษจําคกุ ตงั้ แตสามปถึงหา ป และปรบั ตงั้ แตหกพันบาทถงึ สามหมื่นบาท

มาตรา 319 ผูใดพรากผูเยาวอายุกวาสิบหาปแตยังไมเกินสิบแปดปไปเสียจากบิดามารดา
ผูปกครองหรอื ผดู แู ละเพ่ือหากําไรหรือเพอ่ื การอนาจาร โดยผเู ยาวน น้ั เต็มใจไปดว ย ตอ งระวางโทษจําคุก
ตั้งแตสองปถึงสิบปและปรับตั้งแตสี่พันบาทถึงสองหมื่นบาท ผูใดโดยทุจริต ซ้ือ จําหนาย หรือรับตัว
ผเู ยาวซ งึ่ ถกู พรากตามวรรคแรกตอ งระวางโทษเชนเดยี วกับผูพรากนัน้

ผูท่จี ะมคี วามผิดฐานพรากผเู ยาวความผิดนั้นจะตอ งประกอบดว ย
1. มกี ารพรากบุคคลไปจากการดแู ลของบดิ ามารดา ผูดแู ล หรือผูป กครอง
2. บุคคลทีถ่ กู พรากจะเต็มใจหรอื ไมก ็ตาม
3. ปราศจากเหตุผลอนั ควร
4. โดยเจตนา
ขอสงั เกต
การพรากผเู ยาว = การเอาตัวเดก็ ท่ีอายยุ ังไมค รบบรรลนุ ิติภาวะไปจากความดูแลของบิดามารดา

ผูปกครอง หรอื ผูด แู ลไมว าเดก็ นน้ั จะเตม็ ใจหรอื ไมก ต็ าม
การพรากผูเยาวอ ายุเกนิ 13 ป แตไ มเกิน 18 ป โดยผเู ยาวไมเต็มใจเปนความผิด ผูที่รับซื้อขายตัว

เด็กที่ถูกพรากฯตองรับโทษเชนเดียวกับผูพราก ผูท่ีพรากฯหรือรับซ้ือเด็กที่พรากฯ ไปเปนโสเภณี
เปน เมียนอยของคนอน่ื หรือเพอื่ ขมขนื ตอ งรบั โทษหนักข้ึน

การพรากผูเยาวอ ายุเกนิ 13 ป แตไมเกนิ 18 ป แมผ ูเยาวจะเตม็ ใจไปดวย ถานําไปเพอ่ื การอนาจาร
หรือคา กําไรเปนความผดิ เชน พาไปขม ขนื พาไปเปน โสเภณี

คาํ แนะนําในการไปตดิ ตอ ทส่ี ถานตี ํารวจ
การแจงความตางๆ
เพือ่ ความสะดวก รวดเรว็ และถูกตองตามกฎหมายและระเบยี บของทางราชการ เมอ่ื ทานไปตดิ ตอ

ที่โรงพัก ทานควรเตรียมเอกสารที่จําเปนติดตัวไปดวยคือ แจงถูกขมขืนกระทําชําเรา หลักฐานตาง ๆ
ท่ีควรนําไปแสดงตอ เจา หนาท่ตี ํารวจ คอื เส้ือผา ของผูถ ูกขม ขืน ซ่ึงมคี ราบอสจุ ิ หรอื รอยเปอ นอยางอ่ืนอัน
เกดิ จากการขมขนื และสิง่ ตา ง ๆ ของผตู องหาทต่ี กอยูในท่เี กดิ เหตุ ทะเบยี นบา นของผูเสยี หาย รูปถา ย หรอื

53

ท่ีอยูของผูตองหาตลอดจนหลักฐานอ่ืน ๆ (ถามี) แจงพรากผูเยาวหลักฐานตาง ๆ ควรนําไปแสดงตอ
เจาหนาท่ีตํารวจคือ สูติบัตรของผูเยาว ทะเบียนบานของผูเยาว รูปถายผูเยาวใบสําคัญอ่ืน ๆ ที่เก่ียวกับ
ผูเ ยาว (ถา ม)ี
หมายเหตุ

ในการไปแจง ความหรือรอ งทุกขต อ พนักงานสอบสวนนัน้ นอกจากนาํ หลกั ฐานไปแสดงแลวถา
ทานสามารถพาพยานบุคคลที่รูเ หน็ หรือเกีย่ วของกบั เหตกุ ารณไปพบเจาหนาพนักงานสอบสวนดวยก็จะ
เปนประโยชนแ กท า น และพนกั งานสอบสวนเปน อยางมาก เพราะจะสามารถดาํ เนนิ เร่อื งของทา นใหแลว
เสร็จไดเ ร็วขึน้

เร่ืองที่ 10 โรคติดตอ ทางเพศสัมพันธ

อาการโดยทว่ั ไปของผปู ว ยโรคติดตอ ทางเพศสัมพนั ธ
 ปส สาวะขัด
 มผี ืน่ แผลหรือตมุ นา้ํ ทีอ่ วยั วะเพศหรอื ทวารหนกั
 มหี นองหรอื น้าํ หล่ังจากชองคลอดหรือทอปส สาวะ
 มอี าการคันหรอื ปวดบริเวณทวาร
 มอี าการแดงและปวดบริเวณอวัยวะเพศ
 ปวดทองหรอื ปวดชอ งเชงิ กราน
 ปวดเวลามเี พศสัมพันธ
 ตกขาวบอย

โรคตดิ ตอทางเพศสมั พนั ธทีพ่ บบอ ย

เริม
เปนโรคติดเชื้อท่ีผิวหนังและเยื่อบุบริเวณปากและอวัยวะเพศเกิดจากเช้ือไวรัสท่ีมีช่ือวา

เฮอรป ซ ิมเพลกซ

54

อาการของเริม
อาการแรก คอื ปวดแสบรอน อาจมีอาการคัน เจบ็ จีด๊ และมีอาการบวม ตามมาดวยตุมนํ้าพองใส

เหมือนหยดนา้ํ เล็ก ๆ มขี อบแดงในสองสามวันตอมา ตุม น้าํ มักแตกใน 24 ช่วั โมง และตกสะเก็ดเปนแผล
ถลอกต้ืน ๆ ตุมอาจรวมเปนกลุมใหญและเปนแผลกวาง ทําใหปวดมาก หากรักษาความสะอาดไมให
ตดิ เช้ือซ้าํ หรือมหี นองแผลทีเ่ กิดจากตมุ จะหายเองไดใ น 2 ถึง 3 สปั ดาห

เม่อื มอี าการติดเชือ้ คร้งั แรกแลว จะกลับมาเปนผน่ื ใหมเ ปน ระยะ เนื่องจากรางกายกําจัดเช้ือไวรัส
ไดไมหมด การกลับมาเปนใหมแตละคร้ังมักมีอาการนอยกวาและเกิดเปนพ้ืนที่นอยกวา ไมคอยมีไข
แตม กั เปน บรเิ วณใกล ๆ กบั ท่เี ดิมโดยเฉพาะอวยั วะ

การรกั ษา
โรคเรมิ สามารถหายไดเองโดยไมตอ งรกั ษา การใชย าตานไวรัสไมชวยใหหายขาด เพียงชวยลด

ความรุนแรงของโรค ลดความถ่ี และลดระยะเวลาทีเ่ ปน ชว ยใหแผลหายเร็วขึ้น แตในรายที่เพ่ิงเริ่มแสดง
อาการ หรอื มีภูมติ า นทานบกพรอ ง หรือไมมีแนวโนม ทแี่ ผลจะหายไดเ อง ควรไดรับยาตานไวรัสท่ีจําเปน
กบั โรครวมกับยาปฏชิ ีวนะ เพอ่ื ปอ งการตดิ เชื้อแบคทีเรยี แทรกซอ นทอี่ าจตดิ ตามกับตมุ นาํ้ ทแี่ ตกออกมา

การเปน เรมิ ครงั้ ตอมาจะไมใ ชเ ปน การตดิ เช้อื ใหม
ผูท่ีเปนโรคน้ีมาแลวจะมี “อาการเตือน” คือ มีตุมน้ํามากอน 1 ถึง 3 วัน เจ็บเสียวแปลบ ๆ คัน

ยุบยบิ ปวดแสบปวดรอ นในบรเิ วณโรคเดิม

เคลด็ ลบั นา รใู นการดแู ลและควบคมุ โรคเรมิ
 การนอนหลับพักผอนไมเพียงพอ จะทําใหรางกายออนแอ ภูมิตานทานของรางกายลด
นอยลง จึงติดเชื้อไวรัสไดงายข้ึน ถาเปนโรคนี้อยูแลว ก็จะมีอาการโรคแยลง ระยะเวลา
เปน โรคนานขนึ้ หรือกลับมาเปน ซํา้ ไดบ อย
 อยาปดหรือพันบรเิ วณแผลเรมิ ความแหงและอากาศที่ถายเทไดดี จะชวยใหแผลหายเร็วขึ้น
พยายามซบั และดูแลแผลใหแหง ตลอดเวลา
 ทาํ ความสะอาดแผลเรมิ ทีเ่ กดิ จากตมุ นาํ้ ใสแตกดวยนาํ้ สบแู ละน้ําสะอาดกเ็ พยี งพอแลว
 อยาแกะสะเกด็ แผลเริม
 ถา ปวดแผล ใหใชย าระงับปวดท่ัวไป
 เน่อื งจากเชือ้ ไวรสั นี้อยูในรางกายโดยไมแสดงอาการอะไร แตสามารถตดิ ตอ ไดแมว า จะไมมี
ผืน่ โดยเฉพาะท่อี วยั วะเพศ การปอ งกันที่ดีท่สี ดุ คอื ใชถงุ ยางอนามัยทกุ คร้ังกบั ทุกคน

55

หนองในแท และหนองในเทยี ม
ทั้งสองแบบ ติดตอผานการมีเพศสัมพันธโดยไมสวมถุงยางอนามัย กวาคร่ึงหน่ึงของผูหญิงที่

เปน หนองในแท จะไมมอี าการ หรอื มีอาการเพยี งเล็กนอ ย จงึ มักไมไดร ับการรกั ษา เชน เดียวกับหนองใน
เทียม ผหู ญิงมกั ไมแสดงอาการอาจมีเพียงตกขาวผดิ ปกติ ปส สาวะแสบเล็กนอย ในบางครง้ั

ในผูชาย หนองในแทมักมีอาการภายใน 3 ถึง 5 วัน หลังสัมผัสเช้ือหนองที่ไหลออกจากทอ
ปส สาวะคลายนมขนหวาน อาการปสสาวะแสบ ขัดมาก หนองในเทียม จะเร่ิมแสดงอาการหลังรับเช้ือ
แลว 1 ถงึ 3 สัปดาห หรือบางรายอาจนานเปนเดือน มีอาการแสบที่ปลายทอปสสาวะ ปสสาวะแสบขัด
เล็กนอย บางรายอาจคันหรือระคายเคืองทอปสสาวะ หรือปวดหนวงตรงฝเย็บใกลทวารหนัก ลักษณะ
หนองจะซมึ ออกมาเปน มกู ใสหรือมูกขนุ

อาการหนองในเพศชาย
มักเกดิ อาการหลงั จากไดรับเช้อื แลว 2 ถงึ 5 วนั เริ่มจากระคายเคอื งทอ ปสสาวะ หลังจากน้ันจะมี

อาการปวดแสบ เวลาปส สาวะ แลวจึงตามดว ยหนองสเี หลือง ไหลออกจากทอปส สาวะ
ถา ไมไ ดร บั การรักษา โรคจะลุกลามไปยังอวัยวะอ่ืน ๆ ท่ีอยูใกลเคียง เชน ตอมลูกหมากอักเสบ

อัณฑะอกั เสบ เปนตน

อาการหนองในเพศหญงิ
ผูหญิงท่ีไดรับเชื้อนี้ จะมีอาการชากวาผูชาย โดยเฉลี่ยจะเกิดอาการหลังไดรับเชื้อแลว 1 ถึง 3

สัปดาห สังเกตไดจากตกขาวมาก และมกี ลิ่นผิดปกติ ปส สาวะแสบขัด เน่ืองจากการอกั เสบ ท่ที อ ปส สาวะ
และปากมดลูก

ถาไมไดรับการรักษาท่ีถูกตอง เชื้อหนองในจะเขาไปทําลายเย่ือบุผิวทอนําไข ทําใหติดเช้ือ
แบคทีเรยี ชนิดอน่ื ไดงาย และอาจสงผลใหอุงเชิงกรานอักเสบ ปกมดลูกอักเสบ หรือเกิดการอุดตันของ
ทอ รงั ไข ซงึ่ ทําใหเปนหมัน หรอื ตั้งครรภนอกมดลกู ได

การรกั ษา
หนองในแท มที ง้ั ยาฉดี และยารับประทาน ชวงส้ัน ๆ ครั้งเดยี ว หรือวนั เดียว
หนองในเทียม ตอ งรบั ประทานยา ประมาณ 1 ถงึ 2 สัปดาห

แผลรมิ ออ น
เปน โรคทต่ี ิดตอ ทางเพศสัมพันธเ กดิ จากเชื้อแบคทีเรีย โรคนี้ติดตอไดงายแตก็สามารถรักษาให

หายขาด โรคนจี้ ะทําใหเ กิดแผลท่ีอวยั วะเพศ และตอ มนํา้ เหลอื งทีข่ าหนบี โตบางครัง้ มหี นองไหลออกมา

56

ที่เรยี กวา ฝม ะมวง

อาการ
 ผูท่ีรับเช้อื นจ้ี ะมีอาการหลังจากรับเช้ือแลว 3 - 10 วัน
 อาการเร่ิมตน จะเปน ตุม นนู และมอี าการเจบ็ หลังจากนน้ั จะมแี ผลเลก็ ๆ กน แผลมีหนอง
ขอบแผลนนู ไมเรียบ มีอาการเจบ็ มาก แผลเลก็ ๆ จะรวมกันเปน แผลใหญ
 แผลจะนมุ ไมแขง็
 จะมอี าการเจบ็ แผลมากในผูชาย แตผูห ญิงอาจจะไมมีอาการเจ็บ ทําใหเกิดการติดตอสูผูอ่ืน
ไดง าย
 ตอมน้าํ เหลืองท่ีขาหนบี จะโต กดเจ็บ บางคนแตกเปนหนอง

เอชไอวี และ เอดส
เช้อื เอชไอวี (HIV) เปนไวรัส ยอมาจาก Human Immunodeficiency Virus แปลวา ไวรัสที่ทําให

ภูมิตานทานของรางกายคนนอยลงหรือบกพรอง เชื้อเอชไอวี เปนตนเหตุใหเกิดโรคเอดส (AIDS)
ยอมาจาก Acquired Immunodeficiency Syndrome แปลวา กลมุ อาการที่เกิดจากภูมิตานทานของรางกาย
นอยลงหรือบกพรอง ทาํ ใหติดเช้ือโรคตาง ๆไดงาย โดยปกติเมื่อเชื้อโรคเขาไปในรางกาย ภูมิตานทาน
ของรางกายจะกําจัดเช้ือโรค ทําใหรางกายไมติดเชื้อโรคนั้นๆ การติดเช้ือเอชไอวี ทําใหผูน้ัน
มภี มู ติ านทานนอยลงหรอื บกพรอ ง จึงทําใหผ นู ั้นติดเชื้อโรคตา ง ๆ ไดง าย

“ผูต ดิ เช้อื เอชไอว”ี คือผูทไี่ ดร บั เชอื้ เอชไอวี แตยงั ไมแ สดงอาการเจ็บปวย
“ผูปว ยเอดส” หมายถึง ผูติดเชื้อเอชไอวที ่ีปว ยดวยโรคตดิ เชอ้ื เอชไอวฉี วยโอกาส เนื่องจากภาวะ
ภูมิคุม กันบกพรอ ง การเจ็บปวยดว ยโรคฉวยโอกาสในผตู ิดเชื้อเอชไอวเี กิดจากภาวะภมู บิ กพรอง สามารถ
รักษาได
ผูติดเชื้อเอชไอวี จึงตางจากผูปวยเอดส ผูติดเชื้อเปนผูท่ีมีเชื้อเอชไอวีในรางกาย ไมมีอาการ
แสดง และยังสามารถใชช ีวิตไดต ามปกติ จงึ ไมม ีความจาํ เปนทจี่ ะตอ งปฏบิ ตั ิตวั กับผูติดเชื้อใหแตกตาง
จากคนอื่น ในประเทศไทยคนสวนใหญมากกวารอยละ 80 ติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธท่ี
ไมป อ งกัน มบี างสว นตดิ จากการใชเ ขม็ ฉดี ยาเสพติดรวมกัน และมีเด็กจํานวนหนึ่งท่ีติดเช้ือจากแมท่ีมี
เช้ือตั้งแตค ลอด นอกจากนแี้ ลว ยงั ไมเคยปรากฏวามีใครติดเช้ือจากการอยูบานเดียวกัน กินขาว ดื่มนํ้า
พูดคยุ หรอื ใชชวี ติ ประจาํ วันกับผูต ดิ เชอื้ เลย
เพราะการที่คนจะรับเช้ือเอชไอวีเขา สูรา งกายได ตอ งประกอบดว ย 3 ปจจยั ดงั น้ี
1. แหลงทอี่ ยูของเช้ือ (Source) เช้อื เอชไอวจี ะอยูในคนเทานนั้ โดยจะเกาะอยูก ับเมด็ เลือดขาว
ซง่ึ อยูในสารคดั หลงั่ บางอยาง เชน เลือด น้ําอสจุ ิ นํ้าในชอ งคลอด นํา้ นมแม

57

2. ปริมาณและคุณภาพของเชื้อ (Quality and Quantity) ตอ งมีจาํ นวนเชอ้ื เอชไอวใี นปริมาณ
ท่ีมากพอ เช้ือตองมีคุณภาพพอ กลาวคือ เช้ือเอชไอวีไมสามารถมีชีวิตอยูนอกรางกายคนได สภาพใน
รา งกายและสภาพแวดลอมบางอยางมผี ลทาํ ใหเ ชอื้ ไมสามารถอยูได เชน กรดในนํ้าลาย กระเพาะอาหาร
สภาพอากาศรอน ความแหง นาํ้ ยาตาง ๆ

3. ชอ งทางการติดตอ (Route of transmission) เช้ือเอชไอวจี ะตอ งถูกสงผานจากคนท่ีติดเช้ือ
ไปยงั อกี คนหนึ่ง เชอื้ จะตองตรงเขา สกู ระแสเลือดของผูท่ีรับเชื้อ โดยผานการมีเพศสัมพันธที่ไมปองกัน
การใชเขม็ ฉีดยาเสพตดิ รวมกัน และจากแมสูลูก

กิจกรรมทา ยบทท่ี 2
1. ใหผูเรยี นเขียนเรยี งความสนั้ ๆ เลา ถงึ ความรูสึกท่ีเกิดขึ้นกับตัวเองเม่ือเห็นความเปล่ียนแปลง

ทางรางกาย และการหาทางออก
2. แบงกลุมผเู รียน ใหแตล ะกลมุ ศึกษาปญหาท่ีเกิดขึ้นจากการเปลยี่ นแปลงทางอารมณและจิตใจ

ของวยั รนุ และแนวทางการแกป ญ หา และใหแ ตล ะกลมุ นาํ เสนอหนา ช้ันเรียนพรอมอภิปรายรว มกัน
3. ใหผ เู รียนแบง กลุม แสดงบทบาทสมมตุ ิ ในเร่อื งการใหค าํ ปรึกษาแกเ พ่ือนที่ตองการคุมกาํ เนิด

58

บทท่ี 3
การดูแลสุขภาพ

สาระสําคญั

มีความรูในเร่ืองคุณคาของอาหารตามหลักโภชนาการ รูจักวิธีการถนอมอาหารเพ่ือคงคุณคา
สําหรับการบรโิ ภค ตลอดจนวางแผนการดูแลสขุ ภาพตามหลกั การและวิธีการออกกําลังกาย เพื่อสุขภาพ
รปู แบบตาง ๆ ของกจิ กรรมนนั ทนาการ เพอื่ ใหเกิดผลดีกบั รางกาย

ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวัง

1. เรยี นรูเรอ่ื งของคณุ คา อาหารตามหลักโภชนาการ และวธิ ีการถนอมอาหาร
2. เรยี นรูว ธิ กี ารวางแผนในการดูแลสุขภาพตามหลักและวิธีการออกกาํ ลังกาย เพือ่ สุขภาพ
3. เรยี นรูเรอ่ื งรูปแบบกจิ กรรมนันทนาการ

ขอบขา ยเนื้อหา

เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคญั และคณุ คาของอาหาร และโภชนาการ
เร่อื งท่ี 2 การเลอื กบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ
เรื่องที่ 3 วธิ กี ารถนอมอาหารเพื่อคงคณุ คา ของสารอาหาร
เร่อื งที่ 4 ความสําคญั ของการมสี ขุ ภาพดี
เรอ่ื งที่ 5 หลกั การดูและสขุ ภาพเบือ้ งตน
เร่ืองท่ี 6 ปฏบิ ัตติ นตามหลกั สขุ อนามยั สวนบุคคล
เรื่องที่ 7 คุณคาและประโยชนข องการออกกาํ ลังกาย
เรือ่ งที่ 8 หลกั การและวิธอี อกกําลงั กายเพื่อสุขภาพ
เร่ืองท่ี 9 การปฏิบัตติ นในการออกกําลังกายรูปแบบตา ง ๆ
เร่อื งท่ี 10 ความหมาย ความสาํ คัญของกิจกรรมนันทนาการ
เรือ่ งที่ 11 ประเภทและรูปแบบของกิจกรรมนันทนาการ

59

เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั และคุณคา ของอาหาร และโภชนาการ
ความหมายของอาหาร

อาหาร หมายถึง สิ่งท่ีมนุษย และสัตวกินดื่มเขาไปแลวบํารุงรางกายใหเจริญเติบโต และ
ดาํ รงชวี ิต รวมทัง้ สง่ิ ทต่ี น ไมดูดเขา ไปหลอ เลย้ี งสวนตาง ๆ ของตนไมใ หเ จรญิ เติบโตและดํารงอยู

รา งกายของคนเราตอ งการอาหาร เพราะอาหารเปน สิ่งจาํ เปนตอ รางกาย คือ เพ่ือบําบัดความ
หวิ และเพอ่ื นาํ สารอาหารไปสรางสขุ ภาพอนามยั จนถงึ การพัฒนาการทางสมอง

สําหรบั ทางดานจติ ใจนั้น คนเรารบั ประทานอาหารเพอ่ื สนองความอยาก สรางสุขภาพจิตท่ีดี
อาหารคอื สิ่งที่รบั ประทานเขา ไปแลวกอ ใหเกิดประโยชนแกรางกายในดานตาง ๆ เชน ใหกําลังและ
ความอบอนุ เสรมิ สรา งความเจรญิ เติบโต ซอมแซมสวนท่สี ึกหรอ ตลอดจนทําใหอ วัยวะ
ตา ง ๆ ของรา งกายทํางานอยางเปน ปกติ

โภชนาการ คอื วิทยาศาสตรแขนงหน่ึงเก่ียวกับการจัดอาหาร เพ่ือใหไดประโยชน แก
รา งกายมากทส่ี ุด โดยคาํ นงึ ถึงคุณคา ของอาหาร วยั และสภาพรางกายของผูท่ไี ดร ับอาหารนนั้ ๆ ดว ย

ประโยชนแ ละคุณคาของอาหาร
อาหารเปนสารวัตถุดิบที่รางกายนํามาผลิตเปนพลังงาน รางกายนําพลังงานที่ไดจาก

อาหารไปใชในการรักษาสภาวะทางเคมี และนําไปใชเก่ียวกับการทํางานของระบบตาง ๆ เชน
การไหลเวยี นโลหิต การเคลื่อนที่ของอากาศเขา และออกจากปอด การเคล่อื นไหวของรางกาย
การออกกําลังกาย และการทาํ กจิ กรรมตาง ๆ

ประเภทและประโยชนของสารอาหาร
ในทางโภชนาการไดแบงอาหารตามสารอาหารออกเปน 6 ประเภทใหญ ดังน้ี
1. คารโบไฮเดรต เปนสารอาหารประเภทแปงและนํ้าตาล ซึ่งสวนใหญไดจากการ

สังเคราะหแสงของพืช ไดแก แปง และน้ําตาล คารโบไฮเดรตเปนสารอาหารที่ใหพลังงานแกรางกาย
โดยคารโบไฮเดรต 1 กรัม จะสลายใหพ ลังงาน 4 กโิ ลแคลอรี (K.cal)

ประโยชน คารโ บไฮเดรต
(1) ใหพลังงานและความรอ นแกร างกาย
(2) ชวยในการเผาผลาญอาหารจาํ พวกไขมนั เพือ่ ใหร า งกายสามารถนาํ ไปใชได
(3) กาํ จดั สารพษิ ทเ่ี ขาสูรางกาย
(4) ทําใหก ารขับถายเปนไปตามปกติ

60

ความตองการคารโบไฮเดรต ในวันหน่ึง ๆ คนเราตองการใชพลังงานไมเทากัน
ขึ้นอยกู ับขนาดของรา งกาย อายุ และกิจกรรม

2. โปรตนี เปนสารอาหารทจี่ ําเปนตอ รางกายของสงิ่ ทีม่ ีชวี ติ ซง่ึ ประกอบดว ยธาตุ
สาํ คัญ ๆ คอื คารบอน โฮโดรเจน ออกซเิ จน และไนโตรเจน นอกจากนย้ี งั มธี าตุอน่ื อกี ดว ย

ประโยชนโ ปรตีน
(1) ชว ยซอมแซมสว นทส่ี ึกหรอของรางกาย
(2) ใหพลังงานและความอบอนุ แกรางกาย โดยโปรตนี 1 กรัม ใหพ ลังงาน 4
กิโลแคลอร่ี เดก็ ทารกถาไดร บั โปรตนี นอยจะมีผลทาํ ใหสมองไมพ ฒั นา ทําใหรางกายแคระแกรน
สตปิ ญ ญาตาํ่
(3) ทาํ ใหสขุ ภาพรา งกายแขง็ แรง ไมอ อ นเพลีย
(4) ทําใหร างกายมภี ูมติ านทานโรคสูง
(5) เปน สารที่จาํ เปน ในการสรา งฮอรโ มน และเอนไซม และเปน สวนประกอบ
ทสี่ ําคญั ของเม็ดเลอื ดแดง

ผลเสยี ทเี่ กิดจากการทรี่ า งกายขาดโปรตนี
(1) ทาํ ใหตวั เล็ก ซบู ผอม
(2) การเจริญเตบิ โตชะงกั
(3) กลามเนอื้ ออนปวกเปยก
ถารางกายขาดโปรตีนอยางมาก จะทําใหเกิดโรคอวาฮิออกกอร (Kwashiorkor)
ตบั บวม ผมสีออน เฉยเมยไมมีชีวิตชีวา แหลงอาหารของโปรตีนทร่ี า งกายไดรับจากเน้ือสตั ว
เคร่อื งในสัตว ไข นม ถวั่ และผลติ ภณั ฑจากถ่ัว โปรตีนท่ีรางกายตองการไดรับ เม่ือถูกยอยดวยเอนไซม
จะไดก รดอะมโิ น

3. ไขมัน (Lipid Fat) เปนสารอาหารที่มีธาตุท่ีองคประกอบที่สําคัญ คือ คารบอน
ไฮโดรเจน และออกซเิ จนคลายกบั คารโ บไฮเดรต แตส ัดสว นทีต่ างกนั ไขมนั ประกอบดว ยกรดไขมันและ
กรเี ซอรอล

(1) กรดไขมนั (Fatty acid) แบง ออกตามจุดหลอมเหลวได 2 ประเภท คือ
 กรดไขมนั ชนดิ อม่ิ ตัว (Saturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุดหลอมเหลว

สูงมีจํานวนธาตุคารบอน และธาตุไฮโดรเจนในโมเลกุลคอนขางสูง ไดแก กรดลอริก กรดโมรีสติก
กรดปาลมตกิ กรดสเตียรกิ กรดไขมนั ชนดิ อิ่มตัวสวนมากจะไดจากสตั วและมะพรา ว

61

 กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว (Unsaturated fatty acid) เปนกรดไขมันท่ีมีจุด
หลอมเหลวตํา่ ในหน่งึ โมเลกลุ ประกอบดว ยธาตุคารบ อน และธาตไุ ฮโดรเจนในปริมาณต่าํ

กรดไขมันชนิดไมอิ่มตัว สวนมากไดจากไขมันของสัตวเลือดเย็น น้ํามันตับปลา
และไขมนั จากพืช กรดไขมนั ชนิดไมอ ม่ิ ตัวมกี ล่ินเกิดขึ้นไดงาย เนื่องมากจากตัวกับออกซิเจนในอากาศ
ไดง า ย วธิ แี กทําไดโดยใหท าํ ปฏกิ ิริยากับไฮโดรเจน ซงึ่ เปนหลักของการทาํ เนยเทียม

กรดไขมนั ทรี่ างกายตองการ เปนกรดไขมันท่ีรางกายไมสามารถสังเคราะหขึ้นได
จึงตอ งรบั จากภายนอก ซงึ่ ไดร ับมาจากพืช เปนกรดไขมันชนดิ ไมอ ิ่มตัว เชน

กรดโอเลอกิ (C17H33 COOH) ไดจากนํ้ามนั มะพรา ว ถว่ั ลิสง
กรดไลโนเลอกิ (C17H19 COOH) ไดถ่ัวลิสง นา้ํ มนั รํา นํ้ามันดอกคําฝอย
ประโยชนของกรดไขมนั ชนดิ อ่ิมตวั ตอรา งกาย คือ
(1) ชว ยทําใหร างกายมสี ขุ ภาพดี
(2) ชว ยสรางความเจรญิ เติบโตในเดก็
(3) ชว ยทําใหผวิ พรรณงดงาม
(4) ชวยลดระดบั คอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด
แตถ า รางกายขาดไขมนั จะทําใหรางกายเจรญิ เติบโตไดไมเ ทา ท่ีควร และมีผวิ หนัง
อกั เสบ ไขมนั เปน สารอาหารทใ่ี หพลังงานสูง โดยไขมัน 1 กรมั จะใหพลงั งาน 9 กโิ ลแคลอร่ี และ
นอกจากนี้ ยงั ชว ยใหรางกายดดู วติ ามนิ เอ ดี อี เค ไปใชใ นรา งกายไดด วย ถา รางกายขาดไขมนั จะทําให
รา งกายขาดวิตามนิ เอ ดี อี และเค
(2) คอเลสเตอรอล (Cholesterol) เปน กรดไขมนั อม่ิ ตวั ท่ีพบมากในไขแดง มนั สมอง
สตั ว มคี วามสามารถในการละลายไมด ี ฉะนนั้ เมอ่ื บรโิ ภคเขา ไปในปรมิ าณมาก จะทาํ ใหเกดิ การอดุ ตัน
ในเสนเลือดทําใหเสน เลอื ดตบี ตัน และเปน สาเหตุทําใหเกดิ โรคหลอดโลหติ แข็งตวั
โรคความดนั โลหิตสงู เปนตน เพ่อื ลดปริมาณคอเลสเตอรอลในเสนเลอื ด ควรเลอื กบริโภคอาหารทมี่ ี
ไขมันตา่ํ และควรงดเวนการบริโภคไขแ ดง ไขมนั จากสตั ว โดยเฉพาะมนั สมองสัตว
(3) ไตรกลีเซอรไรด หมายถึง ไขมันทเี่ กิดขน้ึ จากปฏกิ ิริยาเคมรี ะหวางไขมนั
กบั กลเี ซอรอล
ขอ ควรจาํ
(1) กรดไขมนั ชนดิ อ่มิ ตวั จดุ หลอมเหลวจะสูงขึ้นตามจํานวนอะตอมของคารบ อน
ไฮโดรเจนใน 1 โมเลกุล
(2) กรดไขมนั ชนดิ ไมอ ิม่ ตวั เมือ่ คารบอนเทา กนั จดุ หลอมเหลวจะสงู ข้ึน เม่อื มี
อะตอมของไฮโดรเจนสูงขน้ึ

62

4. วิตามิน (Vitamin) เปนสารซึ่งมีความจําเปนตอรางกาย เพราะสามารถทําใหรางกาย
ทาํ งานไดเ ปน ปกติ ฉะน้นั วิตามนิ ไดจากอาหาร เพราะรางกายไมส ามารถสรา งหรอื สงั เคราะหข ึ้นได

วิตามิน แบง ไดเ ปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอื

(1) วิตามนิ ทลี่ ะลายไดใ นนํา้ มันหรอื ไขมนั ไดแก วิตามนิ ซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัว
ไดง า ยเมอื่ ถูกแสง ความรอน ฉะนั้น จึงไมม กี ารสะสมในรางกาย ถา รางกายรับเขาไปมากเกินไปจะทําให
เกดิ ผลเสยี ได คือ เกิดอาการแพ

(2) วติ ามนิ ท่ลี ะลายไดใ นน้ํา ไดแ ก วติ ามนิ บี วติ ามินซี วติ ามนิ พวกน้ีสลายตัวไดง าย
เมอื่ ถกู แสง ความรอน ฉะนั้น จึงไมมีการสะสมในรางกาย ถารางกายมีมากเกินไปจะถูกขับออกมาทาง
ปส สาวะหรอื ทางเหง่อื

1. วิตามินเอ พบในอาหารประเภทเน้ือ นม ไขแดง เนย นํ้ามันตับปลา พืชผัก
และผลไม ตลอดจนผลไมทม่ี สี ีเหลือง เชน มะละกอ ฟกทอง มปี ระโยชน คือ

 ชวยรักษาสุขภาพทางตาใหปกติ
 ชว ยสรา งเคลอื บฟน
 ชวยทาํ ใหผ ิวหนงั สดชน่ื ไมต กสะเก็ด
ผลเสีย ของการรับประทานวิตามินเอ มากเกินไป จะทําใหเกิดอาการคลื่นไส
ผมรว ง และคนั ตามผวิ หนัง
2. วิตามินดี ไดจากสารอาหารจําพวกนํ้ามันตับปลา ไขแดง เนย และจาก
แสงแดดซ่ึงรา งกายสังเคราะหขึน้ ประโยชนค ือ
 ควบคุมปริมาณของแคลเซียมในโลหิต
 ชว ยปองกนั โรคกระดกู ออน
 ชว ยทาํ ใหก ระดกู และฟน แข็งแรง
ผลเสยี เม่ือรับประทานวติ ามินดีมากเกนิ ไป จะทาํ ใหเกดิ อาการคลนื่ ไส นํา้ หนักตวั
ลดลง ปส สาวะบอ ย ทองผูก ทําใหแ คลเซยี มในเลือดสงู
3. วติ ามินอี พบในน้ํามนั พืชตา ง ๆ เชน เมล็ดขา ว ผักใบเขยี วจดั ถว่ั นม
มปี ระโยชนค อื
 ปอ งกันการเปนหมันและการแทงลกู
 ปอ งกันกลามเน้อื เหี่ยวลีบไมมแี รง
 ชว ยทําใหเซลลเม็ดเลอื ดแดงไมถูกทาํ ลายไดง าย

63

4. วิตามนิ เค ไดจากการสงั เคราะหจ ากแบคทเี รียในลําไส ไดจากอาหารสีเขียว
สเี หลือง เชน ดอกกะหลํา่ กะหลา่ํ ปลี ถว่ั เหลือง มะเขือเทศ มปี ระโยชน คือ ชวยสรางโปรทอมบิน ซ่ึงตับ
เปนผูผลติ และทําใหเลือดแข็งตวั ถารางกายเกิดการขาดแคลนวิตามินเค จะทาํ ใหเสยี เลอื ดมาก เพราะเลอื ด
แข็งตวั ไดช า ทารกที่เกดิ ใหมไมม แี บคทเี รยี ในลาํ ไสท่ีผลิตวิตามินเค ถามีบาดแผลจะทําใหเสียเลือดมาก
ถึงตายได

5. วิตามินบี 1 (Thiamine) พบมากในขา วซอมมือ เน้ือสัตว ถั่วเหลือง เห็ดฟาง
เมลด็ งา รําขาว ยีสต ผกั ใบเขยี ว ถาขาดวติ ามนิ บี 1 จะทาํ ใหเกิดโรคเหนบ็ ชา เบ่ืออาหาร หงุดหงดิ

6. วิตามินบี 2 (Riboflavin) มมี ากในตับ ไต หัวใจ ไขปลา ไขข าว นาํ้ มัน ถ่ัว
ผักยอดออน ถาขาดวิตามนิ บี 2 จะทาํ ใหเกดิ โรคปากนกกระจอก ผวิ หนงั เปนผืน่ แดง ปวดศีรษะ

หนาทีข่ องวติ ามนิ บี 2 คือ
 ชว ยสรางเม็ดโลหติ แดง
 ชว ยเผาผลาญอาหารพวกโปรตีน คารโ บไฮเดรต
 ชว ยบํารงุ ผิวหนงั

7. วิตามินบี 12 (Cobalmine) พบมากในนม เนยแข็ง ไข หอย ปลารา กะป
มีประโยชนค ือ ชว ยรกั ษาระบบประสาท และปองกนั โรคโลหติ จาง

8. วิตามินซี (Ascorbic acid) พบในพืชผักสด และผลไมท่ีมีรสเปร้ียว และพืช
กําลังงอก เชน ถวั่ งอก ยอดตําลงึ มีประโยชนค ือ

 ปอ งกันโรคเลอื ดออกตามไรฟน
 ชวยทาํ ใหผ นังของโลหติ แข็งแรง
 ชวยในการดูดซมึ อาหารอื่น
 ชวยใหร า งกายสดช่ืนไมออ นเพลีย
 ชวยในการตอ กระดูกและรกั ษาแผล

5. เกลือแร (Mineral Salt) เปนสารอาหารท่ีไมไดใหพลังงานแกรางกายแตชวย
เสริมสรา งใหเซลลหรอื อวัยวะบางสว นของรางกายทนทานไดเปนปกติ เชน

(1) แคลเซยี ม (Calcium) ซงึ่ พบในพืชผกั กงุ แหง กงุ ฝอย กบ มปี ระโยชน คอื
1. เปน สวนประกอบทสี่ ําคัญของกระดกู และฟน
2. ชว ยควบคมุ การทํางานของหวั ใจและระบบประสาท

64

3. ชว ยทําใหเ ลือดเกดิ การแขง็ ตวั
ถารางกายขาดแคลเซยี มทําใหเกิดโรคกระดกู ออน และทําใหเลอื ดไหลหยดุ ชาเมอ่ื มี
บาดแผล
(2) เหล็ก (Ferrous) พบมากในตบั หัวใจ เนอ้ื ถว่ั ผกั สเี ขยี วบางชนิด เชน กระถนิ
ผักโขม ผกั บงุ มีประโยชน คือ

1. เปน สวนประกอบสาํ คญั ของเมด็ โลหิตแดง
2. ปองกนั โรคโลหิตจาง หญิงมคี รรภ หรือมปี ระจําเดือน ควรไดร บั ธาตุเหล็ก
มาก เพื่อไปเสรมิ และสรางโลหติ ทเ่ี สียไป
(3) ไอโอดนี (Iodine)พบมากในอาหารทะเล เชน กุง หอย ปู ปลา มีประโยชน คือ
ชวยใหตอมไทรอยดผลิตฮอรโมนขึ้นเพ่ือใหควบคุมการเผาผลาญสารอาหารในรางกาย เด็กท่ีขาด
ไอโอดนี จะไมเ จริญเติบโตจะเปน เดก็ แคระแกรน ยาบางอยา งและผักกะหลาํ่ ปลจี ะขดั ขวางการทาํ งานของ
ฮอรโ มนไทรอกซิน
(4) โปแตสเซียม (Potassium)พบในเนื้อ นม ไข และผักสีเขียว มีประโยชน คือ
ควบคมุ การทํางานกลา มเน้อื และระบบประสาท

6. นํ้า (Water) เปนสารอาหารทส่ี ําคญั ที่สดุ ส่งิ มชี วี ติ จะขาดเสยี มิได โดยรางกายเรามนี ้ํา
เปน องคประกอบอยปู ระมาณ 70 % ของนํ้าหนักตวั

ประโยชนข องนํ้า
(1) ชวยทําใหผิวพรรณสดชื่น
(2) ชวยหลอ เลย้ี งอวยั วะสว นตา งๆ ท่ีมกี ารเคลอ่ื นไหว
(3) ชว ยขบั ของเสียออกจากรา งกาย
(4) ชว ยรกั ษาอุณหภูมขิ องรางกาย
(5) ชว ยยอ ยอาหารและลาํ เลยี งอาหาร
สัดสวนของสารอาหารที่รางกายตองการ
(1) ความตองการพลังงานของรางกายในแตละวนั จะมากหรอื นอ ยในแตละบคุ คล
ขึ้นอยูกบั
 เพศ กลาวคือ เพศชายสว นมากตอ งการมากกวา เพศหญิง
 วัย กลา วคอื วัยรุน มีความตองการพลังงานมากวา วยั เดก็ และวัยชรา
 อาชพี กลาวคือ ผมู ีอาชีพไมต อ งใชแรงงานจะใชพ ลังงานนอ ยกวาผใู ชแ รงงาน
 น้ําหนักตัว กลา วคอื ผูมนี าํ้ หนกั ตัวมากจะใชพ ลังงานมากกวา ผมู ีนาํ้ หนกั ตวั นอย

65

 อุณหภูมิ กลาวคือ ผูท่ีอยูในบริเวณภูมิอากาศหนาว จะใชพลังงานมากกวาผูอาศัย
ในบริเวณภูมอิ ากาศรอน โดยปกติในวัยเรียนพลังงานทีจ่ ะใชป รมิ าณ 44 แคลอรี่ ตอกิโลกรัมตอ วนั

(2) บุคคลที่ตองการลดความอวน แตไมตองการอดอาหาร จะทําไดโดยลด
สารอาหารบางอยางทใ่ี หพลังงานสูง และกนิ สารอาหารอนื่ แทน น้นั คอื ควรลดคารโบไฮเดรต และไขมัน
เพราะอาหาร 2 อยา งน้ีใหพ ลงั งานสูง

(3) การบริโภคอาหารตามหลักของโภชนาการ คือ จะตองบริโภคอาหารให
ครบถวนตามรางกายตองการและในปริมาณทีพ่ อเหมาะ โดยเฉพาะสารอาหารใหพ ลงั งาน เชน

 คารโบไฮเดรต ควรไดร ับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน
 โปรตีน ควรไดร ับ 1 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับเด็กทารก และสตรีมีครรภ
ควรจะไดร บั ปรมิ าณโปรตีนสงู กวาคอื ควรรับ 2-3 กรัม/น.น. 1 Kg/วนั
 ไขมัน ควรไดรับ 2 กรัม/น.น. 1 Kg/วัน สําหรับประเทศหนาวควรไดรับ
สารอาหารนีใ้ นปรมิ าณที่สงู ขน้ึ อกี เพ่อื นาํ ไปใชก อ ใหเกดิ พลังงาน
(4) โปรตีนที่มีคุณภาพสงู หมายถงึ อาหารโปรตีนท่ีมกี รดอมิโนที่จําเปน ตอ รา งกาย
ทั้ง 8 ชนิด และอยูใ นสัดสว นทีพ่ อเหมาะท่ีรางกายจะนาํ ไปใชประโยชนไ ดเต็มท่ี อาหารท่ีใหโปรตีนครบ
8 อยาง คือ อาหารจากสัตว

เร่ืองที่ 2 การเลอื กบรโิ ภคอาหารตามหลกั โภชนาการ

อาหารท่ีเกิดประโยชนตอรางกายอยางเต็มที่ จะตองเปนอาหารท่ีมีโภชนาการสูง ซึ่งหมายถึง
อาหารท่ีสารอาหารที่รางกายตองการครบทุกชนิด และมีปริมาณพอเพียงกับความตองการของรางกาย
ดังนนั้ อาหารทีน่ ํามารบั ประทานทุกม้อื ควรประกอบไปดวยอาหารจากอาหารหลักครบทัง้ 5 หมู

อาหาร ประโยชน

อาหารหมูท่ี 1 โปรตีน ไดแก เน้ือสัตวตาง ๆ ถ่ัว เสริมสรางบํารุงรางกายใหเติบโต ซอมแซมอวัยวะ

ชนดิ ตา ง ๆ อาหารหมทู ี่ 1 มีความสาํ คัญมาก สวนที่สกึ หรอใหเ ปน ปกติ

อาหารหมทู ่ี 2 คารโบไฮเดรต ไดแก ขาว อาหาร ทําใหรางกายมีกําลังท่ีจะทํางาน และทําใหรางกาย

จําพวกแปงตาง ๆ อบอุน

อาหารหมูที่ 3 ไขมัน เชน นํ้ามันหมู น้ํามัน ทาํ ใหรางกายอบอุน มีกาํ ลังทาํ งาน

มะพรา ว และนา้ํ มนั พืชตา ง ๆ

อาหารหมูที่ 4 เกลอื แร ไดแก เกลือสินเธาว เกลือ ชว ยควบคุมกระบวนการตาง ๆ ในรา งกาย และชวย

66

อาหาร ประโยชน

ทะเล เกลือผสมไอโอดนี อาหารทะเล ปองกันโรคบางชนิด เชน โรคเออ โรคคอพอก

อาหารหมูท่ี 5 วติ ามนิ ไดแ ก ผกั ผลไมตาง ๆ ท่ีมี ชวยบํารุงผิวหนัง ตา เหงือก ฟน มีอนุพันธุตาน

สเี ขียว มะเรง็ บํารุงกระดูก ชว ยใหร ะบบขับถา ยดี

น้าํ ดื่ม น้ําเปน สิง่ จาํ เปน แกร างกาย ถา รางกายขาด ทาํ ใหร างกายสดช่ืน ชว ยนําสารอาหารไปสสู วน

น้าํ จะทําใหเสียชีวิตได ตาง ๆ ของรา งกาย และขับถายของเสยี ที่รา งกาย

ไมต องการออกจากรางกาย ชวยทาํ ใหอุณหภูมิ

ในรา งกายมีความสมดลุ

หลักการเลอื กบริโภคอาหาร
1. รับประทานอาหารใหไ ดส ารอาหารครบถวนตามทีร่ า งกายตอ งการ (รับประทานอาหาร

หลกั 5 หมูใ หค รบ ในแตละวนั
2. ตองไมรบั ประทานอาหารมากเกินไป หรือรับประทานอาหารนอ ยเกินไป แตล ะคน

ตอ งการอาหารในปริมาณที่ไมเทา กัน ขึน้ อยกู ับอายุ ขนาดของรางกาย การใชแ รงงาน และเพศ
3. คนที่ชา งเลือกในการรบั ประทานอาหาร ตอ งระมัดระวังมากข้ึน เพราะถา รับประทาน

แตอาหารทต่ี นชอบ อาจทําใหเ ปน โรคขาดสารอาหารบางอยา งได
4. เลือกรบั ประทานอาหารทส่ี ดสะอาด อยา เลือกซอ้ื อาหารตามคาํ โฆษณา ควรคํานึงถึง

คณุ คาทีไ่ ดร บั จากอาหารดว ย
ในการดแู ลสขุ ภาพตนเองน้ัน ควรสนใจเรื่องนาํ้ หนักของรา งกายของตนเองดวย เพราะ

การมีนํ้าหนักมากไปจะทําใหเปนโรคอวน นํ้าหนักนอยไปจะทําใหผอมการที่มีรูปรางอวนหรือผอม
ผิดปกติ ยอมมีผลตอสุขภาพทําใหมีโอกาสเปนโรคไดงาย คนอวนอาจเปนโรคหัวใจ คนผอมอาจเปน
วณั โรคหรอื มีพยาธิ นอกจากนีย้ งั มผี ลตอ สุขภาพจติ เพราะเกิดความกังวลไมส บายใจที่เพ่ือนลอ

อาหารทีค่ วรหลกี เล่ียง
อาหารทค่ี วรหลีกเลย่ี ง คือ อาหารที่รบั ประทานเขาไปแลวไมม ีประโยชนแ ละอาจ เกดิ โทษ

แกรางกาย คือ
1. อาหารทีไ่ มส ะอาด ไดแ ก อาหารทม่ี ีแมลงวันตอม
2. อาหารที่เปน พษิ ไดแก อาหารทม่ี ีสารพษิ เจอื ปน เชน ผกั ทม่ี ยี าฆา แมลง ถวั่ ลิสงทม่ี เี ชอื้ รา

67

3. อาหารปลอมปน ไดแก อาหารท่ีผูขายใสสารอ่ืนลงไป เพ่ือลดตนทุนในการผลิตหรือ
เพ่ือปรุงแตงสีและรสชาติใหนากินข้ึน เชน น้ําสมสายชูปลอม ขนมที่ผสมสียอมผา นํ้าปลาที่เจือสี
ลูกช้ินที่ใสส ารบอแรกซ

4. อาหารท่ีเสอื่ มคณุ ภาพ ไดแ ก อาหารกระปอ งท่ีหมดอายุ หรอื อาหารท่มี กี ลนิ่ บดู เนา
5. อาหารทไ่ี มม ปี ระโยชน ไดแก ของหมกั ดอง น้าํ อัดลม

ปรมิ าณและคุณคาอาหารทเี่ หมาะสมกบั วยั
ความตองการปรมิ าณอาหารแตล ะชนดิ ของรางกายขน้ึ อยูกบั วัย อาชีพ และสภาพของรา งกาย

เชน เด็กตองการอาหารประเภทโปรตีนมากกวาผูใหญ ผูใชแรงงานตองการอาหารประเภท
คารโบไฮเดรตมาก หรอื พวกทอี่ ยใู นเขตหนาวตองการอาหารประเภทไขมนั มาก เปนตน อยางไรก็ตามมี
หลักงาย ๆ คือ รับประทานอาหารท่ีเพียงพอและใหครบทุกประเภทของสารอาหาร

ขอ แนะนําเพม่ิ เตมิ
1. ควรรับประทานอาหารทะเล อยา งนอ ยสัปดาหล ะ 2 - 3 ครั้ง
2. ควรรับประทานไขสกุ เพราะยอ ยงาย
3. ควรหุงขา วแบบไมเ ช็ดนํา้ เพอ่ื รกั ษาวติ ามิน
4. ควรรบั ประทานนาํ้ มนั พชื เพราะไมทําใหเกิดไขมันในเสนเลอื ด
5. ควรรบั ประทานผกั สดมากกวาผกั ท่ีสกุ แลว แตค วรลา งสะอาด ปราศจากสารพษิ

เรอื่ งท่ี 3 วิธกี ารถนอมอาหารเพื่อคงคุณคา ของสารอาหาร

การถนอมอาหาร
การถนอมอาหาร หมายถงึ วิธกี ารรักษาอาหารมใิ หเ สื่อมสภาพเรว็ เกินไป และเก็บไวไดนาน

การถนอมอาหารมีหลักการสําคัญ คือ ทําลายจุลินทรียบางชนิด หรือทําใหจุลินทรียไมสามารถ
เจริญเติบโตได หรือทาํ ใหเ อนไซมใ นอาหารทาํ งานไดชา ลง หรอื หยดุ ชะงกั

วธิ ีการถนอมอาหาร
1. การทําแหง คอื การทําไมใหม ีน้ําในอาหาร จลุ ินทรยี ไมส ามารถเตบิ โตไดในสภาวะ

ขาดนา้ํ ไดแ ก การตากแหง การอบแหง อบ รมควนั อาหารทถี่ นอมดว ยวิธีการทาํ แหง เชน กลว ยตาก
ปลาแหง กงุ แหง เปนตน

68

2. การหมักดอง คือ ใชเ กลอื และกรดแลกติน ชวยยับยง้ั การเจรญิ เติบโตของจุลินทรียที่ทําให
อาหารบูดเนา การดองมีท้ังดองเปรี้ยว ดองเคม็ ดองหวาน เชน ผกั กาดดองไขเ ค็ม ผลไมแชอม่ิ

3. การใชค วามรอ น คือ การใชความรอนทําลายจุลินทรีย โดยทําใหอาหารสุกเก็บไวไดนาน
เชน หมแู ผน หมหู ยอง เปนตน

4. การจัดอาหารใสข วด หรอื กระปอ ง คือ การนําอาหารมาอัดใสขวด หรือกระปอง ที่ปดฝา
แนนสนิท เพื่อปองกันไมใหจุลินทรียเขาไปทําปฏิกิริยากับอาหารภายในขวด หรือกระปองได โดยใช
ความรอ นทาํ ลายเชอ้ื โรคทตี่ ดิ มากับอาหารผัก ผลไม และกระปองหรือขวดเสียกอนทําการบรรจุ ไดแก
อาหารกระปอง ปลากระปอง ผลไมกระปอ ง เปนตน

5. การแชเย็น คือ การนําอาหารไปเก็บไวในที่ที่มีอุณหภูมิต่ําจนจุลินทรียไมสามารถ
เจรญิ เติบโตได เชน เน้ือสตั วท ี่ไวใ นหองเยน็ เปนตน

6. การฉายรังสี เปนการฉายรังสีแกมมาลงไปในผัก ผลไม และเมล็ดพันธุ การฉายรังสี
จะทาํ ลาย เอนไซมในอาหาร ยับย้ังการสุกและงอกได นอกจากนีย้ ังทาํ ลายไขแ มลง พยาธิ จุลินทรีย จึงทํา
ใหอาหารเก็บไวไดนาน

ประโยชนข องการถนอมอาหาร
1. เพอื่ เกบ็ รกั ษาอาหารไวรับประทานไดน าน ๆ
2. เพอื่ เก็บรกั ษาอาหารไมใ หเ นาเสียขณะทาํ การขนสง
3. ประหยดั คา ใชจ ายในการเลือกซ้ืออาหาร และสามารถนําอาหารไปรับประทานในแหลง

ที่มอี าหารสดได

เรอื่ งท่ี 4 ความสาํ คญั ของการมสี ุขภาพดี

สุขภาพทางกาย และสุขภาพทางจิตมีความสัมพันธตอกันโดยจะเช่ือมโยงไปสูสุขภาพทางจิต
วิญญาณ สุขภาพเปน องครวมของรางกาย จติ ใจและวิญญาณ องครวมสุขภาพทั้ง 3 ประการ จะสงผลทํา
ใหม สี ุขภาพดงั นี้

1. ถากายนําจิต จะทําใหกายดี จิตก็จะดีดวย เชน ถาหิวแลวเรากินขาวอ่ิมแลวอารมณจะดี
สามารถคดิ และมแี รงทํางาน

2. ถา จติ นํากาย จะทําใหจ ิตดี และนาํ กายไปดี ถา เรามอี ารมณท่ดี ีไมหงดุ หงิดโมโหงา ย
สภาพรา งกายก็จะไมร ูสกึ เจ็บปวย

3. การดํารงชีวิตอยูในสังคม จิตนํากายไปสูสังคมท่ีอยูรอบขาง ถาสังคมดีก็จะนําพาใหจิต
และกายดไี ปดว ย

69

องคป ระกอบท้ัง 3 สว นมีความสําคญั และมีคุณคา ตอสุขภาพกาย คือ มสี ุขภาพรา งกาย
ทสี่ มบูรณแขง็ แรง มจี ติ ใจทีเ่ ขม แขง็ และอยูในสงั คมอยางมีความสุข

1. สขุ ภาพทางกาย (Physical Health) หมายถึง สภาพทด่ี ีของรางกายกลาวคือ อวัยวะตาง ๆ
อยูในสภาพท่ีดีมีความแข็งแรงสมบูรณ ทํางานไดตามปกติ และมีความสัมพันธกับทุกสวนอยางดี
ซง่ึ สามารถกอใหเกิดประสิทธิภาพในการทาํ งาน

ลกั ษณะของสขุ ภาพทดี่ ีทางกาย ประกอบดว ย
(1) รางกายมีความสมบูรณแ ละแขง็ แรง
(2) ระบบตา ง ๆ อวยั วะทุกสว นทํางานเปน ปกติและมีประสทิ ธภิ าพ
(3) รางกายเจริญเติบโตในอัตราปกติ และมีความสัมพันธกับความเจริญงอกงาม

ทางดา นอ่นื ๆ
(4) รางกายแข็งแรง สามารถทาํ งานไดน าน ๆ ไมเหนอื่ ยเรว็
(5) การนอนหลบั และการพกั ผอ นเปน ไปตามปกติ ต่ืนขน้ึ มาดว ยความสดชืน่ แจม ใส
(6) ฟน มีความคงทนแขง็ แรง และมคี วามเปน ระเบยี บสวยงาม
(7) หูและตามสี ภาพทดี่ ี สามารถรบั ฟง และมองเหน็ ไดดี
(8) ผิวหนงั มีความสะอาดเกล้ยี งเกลา สดชื่นและเปลงปล่ัง
(9) ทรวดทรงไดส ดั สวน
(10) ปราศจากความออนแอและโรคภัยไขเจบ็ ใด ๆ
การมีสุขภาพกายท่ีดี ไมมีโรค มีความคลองแคลว มีกําลังในการทํางานไมเหน่ือยงาย

ซึ่งสิ่งเหลานี้ จะทําใหบุคคลสามารถดําเนินชีวิตประจําวันไดอยางมีความสุข หากบุคคลใดมีสภาวะ
รางกายทีไ่ มส มบูรณ เชน เปนไข ปวดทอง ปวดศีรษะบอยๆ ก็จะขัดขวางตอการดําเนินชีวิตประจําวัน
และสงผลตอสุขภาพจิตของบคุ คลนั้น รวมถงึ ครอบครัวดวย

2. สุขภาพทางจิต (Metal Health) หมายถึง สภาพจิตใจที่สามารถควบคุมอารมณ ทําจิตใจ
ใหเ บิกบานแจมใส ปรับตวั เขากับสังคม และสิ่งแวดลอมไดอยางมีความสุข สุขภาพทางจิตที่ดียอมมีผล
มาจากสุขภาพทางกายท่ดี ีดวย

ลกั ษณะของสุขภาพท่ีดีทางจิตใจ ประกอบดว ย
(1) สามารถปรับตัวเขากบั สงั คมและสงิ่ แวดลอ ม
(2) มคี วามกระตอื รือรน ไมเ หนอ่ื ยหนายทอ แทใ จ หรือหมดหวังในชีวิต
(3) มีอารมณมั่นคงและสามารถควบคมุ อารมณไดด ี
(4) ไมม อี ารมณเครียดจนเกินไป มีอารมณขันบา งตามสมควร

70

(5) มคี วามรูสกึ และมองโลกในแงด ี
(6) มคี วามตัง้ ใจและจดจอ ในงานทีต่ นกาํ ลงั ทําอยู
(7) รจู ักตนเองและเขาใจบุคคลอนื่ ไดด ี
(8) มีความเชอ่ื ม่นั ตนเองอยางมเี หตผุ ล
(9) สามารถแสดงออกอยางเหมาะสมเม่อื ประสบความลมเหลว
(10) มีความสามารถในการตัดสินใจไดรวดเรว็ และถกู ตอ งไมผดิ พลาด
(11) มีความปรารถนาและยินดีเมื่อบุคคลอื่นมีความสุขความสําเร็จ และมีความ
ปรารถนาดีในการปองกันผอู ่นื ใหมคี วามปลอดภัยจากอนั ตรายโรคภยั ไขเ จ็บ
การมีสุขภาพจิตท่ีดี แสดงถึงการมีจิตใจที่มีความสุข สามารถแกไขปญหาทางอารมณ
ท่ีเกิดขึ้นไดอยางมีประสิทธิภาพและสรางสัมพันธท่ีดีตอผูอ่ืนได ซ่ึงการมีสุขภาพจิตที่ดีก็จะสงผลตอ
สขุ ภาพกายดว ย หากจิตใจมคี วามสุขจะทําใหระบบภมู ิคุม กนั ของรา งกายดขี ้นึ ดวย ตรงกันขา มหากบุคคล
มจี ติ ใจเปนทุกข จะทาํ ใหผ ูนนั้ เส่ียงตอการเปนโรคไดง า ยกวา
3. การดํารงชีวิตอยูในสังคมดวยดี หมายถึง บุคคลที่มีสภาวะทางกายและจิตใจท่ีสมบูรณ
จงึ จะสามารถติดตอและปรับตวั ใหอ ยูในสังคมแหงตนไดอ ยางดแี ละมคี วามสขุ
สุขภาพของแตละบุคคล และของสังคม มีความเกี่ยวของซ่ึงกันและกัน เราทุกคนยอม
ตอ งการดํารงชวี ิตอยอู ยา งเปน สขุ ตอ งการมชี ีวิตทีย่ ืนยาว มคี วามแขง็ แรงสมบูรณปราศจากโรคภัยไขเจ็บ
และปราศจากอุบัติเหตุ ภัยนานาประการ ความปรารถนาน้ีจะเปนความจริงไดน้ัน ทุกคนตองมีความรู
เรือ่ งสุขภาพอนามัย และสามารถปฏิบตั ิตนตามหลักสขุ ภาพอนามัยไดอยา งถูกตอ ง
การมีความรู และมีการปฏิบัติจนเปนนิสัย ในเร่ืองสุขภาพนั้นจะเปนปจจัยสําคัญของ
การดาํ รงชวี ิตอยูอ ยางเปนสุขไปตลอดชีวิต

เรอ่ื งท่ี 5 หลกั การดแู ลสุขภาพเบือ้ งตน

คนท่ีมีสุขภาพที่ดี จึงเปนผูท่ีมีความสุข เพราะมีรางกายและจิตใจท่ีสมบูรณหรือที่เรียกวาสุขกาย
สบายใจ ถาเราตอ งการเปน ผมู ีสุขภาพดกี ็จะตอ งรูจักวธิ กี ารดแู ลรา งกาย โดยการปฏิบัติตนใหถูกสุขลักษณะ
อยา งสมา่ํ เสมอจนเปนกจิ นิสยั

หลกั การดูแลสขุ ภาพเบ้ืองตน มี 6 วธิ ีคือ
1. การรบั ประทานอาหาร
2. การพกั ผอน
3. การออกกาํ ลังกาย

71

4. การจัดการอารมณ
5. การขับถา ย
6. การตรวจสขุ ภาพประจาํ ป

1. การรับประทานอาหาร
การรับประทานอาหาร โดยยึดหลักโภชนาการใหครบ 5 หมู แตละหมูใหหลากหลาย

เปน เหตุผลทางวทิ ยาศาสตรที่ไดมีการทดสอบ และคํานวณหาพลงั งานทีไ่ ดรับจากการบรโิ ภคทพี่ อเหมาะ
มีหลกั การบริโภค เพ่ือสขุ ภาพท่ีดขี องคนไทย เรียกวา โภชนบญั ญตั ิ 9 ประการ เพือ่ แนะนาํ สัดสว น
ใน 1 วนั มีดงั นี้

(1) ทานอาหารครบ 5 หมู แตล ะหมูตอ งหลากหลาย และหมัน่ ดแู ลน้าํ หนกั ตัว
(2) ทานขา วเปนอาหารหลกั สลบั กับอาหารประเภทแปง เปน บางมอ้ื
(3) ทานพชื ผกั ผลไมใหมากและเปน ประจาํ
(4) ทานปลา เนื้อสตั วไ มต ดิ มนั ไข และถ่ัวเมลด็ แหง เปนประจาํ
(5) ดม่ื นมใหพ อดี และเหมาะสมตามวยั
(6) ทานอาหารทีม่ ีไขมนั แตพอสมควร
(7) หลีกเลย่ี งการกนิ อาหารรสหวานจดั และเคม็ จดั
(8) ทานอาหารท่สี ะอาดปราศจากการปนเปอ น
(9) งดหรอื ลดเคร่อื งดม่ื ท่มี ีแอลกอฮอล
2. การพักผอ น
การนอนหลบั และพกั ผอ นใหเพียงพอ อยางนอยวันละ 6 ชั่วโมง จะทําใหรางกายและจิตใจ
ไดผ อนคลายความตงึ เครยี ด หวั ใจและอวัยวะตางๆ ทํางานลดลง เปนการยืดอายุการทํางานของรางกาย
เม่ือคนเราไดพักผอนอยางเพียงพอจะทําใหสดช่ืน แจมใส รางกายแข็งแรง พรอมท่ีจะเคลื่อนไหว
ประกอบกจิ การงานไดอ ยางมีประสิทธิภาพ

3. การออกกําลังกาย
ออกกาํ ลงั กายอยา งสมาํ่ เสมอ จะชวยสงเสริมการมีสุขภาพดี ในชีวิตประจําวัน เชน ทํางาน

บาน การขึ้นลงบันได ถือเปนการทําใหรางกายไดใชพลังงานทั้งสิ้น ควรออกกําลังกายอยางสมํ่าเสมอ
วนั ละ 30 นาที อยา งนอ ย 3 วนั ตอ สปั ดาห จงึ จะเพยี งพอทจี่ ะทําใหมีรางกายแข็งแรง

ผลดีของการออกกําลงั กาย มดี ังน้ี
(1) ชว ยใหรา งกายมภี มู ติ า นทานโรค

72

(2) ทาํ ใหห วั ใจ กลา มเนือ้ และกระดูกแขง็ แรง
(3) ชวยลดความดนั โลหติ
(4) ชว ยลดคลอเลสเตอรอล ทําใหม ีนาํ้ หนักตวั คงท่แี ละเหมาะสม
(5) ชว ยลดความเครียด ทําใหนอนหลับ และสง เสริมการหมนุ เวยี นของเลอื ด

4. การจัดการอารมณและความเครียด
การรจู กั ระวังรกั ษาอารมณใหด อี ยเู สมอ เชน พยายามหลีกเลย่ี งสถานการณใหเกิดความเศรา

กลวั วติ กกงั วล ตกใจจะชวยใหระบบตางๆ ของรา งกายทาํ งานอยางเปน ปกติ ดงั น้นั จงึ ควร ยม้ิ แยม แจมใส
มอี ารมณข ันอยูเสมอ ทํางานทเี่ ปนกจิ วตั รประจําวันใหเพลิดเพลิน จะสามารถปรับตัวอยูในสถานการณ
ปจจุบันไดอยา งเปน สุข

5. การขบั ถา ย
การถายอุจจาระเปนเวลาทกุ วนั ชวยปอ งกนั โรคทองผกู ริดสดี วงทวาร โดยควรรับประทาน

อาหารพวกผัก ผลไมทุกวัน และด่ืมน้ําสุก สะอาดอยางนอยวันละ 6-8 แกว ซ่ึงการขับถายเปนประจํา
จะชวยใหม ีสุขภาพกาย และจิตท่ดี ี

6. การตรวจสุขภาพประจาํ ป
โดยปกติบุคคลควรตรวจสุขภาพประจําปอยางนอยปละ 1 - 2 คร้ัง ตรวจหาความผิดปกติ

ของรา งกาย เมื่อพบส่ิงผิดปกตคิ วรรบี ปรกึ ษาแพทยผูชํานาญในเรื่องน้ัน ๆ และปฏิบัติตนตามคําแนะนํา
ของแพทยอ ยา งเครงครัด

เรือ่ งท่ี 6 ปฏบิ ตั ิตนตามหลักสขุ อนามยั สว นบุคคล

สขุ อนามยั สวนบุคคล คอื การปฏิบัติตนของการรักษาอนามัย ของรางกายใหสะอาด ปราศจาก
เชอ้ื โรค จะชวยปองกนั โรคภัยไขเ จบ็ สามารถดําเนนิ ชวี ิตประจาํ วันไดอยา งมคี วามสขุ

การดูแลรักษารา งกายอยางถกู ตอง
การดแู ลรกั ษารา งกายใหถกู สุขอนามัยน้นั เราสามารถแยกการดูแลรกั ษารา งกายออกเปน

สว น ๆ ดังนี้
1. การรักษาความสะอาดของรางกาย ควรอาบนํ้าใหสะอาด อยางนอยวันละ 2 คร้ัง

ตอนเชาและกอ นนอน
2. การดูแลรักษาอนามยั ในชองปาก ควรแปรงฟน อยา งนอยวันละ 2 คร้ัง ไมค วรขบเค้ยี ว

อาหารท่ีแข็งจนเกินไป หม่ันดูแลไมใหเกิดแผลในชองปาก หากพบวาเกิดอักเสบที่เหงือกควรปรึกษา
แพทย

73

3. การดูแลรักษาหู ไมควรใชของแข็งแคะเขาไปในหู หรือใชยาหยอดหูโดยท่ีแพทย
ไมไ ดส ั่ง ระวงั การเปนหวัดนาน ๆ เพราะอาจสง ผลใหเ ช้ือโรคเขาไปทาํ ลายหูชั้นกลาง อาจทําใหหูหนวก
ได

4. จมูก ไมควรใชของแข็งแยงเขาไปในชองจมูก หรือไมควรใชยาหยอดพนจมูก
โดยที่แพทยไ มไ ดส ั่ง

5. ตา เมื่อรูสึกเคืองตาอยาใชมือขยี้ตา เพราะอาจมีเชื้อโรคไมควรใชยาหยอดตา
โดยทีแ่ พทยไมไ ดส ั่ง หากมฝี นุ ละอองเขาตาควรลมื ตาในนํา้ สะอาดหรอื ใชน า้ํ ยาลา งตา ไมควรใชม ือขยต้ี า
เพราะอาจมีเช้ือโรคเขาตา

6. มือและเทา ควรลางมือกอนรับประทานอาหาร และหลังจากเขาหองน้ําทุกครั้ง
รวมท้ังควรสวมรองเทาเมื่อออกจากบานเพื่อปองกันโรคตาง ๆ เชน โรคพยาธิ โรคผิวหนัง หรือถูก
ของแหลมของมคี มทม่ิ ตําเปน แผลได และควรลางเทา ใหส ะอาดกอนนอน

7. การดแู ลรักษาอนามัยของผมและศีรษะ ควรสระผมอยางนอยสัปดาหละ 2 - 3 ครั้ง
ควรหวผี มทกุ วัน ไมค วรดัด เซทผมบอ ย ๆ เพราะอาจทําใหเสนผมเสยี

8. การดูแลรักษาความสะอาดของเสอ้ื ผา และเคร่ืองนอน ควรเปลี่ยนเสื้อผาที่ใสทุกวัน
และซกั เสอ้ื ผา ใหสะอาด ปอ งกนั การสะสมของเชอื้ โรค รวมทง้ั หมั่นซัก ผาปูท่นี อน ปลอกหมอนอยูเสมอ
และหมั่นนําออกตากแดดบอย ๆ

การสรา งสุขนิสยั ท่ดี ี
1. กอ นไอและจามทกุ ครง้ั ควรใชผ าเชด็ หนาปด ปากและจมูก เพื่อปองกันการแพรเชื้อ

โรคสบู ุคคลอื่น
2. ไมควรถมน้าํ ลายลงพนื้ ท่สี าธารณะ หรอื บนถนน เพราะเปนการเสียบุคลิกภาพ และ

ยังเปน การแพรเ ช้ือโรคทางออม
3. การรับประทานอาหาร ควรลา งมอื กอ นและหลังรับประทานอาหาร ควรเลือกภาชนะ

ทส่ี ะอาด ควรเลือกรบั ประทานอาหารปรงุ สะอาด เสรจ็ ใหม ปราศจากแมลงวันตอม เพ่ือปองกันเช้ือโรค
เขาสรู างกาย

4. หมน่ั ออกกาํ ลังกายทกุ วันตดิ ตอ กัน อยางนอยวันละ 30 นาที
5. ควรพักผอ นนอนหลบั ใหไดว ันละ 8 - 10 ช่ัวโมง
6. ควรดืม่ นา้ํ ใหไดวนั ละ 8 - 10 แกว
7. หมนั่ ดูแลความสะอาดเสื้อผา และเครือ่ งนอนใหส ะอาดอยูเสมอ
8. หลกี เลย่ี งสารเสพตดิ ตาง ๆ เชน บหุ ร่ี สุรา กัญชา เฮโรอนี ยาบา ฯล

74

เรือ่ งที่ 7 คณุ คาและประโยชนข องการออกกาํ ลังกาย

การออกกําลังกายอยางสม่ําเสมอจะเปนประโยชนตอสุขภาพรางกาย เสมือนเปนยาบํารุงที่
สามารถเพ่มิ สมรรถภาพทางรางกายไดและสามารถปอ งกันโรคได เชน โรคระบบทางเดนิ หายใจ เปนตน
ทัง้ นก้ี ารออกกาํ ลังกายจะตองมคี วามถูกตอ งและเหมาะสม และรูจกั วธิ ใี นการออกกําลังกาย จะตองเลือก
ใหเหมาะสมกบั เพศ วัย สถานท่ี และอุปกรณ ซึ่งปจจุบันมักนิยมท่ีจะออกกําลังกายเพื่อสุขภาพดวยการ
เลนกีฬา และออกกําลังกายท่ีมีจุดประสงคท่ีมุงเนนตอการพัฒนาสุขภาพกายและสุขภาพจิต การดํารง
รกั ษาสขุ ภาพท่ีดีอยูแลวไมใหลดถอยลง ปรับปรงุ สุขภาพทีท่ รุดโทรมใหดขี น้ึ ปอ งกันโรคทเี่ กี่ยวเน่ืองกับ
การขาดการออกกําลังกาย ตลอดจนชวยแกไ ขหรือฟนฟูสภาพรางกายจากโรคบางอยาง การเคลื่อนไหว
และการออกกําลังกายท่ถี ูกตองตามวธิ แี ละหลกั การ มีประโยชนต อสขุ ภาพมากมาย และทีส่ ําคญั มีดงั น้ี

1. มปี ระโยชนต อระบบหายใจ ทําใหห วั ใจ ปอด แขง็ แรง ไดอ อกกําลังกลามเน้ือหัวใจ
ไดท ํางานเตม็ ที่ ถุงลมเล็ก ๆ ภายในปอดมโี อกาสสดู ลมเต็ม และไลอากาศออกไมหมด ทําใหปอดมีพลัง
ในการฟอกโลหติ

2. มีประโยชนตอระบบไหลเวียนของโลหิตดี สืบเน่ืองจากการทํางานของหัวใจและ
ปอดดี มีพลงั ในการบบี ตวั ไดดี สูบฉีดโลหติ และฟอกโลหิตไดด ีมีประสทิ ธภิ าพ ไมเปนโรคหัวใจไดงาย

3. มปี ระโยชนต อ ระบบกลามเนอ้ื กลามเน้ือเสนเอ็นตาง ๆ ไดออกกําลัง ยืดและหดตัว
ไดเ ตม็ ที่ ทาํ ใหม คี วามแขง็ แรงยดื หยุนไดอ ยางมีประสิทธิภาพ ทําใหสามารถทํางานไดทนไมเหน่ือยงาย
เพราะกลา มเนื้อมพี ลังมาก

4. มีประโยชนตอการเผาผลาญในรางกาย เพราะการเคลื่อนไหวและการออกกําลังกาย
ตอ งใชพลังงาน ระบบตา ง ๆ จะตอ งทาํ งานเกิดการเผาผลาญ ทําใหอ าหารท่รี ับประทานเขา ไปถูกนํามาใช
อยา งมปี ระสิทธภิ าพไมเ หลือสะสมโดยเฉพาะไขมันที่ใหพลังงานมาก จะไมถูกสะสมในรางกาย จนทํา
ใหเกิดโรคอวน

5. มปี ระโยชนตอ ระบบขับถาย การเคลื่อนไหว และภายหลังการออกกําลังกาย ทําให
ดื่มน้ําไดม าก กระเพาะ สาํ ไส ไดเ คลื่อนไหวในการออกกาํ ลังกายดว ย ทาํ ใหระบบยอ ยอาหารดี
กระเพาะอาหาร สําไส บีบรดั ตวั ไดดี

7. มปี ระโยชนต อ สุขภาพจติ และอารมณไ มเครยี ด

75

เรื่องท่ี 8 หลักการและวิธอี อกกําลงั กายเพอ่ื สขุ ภาพ

หลักการออกกําลังกายเพื่อสุขภาพ คือ การออกกําลังกายชนิดท่ีเสริมสราง ความทนทานของ
ปอด หวั ใจ ระบบไหลเวยี นเลือด รวมทัง้ ความแขง็ แรงของกลามเนื้อ ความออนตัวของขอตอ ซึ่งจะชวย
ใหรางกายแขง็ แรงสมบรู ณ สงา งามและการมสี ขุ ภาพจิตทด่ี ี ซ่งึ หลักการออกกําลงั กายเพื่อสุขภาพมีดังน้ี

1. การอบอนุ รา งกายและผอ นคลาย
การออกกําลงั กาย เพอ่ื สุขภาพที่ถูกวิธีทําไดโดยการฝกหัดบอย ๆ ดวยทาทางท่ีถูกตอง

กอนจะฝก การเคลอ่ื นไหวรางกายสว นใดก็ตาม ตองมีการเตรียมความพรอ มใหรางกายอบอุนทุกคร้ังเพื่อ
ปองกนั การบาดเจ็บของกลา มเนอ้ื ในการอบอนุ รา งกายและผอ นคลาย มวี ิธกี ารท่สี ามารถทาํ ไดคอื การว่ิง
รอบสนาม การหมนุ คอ หมุนแขน หมุนเอว พับขา หมุนขอ เทา กระโดดตบมอื กมแตะสลับมือ วง่ิ อยกู ับท่ี
นงั่ ยืน ฯลฯ

2. ระยะเวลาในการออกกําลงั กาย ในการออกกําลงั กายอยา งตอ เนอื่ งนาน อยางนอย
ในแตละคร้ัง 20 - 30 นาทตี อวนั

3. จาํ นวนคร้ังตอสปั ดาห
การออกกาํ ลงั กายเพื่อสุขภาพ ตอ งปฏบิ ตั ิอยา งสม่าํ เสมอทกุ วนั หรอื อยางนอยสปั ดาหละ

3 คร้งั และควรปฏิบตั ิในเวลาเดียวกัน จะชว ยเพ่ิมสมรรถภาพในการทํางานของระบบหวั ใจและปอด
ทาํ ใหกลามเน้อื หัวใจและปอดแข็งแรง

4. ความหนักในการออกกําลังกายควรออกกําลังกายใหหนักถึงรอยละ 70 ของอัตรา
การเตน สงู สดุ ของหวั ใจแตล ะคน หรือออกกาํ ลงั กายใหเ หงอ่ื ออก เหนอ่ื ยพอประมาณท่ีจะสามารถพูดคุย
ขณะออกกําลงั กายได ไมควรออกกาํ ลังกายหักโหมเกินไปเพราะจะเกิดอนั ตรายได

การเคล่ือนไหวรา งกายและออกกาํ ลงั กายมีหลกั การท่ัวไป ดงั น้ี
1. เลือกกิจกรรมเคลอ่ื นไหว และการออกกาํ ลังกายที่เหมาะสมกบั สภาพรา งกาย และวยั ของตน
2. เลอื กเคร่อื งแตง กายทเี่ หมาะสมกับกจิ กรรม การเคลื่อนไหว และการออกกําลงั กายแตล ะรปู แบบ
3. การเคล่อื นไหว และการออกกําลงั กาย ตอ งเรม่ิ จากการอบอุนรางกายกอนจากนั้นเริ่มตนจากเบา

ไปหาหนัก จากงายไปยาก
4. ใหทกุ สวนของรา งกายไดอ อกแรงเคล่ือนไหว ไมควรเปน เฉพาะสวนใดสวนหน่ึง
5. การออกกําลงั กายตองปฏิบตั ิอยา งสมาํ่ เสมออยา งนอยสัปดาหละ 3 วัน และควรปฏิบัติในเวลา

เดียวกนั อยางนอยวันละ 20 – 30 นาที

76

6. ควรศึกษาวธิ ีเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายที่ถูกตอง เพ่ือใหเกิดประโยชนตอรางกายและ
ปอ งกนั อนั ตรายทอ่ี าจเกิดขึ้นได

7. การใชอ ปุ กรณป ระกอบการเคล่อื นไหว และออกกาํ ลงั กายควรศกึ ษาวธิ ีการใชทถ่ี ูกตอง

เรอ่ื งท่ี 9 การปฏิบัตติ นในการออกกําลังกายรปู แบบตา ง ๆ

รปู แบบการเคล่ือนไหวและการออกกําลังกายอาจแบง ไดเ ปนกลุมใหญ ๆ ดังน้ี
1. กลุมบริหารรา งกายดว ยทา ตาง ๆ ดวยมอื เปลา
2. กลุมบริหารรางกายโดยมีอุปกรณป ระกอบการบรหิ ารรา งกาย
3. กลมุ กจิ กรรมเขาจังหวะโดยใชด นตรปี ระกอบ
4. กลุมกีฬาประเภทตา ง ๆ
5. กลุมการละเลน พื้นเมอื ง
6. การออกกําลงั กายเพอื่ สุขภาพ
1. รูปแบบการบริหารรางกายดวยมือเปลา เปนรูปแบบงาย ๆ สามารถบริหารดวยตนเองได
ไมตอ งใชเวลามากนกั เพยี งใหกลามเนอ้ื สวนตา ง ๆ ไดเคลื่อนไหวและยืดหยุนอยูเ สมอ จะชวยใหรางกาย
เคลอื่ นไหวไดอยา งคลองแคลว

ตัวอยา ง การบรหิ ารรางกายดวยมือเปลา

ทา ท่ี 1 เปนการบรหิ ารรา งกายกลา มเนื้อหลงั กับกระดูกสันหลงั
จงั หวะที่ 1 ยืนตรงเทาแยกประมาณ 1 ฟุต ยกแขนท้ัง 2 ขางขนานกับพื้น

และเกรง็ กลามเนอื้ หนา ขา ผอ นกลามเนอื้ คอ
จังหวะที่ 2 หงายศีรษะไปดานหลังอยางเสรี และเอนตัวไปดานหนา

พรอมยกแขนขึน้ ชา ๆ ไปดา นหลัง อยูในทานี้ประมาณ 2 - 3
วินาที

77

จงั หวะที่ 3 คอย ๆ ยกตวั ข้ึนชา ๆ พรอ มลดมอื ลงอยูในจังหวะท่ี 1 ทําซาํ้ ไดตามความตองการ จะชวยผอน
คลายกลามเน้ือหลงั และกระดกู สันหลังไดด ีข้ึน

ทาที่ 2 เปนการบริหารกลามเนื้อตนขา กลามเนื้อนอง กลามเน้ือทอง กลามเน้ือหัวไหล กลามเน้ือหลัง
กลามเนื้อกระดูกสันหลัง ใหม กี ารเคลอื่ นไหวยดื และหดตัวไดด ี

ทาเตรียม ยืนตัวตรง ลําตัวตั้งฉากกับพ้ืน ผอนคลายกลามเน้ือสวนตาง ๆ ของกลามเนื้อเชน ตนขา
หลัง หนาทอ ง แขน หัวไหล

จังหวะที่ 1 แยกเทาไปดานขางประมาณ 1 ฟุต ปลอยศีรษะหอยไปดานหนาปลอยตามสบายไมตอง
เกร็งคอ แลวคอย ๆ กมหลังนับตั้งแตสะโพกขึ้นไป ปลอยใหมือและแขนหอยตามสบาย
เชนกัน ผอนคลายกลามเนื้อคอและไหล หายใจเขา-ออก ดวยการแขมวทอง และเบงทอง
โนมนํ้าหนักตัวใหไปดานหนาใหตกอยูบริเวณปลายเทา ขณะที่อยูในทากมนี้ หายใจปกติ
ไมกล้ันหายใจ นบั หายใจเขาออก 10 รอบ หรือนานกวานนั้

จังหวะที่ 2 ยกลําตวั อยางชา ๆ โดยไมเ กรง็ คอ หวั ไหล และแขนอยูในทาเตรียม เพื่อใหกลามเน้ือมีความ
ยืดหยนุ ดีมากข้ึนควรทําหลาย ๆ ครง้ั และทาํ ทุกวนั

รูปแบบการบริหารรางกายดว ยอปุ กรณ
รปู แบบของการบริหารรางกายดวยอุปกรณมีหลากหลาย เชน การใชไมพลอง มาเปนอุปกรณ

ในการบริหารดว ยทา ตา ง ๆ ของการบริหารท่ัวไป หรือคดิ ประดิษฐทา ขนึ้ ใหมก็ได
- การใชกระบองในลกั ษณะกระบองสั้นคู
- การใชก ระบ่ี หรอื ทีเ่ รยี กวาฟน ดาบ มที ั้งดาบเด่ยี วดาบคไู ทยมที า ทางตาง ๆ สืบทอดตอ กันมา
- การบริหารรา งกายดวยอุปกรณ เชน พลองลูกบอล ดัมเบล รวมท้ังอุปกรณออกกําลังกายที่
พบเห็นทว่ั ไปตามสถานบรหิ ารกาย ซง่ึ มีประโยชนท ั้งทางรางกาย ชว ยผอนคลายความเครียด
- การใชเ ชอื ก เปน อุปกรณ เชน การกระโดดเชอื ก

78

รูปแบบการบรหิ ารรา งกายเขา จงั หวะ
รปู แบบการบรหิ ารรางกายเขา จังหวะมี 3 ลักษณะ คอื
1. การบริหารดวยทาทางธรรมดา แตใช

ดนตรี หรอื เพลง หรอื นกหวดี เปาเปน จงั หวะก็ได
การบริหารแบบน้ีจะเนนบริหารรางกายเปนสวน ๆ เชน
บรหิ ารสว นอก ดว ยทา รําพ้นื บา น เปน ตน

ตัวอยา ง การบรหิ ารรางกาย เขา จงั หวะดวยทา ธรรมดา สวนหนาอก 8 จังหวะ
2. การเตน แอโรบคิ ใชดนตรีประกอบ การเตน

แอโรบิคจะเปนการเคล่อื นไหวทร่ี วดเรว็ และหนกั กวา
การบริหารรา งกายเขาจงั หวะธรรมดาที่กลา วแลวตอนตน
เปนการออกกาํ ลังกายทใ่ี ชการตอ เน่อื ง เปนการผสมผสาน
การเคลือ่ นไหว การบรหิ ารรางกายและการเตนราํ เขา ดวยกนั

79

ดนตรี หรอื เพลงทน่ี าํ มาประกอบการเตน เปนจังหวะท่เี รา ใจ สนกุ สนาน ผใู หญท่จี ะเตน แอโรบิคควร
ตรวจสุขภาพของตนเสียกอน โดยควรเลอื กเคร่ืองแตงกาย และรองเทาท่ีเหมาะสม เพ่ือปองกัน
อนั ตรายท่ีจะเกดิ กบั ขอ เทา และขอ เขา

3. การลีลาศและรําวง การเตนรําเปนการเคล่ือนไหวประกอบจังหวะอีกรูปแบบหนึ่ง มีทั้งการ
เคลื่อนไหวอยกู ับท่ี และแบบเคลอ่ื นท่ีในกรณีเคลอ่ื นทีผ่ ูเตนราํ จะตอ งศึกษาทิศทางในการเคล่ือนไหว เพื่อ
ปองกันอันตราย หรือการกระทบกระท่ังกัน รูปแบบการเคลื่อนไหว เคล่ือนท่ีทวนเข็มนาฬิกา โดยยึด
วงกลมเปน หลกั คอื ยืนหันหนาเขา หาวงกลม การเคล่ือนท่ใี หเ คลอื่ นทีไ่ ปทางขวาของตนเสมอ
รูปแบบการเลนกฬี า

รูปแบบของกีฬาที่หลากหลายมีทั้งในลักษณะเดี่ยว และทีม การเลนกีฬาตองฝกทักษะ และมี
ความรคู วามเขา ใจในกฎกตกิ า และวธิ ีการเลน

ประเภทของกีฬา มดี งั นี้
- กฬี าประเภททีม เชน ฟตุ บอล บาสเกตบอล ฟุตซอล รักบ้ี ฯลฯ
- กฬี าประเภทลู เชน การว่งิ ระยะสนั้ การวิ่งระยะยาว การว่ิงขา มร้วั ฯลฯ
- กฬี าประเภทลาน เชน พงุ แหลน ทมุ นา้ํ หนัก ฯลฯ
- กฬี าประเภทยมิ นาสตกิ เชน ราวเดย่ี ว ราวคู มากระโดด ยิมนาสติกลลี า ฯลฯ
- กีฬาแตล ะประเภทจะมรี ูปแบบเฉพาะ มวี ิธกี ารเลน เทคนคิ กฎกติกา และอุปกรณท่ีแตกตาง

กัน จึงควรศึกษาความรพู ื้นฐานทีถ่ กู ตอง เพื่อใหเลน ไดอ ยางสนกุ สนานและอาจพัฒนาทกั ษะ
จนสามารถเปนการออกกําลังกายทําใหสุขภาพแข็งแรงแลว คนท่ีเลนกีฬามักเปนผูมี
มนษุ ยสมั พนั ธสามารถปรับตวั ตวั เขา กับผอู ่ืนไดดี

รูปแบบของการละเลนพนื้ บาน
การละเลนพื้นบานในแตละภาค อาจมีลักษณะหรือแตกตางกันข้ึนอยูกับลักษณะทาง

ภูมศิ าสตรแ ละมวี ถิ ชี วี ติ ของประชาชนในทอ งถน่ิ นน้ั ๆ
การเตะตะกรอ ตามชนบทหลังจากเสร็จภารกิจประจําวัน แลวบางคน บางกลุม

จะมารว มกันเตะตะกรอ เพอื่ เปนการผอ นคลายความเครยี ด และไดมีการเคลื่อนไหว เพื่อใหระบบตาง ๆ
ของรา งกายมคี วามยืดหยนุ

80

เรอ่ื งที่ 10 ความหมาย ความสาํ คญั ของกจิ กรรมนันทนาการ

นันทนาการ หมายถึง การทํากิจกรรมอยางใดอยางหน่ึงในเวลาวาง ดวยความสมัครใจ
เปนกจิ กรรมที่ไมใ ชเ ปน งานอาชพี ไมข ดั ตอกฎหมาย ศีลธรรม ประเพณีอันดีงาม แตเปนประโยชนและ
เปนการพักผอนทงั้ รางกายและจติ ใจ

ในการดาํ รงชวี ิตประจําวันของคนเรานน้ั เราอาจแบงเวลาไดเปน 4 สวน
1.1 เวลาท่ีใชใ นการประกอบอาชพี ของคนเราน้นั ประมาณวันละ 8 ช่วั โมง
1.2 เวลาท่ีใชในการประกอบภารกิจสวนตัววันละ 4 - 6 ช่ัวโมง เชน การอาบน้ํา ลางหนา

แปรงฟน การปรงุ อาหาร การรับประทานอาหาร
1.3 เวลาทใ่ี ชใ นการพกั ผอ นหลบั นอน วนั ละ 8 ชว่ั โมง
1.4 เวลาวา งทีส่ ามารถใชใหเ กิดประโยชนไดป ระมาณ 2 - 4 ช่ัวโมง

ชวงท่ีเหลือ 2-4 ชั่วโมงน้ี ถาเรานํามาใชประกอบกิจกรรมที่เกิดประโยชนเรียกวา กิจกรรม
นนั ทนาการ จะชวยทําใหรางกายและจิตใจผอนคลาย ความตึงเครียด เกิดความสนุกสนาน เพลิดเพลิน
เกิดประโยชนตอสขุ ภาพกาย และสขุ ภาพจติ อยางยิง่
ประโยชนของกจิ กรรมนนั ทนาการ

กิจกรรมนันทนาการตอการดําเนินชีวิต ถาเราเลือกกิจกรรมนันทนาการไดอยางเหมาะสม
จะกอประโยชนต อ ตนเอง และสังคมไดห ลายประการ

1. ประโยชนต อ สขุ ภาพกาย ความเจริญทางดานเทคโนโลยีในปจจุบัน ทําใหเราไมจําเปนตอง
ออกกําลังกายภายในการปฏิบตั งิ านมากนัก เพราะมีการใชเคร่ืองมอื เคร่ืองจักรเขามาชวย ทําใหการออก
กาํ ลงั กายของเรานอ ยเกินไป จําเปนตอ งมีกิจกรรมนันทนาการประเภทกีฬา หรือกิจกรรมการออกกําลัง
กายเขามาชว ย เพือ่ ทําใหรา งกายแขง็ แรงสมบูรณ

2. ประโยชนตอสุขภาพจิต ชวยใหคนไดพักผอนหยอนใจ ผอนคลายความตึงเครียดทางจิต
การประกอบกิจกรรมนันทนาการหลายประเภทเปนกิจกรรมทีพ่ กั ผอ นหยอนใจ เชน การชมและฟง ดนตรี
การชมภาพยนตร เปน ตน

3. ประโยชนต อ ครอบครัว ชว ยใหส มาชิกครอบครัวรจู กั ใชเวลาวางใหเปนประโยชนตอตนเอง
และครอบครัว เชนการทําสวนครัว สวนดอกไม ทําใหเกิดผลพลอยได คือมีพืช ผัก ผลไม ดอกไมไว
ใชสอยเปน ประโยชน

4. ประโยชนตอสังคม กิจกรรมนันทนาการหลายชนิดเปนประโยชนตอสังคมโดยตรง เชน
กิจกรรมดานสังคมสงเคราะห กิจกรรมอาสาสมคั ร กจิ กรรมบางชนดิ ชวยลดปญหาสงั คมได

81

เร่อื งที่ 11 ประเภทและรูปแบบของกิจกรรมนันทนาการ

กิจกรรมนันทนาการมีมากมายหลายชนิด หลายรูปแบบ แตละรูปแบบมีลักษณะเฉพาะ
แตกตา งกนั ไป สามารถแบง กิจกรรมนันทนาการไดด งั น้ี

1. งานอดเิ รก เปนเพยี งกิจกรรมนันทนาการประเภทหน่งึ เทา นนั้ มไิ ดหมายความวา กจิ กรรม
นนั ทนาการทุกชนิดรวมกันเปนงานอดิเรก เชน การเก็บสะสมแสตมปที่ใชแลว การเก็บสะสมรูปภาพ
การทาํ สวนดอกไม เปน ตน

2. การเลนกีฬา การเลนกีฬาท้ังกีฬาในรม เชน การเลนหมากรุก และกีฬากลางแจง เชน
การเลน ฟุตบอล วอลเลยบอล หรือเลนกีฬาอยางอื่น เชนวายน้ํา โบวล่ิง ฯลฯ อยางไรก็ตามการเลนกีฬา
เหลาน้ี ถาเปนกฬี าอาชีพไมถ อื วาเปนกจิ กรรมนันทนาการ

3. การเลนดนตรี การเลน ดนตรที ุกชนิด ถอื วา เปนกิจกรรมนนั ทนาการทัง้ ส้นิ
4. การเลนกิจกรรมเขาจังหวะ เชน การรําวง การเตนรํา การฟอนรํา การเตนลีลาศ ฯลฯ
ถือเปน กิจกรรมนันทนาการทัง้ สน้ิ
5. การเลน ละคร ภาพยนตร และการแสดงตา ง ๆ ทเี่ ปน การสมัครเลน ถอื วาเปนกจิ กรรม
นันทนาการ
6. งานศิลปหตั ถกรรม ไดแก งานฝม อื เชน งานเยบ็ ปก ถกั รอ ย การสานพัด การประดษิ ฐ
ดอกไม การวาดภาพ เปนตน
7. กิจกรรมสอื่ ความหมาย ไดแ กก ารอานหนงั สอื นวนยิ าย การเขยี นหนังสอื
8. กจิ กรรมทัศนศกึ ษา ไดแก การทอ งเที่ยวทศั นาจร เปนตน
9. กิจกรรมชมรม เชน ชมรมคนรกั แสตมป ชมรมดนตรี ฯลฯ
การเลือกกิจกรรมนันทนาการท่ีเหมาะสมกับความชอบและวิถีชีวิตของแตละบุคคล นอกจาก
จะชวยใหบุคคลน้ันไดผอนคลายท้ังทางรางกายและจิตใจแลว ยังอาจเกิดผลพลอยไดอื่นๆ เชน
ไดเ พอ่ื นใหม หรอื มรี ายไดเพม่ิ ขน้ึ เปนตน

82

บทที่ 4
โรคตดิ ตอ

สาระสําคญั

มีความรูและความสามารถปฏิบัติตนในการปองกันโรคติดตอท่ีเปนปญหาตอสุขภาพของ
ครอบครัว และชุมชน โดยการเผยแพรขาวสาร ขอมูล แนวทางการปองกันและวิธีการรักษาโรค
อยางถกู วธิ ี

ผลการเรียนรูท ค่ี าดหวัง

1. เรยี นรูเรอ่ื งโรคตดิ ตอ ตา ง ๆ ทีเ่ ปนปญหาตอสขุ ภาพของครอบครวั และชมุ ชน
2. เรยี นรถู งึ สาเหตุทีเ่ กิดโรค ศึกษาวิธีการปอ งกนั และการดแู ลรักษาอาการของผูปวย

ขอบขายเนอื้ หา

83

โรคติดตอ หมายถงึ โรคท่เี กดิ ขนึ้ กบั คนหรอื สตั ว โดยเกิดจากเชอ้ื โรคท่ีเปนส่ิงมีชีวิต หรือ
พิษของเชื้อโรค และเม่ือเกิดเปนโรคขึ้นแลวสามารถแพรกระจายจากคนหรือสัตวที่ปวยเปนโรคน้ัน
ไปสคู นหรือสตั วอืน่ ไดโดยการแพรก ระจายของโรคน้ันอาจเปน ไดทั้งทางตรงและทางออม

ตามการศึกษาคนควาทดลองวิจัยทางการแพทยพบวา เชื้อโรคนั้นเปนแบคทีเรียและไวรัส
เปนสาเหตุใหญของความเจ็บปวย ซ่ึงท้ังสองนี้มีอยูตามธรรมชาติทุกหนทุกแหง มีท้ังโทษและ
คุณประโยชน แตปจจุบันพบวา สาเหตุการเกิดโรคมาจากพันธุกรรมและเปนเพราะตัวเองนําเชื้อโรค
มาสตู ัวเอง ดงั นี้

1. การรบั เช้อื จากผอู นื่ โรคเหลานี้เปนโรคตดิ ตอโดยมคี นเปนพาหนะนําเชื้อมาติดตอ
การติดตอเนอื่ งจากความใกลชิดกับผปู วย เชน ไขห วดั ใหญ โรคผิวหนังบางชนดิ โรคตาแดง ฯลฯ

2. การรับเชอื้ จากการมีเพศสัมพนั ธ การมเี พศสัมพนั ธก บั หญิงอน่ื ชายอืน่ ที่ไมใชภ รรยา
หรือสามขี องตนและไมปองกัน ทําใหเ กดิ โรคได เชน โรคเอดส หรอื กลุมของกามโรค

3. การรบั เชื้อจากสมั ผัส โดยมสี ตั วเปน พาหนะ เชน ยงุ ลายนําโรคไขเ ลือดออกมาสูคน
หนูเปน พาหนะนาํ เช้ือกาฬโรค และโรคฉ่หี นู มาสูค น ฯลฯ

4. เกิดจากการไมร ักษาความสะอาดของรา ยกาย ทําใหเกดิ โรคผวิ หนัง เชน กลาก เกลื่อน
หิด เหา เปน ตน

จากสาเหตุการเกดิ โรคตา ง ๆ ดังกลา วมาแลว สามารถที่จะปอ งกันและหลกี เลยี่ งไดตาม
ลกั ษณะโรคได

เรือ่ งที่ 1 โรคตบั อักเสบจากเชอ้ื ไวรสั

เปนไวรัสท่ีอันตรายที่สุด สามารถตรวจพบไดในเลือดผูเปนพาหนะ และน้ําหลั่งตาง ๆ เชน
นํ้าลาย น้ําตา เหง่ือ น้ําในชองคลอดและอสุจิ ติดตอไดโดยการสัมผัสที่มีเชื้อเขาสูรางกาย การใช
เขม็ ฉดี ยารวมกนั การสัก การฝง เข็ม การสัมผสั เลือดโดยมบี าดแผล

อาการของโรค
มีตั้งแตอาการเล็กนอยไปจนกระทั่งรุนแรง เชน มีปวดเม่ือย คลายเปนหวัด คล่ืนไส
แนนทอง ทองอืด บางรายจะตัวเหลือง ตาเหลือง ปสสาวะสีเขม ผูท่ีมีอาการรุนแรงอาจตาย
ภายใน 1 สัปดาห

84

การปองกนั
การฉดี วคั ซีนโรคไวรสั ตับอักเสบบี จะเปน การควบคมุ การแพรก ระจายของโรคนี้

เรอื่ งท่ี 2 โรคไขเลือดออก (Hemorrhagic Fever)

ไขเลอื ดออก เปนโรคตดิ ตอที่เกิดกับทุกคนทุกกลุมอายุ โดยทั่วไปไขเลือดออกมักจะ
ระบาดในฤดฝู น ซึง่ เปน ฤดูทีย่ ุงลายแพรพนั ธโุ ดยงา ย

สาเหตุ
เกดิ จากเชอื้ ไวรสั เดงกี (Dengue) เลอื ดผปู ว ยไขเลือดออกเกิดจากไดรับไวรัสเดงกีจาก
ยงุ ลาย เมอ่ื โดนยุงลายกดั แลว ปลอ ยเชือ้ ไวรสั เดงกีเขาสผู ูป วย หรือยุงดูดเลือดจากผูปวยแสงเชื้อไวรัสนั้น
เขาไป เชื้อไวรัสจะเขาไปเจริญอยูในตัวยุง 8-11 วัน จึงจะเปนระยะติดตอ เมื่อยุงไปกัดคนที่ปกติก็จะ
ถายทอดเชือ้ โรค ทําใหเปน ไขเลือดออกได ตอจากนน้ั ก็จะมีการถา ยทอดเชอ้ื ใหกบั คนอนื่ ๆ ตอ ไป และ
เชอื้ ไวรสั จะอยใู นตวั ยุงตลอดชวี ติ ของยงุ คือ ประมาณ 45-60 วัน
อาการ
อาการของผูเปนไขเลือดออก คือ ไขสูงมาก แมใหยาแลวไขก็ยังไมลด เบื่ออาหาร
คล่นื ไสอาเจียน มจี ดุ เลือดออกตามผิวหนงั เสนเลอื ดเปราะ กดเจบ็ ตรงชายโครง บางรายปวดศีรษะมาก
ปวดตา ปวดกลา มเน้ือ ปวดขอ ตองหมั่นสงั เกตอาการเปลี่ยนแปลงภายใน 2-3 วัน ถาอาการยังไมดีข้ึน
ตองพาไปพบแพทยเ พอ่ื วินจิ ฉัยโรค

วงจรชีวติ

85

การปฏบิ ตั ติ นเมอื่ เปนไขเลือดออก
1. ดื่มน้าํ สะอาดใหม ากๆ หรือปฏิบตั ิตามคําแนะนําของแพทย
2. กนิ ยาลดไขต ามแพทยสั่ง พาราเซตามอล ( Paracetamol ) หา งกันอยางนอย 4 ชว่ั โมง
3. เช็ดตัวชว ยลดไขเปน ระยะ
4. ใหอ าหารออ น ยอยงา ย ตามตองการ
5. ควรงดอาหารหรอื เคร่ืองดมื่ ท่ีมีสแี ดงหรอื ดํา เพราะหากอาเจียนออกมาอาจคิดวา เปน เลือด
6. พบแพทยเ พ่อื ตดิ ตามดูอาการและตรวจเลอื ดตามนัด

การปอ งกนั โรคไขเ ลอื ดออก ควรจดั การวสั ดุเหลาน้อี ยา ใหเ ปน
1. ใชมงุ ครอบหรอื กางมงุ เม่อื นอนกลางวนั แหลง เพาะพนั ธยุ งุ
2. นอนในหอ งที่มีมงุ ลวด
3. อยูในบริเวณท่มี อี ากาศถายเทสะดวกและมีแสงสวา ง
4. ท่เี ก็บน้าํ ควรปดฝาใหสนทิ
5. ทําลายแหลงเพาะพนั ธุยุงใหห มดไป
6. ภาชนะใสนํ้าที่ไมมีฝาปด หรือแหลงน้ําเล็ก ๆ ควร

ใสทรายเคลือบสารเคมี ปองกันไมใหเปนแหลงเพาะพันธุยุง (ใส
ทรายเคลอื บสารเคมี 1 ครั้ง ปองกันได 3 เดือน)

เร่อื งท่ี 3 โรคไขหวัดธรรมดา

พบมากในฤดหู นาว ฤดูฝนชว งท่มี อี ากาศเย็น โดยเฉพาะผูที่มีรางกายออนแอ ตรากตรํากับ
การทาํ งาน และมเี วลาผักผอ นนอ ย

สาเหตุ เกิดจากเชอ้ื ไวรสั ตดิ ตอ ทางการหายใจ หรือสมั ผสั น้ําลายและเสมหะ
อาการของโรค เกิดอาการอักเสบของทางเดินหายใจ สงผลใหคัดจมูก น้ํามูกไหล เจ็บคอ
ไอจาม หรืออาจมีไข ปวดศีรษะ ปกติจะหายไดเองในระยะเวลา 2 - 3 วัน ขึ้นอยูกับภูมิตานทานของ
รา งกาย
การรกั ษา
1. นอนหลับ พกั ผอนมาก ๆ และนอนในท่อี ากาศถา ยเทไดส ะดวก
2. รักษารา งกายใหอ บอนุ อยเู สมอ โดยใสเ สอ้ื ผาหนา ๆ และหมผา

86

3. ออกกาํ ลงั กายแตพ อเหมาะไมห กั โหม
4. รับประทานอาหารท่มี ีประโยชนใหค รบ 5 หมู
5. ถา มีไขร บั ประทานยาลดไข ไมควรอาบนํ้า
6. หากเปนตดิ ตอ กนั หลายวนั ควรไปปรกึ ษาแพทย เพราะอาจมโี รคแทรกซอน

ในการปอ งกันโรคหวัดธรรมดานน้ั มขี อแนะนําดงั นี้
1. ออกกําลงั กายสมํ่าเสมอ พกั ผอ นใหเพียงพอ รบั ประทานอาหารเพยี งพอตอความตองการ
ของรางกายและไดส ารอาหารครบ 5 หมู
2. หลกี เลย่ี งการอยใู กลชิดหรอื ใชสงิ่ ของเครือ่ งใชร ว มกบั ผปู ว ย และเมอ่ื ไอ จาม ควรปด ปาก
ปด จมูก
3. หลกี เลยี่ งการอยใู นที่แออดั อากาศระบายไมด ี เพราะอาจมเี ชอื้ ไวรสั ท่ีทาํ ใหเปนโรคหวดั
ธรรมดาอยมู าก
4. ควรทาํ ใหร า งกายอบอนุ ตลอดเวลาโดยการสวมเสอื้ ผาปอ งกนั
5. เมือ่ รา งกายเปย กนาํ้ ควรเชด็ ตวั ใหแหง โดยเรว็

เรื่องที่ 4 โรคเอดส (AIDS)

เอดส มาจากคําวา AIDS เปนช่ือยอมาจากคําวาแอคไควร อิมมูน เดฟฟเชียนชี ชินโดรม
(Acquired Immune Deficiency Syndrome) หมายถึง กลุมอาการของโรคท่ีเกิดจากภูมิคุมกันในรางกาย
เสื่อมหรือบกพรอง ซ่ึงเปนภาวะท่ีเกิดข้ึนภายหลัง ไมไดเปนมาแตกําเนิด หรือสืบสายเลือดทาง
พนั ธุกรรม

Acquired หมายถึง ภาวะทีเ่ กดิ ขึ้นภายหลงั ไมไดเปน มาแตก าํ เนิดหรือสบื สายเลือดทาง
พันธุกรรม

Immune หมายถงึ ระบบภมู คิ มุ กนั
Deficiency หมายถึง ความบกพรองหรอื การขาด
Syndrome หมายถึง กลุมอาการของโรค

สาเหตุ
เกิดจากเช้ือไวรัสเอชไอวี (HIV : Human Immune deficiency Virus) เมื่อเชื้อโรคเขาสู
รางกายแลว จะไปทําลายเซลลเม็ดเลือดขาวท่ีทําหนาท่ีปองกันเชื้อโรค ทําใหภูมิคุมกันของคนที่ไดรับ

87

เช้อื นัน้ เสือ่ มหรือบกพรอ งจนเปน สาเหตใุ หรางกายของคนน้นั ออ นแอ เม่ือไดรับเชือ้ ใด ๆก็ตามจะเกดิ อาการ
รุนแรงกวาคนปกติและเสยี ชวี ติ ในทส่ี ุด

อาการ
ผูติดเช้ือสวนใหญจ ะไมมีอาการ แตจะแพรเช้ือใหผูอื่นได จะมีเพียงบางรายท่ีติดเช้ือและมี
อาการนาสงสยั วา เปนโรคเอดส ซ่งึ สงั เกตไดง าย คือ
1. ตอมนํา้ เหลืองทีค่ อ รกั แร และขาหนบี โตนานเกิน 3 เดอื น
2. น้ําหนกั ตวั ลดลง 3 - 4 กโิ ลกรัม หรือมากกวา 10% ภายใน 3 เดือน โดยไมทราบสาเหตุ
3. อุจจาระรว งเร้ือรงั นานเกนิ 3 เดอื น
4. เบื่ออาหารและเหนื่อยงา ยมาเปน เวลา 3 เดอื น
5. ไอโดยไมทราบสาเหตนุ านเกนิ 3 เดอื น
6. มีไขเ กนิ 37.8 องศาเซลเซยี ส มเี หงอ่ื ออกตอนกลางคนื นานเกิน 1 เดือน
7. เปนฝาขาวในปากนานเกนิ 3 เดอื น
8. มีกอนสีแดงปนมว งข้ึนตามตัวและโตขน้ึ เร่ือย ๆ
9. แขนหรือขาขางใดขางหนง่ึ ไมม แี รงทํางานไมประสานกัน
ทั้งนไี้ มไ ดห มายความวาอาการดังกลาวจะเปนโรคเอดสทุกราย จนกวาจะไดรับการตรวจ
เลอื ดยนื ยันทแ่ี นนอนกอน
การตดิ ตอ
โรคเอดสตดิ ตอกันไดหลายทาง ท่ีพบบอย
และสาํ คัญท่สี ุด คือ
1. จากการมเี พศสมั พนั ธก บั ผทู ่ีมเี ชอื้
โรคเอดส
2. จากการถายเลือด หรือรับผลิตภัณฑ
เลอื ดทีม่ เี ชอื้ เอดส
3. จากการใชเข็มหรือกระบอกฉีดยา
รวมกับผูท่ีมีเช้ือโรคเอดส โดยเฉพาะผูติดสารเสพติด
ชนิดฉีดเขา หลอดเลือด
4. จากแมท่ีมีเช้ือไวรสั เอดสไ ปสูท ารกในครรภ

88

โรคเอดสไ มต ดิ ตอ ในกรณีตอไปนี้
1. เรยี นสถาบันเดยี วกนั หรืออยบู า นเดยี วกนั
2. จบั มอื หรอื พดู คุย
3. น่ังรว มโตะ รบั ประทานอาหาร
4. ใชโทรศพั ทรว มกนั หรอื โทรศัพทส าธารณะ
5. ใชห อ งนํ้ารว มกัน หรอื หองนา้ํ สาธารณะ
6. คลกุ คลีหรอื เลนรว มกนั
7. ใชส ระวา ยน้าํ รวมกัน
8. ยุงหรือแมลงดดู เลอื ด

การปองกนั โรคเอดส
โรคเอดสเ ปนโรคทีไ่ มม ียารักษาใหห ายขาดได จึงควรเนน การปองกันโรคโดยปฏบิ ัติดงั นี้
1. ไมเสพสารเสพติด และถากําลังติดสารเสพติดก็ไปรับการรักษาเพ่ือเลิกสารเสพติด

หลีกเลี่ยงการใชเข็มฉีดยา หรอื กระบอกฉีดสารเสพตดิ รว มกบั ผูอ่ืน
2. ถา มเี พศสมั พันธใ หใชถ งุ ยางอนามัย
3. งดเวน การใชของสวนตัวรวมกับผอู ่ืน โดยเฉพาะของที่อาจปนเปอ นเลอื ด เชน

แปรงสีฟน ใบมดี โกนหนวด เขม็ สกั ตัว เข็มเจาะหู เปน ตน
4. หญิงทต่ี ิดเช้ือเอดส ควรหลีกเลี่ยงการตงั้ ครรภ เพราะเดก็ ทเ่ี กิดจากแมท่ีติดเชื้อเอดสจะมี

โอกาสตดิ เชอ้ื โรคเอดสไ ดถงึ รอ ยละ 50

เรอื่ งที่ 5 โรคฉหี่ นู (Leptospirosis)

โรคฉีห่ นู พบวา มีผตู ิดโรคนีใ้ นฤดฝู น โดยเชื้อโรคจะมากับปสสาวะของหนู และยงั สามารถ
พบไดใ นสตั วอ ืน่ ๆ ที่ใชฟน แทะอาหาร เชน กระรอก สุนัขจง้ิ จอก จะสามารถแพรเ ชอื้ ออกมาไดโดยท่ีตัว
มนั ไมเปน โรค

เช้ือทเ่ี ปนสาเหตขุ องโรค
คือ เช้ือแบคทีเรียทีอ่ าศยั อยใู นดนิ โคลน หรอื แหลงนํ้าลาํ คลอง บรเิ วณท่ีมนี ํ้าทว มขงั ที่มี

สภาพแวดลอมเหมาะสมในการดาํ รงชวี ิตของเชอื้ โรค คือมคี วามชื้น แสงแดดสองถึง มคี วามเปนกรดปาน
กลาง มักจะระบาดมากในเดอื นตุลาคม - พฤศจกิ ายน

89

กลมุ เสยี่ งตอ การเกิดโรค
- เกษตรกร ชาวไรชาวนา ชาวสวน
- คนงานในฟารม เลี้ยงสัตว โค สกุ ร ปลา
- กรรมกรขดุ ทอ ระบายนาํ้ เหมอื งแร โรงฆา สตั ว
- กลมุ อนื่ ๆ เชน แพทย เจาหนา ที่หอ งทดลอง ทหารตํารวจท่ีปฏิบัตงิ านตามปาเขา
- กลมุ ประชาชนทว่ั ไป ท่ีอยใู นแหลงทมี่ ีนํ้าทวมขงั หรือมหี นูอาศัยอยู

การติดตอ ของโรค
สัตวทน่ี าํ เช้ือไดแก พวกสัตวฟนแทะ เชน หนู โดยเฉพาะ หนูนา หนูพุก รองลงมา

ไดแ ก สนุ ัข วัว ควาย สตั วพ วกนีเ้ กบ็ เชอื้ ไวใ นไตเมอ่ื หนปู ส สาวะเชอ้ื จะอยูในนา้ํ หรือดิน
- เม่อื คนสมั ผสั เชอื้ ซ่ึงอาจจะเขา ทางแผล เย่ือบุในปากหรือตา หรือแผล ผิวหนังปกติ

ทีเ่ ปยกช้นื เชื้อโรคสามารถไชผา นไปไดเ ชนกัน
- เชอื้ อาจจะเขารางกายโดยการดม่ื หรอื กินอาหารท่ีมีเชอื้ โรค

อาการที่สาํ คัญ
อาการของโรคแบง ออกเปน กลมุ ใหญ ๆ ได 2 กลุม
1. กลุมท่ีไมมีอาการตัวเหลืองตาเหลือง หรือกลุมที่อาการไมรุนแรง กลุมนี้อาการ

ไมร นุ แรง หลงั จากไดร ับเชอ้ื 10-26 วัน โดยเฉล่ีย 10 วัน ผูปวยก็จะเกิดอาการของโรคไดแกปวดเม่ือย
กลา มเน้อื อยางรุนแรง อาจจะมอี าการคลื่นไสอ าเจียน และมีไขข้นึ สงู ดว ย บางรายอาจเกิดการเบื่ออาหาร
ทอ งเสยี ปวดทอง ตาแดง เจบ็ ตา เกดิ ผน่ื ขน้ึ ตามตวั หรอื มีจ้าํ เลือดตามผิวหนัง

2. ระยะการสรางภูมิ ระยะนถี้ า เจาะเลอื ดจะพบภูมิตานทานโรค ผูปวยจะมีไขขึ้นใหม
ปวดศีรษะ คอแข็งมีการอกั เสบของเยอ่ื หมุ สมอง และตรวจพบเชื้อโรคในปสสาวะ

กลุมทีม่ ีอาการตวั เหลืองตาเหลอื ง กลุมนีไ้ ขจะไมหายแตจ ะเปนมากข้ึนโดยพบมีอาการ
ตัวเหลืองตาเหลอื ง มีผืน่ ทเ่ี พดานปาก มจี ดุ เลอื ดออกตามผิวหนัง ตับและไตอาจวายได ดีซาน เย่ือหุม
สมองอกั เสบ กลา มเนื้ออกั เสบ อาจจะมีอาการไอเปนเลือด อาการเหลืองจะปรากฏหลังจากไดรับเชื้อ
โรคนานเกิน 4 วนั ผูปว ยอาจจะเสียชีวติ ในระยะนีห้ รือในตน สัปดาหท ่สี ามจากไตวาย

ในการปองกันโรคฉห่ี นนู นั้ มขี อ แนะนําดงั น้ี
1. กาํ จดั หนูและปรบั ปรงุ ส่งิ แวดลอมใหสะอาดถกู สุขลกั ษณะ เพ่อื ไมใ หเ ปน แหลงเพาะพันธุข องหนู

90

2. หลีกเลย่ี งการลงไปอาบแชใ นแหลงนํา้ ทวี่ ัว ควายลงไปกินน้ํา แชนํา้
3. หลกี เลีย่ งการแชน า้ํ ยา่ํ โคลนดวยเทา เปลา โดยเฉพาะอยางย่ิงเมื่อมบี าดแผลท่ขี า เทา หรอื ตามรา งกาย
4. หลกี เลีย่ งการเดนิ เทาเปลาในทุงนา ในคอกสัตว
5. สวมเครอื่ งปองกันตนเองดวยการสวมถุงมือยาง รองเทาบูทยาง และสวมเส้ือผาท่ีมิดชิด เมื่อตอง
ทาํ งานในไรน าหรอื ท่เี ปยกชื้นแฉะ
6. อาบนํา้ ชาํ ระลางรา งกายดวยนํ้าสะอาดและสบูท นั ทหี ลังการลยุ นาํ้ ยํ่าโคลน หรอื กลบั จากทุงนา
7. ไมชําแหละสัตวโดยไมสวมถุงมือ
8. ไมกินเนื้อสัตว เครื่องในสัตวท่ีไมไดทําใหสุกหรือผักสดจากทองนาที่ไมไดลางใหสะอาด
หลกี เล่ยี งการอม กลืนนํา้ หรือลมื ตาในนา้ํ ท่ไี มสะอาด
9. หลีกเล่ียงการดื่มนา้ํ หรอื รบั ประทานอาหารจากภาชนะทเ่ี ปด ฝาทง้ิ ไว เพราะอาจมหี นมู าฉีร่ ดไว

เรอื่ งที่ 6 โรคมอื เทาเปอ ย ( hand foot mouth Syndrome)

โรคปากเทา เปอ ยเกดิ จากการตดิ เช้ือไวรัสท่ีชื่อวา Coxsackievirus โดยตอง
ประกอบดวยผ่ืนท่ีมือ เทา เร่ิมตนเปนที่ปาก เหงือก เพดาน ล้ิน และลามมาที่มือ เทา
บรเิ วณทพ่ี นั ผา ออมเชน กัน ผืน่ จะเปนตมุ นํ้าใสมีแผลไมมาก จะพบไดในทารกที่มีอายุ
ต้ังแต 2 สัปดาหขึ้นไป ผน่ื ทปี่ รากฏจะหายไดภายใน 5 - 7 วนั

อาการ
- มไี ข
- เจ็บคอ
- มตี มุ ท่ี คอ ปาก เหงอื ก ลน้ิ โดยมากเปนตุมนํ้ามากกวา เปน แผล
- ปวดศีรษะ
- ผื่นเปนมากทม่ี อื รองลงมาพบทีเ่ ทา กน กพ็ อพบได
- มีอาการเบ่อื อาหาร
- เด็กจะหงดุ หงิด

ระยะฟก ตัว หมายถงึ ระยะต้งั แตไ ดรบั เช้อื จนกระทง่ั เกดิ อาการไขเวลาประมาณ 4 - 6 วัน
การวนิ จิ ฉัย โดยการตรวจรา งกายพบผ่นื บรเิ วณดังกลา ว
การรกั ษา ไมม ีการรกั ษาเฉพาะโดยมากรกั ษาตามอาการ

- ถา มีไขใ หย าลดไข

91

- ด่ืมนา้ํ ใหเ พียงพอตอรา งกาย อยา งนอยวันละ 6 – 8 แกว
โรคแทรกซอน
ผูปว ยสวนใหญเกิดจากเช้ือ coxsackievirus A16 ซงึ่ หายเองใน 1 สปั ดาห แตหากเกิดจากเชื้อ
enterovirus 71 โรคจะเปน รุนแรงและเกิดโรคแทรกซอน

- อาจจะเกิดชกั เน่อื งจากไขส ูง ตองเชด็ ตัวเวลามไี ขแ ละรบั ประทานยาลดไข
- อาจจะเกดิ เย่อื หุม สมองและสมองอกั เสบได
การปอ งกนั หลีกเล่ยี งการสมั ผสั กับผปู วย
ควรพบแพทยเ มื่อไร
- ไขส งู รบั ประทานยาลดไขแ ลวไมลง
- ดื่มนาํ้ ไมไ ดและมอี าการขาดน้าํ ผวิ แหง ปสสาวะสเี ขม
- เดก็ กระสับกระสา ย
- มอี าการชกั เด็กจะเสยี ชวี ิตเนอื่ งจากอาการของโรคแทรกซอ น

เรือ่ งท่ี 7 โรคตาแดง

โรคตาแดงเปนโรคตาท่ีพบไดบอย เปนการ
อักเสบของเยื่อบุตา (conjuntiva) ที่คลุมหนังตาบนและลาง
รวมเย่ือบุตาที่คลุมตาขาว โรคตาแดงอาจจะเปนแบบ
เฉียบพลัน หรือแบบเรื้อรัง สาเหตุอาจจะเกิดจากเชื้อ
แบคทีเรีย ไวรัส Chlamydia trachomatis ภูมิแพ หรือสัมผัส
สารท่ีเปนพิษตอตา สาเหตุสวนใหญเกิดจากเช้ือแบคทีเรีย
และเช้ือไวรัส มักจะติดตอทางมือ ผาเช็ดหนาหรือผาเช็ดตัว
โดยมากจะเปนและหายไดภายในเวลา 2 สัปดาห ตาแดงจากโรคภูมิแพมักจะเปนตาแดงเรื้อรัง มีการ
อกั เสบของหนงั ตา ตาแหง การใช contact lens หรือนํา้ ยาลา งตาก็เปน สาเหตุของตาแดงเรือ้ รัง

อาการของโรคตาแดง
1. คันตา เปนอาการทสี่ าํ คัญของผปู ว ยตาแดงทเี่ กดิ จากภูมิแพ อาการคันอาจจะเปนมาก

หรือนอย คนทเี่ ปนโรคตาแดงโดยท่ไี มม อี าการคนั ไมใชเกิดจากโรคภูมิแพ นอกจากนั้นอาจจะมีประวัติ
ภูมแิ พใ นครอบครวั เชน หอบหดื ผนื่ แพ

92

2. ขี้ตา ลกั ษณะของขต้ี าก็ชว ยบอกสาเหตุของโรคตาแดง
- ข้ีตาใสเหมอื นนา้ํ ตามักจะเกิดจากไวรัสหรือโรคภมู แิ พ
- ขี้ตาเปน เมือกขาวมกั จะเกดิ จากภมู แิ พหรอื ตาแหง
- ขตี้ าเปน หนองมกั จะรว มกับมีสะเก็ดปดตาตอนเชาทําใหเปดตาลําบากสาเหตมุ กั จะ

เกิดจากเช้อื แบคทเี รยี
3. ตาแดงเปนขางหน่ึงหรือสองขาง
- เปนพรอมกันสองขางโดยมาก

มกั จะเกิดจากภมู แิ พ
- เปนขางหน่ึงกอนแลวคอยเปน

สองขางสาเหตุเกิดจากการติดเช้ือเชนแบคทีเรีย ไวรัส
หรือ Chlamydia

- ผทู ่ีมโี รคตาแดงขางเดียวแบบเร้ือรงั ชนดิ นี้ตองปรกึ ษาแพทย
4. อาการปวดตาหรือมองแสงจาไมได มักจะเกิดจากโรคชนิดอื่น เชน ตอหิน มานตา
อักเสบ เปนตน ดังน้ันหากมีตาแดงรวมกบั ปวดตาหรือมองแสงไมไ ดต อ งรบี พบแพทย
5. ตามัว แมว า กระพริบตาแลวก็ยังมัวอยู โรคตาแดงมักจะเห็นปกติหากมีอาการตามัว
รว มกับตาแดงตอ งปรกึ ษาแพทย
6. ประวตั ิอ่ืน การเปนหวัด การใชยาหยอดตา น้ําตาเทียม เครื่องสําอาง โรคประจําตัว
ยาทใ่ี ชอยูประจํา
การปอ งกันโรคตาแดง
- อยาใชเ คร่ืองสาํ อางรว มกบั คนอนื่
- อยา ใชผ าเชด็ หนาหรอื ผา เช็ดตวั รว มกัน
- ลา งมือบอย ๆ อยา เอามอื ขยตี้ า
- ใสแวนตาปอ งกนั เมอ่ื ตอ งทาํ งานเกี่ยวขอ งกบั ฝุน ละออง สารเคมี
- อยาใชย าหยอดตาของผอู ่ืน
- อยาวายนาํ้ ในสระท่ไี มไดใ สคลอรนี
การรักษาตาแดงดวยตัวเอง
- ประคบเยน็ วนั ละ 3 - 4 คร้งั ครง้ั ละ 10 - 15 นาที
- ลางมอื บอย ๆ
- อยา ขยต้ี าเพราะจะทาํ ใหต าระคายมากข้นึ