บรรยาย กระบวนการยุติธรรมทางอาญาท่านสันติ ผิวทองคำ ผู้พิพากษา

 (1)กรณีพนักงานอัยการเปนโจทกฟอง ศาลไมจําเปนตองไตสวนมูลฟองแต
ถ า ศ า ล เ ห็ น ส ม ค ว ร ศ า ล จ ะ สั่ ง ไ ต ส ว น มู ล ฟ อ ง ก็ ไ ด
(ในทางปฏิบัติศาลจะไมสั่งใหไตสวนมูลฟองเพราะถือวาไดมีการกลั่นกรอง
โด ยพ นัก งา นอั ยก าร มา กอ น แล ว) เ ม่ือ ศา ลป ระ ทับ รับ ฟอ งแล ว
ผูถูกฟอ งตกอยูใ นฐานะเปนจําเลยทันที

 (2)กรณีผูเสียหายเปนโจทกฟองเองนี้ศาลจะตองทําการไตสวนมูลฟอง
ทุกคดี เวนแตหากคดีนั้นพนักงานอัยการไดฟองจําเลยโดยขอหาอยาง
เดียวกันแลว ศาลจะไมไตสวนมูลฟองก็ได และศาลมีอํานาจไตสวนมูลฟอง
ลับหลังจําเลย จําเลยจะไปศาลหรือไมก็ไดหามศาลถามคําใหการจําเลยและ
กอ นการประทบั ฟองมใิ หถือวา จําเลยตกอยูใ นฐานะเชน นั้น (มาตรา 165)

ถาศาลเห็นวาคดีไมมีมูลศาลจะพิพากษายกฟองซึ่งโจทก
มีสิทธิย่ืนอุทธรณฎีกา ไดตามกฎหมายแตถาศาลเห็นวา
คดีมีมูลศาลจะประทับรับฟองไวพิจารณาและผูถูกฟอง
ตกเปนจาํ เลยต้งั แตเวลาน้นั ไมวาจะไดตัวจําเลยมาหรือไม
ก ร ณี ไ ม ไ ด ตั ว จํ า เ ล ย ม า ศ า ล จ ะ อ อ ก ห ม า ย เ รี ย ก
หรอื หมายจบั แลว แตจ ะเหน็ สมควร

การพจิ ารณาคดอี าญา

เม่ือศาลประทับรับฟองแลว ศาลจะดําเนินการพิจารณาคดีและ
สืบพยานตอไป โดยมีสาระสําคญั 2 ประการ คือ

1 . ก า ร คุ ม ค ร อ ง จํ า เ ล ย ใ น ก า ร ต อ สู ค ดี ซ่ึ ง จํ า เ ล ย จ ะ ไ ด รั บ ก า ร
สนั นษิ ฐานวา เปนผบู ริสทุ ธิ์
2.การพิจารณาและสืบพยานตองทําอยางเปดเผยในศาลและตอ
หนาจําเลย
3.ในการพิจารณาคดีและการสืบพยานรวมท้ังการพิพากษาคดี
ศาลตอ งนงั่ พจิ ารณาครบองคคณะ

การขอใหศาลรอการลงโทษจาํ คกุ

 ในคดีท่ีจําเลยรับสารภาพวาไดกระทําผิดจริงตามฟอง และเปนคดี
ไมร า ยแรงซ่ึงศาล จะลงโทษจําคกุ ไมเกิน 3 ปจําเลยอาจย่ืนคําแถลงประกอบ
คํารบั สารภาพขอใหศาลรอการลงโทษจําคุกเพ่ือใหโอกาสจําเลยกลับตัวเปน
คนดไี ด โดยแนบหลกั ฐานตา งๆเกยี่ วกบั อายปุ ระวตั ิ ความประพฤตกิ ารศึกษา
อบรม สขุ ภาพ ภาวะแหงจิตนสิ ยั อาชีพสิง่ แวดลอมสภาพความผิด

 แตท้ังน้ีศาลอาจลงโทษจําคุกและปรับ แตรอการลงโทษจําคุกไวโดยกําหนด
เง่ือนไขคุม ความประพฤติดวยการใหจําเลยไปรายงานตัวหรือทํากิจกรรม
บริการสังคมหรือสาธารณประโยชนดวยหรือไมเพียงใดก็ไดและจําเลยตอง
ปฏิบัติตามเงื่อนไขนน้ั โดยเครง ครัด หากมิฉะนั้นแลวศาล อาจนําโทษจําคุกที่
รอไวนนั้ มาลงแกจ ําเลยได

การคมุ ประพฤติ

การคมุ ประพฤติ (Probation) เปนมาตรการหนึ่งของกรมคุมการ
คุมประพฤติ (Probation)เปน มาตรการหนึ่งของกรมคุมประพฤติ
กระทรวง ยตุ ิธรรมทใ่ี ชใ นการปฏบิ ตั ิตอผูกระทําผิดที่เปนผูใหญใน
ชุมชน โดยยึดหลักอาชญาวิทยาและทัณฑวิทยาแนวใหมซ่ึงเนน
การปฏิบัติตอผูกระทําผิดเปนรายบุคคลนอกจากนี้ยังเปนการ
เปล่ียน แนวคดิ จากวิธีการลงโทษมาเปน วธิ กี ารแกไ ขบาํ บดั พรอม
กับเปลี่ยนแนวคดิ จากการลงโทษจําคุก เปนวิธีการเล่ียงการจําคุก
โดยเฉพาะอยางย่ิง การใหชุมชนเขามามีสวนรวมและรับผิดชอบ
ในการ ปองกนั อาชญากรรมและการแกไขฟน ฟูผกู ระทาํ ผิด

การคุมประพฤตไิ มไ ดเปน การดําเนินกระบวนการยุติธรรม
โดยตรงเหมอื นดงั เชนการ ดาํ เนินกระบวนการยุติธรรมใน
ช้ัน ตํารวจ อัยการ และศาล แตเปนกระบวนการหน่ึงที่มี
ความสําคัญครอบคลุมท้ังในข้ันตอนกอนและหลังการ
พิพากษาคดีของศาล โดยมีพนักงาน คุมประพฤติเปน
ผดู าํ เนนิ การ

ขั้นตอนกอนคําพิพากษาของศาลนั้น เรียกวา การ
สืบเสาะและพินิจ (presentence investigation) สวน
ข้ันตอนหลังคําพิพากษาคดีของศาลเรียกวา การควบคุม
และสอดสอง(supervision) ซึ่งพนักงานคุมประพฤติจะ
ทําหนาที่ใหคําแนะนําชวยเหลือผูกระทํา ความผิดนั้น ๆ
พรอมกับนําทรัพยากรในชุมชนเขามาชวยเหลือเรียกวา
กิจกรรมชุมชน (community affairs) ทั้งน้ีเพ่ือมุงหวัง
ใหจําเลยไดกลับตัวเปนพลเมืองดีและกลับคืนสูชุมชน
อยางมี คุณคาตลอดไป

การสืบเสาะและพินิจ หมายถึง กระบวนการแสวงหา
ขอเท็จจริงเกี่ยวกับประวัติและ ภูมิหลังทางสังคมของ
จําเลยตลอดจนพฤติการณในคดีกอนการพิจารณา
พิพากษาคดี โดยพนักงานคุมประพฤติเปนผูดําเนินการ
ตามคําส่ังศาล แลวนําขอเท็จจริงที่ไดมาประมวล
วิเคราะหและทํารายงานเสนอตอศาลพรอมทําความเห็น
และขอเสนอแนะวาวิธีการใดจึงจะ เหมาะสมกับจําเลย
รายนนั้ เพอ่ื ศาลจะไดใชประกอบดุลพินิจในการพิพากษา
ซ่งึ จะเปนการ พิจารณาเปนรายบุคคลไป

การควบคุมและสอดสอง เปนกระบวนการภายหลังจากศาลใช
ดุลพินิจในการ พิพากษาผูกระทําผิดแลววา บุคคลน้ันยังไม
สมควรไดรับโทษจําคุก จึงใหรอการกําหนดโทษ หรือรอการ
ลงโทษไวกอนโดยมีการกําหนดเงื่อนไขคุมความประพฤติและให
พนักงานคุมประพฤติ เปนผูควบคุมดูแลแนะนําชวยเหลือหรือ
ตักเตือนในเรอื่ งความประพฤตกิ ารศกึ ษาการประกอบ อาชีพ หรือ
เร่ืองอื่น ๆ ดวยวิธีการแกไขฟนฟูเปนรายบุคคลตามความ
เหมาะสม เชน การให คําปรึกษาแนะนําตามหลักจิตวิทยาการ
บําบัดรักษาทางการแพทยการใหการศึกษาการฝกอาชีพ การ
อบรมศีลธรรมตลอดจนการใหการสงเคราะหดานตางๆ

 กิจกรรมชุมชน หมายถึง ขั้นตอนและกระบวนการทางเทคนิค ที่
พนักงานคุมประพฤตินํามาใชดําเนินการแกไขฟนฟูผูกระทําผิด
โดยเฉพาะกับผูถูกคุม ความประพฤติในชวงระยะเวลาท่ีอยูระหวางการ
คุมความประพฤติโดยใชเทคนิคทางจิตวิทยา การศึกษาจริยศาสตร
สังคมสงเคราะหกฎหมายและวิธีการอื่นๆ เขามาดําเนินการแกไขฟนฟู
พฤติกรรมและจิตใจ ตลอดจนการใหการสงเคราะหชวยเหลือตามความ
เหมาะสมเปนรายบุคคล เปนระยะๆโดยใชทรัพยากรชุมชนอันไดแก
สถาบันตางๆและองคการสาธารณกุศลใหเขามามี สวนรวมในการรับรู
เขาใจสงเสริมสนับสนุนและชวยเหลือ เพ่ือเช่ือมโยงผูถูกคุมความ
ประพฤติ ใหกลบั คนื สชู มุ ชนไดอยางแนบเนียนยงิ่ ข้ึน

การพพิ ากษาคดอี าญา

 เม่ือศาลสืบพยานจนไดขอยุติวา จําเลยไดกระทําความผิดหรือ
ไ ม ไ ด ก ร ะ ทํ า ค ว า ม ผิ ด จ ริ ง ต า ม ฟ อ ง ศ า ล ต อ ง ทํ า
คาํ พิพากษาหรือคาํ สงั่ และอานคําพิพากษาหรือคําส่ังในศาลโดย
เปดเผย ในวันเสร็จการพิจารณาหรือภายในเวลา 3 วัน นับแต
วันเสร็จคดีเวนแตมีเหตุอันควร คําพิพากษาหรือคําส่ังของศาล
ต อ ง ทํ า เ ป น ห นั ง สื อ ล ง ล า ย มื อ ช่ื อ
ผูพิพากษาซึ่งน่ังพิจารณาคดี คําพิพากษาหรือคําสั่งมีเพียง 2
ลักษณะ

(1)พพิ ากษายกฟอง ศาลจะพพิ ากษายกฟองโจทกแ ละ
ปลอ ยตัวจําเลยไป เมื่อพจิ ารณาแลว ไดขอ เท็จจรงิ ยุติวา
จําเลยไมไ ดก ระทาํ ความผิด การกระทําของจําเลยไมเปน
ความผิด คดีขาดอายุความ หรือมีเหตตุ ามกฎหมายท่ี
จําเลยไมค วรตองรบั โทษ

(2)พิพากษาลงโทษจําเลย เมื่อศาลเหน็ วา จําเลยได
กระทําผิดจนปราศจาก ขอ สงสยั และไมมกี ารยกเวน โทษ
ตามกฎหมายใหศ าลลงโทษแกจ าํ เลยตามความผิด

3.การรอการลงโทษ หรอื
“การรออาญา”

กบั กระบวนการ คมุ ความประพฤติ

ในกระบวนการหลังคาํ พิพากษา



การอทุ ธรณฎกี า

เมื่อศาลช้ันตนมีคําพิพากษาหรือคําส่ังแลวคูความ
ไมเห็นดวยกับคําพิพากษานั้น คูความอุทธรณหรือ
ฎีกาไดภายใน 30 วันนับแตวันที่ศาลช้ันตนมีคํา
พิพากษาหรือคําสั่ง เวนแต คดีนั้นตองหามมิให
อทุ ธรณห รือฎกี าคาํ พิพากษาของศาลฎกี า ถือเปน ท่ี
สิ้นสุดของกระบวนการ ยุติธรรมในช้ันศาลและ
จะตอ งมีการบังคับคดตี ามคําพพิ ากษา

5. กรมราชทัณฑ

 เจาหนาที่ฝายราชทัณฑ เปนเจาหนาที่ของรัฐที่เขามาเกี่ยวของใน
กระบวนการยุติธรรมทางอาญาเกือบทุกขั้นตอน โดยทําหนาท่ีควบคุม
ผูตองหาหรือจําเลยไวในระหวางการดําเนินคดีอาญาไมวาจะเปนช้ัน
กอนศาลพิจารณา ระหวางการพจิ ารณา ตลอดจนภายหลงั การพิจารณา
พพิ ากษา ทั้งน้ีไมวาจะเปนกระบวนการในศาลชั้นตน ศาลอุทธรณ หรือ
ศาลฎีกา เจาหนาที่ฝายราชทัณฑมีหนาที่ท่ีจะตองปฏิบัติตามคําส่ังของ
ศาล เชน ควบคุมตัว ปลอยตัว หรือแมแตคําพิพากษาประหารชีวิต ก็
เปนหนา ทีข่ องเจา หนาที่ฝา ยราชทณั ฑ ท่จี ะตอ งดําเนนิ การใหเปนไปตาม
คําพพิ ากษาของศาล เปน ตน

นอกจากนี้ เจาหนาท่ีฝายราชทัณฑยังมีความ
รับผิดชอบสําคัญอื่นอีก คือ การฝกอบรม และ
แกไขฟนฟูผูถูกคุมขังใหกลับตนเปนคนดี ดวย
การใหการอบรมท้ังในดานศีลธรรม และอาชีพ
เพื่อใหผูตองขังสามารถปรับตัวเขากับสังคม
ภายนอกไดภ ายหลงั ไดรบั การปลอ ยตวั ไป

เจา หนาท่ีราชทัณฑไมมีหนาที่เก่ียวของกับคดีโดยตรงดังเชน
ตํารวจ อัยการ และศาล แตกรมราชทัณฑเขามาเก่ียวของ
กับกระบวนการยุติธรรมทางอาญาในฐานะ ที่ตองบังคับคดี
ใหเปนไปตามคําพิพากษาของศาลในคดีอาญา สําหรับการ
บังคับคดีตาม คําพิพากษาในกรณีที่ศาลพิพากษาใหลงโทษ
จาํ คกุ จาํ เลยเจา พนักงานเรือนจําจะดําเนินการกับจําเลยตาม
คําพิพากษาของศาลโดยมีวัตถุประสงคสําคัญ คือ ควบคุม
ตัวไวไมใหหนี และลงโทษหรือแกไขฟนฟูผูตองโทษใหกลับ
ตัวเปนพลเมืองดี

สภาพ
การบังคบั โทษจําคกุ
ในกระบวนการยุติธรรม
หลงั คาํ พพิ ากษา



สภาพและความในใจ
ของนักโทษ



สรปุ หลกั การเก่ียวกับการ
ดําเนนิ กระบวนการยตุ ิธรรมทางอาญา

 1.เมอื่ มคี วามผดิ อาญาเกดิ ขึน้ กจ็ ะตอ งมกี ารสืบสวน และสอบสวน
เกี่ยวกับความผดิ โดยเจาหนาท่ตี ํารวจกอ น จากนั้นพนกั งานอัยการจงึ จะ
ฟองคดอี าญาตอศาล หรือในบางกรณีผเู สยี หายจะฟอ งตอศาลโดยตรงก็
ได

 2. ในคดอี าญาน้นั การพจิ ารณาสืบพยานของศาลจะตอ งกระทําโดย
เปดเผยตอหนาสาธารณชน และตอหนาจําเลย

 3. คดีอาญาเมื่อมีคําพพิ ากษาแลว จะตองบังคับใหเ ปน ไปตามคํา
พพิ ากษาโดยไมช ักชา

กระบวนการยุตธิ รรมทางอาญาทีม่ ปี ระสทิ ธิภาพ

ใหหลักประกันสิทธแิ กผูต อ งหาหรอื จาํ เลยในคดอี าญา

คุมครองสิทธิของผูเสียหาย และพยานในคดีอาญาดวย
นอกจากน้ี ในกรณีท่ีมีผูเก่ียวของกับกระบวนการยุติธรรมทาง
อาญาที่เปนกลุมเปราะบางหรือ มีขอจํากัดที่จะเขาถึงความ
ยุติธรรม รัฐก็จะตองสรางกลไกทางกฎหมายหรือกลไกทาง
บริหารเพื่อใหกลุมเหลานี้ไดรับการคุมครองเปนพิเศษ และ
สามารถเขา ถึงความยตุ ธิ รรมได

สภาพ
ปญ หากระบวนการยุติธรรม
ทางอาญาของประเทศไทย

ป 2529
คดคี ณุ เชอร่ีแอนด
“บาดแผล+รอยรา ว
ของกระบวนการยุตธิ รรมทาง

อาญาไทย”













ยอ นรอยคดี “เชอรี่แอน”



ผลของคดีคุณเชอรีแ่ อนด (รธน.40)

1.ไมสามารถจบั กุมบคุ คลโดยการชี้ใหจ บั ได ตองมี
หมายจับของศาล

2.พนักงานสอบสวนควบคมุ ตัวไดเ พยี งไมเกิน 48
ชั่วโมง จาก 7 วัน

3.หามรบั ฟง คาํ รับสารภาพชน้ั จบั ทกุ กรณีเดด็ ขาด

เหตุเกิดป 55 สง่ั คดปี  2563

คดีคณุ บอส+ทายาทตระกูลดงั
“บทเรยี นสาํ คัญของ

ของกระบวนการยุตธิ รรมทาง
อาญาไทย”



1.ชนทา ยรถตาํ รวจ ตอน 3 นาฬกิ า (ออกจาก
ผบั )

2.ลากศพไปไกล 300 เมตร กอนหลบหนเี ขา
บาน

3.สง พอบา นมารับผดิ แทน

4.เปา หลงั เกดิ เหตุหลายชั่วโมง (เมาหลงั ขับ
สามารถคํานวณแอลกอฮอลยอนหลงั ได)

4.หลบหนคี ดแี ละประวงิ คดีจนคดีขาดอายุ
ความ

5. คงเหลือเพยี งขอ หา กระทําการโดยประมาท
ดว ยการขับรถชนผอู ่ืนเปน เหตุใหผูอืน่ ถึงแก
ความตาย

6.เดมิ อัยการส่ังฟอ ง

7.ป 2563 อยั การกลับคําส่ังไมฟอง









สคู ดีของคณุ แตงโม
“ทีท่ ุกคนตา งเคลือบแคลงและ

สงสัย
ในกรบวนการยตุ ิธรรมทางอาญา

ช้ันสอบสวน”

นักศกึ ษามคี วาม
คิดเห็นสวนตวั
บนพ้ืนฐานของวชิ ากระบวนการ
ยตุ ิธรรมทางอาญาอยา งไร?

คดคี ณุ แตงโม มคี วามคลายกับคดี
อมุ ฆานกั ธรุ กิจดงั

รายน้ี