เล่มที่ ๗ สำนวนที่เป็นคำพังเพยและสุภาษิต

แบบฝึกเสรมิ ทกั ษะทางภาษา
ชุด ร้รู ักษห์ ลักภาษาไทย
เรอ่ื ง

นางละไม ฝั่งชลจิตต์
ตำแหน่ง ครู วทิ ยฐานะ ชำนาญการพเิ ศษ
โรงเรียนวดั พรหมโลก อำเภอพรหมครี ี
สำนกั งานเขตพนื้ ทก่ี ารศกึ ษาประถมศกึ ษานครศรีธรรมราช เขต ๔
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขน้ั พ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธกิ าร

แบบฝึกเสรมิ ทกั ษะทางภาษา ชดุ รู้รกั ษ์หลักภาษาไทย
ชน้ั ประถมศกึ ษาปที ี่ ๕

เร่ืองที่ ๗ สำนวนท่เี ป็นคำพังเพยและสุภาษติ

นางละไม ฝ่ังชลจิตต์

ตำแหนง่ ครู วทิ ยฐานะ ชำนาญการพเิ ศษ

โรงเรยี นวดั พรหมโลก อำเภอพรหมคีรี

สำนกั งานเขตพืน้ ท่ีการศกึ ษาประถมศึกษานครศรีธรรมราช เขต ๔
สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาข้นั พน้ื ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร

ก

คำนำ

แบบฝึกเสริมทักษะทางภาษา ชุด รู้รักษ์หลักภาษาไทย เร่ืองท่ี ๗ สำนวนที่เป็นคำ
พังเพยและสุภาษิต จดั ทำข้ึนเพ่อื เป็นเอกสารเสริมการเรยี นรู้ ใช้ควบคู่กบั สือ่ ประสมที่เป็น
โปรแกรมบทเรียนคอมพิวเตอร์หรือจะปรับใช้เป็นเอกสารประกอบการเรียนการสอนได้
ตามความเหมาะสม ภายในเอกสารให้รายละเอียดเกี่ยวกับคำช้ีแจงการใช้สำหรับนักเรียน
แบบทดสอบก่อนและหลังเรียน แบบฝึกเสริมทักษะจำนวน ๖ ชุด ซ่ึงนักเรียนสามารถเรียน
โดยใช้แบบฝึกเสริมทกั ษะเล่มน้ไี ด้ดว้ ยตนเองทงั้ ในและนอกเวลาเรียน

หวงั เปน็ อย่างยิ่งวา่ แบบฝึกทกั ษะทางภาษาเลม่ น้ี จะมีประโยชน์ต่อนักเรียนและ
ครูผสู้ อน ในการนำไปใชพ้ ฒั นาการเรียนการสอนเพือ่ พฒั นาคุณภาพผเู้ รียนต่อไป

ละไม ฝั่งชลจติ ต์

ข

สารบญั หน้า

เร่อื ง ก
ข
คำนำ………………………………………………………………..………………………………….. ๑
สารบัญ…………………………………………………………………………………..…………….. ๒
๓
คำช้ีแจงการใช้สำหรบั นกั เรยี น................................................................ ๗
จุดประสงคก์ ารเรียนรู.้ ............................................................................
แบบทดสอบก่อนเรียนและหลังเรียน...................................................... ๓๒
ตอนที่ ๑ เนื้อหาสาระ...................................................................................... ๓๗
ตอนท่ี ๒ แบบฝกึ เสรมิ ทักษะทางภาษา สว่ นท่ี ๑ ๔๒
แบบฝกึ เสรมิ ทักษะชดุ ที่ ๑...................................................................... ๔๓
แบบฝกึ เสรมิ ทกั ษะชุดที่ ๒...................................................................... ๔๕
แบบฝึกเสรมิ ทักษะชดุ ที่ ๓...................................................................... ๔๗
แบบฝกึ เสรมิ ทกั ษะชุดท่ี ๔......................................................................
แบบฝกึ เสริมทักษะชุดท่ี ๕...................................................................... ๔๙
แบบฝึกเสริมทักษะชดุ ท่ี ๖...................................................................... ๕๔
ตอนท่ี ๓ แบบฝึกเสรมิ ทกั ษะทางภาษา ส่วนที่ ๒
กจิ กรรมที่ ๑ – ๓ ...................................................................................
บรรณานกุ รม.....................................................................................................

๑

คำชีแ้ จงการใชส้ ำหรบั นกั เรียน

แบบฝึกเสริมทักษะทางภาษาเล่มน้ี ใช้ควบคู่การเรียนด้วยโปรแกรมบทเรียน
คอมพิวเตอร์ มคี ำชี้แจงการใชส้ ำหรับนักเรียนดังนี้

๑. อ่านเน้ือหาบทเรียนในแบบฝึกเสริมทักษะทางภาษามาล่วงหน้าก่อนเรียนทุก
คร้งั

๒. เรียนรู้เน้ือหาและทำแบบฝึกเสริมทักษะจากโปรแกรมบทเรียนคอมพิวเตอร์
ใหค้ รบถว้ นดว้ ยความตงั้ ใจในชัว่ โมงเรียน

๓. บันทึกคะแนนที่ได้จากการเรียนด้วยโปรแกรมบทเรียนคอมพิวเตอร์
ลงในตารางบนั ทึกคะแนน (เอกสารภาระงานในการเรยี นรู้) และนำสง่ ครู

๔. ครูพิจารณาพฤติกรรมการเรียน คะแนนท่ีได้จากการเรียนของนักเรียน
แล้วมอบหมายให้นักเรียนทำกิจกรรมเพิ่มเติมในแบบฝึกเสริมทักษะทางภาษา โดยนักเรียน
บางคนอาจจะทำเฉพาะแบบฝึกเสริมทักษะ ส่วนท่ี ๒ ในขณะท่ีนกั เรียนบางคนอาจต้องทำ
ทบทวนแบบฝึกเสรมิ ทักษะ สว่ นท่ี ๑ ด้วย

๕. นักเรียนทำแบบฝึกเสริมทักษะทางภาษาท่ีได้รับมอบหมายด้วยความต้ังใจ
๖. หม่ันฝึกฝนเรียนรู้เพ่ิมเติมจากแหล่งเรียนรู้อื่น ๆ เพ่ือพัฒนาทักษะทางภาษาให้
ก้าวหน้าต่อไป

จุดประสงค์การเรียนรู้

หลังจากจบบทเรียนแลว้ นักเรยี นควรมีความรคู้ วามสามารถดงั นี้
๑. บอกความหมายของสำนวนได้ถูกตอ้ ง (K)
๒. จับคสู่ ำนวนและความหมายไดถ้ กู ตอ้ ง (P)
๓. เห็นความสำคัญของสำนวนไทย และนำไปใชไ้ ดถ้ กู ตอ้ ง (A)

๓

คำชแี้ จง แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรียน
เรือ่ งท่ี ๗ สำนวนท่เี ปน็ คำพงั เพยและสุภาษติ

๑. แบบทดสอบมที ั้งหมด ๑๕ ข้อ
๒. เลือกคำตอบทีถ่ ูกต้องทส่ี ุดเพียงคำตอบเดียว

แล้วทำเครือ่ งหมาย  ลงในกระดาษคำตอบ

๑. ข้อความใดกลา่ วถกู ต้อง
ก. สำนวนมีความหมายไม่ตรงตวั หรือมคี วามหมายอน่ื แฝงอยู่
ข. สุภาษิตเปน็ ถอ้ ยคำท่ใี ห้ขอ้ คดิ คตสิ อนใจเพ่ือให้ทำความดี
ค. คำพังเพยเป็นคำกล่าวที่ใหต้ ีความเขา้ กับเรือ่ ง มีความหมายทำนองตชิ ม
ง. ถูกทกุ ขอ้

๒. ขอ้ ใดใหค้ วามหมายไม่ถูกตอ้ ง
ก. ยน่ื หมูยนื่ แมว - แลกของกัน โดยต่างฝ่ายตา่ งรบั และแลกในเวลาเดยี วกัน
ข. ช้ีโพรงใหก้ ระรอก - บอกหรอื แนะนำสง่ิ ที่ดี ๆ ใหแ้ ก่ผ้อู ื่น
ค. ตักนำ้ รดหวั ตอ - แนะนำ พรำ่ สอนเทา่ ไรกไ็ ม่ได้ผล
ง. ดินพอกหางหมู - สิง่ ท่คี งั่ ค้างเพิม่ ขนึ้ เรื่อย

๓. ขอ้ ใดสอดคลอ้ งกับสำนวน “เดินตามหลงั ผู้ใหญ่หมาไมก่ ัด”
ก. พลอยเห็นน้าถูกหวยบอ่ ย จึงซ้อื หวยบา้ ง
ข. ปอ๋ งเหน็ ร่นุ พี่สอบติดตำรวจ จึงไปสอบตามรุ่นพ่ดี ้วย
ค. พมิ พ์เห็นแพนเลน่ เทนนิสเกง่ จงึ ขยันฝกึ ซอ้ มเพื่อใหเ้ ก่งขึน้
ง. พ่อห้ามไม่ให้ต้อมสูบบหุ รี่ เพราะพ่อเคยสูบมาก่อนทำใหส้ ขุ ภาพไม่ดี
ต้อมจึงไม่สบู

๔

๔. “เขาลงทุนตัดต้นไม้ใหญ่ เพื่อเอารังผ้ึงทอ่ี ย่บู นตน้ ไม้ ”
การกระทำดงั กลา่ วสอดคล้องกับสำนวนใด
ก. คว้านำ้ เหลว
ข. ฆา่ ช้างเอางา
ค. ฆ่าควายเสียดายพริก
ง. ตำน้ำพริกละลายแมน่ ำ้

๕. “สมชายคิดว่า การท่เี ขาทำตวั เปน็ นักเลงใหญ่ เปน็ สิ่งโก้เก๋
เพ่ือน ๆ จะตอ้ งเห็นเขาเป็นฮโี ร” ความคิดของเขาสอดคล้องกับสำนวนใด
ก. หนา้ ใหญใ่ จโต
ข. เขียนเสอื ใหว้ ัวกลวั
ค. เหน็ กงจกั รเปน็ ดอกบัว
ง. กบในกะลาครอบ

๖. “ประเทศใหญบ่ างประเทศคอยจอ้ งเอาผลประโยชน์ และรังแกประเทศ
ทเ่ี ลก็ กว่าหรือไมม่ ีทางส้”ู การกระทำดงั กลา่ วสอดคล้องกับสำนวนใด
ก. ปลาใหญก่ นิ ปลาเลก็
ข. กระตา่ ยหมายจนั ทร์
ค. นำ้ ขึน้ ใหร้ บี ตกั
ง. ผซี ำ้ ด้ามพลอย

๗. "เร่ืองนจ้ี บไปนานแลว้ จะเอามาพดู ให้เขาโมโหอีกทำไม เธอน.ี่ ...........แท้ ๆ "
ควรเติมสำนวนใดในช่องว่าง
ก. ฆอ้ งปากแตก
ข. กวนน้ำใหข้ ุ่น
ค. กินท่ลี บั ไขท่ีแจง้
ง. นายว่าขขี้ า้ พลอย

๕

๘. “เราเปน็ เดก็ ควรเช่อื ฟังคำสอนของคุณย่า เพราะคณุ ยา่ ............ยอ่ มรู้เรอื่ งราว
ชีวติ ดีกว่า ๆ เดก็ ” ควรเติมสำนวนในช่องวา่ ง

ก. เฒ่าหวั งู
ข. ปิดทองหลังพระ
ค. อาบน้ำร้อนมาก่อน
ง. ยืนกระต่ายขาเดียว

๙. สำนวนใดไม่เกี่ยวกบั การพดู
ก. จดุ ไตต้ ำตอ
ข. ชาวนากบั งูเห่า
ค. ชกั ใบให้เรอื เสีย
ง. น้ำกลงิ้ บนใบบอน

๑๐. ข้อใดใชส้ ำนวนไม่ถูกตอ้ ง
ก. เธออย่าสาดโคลน ทำอะไรนึกคาดเอาเอง กเุ ร่อื งขน้ึ มาแท้ ๆ
ข. ชายคนนั้นมง่ั มแี ต่แตง่ ตัวซอมซ่อเหมอื นผ้าขี้ร้วิ ห่อทอง
ค. เขาแกวง่ เทา้ หาเสี้ยน หาเร่ืองเดอื ดรอ้ นให้ตนเองเสมอ
ง. ทำผดิ แล้วอำพรางความผิดของตนไวเ้ หมือนเต่าใหญไ่ ขก่ ลบ

๑๑. สำนวนใดเน้นเร่อื งการปรับตัวให้เหมาะสมกับกาลเทศะ
ก. กาในฝูงหงส์
ข. เห็นชา้ งขี้ ขตี้ ามช้าง
ค. เดนิ ตามผ้ใู หญห่ มาไมก่ ดั
ง. เขา้ เมืองตาหลิว่ ต้องหลิ่วตาตาม

๖

๑๒ “เขาอกี ฝา่ ยหน่ึงบงั คับให้ตกอยู่ในภาวะจำยอมโดยไมม่ ที างตอ่ สู้
เหมอื นถกู ................” ควรเตมิ ข้อใดในช่องว่าง
ก. ทำนาบนหลงั คน
ข. ยอ้ มแมวขาย
ค. มดั มือชก
ง. น้ำนอ้ ยแพไ้ ฟ

๑๓. “ถา้ ยงั ขนื ทำแบบนีอ้ ีก จะถกู ................ไมม่ ใี ครอยากเกี่ยวข้องดว้ ย
ไม่เอาเปน็ ธุระอีกตอ่ ไป” ควรเตมิ ข้อใดในชอ่ งว่าง
ก. ตัดหางปลอ่ ยวดั
ข. ขนทรายเข้าวดั
ค. คว่ำบาตร
ง. งูกนิ หาง

๑๔. หญิง : “เธออยา่ เลา่ ความลบั ของพวกเราใหใ้ ครฟงั นะ”
เก๋ : “ตกลง ฉันไม่คดิ ที่จะ.....................หรอก” ควรเตมิ ข้อใดในชอ่ งวา่ ง
ก. ฆ่าช้างเอางา
ข. กินเศษกินเลย
ค. สาวไส้ให้กากนิ
ง. ถม่ น้ำลายรดฟ้า

๑๕. สำนวนที่เป็นคำพังเพยและสภุ าษติ มผี ลดีตอ่ นักเรียนอย่างไร (ประเมนิ คา่ )
ก. นำไปใชเ้ พ่อื เพมิ่ คณุ คา่ ของงานเขยี นได้ เช่น เขียนเรยี งความ
ข. นำไปใช้เป็นคตสิ อนใจเร่ืองต่าง ๆ เช่น การคบเพ่ือน การพูดจา
ค. เปน็ การรักษามรดกทางภาษาที่ลำ้ คา่ ของไทย
ง. ถูกต้องทกุ ขอ้

๗

ตอนที่ ๑ เนือ้ หาสาระ

ความสำคญั ของสำนวนที่เป็นคำพังเพยและสภุ าษิต

สำนวน สุภาษติ และคำพังเพย เป็นมรดกทางวัฒนธรรมทม่ี ีคุณคา่
สะทอ้ นให้เห็นความคดิ ความเชือ่ และคา่ นยิ มของสังคมไทยท่สี งั่ สมสืบทอดมา
ต้ังแตใ่ นอดีต สมควรทเ่ี ยาวชนไทยทกุ คนได้ศึกษาเรียนร้แู ละใช้เปน็ แนวทาง
ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิตน เพอื่ การอยู่ร่วมกนั ในสงั คมได้อย่างมคี วามสุข

การเรียนรูเ้ ร่อื งสำนวนท่ีเป็นคำพังเพยและสภุ าษิต ทำให้มีความรู้
ความเข้าใจ อนั จะนำไปสู่การใช้สำนวนทีถ่ ูกต้อง และเป็นการอนรุ กั ษ์มรดก
ทางภาษาท่ีดงี ามสบื ไป

๘

สำนวนทเ่ี ป็ นคำพงั เพยและสุภำษติ

สำนวนคอื อะไร

สำนวน เป็นคำนาม หมายถึง ถอ้ ยคำหรือขอ้ ความท่ีกลา่ วสืบต่อกันมา

ช้านานแล้ว มีความหมายไมต่ รงตัว หรือมีความหมายอ่นื แฝงอยู่ เช่น

๑) รำไม่ดโี ทษปโี่ ทษกลอง หมายถึง ทำไม่ดีแลว้ โทษสง่ิ แวดล้อม

๒) อาบนำ้ รอ้ นมาก่อน หมายถึง มีประสบการณ์มากกว่า

๓) พายเรือทวนนำ้ หมายถงึ ทำงานดว้ ยความยากลำบาก

๔) ยกเมฆ หมายถึง นึกคาดเอาเอง กเุ ร่ืองข้ึนมา

สภุ าษิตคืออะไร

สภุ าษติ เป็นคำนาม หมายถึง ถ้อยคำหรอื ข้อความ ที่กลา่ วสืบต่อกนั มา
ช้านานแล้ว มีความหมายเปน็ คตสิ อนใจ เชน่

๑) น้ำเช่ียวอย่าขวางเรือ หมายถึง อยา่ ขัดขวางผมู้ ีอำนาจ
๒) ไกง่ ามเพราะขน คนงามเพราะแตง่ หมายถงึ คนจะสวยไดต้ ้องรจู้ กั แตง่ ตัว
๓) ไมอ้ ่อนดัดง่าย ไม้แก่ดัดยาก หมายถงึ ควรอบรมสง่ั สอนเดก็
ใหป้ ระพฤติดี เปน็ เดก็ ดี ง่ายกวา่ การอบรมส่ังสอนเม่ือตอนเปน็ ผ้ใู หญ่

๙

สำนวนทเ่ี ป็ นคำพงั เพยและสุภำษิต

คำพงั เพยคอื อะไร

คำพังเพย เปน็ คำนาม หมายถึง ถ้อยคำหรอื ขอ้ ความ ทกี่ ล่าวสบื ตอ่ กนั มาช้านานแลว้

โดยกล่าวเปน็ กลาง ๆ เพอื่ ให้ตคี วามหมายเข้ากับเรอ่ื ง เช่น

๑) กระต่ายตืน่ ตมู หมายถงึ ตืน่ กลัวเกนิ เหตุ

๒) ปิดทองหลงั พระ หมายถึง การทำดแี ตไ่ ม่ได้รับการยกย่อง

๓) ทำนาบนหลังคน หมายถงึ หาผลประโยชนใ์ สต่ นโดยขดู รดี คนอนื่

๔) น้ำกลง้ิ บนใบบอน หมายถงึ ใจโลเล ไม่แน่นอน

ทง้ั สำนวน สุภาษติ และคำพังเพย ไม่สามารถแยกออกจากกันได้อยา่ งเด็ดขาด

การใชส้ ำนวน สุภาษิต และคำพงั เพย จึงควรระมัดระวงั เม่ือนำไปใชถ้ กู ท่ี เขยี นได้ถกู ตอ้ ง

ตามแบบฉบบั ก็จะส่งให้งานเขยี นหรือการใช้ภาษาในครง้ั น้นั ๆ มคี ณุ ค่า

แตห่ ากใชผ้ ดิ เพยี้ นไปคณุ ค่ากย็ อ่ มลดลง

ประโยชนแ์ ละคณุ ค่าของสำนวน

การเรียนรู้สำนวนมีประโยชน์ดังนี้
๑. สำนวนใช้เป็นเครื่องอบรมส่ังสอน ชีแ้ นะใหเ้ ปน็ คนดใี นดา้ นต่าง ๆ เชน่

๑.๑ ด้านความประพฤติ ได้แก่ ชงิ สุกกอ่ นหา่ ม, เข้าตามตรอกออกตามประตู,
มา้ ดดี กะโหลก, โคแกก่ นิ หญ้าออ่ น

๑.๒ ดา้ นการปฏบิ ตั ิงาน ได้แก่ ดนิ พอกหางหมู, กอ่ แล้วต้องสาน,
สกุ เอาเผากิน, ผกั ชีโรยหน้า, จับแพะชนแกะ

๑.๓ ด้านการพดู จา ได้แก่ ขวานผา่ ซาก, สาวไส้ให้กากนิ , กำปั้นทุบดนิ ,
ชักใบใหเ้ รอื เสยี , ชักแม่น้ำทั้งห้า

๑๐

สำนวนทเี่ ป็ นคำพงั เพยและสุภำษิต

๒. สำนวนชว่ ยสะท้อนความคิด ความเช่ือของสังคมไทยในดา้ นต่าง ๆ เช่น
๒.๑ ด้านการเคารพนบนอบผู้ใหญ่ การนิยมความสุภาพออ่ นโยน

การมีสัมมาคารวะ ไดแ้ ก่ เดนิ ตามหลังผใู้ หญห่ มาไมก่ ดั , กนิ บนเรือนข้ีบนหลังคา,
ช้างเท้าหน้า, อาบน้ำร้อนมากอ่ น, อยู่บา้ นอย่านง่ิ ดดู าย ปน้ั วัวปนั้ ควายใหห้ ลานท่านเลน่

๒.๒ ด้านความเช่อื ของคนในสงั คม ได้แก่ ขนทรายเข้าวัด, เด็ดดอกไมร้ ว่ มต้น, ทำดี
ไดด้ ี ทำชัว่ ไดช้ ่ัว, ตกั บาตรอยา่ ถามพระ, ตกน้ำไมไ่ หลตกไฟไมไ่ หม้

๒.๓ ด้านการอยู่ร่วมกันในสังคม ได้แก่ กวนน้ำให้ขุ่น, เกลือเป็นหนอน,
ขม่ เขาโคขนื ให้กนิ หญา้ , เขียนดว้ ยมือลบด้วยเท้า, นำ้ พงึ่ เรือเสือพึง่ ป่า

๓. สำนวนทำให้ทราบถงึ ประวัตศิ าสตร์ ความเปน็ มาของชาติ ทำใหม้ คี วามรู้
กวา้ งขวาง สนกุ สนานต่อการอา่ นเร่ืองเก่า เพราะทำใหเ้ ขา้ ใจถงึ สภาพความเปน็ จริงของ
สังคมสมยั นัน้ ๆ เช่น ในน้ำมปี ลา ในนามขี า้ ว, ไพรฟ่ ้าหน้าใส, บ้านท่านเคยอยู่
อทู่ า่ นเคยนอน

๔. สำนวนทำให้ใช้ภาษาได้ถกู ตอ้ ง การศึกษาถึงสำนวนตา่ ง ๆ ช่วยให้เราใชภ้ าษาได้
ถูกตอ้ ง สละสลวย ไมต่ อ้ งใช้คำพูดท่ยี ดื ยาว แตส่ ามารถเรียกร้องความสนใจ ได้
มาก

๕. สำนวนชว่ ยสืบทอดวฒั นธรรม การเรียนรู้เรอ่ื งสำนวนเป็นการสืบทอด
วัฒนธรรมของชาตเิ อาไวม้ ิให้สญู หาย

๖. สำนวนชว่ ยใหส้ ามารถใช้ภาษาในการเขยี นได้ดีขึน้ เป็นการเพม่ิ คุณคา่
ของงานเขียน

๑๑

สำนวนทเ่ี ป็ นคำพงั เพยและสุภำษติ

๗. สำนวนทำให้ไดค้ ตสิ อนใจในเร่อื งต่าง ๆ เช่น
๗.๑ ด้านการเรียน ไดแ้ ก่ ร้ไู วใ้ ช่วา่ ใส่บา่ แบกหาม, ฝนทั่งให้เปน็ เขม็ ,

ความรู้ท่วมหวั เอาตัวไม่รอด
๗.๒ ดา้ นการคบคน ได้แก่ คบคนใหด้ ูหนา้ ซ้อื ผ้าให้ดูเนื้อ, คบเดก็ สร้างบ้าน

คบหัวลา้ นสร้างเมือง
๗.๓ ด้านการครองเรอื น ไดแ้ ก่ ความในอย่านำออก ความนอกอยา่ นำเข้า,

ปลูกเรอื นตามใจผู้อยู่ ผูกอูต่ ามใจผูน้ อน, กนิ น้ำใตศ้ อก
๗.๔ ดา้ นความรัก ได้แก่ ยามรักนำ้ ต้มผักกว็ ่าหวาน, ก่ิงทองใบหยก,

รกั ยาวให้บัน่ รักสนั้ ให้ตอ่ , รักวัวให้ผูกรกั ลูกใหต้ ี
๘. สำนวนเป็นการรกั ษาวัฒนธรรมทางภาษา อนั เปน็ มรดกอันล้ำคา่ ของไทย

ไว้ใหล้ ูกหลานภาคภูมใิ จ

๑๒

สำนวนชุดท่ี ๑

กงเกวียนกำเกวียน
หมายถงึ ส่งิ ที่เกดิ ตามกันมา กงเกวียนเป็นส่วนรอบลอ้ เกวียน กำเกวียน
เปน็ สว่ นซี่ล้อมีดมุ เปน็ ส่วนกลางของลอ้ เม่อื กงเกวียนหมนุ ไปทางใด
กำเกวยี นก็หมนุ ตามไปด้วย

กบในกะลาครอบ
หมายถึง คนทข่ี าดวิสัยทัศน์ มองเห็นแตส่ ิง่ ใกลต้ วั เท่านนั้ เหมือนกบท่ีอยู่
ใต้กะลาครอบ จะมองเห็นเฉพาะส่ิงทอ่ี ยูใ่ ตก้ ะลาเท่าน้นั

กระดกู รอ้ งได้
หมายถงึ การจับฆาตกรมาลงโทษได้จากการพบหลักฐานโดยบังเอญิ
กระดกู ในที่นห้ี มายถึงกระดกู คนตายทีถ่ ูกฆาตกรรม

กระตา่ ยตน่ื ตมู
หมายถงึ ต่นื กลวั เกนิ เหต,ุ ใช้ตำหนิคนทตี่ ่ืนกลวั เกินเหตโุ ดยไม่
พจิ ารณาใหถ้ ่องแท้ พลอยทำให้หมู่คณะแตกต่ืนไปดว้ ยอย่างทค่ี ิดก็ได้

กระต่ายหมายจนั ทร์
หมายถึง ชายท่ีหลงรกั หญิงทีส่ งู สง่ กวา่ ตน ไม่มที างท่ีความรกั จะสมหวังได้

กล้งิ ครกขน้ึ ภูเขา
หมายถึง ทำงานทย่ี ากลำบากเกนิ วิสัยทจี่ ะทำได้ เหมือนกลงิ้ ครกขึ้นภเู ขา

กอ่ แลว้ ตอ้ งสาน
หมายถงึ ทำอะไรลงไปแลว้ ตอ้ งทำต่อไปจนสำเรจ็

๑๓

สำนวนชุดที่ ๑

กวนน้ำใหข้ นุ่
หมายถงึ ทำเร่ืองราวท่สี งบอยแู่ ลว้ ใหเ้ กดิ ความวนุ่ วายข้ึนมาอีก

กาคาบพริก
หมายถึง คนผิวดำ แต่งตัวหรือสวมเสอื้ ผ้าสแี ดงฉูดฉาด

กาในฝูงหงส์
หมายถงึ ผู้ท่ตี ำ่ ศักดิเ์ ม่อื เขา้ ไปสมาคมกับคนสงู ศกั ดม์ิ ักถกู ดูหมน่ิ

กำปนั้ ทบุ ดนิ
หมายถึง ตอบคำถามอย่างกว้าง ๆ ไม่ตรงประเด็น เมอ่ื ใช้กำปั้นทบุ ไป
บนดนิ ไมว่ า่ ทบุ ท่ใี ดย่อมถูกดินท้งั นนั้

กำแพงมีหู ประตมู ตี า
หมายถงึ การพูดหรือทำอะไรต้องระมดั ระวัง แม้จะเปน็ ความลบั
เพียงใดก็ตาม ก็อาจมีคนลว่ งรู้ได้

กิ่งทองใบหยก
หมายถึง คแู่ ตง่ งานทีเ่ หมาะสมกันท้ังคณุ สมบัติ รปู สมบัติ
และทรัพย์สมบัติ

ก้งิ กา่ ได้ทอง
หมายถึง ผทู้ ไ่ี ดด้ แี ล้วลืมตัว เห่อเหมิ หยง่ิ ผยอง

กินน้ำใต้ศอก
หมายถงึ เสยี เปรยี บ จำต้องเป็นรองคอยรับเดนคนอนื่
สำนวนนี้มกั ใชก้ ับภรรยาน้อย ซ่ึงตอ้ งยอมเป็นรองภรรยาหลวง

๑๔

สำนวนชุดท่ี ๑

กินนำ้ เหน็ ปลิง
หมายถงึ ตะขิดตะขวงใจเมื่อจะทำอะไรสกั อย่าง

กนิ บนเรือน ขบ้ี นหลงั คา
หมายถึง เนรคุณ อาศัยเขาแลว้ ยังทำให้เขาเดอื ดรอ้ น

กนิ นำ้ ตาตา่ งข้าว
หมายถึง ร้องไหเ้ ศร้าโศกจนไม่เปน็ อนั กิน

เกบ็ เบี้ยใตถ้ ุนร้าน
หมายถึง ทำอะไรท่เี ร่ิมจากส่วนเล็กส่วนน้อยจนสำเร็จเป็นรูปเป็นร่างข้นึ มา

เกลือเป็นหนอน
หมายถงึ คนในบา้ นเดียวกัน หรอื พวกเดียวกนั คิดทรยศ

แกว่งเท้าหาเส้ียน
หมายถึง หาเร่อื งเดอื ดรอ้ น

ไกไ่ ดพ้ ลอย
หมายถงึ ผทู้ ่ไี ดส้ ิง่ ของมคี า่ แต่ไมเ่ ป็นประโยชนก์ บั ตน

ไกร่ องบอ่ น
หมายถงึ ผู้ทีอ่ ยู่ในฐานะตวั สำรอง จะถูกเรียกมาใช้เมื่อไรก็ได้

๑๕

สำนวนชุดท่ี ๒

ไกเ่ ห็นตนี งู งูเห็นนมไก่
หมายถึง ต่างฝา่ ยตา่ งรู้ความลับของกนั และกัน

ไกง่ ามเพราะขน คนงามเพราะแต่ง
หมายถึง คนเราจะสวยงามไดก้ ็ด้วยการแต่งตัวดว้ ย

เก็บดอกไมร้ ่วมตน้
หมายถึง เคยทำบญุ รว่ มกันแต่ปางก่อน จงึ ไดม้ าอยูร่ ว่ มกนั ในชาตนิ ้ี

แกะดำ
หมายถึง คนทีท่ ำอะไรผดิ เพือ่ นผิดฝูงในกลุ่ม

ขนทรายเขา้ วดั
หมายถงึ หาประโยชน์ใหส้ ว่ นรวม

ข่มเขาโคขืนให้กินหญ้า
หมายถึง บงั คบั ขนื ใจคนอ่นื ให้ทำตามทต่ี นต้องการ

ข้าวใหมป่ ลามัน
หมายถึง อะไรทีเ่ ป็นของใหมถ่ ือวา่ ดี

ขี่ช้างจับตก๊ั แตน
หมายถึง ลงแรงมากแตไ่ ด้ผลเลก็ นอ้ ยไมค่ ุ้มค่า

๑๖

สำนวนชุดท่ี ๒

เขา้ เมอื งตาหลิว่ ตอ้ งหล่ิวตาตาม
หมายถงึ ประพฤตติ นใหเ้ หมาะสมกบั กาลเทศะ เมือ่ เขา้ ไปอยู่ทใี่ ด
กป็ รบั ตวั ให้เข้ากับท่ีนน้ั ๆ

เขยี นด้วยมอื ลบดว้ ยเทา้
หมายถงึ ยกย่องแลว้ กลับทำลายภายหลัง

เขยี นเสอื ให้ววั กลวั
หมายถงึ ทำเปน็ ขู่ใหเ้ สยี ขวัญหรอื เกรงขาม

ไข่ในหนิ
หมายถงึ ของทต่ี ้องระมดั ระวัง ทะนุถนอมอยา่ งยิ่ง

คนรักเทา่ ผืนหนงั คนชงั เท่าผืนเสอื่
หมายถึง คนรกั มนี อ้ ย คนเกลียดมีมาก หนงั หมายถึงหนังสตั ว์
ซึ่งมีขนาดเลก็ กวา่ ผนื เส่ือ

คบคนให้ดหู นา้ ซ้ือผา้ ให้ดเู นื้อ
หมายถงึ จะคบหาสมาคมกนั ควรพจิ ารณาให้ลกึ ซึ้ง ดูหนา้ ในที่น้ี
หมายถงึ การพจิ ารณาหน้าตาท่าทางเพ่ือให้รนู้ ิสัยใจคอ

คว่ำบาตร
หมายถงึ ประกาศไมย่ อมคบคา้ สมาคมด้วย ไม่รว่ มงานดว้ ย

ฆา่ ช้างเอางา
หมายถึง ทำลายสง่ิ มคี า่ เพ่อื หวังประโยชนส์ ว่ นเดยี ว

๑๗

สำนวนชุดที่ ๒

งมเข็มในมหาสมทุ ร
หมายถึง คน้ หาสง่ิ ท่ียากจะหาได้ทำกจิ ที่สำเรจ็ ได้ยาก

งูกินหาง
หมายถงึ เกีย่ วกนั เป็นวง จนหาจุดส้ินสดุ ไมไ่ ด้

จบั งูข้างหาง
หมายถึง ทำสงิ่ ท่อี นั ตราย โดยไมพ่ ิจารณาให้รอบคอบอาจพลาดพล้งั ได้

จับปลาสองมือ
หมายถึง ทำอะไรหลายอย่างในเวลาเดยี วกนั อาจไม่สำเรจ็ สักอย่าง
การจบั ปลาตอ้ งจบั ทีละตัวโดยใชท้ ้งั สองมอื มฉิ ะนัน้ ปลาอาจหลดุ มอื ได้

จบั แพะชนแกะ
หมายถึง ทำงานขอไปที แพะและแกะมีลกั ษณะคลา้ ยกัน
แต่กเ็ ปน็ สัตวต์ ่างชนดิ กัน ไมส่ ามารถใช้แทนกนั ไดท้ ีเดียว

จดุ ไต้ตำตอ
หมายถึง บังเอิญไปพูดหรือทำส่งิ ใดกับบคุ คลทีเ่ ปน็ เจ้าของเรือ่ งนนั้
โดยผู้พูดหรอื ผทู้ ำไมร่ ู้

ใจดสี ู้เสอื
หมายถงึ ทำใจกลา้ บังคับจติ ใจไมใ่ หห้ วนั่ ไหว เม่อื เผชิญอันตรายรา้ ยแรง

ชักใบให้เรอื เสยี
หมายถึง พูดหรอื ทำใหค้ นอื่นเขวออกนอกเร่อื ง

๑๘

สำนวนชุดที่ ๓

ชักแมน่ ำ้ ทั้งหา้
หมายถึง พูดจาหวา่ นล้อมดว้ ยเหตุผลตา่ ง ๆ เพอ่ื ให้ไดส้ ่งิ ที่ตนประสงค์

ชา้ งตายทั้งตวั เอาใบบัวมาปิด
หมายถงึ ความผดิ หรอื ความช่วั ร้ายแรงทรี่ ู้กันท่ัว จะปดิ อย่างไรกไ็ มม่ ดิ

ช้างเทา้ หนา้
หมายถึง มคี วามสำคญั เพราะเป็นผู้นำสมัยก่อนสามเี ป็นผูท้ ำมาหาเลี้ยง
ครอบครัว สิทธขิ์ าดทุกอย่างอยทู่ สี ามี จึงเปรียบเหมือนช้างเทา้ หนา้

ชาวนากับงเู ห่า
หมายถงึ เอน็ ดูชว่ ยเหลอื เขา แตถ่ กู ประทษุ รา้ ยตอบ

โงเ่ ง่าเต่าตนุ่
หมายถึง โง่มาก เตา่ เปน็ สัตวท์ ่เี คลื่อนไหวชา้ ตุ่นเป็นสตั ว์ทร่ี ูปร่างคลา้ ยหนู
ชอบขดุ รอู ยู่ ชอบกินพืช เต่าและตุ่นมักถกู นำมาเปรียบเทยี บกบั คนโง่และเซอ่

ชงิ สุกกอ่ นหา่ ม
หมายถึง ดว่ นทำสิง่ ทไ่ี ม่สมควรแก่วยั หรือยังไมถ่ งึ เวลา ย่อมไม่เหมาะสม
หา่ ม ใชก้ ับผลไมท้ จี่ วนสกุ สำนวนน้ใี ช้เป็นคำเตอื นเดก็ รุ่นสาว

ชี้โพรงให้กระรอก
หมายถงึ แนะหรือบอกใบใ้ ห้รู้ ทำใหผ้ ู้อืน่ เหน็ ช่องทางทำผดิ หรอื เอาประโยชน์
ได้ง่าย

๑๙

สำนวนชุดท่ี ๓

ซอื้ ควายหน้านา
หมายถงึ ทำสิง่ ใดไมถ่ กู เวลาย่อมไมไ่ ดผ้ ลดี สมยั ก่อนใชว้ ัวควายในการทำนา
เม่อื ถึงหน้านาวัวควายมีราคาแพงเพราะเปน็ ทีต่ อ้ งการ

เฒ่าหัวงู
หมายถึง ชายแก่เจา้ เลห่ ์ ชอบหลอกเดก็ สาว ๆ

ดาบสองคม
หมายถงึ สงิ่ ทม่ี ที ้งั คณุ และโทษ

ดินพอกหางหมู
หมายถงึ การงานหรอื ธุระใด ๆ ทีป่ ลอ่ ยใหค้ ่งั คา้ ง จะเพิม่ พนู ขึ้นเรื่อย ๆ
จนทำใหล้ ำบากหรอื เดอื ดร้อน

เด็ดดอกไมไ้ มไ่ วข้ ้ัว เดด็ บวั ไม่ไว้ใย
หมายถงึ ตดั ความสัมพนั ธ์ท่ีเคยมีต่อกนั อย่างเด็ดขาด ไมม่ ีเยอื่ ใยตอ่ กนั อกี
สำนวนน้มี ักใชก้ ับคสู่ ามีภรรยาท่แี ยกทางกัน

เดินตามหลังผูใ้ หญห่ มาไมก่ ดั
หมายถงึ ประพฤตติ ามผมู้ ีประสบการณ์ยอ่ มปลอดภัย

ตกนำ้ ไม่ไหล ตกไฟไมไ่ หม้
หมายถึง ตกอยใู่ นท่คี ับขนั อยา่ งไร กไ็ ม่เปน็ อันตราย

ตบหวั ลบู หลงั
หมายถงึ พูดหรือทำใหก้ ระทบกระเทอื นในตอนแรก แล้วกลบั ทำหรอื พูด
ปลอบใจในตอนหลัง

๒๐

สำนวนชุดท่ี ๓

ตักนำ้ รดหัวตอ
หมายถึง แนะนำพรำ่ สอนเทา่ ไรกไ็ มเ่ ปน็ ผล หวั ตอ หมายถงึ ตอของตน้ ไมท้ ่ี
ตายแลว้ ตกั น้ำรดเท่าไรกไ็ ม่มปี ระโยชน์ เพราะงอกข้ึนมาใหม่ได้

ตดั หางปลอ่ ยวดั
หมายถึง ตัดขาดไมย่ ุ่งเก่ียว ไมเ่ ปน็ ธุระอกี ต่อไป

ตาบอดคลำช้าง
หมายถงึ รู้อะไรดา้ นเดียว หรือนัยเดียวแลว้ เข้าใจว่าส่งิ น้ันเปน็ อย่างนั้น

ตำน้ำพรกิ ละลายแม่น้ำ
หมายถงึ ใช้จา่ ยทรพั ยม์ ากมายโดยไรป้ ระโยชน์

ตงี ูใหก้ ากิน
หมายถึง ทำสง่ิ ทต่ี นควรได้รบั ประโยชน์ แต่ผลกลับไปตกอยกู่ บั ผอู้ น่ื

ตีงูให้หลงั หัก
หมายถึง กระทำสิ่งใดแกศ่ ตั รูโดยไมเ่ ด็ดขาดจรงิ จังยอ่ มจะได้รบั ผลรา้ ย
ในภายหลงั

เต่าใหญไ่ ขก่ ลบ
หมายถงึ ทำอะไรที่เปน็ พริ ธุ แล้วพยายามกลบเกล่ือนเพ่ือไม่ใหค้ นอนื่ รู้

ถม่ นำ้ ลายรดฟา้
หมายถงึ ประทษุ รา้ ยต่อผู้มอี ำนาจราชศักด์ิ ผลยอ่ มตกแกต่ นเอง

ทำดีได้ดี ทำชั่วได้ชวั่
หมายถึง ทำสง่ิ ใดย่อมไดร้ บั ผลตามน้ัน

๒๑

สำนวนชุดที่ ๔

ทำนาบนหลังคน
หมายถึง คนที่คดิ หาผลประโยชน์หรือผลกำไรใสต่ น ด้วยวิธีเบียดเบียน
น้ำพกั นำ้ แรงจากผู้อื่น โดยขาดความเมตตา

ทุบหมอ้ ขา้ วตัวเอง
หมายถงึ ทำลายช่องทางทำมาหากจิ ของตนเอง

นกนอ้ ยทำรงั แต่พอตวั
หมายถงึ การจะทำสิ่งใดควรทำแต่พอสมกบั ฐานะของตนเอง

นกปีกหกั
หมายถงึ คนท่ีประสบความผิดหวังหรอื พลาดพล้งั อยา่ รนุ แรงจนหมด
กำลงั ใจ

นกมีหู หนูมปี กี
หมายถึง คนทที่ ำตัวเขา้ ดว้ ยทัง้ สองฝ่าย

น้ำกล้ิงบนใบบอน
หมายถงึ ใจกลอกกล้งิ โลเล ไมแ่ นน่ อน

น้ำข้นึ ใหร้ ีบตกั
หมายถึง มโี อกาสดคี วรรีบทำ

น้ำตาลใกล้มด
หมายถึง ชายหญิงใกล้ชดิ กันมาก ย่อมหา้ มใจไม่ให้รกั กนั ได้ยาก

นำ้ พงึ่ เรอื เสอื พงึ่ ปา่
หมายถึง คนเราจำเป็นต้องพง่ึ พาอาศยั กัน

๒๒

สำนวนชุดที่ ๔

นำ้ ลดตอผุด
หมายถงึ เม่อื หมดอำนาจ ความช่ัวที่ทำไว้ก็ปรากฏ

เน้อื ไม่ไดก้ ิน หนงั ไม่ไดร้ องน่งั กระดกู แขวนคอ
หมายถึง ไม่มสี ่วนได้ผลประโยชน์ แตต่ ้องพลอยเสยี หายไปดว้ ย

บนบานศาลกล่าว
หมายถึง ขอรอ้ งให้สิ่งศกั ดิ์สิทธิ์ช่วยเหลือ โดยจะแก้บนเมอื่ สมประสงคแ์ ล้ว

บา้ นเคยอยู่ อเู่ คยนอน
หมายถงึ สถานท่ีทต่ี นเคยอย่มู าก่อน

ปลาข้องเดียวกัน
หมายถึง คนท่ีอยู่รวมกนั หากมคี นหนึ่งคนใดทำไมด่ กี พ็ ลอยทำให้คนอื่นเสีย
ไปด้วย

ปลาหมอตายเพราะปาก
หมายถงึ คนที่พดู พล่อยจนเปน็ อนั ตรายแกต่ นเอง

ปลาใหญก่ นิ ปลาเลก็
หมายถึง คนทมี่ กี ำลังหรืออำนาจ เอาเปรยี บผ้อู อ่ นแอกวา่

ปลกู เรอื นคร่อมตอ
หมายถงึ ล่วงลำ้ หรือทบั สิทธใิ์ นส่ิงทค่ี นอืน่ เป็นเจา้ ของ หรอื มีกรรมสิทธิ์
อยูแ่ ลว้

๒๓

สำนวนชุดท่ี ๔

ปดิ ทองหลงั พระ
หมายถงึ ทำดีแตไ่ ม่ได้รบั การยกยอ่ ง

ผกั ชีโรยหนา้
หมายถงึ ทำดฉี ากหน้าเพื่อลวงใหเ้ หน็ วา่ เรยี บร้อยสมบูรณ์

ผา้ ข้รี ว้ิ หอ่ ทอง
หมายถึง คนรวยแต่แต่งตวั ซอมซอ่

พายเรือทวนน้ำ
หมายถึง ทำงานทตี่ ้องฝา่ อุปสรรคอย่างหนัก

มดแดงแฝงพวงมะมว่ ง
หมายถงึ ชายทีเ่ ฝา้ หมายปองรักหญิงมานาน คอยกันทา่ ชายอื่นแตต่ ัวเอง
กไ็ ม่สมหวัง

มะพร้าวต่ืนดก
หมายถึง เห่อหรือตน่ื เต้น กบั สง่ิ ท่ไี ม่เคยมไี มเ่ คยได้จนเกนิ พอดี

มดั มอื ชก
หมายถงึ ใช้วธิ ีการบังคบั ใหจ้ ำยอม

๒๔

สำนวนชุดที่ ๕

มา้ ดดี กะโหลก
หมายถึง มีกริ ยิ าท่าทางกระโดกกระเดกลุกลนไมเ่ รยี บร้อย

มอื ไม่พาย เอาเท้าราน้ำ
หมายถึง ไม่ช่วยทำงานแลว้ ยังกีดขวาง ทำให้งานไม่ก้าวหน้า

แมวไมอ่ ยู่หนรู า่ เริง
หมายถงึ ผใู้ หญ่ไมอ่ ยูผ่ ู้นอ้ ยกห็ ลงคึกคะนอง

แมลงเม่าบินเข้ากองไฟ
หมายถึง คนจำนวนมากทพี่ ากันเข้าไปหาท่ตี ายหรือทหี่ ายนะอยา่ งโง่เขลา

แมวเห็นปลาย่าง
หมายถงึ ผูท้ ่ีพบสิง่ ที่ชอบ ย่อมไมป่ ล่อยใหผ้ ่านไป

ไมม่ มี ูลฝอยหมาไมข่ ี้
หมายถึง เรือ่ งท่เี กดิ ขน้ึ ย่อมมีทม่ี า

ไมเ่ หน็ น้ำตัดกระบอก ไมเ่ ห็นกระรอกกง่ หนา้ ไม้
หมายถึง ดว่ นทำอะไรไปล่วงหนา้ กอ่ นโดยยงั ไม่มอี ะไรแนน่ อน

ยกเมฆ
หมายถึง เดาเอา กเุ รือ่ งขึ้น

ย้อมแมวขาย
หมายถงึ ตกแตง่ คนหรือส่งิ ของท่ีไม่ดหี รอื มีค่านอ้ ย โดยมีเจตนาจะหลอกลวง
ให้ผู้อน่ื เชื่อว่าดี

๒๕

สำนวนชุดท่ี ๕

ยาหม้อใหญ่
หมายถึง น่าเบื่อ นา่ เออื มระอา

ยงิ ปืนนัดเดียวได้นกสองตวั
หมายถึง ทำอย่างเดียวแต่มผี ลพลอยไดเ้ พิ่มขน้ึ

ยำ้ หัวตะปู
หมายถงึ พูดซำ้ บอ่ ย ๆ เพื่อเนน้ ใหห้ นักแน่น

ยืนกระต่ายขาเดียว
หมายถงึ พดู ยืนยันอย่อู ย่างเดียวไมเ่ ปลี่ยนแปลงความคดิ เดมิ

ยน่ื แก้วให้วานร
หมายถึง เอาของมคี ่าให้แกค่ นไม่รคู้ ่าของสิง่ น้ัน

ยืน่ หมยู น่ื แมว
หมายถงึ แลกกนั ทนั ทที ันใด โดยไมใ่ หเ้ สยี เปรยี บกนั

โยนกลอง
หมายถงึ โยนภาระไปให้คนอื่น

รกั ยาวให้บั่น รกั สน้ั ใหต้ อ่
หมายถงึ ถา้ จะอย่ดู ้วยกนั นาน ๆ ใหต้ ัดความอาฆาตพยาบาท ถา้ จะอยู่กนั
ไม่นาน ใหค้ ดิ อาฆาตพยาบาทตอ่ ไป

รกั ววั ให้ผกู รักลูกใหต้ ี
หมายถึง จะเล้ยี งลกู ให้ดี ตอ้ งดแู ลอย่างใกล้ชิด ไมป่ ลอ่ ยปละละเลย

๒๖

สำนวนชุดท่ี ๕

ราชสีห์สองตวั อยู่ถ้ำเดียวกันไมไ่ ด้
หมายถึง คนทมี่ อี ำนาจหรือมีอิทธิพลพอ ๆ กนั อยู่รวมกนั ไมไ่ ด้

รดี เลอื ดปู
หมายถงึ เคีย่ วเขญ็ หรือบังคับเอากบั ผู้ทไ่ี มม่ ที างจะให้

เรือล่มในหนองทองจะไปไหน
หมายถึง คนในเครอื ญาติแต่งงานกนั ทำใหท้ รัพยม์ รดกไมต่ กไปอยกู่ บั ผอู้ ื่น

เรอื ใหญ่คบั คลอง
หมายถงึ คนที่เคยเป็นใหญเ่ ปน็ โต เม่อื หมดอำนาจก็วางตวั อยา่ งคนธรรมดา
ไม่ได้

ล้วงคองเู หา่
หมายถงึ อุกอาจลว่ งลำ้ หรือกลา้ เข้าไปเกย่ี วขอ้ ง ท้งั ๆ ที่รูว้ ่าเป็นผู้มีอำนาจ

ลูกไก่ในกำมอื
หมายถึง ผ้ตู กอยู่ใต้อำนาจ ไม่มีทางสบู้ างทีใช้ ลูกไก่อยใู่ นมือ

๒๗

สำนวนชุดท่ี ๖

ลกู ไมห้ ลน่ ไมไ่ กลตน้
หมายถงึ ลูกย่อมไมต่ า่ งจากพ่อแม่นกั

วดั รอยเทา้
หมายถึง ตตี นเสมอ ชิงดชี งิ เด่น กบั ผู้ที่เหนอื กว่าหรือมพี ระคุณ

โคแก่ชอบกินหญ้าอ่อน
หมายถงึ ชายแก่ทชี่ อบผหู้ ญิงร่นุ สาวหรือชายแก่ท่มี ภี รรยาสาว

วัวพนั หลัก
หมายถึง วกหรือยอ้ นใหเ้ รอ่ื งกลับไป พัวพันหรือตกอยู่ในความรบั ผิดชอบ
ของผกู้ อ่ ตง้ั เรอื่ ง

ววั สนั หลงั หวะ
หมายถงึ คนที่มีความผิดติดตัว ทำให้มีความหวาดระแวง

วัวหายลอ้ มคอก
หมายถึง เกิดเรอ่ื งขนึ้ แล้วจงึ คดิ แกไ้ ข

สอนจระเขใ้ หว้ ่ายน้ำ
หมายถึง สอนคนที่มีสนั ดานไมด่ ี อยู่แล้วใหเ้ ก่งกล้าขึน้

สาดโคลน
หมายถึง ใสร่ า้ ยป้ายสี

สาวไสใ้ หก้ ากนิ
หมายถึง เอาความลับของฝา่ ยตน ไปเปิดเผยใหค้ นอน่ื รู้ เปน็ การประจาน
ตนเองหรอื พวกของตน

๒๘

สำนวนชุดท่ี ๖

สีซอใหค้ วายฟัง
หมายถึง แนะนำคนโง่ย่อมไมเ่ กดิ ประโยชน์

ส่เี ท้ายังรูพ้ ลาด นักปราชญ์ยังร้พู ลั้ง
หมายถึง ทุกคนอาจทำผดิ พลาดไดส้ ัตวส์ ่เี ท้าเช่นชา้ ง ซงึ่ มักกา้ วเดินได้มน่ั คง
แตก่ อ็ าจกา้ วพลาดได้

เสอื นอนกิน
หมายถึง คนทไ่ี ดร้ บั ผลประโยชนห์ รอื ผลกำไร ด้วยอำนาจหรอื อทิ ธพิ ล
ของตน โดยไม่ตอ้ งลงทนุ ลงแรง

หญ้าปากคอก
หมายถงึ ง่ายแตท่ ำไมไ่ ด้

หนามแหลมไม่มีใครเส้ียม
หมายถึง คนทมี่ ีปฏภิ าณไหวพรบิ ตามธรรมชาติ โดยไม่ต้องมใี ครสอน

หนเี สือปะจระเข้
หมายถึง หนีภยั อันตรายอย่างหนึง่ แลว้ ต้องพบกับภยั อนั ตรายอกี อยา่ งหนึ่ง

หนูตกถงั ข้าวสาร
หมายถงึ ผชู้ ายท่ีฐานะไมค่ ่อยดี ไดแ้ ต่งงานกับผูห้ ญงิ ทรี่ ำ่ รวย

หมาหยอกไก่
หมายถงึ เรยี กอาการที่ชายหยอกลอ้ หญิงในทำนองชูส้ าว เปน็ ทีเล่นทจี ริง

๒๙

สำนวนชุดที่ ๖

หมาหางด้วน
หมายถงึ คนทที่ ำอะไรผดิ พลาด จนได้รับความอบั อาย แลว้ ชวนใหผ้ ู้อนื่
ทำตาม โดยยกยอ่ งว่าสงิ่ ที่ทำนัน้ ดีควรทำตาม

หมาเห็นขา้ วเปลือก
หมายถงึ เหน็ แล้วอยากได้ แต่ไมส่ ามารถหรือไม่มที างที่จะได้สมประสงค์

หมาเห่าใบตองแห้ง
หมายถงึ คนทีเ่ ก่งแตป่ าก พดู เอะอะเปน็ ทีว่าเก่งกล้า แต่ไมม่ ปี ัญญาท่ีจะทำ
อะไรได้

หมาเหา่ ไม่กดั
หมายถึง คนท่ีพดู เอะอะดเู กง่ กลา้ ทำทา่ วา่ จะเอาจริง แตท่ ี่แท้แลว้
กลับไม่เอาจริง

หมูในเลา้
หมายถงึ อยใู่ นกำมอื จะทำหรอื จัดการเมื่อไรกไ็ ด้

หมีกนิ น้ำผึง้
หมายถงึ พูดบ่นพมึ พำแสดงความไม่พอใจ

อาบนำ้ ร้อนมากอ่ น
หมายถงึ เกิดก่อนจึงได้รูเ้ หน็ ส่งิ ตา่ ง ๆ มามากกวา่

เอาไม้ซีกไปงดั ไมซ้ งุ
หมายถึง คดั คา้ นผู้ใหญห่ รือผ้ทู มี่ ฐี านะสงู กว่า ยอ่ มไม่สำเร็จและอาจได้รับ
ผลรา้ ยแกต่ วั

๓๐

สำนวนชุดท่ี ๖

เอาปนู หมายหัว
หมายถงึ ผูกอาฆาตไว้ คาดโทษไวเ้ ชื่อแนว่ า่ จะต้องเป็นไปตามท่คี าดหมายไว้

เอามะพร้าวหา้ วไปขายสวน
หมายถงึ อวดร้แู กผ่ ู้ทรี่ ู้ดกี วา่ ตน

เอามอื ซกุ หบี
หมายถึง หาเร่อื งเดอื ดรอ้ นหรอื ความลำบากใสต่ ัวโดยไมจ่ ำเป็น

อัฐยายซื้อขนมยาย
หมายถงึ เอาทรัพย์จากผู้หนง่ึ แลกหรือซ้ือสง่ิ ของมีคา่ จากผนู้ ้นั

ออ้ ยเขา้ ปากช้าง
หมายถงึ ส่ิงทเ่ี สียไปแลว้ เอาคืนยาก

๓๑

ตอนท่ี ๒
แบบฝึกเสรมิ ทักษะทางภาษา ส่วนที่ ๑

๓๒

แบบฝกึ เสริมทักษะชุดที่ ๑

คำส่ัง เขียนหมายเลขกำกับภาพในชอ่ งว่าง
ใหส้ อดคลอ้ งกบั ความหมายของสำนวนท่กี ำหนดให้

๑๒

เข็นครกขนึ้ ภเู ขำ กระต่ำยต่ืนตมู
๓ ๔

กวนนำ้ ใหข้ ่นุ กิง้ ก่ำไดท้ อง

๑. ผทู้ ่ีได้ดแี ล้วลืมตัว เห่อเหิม หย่ิงผยอง

๒. ทำงานทยี่ ากลำบาก เกนิ วิสัยท่ีจะทำได้

๓. ตืน่ กลัวเกินกว่าเหตุ โดยไม่พจิ ารณาให้ถอ่ งแท้

๔. ทำเรื่องทส่ี งบอยูแ่ ล้ว ใหเ้ กิดความวนุ่ วายข้ึนมาอีก

๓๓
๑๒

กำในฝงู หงส์ ก่อแลว้ ตอ้ งสำน
๓ ๔

กำคำบพรกิ กำปั้นทบุ ดิน

๕. ตอบคำถามกว้าง ๆ ไม่ตรงประเด็น
๖. คนผวิ ดำ แต่งตวั หรือสวมเสอ้ื ผา้ สีฉดู ฉาด
๗. ทำอะไรลงไปแล้ว ตอ้ งทำตอ่ ไปให้สำเร็จ
๘. คนทต่ี ่ำศกั ด์ิ เม่อื เขา้ ไปสมาคมกบั ผสู้ งู ศกั ดิ์ มักถกู ดหู ม่นิ

๓๔
๑๒

กินนำ้ ใตศ้ อก กินนำ้ เห็นปลิง
๓ ๔

เกลอื เป็นหนอน กำแพงมีหู ประตมู ตี ำ

๙. ตะขดิ ตะขวงใจเมือ่ จะทำอะไรสกั อย่าง
๑๐. จะพูด หรอื จะทำอะไร ต้องระวงั แม้ไม่มใี ครเห็น
๑๑. คนในบ้านเดยี วกัน หรอื พวกเดยี วกัน คิดทรยศ
๑๒. เสียเปรยี บ จำเปน็ ตอ้ งเป็นรองคนอื่น

๓๕
๑๒

ไกไ่ ดพ้ ลอย ไก่รองบอ่ น
๓ ๔

แกวง่ เทำ้ หำเสยี้ น ก่ิงทองใบหยก

๑๓. หาเรื่องเดือนร้อนใสต่ วั
๑๔. ผู้ทไ่ี ดข้ องมีคา่ แตไ่ มม่ ปี ระโยชน์แกต่ น
๑๕. ผู้ที่อยูใ่ นฐานะตัวสำรอง จะถูกเรยี กใชเ้ มื่อไรกไ็ ด้
๑๖. เหมาะสมกันทัง้ คณุ สมบัติ รูปสมบัติ และทรพั ย์สมบตั ิ

๓๖
๑๒

กินนำ้ ตำต่ำงขำ้ ว เก็บเบยี้ ใตถ้ นุ รำ้ น
๓ ๔

กบในกะลำครอบ กินบนเรือน ขบี้ นหลงั คำ

๑๗. รอ้ งไหเ้ ศร้าโศก จนไม่เปน็ อันกนิ อนั นอน
๑๘. เนรคุณ อาศัยเขาแล้วยงั ทำให้เขาเดือดรอ้ น
๑๙. คนทข่ี าดวสิ ัยทัศน์ มองเหน็ เฉพาะสิ่งท่ีอยู่ใกล้ตัวเทา่ นนั้
๒๐. ทำงานที่เร่ิมจากสว่ นเลก็ สว่ นนอ้ ย จนสำเรจ็ เป็นรูปเปน็ ร่าง

๓๗

แบบฝกึ เสริมทกั ษะชดุ ท่ี ๒

คำสงั่ เขยี นหมายเลขกำกบั ภาพ ลงในช่องวา่ งหน้าข้อความ
ใหส้ อดคลอ้ งกับประโยคท่ีกำหนดให้

๑๒

ไขใ่ นหนิ จบั งขู ำ้ งหำง
๓ ๔

ขวำนผ่ำซำก คว่ำบำตร

๑. เขาเป็นคนพดู _________ เจ้านายจงึ ไม่ชอบเขา

๒. อยา่ ทำในส่ิงท่ีอันตราย_________ไมด่ นี ะ

๓. เธอดูแลลกู ดีมาก รน้ิ ไม่ให้ไต่ ไรไม่ใหต้ อม เหมือน___________

๔. สหประชาชาตปิ ระกาศ_________ประเทศท่ีรกุ รานประเทศอ่นื

๓๘
๑๒

โคแก่กินหญำ้ อ่อน เขียนเสือใหว้ วั กลวั
๓ ๔

ขม่ เขำโคขืนใหก้ ินหญำ้ ข่ชี ำ้ งจบั ต๊กั แตน

๕. ไม่ตอ้ งทำเป็นขใู่ ห้เสยี ขวัญ อย่า____________ ฉนั ไมก่ ลวั หรอก
๖. เขาไมอ่ ยากแต่งก็อยา่ เซ้าซี้เขาเลย จะ___________ไปทำไม
๗. ลงแรงมากแตไ่ ด้ผลเล็กนอ้ ย ไม่ค้มุ ค่ากนั เขา้ ทำนอง____________
๘. ชายคนน้นั ทำตวั เปน็ ___________ชอบหญงิ รุ่นสาว จึงถูกเขานนิ ทา

๓๙
๑๒

ขำ้ วใหม่ ปลำมนั เขียนดว้ ยมอื ลบดว้ ยเทำ้
๓ ๔

จบั ปลำสองมอื ฆำ่ ชำ้ งเอำงำ

๙. ชีวิตค่แู ต่งงานใหม่ อะไร ๆ ก็ดีไปหมด กำลงั _____________
๑๐. เขาทำลายส่งิ ทส่ี ร้างข้ึนด้วยมอื ของเขาเองเขา้ ทำนอง___________
๑๑. ทำงานหลายอยา่ งในเวลาเดยี วกัน____________ระวงั จะไม่ไดผ้ ล
๑๒. พวกตัดไมท้ ำลายปา่ เป็นพวก_____________ทำลายประเทศชาติ

๔๐
๑๒

คบคนใหด้ หู นำ้ ซอื้ ผำ้ ใหด้ เู นอื้ งมเข็มในมหำสมทุ ร
๓ ๔

ขนทรำยเขำ้ วดั ไก่เห็นตีนงู งเู หน็ นมไก่

๑๓. คนสมัยนไ้ี ว้ใจยาก จะคบกับใครต้องดใู ห้ดี____________
๑๔. สองคนนน้ั ตา่ งรคู้ วามลับของกันและกัน เข้าทำนอง____________
๑๕. สมัยน้หี าคนดมี ีคุณธรรมเสยี สละเพื่อชาติ หายากราวกับ_________
๑๖. ชว่ ยงานการกุศลเหมือน_____________ชว่ ยกันไปเถอะงานสว่ นรวม

๔๑
๑๒

ไก่ไดพ้ ลอย เกลือเป็นหนอน
๓ ๔

ไกร่ องบ่อน กินนำ้ เห็นปลิง

๑๗. เรามันแค่___________ไมจ่ ำเป็นเขากไ็ มเ่ รยี กใช้

๑๘. แผนการทเี่ ราวางไว้ ฝา่ ยตรงขา้ มรหู้ มด สงสยั _______________

๑๙. จะให้เลอื กเป็นประธานไดอ้ ยา่ งไร เหมือน_________รู้ทัง้ รวู้ ่าเขาฉ้อโกง

๒๐. ไดค้ อมพิวเตอร์มากเ็ หมอื น____________เพราะไม่มไี ฟฟา้ ใช้

๔๒

แบบฝกึ เสริมทักษะชดุ ที่ ๓

คำส่ัง วงกลมรูป  ถา้ ขอ้ ความทใี่ ห้มาใชส้ ำนวนได้ถกู ตอ้ ง
วงกลมรปู  ถา้ ขอ้ ความทใ่ี ห้มาใชส้ ำนวนไม่ถกู ตอ้ ง

ตัวอยา่ ง   ขอ้ ๐. “โอกาสดมี าถึงแล้ว นำ้ ขึน้ ตอ้ งรีบตักนะเธอ”
วธิ ที ำ   ข้อ ๐. “โอกาสดีมาถงึ แล้ว น้ำขึ้นต้องรบี ตกั นะเธอ”

  ๑. เมื่อวานยังวา่ ฉันอยู่เลย วันนีม้ าทำพดู ดี แบบนีต้ บหัวลูบหลังนะ
  ๒. กำลงั คยุ เปน็ การเปน็ งาน เธออย่าชกั แม่นำ้ ท้ังหา้ ให้ออกนอกเร่อื งซิ
  ๓. อย่าปลอ่ ยงานไวเ้ ป็นดินพอกหางหมู จะเดอื ดรอ้ นภายหลงั ได้
  ๔. อย่าดว่ นทำส่ิงท่ไี ม่สมควรแกว่ ัย ยังไม่ถงึ เวลา ชิงสกุ กอ่ นหา่ มไมด่ นี ะ
  ๕. ตาแกข่ ้างบ้านชอบหลอกหญงิ สาว แกเป็นดาบสองคม อย่าไปยงุ่ กบั แก
  ๖. เขาเกเรมากไม่เชอ่ื ฟังใคร เลยถูกตัดหางปลอ่ ยวัด ไม่มีใครยุ่งด้วย
  ๗. อย่าทำงานหลายอย่างพร้อมกนั จบั แพะชนแกะอยา่ งนจี้ ะไม่ได้ผลนะ
  ๘. ทำเปน็ เตา่ ใหญ่ไข่กลบ ทำผดิ แล้วพยายามกลบเกลื่อนไม่ใหใ้ ครรู้
  ๙. เธอชอบชโี้ พรงให้กระรอก แนะนำใหเ้ พ่อื นทำในสิ่งท่ีดเี สมอ
  ๑๐. ทำส่ิงใดแก่ศตั รโู ดยไมเ่ ดด็ ขาด ย่อมไดร้ บั ผลร้ายในภายหลัง

เขา้ ทำนองชาวนากบั งูเหา่

๔๓

แบบฝกึ เสริมทกั ษะชุดที่ ๔

คำสง่ั วงกลมตัวเลอื กที่สอดคล้องกบั ความหมายของสำนวนที่ใหม้ า

ตวั อยา่ ง ข้อ ๐. คนทเ่ี นรคุณ ข. ควำ่ บาตร
วธิ ีตอบก. กินบนเรอื นขีบ้ นหลังคา

๑. ประทุษร้ายตอ่ ผมู้ ีอำนาจราชศกั ดิ์ ผลยอ่ มตกแกต่ นเอง

ก. ถ่มนำ้ ลายรดฟ้า ข. ทบุ หม้อขา้ วตวั เอง

๒. ใจกลอกกลิง้ โลเล ไมแ่ นน่ อน ข. นำ้ กลงิ้ บนใบบอน
ก. นกมีหู หนมู ีปีก

๓. มีโอกาสดี ควรรีบทำ ข. น้ำขน้ึ ให้รบี ตัก
ก. นำ้ ตาลใกล้มด

๔. คนทพ่ี ูดพล่อย จนเป็นอันตรายต่อตนเอง

ก. ปลาหมอตายเพราะปาก ข. ปลาใหญ่กนิ ปลาเล็ก

๕. ทำดีฉาบหน้า เพอ่ื ลวงให้เหน็ ว่างานเรียบร้อยสมบูรณ์

ก. ผกั ชีโรยหนา้ ข. ปิดทองหลังพระ

๔๔

๖. คนท่คี ิดหาประโยชน์ หรอื ผลกำไรใส่ตน ด้วยวธิ ีเบยี ดเบยี นนำ้ พักน้ำแรงจากผูอ้ ่นื

ก. ปลกู เรอื นคร่อมตอ ข. ทำนาบนหลังคน

๗. คนท่อี ยู่ร่วมกนั หากมีคนใดคนหน่ึงทำไม่ดี ก็พลอยทำใหค้ นอน่ื เสยี ไปด้วย

ก. ปลาหมอตายเพราะปาก ข. ปลาขอ้ งเดียวกัน

๘. ทำดแี ตไ่ มไ่ ดร้ บั การยกยอ่ ง ข. ผ้าขร้ี ้วิ หอ่ ทอง
ก. ปดิ ทองหลงั พระ

๙. เมือ่ หมดอำนาจวาสนา ความชวั่ ทท่ี ำไว้ก็ปรากฏ
ก. นำ้ มาปลากินมด นำ้ ลดมดกนิ ปลา ข. น้ำลดตอผุด

๑๐. ทำงานท่ีต้องฝ่าฟันอุปสรรคอย่างหนกั ข. ตักน้ำรดหัวตอ
ก. พายเรอื ทวนน้ำ

๔๕
แบบฝกึ เสริมทกั ษะชุดที่ ๕
คำส่ัง เติมสำนวนในชอ่ งวา่ งให้สอดคล้องกับความหมายท่ใี หม้ า

ตัวอย่าง กิง้ ก่ำไดท้ อง ไกไ่ ดพ้ ลอย จบั เสือมือเปลำ่

วธิ ตี อบขอ้ ๐. ได้ดแี ล้วลืมตัว _____________ก__ิง้ ก__่ำ_ได__ท้ _อ_ง_____

ลกู ไก่ในกำมือ รกั ววั ใหผ้ กู รกั ลกู ใหต้ ี ลกู ไมห้ ลน่ ไมไ่ กลตน้
๑. ลูกย่อมไม่ตา่ งกับพอ่ แมน่ ัก ________________________

ยกเมฆ นำ้ กลงิ้ บนใบบอน บนบำนศำลกลำ่ ว
๒. เดาเอา กุเรือ่ งขน้ึ _บ__อ_น____________________

ยำหมอ้ ใหญ่ ปั้นนำ้ เป็นตวั ปลำขอ้ งเดยี วกนั
๓. นา่ เบอ่ื น่าเอือมระอา ________________________

เสือนอนกิน โยนกลอง สำวไสใ้ หก้ ำกิน
๔. โยนภาระไปใหผ้ ูอ้ ืน่ ________________________

๔๖

หมำหยอกไก่ หมำเห่ำไมก่ ดั แมวไม่อยหู่ นรู ำ่ เรงิ
๕. ผู้ใหญไ่ ม่อยู่ ผนู้ ้อยก็หลงระเรงิ ________________________

รีดเลือดกบั ปู เอำปนู หมำยหวั ลกู ไกใ่ นกำมือ
บอน กลำ่ ว

๖. ผทู้ ีต่ กอยใู่ นอำนาจ ไม่มีทางสู้ ________________________

นำ้ ตำลใกลม้ ด ยิงปืนนดั เดียวไดน้ กสองตวั นกมหี ู หนมู ปี ีก

๗. ทำอย่างเดยี ว แตม่ ีผลพลอบยไอดนเ้ พ่ิมข้ึน ___________ก_ล_ำ่ _ว__________

มดแดงแฝงพวงมะมว่ ง ย่นื แกว้ ใหว้ ำนร ย่นื หมยู ่นื แมว

๘. เอาของมีค่าใหมแ้ะกมค่ ว่ นงไมร่ คู้ า่ ของสิ่งนน้ั บอน ___________ก__ล_ำ่ _ว_________

หมำเห่ำใบตอง เรอื ใหญ่คบั คลอง มือไม่พำยเอำเทำ้ รำนำ้
๙. ไม่ชว่ แยหงง้ามนะแมลว่้วงยังกดี ขวาง ทำให้งบานอไนม่กา้ วหน้า กล_ำ่_ว______________________

มะพรำ้ วต่ืนดก แมงเมำ่ บินเขำ้ กองไฟ เอำมะพรำ้ วหำ้ วไปขำยสวน
๑๐. เหแ่อหหง้รมือะตม่นื ว่เตง้นกบั ส่ิงท่ไี ม่มี ไม่เคบยอเปนน็ จนเกินพอดี ก_ล__ำ่ ว_____________________