วารสารดำรงราชานุภาพ : ฉบับที่ 62

การจดั การอทุ กภยั โดยอาศยั ชมุ ชนเปน็ ฐาน สเู่ ปา้ หมายการพฒั นาทยี่ งั่ ยนื

กรมปอ้ งกันและบรรเทาสาธารณภยั 1

 ก ารจัดการอุทกภัยโดยอาศัยชุมชน จากภายนอกเขา้ มาชว่ ยจดั การอทุ กภยั ของชมุ ชน
เปน็ ฐาน (Community-Based Flood ผ่านการประสานงานกับหน่วยงานที่เก่ียวข้อง
Management : CBFM) เพ่ือให้ชุมชนเสี่ยงอุทกภัยมีภูมิคุ้มกันภัย รู้รับ
ปรับตวั ฟนื้ เร็วทัว่ อย่างย่ังยนื
เป็นการด�ำเนินงานเพื่อลดความเส่ียง แนวคิดการจัดการอุทกภัยท่ีมองการ
จากอุทกภัย โดยจัดกิจกรรมศึกษาวิเคราะห์ แก้ปัญหาแบบองค์รวม เรียกว่า การจัดการ
ชมุ ชนเสยี่ ง หาแนวทางการแกไ้ ขปญั หาใหเ้ ปน็ ไป อุทกภัยอย่างบูรณาการ (Integrated Flood
ตามหลกั วชิ าการและมคี วามเหมาะสมกบั บรบิ ท Management : IFM) เปน็ การจัดการอทุ กภัย
ของพนื้ ที่ พรอ้ มทงั้ นำ� เสนอแนวทางในการปรบั ตวั โดยพิจารณาทั้งระบบลุ่มน�้ำ มิได้พิจารณา
ต่ออุทกภัย โดยให้ประชาชนได้มีส่วนร่วม การจัดการปัญหาตามขอบเขตการปกครอง
ตงั้ แตก่ ารประเมนิ ความเสย่ี งภยั ความเปราะบาง เน่ืองจากไม่มีความสัมพันธ์กับกระบวนการ
ของชุมชน และจัดการในทุกช่วงของวงจร ทางระบบนิเวศวิทยา แต่พิจารณาตามขอบเขต
การจัดการภัยพิบัติ ประกอบด้วยการป้องกัน ทางภมู ศิ าสตรข์ องลมุ่ นำ้� ผสมผสานการดำ� เนนิ งาน
(Prevention) การเตรียมความพร้อม 3 ด ้ า น ใ น ก า ร จั ด ก า ร อุ ท ก ภั ย ไ ด ้ แ ก ่
(Preparedness) การเผชิญเหตุ (Response) 1) การบรหิ ารจดั การทรพั ยากรนำ้� 2) การวางแผน
จนถึงการฟื้นฟู (Recovery) ด�ำเนินการโดยน�ำ การใชป้ ระโยชนท์ ด่ี นิ และ 3) การบรหิ ารจดั การ
มาตรการใชโ้ ครงสรา้ ง (Structural measures) ความเส่ียง เป็นการเพ่ิมการใช้ประโยชน์จาก
และมาตรการไม่ใชโ้ ครงสรา้ ง (non-Structural ทรี่ าบนำ้� ทว่ ม (flood plain) และลดความสญู เสยี
measures) มาใชจ้ ดั การอทุ กภยั การดำ� เนนิ งาน ชีวิตจากอุทกภัย โดยใช้มาตรการโครงสร้าง
ไม่ได้จ�ำกัดอยู่ที่ฐานทรัพยากรของชุมชน (structural measures) ร่วมกับมาตรการไม่ใช้
แต่เป็นการให้ชุมชนวิเคราะห์ทรัพยากรท่ีมีอยู่ โครงสรา้ ง (non-structural measures) เพอื่ จดั การ
ใ น ก า ร ว า ง แ ผ น ร ะ ด ม ท รั พ ย า ก ร ท่ี จ� ำ เ ป ็ น อทุ กภัยอยา่ งเหมาะสม2

1 เรยี บเรยี งโดย ดร.สัญญา นามี และนางสาวสุกัญญา แก้วเรอื ง กองมาตรการป้องกันสาธารณภยั กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภยั
2 World Meteorological Organization, The IFM approach [ออนไลน]์ จาก Associated Programme on Flood Management
เวบ็ ไซต์ : http://www.floodmanagement.info/
(สืบค้นข้อมูล : 9 มกราคม 2564)

44 วารสารดำ�รงราชานุภาพ

ภาพท่ี 1 แนวคดิ การจดั การอทุ กภยั อยา่ งบรู ณาการ (IFM) สกู่ ารจดั การอทุ กภยั โดยอาศยั ชมุ ชนเปน็ ฐาน
(CBFM) ประยุกต์จาก : https://www.floodmanagement.info/apfm-concept/

การน�ำแนวคิดการจัดการอุทกภัย ในชุมชนและเพิ่มทักษะโดยการฝึกปฏิบัติ
อยา่ งบรู ณาการ (IFM) มาปรบั ใชใ้ นการดำ� เนนิ งาน ใหแ้ กค่ นในชมุ ชน สามารถจดั การรบั มอื กบั ภยั พบิ ตั ิ
ต า ม ภ า ร กิ จ ข อ ง ก ร ม ป ้ อ ง กั น แ ล ะ บ ร ร เ ท า ไดด้ ว้ ยตนเอง เปน็ การเสรมิ สรา้ งศกั ยภาพชมุ ชน
สาธารณภัย โดยต่อยอดจากการจัดการ และทอ้ งถน่ิ ใหเ้ กดิ ความเขม้ แขง็ และสรา้ งเครอื ขา่ ย
ความเสี่ยงจากภัยพิบัติโดยอาศัยชุมชนเป็นฐาน ในการปอ้ งกนั และบรรเทาสาธารณภยั ของชมุ ชน
(Community Based Disaster Risk Management เพ่ือน�ำไปสู่การเป็นชุมชนปลอดภัยท่ีย่ังยืน
: CBDRM) ซึ่งหมายถึง การให้ชุมชนเป็น ตลอดไป3 ซง่ึ การผสมผสาน IFM และ CBDRM
ศูนย์กลางในการด�ำเนินการป้องกัน แก้ไข สู่การพัฒนาโครงการการจัดการอุทกภัย
บรรเทา ฟ้ืนฟจู ากภัยพบิ ัติ โดยชุมชนมสี ่วนรว่ ม โดยอาศัยชุมชนเป็นฐาน (CBFM) ได้มี
ในการวางแผน ตัดสินใจ ก�ำหนดแนวทาง การพจิ ารณาขอบเขตการดำ� เนนิ งานใหส้ อดคลอ้ ง
แกป้ ญั หาและบรหิ ารจดั การภยั โดยใชท้ รพั ยากร ทง้ั ขอบเขตพนื้ ทลี่ มุ่ นำ�้ และขอบเขตการปกครอง
และบุคลากรในชุมชน มีจุดมุ่งหมายที่ส�ำคัญ โดยวางแผนด�ำเนินโครงการ CBFM ในระดับ
คือ ลดความเส่ียงภัยของชุมชน และเพิ่มขีด ลมุ่ นำ�้ สาขา รายจงั หวดั เพอื่ ใหเ้ กดิ ความคลอ่ งตวั
ความสามารถให้คนในชุมชน ด้วยการจัดระบบ ในการบรหิ ารจดั การ
องค์ความรู้/ภูมิปัญญาชาวบ้านที่มีอยู่แล้ว

3กรมป้องกนั และบรรเทาสาธารณภัย. (2561). ค่มู อื การจดั การภัยพิบัตสิ �ำ หรบั ประชาชน. กรงุ เทพมหานคร: ศูนย์ส่อื และสง่ิ พิมพแ์ ก้ว
เจ้าจอม มหาวิทยาลยั ราชภัฏสวนสุนันทา.

วารสารด�ำ รงราชานุภาพ 45

 ก ารดำ� เนนิ งานโครงการการจดั การ  ส�ำรวจและจัดท�ำแผนท่ีภูมิประเทศ
อทุ กภยั โดยอาศยั ชมุ ชนเปน็ ฐาน (CBFM) แผนทกี่ ารใชป้ ระโยชนท์ ด่ี นิ สำ� รวจหนา้ ตดั ลำ� นำ้�
และอน่ื ๆ ประกอบการวางแผน ออกแบบโครงสรา้ ง
คือ การเตรียมความพร้อมให้กับชุมชน ป้องกันและลดความเสี่ยงอุทกภัย รวมทั้ง
เสี่ยงอุทกภัย โดยศึกษาส�ำรวจพื้นที่ วิเคราะห์ ป ร ะ ก อ บ ก า ร วิ เ ค ร า ะ ห ์ แ บ บ จ� ำ ล อ ง ท า ง
ประเมินความเสี่ยง จัดกิจกรรมการมีส่วนร่วม คณิตศาสตร์ด้านอทุ กวทิ ยา
ให้ชุมชนทราบว่า ในแต่ละช่วงของการจัดการ  จัดกิจกรรมการมีส่วนร่วมในการ
ภยั พบิ ตั ิ ตอ้ งปฏบิ ตั ติ นอยา่ งไร สง่ เสรมิ การปรบั ตวั ประเมินและวิเคราะห์ความเส่ียงอุทกภัย
ต่ออุทกภัย ร่วมจัดท�ำแผนการจัดการอุทกภัย ด�ำเนินการให้ความรู้แก่ประชาชนในชุมชน
ชุมชน และน�ำผลการศึกษาวิเคราะห์ประเมิน เส่ียงอุทกภัย ในเรื่องการจัดการความเสี่ยง
ความเส่ียงมาจัดท�ำแผนงานโครงการป้องกัน อุทกภัยชุมชนและร่วมประเมิน และวิเคราะห์
และบรรเทาอุทกภัยโดยใช้โครงสร้างและไม่ใช้ ความเสี่ยง ร่วมวางแผนเตรียมความพร้อม
โครงสรา้ ง โดยมขี ้นั ตอนการด�ำเนนิ งาน ดังน้ี รับมือ แผนการจัดการอุทกภัยชุมชน ก�ำหนด
 วางแผนการปฏบิ ตั งิ าน การเกบ็ ขอ้ มลู จุดปลอดภัยเบ้ืองต้น เก็บข้อมูลความต้องการ
การด�ำเนินกิจกรรมในพ้ืนท่ี ข้อมูลเบ้ืองต้น ในการแก้ปัญหา
ขอบเขตการปกครอง ขอบเขตลุ่มน�้ำสาขา  วิเคราะห์ผลข้อมูลจากการลงพ้ืนท่ี
ขอ้ มลู แหลง่ นำ�้ และทศิ ทางการไหล ฯลฯ ในพนื้ ท่ี ส�ำรวจ และจดั กิจกรรมการมีสว่ นร่วม ขอบเขต
เสี่ยงอุทกภัยเปา้ หมาย ลุ่มน้ำ� สาขา รายจงั หวัด ทถ่ี กู นำ�้ ทว่ ม และระดบั ความสงู ของพนื้ ทนี่ ำ�้ ทว่ ม
 จัดประชุมเพื่อประชาสัมพันธ์ เพื่อก�ำหนดแผนงาน แนวทางการแก้ไขปัญหา
โครงการและด�ำเนินกิจกรรมสร้างวิสัยทัศน์ร่วม การจัดการอุทกภัยท่ีเหมาะสมมีความเป็นไปได้
ในการจัดการอุทกภัย เพ่ือแจ้งให้ทราบถึง ตามบริบทของพื้นท่ีและชุมชน สอดคล้องกับ
การดำ� เนนิ งานในพนื้ ที่ และกำ� หนดทศิ ทางหรือ สภาพแวดล้อม ลักษณะทางภูมิศาสตร์ ข้อมูล
เป้าหมายร่วมในการจัดการอุทกภัย ความลอ่ แหลม และความเปราะบางตอ่ อุทกภยั
 ลงพน้ื ทเี่ กบ็ ขอ้ มลู ประเมนิ ความเสย่ี ง รวมท้ังการประเมินโครงสร้างอาคาร บ้านเรือน
และความเปราะบางต่ออุทกภัย รายหมู่บ้าน สถานทต่ี า่ ง ๆ ทง้ั ของภาครฐั และภาคประชาชน
(โดยรวบรวมขอ้ มลู ความลอ่ แหลม ความเปราะบาง ทต่ี ั้งอย่ใู นเขตน�้ำทว่ ม
ศักยภาพ ข้อมูลสภาพแวดล้อม ทัศนคติ
สภาพเศรษฐกจิ สงั คม ฯลฯ)

46 วารสารด�ำ รงราชานุภาพ 37
37

การป้องกนั (Prevention) การเตรียมความพร้อม (Preparedness)

 มาตรการใชโ้ ครงสรา้ ง • ประเมนิ ความเส่ยี งและความเปราะบาง
ก าโครรปง้อสงรก้าันงป(้อPงrกeันvนe้ำ� nทtว่ioมn)
 เมสารติมรคกาวราใมชแโ้ คขรง็ งแสกรา้รง่ ใหอ้ าคารส่ิงปลกู สรา้ ง •••••••กฝรสวปสวาะารกึ ารรรบงา้จง้าะเแงบําแงตเคผมลสคผรวนนิอวังนียาจเางคจกมมมสัดวัดตตตถกคากกรมราาวาะาะนรเราหสรหคกคณม่ยีนนววางพักกัา์แราแมณมลรลเเะอ้ะ์สสแคม่ียยี่ จวงงง้าออ(เมPทุตทุ เrกอืกปeภนภรpยัาอัยะชaทุชบมุrุมกาeชภชงนdัยนness)
 ม กามขต�ำาโขเ้อสคหตรอ้ตรรกรนติมกงกกาดสคลาลรรวพรงงไา้าไ้นืมงมมหหปท่ใแ่ใรรอูชชขือี่รืองโ้็ง้โกบักคกแคฎนัรนรฎรเงนงกำ�้งเสใา้กณ/หสรทณอ้้าฑรกว่ งาา้์รมาฑคว่งราร์มแร่วกสบมันิ่งง่ กขปปอลันนังกู ขชคสอมุ รวชง้าาชนงมมุ เชสน่ียง
• ฝึกจาลองสถานการณ์
กาหนดพน้ื ท่ีรบั น้า/ การแบง่ ปนั ความเสีย่ ง • ระบบสังเกตการณแ์ ละแจ้งเตือนอุทกภยั

การฟ้นื ฟู (Recovery) การเผชิญเหตุ (Response)

• การฟื้นฟูระยะสน้ั • การเฝา้ ระวังอุทกภัย

• กฟาืน้ รฟฟกู า้ืนรฟดาํู (รRงชeวี cติ oขvอeงปrรyะ)ชาชนใหก้ ลบั สู่ภาวะปกติ •••ก••ปปอกปาพฏอ้ ารฏงบิยรเบิกเพผตั ฝตัันติไช้าิตโปารคญิายมะมรวงัแเงแพหังผสผอ้นืตรนนุทา้ทกุกกง(ีป่าาภRพรรลยัeน้ืจจอsัดฐัดดpากกภนาาoยั รรสnทออาํ s่ชีทุุทคeมุกัญก)ภชภยันัยชกชุมาํมุ ชหชนนด

• •ฟกน้ื าฟรูบฟรน้ื กิ ฟาูระขยน้ั ะพสนื้ั ฐานและเศรษฐกิจชุมชน ••บปร้อิหงากรันจโัดคกรางสรศรา้นู งยพพ์ นื้ กั ฐพานิงสาคัญ
• การ•ฟฟื้น้ืนฟฟูรกะายรดะยารางวชีวิตของประชาชนให้กลับสู่ภาวะปกติ ••ปอรพะยเมพินไปควยางั พมเน้ื สทยี ่ีปหลาอยดแภลยัะทคช่ีวุมามชตนอ้กงากหานรดฉกุ เฉนิ
• ก•ารฟกนื้ ่อฟสูบรร้ากิงโาครรขงั้นสพรื้นา้ ฐงพานนื้ แฐลาะนเทศ่ีเรสษยี ฐหกาิจยชุมชน ••รบะรดิหมาทรรจัพดั ยกากรศรในู หยค้พ์ วักาพมิงชว่ ยเหลอื บรรเทาทุกข์
•ฉปุกรเะฉเนิมินความเสยี หายและความต้องการฉกุ เฉิน
•(โกดายรปฟรื้นะฟชาูรชะยนะรย่วามวตัดสนิ ใจให้เกดิ การกอ่ สรา้ งใหม่ • ระดมทรัพยากรใหค้ วามชว่ ยเหลอื บรรเทาทุกข์
ท•่ดี กี าวร่ากเด่อมิสร(า้BงuโคildรงสBรa้าcงkพBืน้ eฐtาtนeทr)ีเ่)สียหาย
ฉุกเฉิน
(โดยประชาชนร่วมตดั สนิ ใจให้เกดิ การก่อสรา้ งใหม่
ทดี่ กี ว่าเดมิ (Build Back Better))

ภาพท่ีภ2ากพาทรดี่ 2ําเนกินากรจิดก�ำรเรนมินCกBิจFกMรรโมดยCสBอFดMแทรโดกหยลสกัอปดฏแบิ ทัตริขกอหงชลมุักชปนฏในิบแัตตขิ ล่ อะงชชว่ ุมงขชอนงใกนารแจตัด่ลกะาชรภ่วยังพบิ ตั ิ
ภาพท่ี 2 การดาเนินกิจกรรม CBFM โดยขสอดงกแทารรกจหดั ลกักาปรฏภิบยั ัตพิขิบองตั ชิ ุมชนในแต่ละชว่ งของการจดั การภัยพบิ ัติ

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 47

 น�ำเข้าข้อมูลเชิงพ้ืนที่เพ่ือสร้าง ชุมชนแต่ละฝ่าย การเตรียมสถานท่ี/ทรัพยากร
เปน็ แผนทส่ี ารสนเทศภมู ศิ าสตร์ (GIS) ใชส้ ำ� หรบั การปกป้องโครงสร้างพื้นฐานส�ำคัญ การอพยพ
การจดั การรว่ มกบั แผนทเ่ี สย่ี งภยั ทสี่ รา้ งโดยชมุ ชน อย่างปลอดภัย การบริหารจัดการศูนย์พักพิง
รวมทั้งท�ำการวิเคราะห์ร่วมกับแบบจ�ำลอง การจดั ทำ� บญั ชใี หก้ ารชว่ ยเหลอื และการประเมนิ
ทางคณิตศาสตร์ด้านอุทกวิทยา เพ่ือศึกษา ความเสียหายและความต้องการฉุกเฉิน การให้
และคาดการณ์ลักษณะน้�ำท่วมที่เกิดขึ้นในพื้นที่ ความช่วยเหลือบรรเทาทุกข์ และการให้ความรู้
ส� ำ ห รั บ ใ ช ้ ว า ง แ ผ น แ ล ะ ก� ำ ห น ด ม า ต ร ก า ร ในเร่ืองการปรับตัวและการเผชิญเหตุอุทกภัย
ในการจัดการตอ่ ไป เช่น ปรับระยะเวลาการเพาะปลูกพืชเพื่อให้
 ศึกษา วิเคราะห์ และออกแบบ เ ก็ บ เ ก่ี ย ว ผ ล ผ ลิ ต ก ่ อ น ช ่ ว ง ที่ เ กิ ด อุ ท ก ภั ย
โครงสร้างป้องกันอุทกภัยที่เหมาะกับพ้ืนที่ ปรบั โครงสรา้ งบา้ น/สรา้ งบา้ นใตถ้ นุ สงู /ยกระดบั
และออกแบบมาตรการในการจัดการโดยไม่ใช้ พื้นบ้านให้สูงข้ึน ให้ข้อมูลระดับน้�ำท่วม
โครงสรา้ ง พรอ้ มทงั้ กำ� หนดจดุ อำ� นวยความสะดวก ของแตล่ ะชมุ ชน ปรับวัสดุหนา้ ตา่ งประตจู ากไม้
ศนู ยพ์ กั พงิ จดุ ระดมทรพั ยากรเตรยี มความพรอ้ มตา่ ง ๆ ท่ีถูกน�้ำท่วมเสียหายเป็นเหล็กหรือวัสดุอื่น
จุดติดตง้ั อุปกรณ์ เครื่องมือส�ำหรบั เตอื นภยั หรือ ซึ่งทนทานต่อน�้ำท่วม ชุมชนน้�ำท่วมขังนาน
เฝา้ ระวงั อทุ กภยั ระดบั ชมุ ชน เชน่ เสาวดั ระดบั นำ�้ ส่งเสริมการเดินทางด้วยเรือ สร้างแนวคันดิน
ในทางน้�ำหลาก จุดต้ังเครื่องวัดน�้ำฝน หมุด กนั น้�ำท่วมบา้ นเรือน และมาตรการอื่น ๆ ข้นึ กับ
หรือป้ายสัญลักษณ์บอกระดับและขอบเขต การวเิ คราะห์ ความเหมาะสมและความเปน็ ไปได้
น้�ำท่วม สะพานช่ัวคราวติดต้ังช่วงน�้ำท่วม ในการปฏิบัติ ก�ำหนดพื้นที่ปลอดภัยส�ำหรับ
แนวทำ� คนั ดนิ เขตพนื้ ทวี่ างกระสอบทรายปอ้ งกนั เปน็ ศนู ยพ์ กั พิงชว่ั คราว จดุ รองรบั ปศุสัตว์ ฯลฯ
นำ้� ท่วมเขา้ พืน้ ที/่ อาคารสถานท่ีสำ� คัญ ซ่ึงผลที่ได้จากกิจกรรมน้ี คือ มาตรการและ
 จั ด กิ จ ก ร ร ม ก า ร มี ส ่ ว น ร ่ ว ม แผนการจัดการอุทกภัยท่ีเหมาะสม ซึ่งชุมชน
ในการตดั สนิ ใจคดั เลอื กมาตรการจดั การอทุ กภยั และหนว่ ยงานในพนื้ ทใ่ี หก้ ารยอมรบั รวมทงั้ ทราบ
ที่เหมาะสมกับบริบทของชุมชนและส่งเสริม บทบาทมีความพร้อมในการเตรียมการรับมือ
การปรับตัวต่ออุทกภัย ร่วมกันตัดสินใจ และสามารถประเมินทรัพยากรท่ีจ�ำเป็นในพ้ืนท่ี
ในมาตรการตา่ ง ๆ และรว่ มกำ� หนดจดุ ในการตดิ ตงั้ สำ� หรบั เผชิญเหตุอุทกภัย
ป้ายสัญลักษณ์เตือนภัย/อ�ำนวยความสะดวก
และจดุ ตดิ ตงั้ อปุ กรณต์ า่ ง ๆ การใหค้ วามรใู้ นเรอ่ื ง
การเผชิญเหตุฉุกเฉิน การเตรียมการหรือ
การปฏบิ ตั ติ นเมอื่ เกดิ สถานการณ์น�้ำท่วม ไดแ้ ก่
การปฏิบัติตนเพื่ออยู่รอดในช่วงน้�ำท่วมระดับ
ครัวเรือน การเฝ้าระวังอุทกภัยของชุมชน
การปฏิบัติตามแผนการจัดการอุทกภัยชุมชน
บทบาทหนา้ ทข่ี องคณะกรรมการจดั การอทุ กภยั

48 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

ภาพที่ 3 ปา้ ยสัญลักษณ์แสดงแผนท่เี สน้ ทางการอพยพหนีภยั นำ้� ทว่ ม
อำ� เภอกาญจนดิษฐ์ จงั หวัดสุราษฎร์ธานี

 ติดต้ังป้ายและอุปกรณ์เกี่ยวกับ เกิดความระมัดระวัง รู้เส้นทางการอพยพ
การเตือนภัยเฝ้าระวังอุทกภัยในพื้นที่ตามจุดที่มี ทป่ี ลอดภยั ขนของขนึ้ ทสี่ งู ใหพ้ น้ จากระดบั นำ�้ ทว่ ม
การวเิ คราะหค์ วามเหมาะสมระหวา่ งนกั วชิ าการ ในอดีต จากป้ายสัญลักษณ์และอุปกรณ์
กับประชาชนในพื้นท่ีแล้ว เป็นการสร้าง เกี่ยวกับการเตือนภัยเฝ้าระวังอุทกภัย ส่งเสริม
ความตระหนักให้กับประชาชนในพ้ืนที่เสี่ยง ใหเ้ กดิ ความปลอดภัยจากอทุ กภัย
และเสรมิ สรา้ งการมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชนประชาชน

ภาพที่ 4-5 ป้ายสญั ลกั ษณบ์ อกเส้นทางการอพยพ
และทีต่ ัง้ ศูนยพ์ กั พงิ ชว่ั คราว

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 49

l11 ส�ำรวจออกแบบโครงสร้างป้องกัน l13 ฝึกซ้อมแผนการจัดการอุทกภัย
และบรรเทาอทุ กภยั ทส่ี ำ� คญั ซงึ่ ไดผ้ า่ นกระบวนการ ระดับอำ� เภอ โดยแบง่ เปน็ 2 ช่วง คอื
มีส่วนร่วมและพิจารณาจากประชาชนในพื้นท่ี - ช่วงท่ี 1 ฝึกซ้อมแผนบนโต๊ะ
จากกิจกรรมการมีส่วนร่วมในการตัดสินใจแล้ว (Table Top Exercise) กลุ่มเป้าหมาย คือ
ซึ่งประชาชนมีความต้องการ เห็นด้วยว่า ตัวแทนหน่วยงานในพื้นท่ี ซึ่งมีบทบาทหน้าท่ี
โครงการหรือมาตรการน้ัน ๆ สามารถ ท่ีเก่ียวข้อง ผู้น�ำและตัวแทนชุมชน (ตัวแทน
แกไ้ ขปญั หานำ้� ทว่ มได้ เป็นพื้นท่ที ่ีดำ� เนนิ การได้ คณะกรรมการจัดการอุทกภัยชุมชน) ตัวแทน
ไม่ติดปัญหาด้านกรรมสิทธ์ิหรือเป็นพ้ืนที่ป่าไม้ เอกชนที่เก่ียวข้อง ร่วมซ้อมแผนโดยจ�ำลอง
และนักวิชาการได้ท�ำการวิเคราะห์แล้วว่า สถานการณ์และวิเคราะห์บทบาทหน้าที่
มีความเหมาะสมกับสภาพพ้ืนท่ี แก้ไขปัญหา ของแตล่ ะกลมุ่ เพอ่ื ทำ� ความเขา้ ใจและเตรยี มการ
หรอื ลดผลกระทบได้จริง ส�ำหรบั การฝึกซ้อมปฏบิ ัตเิ ผชญิ สถานการณ์
l12 ปรับปรุงข้อมูลแผนที่สารสนเทศ - ช่วงท่ี 2 ฝึกซ้อมปฏิบัติเผชิญ
ภมู ศิ าสตร์ (GIS) โดยเชอื่ มโยงชดุ ขอ้ มลู มาตรการ สถานการณ์ (Operational-based Exercise)
ในการจัดการอุทกภัย และการก�ำหนดจุด กลุ่มเป้าหมาย คือ หน่วยงานในพ้นื ทีท่ ่เี กีย่ วข้อง
ปลอดภยั หรอื อำ� นวยความสะดวกในการจดั การ ผ้นู ำ� ชมุ ชน คณะกรรมการจัดการอุทกภยั ชมุ ชน
ขอบเขตพ้ืนท่ีน�้ำท่วม ค่าระดับน�้ำท่วม (Base ประชาชน ตวั แทนภาคเอกชนทเี่ กยี่ วขอ้ ง รว่ มซอ้ ม
Flood Elevations) จุดเปราะบางท่ีต้องให้ การเฝ้าระวัง แจ้งเตือนภัย ซ้อมการอพยพ
ความส�ำคัญ จุดติดตั้งป้ายสัญลักษณ์ จุดติดต้ัง การให้ความชว่ ยเหลอื การบัญชาการ การระดม
เคร่ืองมือ/อุปกรณ์ ในการเฝ้าระวังอุทกภัย ทรัพยากร การเตรียมศูนย์พักพิง การบันทึก
ในพ้ืนที่ และเส้นทางการอพยพ ส�ำหรับใช้เป็น ข้อมูล/การท�ำบัญชีให้การช่วยเหลือ รวมถึง
ขอ้ มลู อ้างองิ ในการจดั การอทุ กภัย การประเมินความต้องการและความเสียหาย
ฉบั พลนั ทนั ที ตามแผนการจดั การอทุ กภยั ชมุ ชน

ภาพท่ี 6 การฝกึ ซ้อมแผนบนโต๊ะ โครงการ CBFM อำ� เภอกาญจนดิษฐ์ จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี

50 วารสารด�ำ รงราชานุภาพ

l14 จัดประชุมสรุปผลการด�ำเนินงาน  ชมุ ชน จะได้มคี ณะกรรมการจดั การ
โครงการการจัดการอุทกภัยโดยอาศัยชุมชน อุ ท ก ภั ย ชุ ม ช น ซ่ึ ง เ ป ็ น ผู ้ ป ร ะ ส า น ง า น ห ลั ก
เป็นฐาน (CBFM) น�ำเสนอสรุปผลการศึกษา ในการดำ� เนนิ กจิ กรรม ไดแ้ ผนในการจดั การอทุ กภยั
ทงั้ หมดของโครงการวา่ ไดอ้ ะไรบา้ ง ลกั ษณะนำ้� ทว่ ม ระดับชุมชน ได้มีการด�ำเนินงานปรับภูมิทัศน์/
เป็นอย่างไร มาตรการการจัดการท่ีเหมาะสม เตรียมพื้นท่ี/เส้นทาง/สภาพทางกายภาพ
ระดับน�้ำท่วม (Base Flood Elevations) ของพ้ืนที่ให้เอ้ือต่อการเตรียมความพร้อมรับภัย
ของแต่ละพ้ืนที่ชุมชน และหน่วยงานในพื้นที่ เชน่ ปา้ ยสญั ลกั ษณ์ ปา้ ยแสดงเสน้ ทางการอพยพ
มแี ผนการรับมอื อย่างไร การกำ� หนดพนื้ ทปี่ ลอดภยั ศนู ยพ์ กั พงิ ประจำ� ชมุ ชน
 สง่ิ ทีไ่ ดจ้ ากการด�ำเนินโครงการการจัดการ บัญชีข้อมูลการติดต่อ คลังพัสดุอุปกรณ์เตรียม
อุทกภยั    ความพร้อมอุทกภัย แผนที่ความเส่ียงอุทกภัย
โครงการการจดั การอทุ กภยั โดยอาศยั ชมุ ชน โครงสร้างในการป้องกันและบรรเทาอุทกภัย
เป็นฐาน (CBFM) เป็นการด�ำเนินการแก้ปัญหา ท่ีเหมาะกับสภาพพ้ืนท่ี รวมทั้งแผนการจัดการ
ให้กับชุมชนเส่ียงอุทกภัย นอกจากจะได้ อทุ กภยั ของชมุ ชน เพอ่ื ใหช้ มุ ชนมกี ารดำ� เนนิ การ
ความร่วมมือจากประชาชนและฉันทามติ ตามแผนอยา่ งต่อเนือ่ ง
จากชมุ ชนแลว้ ยงั เกดิ ประโยชนต์ อ่ การปฏบิ ตั งิ าน  หน่วยงานภาครัฐ มีเครือข่าย
ดา้ นการลดความเสยี่ งจากภยั พบิ ตั ใิ นระดบั ตา่ ง ๆ ประชาชนและหน่วยงานในการจัดการอุทกภัย
ดังนี้ และด้านที่เก่ียวข้อง มีแผนเตรียมความพร้อม
 ประชาชน จะไดร้ บั ความรู้ ไดแ้ นวทาง รองรับการจัดการอุทกภัยที่สอดรับกับแผน
การปฏิบัติที่เหมาะสม ในการรับมืออุทกภัย การจัดการอุทกภัยของชุมชน และมีแผนงาน
ความรู้ในการปรับตัวเพื่อให้อยู่รอดได้ในภาวะ หรือมาตรการที่ใช้โครงสร้างเพ่ือการป้องกัน
อุทกภัย มีความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน และบรรเทาอทุ กภยั จากการศกึ ษาวเิ คราะหพ์ นื้ ที่
เพิ่มขน้ึ เสี่ยงมีแผนการจัดการอุทกภัยของชุมชนท่ีไม่ใช้
โครงสร้าง และไดแ้ นวทางการปรบั ปรุงกจิ กรรม
ให้เหมาะสมกับชุมชน ในการเผชิญอุทกภัย
ในอนาคต

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 51

 ในระดบั ประเทศ การจดั การอทุ กภยั ความปลอดภัยมากขึ้น ขับเคล่ือนตัวชี้วัด
โดยอาศัยชุมชนเป็นฐาน (CBFM) เป็นการลด ท้ังการลดความเส่ียงจากภัยพิบัติ (Sendai
ความเสี่ยงจากภัยพิบัติ ถ้าสามารถขยาย Framework Indicators) และสนับสนุนต่อ
การด�ำเนินงานได้ครอบคลุมพ้ืนท่ีเสี่ยงอุทกภัย การบรรลเุ ปา้ หมายการพฒั นาอยา่ งยง่ั ยนื (SDGs
ทวั่ ประเทศ จะเปน็ การชว่ ยเพมิ่ จำ� นวนประชาชน Goals) ที่เก่ียวข้องได้ ทั้งในด้านการลดจ�ำนวน
ชุมชนที่มีศักยภาพในการรับมือหรือปรับตัว ผู้เสียชีวิต จ�ำนวนผู้ได้รับผลกระทบ และเพิ่ม
ใหส้ ามารถดำ� รงชวี ติ อยกู่ บั ภยั พบิ ตั ไิ ด้ หนว่ ยงาน แผนงานเตรยี มความพรอ้ มในการจดั การภยั พบิ ตั ิ
มีมาตรการที่ใช้โครงสร้างในการป้องกันอุทกภัย ของชมุ ชนและหนว่ ยงานที่เก่ยี วขอ้ ง
ที่เหมาะสมกับบริบทของพื้นท่ี ส่งผลให้มี

ภาพท่ี 7 เครือข่ายภาครัฐและประชาชนโครงการ CBFM อ�ำเภออบุ ลรัตน์ จังหวัดขอนแก่น

 CBFM สนับสนุนการบรรลุเป้าหมาย ความรุนแรงเพิ่มขึ้นและแปรปรวนเนื่องจาก
การพฒั นาท่ยี ่งั ยนื (SDGs) อยา่ งไร การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศ ซ่ึงการ
การจัดการอุทกภัยโดยอาศัยชุมชน ด�ำเนินงานการจัดการอุทกภัยโดยอาศัยชุมชน
เป็นฐาน (CBFM) เป็นการด�ำเนินงานเพ่ือลด เป็นฐานและใช้เป็นองค์ประกอบเล็ก ๆ ในการ
ความเสี่ยงจากสาธารณภัย (Disaster Risk ลดความเส่ียงภัย และมุ่งเน้นให้ประชาชนมี
Reduction : DRR) ตอบสนองกรอบเซนได ความปลอดภยั มสี ว่ นชว่ ยตอบสนองตอ่ เปา้ หมาย
(Sendai Framework) มงุ่ เนน้ การลดความเสย่ี ง การพัฒนาอย่างยง่ั ยืน4 ดงั น้ี
จากอุทกภัย ซ่ึงเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติ

4 UNISDR, SDGs with Targets related to Disaster Risk [ออนไลน์] จาก Prevention Web เวบ็ ไซต์ : https://www.preven-
tionweb.net/sendai-framework/sdg/target
(สืบค้นข้อมลู : 10 มกราคม 2564)

52 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

เปา้ หมายท่ี 1: ข จั ด ค ว า ม ทนน�้ำ การเพาะปลูกและเก็บเก่ียวผลผลิต
ยากจนทุกรูปแบบในทุกพ้ืนที่ ทางการเกษตรก่อนช่วงท่ีจะเกิดอุทกภัย
(End poverty in all its forms การเก็บถนอมอาหาร และการเตรียมพ้ืนที่
everywhere) เพือ่ สำ� รองเกบ็ อาหารไวบ้ รโิ ภคยามฉุกเฉิน
เป้าประสงค์ที่ 1.5 ภายในปี เปา้ หมายท่ี 6 : สรา้ งหลกั ประกนั
พ.ศ. 2573 สร้างภูมติ ้านทานและลดการเปิดรบั ว ่ า จ ะ มี ก า ร จั ด ใ ห ้ มี น้� ำ
และความเปราะบางต่อเหตุรุนแรงที่เกี่ยวข้อง และสุขอนามัยส�ำหรับทุกคน
กับภูมิอากาศและภัยพิบัติทางเศรษฐกิจ สังคม และมกี ารบรหิ ารจดั การทย่ี งั่ ยนื
และสง่ิ แวดลอ้ มใหก้ บั ผทู้ ย่ี ากจนและอยใู่ นสภาวะ (Ensure availability and sustainable
เปราะบาง management of water and sanitation for all)
CBFM เป็นการด�ำเนินงาน เป้าประสงค์ที่ 6.6 ปกป้อง
ใ ห ้ ค ว า ม รู ้ ป ร ะ ช า ช น ใ น ก า ร จั ด อุ ท ก ภั ย และฟื้นฟูระบบนิเวศ ท่ีเก่ียวข้องกับแหล่งน้�ำ
มีส่วนช่วยสร้างเสริมศักยภาพประชาชน รวมถงึ ภเู ขาปา่ ไม้ พนื้ ทชี่ มุ่ นำ�้ แมน่ ำ้� ชนั้ หนิ อมุ้ นำ�้
ในการรบั มอื กบั สถานการณอ์ ทุ กภยั ลดความเปราะบาง และทะเลสาบ ภายในปี พ.ศ. 2563
และหลีกเลี่ยงความล่อแหลมจากภัยพบิ ัติ CBFM เป็นการด�ำเนินงาน
เปา้ หมายที่ 2 : ยตุ คิ วามหวิ โหย ผ ่ า น ก ร ะ บ ว น ก า ร มี ส ่ ว น ร ่ ว ม ข อ ง ชุ ม ช น
บรรลุความมั่นคงทางอาหาร เปดิ โอกาสใหป้ ระชาชนในพนื้ ทเี่ สย่ี งไดร้ วมกลมุ่ กนั
แ ล ะ ย ก ร ะ ดั บ โ ภ ช น า ก า ร วิเคราะห์และวางมาตรการแก้ไขปัญหาในระดับ
และส่งเสริมเกษตรกรรม ชุมชน ท้ังการปกป้องฟื้นฟูแหล่งน้�ำ มุ่งเน้น
ทย่ี ง่ั ยนื (End hunger, achieve food security การจัดการน้�ำในภาวะวกิ ฤต
and improved nutrition and promote เปา้ หมายท่ี 11 : ท�ำให้เมือง
sustainable agriculture) และการต้ังถ่ินฐานของมนุษย์
เปา้ ประสงคท์ ่ี2.4สรา้ งหลกั ประกนั มีความครอบคลุม ปลอดภัย
วา่ จะมรี ะบบการผลติ อาหารทย่ี งั่ ยนื และดำ� เนนิ การ มี ภู มิ ต ้ า น ท า น แ ล ะ ย่ั ง ยื น
ตามแนวปฏิบัติทางการเกษตรมีภูมิคุ้มกัน (Make cities and human settlements
ที่จะเพ่ิมผลิตภาพและการผลิต ซึ่งจะช่วยรักษา inclusive, safe, resilient and sustainable)
ระบบนเิ วศ เสรมิ ขดี ความสามารถในการปรบั ตวั เป้าประสงค์ที่ 11.5 ลดจำ� นวน
ตอ่ การเปลย่ี นแปลงสภาพภมู อิ ากาศ ภาวะอากาศ การตายและจ�ำนวนคนที่ได้รับผลกระทบ
รุนแรง ภัยแล้ง อุทกภัยและภัยพิบัติอื่น ๆ และลดการสญู เสยี โดยตรงทางเศรษฐกจิ ทเ่ี กย่ี วกบั
และจะชว่ ยพฒั นาทด่ี นิ และคณุ ภาพดนิ อยา่ งตอ่ เนอื่ ง ผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศของโลก
ภายในปี พ.ศ. 2573 ทเ่ี กดิ จากภยั พบิ ตั ิ ซงึ่ รวมถงึ ภยั พบิ ตั ทิ เ่ี กย่ี วกบั นำ้�
CBFM มีการน�ำเสนอแนวทาง โดยมงุ่ เปา้ ปกปอ้ งคนจนและคนทอี่ ยใู่ นสถานการณ์
ในการปรบั ตวั รบั มอื อทุ กภยั ใหป้ ระชาชนในพนื้ ที่ ทีเ่ ปราะบาง ภายในปี พ.ศ. 2573
เสยี่ งอทุ กภยั รบั ทราบ เชน่ การวางแผนการปลกู พชื

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 53

เป้าประสงค์ท่ี 11.b ภายในปี เปา้ หมายท่ี 13 : เร่งต่อสู้กับ
พ.ศ. 2563 เพิ่มจ�ำนวนเมืองและกระบวนการ ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ส ภ า พ
ต้ังถ่ินฐานของมนุษย์ท่ีเลือกใช้และด�ำเนินการ ภูมิอากาศและผลกระทบ
ตามนโยบายและแผนท่ีบูรณาการเพื่อน�ำไปสู่ ทเ่ี กดิ ขน้ึ (Take urgent action
ความครอบคลุม ความมีประสิทธิภาพการใช้ to combat climate change and its impacts)
ทรัพยากร การลดผลกระทบและปรับตัวต่อ เปา้ ประสงคท์ ่ี 13.1 เสรมิ ภมู ติ า้ นทาน
การเปล่ียนแปลงสภาพภูมิอากาศมีภูมิตา้ นทาน และขีดความสามารถในการปรับตัวต่ออันตราย
ต่อภัยพิบัติ และให้พัฒนาและด�ำเนินการ และภยั พบิ ตั ทิ างธรรมชาตทิ เี่ กยี่ วขอ้ งกบั ภมู อิ ากาศ
ตามการบรหิ ารความเสย่ี งจากภยั พบิ ตั แิ บบองคร์ วม ในทกุ ประเทศ
ในทกุ ระดบั ใหเ้ ปน็ ไปตามกรอบการดำ� เนนิ งานเซนได เปา้ ประสงค์ที่ 13.2 บรู ณาการ
เพอ่ื การลดความเสย่ี งจากภยั พบิ ตั ิ พ.ศ. 2558-2573 มาตรการด้านการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
CBFM มงุ่ เนน้ การลดความเสยี่ ง ในนโยบายยทุ ธศาสตรแ์ ละการวางแผนระดบั ชาติ
จากอุทกภัยซึ่งเป็นภัยพิบัติทางธรรมชาติ เป้าประสงค์ท่ี 13.3 พฒั นาการ
มีผลสืบเน่ืองมาจากการเปลี่ยนแปลงสภาพ ศึกษาการสร้างความตระหนักรู้และขีดความ
ภมู อิ ากาศ ทำ� ใหอ้ ทุ กภยั เกดิ ถข่ี นึ้ และรนุ แรงขนึ้ สามารถของมนุษย์และของสถาบันในเรื่อง
การดำ� เนนิ โครงการ CBFM โดยประสานมาตรการ การลดปัญหาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
ที่ใช้โครงสร้าง จากการวิเคราะห์รูปแบบ การปรบั ตวั การลดผลกระทบ การเตอื นภยั ลว่ งหนา้
ความรุนแรงอุทกภัยที่เกิดขึ้น เพ่ือออกแบบ CBFM เป็นการด�ำเนินงาน
โครงสรา้ งปอ้ งกนั และบรรเทาอทุ กภยั ใหเ้ หมาะสม ในการลดความเส่ียงให้กับประชาชนและชุมชน
กบั บรบิ ทพน้ื ที่ รว่ มกบั มาตรการทไี่ มใ่ ชโ้ ครงสรา้ ง เส่ียงอุทกภัยโดยศึกษาวิเคราะห์ความเสี่ยง
จากการจัดกิจกรรมให้ความรู้ในการปฏิบัติตน ความล่อแหลม ความเปราะบางต่ออุทกภัย
การวางแผนเตรียมความพรอ้ ม และการฝึกซอ้ ม เพอ่ื วเิ คราะหห์ าแนวทางการแกไ้ ขปญั หาทเี่ หมาะสม
ปฏิบัติการเผชิญเหตุอุทกภัย ช่วยเหลือชุมชน โดยใชม้ าตรการโครงสรา้ ง (นำ� ผลการศกึ ษาชมุ ชน
ในการวเิ คราะหค์ วามเปราะบาง ความเสยี่ งอทุ กภยั เสยี่ งทไ่ี ดม้ าวางแผนหาโครงสรา้ งปอ้ งกนั และบรรเทา
ของชุมชน ให้สามารถด�ำเนินการช่วยเหลือ อทุ กภยั ทเ่ี หมาะสมกบั ลกั ษณะนำ�้ ทว่ มและสภาพ
กลุ่มเปราะบาง ได้ท่ัวถึงทันสถานการณ์ ภูมิประเทศ มีความเป็นไปได้ที่จะด�ำเนินการ)
เมือ่ ประชาชน ชมุ ชน รวมทง้ั หนว่ ยงานในพนื้ ท่ี รว่ มกบั มาตรการไมใ่ ชโ้ ครงสรา้ ง (การจดั กจิ กรรม
มคี วามรู้ เกดิ ความตระหนกั มกี ารเตรยี มความพรอ้ ม การมีส่วนร่วมของประชาชน ทั้งการให้ความรู้
สามารถลดผลกระทบท่ีจะเกิดขึ้น ลดจ�ำนวน ในเรอื่ งการจดั การอทุ กภยั แนวทางการปฏบิ ตั ติ น
การตายหรอื คนทไ่ี ดร้ บั ผลกระทบ และประชาชน การปรบั ตวั ใหอ้ ยรู่ อดในสภาวะอทุ กภยั การวางแผน
สามารถปรบั ตวั ตอ่ อทุ กภยั หรอื ภยั อนั เนอื่ งจากนำ้� ได้ จัดการอุทกภัยชุมชน และการฝึกซ้อมเผชิญ
สถานการณ์อุทกภัย) สามารถเพิ่มภูมิต้านทาน
และเพมิ่ ขดี ความสามารถในการปรบั ตวั ตอ่ อทุ กภยั
ใหก้ ับประชาชนและชมุ ชนเส่ียงภัยได้

ขบั เคล่ือนภารกิจส�ำคัญนำ� ไปสกู่ ารพฒั นาที่ยง่ั ยืน

กรมโยธาธกิ ารและผงั เมือง

กรมโยธาธิการและผังเมือง กระทรวง
มหาดไทย มภี ารกจิ เกยี่ วกบั งานดา้ นการผงั เมอื ง 2. สรา้ งการมสี ว่ นรว่ มกบั ภาครฐั
ระดับต่าง ๆ การโยธาธิการ การออกแบบ และประชาชนในการวางแผนการดำ� เนนิ การพฒั นา
การก่อสร้างและการควบคุมการก่อสร้างอาคาร เมือง ท้องถิน่ และชมุ ชน
ด�ำเนินการและสนับสนุนองค์กรปกครอง 3. พัฒนา ปรับปรุง ส่งเสริม
สว่ นท้องถน่ิ ในการพัฒนาเมอื ง พ้ืนท่ี และชนบท ธรรมาภิบาล และประสิทธิภาพการบังคับใช้
โ ด ย ก า ร ก� ำ ห น ด แ ล ะ ก� ำ กั บ ดู แ ล น โ ย บ า ย กฎหมายเพื่อประโยชน์สุขของประชาชน
การใช้ประโยชน์ที่ดิน ระบบการตั้งถ่ินฐาน  ภารกิจด้านการผังเมือง สร้าง
และโครงสร้างพ้ืนฐาน รวมทั้งการก�ำหนด ข้อตกลงของชุมชนในการใช้ประโยชน์ที่ดิน
คณุ ภาพมาตรฐานการกอ่ สรา้ งดา้ นสถาปตั ยกรรม เพ่ือสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างมีความสุข
วศิ วกรรม และการผงั เมอื ง เพอ่ื ใหส้ ภาพแวดลอ้ ม และพฒั นาใหเ้ มอื งนา่ อยแู่ ละพงึ พอใจของชมุ ชน
ทดี่ ี เกดิ มาตรฐานความปลอดภยั แหง่ สาธารณชน ตามพระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. 2562
ความเป็นระเบียบเรียบร้อยของบ้านเมือง ได้ก�ำหนดให้มีการวางและจัดท�ำผังเมือง ได้แก่
และส่ิงปลูกสร้างตามระบบการผังเมืองท่ีดี การวางผังนโยบายการใช้ประโยชน์พ้ืนท่ี
อันจะน�ำไปสู่การพัฒนาอย่างย่ังยืน ทั้งน้ี แบ่งเปน็ 3 ประเภท ดงั น้ี 1) ผังนโยบายระดบั
กรมโยธาธิการและผังเมืองได้มุ่งเน้นการพัฒนา ประเทศ 2) ผงั นโยบายระดบั ภาค 3) ผงั นโยบาย
งานด้านต่าง ๆ ดังนี้ ระดับจังหวัด และผังการใช้ประโยชน์ที่ดิน
วิสัยทัศน์ : เป็นองค์กรแกนน�ำของ แบ่งเป็น 2 ประเภท ดังน้ี 1) ผังเมืองรวม
ประเทศ ในด้านการผังเมือง การพัฒนาเมือง 2) ผงั เมืองเฉพาะ
และการอาคาร ใหม้ คี วามนา่ อยู่ ปลอดภยั รกั ษา
สภาพแวดลอ้ ม ประหยดั พลงั งาน และมอี ตั ลกั ษณ์
พนั ธกจิ : 1. สนับสนุน ก�ำหนด ก�ำกับ
และพฒั นาปรบั ปรงุ ใหง้ านผงั เมอื งและโยธาธกิ าร
มี ม า ต ร ฐ า น วิ ช า ก า ร ที่ ส า ม า ร ถ ส น อ ง ต ่ อ
ความตอ้ งการทางสงั คม เศรษฐกจิ และสงิ่ แวดลอ้ ม
เพ่ือการพฒั นาอยา่ งยัง่ ยนื

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 55

ทง้ั น้ี ไดม้ กี ารวางผงั พฒั นาเขตเศรษฐกจิ ทกุ ทิศทวั่ ไทย ม่งุ เนน้ ให้บรกิ ารงานช่างทกุ ระดับ
พิเศษ แผนผังเขตพัฒนาพิเศษภาคตะวันออก ในฐานะ “ช่างของแผ่นดิน” โดยให้บริการ
EEC และผงั พฒั นาพน้ื ทเี่ ฉพาะ ทำ� ใหเ้ มอื ง ชมุ ชน ดา้ นการสำ� รวจและออกแบบอาคาร การออกแบบ
และชนบท มีความสวยงาม สะดวกสบาย และก่อสร้างพลับพลาพิธี การควบคุม
เจรญิ เตบิ โตอยา่ งมรี ะเบยี บแบบแผน มคี วามเปน็ การก่อสร้างอาคาร การประมาณราคา
อตั ลกั ษณข์ องตนเอง ประชาชนมคี ณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ี ตามหลักเกณฑ์การค�ำนวณราคากลางงาน
 ภารกิจด้านการพัฒนาเมือง ก่อสร้าง การทดสอบวัสดกุ ่อสรา้ งให้เป็นไปตาม
ให้เมืองมีความปลอดภัยจากภัยธรรมชาติ มาตรฐานงานด้านช่างมีการใช้วัสดุอย่างมี
มีสภาพแวดล้อมท่ีดี มีระบบสาธารณูปโภค/ ประสทิ ธิภาพ ประหยดั และมคี วามปลอดภัย
สาธารณูปการท่ีมีมาตรฐาน โดยการมีส่วนร่วม จากภารกิจดังกล่าว กรมโยธาธิการ
ของผู้มีส่วนได้เสีย การปรับปรุงภูมิทัศน์ และผังเมือง มกี ฎหมายที่อย่ใู นความรบั ผดิ ชอบ
เพ่ือการท่องเท่ียว การก่อสร้างระบบป้องกัน ท่ชี ่วยส่งเสริมสนบั สนุน ผลักดนั ให้ภารกิจต่าง ๆ
น�้ำท่วมพ้ืนที่ชุมชน การก่อสร้างเข่ือนป้องกัน บรรลุตามวิสัยทัศน์ พันธกิจ และอ�ำนาจหน้าท่ี
การกัดเซาะตล่ิงริมแม่น้�ำชายแดนระหว่าง ดังนี้ พระราชบัญญัติการผังเมือง พ.ศ. 2562
ประเทศ การก่อสร้างเข่ือนป้องกันการกัดเซาะ พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522
ตลง่ิ รมิ แมน่ ำ�้ และรมิ ทะเลทว่ั ประเทศ การพฒั นา พระราชบญั ญตั กิ ารขดุ ดนิ และถมดนิ พ.ศ. 2543
ระบบโครงสร้างพื้นฐานพ้ืนท่ีชายแดนภาคใต้ พระราชบัญญัติจัดรูปที่ดินเพ่ือพัฒนาพื้นที่
การด�ำเนินการจัดรูปที่ดินเพ่ือพัฒนาพื้นท่ี พ.ศ. 2547
และการก�ำจัดผักตบชวา ทง้ั นี้ กรมโยธาธกิ ารและผงั เมอื งจะไมห่ ยดุ ยง้ั
 ภารกิจดา้ นการอาคาร ก�ำกบั ดแู ล การพฒั นาองค์กร ใหพ้ รอ้ มรับการเปลย่ี นแปลง
ให้อาคารมีความปลอดภัย ประหยัดพลังงาน ในอนาคตด้วยศักยภาพและความมุ่งม่ันของ
และคงไวซ้ ง่ึ เอกลกั ษณไ์ ทย มงุ่ เนน้ การตรวจสอบ องค์กร เพ่ือรองรับการขยายตัวของสังคมเมือง
อาคารให้มีความมั่นคง แข็งแรงปลอดภัย ในอนาคตและวางรากฐานเพื่อการเชื่อมโยง
และสร้างความมั่นใจให้กับผู้ที่เข้าไปใช้อาคาร ระบบโครงสร้างพ้ืนฐานของเมืองเข้าด้วยกัน
โดยเฉพาะความปลอดภัยจากอัคคีภัย ซ่ึงให้ แบบบูรณาการประสานเข้ากับเทคโนโลยี
ทุกภาคส่วนช่วยกันดูแล บ�ำรุงรักษาอาคาร ท่ีทันสมัยเพื่อให้การบริหารจัดการผังเมือง
ใหม้ สี ภาพพรอ้ มใช้ โดยการออกกฎหมายควบคมุ เปน็ ไปอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ เพอ่ื คณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ี
อาคาร การตรวจสอบระบบและพฒั นามาตรฐาน ของประชาชน
ความปลอดภัย ทั้งยังเป็นหน่วยงานหลัก
ของประเทศในเร่ืองอาคารอนุรักษ์พลังงาน
และส่ิงแวดล้อม
 ภารกจิ การบรกิ ารดา้ นชา่ ง เปน็ ชา่ ง
ของแผน่ ดนิ บรกิ ารงานชา่ งทกุ ระดบั เพอ่ื พฒั นา

56 วารสารด�ำ รงราชานุภาพ

 สาระส�ำคัญพระราชบัญญัติ นโยบายการผังเมืองแห่งชาติเป็นผู้ก�ำหนด
การผังเมอื ง พ.ศ. 2562  นโยบายและเป้าหมายเกี่ยวกับการผังเมือง
และการพัฒนาเมืองของประเทศในภาพรวม
ด้วยพระราชบัญญัติการผังเมือง มีคณะกรรมการผังเมืองและคณะกรรมการ
พ.ศ. 2562 ได้ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ผงั เมอื งจงั หวดั เปน็ ผกู้ ำ� กบั ดแู ลหนว่ ยงานภาครฐั
เม่ือวันท่ี 29 พฤษภาคม พ.ศ. 2562 ซึ่งมีผล ใ ห ้ มี ก า ร ว า ง แ ล ะ จั ด ท� ำ ผั ง ใ ห ้ เ ป ็ น ไ ป ต า ม
ใช้บังคับเมื่อพ้นก�ำหนดหนึ่งร้อยแปดสิบวัน ผังนโยบายในระดับต่าง ๆ ท้ายท่ีสุดประเทศ
นบั แตว่ นั ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษาเปน็ ตน้ ไป จะไดร้ บั การพฒั นา มคี วามเป็นระเบยี บสวยงาม
มีผลใชบ้ งั คบั วันที่ 25 พฤศจิกายน พ.ศ. 2562 และมคี วามปลอดภัย
โดยพระราชบัญญัติการผังเมืองฉบับน้ีได้เพ่ิม  ประเภทของผัง แบ่งผังออกเป็น
กรอบนโยบายการใชป้ ระโยชนพ์ นื้ ที่ ตง้ั แตร่ ะดบั 2 ระดับ 5 ประเภท ได้แก่
ประเทศ ระดบั ภาค และระดบั จงั หวดั เพอื่ กำ� หนด  ผังนโยบายการใช้ประโยชน์
แนวทางและแผนงานการใช้ประโยชน์ท่ีดิน พืน้ ท่ี แบง่ เป็น 3 ประเภท คอื (1) ผงั นโยบาย
ในพื้นท่ีให้เกิดการพัฒนาทางด้านกายภาพ ระดับประเทศ เป็นกรอบนโยบายการพัฒนา
อย่างเหมาะสม สอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจ พ้ืนที่ประเทศ ในด้านการใช้พื้นที่ การพัฒนา
สังคม ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เมืองและชนบท โครงสร้างพื้นฐานหลัก
โดยได้เน้นให้ประชาชนมีส่วนร่วมในการวาง การพฒั นาพน้ื ทพ่ี เิ ศษ (2) ผงั นโยบายระดบั ภาค
และจัดท�ำผังเป็นส�ำคัญ เพ่ือให้สอดคล้องกับ เป็นแนวทางในการพัฒนาและด�ำรงรักษาพ้ืนที่
ความต้องการของประชาชนและเป็นการแก้ไข ที่ ข อ บ เ ข ต เ กิ น ห นึ่ ง จั ง ห วั ด ใ น ด ้ า น ก า ร ใ ช ้
ปัญหาให้ดียิ่งข้ึนในด้านความเป็นระเบียบ ประโยชน์ที่ดิน การพัฒนาเมืองและชนบท
ความสวยงาม การใช้ประโยชน์ในทรัพย์สิน (3) ผังนโยบายระดับจังหวัด เป็นแนวทาง
การคมนาคมขนสง่ ความปลอดภยั ของประชาชน ในการพัฒนาและการด�ำรงรักษาพื้นที่ระดับ
สวัสดิภาพของสังคม การป้องกันภัยพิบัติ จังหวัดในด้านการใช้ประโยชน์ที่ดิน การพัฒนา
การป้องกันการขัดแย้งในการใช้ประโยชน์ที่ดิน เมืองและชนบท การคมนาคมและการขนส่ง
ซง่ึ สง่ ผลใหป้ ระเทศเกดิ การพฒั นา และประชาชน การสาธารณูปโภค สาธารณูปการ และด�ำรง
มีความเป็นอยู่ท่ีดี อีกท้ังพระราชบัญญัติ รักษาทรัพยากรธรรมชาติและสง่ิ แวดลอ้ ม
การผังเมืองฉบับนี้ ได้มีการกระจายอ�ำนาจ  ผงั กำ� หนดการใชป้ ระโยชนท์ ด่ี นิ
ในการวางและจัดท�ำผังเมืองรวมให้กับองค์กร แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ (1) ผังเมืองรวม
ปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ และการสรา้ งการมสี ว่ นรว่ ม เป็นแผนผังนโยบายและโครงการ รวมท้ัง
ของประชาชนผ่านกระบวนการรับฟังความคิด มาตรการควบคุมโดยท่ัวไปในพื้นท่ีหน่ึงพ้ืนท่ีใด
เห็นจากทุกภาคส่วนโดยมีคณะกรรมการ เพอื่ ใชเ้ ปน็ แนวทางในการพฒั นาเมอื งในดา้ นการใช้

วารสารดำ�รงราชานุภาพ 57

ประโยชนท์ ดี่ นิ พนื้ ทโี่ ลง่ โครงการคมนาคมขนสง่  คณะกรรมการผงั เมอื งจงั หวดั
กจิ การสาธารณปู โภค สาธารณปู การ และบรกิ าร - ในพื้นท่ีกรุงเทพมหานคร
สาธารณะ (2) ผังเมืองเฉพาะ เป็นแผนผัง มที งั้ หมด 25 คน แบง่ เปน็ กรรมการโดยตำ� แหนง่
แ ล ะ โ ค ร ง ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร เ พ่ื อ พั ฒ น า 13 คน กรรมการจากผู้แทนหน่วยงานอ่ืน
หรือด�ำรงรักษาบริเวณเฉพาะแห่งหรือกิจการ ที่เกี่ยวข้องกับการผังเมือง 4 คน กรรมการ
ท่ีเกี่ยวข้องในเมืองและบริเวณที่เก่ียวข้อง ผู้ทรงคุณวุฒิ 4 คน กรรมการจากบุคคลอ่ืน
หรอื ชนบท ที่เกี่ยวข้อง 4 คน มีปลัดกระทรวงมหาดไทย
 คณะกรรมการ แบง่ เปน็ 3 ระดบั คอื เปน็ ประธานกรรมการและผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั ผงั เมอื ง
 คณะกรรมการนโยบายการ กรุงเทพมหานครเปน็ กรรมการและเลขานุการ
ผังเมืองแห่งชาติ มีท้ังหมด 33 คน แบ่งเป็น - ใ น เ ข ต จั ง ห วั ด อ่ื น
กรรมการโดยต�ำแหน่ง 20 คน และกรรมการ มีผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นประธานโยธาธิการ
ผู้ทรงคุณวุฒิ 13 คน ซ่ึงมีนายกรัฐมนตรี และผงั เมอื งจงั หวดั เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร
หรอื รองนายกรฐั มนตรซี ง่ึ นายกรฐั มนตรมี อบหมาย มีหน้าท่ีให้ความเห็นชอบ
เป็นประธานกรรมการ ปลัดกระทรวงมหาดไทย ผังเมืองรวมท่ีองค์กรปกครองส่วนท้องถ่ินเป็น
เปน็ กรรมการและเลขานกุ าร อธบิ ดกี รมโยธาธกิ าร ผู้จัดท�ำ และให้ความเห็นและข้อเสนอแนะ
และผังเมอื ง เป็นกรรมการและผู้ชว่ ยเลขานุการ ต่อคณะกรรมการผังเมืองในส่วนที่เก่ียวกับ
มีหน้าที่ก�ำหนดนโยบาย เป้าหมายการผังเมือง ผงั นโยบายระดบั จงั หวดั ผงั เมอื งรวมทกี่ รมโยธาธกิ าร
ของประเทศ และให้ความเห็นชอบผังนโยบาย และผังเมืองจัดท�ำผังเมืองรวมที่คาบเกี่ยวตั้งแต่
ระดบั ประเทศ และผงั นโยบายระดับภาค สองจงั หวัดข้นึ ไปและผงั เมืองเฉพาะ
 ค ณ ะ ก ร ร ม ก า ร ผั ง เ มื อ ง  ผู้มีอ�ำนาจในการวางและจัดท�ำ
มที ง้ั หมด 29 คน แบง่ เปน็ กรรมการโดยตำ� แหนง่ ผงั เมือง มดี ังนี้
11 คน กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิ 9 คน กรรมการ  กรมโยธาธิการและผังเมือง
ซ่ึงเป็นผู้แทนสภาองค์กร 5 คน และกรรมการ มีอ�ำนาจการวางผังนโยบายระดับประเทศ
ซึ่งคณะรัฐมนตรีแต่งตั้งจากผู้แทนสถาบัน ผังนโยบายระดับภาค ผังนโยบายระดับจังหวัด
หรือบุคคลอื่นท่ีเก่ียวข้องกับการผังเมือง 4 คน ผงั เมอื งรวมและผงั เมอื งเฉพาะทอี่ งคก์ รปกครอง
มปี ลดั กระทรวงมหาดไทย เปน็ ประธานกรรมการ ส่วนท้องถิ่นร้องขอรัฐมนตรีว่าการกระทรวง
อธบิ ดีกรมโยธาธกิ ารและผงั เมอื ง เป็นกรรมการ มหาดไทยสง่ั กรณมี เี หตจุ ำ� เปน็ หรอื คณะกรรมการ
และเลขานุการ มีหน้าที่ให้ความเห็นชอบ ผังเมืองส่ังในบางกรณี
ผงั นโยบายระดบั จงั หวดั ผงั เมอื งรวมทก่ี รมโยธาธกิ าร  องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
แ ล ะ ผั ง เ มื อ ง จั ด ท� ำ แ ล ะ ผั ง เ มื อ ง เ ฉ พ า ะ มอี �ำนาจการวางผงั เมืองรวม และผงั เมอื งเฉพาะ
และใหค้ วามเหน็ ดา้ นวชิ าการผงั เมอื งตอ่ คณะกรรมการ (จะต้องอยู่ภายใต้การตรวจสอบและการถ่วงดุล
นโยบายการผังเมืองแหง่ ชาติ ของกรมโยธาธิการและผงั เมอื ง)

58 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

 การใชบ้ งั คับผังเมอื งรวม  ประชาชนมีส่วนร่วมในการก�ำหนด
- ผังนโยบายระดับประเทศ และ ทิ ศ ท า ง แ ล ะ แ น ว ท า ง ก า ร พั ฒ น า พื้ น ท่ี
ผังนโยบายระดับภาค ออกเป็นประกาศ ในด้านการใช้ประโยชน์ท่ีดินการคมนาคมขนส่ง
คณะกรรมการนโยบายการผงั เมืองแหง่ ชาติ การสาธารณูปโภคและสาธารณูปการได้ด้วย
-   ผั ง น โ ย บ า ย ร ะ ดั บ จั ง ห วั ด ตนเอง และเข้าถึงกระบวนการวางผงั ไดม้ ากข้ึน
ออกเป็นประกาศคณะกรรมการผงั เมอื ง  ประชาชนได้อยู่ในสภาพแวดล้อม
- ผังเมืองรวม ออกเป็นประกาศ ที่ดี มีสุขลักษณะที่ดี มีความสะดวกสบาย
กระทรวงมหาดไทย (โดยความเห็นชอบของ มคี วามเปน็ ระเบยี บ สวยงาม และมคี วามปลอดภยั
คณะรฐั มนตรี) หรือข้อบัญญตั ิท้องถ่นิ ในชีวติ และทรัพยส์ ิน
- ผั ง เ มื อ ง เ ฉ พ า ะ ออก เ ป็น
พระราชบัญญตั ิ หรอื พระราชกฤษฎีกา
 ขอ้ ดขี องพระราชบญั ญตั ฉิ บบั น้ี
 ผังเมืองจะมีความสอดคล้อง
และเช่ือมโยงกันทั้งระบบต้ังแต่ระดับประเทศ
ระดบั ภาค ระดบั จงั หวัด ระดับเมือง และชนบท
รวมท้ังเช่ือมโยงกับประเทศในภูมิภาค ซึ่งท�ำให้
มเี ครอื่ งมอื ในการบรหิ ารจดั การผงั เมอื งไดเ้ หมาะสม
สอดรบั กบั สภาพเศรษฐกจิ สงั คมและสงิ่ แวดลอ้ ม

   กรมโยธาธิการและผงั เมอื ง กับภารกิจการแกไ้ ขปญั หาผักตบชวา 

พลเอกประยทุ ธ์จนั ทรโ์ อชานายกรฐั มนตรี กรกฎาคม พ.ศ. 2563 โดยมี พลเอก ประวติ ร
ได้แต่งตั้งคณะกรรมการอ�ำนวยการบูรณาการ วงษ์สุวรรณ รองนายกรัฐมนตรี เป็นประธาน
เพ่ือแก้ไขปัญหาผักตบชวา เม่ือวันท่ี 20 อธบิ ดกี รมโยธาธกิ ารและผงั เมอื ง เปน็ เลขานกุ าร

วารสารด�ำ รงราชานุภาพ 59

คณะกรรมการอ�ำนวยการบูรณาการเพ่ือแก้ไข อย่างจรงิ จงั เม่ือประชาชนทราบและเข้าใจแล้ว
ปัญหาผักตบชวา ตามมติที่ประชุมได้สั่งการ ความร่วมมือจากภาคประชาชนย่อมเกิดขึ้น
ให้หน่วยงานที่รับผิดชอบ ทั้งกรมโยธาธิการ อย่างแน่นอน
และผังเมือง กรมชลประทาน กรมเจ้าท่า จากการด�ำเนินการก�ำจัดผักตบชวา
กรงุ เทพมหานคร จงั หวดั อำ� เภอ ทอ้ งถนิ่ ทกุ แหง่ อย่างต่อเนื่อง ท�ำให้ขณะน้ีสถานการณ์ปัญหา
หน่วยงานทหาร หน่วยงานท่ีเก่ียวข้องและ ผักตบชวา ตามแม่น้�ำล�ำคลองต่าง ๆ อยู่ใน
ภาคเอกชน ร่วมมือกันท�ำงานแบบ “ประชารัฐ” สถานการณ์ท่ีสามารถควบคุมได้ ไม่ได้สร้าง
กรมโยธาธกิ ารและผงั เมอื ง เปน็ หนว่ ยงาน ปัญหาต่อการด�ำเนินชีวิตของพ่ีน้องประชาชน
หลักที่รับผิดชอบการด�ำเนินการแก้ไขปัญหา หรือการคมนาคมทางน้�ำ ซึ่งกรมโยธาธิการ
ผักตบชวา ซึ่งดูแลรับผิดชอบในแม่น�้ำสายหลัก และผังเมือง ได้ร่วมมือกับหน่วยงานต่าง ๆ
2 สาย คือ แม่น้�ำแม่กลอง รับผิดชอบตั้งแต่ ในการด�ำเนินการก�ำจัดผักตบชวาอย่างต่อเนื่อง
ใต้เข่ือนแม่กลอง ผ่านจังหวัดราชบุรี และ และจริงจัง เพ่ือเป็นการป้องกันไม่ให้ผักตบชวา
จังหวัดสมุทรสงคราม ลงสู่อ่าวไทย (ระยะทาง มปี รมิ าณสะสมจนเกดิ ปญั หาไดอ้ กี กรมโยธาธกิ าร
ประมาณ 100 กิโลเมตร) แม่น้�ำท่าจีนใต้ประตู และผังเมืองยังคงด�ำเนินการใน 2 มาตรการ
โพธพ์ิ ระยา ลงมายงั อา่ วไทยผา่ นจงั หวดั สพุ รรณบรุ ี คอื มาตรการท่ี 1 มาตรการปราบปราม (เกบ็ ใหญ)่
นครปฐม และสมทุ รสาครลงสอู่ า่ วไทย (ระยะทาง ท่ีได้ด�ำเนินการไปแล้ว และมาตรการท่ี 2
ประมาณ 200 กิโลเมตร) ทง้ั น้ี การด�ำเนนิ การ คอื มาตรการในการปอ้ งกนั (เกบ็ เลก็ ) เปน็ การเกบ็
แก้ไขปัญหาผักตบชวาจะมีความยั่งยืนได้ อย่างต่อเน่ือง คือ การเสริมสร้างศักยภาพ
ส่วนที่ส�ำคัญที่สุด คือ การได้รับความร่วมมือ ความพร้อมในการด�ำเนินการตามมาตรการ
จากพนี่ อ้ งประชาชน รวมทงั้ การสรา้ งจติ สาธารณะ ป้องกันหรือเก็บเล็กให้กับหน่วยงานท้องถิ่น
ร่วมแรงร่วมใจท�ำงานเพื่อสิ่งแวดล้อมที่ดีย่ิงขึ้น เพอื่ การดูแลรกั ษาความสะอาดแหล่งน�ำ้ ในพน้ื ที่
โดยมีการจัดต้ังชมรมคนริมน้�ำในพ้ืนที่แหล่งน�้ำ รับผิดชอบของตนเอง โดยพิจารณาจัดสรร
ท่ีมีผักตบชวาท้ังหมดทั่วทุกพื้นท่ี เพื่อช่วย เรอื ทอ้ งแบนพรอ้ มตดิ เครอื่ งยนตใ์ หก้ บั หนว่ ยงาน
เฝ้าระวังไม่ให้ปริมาณผักตบชวาในพ้ืนท่ีสะสม ท้องถ่ินท่ีอยู่ริมน้�ำไว้ใช้ในการดูแลรักษา
จนเกิดเป็นปัญหา โดยมีผู้น�ำชุมชน ได้แก่ แหล่งน้�ำและจัดเก็บผักตบชวาอย่างต่อเน่ือง
องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน ก�ำนัน ผู้ใหญ่บ้าน สำ� หรับมาตรการก�ำจดั และจัดเกบ็ อยา่ งต่อเนอ่ื ง
เขา้ รว่ ม และจดั ใหม้ บี คุ ลากรเพอื่ สรา้ งองคค์ วามรู้ แ บ ่ ง เ ป ็ น ก า ร ด� ำ เ นิ น ก า ร ใ น แ ห ล ่ ง น�้ ำ เ ป ิ ด
ให้แก่พ่ีน้องประชาชนในชุมชนให้ร่วมมือ และแหลง่ นำ้� ปดิ นอกจากนยี้ งั มกี ารใชท้ นุ่ ลอยนำ�้
สำ� หรบั การกำ� จดั ผกั ตบชวาหรอื การนำ� ผกั ตบชวาไปใช้ ดักเก็บผักตบชวา ซ่ึงเกิดข้ึนจากแนวคิด
ประโยชน์ และมกี ารประชาสมั พนั ธใ์ หป้ ระชาชน การแก้ไขปัญหา การเก็บผักตบชวาในแม่น้�ำ
ได้ทราบข้อมูลและตระหนักถึงความส�ำคัญ ขนาดใหญ่ โดยอาศัยแรงและทิศทางการไหล
ในการด�ำเนินการแก้ไขปัญหาผักตบชวา ของนำ้� พดั พาเอาผกั ตบชวามาตดิ ทนุ่ ดกั ผกั ตบชวา

60 วารสารด�ำ รงราชานุภาพ

ใช้เสาตอม่อสะพานท่ีมีอยู่เดิมเป็นเสาผูกทุ่น แ ก ้ ไ ข ป ั ญ ห า ผั ก ต บ ช ว า ท่ั ว ป ร ะ เ ท ศ
วิธกี ารนที้ ำ� ให้ประหยัดงบประมาณในการจัดซ้อื ปี พ.ศ. 2561 ก�ำจัดไปแล้ว 4,516,236 ตัน
เช้ือเพลิงเป็นอย่างมาก เนื่องจากสามารถก�ำจัด ปี พ.ศ. 2562 ก�ำจัดไปแล้ว 4,646,622 ตัน
ผักตบชวาได้จ�ำนวนมาก และยังกั้นไม่ให้ ปี พ.ศ. 2563 ก�ำจัดไปแล้ว 4,914,562 ตัน
ผักตบชวาไหลเข้าสู่ชุมชน กีดขวางการสัญจร และในปี พ.ศ. 2564 ก�ำจดั ไปแลว้ 634,638 ตนั
ของเรอื โดยสารไดอ้ กี ดว้ ย สำ� หรบั ผลการดำ� เนนิ งาน (ข้อมูล ณ วนั ท่ี 20 มกราคม พ.ศ. 2564)

    การใชป้ ระโยชนท์ ี่ดนิ ในผังเมืองรวม (สีและสญั ลักษณ)์ 

ความส�ำคัญของการวางและจัดท�ำ  เพอ่ื กำ� หนดยา่ นกิจกรรมต่าง ๆ เช่น
ผังเมือง เพ่ือส่งเสริมความเป็นอยู่ของ ย่านการค้า ย่านอยู่อาศัย โรงเรียน โรงงาน
ประชาชน อุตสาหกรรม สวนสาธารณะให้สอดคล้องกับ
 เพอ่ื วางแผน ควบคมุ การพฒั นาเมอื ง วิถีชีวิตชุมชน ส่งเสริมเศรษฐกิจ และส่งเสริม
ให้เป็นระเบียบ ใช้ประโยชน์ได้อย่างคุ้มค่า สภาพแวดล้อม ท�ำให้ประชาชนสามารถ
รวมถึงดูแลรักษาสิ่งแวดล้อมและสถานท่ี ใช้ชีวิตอย่างสะดวกสบาย รู้สึกปลอดภัย
ท่ีมีคณุ ค่าทางวฒั นธรรมใหค้ งอยู่ และถูกสุขลกั ษณะ

วารสารดำ�รงราชานุภาพ 61

“หากวา่ ไมไ่ ดว้ างผงั เมอื งไวอ้ ยา่ งเหมาะสม “สามารถน�ำมาใช้ประโยชน์ได้
การเติบโตของเมืองจะเป็นไปอย่างไร้ระเบียบ โดยไม่ท�ำให้คุณค่าเดิมท่ีมีอยู่เสื่อมคลายลง
สามารถสร้างตึกสูงได้อย่างไม่จ�ำกัด สร้างบ้าน พ้ืนที่อนุรักษ์มีทั้งท่ีอยู่ในและนอกชุมชน เช่น
สถานบันเทิง หรือสร้างโรงงานได้อย่าง แหลง่ ทรพั ยากรธรรมชาติ พนื้ ทที่ วิ ทศั นธ์ รรมชาติ
อิสระเสรี สภาพภายในเมืองมีแต่จะแย่ลง เช่น พ้ืนที่คุณค่าทางประวัติศาสตร์ ศิลปวัฒนธรรม
ปญั หานำ้� ทว่ มขัง หรอื มีขยะอุดตัน ปญั หารถติด เป็นต้น”
เป็นต้น ดังนั้นการวางผังเมืองที่ไม่เหมาะสม  พืน้ ที่พัฒนา เปน็ พื้นท่ที ม่ี ีศักยภาพ
จะเปน็ อปุ สรรคตอ่ การพฒั นาขยายเมอื งในอนาคต ส� ำ ห รั บ ต อ บ ส น อ ง กิ จ ก ร ร ม ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ
อกี ทงั้ สภาพแวดลอ้ มภายในเมอื ง ยงั ดไู รร้ ะเบยี บ และสังคม ในชวี ติ ประจ�ำวัน เชน่
ไรค้ วามสวยงาม” พ้ืนท่ีเหมาะสมต่อการอยู่อาศัย
การก�ำหนดการใช้ประโยชน์ที่ดิน จุดมุ่งหมายเพื่อการอยู่อาศัย การพักผ่อน
ตามสีต่าง ๆ การใช้ชีวิตประจ�ำวันที่เงียบสงบ ปลอดภัย
การจำ� แนกการใชป้ ระโยชนท์ ด่ี นิ ไดจ้ าก สะดวกสบาย จงึ ไมส่ ง่ เสรมิ กจิ กรรมเปน็ อปุ สรรค
ผลการวิเคราะห์ข้อมูลต่าง ๆ เช่น ลักษณะ ต่อการอยู่อาศัย เช่น โรงงานท่ีก่อให้เกิดมลพิษ
ภมู ิประเทศ การใชป้ ระโยชน์ท่ดี นิ การคมนาคม ร้ายแรงอุตสาหกรรมหรือคลังสินค้าขนาดใหญ่
ขนส่ง บริการสาธารณะและโครงสร้างพ้ืนฐาน คลังน้�ำมันการเล้ียงสัตว์เพ่ือการค้า การซ้ือขาย
จ�ำนวนประชากร เศรษฐกิจและสังคม เป็นต้น เศษวสั ดุ เป็นต้น
ทำ� การจ�ำแนกพ้ืนท่ีตามศักยภาพและข้อจ�ำกัด พื้นที่เหมาะสมต่อพาณิชยกรรม
โดยอาจจำ� แนกการใชป้ ระโยนท์ ดี่ นิ ครา่ ว ๆ คอื จุดมุ่งหมายด้านเศรษฐกิจ ให้ผลตอบแทน
 พ้ืนท่ีสงวน เป็นพ้ืนที่ที่มีคุณค่า ที่คุ้มค่ากับการลงทุนและมีความทันสมัย
ทางธรรมชาตริ ะบบนเิ วศ และทรพั ยากรธรรมชาติ จึงไม่ส่งเสริมกิจกรรมท่ีเป็นอุปสรรคต่อการค้า
ทีท่ ุกคนได้รบั ประโยชน์ และพาณชิ ยกรรม เชน่ โรงงานทก่ี อ่ ใหเ้ กดิ มลพษิ รา้ ยแรง
“จงึ ตอ้ งไดร้ บั การปกป้อง คมุ้ ครอง ฟาร์มปศุสัตว์ คลังเช้ือเพลิง คลังวัตถุระเบิด
มิให้ถูกน�ำไปใช้ประโยชน์หรือได้รับผลกระทบ การกำ� จดั ขยะมลู ฝอย สสุ าน ฌาปนสถาน เปน็ ตน้
จนท�ำให้เสียคุณค่าท่ียากแก่การท�ำกลับคืนให้ดี พื้นท่ีเหมาะสมต่ออุตสาหกรรม
ดงั เดิมเชน่ พื้นทีต่ น้ นำ�้ พื้นทช่ี ุม่ น�้ำ เขตปา่ สงวน จดุ มงุ่ หมายเพอ่ื การจา้ งงาน ผลติ สนิ คา้ เกบ็ รกั ษา
เขตอนรุ กั ษ์พนั ธ์สุ ัตวป์ ่า ปา่ ชายเลน เปน็ ต้น” ผลผลิตและสินค้า ส่งเสริมเศรษฐกิจของเมือง
 พื้นทีอ่ นรุ ักษ์ เปน็ พืน้ ทท่ี ต่ี อ้ งบ�ำรงุ จึงไม่ส่งเสริมกิจกรรมที่อาจได้รับอันตราย
รกั ษาใหค้ งคณุ คา่ ในการนำ� มาใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไป จากอตุ สาหกรรม เชน่ คลงั กา๊ ซ โรงแรม สถานศกึ ษา
ในระยะยาว เปน็ ตน้

62 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 63

    โครงการจัดรปู ที่ดนิ เพื่อพัฒนาพืน้ ท่ี 

การจัดรูปท่ีดินเพื่อพัฒนาพ้ืนท่ีเป็น โดยการจัดสรรที่ดินแต่เป็นการพัฒนาแบบ
ภ า ร กิ จ ห น่ึ ง ที่ ก ร ะ ท ร ว ง ม ห า ด ไ ท ย ใ ห ้ ก า ร ตา่ งคนตา่ งทำ� สำ� หรบั วธิ กี ารจดั รปู ทดี่ นิ ฯ เปน็ วธิ ี
สนับสนุนกรมโยธาธิการและผังเมืองด�ำเนินการ ทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ การพฒั นาเมอื งรว่ มกนั ระหวา่ งภาครฐั
อย่างต่อเน่ือง เพื่อเป็นการส่งเสริมการพัฒนา และเอกชน ถือเป็นวิธีการพัฒนาเมือง
ตามผังเมือง โดยมุ่งเน้นการมีส่วนร่วม ท่ี มี ป ร ะ สิ ท ธิ ภ า พ แ ล ะ ส า ม า ร ถ ล ด ภ า ร ะ
ของประชาชนด้วยการ ร่วมคิด ร่วมสร้าง ด้านงบประมาณที่ต้องใช้ในการเวนคืนท่ีดิน
รว่ มพฒั นา ระหวา่ งกลมุ่ เจา้ ของทดี่ นิ กบั หนว่ ยงาน ของภาครัฐได้ ซ่ึงกรมโยธาธิการและผังเมือง
ภาครัฐ การจัดรูปท่ีดินเพ่ือพัฒนาพื้นท่ี มี น โ ย บ า ย ใ ห ้ ทุ ก จั ง ห วั ด พั ฒ น า ถ น น ต า ม
เป็นเคร่ืองมือหน่ึงในการพัฒนาเมืองให้เป็นไป ผงั เมอื งรวมโดยใชก้ ารจดั รปู ทด่ี นิ เพอื่ พฒั นาพน้ื ที่
ตามผังเมือง โดยเป็นการพัฒนาที่ดินบริเวณใด เปน็ กลไกในการดำ� เนนิ การจงั หวดั ละ 1 โครงการ
บริเวณหน่ึง เพ่ือพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของ มาต้ังแต่ปี พ.ศ. 2552 เพื่อเป็นตัวอย่าง
ชุมชนพร้อมกับจัดระเบียบแปลงที่ดินใหม่ ให้ประชาชนเห็นประโยชน์ของการพัฒนาพ้ืนที่
ให้พื้นที่มีความพร้อมและเหมาะกับการพัฒนา ด้วยวิธีการจัดรูปที่ดินฯ และน�ำวิธีการนี้ไปใช้
ท่ีผ่านมาภาครัฐมีเครื่องมือในการพัฒนาเมือง พัฒนาพ้ืนท่ีเมืองในโครงการตอ่ ๆ ไป ปจั จบุ นั
ท่ีจ�ำกัดเพียงไม่ก่ีวิธี ได้แก่ การเวนคืนท่ีดิน ณ ส้ินปีงบประมาณ พ.ศ. 2563 มีโครงการ
เพอื่ ใหไ้ ดม้ าซงึ่ พน้ื ทสี่ ำ� หรบั พฒั นาสาธารณปู โภค จั ด รู ป ท่ี ดิ น เ พื่ อ พั ฒ น า พ้ื น ที่ ที่ ไ ด ้ รั บ
สาธารณปู การทจี่ ำ� เปน็ เชน่ การเวนคนื ทด่ี นิ แลว้ การสนบั สนนุ งบประมาณ ในการกอ่ สรา้ งถนน
สรา้ งถนน ซง่ึ เปน็ วธิ ที ตี่ อ้ งใชง้ บประมาณจำ� นวนมาก ตามผงั เมอื งรวมแลว้ จำ� นวนทง้ั สน้ิ 50 โครงการ
หรืออีกวิธีหน่ึงคือ ภาคเอกชนพัฒนาพื้นท่ี ใน 44 จงั หวดั

64 วารสารดำ�รงราชานุภาพ

 ประโยชน์ท่ีประชาชนเข้าร่วม
โครงการจะได้รับ และผลท่ีได้รับจาก
โครงการจัดรูปท่ีดินเพื่อพัฒนาพื้นที่
มีอะไรบา้ ง 

การพัฒนาเมืองด้วยวิธีการจัดรูปท่ีดิน ประโยชน์ท่ีประชาชนเข้าร่วมโครงการ
คือ การด�ำเนินการพัฒนาพ้ืนท่ีโดยการน�ำท่ีดิน จะไดร้ บั ทีส่ ำ� คัญคอื
หลายแปลงมารวมกันแล้ววางผังจัดรูปแปลง n ทดี่ นิ ของผเู้ ขา้ รว่ มโครงการฯ เขา้ ถงึ
ที่ดินใหม่ให้เหมาะสมกับการใช้ประโยชน์ ไดง้ า่ ยขน้ึ ตดิ ถนนมที างเขา้ ออกสะดวกทกุ แปลง
พรอ้ มกบั การปรบั ปรงุ หรอื พฒั นาโครงสรา้ งพนื้ ฐาน แตกต่างจากการเวนคนื ท่ีดนิ
ของพนื้ ที่ เชน่ ถนน ไฟฟา้ ประปา สวนสาธารณะ n ภายหลังการเข้าร่วมโครงการฯ
หรอื บรกิ ารสาธารณะตา่ ง ๆ ใหเ้ พยี งพอ กบั การรองรบั และปนั สว่ นทดี่ นิ แลว้ ทด่ี นิ จะถกู จดั ใหใ้ หมใ่ หม้ ี
การพัฒนา ได้มาตรฐาน และสอดคล้อง รปู แปลงทด่ี นิ ใหม่ ทเ่ี หมาะสมสำ� หรบั การพฒั นา
กับผังเมือง โดยความร่วมมือระหว่างภาครัฐ สามารถใช้ประโยชนท์ ี่ดนิ ไดด้ ีข้นึ
กบั เอกชน เอกชนกบั เอกชน ในการพฒั นาพนื้ ทเ่ี มอื ง n ทดี่ นิ มมี ลู คา่ เพม่ิ ขนึ้ และพนื้ ทเ่ี มอื งเกดิ
แบบร่วมรับภาระและกระจายผลตอบแทน โอกาสในการพฒั นาเพอื่ ประโยชนท์ างเศรษฐกจิ
อยา่ งเปน็ ธรรม โดยหลงั จากการจดั รปู ทด่ี นิ แปลงทดี่ นิ ชมุ ชนมากขน้ึ
ทกุ แปลงจะมรี ปู แปลงทสี่ วยงามเขา้ ถงึ ไดส้ ะดวก n เปน็ โครงการทปี่ ระชาชน (เจา้ ของทดี่ นิ )
เจ้าของท่ีดินยังคงอยู่ในพ้ืนท่ีเดิมหรือใกล้เคียง ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการพัฒนาพ้ืนที่ชุมชน
โดยไม่ต้องย้ายออกไปแบบการเวนคืนที่ดิน ของตนเพอื่ ใหเ้ กดิ การพฒั นาพน้ื ทตี่ ามความตอ้ งการ
ภาครัฐประหยัดงบประมาณในการเวนคืนท่ีดิน ของประชาชนอยา่ งแท้จรงิ
ในขณะทเ่ี จา้ ของทดี่ นิ ไดร้ บั ประโยชนจ์ ากมลู คา่ ทด่ี นิ n ประชาชนทวั่ ไปทอ่ี าศยั อยนู่ อกพน้ื ที่
ทเี่ พมิ่ มากขน้ึ แปลงทดี่ นิ สามารถใชป้ ระโยชนไ์ ด้ โครงการ ได้ใช้บริการสาธารณะจากภาครัฐ
อยา่ งคมุ้ คา่ โดยการเขา้ รว่ มโครงการตอ้ งมกี ารรว่ ม ทั้งเพ่ือการสัญจร หรือเพ่ือใช้นันทนาการ
ปันส่วนที่ดินของตนมาเพื่อเป็นพื้นที่สาธารณะ และพักผอ่ นหย่อนใจ อยา่ งเทา่ เทยี มกนั
ในโครงการและเป็นค่าใช้จ่ายต่าง ๆ ที่จ�ำเป็น นอกจากนี้ผลท่ีได้รับจากโครงการ
สำ� หรบั ดำ� เนนิ โครงการ จดั รปู ทีด่ ินเพอ่ื พัฒนาพนื้ ท่ี ยงั เป็นการ
n แก้ปัญหาที่ดินตาบอด หรือที่ดิน
ทิ้งร้างในเมืองที่ใช้ประโยชน์ไม่ได้สร้าง
ความปลอดภยั และนา่ อยใู่ หก้ บั ชมุ ชนเมอื งใหญ่
ท่ีมคี วามแออดั

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 65

n พฒั นาชมุ ชนใหม้ โี ครงสรา้ งพน้ื ฐาน ชมุ ชนของตนไดร้ บั การพฒั นาโดยไมต่ อ้ งรอคอย
ระบบสาธารณูปโภคสาธารณูปการที่สมบูรณ์ การเวนคนื ที่ดนิ เน่อื งจากโครงการฯ สามารถ
และไดม้ าตรฐาน เกดิ สภาพแวดลอ้ มทด่ี ี ด�ำเนินการได้ทันทีท่ีทุกคนในพื้นท่ีพร้อมใจกัน
n ประหยัดงบประมาณของภาครัฐ แสดงความยินยอมเข้าร่วมโครงการจัดรูป
ในการเวนคืนทีด่ ินเพอ่ื กอ่ สรา้ งสาธารณปู โภค ท่ีดินฯ นอกจากนี้ในส่วนพื้นที่สาธารณะ
n ส่งเสริมให้เกิดการใช้พื้นที่เมือง ในโครงการประชาชนท่ัวไปในพื้นท่ีสามารถ
ตามทผ่ี งั เมอื งกำ� หนด ประหยดั งบประมาณกอ่ สรา้ ง เข้ามาใช้ประโยชน์พ้ืนที่สาธารณะเหล่าน้ันได้
สาธารณูปโภคเพ่ือรองรับการพัฒนาเมือง ไ ม ่ ว ่ า จ ะ เ ป ็ น ก า ร ใ ช ้ ถ น น เ พ่ื อ ก า ร สั ญ จ ร
แบบกระจดั กระจาย (Urban Spraw) สวนสาธารณะ ประชาชนกส็ ามารถมาใชพ้ นื้ ที่
ออกกำ� ลงั กายในชว่ งเวลาต่าง ๆ ไดเ้ ชน่ กนั
 มีเสียงตอบรับจากประชาชน
ในพนื้ ท่ตี ่อโครงการอยา่ งไร   สะพานเลียบชายฝั่งทะเลชลบุรี
เพอื่ ประโยชนท์ างเศรษฐกจิ แกป้ ญั หา
ประชาชนเจ้าของท่ดี ินในพน้ื ท่ีโครงการ จราจร และเปน็ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วเชงิ นเิ วศ
มีความยินดีท่ีได้เข้าร่วมโครงการจัดรูปท่ีดินฯ
ถงึ แมว้ า่ จะตอ้ งปนั สว่ นทดี่ นิ ของตนเอง เพอื่ นำ� ไป จังหวัดชลบุรีได้พัฒนาจากเมือง
เป็นท่ีดินสาธารณประโยชน์และที่ดินจัดหา เกษตรกรรมแห่งภาคตะวันออกไปสู่จังหวัด
ประโยชน์ แต่สงิ่ ท่ไี ด้กลบั คนื มานนั้ คุม้ ค่ายิ่งกว่า ทม่ี แี หลง่ ทอ่ งเทย่ี วตดิ อนั ดบั โลกอยา่ งเมอื งพทั ยา
เพราะท่ีดินมีรูปแปลงสวยงามและติดถนน เปน็ เมอื งอตุ สาหกรรม เปน็ ทตี่ ง้ั ของทา่ เรอื นำ้� ลกึ
ทุกแปลง มีระบบสาธารณูปโภค สาธารณปู การ แหลมฉบงั ทำ� ใหจ้ งั หวดั ชลบรุ ที ำ� รายไดค้ อ่ นขา้ งสงู
เข้าถึง และราคาที่ดินมีมูลค่าเพิ่มสูงข้ึน ติดอันดับ TOP 5 ของประเทศ และล่าสุด
และยงั สามารถอยอู่ าศยั ในพน้ื ทเ่ี ดมิ ได้ บางโครงการ จังหวัดชลบุรียงั เปน็ 1 ใน 3 จงั หวดั ในโครงการ
เมื่อดำ� เนินการแลว้ เสรจ็ เกิดโครงการตอ่ เน่อื ง ระเบียงเศรษฐกิจภาคตะวันออก (EEC)
ต า ม ม า แ ล ะ เ กิ ด แ น ว คิ ด ที่ จ ะ น� ำ วิ ธี ก า ร ตามนโยบาย การส่งเสริมและพัฒนาเศรษฐกิจ
จดั รปู ทดี่ นิ เพอ่ื พฒั นาพนื้ ทไี่ ปใชส้ ำ� หรบั พฒั นา ของรฐั บาล การขยายตวั ของเมอื งอยา่ งไรท้ ศิ ทาง
บริเวณอ่ืน ๆ ของเมืองและถนนสายต่าง ๆ ยอ่ มเปน็ ทมี่ าของปญั หาตา่ งๆทเี่ กดิ จากความหนาแนน่
ในเมืองแทนวิธีการเวนคืนที่ดินเนื่องจาก ของประชากร ความต้องการ ท่อี ยู่อาศัยในเมือง
เป็นประโยชน์กับทกุ ภาคสว่ นอย่างแทจ้ รงิ ส่งผลให้เกิดปัญหาตามมาเป็นลูกโซ่ โดยเฉพาะ
ส�ำหรับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ปัญหาด้านการจราจรและสิ่งแวดล้อม ดังน้ัน
ท่ีเป็นท่ีตั้งพื้นท่ีโครงการจัดรูปท่ีดินฯ ได้รับ การจัดวางผังเมืองท่ีเหมาะสมจะช่วยแก้ปัญหา
ประโยชน์จากโครงสร้างพื้นฐานของเมือง ในดา้ นตา่ ง ๆ ทั้งในปจั จบุ ันและอนาคต

66 วารสารดำ�รงราชานุภาพ

ในการบังคับใช้ผังเมืองรวมเมืองชลบุรี ช่วงที่ 3 จากจุดเช่ือมเทศบาลต�ำบลบางทราย
พ.ศ. 2553 กรมโยธาธกิ ารและผงั เมอื งไดก้ ำ� หนด ถึงจุดเช่ือมถนนเลียบชายฝั่งทะเลซอยเทศบาล
วางผงั ดา้ นคมนาคมขนสง่ โดยมถี นนสายเสนอแนะ บางทราย 83 ความยาว 980 เมตร ช่วงที่ 4
คือ ถนนสาย ฉ เพื่อเป็นแนวถนนโครงข่าย และ ชว่ งที่ 5 จากจดุ เชอื่ มบรเิ วณศาลาประชาคม
คมนาคม ช่วยบรรเทาการจราจรในเขตเมือง รวมใจชนถึงจุดเชื่อมเทศบาล-ต�ำบลบางทราย
โดยก�ำหนดให้มีแนวถนนขนานกับถนนสุขุมวิท ความยาวรวม 2,400 เมตร ส่วน ช่วงท่ี 2
ซ่ึงหน่วยงานท้องถ่ิน และจังหวัดชลบุรีร่วมกับ อยู่ระหว่างด�ำเนินการก่อสร้าง โดยเริ่มจาก
กรมโยธาธิการและผังเมืองผลักดันให้ถนนสาย จดุ เชอื่ มทางเขา้ โรงปรบั ปรงุ คณุ ภาพนำ�้ เมอื งชลบรุ ี
ดั ง ก ล ่ า ว ถู ก น� ำ ม า ก ่ อ ส ร ้ า ง เ ป ็ น รู ป ธ ร ร ม ถึงถนนนารถมนตเสวี ความยาว 1,815 เมตร
และถอื เปน็ งานกอ่ สรา้ งสะพานในทะเลทมี่ แี นวขนาน รวมระยะทางทั้งส้ินประมาณ 7 กิโลเมตร
เลียบชายฝั่งทะเลแห่งแรกของประเทศไทย ซ่งึ จะแล้วเสร็จปี พ.ศ. 2563 โครงการกอ่ สร้าง
โดยได้แบ่งการกอ่ สรา้ งออกเปน็ 5 ชว่ ง ปัจจุบนั สะพานเลยี บชายฝง่ั ทะเล อย่ใู นโครงการพฒั นา
ก่อสร้างแล้วเสร็จ และเปิดใช้แล้ว 4 ช่วง พนื้ ทต่ี ามผงั เมอื งรวมเมอื งชลบรุ ี เปน็ ถนนเลย่ี งเมอื ง
เม่อื กันยายน พ.ศ. 2560 ซงึ่ มแี นวกอ่ สรา้ งอยใู่ นทะเล ออกแบบเปน็ สะพาน
ช่วงท่ี 1 เร่ิมจากจุดเช่ือมบริเวณ เลียบชายฝั่งทะเล บนสะพานมีจุดชมวิว
ศาลาประชาคมรวมใจชน ถงึ ถนนขา้ งโรงปรบั ปรงุ และเชื่อมต่อโครงข่ายการคมนาคมเข้ากับถนน
คุณภาพน้�ำเมืองชลบุรี ความยาว 1,880 เมตร ภายในชุมชนเดิม เช่น ชุมชนบางทราย ชุมชน
ท่าเรือพลี ชุมชนเสม็ด เป็นต้น ซึ่งช่วยแก้ไข
ปัญหาการจราจรในชุมชนได้เป็นอย่างมาก
เพราะได้ออกแบบให้มีทางออกไปสู่ถนนหลัก
ได้อย่างรวดเร็ว เพิ่มเส้นทางการท่องเท่ียว
สชู่ ายหาดอา่ งศลิ า หาดบางแสน ประกอบกบั เปน็
แหล่งท่องเที่ยวเชิงนิเวศที่ท�ำให้ผู้ท่ีใช้เส้นทาง
ได้สมั ผัสกับธรรมชาติ
นอกจากโครงการพัฒนาพ้ืนท่ีตาม
ผังเมืองรวมเมืองชลบุรีแล้ว กรมโยธาธิการ
และผังเมืองยังได้ด�ำเนินโครงการส�ำคัญ ๆ
อีกหลายโครงการในหลายพื้นท่ี ซ่ึงล้วนมี
ความจำ� เปน็ และเปน็ ประโยชนต์ อ่ พนี่ อ้ งประชาชน
ที่อยู่ในพ้ืนที่ท้ังสิ้น เช่น โครงการก่อสร้างเข่ือน
ป้องกันตล่ิงริมแม่น้�ำ โครงการก่อสร้างระบบ
ปอ้ งกนั นำ้� ทว่ มพนื้ ทชี่ มุ ชน เปน็ ตน้ ซง่ึ ทกุ โครงการ

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 67

ท่ีกรมโยธาธิการและผงั เมอื งดำ� เนนิ การตอ้ งไดร้ บั สมบูรณ์ จึงได้ด�ำเนินการศึกษาออกแบบ
ความรว่ มมอื จากเจ้าของพื้นทด่ี ว้ ย รายละเอยี ดและศกึ ษาผลกระทบดา้ นสง่ิ แวดลอ้ ม
การด�ำเนินโครงการพัฒนาตามผังเมือง (EIA) ในแนวสว่ นตอ่ ขยายสะพานเลยี บชายทะเล
ถอื เปน็ แนวทางในการกำ� หนดทศิ ทางการพฒั นา เดิม ด้านทิศเหนือจากซอยบางทราย 83
พ้ืนที่ เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ด้านการพัฒนา ไปจรดตำ� บลคลองตำ� หรุ ถนนสขุ มุ วทิ ระยะทาง
เมือง โดยอาศัยความร่วมมือระหว่างหน่วยงาน 7.000 กิโลเมตร และด้านทิศใต้ต่อจากถนน
ทอ้ งถนิ่ และจังหวัดชลบุรี รว่ มกับกรมโยธาธกิ าร องค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี ไปจรด
และผังเมือง ร่วมกันผลักดันให้ถนนเสนอแนะ ต�ำบลอ่างศิลา ระยะทาง 2.500 กิโลเมตร
สาย ฉ ถูกน�ำมาก่อสร้างให้เป็นรูปธรรม ซึ่งหากด�ำเนินการแล้วเสร็จ จะได้เสนอ
ในการบงั คบั ใชผ้ งั เมอื งรวมเมอื งชลบรุ ี พ.ศ. 2553 ขอรับการสนับสนุนงบประมาณในการก่อสร้าง
กรมโยธาธกิ ารและผงั เมอื งไดก้ ำ� หนดใหม้ กี ารวางผงั ส่วนต่อขยายตอ่ ไป โครงการพัฒนาตามผงั เมอื ง
คมนาคมและขนส่ง โดยมีถนนเสนอแนะสาย ฉ. โดยการก่อสร้างสะพานเลียบชายฝั่งทะเลแห่งน้ี
เพอ่ื เปน็ แนวถนนโครงขา่ ยคมนาคม เปน็ เสน้ ทาง ประสบความส�ำเร็จได้ เพราะความร่วมมือ
เลี่ยงเมืองเลียบชายฝั่งทะเลท่ีมีแนวขนานกับ ระหว่างหน่วยงานท้องถ่ินและจังหวัดชลบุรี
ถนนสขุ มุ วทิ ความยาวประมาณ 16.57 กโิ ลเมตร ร่วมกัน กรมโยธาธิการและผังเมืองช่วยผลักดัน
ปจั จบุ นั ไดด้ ำ� เนนิ การแลว้ เสรจ็ บางสว่ น ความยาว ให้ถนนตามผังเมืองสายดังกล่าว ถูกน�ำมา
ประมาณ 7.07 กโิ ลเมตร แบง่ เปน็ 5 ระยะ ไดแ้ ก่ ก่อสร้างจนเป็นรูปธรรม เพ่ือแก้ไขปัญหา
ระยะท่ี 1 จากศาลารวมใจชน – คลองสังเขป การจราจรในเขตเมืองชลบุรี เป็นทางเลี่ยงเมือง
ระยะทาง 1.000 กิโลเมตร ระยะที่ 2 จาก จากต�ำบลบางทรายลงมาถงึ ตำ� บลเสม็ด รวมทง้ั
คลองสังเขป – เทศบาลต�ำบลบางทราย ส่งเสริมด้านการท่องเที่ยว มีสถานที่พักผ่อน
ระยะทาง 1.400 กโิ ลเมตร ระยะที่ 3 จากเทศบาล หย่อนใจและออกก�ำลังกายริมทะเลท่ีสวยงาม
ตำ� บลบางทราย – ซอยบางทราย 83 ระยะทาง ในเขตอำ� เภอเมืองชลบรุ อี ีกดว้ ย
0.980 กิโลเมตร ระยะท่ี 4 จากศาลารวมใจชน –
โรงปรบั ปรงุ คณุ ภาพนำ้� ระยะทาง 1.880 กโิ ลเมตร
และระยะที่ 5 จากโรงปรับปรุงคุณภาพน้�ำ –
องค์การบริหารส่วนจังหวัดชลบุรี ระยะทาง
1.810 กิโลเมตร
นอกจากนี้กรมโยธาธิการและผังเมือง
ยงั เลง็ เหน็ ความสำ� คญั ของถนนเสนอแนะสาย ฉ.
และเพอื่ เปน็ การพัฒนาตามผังเมืองให้ครบถ้วน

การขับเคลอ่ื นการดำ� เนินงานของการประปานครหลวง
เพอื่ ม่งุ สู่ความส�ำเรจ็ ตามเป้าหมายการพฒั นาที่ย่ังยืน

(Sustainable Development Goals - SDGs)

การประปานครหลวง1

จดุ เริม่ ต้น...สู่รากฐานท่มี น่ั คง

ยอ้ นไปเมอื่ วนั ท่ี 16 สงิ หาคม พ.ศ. 2510 ในการน�ำนวัตกรรมและเทคโนโลยีต่าง ๆ
การประปานครหลวง (กปน.) ก่อตั้งข้ึน มาพฒั นางานประปาอยา่ งต่อเนื่อง ควบคูไ่ ปกบั
จากการควบรวมกิจการประปา 4 องค์กร การจดั ทำ� แผนนำ�้ ประปาปลอดภยั (Water Safety
จาก 3 จงั หวดั คอื การประปากรงุ เทพ การประปา Plans: WSPs) และด�ำเนินการปรับเปลี่ยน
เทศบาลนครธนบุรี การประปานนทบุรี ทอ่ ประปาใหมใ่ นพนื้ ทตี่ า่ ง ๆ รวมถงึ การส่งเสรมิ
และการประปาเทศบาลสมทุ รปราการ เขา้ ไวด้ ว้ ยกนั ความสัมพันธ์ที่ดีกับชุมชนลุ่มน้�ำฝั่งตะวันตก
โดยมีฐานะเป็นรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวง และตะวันออกของแม่น้�ำเจ้าพระยา ในการ
มหาดไทย ด�ำเนินงานตามวัตถุประสงค์ของ อนุรักษ์ทรัพยากรน�้ำเพ่ือเพ่ิมประสิทธิภาพ
พระราชบญั ญตั กิ ารประปานครหลวง พ.ศ. 2510 โครงสรา้ งพน้ื ฐานระบบประปาใหเ้ กดิ ความยง่ั ยนื
เป็นสำ� คญั
ระยะเวลากวา่ 53 ปี กปน.
ได้ด�ำเนินงานตามภารกิจตาม
ความรับผิดชอบในการส�ำรวจ
จัดหา ผลิต และจัดส่งน�้ำประปา
ที่มีคุณภาพตามมาตรฐานองค์การ
อนามัยโลก (World Health
Organization:WHO)ไปสปู่ ระชาชน
ทกุ ครวั เรอื นในเขตกรงุ เทพมหานคร
จังหวัดนนทบุรี และจังหวัด
สมุทรปราการ เพ่ือใช้ส�ำหรับ
การอุปโภคและบริโภคในชีวิต
ประจ�ำวัน พร้อมทั้งยังคงมุ่งม่ัน
ภาพที่ 1 ภารกจิ ที่สำ� คญั ของ กปน.

1 เรยี บเรยี งโดย นายจิรานุวัฒน์ ณรงค์ ผอู้ �ำนวยการฝ่ายนโยบายและยทุ ธศาสตร์ การประปานครหลวง

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 69

ปัจจุบัน กปน. มีพ้ืนที่รับผิดชอบ อยา่ งสมำ�่ เสมอ เพอ่ื ควบคมุ ให้ไดม้ าตรฐานน�ำ้ ดืม่
รวม 3,195 ตารางกิโลเมตร ใช้นำ�้ ดิบในการผลติ ขององคก์ ารอนามยั โลก (WHO) กอ่ นทจ่ี ะสบู จา่ ย
จากสองแหล่ง คือ แม่น้�ำเจ้าพระยาและแม่น�้ำ ไปยังผู้ใช้น้�ำ มีส�ำนักงานประปาสาขา 18 แห่ง
แมก่ ลอง มีโรงงานผลติ นำ�้ 4 แห่ง ทำ� หนา้ ทผี่ ลติ ให้บริการผู้ใช้น�้ำกระจายท่ัวพ้ืนท่ีรับผิดชอบ
น้�ำประปาที่มีคุณภาพ สะอาด ปลอดภัย โดยมี และมศี นู ยบ์ รกิ ารประชาชน MWA Call Center
ห้องปฏิบัติการ (Lab) ท่ีฝ่ายคุณภาพน�้ำ 1125 ต้ังอยู่บริเวณส�ำนักงานใหญ่ เพื่อรับแจ้ง
และโรงงานผลติ นำ�้ ทงั้ 4 แหง่ ทำ� หนา้ ทตี่ รวจสอบ เรื่องร้องเรียนและประสานงานในการแก้ไข
วิ เ ค ร า ะ ห ์ คุ ณ ภ า พ น�้ ำ จ า ก ค ล อ ง ส ่ ง น้� ำ ดิ บ ปญั หาต่าง ๆ ใหก้ บั ผใู้ ช้น�ำ้ ของ กปน.
น้�ำในระบบผลิต และน้�ำประปาในระบบจ่าย

ภาพท่ี 2 การให้บรกิ ารของสำ� นกั งานประปาสาขาในพืน้ ท่รี บั ผิดชอบ

70 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

เดินหน้าสร้างสรรค์นวัตกรรม...มุ่งม่ัน การสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ การใชน้ ำ�้ อยา่ งรคู้ ณุ คา่
พฒั นาบริการนำ�้ ประปาอยา่ งยง่ั ยนื เช่น การน�ำน้�ำจากกระบวนการผลิตกลับมา
ใช้ใหม่ Grey Water ฉลากประหยัดน้�ำ
ในชว่ งทผ่ี า่ นมา กปน. ไดด้ ำ� เนนิ การภายใต้ เพื่อพัฒนาองค์กรให้สอดคล้องกับทิศทาง
กรอบยุทธศาสตร์ท่ีส�ำคัญในระดับต่าง ๆ ได้แก่ การพัฒนาประเทศสู่ความมั่นคง ม่ังค่ัง ยั่งยืน
ยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี แผนการปฏิรูปประเทศ ภายใตว้ สิ ยั ทศั น์ พนั ธกจิ คา่ นยิ ม ของ กปน. ดงั น้ี
แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี 12 วิสยั ทศั น์ “เป็นองค์กรสมรรถนะสูง
แผนยุทธศาสตร์กระทรวงมหาดไทย ตลอดจน ท่ีให้บริการงานประปา มีธรรมาภิบาล
ยุทธศาสตร์รัฐวิสาหกิจ สาขาสาธารณูปการ และไดม้ าตรฐานในระดับสากล”
เพื่อน�ำไปสู่ผลลัพธ์ในการให้บริการงานประปา พันธกิจ 1. ก า ร ส ร ้ า ง ก า ร เ ติ บ โ ต
เพ่ือประชาชนเป็นส�ำคัญ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง และความยัง่ ยืนขององค์กร
การบริหารจัดการองค์กรที่มุ่งสู่การเป็นองค์กร 2. ด� ำ เ นิ น ก า ร ต า ม แ ผ น
รฐั วสิ าหกจิ สมรรถนะสงู ดำ� เนนิ งานดว้ ยคณุ ธรรม น้�ำประปาปลอดภัยขององค์การอนามัยโลก
และหลักธรรมาภิบาล ตลอดจนน�ำเทคโนโลยี ด้วยการพัฒนาระบบน้�ำดิบ ระบบผลิตน�้ำ
มาใชเ้ สรมิ ประสทิ ธภิ าพการใหบ้ รกิ าร ควบคไู่ ปกบั และระบบสบู จ่ายนำ�้ ใหม้ เี สถียรภาพ
การสนับสนุนนวัตกรรมท่ีขับเคล่ือนสู่สังคม 3. พัฒนางานประปาอย่าง
แหง่ ความยง่ั ยนื ตระหนกั ถงึ คณุ คา่ ของทรพั ยากรนำ�้ มืออาชีพให้ตอบสนองต่อความต้องการของ
ทั้งหมด อยา่ งเปน็ ระบบ ผ้มู สี ว่ นไดส้ ว่ นเสีย
4. ส่งเสริมคุณภาพชีวิตที่ดี
แผนวิสาหกิจการประปานครหลวง ให้ประชาชนไดม้ ีนำ�้ ประปาใช้ถ้วนหน้า
ฉบบั ท่ี 5 (ปี 2563 - 2565) ค่านิยม มุ่งมั่น พัฒนาตน พัฒนางาน
บริการสังคม ด้วยความโปร่งใส ใส่ใจคุณภาพ
กปน. ได้ขับเคล่ือนองค์กรภายใต้ (QWATER)
“แผนวิสาหกิจการประปานครหลวง ฉบับที่ 5 โดยท่ี แผนวิสาหกิจ กปน. ฉบับที่ 5
(ปี พ.ศ. 2563 - 2565)” ให้สอดคล้องตาม (ปี พ.ศ. 2563 - 2565) ประกอบดว้ ยยทุ ธศาสตร์
พระราชบัญญัติการพัฒนาการก�ำกับดูแล 4 ดา้ น ดังนี้
และบริหารรัฐวิสาหกิจ พ.ศ. 2562 เพ่ือใช้เป็น  ด้านท่ี 1: สร้างเสถียรภาพ
กรอบการบริหารจัดการองค์กรมุ่งสู่ความยั่งยืน และความม่ันคงของระบบประปา มุ่งเน้น
มแี นวคดิ ทีส่ �ำคัญคือ การพัฒนาที่ยง่ั ยืน โดยการ การพัฒนาระบบจ่ายน�้ำและบริหารจัดการน้�ำ
ปรับปรุงองค์กรและพัฒนาขีดความสามารถ สูญเสีย รวมถึงพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศ
ขององค์กรสู่การเป็นองค์กรสมรรถนะสูง เพ่ือการจัดการลดน้�ำสูญเสียและบริหารจัดการ
พร้อมสร้างการเติบโตทางเศรษฐกิจและสังคม แรงดันน้�ำ เสริมสร้างระบบผลิต (ผลิต-สูบส่ง)
อย่างเป็นมิตรกับส่ิงแวดล้อม โดยมีนโยบาย

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 71

ให้มีเสถียรภาพ และบริหารจัดการปริมาณ - 2565 รวมถึงแผนวิสาหกิจ กปน. ล้วนสร้าง
และคุณภาพน�้ำทง้ั ระบบ (ตน้ นำ้� -ปลายนำ้� ) ความสอดคล้องต่อปัจจัยความย่ังยืน ได้แก่
 ดา้ นท่ี 2: ยกระดบั ขดี ความสามารถ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อมท้ังสิ้น
องค์กรสู่ความเป็นเลิศ มุ่งเน้นการพัฒนา อีกท้ังกระบวนทัศน์ “การพัฒนาท่ีย่ังยืน
เทคโนโลยีดิจิทัล และน�ำนวัตกรรมไปใช้ (Sustainable Development Goals – SDGs)”
อยา่ งเปน็ ระบบเพอ่ื เพมิ่ ขดี ความสามารถขององคก์ ร ขององค์การสหประชาชาติ ยังเป็นหน่ึงในกลไก
พร้อมตอบสนองความต้องการ ความคาดหวัง การขับเคล่ือนองค์กรท่ีสามารถบูรณาการ
ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย พร้อมปรับโครงสร้าง เชิงนโยบายสู่การปฏิบัติได้อย่างเป็นรูปธรรม
องค์กรให้ตอบสนองการเปลี่ยนแปลงทางธุรกิจ และเกิดความต่อเนอื่ งอยา่ งย่งั ยนื สำ� หรับ กปน.
ไดอ้ ยา่ งรวดเรว็ และเพมิ่ ประสทิ ธภิ าพการทำ� งาน ได้ด�ำเนินงานตามภารกิจด้วยความมุ่งหวัง
ของทกุ กระบวนการทำ� งาน รวมทง้ั สรา้ งความพรอ้ ม ผลลัพธ์เพ่ือให้บรรลุวิสัยทัศน์และ การพัฒนา
ด้านบุคลากรให้มีศักยภาพ ทักษะทห่ี ลากหลาย องค์กรสู่ความย่ังยืน โดยสามารถสรุปผล
(Multi Skill) รองรับการเปลี่ยนแปลง การดำ� เนนิ งานตามมติ ิท่สี �ำคญั ไดด้ งั น้ี
และก้าวทันไปกับนโยบาย Thailand 4.0
พรอ้ มสรา้ งความมุ่งมัน่ และเตม็ ใจในการท�ำงาน  มิตดิ ้านเศรษฐกจิ
 ด้านที่ 3: ส่งเสริมความสัมพันธ์
ทดี่ แี กผ่ มู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี และยดึ มนั่ ธรรมาภบิ าล กปน. มุ่งก้าวสู่การเป็นองค์กรที่มี
เพอ่ื ความยงั่ ยนื มงุ่ เนน้ การพฒั นาความสมั พนั ธ์ ศั ก ย ภ า พ ใ น ก า ร ขั บ เ ค ลื่ อ น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ด ้ ว ย
และความร่วมมือท่ีดีกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียด้วย น วั ต ก ร ร ม แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ยี ที่ ช ่ ว ย พั ฒ น า
หลักธรรมาภิบาล ยกระดับคุณภาพชีวิต และผลกั ดนั ใหอ้ งคก์ รมคี วามมน่ั คงทางเศรษฐกจิ
ของประชาชน รวมทั้งการส่งเสริมกิจกรรม มีการบริหารจัดการความเสี่ยงของกิจการ
เชิงสงั คมและเป็นมติ รต่อสิง่ แวดล้อม อย่างรอบด้าน และยึดม่ันในหลักธรรมาภิบาล
 ด้านที่ 4: สร้างความม่ันคง และจริยธรรมในการด�ำเนินงาน โปร่งใส
ขององคก์ ร มงุ่ เนน้ การเพมิ่ ความมน่ั คงทางธรุ กจิ และตรวจสอบได้
 ด้านบริหารจัดการด้านการเงิน
การพัฒนาองคก์ ร…ส่คู วามยง่ั ยืน เพ่ือให้การเบิกจ่ายงบลงทุนเพื่อสนับสนุน
การขบั เคลอื่ นเศรษฐกจิ ของประเทศ และเปน็ ไป
การพฒั นาองคก์ รเพอ่ื กอ่ ใหเ้ กดิ ความยง่ั ยนื ตามเป้าหมาย กปน. จึงบริหารความเส่ียง
ถือเป็นหน่ึงในเป้าประสงค์หลักของการพัฒนา เร่ืองการเร่งรัดการเบิกจ่ายงบลงทุน โดยให้
องค์กรของ กปน. การบูรณาการการบริหาร หน่วยงานเตรียมงานตามกระบวนการจัดซ้ือ
เชงิ นโยบายจาก ยทุ ธศาสตรช์ าติ 20 ปี แผนพฒั นา จดั จา้ งลว่ งหนา้ จัดท�ำแผนจดั ซอ้ื จดั จา้ ง ทบทวน
เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับท่ี 12 แผนงานตามความจ�ำเป็นและความต้องการ
แผนยทุ ธศาสตรก์ ระทรวงมหาดไทย พ.ศ. 2561 ใช้งบลงทุนให้สอดคล้องกับการด�ำเนินงานจริง

72 วารสารดำ�รงราชานภุ าพ

ปรับปรุงกระบวนการจัดซื้อจัดจ้าง การก�ำหนด ลดน้�ำสูญเสีย ประกอบกับคุณภาพน�้ำดิบ
ราคากลาง การจัดท�ำ TOR ให้เหมาะสม ที่เสื่อมโทรมลง ส่งผลให้กระบวนการจัดการ
ให้ความรู้หน่วยงานเกี่ยวกับพระราชบัญญัติ คุณภาพน�้ำดิบมีค่าใช้จ่ายเพิ่มข้ึนเช่นกัน
การจัดซ้ือจัดจ้างและการบริหารพัสดุภาครัฐ อยา่ งไรกต็ าม กปน. ไดด้ ำ� เนนิ การบรหิ ารสนิ ทรพั ย์
พ.ศ. 2560 รวมถึงการจัดหาผู้รับจ้างที่มี เพื่อเพ่ิมความคุ้มค่าตามแนวคิดการสร้าง
ประสบการณ์และความช�ำนาญ เพื่อให้ มูลค่าเชิงเศรษฐศาสตร์ (Economic Value
การด�ำเนินโครงการต่าง ๆ ส�ำเร็จลุล่วงตาม Management : EVM) นอกจากนี้ การบรหิ าร
เป้าหมายได้อย่างมีประสิทธิผลและสนับสนุน ต้นทุนทางการเงินด้วยวิธีการแปลงภาระหนี้
การขบั เคล่ือนเศรษฐกจิ ของประเทศ สกุลต่างประเทศเป็นสกุลเงินบาท (Cross
 การบริหารจัดการด้านรายได้ Currency Swap : CCS) ส่งผลให้สามารถ
ในภาพรวม กปน. มีรายได้เพ่ิมข้ึนจากการ ลดความเสี่ยงจากความผันผวนของอัตรา
จ�ำหน่ายน้�ำประปา และการบริหารสภาพคล่อง แลกเปลี่ยนได้ ในขณะเดียวกันการวางแผน
สว่ นเกนิ ทำ� ใหม้ รี ายไดด้ อกเบย้ี เพม่ิ ขนึ้ อยา่ งไรกด็ ี บริหารจัดการเงินกู้และต้นทุนทางการเงิน
ในช่วงท่ีผ่านมา กปน. เผชิญกับความท้าทาย ทเ่ี หมาะสม ชว่ ยใหก้ ารวางแผนรายรบั และรายจา่ ย
เชิงธุรกิจจากอัตราการเติบโตของยอดขายน�้ำ เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ มีสภาพคล่อง
ทชี่ ะลอตวั ลง เนอ่ื งจากภาวะเศรษฐกจิ ประกอบกบั เพียงพอต่อการด�ำเนินงาน และเป็นปัจจัย
การขยายเขตบริการน้�ำประปา จนครอบคลุม สนบั สนนุ ใหก้ ารดำ� เนนิ โครงการปรบั ปรงุ กจิ การ
ทั้งพื้นที่ชมุ ชนเมือง ซงึ่ กปน. ตระหนกั ถึงปญั หา ประปาแผนหลักสามารถบรรลุตามเป้าหมาย
ดงั กลา่ ว จงึ ไดพ้ ฒั นาศกั ยภาพในการดำ� เนนิ ธรุ กจิ อยา่ งเป็นรูปธรรม
ทเี่ กยี่ วเนอื่ ง รวมถงึ ขยายการใหบ้ รกิ ารนำ�้ ประปา  มาตรการช่วยเหลือประชาชน
ในพ้ืนที่รอยต่อของการประปาส่วนภูมิภาค ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของไวรัส
และ กปน. เพื่อให้ประชาชนไดเ้ ข้าถึงน�ำ้ ประปา โคโรนา-2019 กปน. ไดจ้ ัดตั้งศูนย์ประสานงาน
ท่สี ะอาดปลอดภยั อยา่ งทั่วถงึ และเพยี งพอ ควบคมุ และการเฝา้ ระวงั เชื้อไวรสั โคโรนา 2019
 การบริหารจัดการด้านค่าใช้จ่าย ขานรับมติคณะรัฐมนตรีในการช่วยบรรเทา
กปน. ให้บริการน�้ำประปาอย่างต่อเนื่องผ่าน ผลกระทบแก่พี่น้องประชาชนผู้ใช้น้�ำ พร้อม
โครงข่ายระบบท่อครอบคลุมพ้ืนที่ให้บริการ พิจารณาก�ำหนดเป็นมาตรการช่วยเหลือ
ซึ่งระบบท่อมีอายุการใช้งานมาอย่างยาวนาน 8 มาตรการ เชน่ ใชน้ ำ้� ฟรี 10 ควิ แรกทกุ ครวั เรอื น
เป็นผลให้เกิดการแตกรั่วและมีปริมาณน้�ำ และลดคา่ นำ�้ ประปารอ้ ยละ 20 สำ� หรบั ผใู้ ชน้ ำ�้ เกนิ
ทส่ี ญู เสยี สงู ทำ� ใหม้ คี า่ ใชจ้ า่ ยเพมิ่ ขนึ้ จากโครงการ 10 ควิ ตอ่ เดอื น การยกเวน้ การตดั นำ�้ ขยายระยะ
ปรบั ปรงุ ซอ่ มแซมเพอื่ บำ� รงุ รกั ษาระบบทอ่ พฒั นาระบบ เวลาการชำ� ระคา่ นำ�้ ประปา ยกเวน้ การเกบ็ คา่ นำ้�
จา่ ยนำ�้ และเทคโนโลยสี ารสนเทศเพอื่ การจดั การ ข้ันต�่ำให้ผู้ใช้น้�ำประเภทธุรกิจ ฟรีค่าธรรมเนียม

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 73

ในการช�ำระค่าน�้ำประปา การขยายระยะเวลา อย่างต่อเน่ืองเป็นประจ�ำทุกปี เช่น การอบรม
มาตรการบรรเทาคา่ น้ำ� ประปาแกผ่ มู้ รี ายได้น้อย เจ้าหน้าที่ความปลอดภัยในการท�ำงานระดับ
ท่ถี อื บัตรสวัสดิการแห่งรฐั หวั หนา้ งานและระดบั บรหิ าร การฝกึ ซอ้ มดบั เพลงิ
และอพยพหนไี ฟ การปฐมพยาบาลและการชว่ ยชวี ติ
มิติด้านสังคม ขน้ั พน้ื ฐาน การอบรมความปลอดภยั อาชวี อนามยั
และสภาพแวดล้อมในการท�ำงานส�ำหรับลูกจ้าง
บุคลากรของ กปน. ทุกระดับถือเป็น ทวั่ ไปและลกู จา้ งเขา้ ทำ� งานใหม่ ตามพระราชบญั ญตั ิ
กลไกส�ำคัญที่ผลักดันองค์กรไปสู่ความส�ำเร็จ ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ ม
กปน. จึงมีนโยบายและให้ความส�ำคัญต่อ ในการท�ำงาน พ.ศ. 2554 การอบรมผู้อนุญาต
ความปลอดภัยและอาชีวอนามัยในการท�ำงาน ผู้ควบคุมงาน ผู้ช่วยเหลือ และผู้ปฏิบัติงาน
รวมถึงพัฒนาศักยภาพของทรัพยากรบุคคล ในทีอ่ ับอากาศ เป็นต้น
ให้มีทักษะและความรู้ในการให้บริการงาน  การเข้าถึงน�้ำสะอาดอย่างทั่วถึง
ประปาทต่ี อบสนองผใู้ ชน้ ำ�้ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ และเท่าเทียม : โครงการขยายเขตบริการ
นอกจากน้ียังปลูกฝังวัฒนธรรมองค์กรในด้าน ให้เต็มพื้นท่ีทั่วชุมชนเมือง กปน. ด�ำเนิน
การมีส่วนร่วมพัฒนาชุมชนและสังคมต้ังแต่ โครงการขยายเขตบริการน�้ำประปาให้เต็มพ้ืนที่
ต้นน�้ำถึงปลายน�้ำ เพ่ือสร้างคุณภาพชีวิตท่ีดี ท่ัวชุมชนอย่างต่อเนื่อง เพ่ือให้ประชาชน
ในสงั คมร่วมกันอยา่ งยง่ั ยนื ในทุกพ้ืนที่บริการได้เข้าถึงน�้ำประปาท่ีสะอาด
 การส่งเสริมอาชีวอนามัยและ ปลอดภัย อย่างเท่าเทียมกัน และยกระดับ
ค ว า ม ป ล อ ด ภั ย ข อ ง พ นั ก ง า น แ ล ะ ชุ ม ช น คุณภาพชีวิตท่ีดีย่ิงข้ึนของประชาชนอย่างย่ังยืน
เพื่อแสดงเจตจ�ำนงในการให้ความส�ำคัญ ตลอดจนตอบสนองนโยบายภาครัฐด้านการลด
แ ล ะ ค ว า ม ต ร ะ ห นั ก เ ร่ื อ ง ส่ิ ง แ ว ด ล ้ อ ม ความเหล่ือมล้�ำของสังคมและการสร้างโอกาส
ในกระบวนการผลิต การให้บริการ ซึ่งเป็น ในการเข้าถึงบริการของรัฐ เพื่อให้ประชาชน
กระบวนการหลัก ในห่วงโซ่คุณค่า (Value ทุกคนได้รับบริการท่ีดีอย่างเท่าเทียม ท่ัวถึง
Chain) และการด�ำเนินงานอ่ืน ๆ กปน. จึงได้ และเปน็ ธรรม ซงึ่ โครงการดงั กลา่ วเปน็ การใหบ้ รกิ าร
ประกาศนโยบายความปลอดภัยอาชีวอนามัย ในพื้นที่ท่ีไม่คุ้มค่าในเชิงธุรกิจ โดยเป็นการวาง
และสง่ิ แวดลอ้ ม (Safety Health Environment ระบบประปาเชงิ รกุ ดำ� เนนิ การมาตงั้ แต่ พ.ศ. 2549
: SHE) และดำ� เนนิ การตอ่ เนอื่ งอยา่ งเปน็ รปู ธรรม จนถึงปัจจุบัน เพ่ือเตรียมความพร้อม
เพื่อสนับสนุนงานด้านความรับผิดชอบต่อสังคม ส�ำหรับการให้บริการในอนาคต และทันต่อ
และสิ่งแวดล้อมในกระบวนการหลักของกิจการ การเติบโตอย่างก้าวกระโดดของชุมชนเมือง
(CSR in-Process) (Urbanization) นอกจากประชาชนจะสามารถ
 การให้ความรู้เร่ืองความปลอดภัย เข้าถึงน�้ำสะอาดส�ำหรับการอุปโภคบริโภค
แกพ่ นกั งานและผปู้ ฏบิ ตั งิ าน กปน. ไดจ้ ดั อบรม ได้อย่างท่ัวถึงและเท่าเทียมกันแล้วผลจาก
ดา้ นความปลอดภยั ใหแ้ กพ่ นกั งานและผปู้ ฏบิ ตั งิ าน

74 วารสารด�ำ รงราชานุภาพ

การดำ� เนนิ โครงการยงั ชว่ ยลดคา่ ใชจ้ า่ ยในครวั เรอื น - โครงการแคมปร์ กั ษน์ ำ้� เสรมิ สรา้ ง
ในการจัดหาน�้ำ จากแหล่งอ่นื ๆ และช่วยพัฒนา จิตส�ำนึกและกระตุ้นให้เกิดความตระหนักรู้ถึง
คุณภาพชีวติ ใหด้ ขี ้ึน ความส�ำคัญของแหล่งน�้ำ เป็นรากฐานส�ำคัญ
 เตบิ โตควบคไู่ ปกบั ชมุ ชนอยา่ งยง่ั ยนื ในการอนุรักษ์ทรัพยากรน�้ำให้ด�ำรงอยู่ต่อไป
นอกจากการด�ำเนินธุรกิจแล้ว กปน. ยังให้ โครงการแคมปร์ กั ษน์ ำ�้ ดำ� เนนิ งานมาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง
ค ว า ม ส� ำ คั ญ กั บ ชุ ม ช น โ ด ย ร อ บ ส� ำ นั ก ง า น มาตั้งแต่ปี พ.ศ. 2558 จนถึงปัจจุบัน โดยมี
และสาขา โดยการจดั ทำ� โครงการตา่ ง ๆ เพอื่ พฒั นา วตั ถปุ ระสงคเ์ พอ่ื สรา้ งความสมั พนั ธท์ ดี่ ี ตอ่ ชมุ ชน
คุ ณ ภ า พ ชี วิ ต ข อ ง ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ ส ่ ง เ ส ริ ม ลุ่มน้�ำแม่กลองและชุมชนลุ่มแม่น�้ำเจ้าพระยา
ความก้าวหน้าของชุมชนในหลายมิติ ทั้งเร่ือง และสรา้ งจติ สำ� นกึ ในการดแู ลรกั ษาแมน่ ำ้� ลำ� คลอง
การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติ การปรบั ปรงุ ระบบ และสิ่งแวดล้อมในชมุ ชนในกลมุ่ เยาวชนทศ่ี กึ ษา
ประปาในพ้ืนท่ีชุมชน การจัดอบรมถ่ายทอด ในโรงเรียนท่ีตั้งอยู่ในชุมชนลุ่มน้�ำแม่กลอง
องคค์ วามรเู้ กย่ี วกบั ระบบประปาอนั เปน็ สมรรถนะ และเจ้าพระยา ตลอดจนการมีส่วนร่วม
หลัก และความเช่ียวชาญขององค์กร ตลอดจน ในการพฒั นาสงั คมและชมุ ชน เพอ่ื คงความสมบรู ณ์
การจัดกิจกรรมที่ช่วยให้องค์กรใกล้ชิดกับชุมชน ของแหล่งน้�ำและคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน
อยา่ งยั่งยืนและเปน็ อันหนง่ึ อันเดียวกัน ไวอ้ ย่างยงั่ ยืน

ภาพที่ 3 ผลการดำ� เนนิ โครงการอนรุ กั ษน์ ้ำ� ร่วมกับชุมชน

- โครงการการประปานครหลวง สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร (รชั กาลท่ี 9)
รกั ษป์ า่ ตน้ นำ�้ ตามรอยพระราชปณธิ านพระบาท จากผลความส�ำเร็จของโครงการ กปน. รักษ์ปา่
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ต้นน�้ำเพ่ือเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จ
มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร พระเจา้ อยหู่ วั (พ.ศ. 2554 - 2559) ณ พื้นที่

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 75

ป่าต้นน�้ำปิง อ�ำเภอเชียงดาว จังหวัดเชียงใหม่ ต่อเนื่อง 3 ปี ต้ังแต่ พ.ศ. 2560 - 2562
กปน. ได้ด�ำเนินโครงการบูรณาการต่อยอด เพื่อพัฒนาแหล่งน�้ำและพ้ืนท่ีชุมชนด้วยการ
ภายใต้ชอื่ โครงการ “การประปานครหลวงรักษ์ ปลูกป่า หญ้าแฝก และไม้ผลในพื้นที่ชุมชน
ป่าต้นน้�ำ ตามรอยพระราชปณิธานพระบาท พ ร ้ อ ม ท้ั ง ป รั บ ป รุ ง ร ะ บ บ ป ร ะ ป า โ ร ง เ รี ย น
สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช และชุมชนในพ้ืนท่ีเพื่อบรรเทาปัญหาในเร่ือง
มหิตลาธิเบศรรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร ของน้�ำอุปโภคบริโภค อีกทั้งยังร่วมมือ
สยามนิ ทราธริ าช บรมนาถบพติ ร (รชั กาลที่ 9)” กับการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (กฟผ.)
ณ พื้นที่ป่าต้นน�้ำ จังหวัดน่าน เป็นระยะเวลา สร้างฝายชะลอน�้ำในเขตพ้ืนท่ปี ่าต้นน้ำ� อกี ดว้ ย

ภาพท่ี 4 ผลการดำ� เนินโครงการการประปานครหลวงรักษ์ปา่ ตน้ น้�ำ

76 วารสารดำ�รงราชานุภาพ

- โครงการระบบประปาโรงเรียน ประปาซง่ึ เปน็ สมรรถนะหลกั และความเชย่ี วชาญ
แม้ กปน. จะมภี ารกจิ หลักในการผลติ น้ำ� ประปา ขององค์กรให้แก่ประชาชนทั่วไปโดยไม่ต้อง
ที่มีคุณภาพเหมาะส�ำหรับการอุปโภคบริโภค เสยี คา่ ใชจ้ า่ ยใด ๆ มเี ปา้ หมายเพอ่ื สรา้ งตน้ แบบทดี่ ี
เ พื่ อ ใ ห ้ บ ริ ก า ร แ ก ่ ป ร ะ ช า ช น ใ น เ ข ต พื้ น ที่ (Role Model) ให้ผู้ท่ีผ่านการอบรมสามารถ
กรุงเทพมหานคร นนทบุรี และสมุทรปราการ น�ำความรู้และทักษะที่ได้ไปใช้ปฏิบัติได้จริง
แต่ก็ยังเห็นถึงปัญหาของชุมชนและสังคม ช่วยเหลือเพื่อนบ้านภายในชุมชนได้สร้างอาชีพ
ที่อยู่ต้นน้�ำ อยู่ห่างไกลความเจริญที่ขาดโอกาส เพ่ิมรายได้ในครัวเรือน นอกจากน้ียังสามารถ
เข้าถึงน�้ำด่ืมน�้ำใช้ท่ีสะอาด เพ่ือให้คุณภาพ แก้ไขปัญหาการแตกร่ัวของท่อและอุปกรณ์
ชีวิตของเขาเหล่านั้นดีขึ้นอย่างถ้วนหน้าท่ัวไทย ในเบ้ืองต้น ยังช่วยป้องกันการสูญเสียน้�ำได้
ตามนโยบายของรฐั บาล จงึ กอ่ ใหเ้ กดิ “โครงการ อีกทางหน่งึ ด้วย
ระบบประปาโรงเรียน” ข้ึน ซึ่งสอดคล้องกับ  หลักธรรมาภิบาล ในส่วนของ
เป้าหมายการพัฒนาท่ีย่ังยืน (Sustainable การบริหารงานภายใต้หลักธรรมาภบิ าล (Good
Development Goals – SDGs) ขององค์การ Governance) กปน. ไดก้ ำ� หนดนโยบายสำ� คัญ
สหประชาชาติ เป้าหมายที่ 6 คือ การท�ำให้ ในการด�ำเนินงาน ควบคู่ไปกับการด�ำเนินงาน
ทุกคนเข้าถึงน้�ำสะอาดได้อย่างเท่าเทียมกัน ด้านความรับผิดชอบต่อสังคมและสิ่งแวดล้อม
ด้วยการจัดหาและปรับปรุงระบบประปาของ กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกกลุ่ม โดยตระหนักถึง
โรงเรยี น พฒั นาระบบนำ้� บาดาล  ระบบเครอ่ื งกรองนำ�้ ความส�ำคัญในเร่ืองของการป้องกันและต่อต้าน
ระบบเครือ่ งสบู น�้ำ ระบบท่อประปา จดั หาถังสูง การทจุ ริตคอรร์ ัปชนั อย่างเปน็ รูปธรรม ผ่านการ
สำ� หรบั กกั เกบ็ นำ้� ฝนและนำ้� บาดาล และรางนำ้� ฝน ด�ำเนินงานท่ีแสดงเจตจ�ำนงในการบริหารงาน
ส�ำเร็จรูปหรือกิจกรรมอื่น ๆ ท่ีเป็นประโยชน์ ด้วยความโปร่งใส และยังได้มีการจัดต้ัง
ต่อโรงเรียนในพ้ืนท่ีลุ่มน�้ำแม่กลอง พร้อมกันน้ี สภาธรรมาภบิ าล กปน. เพอื่ สง่ เสรมิ ให้บุคลากร
ยงั ไดส้ รา้ งทมี บคุ ลากรภายในโรงเรยี นใหส้ ามารถ ได้มีส่วนร่วมปกป้องผลประโยชน์ขององค์กร
ดูแลรักษาระบบต่อไปอย่างถูกวิธี โดยเริ่ม และสร้างภูมิคุ้มกันให้องค์กรปราศจากอ�ำนาจ
ด�ำเนินโครงการตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2559 รวมผล แทรกแซงทั้งภายในและภายนอก รวมท้ังมี
การดำ� เนนิ โครงการจนถงึ ปัจจบุ ัน ศนู ยป์ ฏบิ ตั กิ ารตอ่ ตา้ นการทจุ รติ ของการประปา
- โครงการวิชาชีพช่างประปา นครหลวง (ศปท.กปน.) ซ่ึงด�ำเนินการเก่ียวกับ
เพ่ือประชาชน เกิดจากความมุ่งมั่นท่ีจะมี การป้องกันและปราบปรามการทุจริตและ
ส่วนร่วมในการพัฒนาสังคมด้วยการส่งเสริม ประพฤติมิชอบให้สอดคล้องกับยุทธศาสตร์ชาติ
และสร้างคุณค่าให้แก่ทรัพยากรมนุษย์ผ่านการ ตลอดจนการสนองนโยบายรัฐบาลในด้านการ
ถ่ายทอดองค์ความรู้และพัฒนาทักษะ ด้านงาน สง่ เสรมิ การบรหิ ารราชการแผน่ ดนิ ทม่ี ธี รรมาภบิ าล

วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ 77

 มิตดิ า้ นสิ่งแวดลอ้ ม ตอ้ งใชใ้ นชว่ งฤดแู ลง้ ใหก้ บั กรมชลประทานภายใน
เดอื นตลุ าคมของแตล่ ะปี เพอื่ ใหก้ รมชลประทาน
การสร้างความม่ันคงทางเศรษฐกิจ น�ำข้อมูลดังกล่าวไปเป็นแนวทางในการก�ำหนด
และการมีส่วนร่วมพัฒนาคุณภาพชีวิตที่ดี แ ผ น ก า ร ร ะ บ า ย น�้ ำ จ า ก เ ข่ื อ น ใ น ภ า พ ร ว ม
ใหแ้ กส่ งั คม  ควบคไู่ ปกบั กระบวนการทำ� งานทเ่ี ปน็ มติ ร ของทั้งประเทศทุกปี รวมถึงแผนการเพาะปลูก
ต่อส่ิงแวดล้อม ล้วนเป็นปัจจัยส�ำคัญที่ผลักดัน เกษตรกรรมของแต่ละลุ่มน�้ำให้เหมาะสมกับ
ให้องค์กรก้าวสู่การเติบโตอย่างย่ังยืน กปน. ปริมาณน�้ำต้นทุนท่ีมีอยู่หลังส้ินสุดฤดูฝน ดังนั้น
จึงให้ความส�ำคัญกับการดูแลรักษาทรัพยากร ปริมาณน�ำ้ ดบิ ทีน่ ำ� มาผลติ น้�ำประปา จงึ ไมส่ ง่ ผล
ธรรมชาตติ ลอดกระบวนการผลิตน้ำ� โดยเฉพาะ กระทบต่อระบบนิเวศหรือสภาพแวดล้อม
อย่างยิ่งทรัพยากร “น้�ำ” ซ่ึงเป็นต้นทุนส�ำคัญ หรือก่อให้เกิดภัยทางธรรมชาติ อาทิ สภาวะ
ในการผลิตน้�ำประปา โดยการบริหารจัดการ นำ้� เคม็ หนนุ หรือภัยแลง้
แหล่งน้�ำร่วมกับหน่วยงานต่าง ๆ ที่เก่ียวข้อง  การบริหารจัดการน�้ำสูญเสีย
สนับสนุนให้เกิดความร่วมมือภายในองค์กร การลดน้�ำสูญเสียถือเป็นวาระส�ำคัญท่ี กปน.
เพื่อลดน้�ำสูญเสีย และสร้างความตระหนักรู้ มุ่งมั่นด�ำเนินการมาอย่างต่อเน่ือง เพื่อพัฒนา
ถึงคุณค่าของน�้ำให้แก่ประชาชน นอกจากนี้ ศกั ยภาพในการควบคมุ ระบบจา่ ยนำ�้ และควบคมุ
ยังสามารถบริหารจัดการของเสียที่เกิดจาก อตั รานำ้� สญู เสยี ใหอ้ ยใู่ นเกณฑท์ เี่ กดิ ประสทิ ธภิ าพ
กระบวนการผลติ นำ�้ ไดต้ ามมาตรฐานอตุ สาหกรรม สูงสุด และสนับสนุนการใช้น�้ำทุกหยดอย่างมี
อาทิ น้�ำเสีย ตะกอนดิน เพ่ือป้องกันไม่ให้ คุณค่าและยั่งยืน โดยปัจจุบันได้จัดท�ำแผน
เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศ และชุมชน บริหารจัดการน้�ำสูญเสียซ่ึงสอดคล้องกับแผน
รอบสถานประกอบการ วสิ าหกิจ ฉบบั ที่ 5 นอกจากนี้ ยังมีการทบทวน
ก ป น .  ต ร ะ ห นั ก ถึ ง ค ว า ม ส� ำ คั ญ กลุ่มประเภทของกลยุทธ์ ที่ใช้ในการบริหาร
ข อ ง ท รั พ ย า ก ร น�้ ำ ที่ มี ต ่ อ ภ า ค ก า ร เ ก ษ ต ร จัดการน�้ำสูญเสียให้ครอบคลุมน�้ำสูญเสีย
ภาคอุตสาหกรรม และภาคครวั เรือน จงึ กำ� หนด ทเ่ี กดิ จากการบรหิ ารจดั การ (Apparent Losses)
แนวทางในการบรหิ ารจดั การนำ้� อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ และน�้ำสูญเสียท่ีเกิดจากการแตกร่ัว (Real
เพื่อน�ำมาใช้ในการผลิตน�้ำประปา โดยมี Losses) โดยประกอบด้วย 3 กลยุทธ์หลัก
ก า ร บู ร ณ า ก า ร ร ่ ว ม กั บ ห น ่ ว ย ง า น ที่ ดู แ ล ไดแ้ ก่ กลยทุ ธก์ ารบรหิ ารจดั การเครอ่ื งวดั (Meter
เรื่องน�้ำอย่างเป็นระบบในการจัดสรรน้�ำดิบ Management) กลยุทธก์ ารบริหารจดั การพน้ื ที่
ส�ำหรับใช้เพ่ือการผลิตน้�ำประปา ซึ่ง กปน. เฝ้าระวังน้�ำสูญเสีย (District Metering Area:
จะประเมินปริมาณน�้ำดิบท่ีจะต้องใช้ส�ำหรับ DMA) และกลยุทธ์การปรับปรุงท่อเก่าช�ำรุด/
การผลิตน้�ำประปาล่วงหน้าส�ำหรับช่วงฤดูแล้ง หมดสภาพ และปรับเปลี่ยนกรอบงบประมาณ
ในแต่ละปี โดยคาดการณ์จากหลายปัจจัย ทจ่ี ะดำ� เนนิ การในแตล่ ะกลยทุ ธใ์ หม้ คี วามเหมาะสม
และส่งตัวเลขปริมาณน�้ำดิบท่ีคาดการณ์ว่า

78 วารสารดำ�รงราชานภุ าพ

 มาตรการประหยัดพลังงาน กปน. และระดบั 5 ปัจจุบัน กปน. ได้จดั ทำ� มาตรฐาน
มีการตดิ ตามและวเิ คราะห์ข้อมลู การใชพ้ ลงั งาน การแบง่ ระดบั ประสทิ ธภิ าพอปุ กรณป์ ระหยดั นำ�้
ไฟฟ้าในสายงานอย่างต่อเน่ือง ด้วยปริมาณน�้ำ 2 ประเภทผลติ ภณั ฑ์ นอกจากน้ี กปน. จะดำ� เนนิ
ผลติ จา่ ยทเ่ี พมิ่ ขน้ึ ตง้ั แตป่ งี บประมาณ พ.ศ. 2561 การเปลี่ยนอุปกรณ์ ก๊อกอ่างล้างหน้า-ล้างมือ
สง่ ผลใหป้ รมิ าณการใชพ้ ลงั งานไฟฟา้ เพม่ิ ขน้ึ ตาม ของหน่วยงานภายใน กปน. ท้ังหมด ให้เป็น
เพราะพลังงานไฟฟ้าถือเป็นพลังงานหลัก อปุ กรณท์ ไ่ี ดร้ บั “ฉลากประหยดั นำ้� ” เพอ่ื สง่ เสรมิ
ในการขับเคลื่อนกระบวนการผลิตและส่งน้�ำ ภาพลักษณ์องค์กรในการอนุรักษ์ทรัพยากรน�้ำ
ต้ังแต่กระบวนการสูบน้�ำดิบ กระบวนการผลิต และสร้างความเช่ือม่ันในอุปกรณ์ประหยัดน�้ำ
นำ�้ ประปา จนถงึ กระบวนการสบู จา่ ยนำ�้ ซงึ่ แปรผนั ใหแ้ ก่ผู้มสี ่วนไดส้ ่วนเสียทกุ กลมุ่
ตามปริมาณน�้ำผลิตจ่าย แรงดันน้�ำ ระดับน้�ำ
ในคลองหรือถังเก็บน้�ำใส เป็นต้น เพ่ือเป็น  รางวลั แห่งความภาคภมู ใิ จ
ก า ร อ นุ รั ก ษ ์ พ ลั ง ง า น แ ล ะ ก า ร ใ ช ้ พ ลั ง ง า น จากแนวทางการพัฒนาความยั่งยืน
อย่างมีประสิทธิภาพ กปน. ได้ด�ำเนินการตาม ขององค์กรดังกล่าวส่งผลให้การด�ำเนินงาน
พระราชบญั ญัติการส่งเสริมการอนุรกั ษพ์ ลงั งาน เป็นไปตามเป้าหมายและผลลัพธ์ท่ีก�ำหนด
พ.ศ. 2535 (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม) โดยโรงงาน ทำ� ให้ กปน. สามารถควา้ รางวลั แหง่ ความภาคภมู ใิ จ
ผลิตน�้ำ 4 แห่ง สถานีสูบจ่ายน้�ำ 10 แห่ง แก่องค์กรในช่วงท่ผี ่านมา อาทิ
และโรงสบู นำ้� ดบิ 2 แหง่ รวมทงั้ หมด 16 หนว่ ยงาน - รางวัลรัฐวิสาหกจิ ดเี ดน่
จั ด เ ป ็ น โ ร ง ง า น ค ว บ คุ ม / อ า ค า ร ค ว บ คุ ม - รางวัลการบริหารสู่ความเป็นเลิศ
ซึ่งจะต้องด�ำเนินมาตรการอนุรักษ์พลังงาน (Thailand Quality Class: TQC) จากสำ� นกั งาน
ทค่ี ณะท�ำงานดา้ นการจัดการพลงั งานของแต่ละ รางวลั คุณภาพแหง่ ชาติ
หน่วยงานกำ� หนดไวเ้ ป็นประจ�ำทกุ ปี - รางวัลการเปิดเผยข้อมูลความยั่งยืน
 ฉลากประหยัดน้�ำ กปน. ได้จัดท�ำ ประจ�ำปี พ.ศ. 2563 ประเภทท่ี 1 รางวัล
โครงการ “ฉลากประหยัดน้�ำ” เพื่อส่งเสริม เกยี รติคณุ Sustainability Disclosure Award
สนับสนุนให้ผู้ผลิต/ผู้ประกอบการ พัฒนา จากสถาบันไทยพฒั น์
นวัตกรรมและอุปกรณ์เพื่อการประหยัดน้�ำ - รางวลั Asia Responsible Enterprise
แต่ยังคงให้ความพึงพอใจและไม่ลดทอน Awards 2020 จ�ำนวน 2 สาขา ได้แก่ สาขา
ประสิทธิภาพของผลิตภัณฑ์ โดยได้ย่ืนขอ Green Leadership จากโครงการการประปา
จดทะเบียนรับรองฉลากกับส�ำนักเครื่องหมาย นครหลวงรักษ์ป่าต้นน�้ำ (Metropolitan
การค้า กรมทรัพย์สินทางปัญญา ภายใต้ช่ือ Waterworks Authority’s Watershed Forest
“ฉลากแสดงประสทิ ธภิ าพอปุ กรณป์ ระหยดั นำ�้ ” Preservation) ซ่ึงเป็นการจัดกิจกรรมปลูกป่า
ซงึ่ ฉลากดงั กลา่ วแบง่ ระดบั ประสทิ ธภิ าพการไหล ปลูกหญ้าแฝก ฟื้นฟูและเพิ่มพ้ืนที่ป่าต้นน้�ำ
ของน�้ำ เปน็ 3 ระดับ ได้แก่ ระดับ 3 ระดับ 4 ของ กปน. สร้างเครือข่ายด้านการอนุรักษ์

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 79

ทรพั ยากรน้�ำและธรรมชาติ ครอบคลมุ ลุ่มน้�ำปิง ใ ห ้ เ กิ ด ผ ล ลั พ ธ ์ ท่ี เ ป ็ น รู ป ธ ร ร ม ค ร บ ทุ ก มิ ติ
วงั ยม นา่ น ตลอดจนพฒั นาระบบประปาภายใน ในดา้ นเศรษฐกจิ ดา้ นสงั คม และดา้ นสงิ่ แวดลอ้ ม
โรงเรยี นและชมุ ชนในพน้ื ทด่ี งั กลา่ ว ตงั้ แตป่ ี พ.ศ. 2554 อย่างต่อเนื่องมาโดยตลอด พร้อมทั้งส่ือสาร
เป็นตน้ มา และสาขา Corporate Governance เผยแพร่ การพัฒนาความย่ังยืนในรูปแบบ
จากโครงการทำ� ดดี ว้ ยหวั ใจธรรมาภบิ าล (Doing รายงานการพัฒนาอย่างยั่งยนื ของ กปน. ภายใต้
Good with Good Governance Heart) กรอบมาตรฐานการรายงานด้านความยั่งยืน
เ ป ็ น ก า ร ย ก ย ่ อ ง ช ม เ ช ย ใ ห ้ แ ก ่ พ นั ก ง า น ของ Global Reporting Initiatives (GRI)
และผู้ปฏิบัติงานท่ีมีจิตบริการอย่างเป็นเลิศ มาเป็นแนวทางในการเปิดเผยข้อมูล สอดรับกับ
มงุ่ เนน้ การทำ� งาน ดา้ นบรกิ ารอยา่ งมธี รรมาภบิ าล นโยบายตา่ ง ๆ ทส่ี ำ� คญั ของประเทศ และเปา้ หมาย
โปร่งใส ปราศจากการทุจริต ด้วยคุณธรรม การพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDGs) ขององค์การ
ในหัวใจ และสร้างวัฒนธรรมการท�ำดีให้เกิดขึ้น สหประชาชาติ (United Nations : UN)
ในองค์กร ในข้อที่ 6 การจัดการน้ำ� และสขุ าภิบาล ขอ้ ที่ 9
- การยกระดับการบริการที่เป็นเลิศ อุตสาหกรรม นวัตกรรม โครงสร้างพ้ืนฐาน
ได้รับการรับรองมาตรฐานศูนย์ราชการสะดวก ข้อท่ี 11 ความร่วมมือเพ่ือการพัฒนาที่ยั่งยืน
GECC ทุกส�ำนักงานประปาสาขา ข้อที่ 12 แผนการบริโภคและการผลิตท่ีย่ังยืน
 จากขอ้ มลู ท้ังหมดข้างตน้ จะเหน็ และข้อท่ี 17 ความร่วมเพ่ือการพัฒนาที่ย่ังยืน
ได้ว่า กปน. ได้ขับเคล่ือนการด�ำเนินงาน โดยมุ่งเน้นการมีส่วนร่วม การตอบสนอง
ขององคก์ รเพอ่ื นำ� ไปสคู่ วามสำ� เรจ็ ตามเปา้ หมาย ความต้องการ และความหวังของผู้มีส่วนได้
และการพัฒนาท่ียั่งยืน และมุ่งม่ันด�ำเนินการ สว่ นเสียทุกกลุ่มอยา่ งสมดลุ สืบไป

การประปานครหลวง ยังคงมุง่ มน่ั พฒั นาองคก์ รพรอ้ มสง่ เสริมคุณภาพชวี ติ ของประชาชนและ
เศรษฐกิจสังคมไทย

การประปานครหลวง ประปาเพอ่ื ประชาชน

การขับเคลอื่ นการด�ำเนนิ งานในบริบทของการประปาส่วนภมู ภิ าค

การประปาส่วนภมู ิภาค

  บริบทของการประปาส่วนภูมิภาค ตลอดระยะเวลา 41 ปีที่ผ่านมา กปภ.
มุ่งม่ันให้บริการน้�ำประปาคุณภาพมาตรฐาน
การประปาสว่ นภมู ภิ าค (กปภ.) กอ่ ตง้ั ขน้ึ สากล เพ่ือการอุปโภคบริโภคแก่ประชาชน
ในปี พ.ศ. 2522 เป็นรัฐวิสาหกิจในสังกัด อย่างมีประสิทธิผล โดยยึดหลักการก�ำกับดูแล
กระทรวงมหาดไทย มีหน้าท่ีรับผิดชอบการให้ ทด่ี คี วบคกู่ บั ความรบั ผดิ ชอบตอ่ สงั คม เพอื่ ใหเ้ กดิ
บริการสาธารณูปโภคขั้นพ้ืนฐานด้านน้�ำประปา ประโยชน์ตอ่ ผูม้ ีส่วนได้ส่วนเสียทกุ กลุ่ม
แก่ประชาชนในส่วนภูมิภาคครอบคลุมพื้นท่ี
74 จังหวดั ทวั่ ประเทศ (ยกเว้นกรงุ เทพมหานคร แนวคดิ การพัฒนาอย่างย่ังยนื
นนทบรุ ี และสมทุ รปราการ) โดย กปภ. แบง่ สาย
การปฏิบัติงานออกเป็น กปภ.เขต 10 เขต กปภ. ได้น�ำกรอบแนวคิดการพัฒนา
และ กปภ.สาขาทั้งหมด 234 สาขา อย่างย่ังยืน (Sustainable Development
Goals : SDGs) ขององค์การสหประชาชาติ
วสิ ยั ทัศน์ มาใช้เป็นพื้นฐานในการก�ำหนดเป้าหมาย
การด�ำเนินงานเพ่ือขับเคล่ือนองค์กรให้เกิด
“มุ่งสอู่ งคก์ รทเี่ ปน็ เลิศและยงั่ ยนื ด้านการให้ การพัฒนาอย่างยั่งยืน โดยยึดม่ันในการดูแล
บรกิ ารและบริหารจดั การน้ำ� ประปา” รักษาส่ิงแวดล้อม ความรับผิดชอบต่อสังคม
และการบริหารงานตามหลักบรรษัทภิบาลด้วย
(Leading to be a high performing and จรยิ ธรรมตามกรอบการดำ� เนนิ งานดา้ นความยง่ั ยนื
sustainable organization with excellent (Environmental, Social and Governance :
ESG) ควบคกู่ บั การดำ� เนนิ งานตามแผนยทุ ธศาสตร์
waterworks services) ของ กปภ. โดยคำ� นงึ ถึงประโยชน์ของผูม้ ีส่วนได้
สว่ นเสียท้ังภายในและภายนอกองคก์ ร
พันธกิจ ภายใตก้ รอบการพฒั นา
อ ย ่ า ง ยั่ ง ยื น ข อ ง อ ง ค ์ ก า ร
 ผลติ จัดส่ง และจ�ำหนา่ ยน้ำ� ประปา สหประชาชาติ ทงั้ 17 ดา้ น กปภ.
ท่มี ีคณุ ภาพอย่างเพยี งพอและทวั่ ถึง ได้พิจารณาคัดเลือกเป้าหมาย
 สำ� รวจ จดั หาแหล่งนำ้� ดิบ การพัฒนาที่มีความเชื่อมโยง
 จดั ใหไ้ ดม้ าซง่ึ นำ้� ดบิ เพอื่ ใชใ้ นการผลติ กับการด�ำเนินงานของ กปภ.
จัดส่ง และจำ� หน่ายน้�ำประปา มาทั้ง 7 ด้าน ประกอบด้วย
 ส่งเสรมิ ธุรกจิ การประปา
 ดำ� เนนิ ธรุ กจิ อนื่ ทเี่ กยี่ วกบั หรอื ตอ่ เนอื่ ง
กบั ธรุ กิจการประปา

วารสารดำ�รงราชานุภาพ 81

 เป้าหมายท่ี 3 สร้างหลักประกัน  เป้าหมายท่ี 14 อนุรักษ์และ
ว่าคนมีชีวิตที่มีสุขภาพดีและส่งเสริมสวัสดิภาพ ใชป้ ระโยชน์จากมหาสมทุ ร ทะเลและทรพั ยากร
ส�ำหรับทุกคนในทุกวัย (Good Health and ทางทะเลอย่างยั่งยืนเพ่ือการพัฒนาท่ียั่งยืน
Well-Being) (Life Below Water)
 เปา้ หมายท่ี 6 สรา้ งหลกั ประกนั วา่ จะ  เป้าหมายท่ี 15 ปกป้อง ฟื้นฟู
มีการจัดให้มีน้�ำและสุขอนามัยส�ำหรับทุกคน และสนบั สนนุ การใชร้ ะบบนเิ วศบนบกอยา่ งยงั่ ยนื
และมกี ารบรหิ ารจดั การท่ยี ่งั ยนื (Clean Water จัดการป่าไม้อย่างย่ังยืน ต่อสู้การกลายสภาพ
and Sanitation) เป็นทะเลทราย หยุดกา6ร6เส่ือมโทรมของท่ีดิน
 เปา้ หมายเปทา้ หี่ม1าย0ที่ล10ดลคดคววาามมไมไเ่มสมเ่ อสภมาคอภาภยใานคและระหวแา่ งลประะฟเทศื้น(สReภduาceพdกInลeqับuaมlitาieใsห) ม่ และหยุดการสูญเสีย
ภายในและCoรnsะumหpวtio่เาnป้างaหnปมdารPยrทoะd่ี เ1u2ทctiสoศรn้า)งห(ลRักeปรdะกuันใcห้มeีรdูปแบบกาครบวราิโมภคหแลละาผกลิตหท่ีลยั่งายืยน ท(Rาesงpชonีวsiภbleาพ (Life on Land)
Inequalitie เเsพป)ื่อ้ากาหรพมฒั นาเเาปยปท้า้า่ยีทหห่ังมมยี่ าืนาย1ยท(ทL2ี่่ีi1f1e45Bสอปeนรกlุรoปัก้าw้อษงงW์แหลฟaะ้ืtนลใeฟชrัก)้ปู แรปละะโรยสชนะนับก์จสานันกุนมกหาารสใมชุทใ ้รรหะบทแ้ บะกเนลิเกแ่วลศละบทไนรกบัพกกย อาเายกป่รารงท้าดยาหั่งงำ� ยทเมืนะนเาจลนิ ัดอยยกงท่าาางรย่ีปน่ัง่า1ยแไืนม7ล้ ะเฟสน้ืริมฟคสู วภาามพเหขนุ้้มสแว่ขน็ง
ใ ห ้ มี รู ป แ บแอบลยะ่าหกงยยั่างดุ ยกรืนารบตสูญ่อรสเสู้กิ โยี าคภรวกาคลมาหยแลสาลภกหาะพลาเผปย็ทนลาทงิะตชเีวลภททารพี่ ยาย(่ัLงiหfยeยุดoื นnกาLรaเnสd่ือ)มคโทวรามขมองรท่ี่ดวินมแลมะฟือ้ืนสรภะาพดกัลบับโมาลใหกม่ส�ำหรับการพัฒนา
(ResponsiblรeะดCับโoลกnสา้sหเuปรับ้าmหกมาpราพยtทัฒio่ี น1nา7ทเีย่สaงั่รnยมิ นืคdว(าPPมaเrrขton้มeแdrขsuh็งใipหcs้แt)กio่กลnไก)การด้าเทนิน่ยี งา่งั นยแลนื ะฟ(ื้นPฟูสaภrาtพnหeุ้นสr่วsนhควiาpมsร่ว)มมือ

ภาพท่ี 1 แสดงกรอบแนวคิดการพฒั นาอย่างยง่ั ยนื ของ กปภ.
จ า กแกนวรทาองจกาบากรกดแร้าอเนนบินแวนธุรวคกคิิจดิ ดปแลรแะะเปปลา้าเหพะมื่อาเใยหกป้เากริ้ดพากัฒาหนราพอมัฒย่าานงยายั่ทงยี่มืนีคขวอางมอหงสคม์กรดาุลรื อสหหรปปือรปะฏฏชาิสิชัมสาพตั มัินกธป์ทพภี่เ.กั จน้ือึงกไดูธล้มรีก์ะทาหรวกี่ เ่า้าหงกมนิต้ืดอิ กู ล ร ะ ห ว ่ า ง มิ ติ
การพฒั นาอยอโดันา่ ยเงปม็นุ่ยงเอง่ันง้ยนค์ใปนื นรกขะากอรอพงบัฒทอี่จนงะาคทท้าก์่ีจใะหาช้มร่วีกสยาสรหเรต้ปาิบงรโคตุณะทคชี่ย่าั่งาทยชืนางาสดตร้า้านิงเคศวราษมอฐพกนัอิจใเจปลสดูงน็ ผสุอดลแกงกรค่ผะู้มปท์ ีสบร่วทะนาไกงดด้สอ้า่วนบนสเท่ิสงีแยจ่ี วทะดุกลทก้อลำ�ุ่มมใหม้ กี ารเตบิ โตทยี่ งั่ ยนื
กปภ. จึงไดกแ้มลบั ะกีกชา่วรารย่วยรมกกเรปะ�็นำดสับหว่ คนณุนหภนดา่งึ พทแชี่ชีวนว่ ิตยขวขอับทงเคคาลนือ่ใงนนกสไปังาสคูเ่มรปภ้าดาหย�ำมใาตเย้กนกาารินรกพ้าฒักับนดาูแทสล่ยี กง่ั รยิจนืก้าใานรงรแคะลดะวับกปาารรมมะีธเทพรศรมแอาลภใะิบสจาากสลลทูง่ีดสี คุวดบแคู่ไปก่ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
ธรุ กจิ ประปาเพอ่ื ใหเ้ กดิ การพฒั นาทมี่ คี วามสมดลุ ทุกกลุ่ม โดยมุ่งเน้นในการพัฒนาที่จะช่วยสร้าง

82 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

คุณค่าทางด้านเศรษฐกิจ ลดผลกระทบ กระบวนการหลักในการขับเคล่ือนสู่
ทางด้านส่ิงแวดล้อม และช่วยยกระดับคุณภาพ ความยง่ั ยนื ระดับองค์กร
ชวี ติ ของคนในสงั คมภายใตก้ ารกำ� กบั ดแู ลกจิ การ
และการมธี รรมาภบิ าลทดี่ ี ควบคไู่ ปกบั การรว่ มเปน็ ในการขับเคลื่อน กปภ. เพ่ือให้เกิด
ส ่ ว น ห น่ึ ง ที่ ช ่ ว ย ขั บ เ ค ลื่ อ น ไ ป สู ่ เ ป ้ า ห ม า ย การด�ำเนินงานอย่างยั่งยืน มีข้ันตอน/
การพฒั นาที่ยัง่ ยืนในระดบั ประเทศและสากล กระบวนการในการกำ� หนดและวเิ คราะหน์ โยบาย
แผนงาน การก�ำหนดตวั ชว้ี ัด ตลอดจนการจัดท�ำ
รายงานความย่ังยืน โดยมีกระบวนการท่ีส�ำคัญ
5 กระบวนการ ดังน้ี

ภาพท่ี 2 แสดงกระบวนการหลักในการขบั เคลอ่ื นสู่ความยงั่ ยืนระดบั องค์กร ของ กปภ.

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 83

กระบวนการท่ ี  การวเิ คราะหบ์ รบิ ทและประเดน็ ดา้ นความยง่ั ยนื ขององคก์ ร (Context)
ประกอบดว้ ย
 การศกึ ษาและท�ำความเขา้ ใจบริบทองค์กร (Context analysis)
 การระบแุ ละวเิ คราะหผ์ มู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี พรอ้ มกำ� หนดวธิ กี ารมสี ว่ นรว่ ม
(Stakeholder engagement)
 การก�ำหนดและจัดล�ำดับประเด็นส�ำคัญด้านความยั่งยืน (Materiality
analysis)
กระบวนการที่  การกำ� หนดนโยบายดา้ นความยงั่ ยนื (Policy) ประกอบด้วย
 การก�ำหนดนโยบายด้านความย่ังยืนในระดับองค์กร และก�ำหนด
เปา้ หมายในการบรหิ ารจดั การความยง่ั ยนื ในระดบั องคก์ ร(Commitment)
 การก�ำหนดผู้รับผิดชอบและบทบาทหน้าท่ีในการขับเคลื่อนประเด็น
สำ� คญั ดา้ นความยง่ั ยนื แตล่ ะประเดน็ เพอื่ ใหเ้ กดิ การทำ� งานทเ่ี ชอ่ื มโยงกนั
(Team set up)
กระบวนการท ่ี  การกำ� หนดกลยทุ ธด์ า้ นความยงั่ ยนื ขององคก์ ร (Strategy) ประกอบดว้ ย
 การก�ำหนดกรอบหรือกลยุทธ์ด้านการพัฒนาธุรกิจอย่างยั่งยืน
(Sustainable development framework)
 การก�ำหนดแผนงานด้านความยั่งยนื (Sustainable development
initiative)
กระบวนการที่  การขบั เคลอื่ นความยง่ั ยนื ไปสกู่ ารปฏบิ ตั ิ (Implement) ประกอบดว้ ย
 เครอ่ื งมอื ทใ่ี ช้ในการขับเคลอื่ นความย่ังยืนในองคก์ ร (PDCA)
กระบวนการท่ี  การเปิดเผยข้อมูลด้านความยัง่ ยนื (Disclose) ประกอบดว้ ย
 การรวบรวมและวางระบบจดั เก็บข้อมลู ด้านความยั่งยนื
 การวิเคราะหแ์ ละประเมนิ ผลข้อมูลด้านความยัง่ ยนื (Evaluate)
 การรายงานผลการด�ำเนินงานด้านความย่ังยืนต่อผู้มีส่วนได้เสีย
(Communicate)
 การติดตาม ทบทวน และวางแผนเพ่ือพัฒนาผลการด�ำเนินงาน
อย่างต่อเน่ือง (Review)

 การรายงานผลการด้าเนนิ งานดา้ นความยัง่ ยนื ตอ่ ผ้มู ีสว่ นได้เสีย (Communicate)
84 วารสารดำ�รงราชานุภาพก(Rาeรvตieิดwตา)ม ทบทวน และวางแผนเพื่อพัฒนาผลการด้าเนินงานอย่างต่อเนื่อง

โครงสรา้ งการบรหิ ารงานเพือ่ ขับเคล่ือนองคก์ รสูค่ วามย่ังยืน

ภาพท่ี 3 แสดงโครงสร้างในการกำ� กบั ดูแลเรือ่ งการพัฒนาอย่างยัง่ ยนื ของ กปภ.

การก�ำกับดูแลและการบริหารจัดการใน นโยบายและแนวทางปฏบิ ตั เิ พอื่ การพฒั นา
เรื่องการพัฒนาธุรกิจประปาให้เกิดความย่ังยืน อยา่ งยงั่ ยนื
ของ กปภ. นนั้ คณะกรรมการ กปภ. ไดแ้ ต่งตงั้
คณะอนกุ รรมการทมี่ คี วามเชอ่ื มโยงและมบี ทบาท กปภ. ได้มกี ารกำ� หนดนโยบาย/แผนงาน
ในการกำ� กับดแู ลการดำ� เนนิ งานและการก�ำหนด ท่ีบูรณาการแนวทางการพัฒนาอย่างยั่งยืน
นโยบายเก่ียวกับประเด็นการพัฒนาอย่างย่ังยืน ต า ม ก ร อ บ แ น ว คิ ด ก า ร พั ฒ น า อ ย ่ า ง ยั่ ง ยื น
ของ กปภ. เพอ่ื เปน็ ผพู้ จิ ารณากำ� หนดกรอบนโยบาย (Sustainable Development Goals : SDGs)
และแนวทางในการปฏิบัติงานแบบบูรณาการ ขององคก์ ารสหประชาชาตทิ ม่ี งุ่ เนน้ การสรา้ งสมดลุ
ทเ่ี ชอ่ื มโยงทางดา้ นเศรษฐกจิ สงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม ในการด�ำเนินงานทางด้านสังคม (Society)
ดังแสดงในภาพที่ 3 เศรษฐกิจ (Economics) และส่ิงแวดล้อม

ก้าหนดกรอบนโยบายและแนวทางในการปฏิบัติงานแบบบูรณ าการที่เชื่อมโยงทางด้านเศรษฐกิจ สังคม
และส่งิ แวดลอ้ ม ดังแสดงในภาพท่ี 3
วารสารด�ำ รงราชานุภาพ 85

(Enviกrปoภn.mไดe้มnีกtา)รกร้าหวนมดทน้ังโปยบราะยเ/ดแ็นผนใงนาเนรท่ือ่ีบงูรณากคาวรบแคนู่ไวปทกางับกกาารรพยัฒกนราะอดยับ่างอยง่ังคย์กืนรตใาหม้มกีสรอมบรแรนถวนคะิด
กกเ(แEชลาากอขGn่ือระรอovยปมพบสiงvโ่rาภัฒรกรยoeิหง้าง.าnนrยกาnงรmารเ่ับักสงaอพจeยแnำ�มยัดn่ืกอผืcนด่ากtบนัeกงุล)า)ยยด�รำรโในทุั่งนแูนดวหยำ�ธลา้มกยนืนมศปกทามาาดรจิั้งร(สเุ่ะSงปกเชดตปuปเาอร่ื้ารนาsระ็มนเ์tท้ทกเนนaโดนี่เยปiดี่ิปนดn็นงโภี็นaง(้าใกยG.bานเนบัลบเoนlเพeิศแกรoาท่ือื่แอผายDdากลงนรeกงก้าะCยใvดหายาoหทุe้ราน่ังรrlธ้กยบนpดoพศ้ืนาเoสpรัฒปากัิmrงกคสับน็aคนวาตetนดบมeรารnูแโค์ยtลไู่(บปSกGาoกิจoยใช“มับcกaนกุปีแมiกeาlาsกานชรรtรรyทะาวน:พย)ทรป่ีดกS”ัฒเรดDีาาศนะ(ง�GใำGโดรใาสดsเoนษับอ)นสยoอยกฐิะนนdง่าากคอขงโงริจCย์กอยาดาoร่ังงดบน�ำ(ใยอrEหเาpนืทนcงบ้มยoคoี่ดินโีสกรr์กnดีaงยมิกาoายtาริ่งราeรmมนรขดรสถุ่งGiึ้ทนห�นดเำcนosเะั่ปวงั น้นv)ในถรภนeดินแะ้ีึงกrาา้ ลชnงานยาราaเะกปดในชnสตา้าา็cน่ิแงรเตe้แนแมใต)ิทหินนวิ่ตล่ี้มบงดวระานุ่งรลนคกมเิก้า้นทอัิบิดตมา้น่ีดมริาี
ยิ่งแขลึ้นะบภรายหิ ใาตร้แจนดั วกคาิดรน“ปำ�้ ประรปะาปใาสทสะเี่ ปอน็าดเลบศิ รแิกลาะรยทงั่วยถนืึง เป็นมิตรกับชุมชน” โดยนโยบายการด้าเนินงานแต่ละมิติ

มแี นวทางในการด้าเนนิ งาน ดงั นี้

ภาพที่ 4 แสดงนโยบายการพฒั นาอย่างยั่งยืนของ กปภ. ทางด้านสังคม เศรษฐกจิ และสงิ่ แวดล้อม
1. ด้านการก�ำกับดูแลกิจการท่ีดี (Good และบริการท่ีเป็นเลิศ ภายใต้การก�ำกับดูแล
ขอ Cงoปrรpะoชr1กาa.ชป1tนภe ใ.นนGไโดสoย้ต่วvบรนeาะภrยหnูมกนaิภาักnารถคcกึงeค�ำโ)วดกายับมมดสีเู้แาจคตลัญนกขาิจออกังนาบแรทนทบ่วี่ดาแีทนภ่ทาี่จปกระิกจรสิจะก่งขสาเอิสทรงรทธอิมิภี่ดงใคาีห์กพโ้ ดรกทยปป่ีมรภรีตับะ.่อสผมปิทิดุ่งรมธชะ่ันิผโอยดลบช้าบนเโนป์สรินิุหขรก่งาใิจใรนสกงกาาาเรนรปใดอห็น้าย้ผธรู้่ใารงชชงร้นีมวม้ิตาี
ปรขะอทงับกใจปใภน.คุณภาพและบริการที่เป็นเลิศ ภายใต้การก้ากพับรดอ้ ูแมลตก่อิจกกาารรตทรี่ดวี จโดสยอรบับโผดิดยชมอกีบาบรรบิหราหิ รางารนจอดั ยก่าางรมี
ปร ะสิท ธิภา พ ปกรปะภสิท. ธไิผดล้ตโรปะรห่งในสักเถปึง็นคธวรรามมสพ�ำรค้อัมญต่อกาครวตารมวเจสส่ียองบแลโดะยคมวีกบาครุมบภริหายารในจัดทก่ีเพารียคงวพาอมเสภ่ียางยแใลตะ้
ของบทบาทภารกจิ ขององคก์ รทมี่ ตี อ่ ประโยชนส์ ขุ กฎหมาย กฎระเบียบ ข้อบังคับท่ีเป็นธรรม
ในการด�ำรงชีวิตของประชาชนในส่วนภูมิภาค เพ่ือให้เกิดความเช่ือม่ันต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
โดยมีเจตนาอันแน่วแน่ท่ีจะส่งเสริมให้ กปภ. และเกดิ การยอมรับจากสาธารณชนอย่างยงั่ ยนื
มงุ่ มนั่ ดำ� เนนิ กจิ การใหผ้ ใู้ ชน้ ำ�้ ประทบั ใจในคณุ ภาพ

86 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

1.2 นโยบายการบริหารความเสี่ยง จงึ ไดจ้ ดั ทำ� “นโยบายการกำ� กบั ดแู ลการปฏบิ ตั งิ าน
และการควบคมุ ภายในของ กปภ. ให้เป็นไปตามกฎหมาย กฎ ระเบียบของ กปภ.
เพื่อเป็นการสร้างมูลค่าเพ่ิมให้ (PWA Compliance Policy)” เพ่ือเป็น
องค์กรและลดโอกาสความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้น การประกาศเจตนารมณ์ของ กปภ. อย่างชัดเจน
ตลอดจนตอบสนองตอ่ ผมู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี ทกุ กลมุ่ และยกระดับมาตรฐานการปฏิบัติตามกฎหมาย
อย่างเป็นธรรม สอดคล้องตามหลักเกณฑ์ กฎ ระเบียบ ท่ีเกี่ยวข้องกับการประกอบ
การกำ� กบั ดแู ลทด่ี ี (Good Corporate Governance) และสง่ เสริมธรุ กจิ กิจการประปา
1.3 นโยบาย Governance, Risk 1.5 นโยบายการต่อต้านการทุจริต
Management and Compliance (GRC) และคอร์รปั ชนั ของ กปภ.
ของ กปภ. กปภ. มีเจตนารมณ์แน่วแน่ที่จะ
เพื่อให้ GRC มีการด�ำเนินงาน ด�ำเนินงานภายใต้หลักการและแนวทางของ
อย่างเป็นรูปธรรม รวมท้ังด�ำเนินการได้อย่างมี การกำ� กบั ดแู ลกจิ การทดี่ ี โดยยดึ หลกั ธรรมาภบิ าล
ประสิทธิภาพและประสิทธิผลโดยมีบุคลากร อนั ทจี่ ะทำ� ใหอ้ งคก์ รมกี ารบรหิ ารจดั การทเ่ี ปน็ ไป
(People) กระบวนการ (Process) และเทคโนโลยี ตามมาตรฐานสากล ดำ� เนนิ ภารกจิ อยา่ งมคี ณุ ธรรม
(Technology) ที่ช่วยสนับสนุนการด�ำเนินงาน โปร่งใส ตรวจสอบได้ เพื่อให้ผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย
ให้บรรลุตามเป้าหมาย และบริหารจัดการ ศรัทธาและยอมรับ รวมท้ังมีส่วนร่วมในการ
ความเสี่ยงให้อยู่ในระดับที่ยอมรับได้ ไม่ละเมิด ขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ชาติว่าด้วยการป้องกัน
กฎระเบยี บ ขอ้ บงั คบั ตา่ ง ๆ เปน็ ไปตามความคาดหวงั และปราบปรามการทจุ รติ และนโยบายการปอ้ งกนั
ของผู้มสี ่วนได้สว่ นเสีย และแก้ไขปัญหาการทุจริตประพฤติมิชอบ
1.4 นโยบายการกำ� กบั ดแู ลการปฏบิ ตั งิ าน ของภาครัฐ
ใหเ้ ปน็ ไปตามกฎหมาย กฎ ระเบียบของ กปภ. 1.6 นโยบายต่อต้านการรับสินบน
คณะกรรมการการประปาสว่ นภมู ภิ าค เพอ่ื ป้องกนั การทุจรติ และประพฤติมิชอบ
ให้ความส�ำคัญอย่างย่ิงต่อหลักการก�ำกับดูแล กปภ. ไดต้ ระหนกั และใหค้ วามสำ� คญั
กิจการที่ดี โดยมีเจตนารมณ์อันแน่วแน่ที่จะ ในหลักธรรมาภิบาล การด�ำเนินงานถูกต้อง
ส่งเสรมิ ใหก้ ารประปาส่วนภูมิภาคบริหารจดั การ โปร่งใส่เป็นธรรม และเพื่อให้บุคลากรทุกระดับ
องค์กรเป็นไปตามกฎหมาย กฎ ระเบียบ มีส่วนร่วมในการต่อต้านการรับหรือให้สินบน
อนั สง่ ผลให้ กปภ. ประสบความสำ� เรจ็ ตามเปา้ หมาย ในทุกรูปแบบ ซ่ึงเป็นปัจจัยส�ำคัญประการหน่ึง
ท่วี างไว้ ท้ังได้รับความเช่ือถือและความไวว้ างใจ ทจ่ี ะเสรมิ สรา้ งวฒั นธรรมสจุ รติ ใหเ้ กดิ ขนึ้ ในองคก์ ร
จากลกู คา้ และผมู้ สี ว่ นไดเ้ สยี ดว้ ยเหตผุ ลดงั กลา่ ว

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 87

2. ดา้ นเศรษฐกิจ (Economic) ทุกขั้นตอน นอกจากนี้ ยังพัฒนาระบบบ�ำรุง
กปภ. มงุ่ เนน้ การใหบ้ รกิ ารเพอื่ ตอบสนอง รกั ษาเชงิ ปอ้ งกนั เครอ่ื งมอื เครอ่ื งจกั รและอปุ กรณ์
ตอ่ การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ มแี ผนการปรบั ปรงุ ประปา ใหส้ ามารถผลติ นำ�้ ประปา ไดอ้ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง
และยกระดบั ความสามารถในการผลติ นำ�้ ประปา และเตรียมความพร้อมส�ำหรับการเกิดภัยพิบัติ
ขององค์กรเพ่ือให้เกิดการให้บริการน�้ำประปา ภาวะฉุกเฉินในทุกระบบงาน
อยา่ งทวั่ ถงึ และเพยี งพอ ซงึ่ มแี ผนในการดำ� เนนิ งาน 2.3 การบริหารจัดการลดน�้ำสูญเสีย
ดังน้ี อย่างเป็นระบบ
2.1 การจดั หาและบรกิ ารจดั การแหลง่ โดยแบ่งพ้ืนที่บริหารจัดการน�้ำ
นำ้� ดบิ ให้เพียงพอ ตามระบบ District Metering Area (DMA)
จากแนวโน้มปัญหาสถานการณ์ และติดต้ังมาตรวัดน้�ำ เพื่อวัดปริมาณน�้ำท่ีไหล
ขาดแคลนแหล่งน�้ำดิบ กปภ. ได้เตรียม เข้าในแต่ละ DMA พร้อมท้ังติดตั้งอุปกรณ์
แผนบริหารจัดหาแหล่งน�้ำให้เพียงพอส�ำหรับ ตรวจวัดและควบคุมแรงดันน้�ำในเส้นท่อ
การผลิตน้�ำประปา โดยมีเป้าหมายให้บริการ เพอ่ื สง่ สญั ญาณไปยงั Control Room ที่ กปภ. สาขา
แก่ประชาชนครอบคลุมทุกพื้นท่ี โดยมีแผนงาน ด้วยระบบสัญญาณโทรศัพท์แบบ Real Time
ในการจัดหาแหล่งน�้ำดิบท่ีย่ังยืนและเพียงพอ ซ่ึ ง เ ม่ื อ เ กิ ด สั ญ ญ า ณ ผิ ด ป ก ติ จ ะ ท� ำ ใ ห ้
ต่อการให้บรกิ าร สามารถควบคุมการบริหารจัดการ และแก้ไข
2.2 การผลิตจ่ายน้�ำให้เพียงพอ ปญั หาน้�ำสูญเสียไดส้ ะดวกรวดเร็วขน้ึ
พร้อมทงั้ ควบคมุ คุณภาพน�้ำใหไ้ ด้มาตรฐาน 2.4 การขยายความร่วมมือกับองค์กร
เพ่ือให้มีก�ำลังการผลิตท่ีเพียงพอ ตา่ ง ๆ เพื่อใหบ้ รกิ ารน้�ำประปาทม่ี ีคุณภาพ
สอดคล้องกับความต้องการใช้น�้ำในพ้ืนท่ี โดยขยายความร่วมมือท่ีเกี่ยวข้อง
พร้อมท้ังสร้างความมั่นใจด้านความสะอาด กบั กจิ การประปาระหวา่ ง กปภ. กบั องคก์ รตา่ ง ๆ
ปลอดภัย ให้กับประชาชนท่ีอุปโภคบริโภค ทั้งภาครัฐและเอกชน เช่น อปท. โรงงาน
น�้ ำ ป ร ะ ป า ที่ ไ ด ้ ม า ต ร ฐ า น อ ย ่ า ง ต ่ อ เ นื่ อ ง ขนาดใหญ่ หมู่บ้านจัดสรร เป็นต้น เพื่อช่วยให้
และมีขั้นตอนจัดการคุณภาพอย่างสม�่ำเสมอ ประชาชนสามารถเข้าถึงน้�ำประปาที่มีคุณภาพ
ตั้งแต่ต้นน้�ำ (น้�ำดิบ) กระบวนการผลิตน้�ำ และได้มาตรฐาน
จนถึงข้ันตอนการจ่ายน�้ำประปาไปยังผู้บริโภค 2.5 การควบคุมค่าใช้จา่ ย
มุ ่ ง เ น ้ น ก า ร ว า ง ท ่ อ ข ย า ย เ ข ต จ� ำ ห น ่ า ย น้� ำ โดยการควบคมุ ตน้ ทนุ ของนำ้� ประปา
และสร้างโครงข่ายท่อจ่ายน้�ำเพื่อให้บริการ ให้อยู่ในระดับท่ีเหมาะสมและเป็นแนวทาง
น�้ำประปาแก่ประชาชนได้อย่างทั่วถึง รวมท้ัง ในการปรบั โครงสร้างค่านำ้� ประปา
การบริหารจัดการความเส่ียงที่จะเกิดข้ึน

88 วารสารด�ำ รงราชานภุ าพ

3. ด้านสงั คม (Social)   แนวทางส่งเสริมและสนับสนุน
 นโยบายสร้างความสัมพันธ์กับ การพัฒนาอย่างย่งั ยนื 
ผ้มู ีส่วนได้ส่วนเสยี และใหบ้ ริการลูกค้า  น�ำนโยบาย กลยุทธ์และแผนการ
กปภ. ได้ตระหนักถึงความส�ำคัญ ด�ำเนินงานเพ่ือการพัฒนาอย่างย่ังยืนไปสู่
ของผมู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี ทสี่ ำ� คญั กลมุ่ ตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ การปฏิบัติทั่วท้ังองค์กร โดยค�ำนึงถึงประโยชน์
รัฐบาล ลูกค้า คู่ค้า คู่ความร่วมมือ ผู้ส่งมอบ ที่ ส ม ดุ ล ท้ั ง ท า ง ด ้ า น เ ศ ร ษ ฐ กิ จ สั ง ค ม
เจ้าหนี้ คู่แข่ง พนักงาน ตลอดจนชุมชน และสิ่งแวดล้อม
สังคมและสิ่งแวดล้อมโดยรวม ซ่ึงถือเป็น  สร้างการมีส่วนร่วมกับผู้มีส่วนได้
องค์ประกอบส�ำคัญที่จะเสริมสร้างรากฐาน สว่ นเสยี ทงั้ ภายในและภายนอกองคก์ ร ทง้ั 7 กลมุ่
ในการพัฒนาองค์กรสู่ความยั่งยืน เพื่อให้ ประกอบด้วย พนักงาน กปภ. ลูกจ้าง กปภ.
การปฏิบัติต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทุกกลุ่มเป็นไป กลมุ่ หนว่ ยงานภาครฐั กลมุ่ หนุ้ สว่ นทางธรุ กจิ คคู่ า้
อย่างเหมาะสมและเป็นธรรม จึงได้ก�ำหนด ผู้รับจ้าง และกลุ่มลูกค้า เพื่อลดผลกระทบจาก
นโยบายความสัมพันธ์กับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย การด�ำเนินงาน และยกระดับผลประโยชน์ให้แก่
และใหบ้ รกิ ารลูกค้า ผมู้ สี ว่ นรว่ มใหส้ อดคลอ้ งกบั ความคาดหวงั จากทกุ ฝา่ ย
4. ดา้ นสิ่งแวดล้อม (Environmental)  สร้างความตระหนักรู้และส่งเสริม
 นโยบายความรับผิดชอบต่อสังคม การมีส่วนร่วมในการรับผิดชอบต่อสังคม
และสิ่งแวดล้อมเพ่ือการพัฒนาที่ย่ังยืนของ และส่ิงแวดล้อมกับผู้เก่ียวข้องในโซ่คุณค่า
กปภ. (Value Chain) ของธุรกจิ ประปา พร้อมท้งั สร้าง
กปภ. มุ่งเน้นสู่การเป็นองค์กร องคค์ วามรดู้ า้ นการบรหิ ารจดั การดว้ ยเทคโนโลยี
ภาครฐั ทม่ี บี ทบาทสำ� คญั ตอ่ การมสี ว่ นรว่ มพฒั นา ทเ่ี หมาะสม
ชมุ ชน สงั คม และสิง่ แวดล้อม โดยน�ำมาตรฐาน  เสริมสร้างทักษะความรู้แก่พนักงาน
แนวทางความรับผิดชอบต่อสังคม ISO 26000 และลกู จา้ ง กปภ. ใหม้ ศี กั ยภาพในการดำ� เนนิ งาน
มาเป็นกรอบนโยบาย ความรับผิดชอบต่อสังคม แ ล ะ ส า ม า ร ถ ป รั บ ตั ว ใ ห ้ ส อ ด ค ล ้ อ ง กั บ
ของ กปภ. เพื่อมุ่งสู่การพัฒนาองค์กรที่ยั่งยืน การเปล่ียนแปลงท้ังทางด้านเศรษฐกิจ สังคม
ไปพรอ้ มกับชุมชนและสงั คม และสิ่งแวดล้อม รวมท้ังการเปล่ียนแปลง
ท่ีส�ำคัญทางด้านเทคโนโลยี เพื่อยกระดับ
ขีดความสามารถในการด�ำเนินงานและบริหาร
จดั การประกอบกจิ การประปาอย่างยง่ั ยืน

เสริมสร้างทักษะความรู้แกพ่ นกั งานและลกู จา้ ง กปภ. ใหม้ ีศักยภาพในการด้าเนินงานและสามารถ
ปรับตัวให้สอดคล้องกับการเปล่ียนแปลงทั้งทางด้านเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม รวมทั้งการเปลี่ยนแปลง
ทีส่ ้าคัญทางดา้ นเทคโนโลยี เพื่อยกระดับขีดความสามารถในการด้าเนินงานและวบารรสิหาารรดจ�ำ รัดงกราารชปานรภุ ะากพอบก8ิจ9การ
ประปาอยา่ งยงั่ ยนื

ภาพที่ 5 การพฒั นาส่คู วามยงั่ ยืนของ กปภ.

การไฟฟ้านครหลวงกับการดำ� เนนิ งานท่สี นับสนุน
เป้าหมายการพัฒนาทย่ี ัง่ ยืนของสหประชาชาติ (SDGs)

การไฟฟา้ นครหลวง

แ น ว คิ ด ข อ ง ก า ร พั ฒ น า ท่ี ยั่ ง ยื น แหง่ นวตั กรรม เพอ่ื ระบบไฟฟา้ ทม่ี น่ั คงและพรอ้ ม
(Sustainability Development Goals : SDGs) ในทกุ วนิ าทดี ว้ ยคณุ คา่ ของระบบพลงั งานเสถยี รภาพ
คือ การปรับเปล่ียนกระบวนทัศน์ท่ีน�ำเสนอ ความเป็นเลิศในการให้บริการและความห่วงใย
เสน้ ทางใหมไ่ ปขา้ งหนา้ ดว้ ยการสรา้ งความสมดลุ ต่อสังคม จากการด�ำเนินงานตามแนวทาง
ทด่ี กี วา่ ทง้ั ในดา้ นเศรษฐกจิ สงั คม และสง่ิ แวดลอ้ ม การพัฒนาท่ียั่งยืน ส่งผลให้ในปี พ.ศ. 2559
ในลกั ษณะองคร์ วมทเี่ หน็ แกผ่ อู้ น่ื และมมี โนธรรม การไฟฟ้านครหลวง เป็นหน่วยงานรัฐวิสาหกิจ
มากข้ึน เพ่ือให้การพัฒนาท่ียั่งยืนบรรลุ ด้านสาธารณูปโภคสาขาพลังงาน องค์กรแรก
ได้อย่างแท้จริงต้องตระหนักถึงความสมดุลน้ี ที่ได้รับมอบเกียรติบัตร (Recognition)
ในทุก ๆ ภาคส่วนทง้ั ภาครัฐ เอกชน ทุกองค์กร จากสถาบันไทยพัฒน์ ในฐานะองค์กรที่ริเร่ิม
และประชาชนทกุ ๆ คนบนโลกใบนี้ จัดท�ำรายงานแห่งความยั่งยืน (Sustainability
การไฟฟา้ นครหลวง (กฟน.) ได้กำ� หนด Report) เพอ่ื เผยแพร่ และสอื่ สารผลการดำ� เนนิ งาน
วัตถุประสงค์เพื่อสร้างความย่ังยืนในระดับ ขององค์กรท่ีค�ำนึงถึงความรับผิดชอบทั้งในมิติ
องค์กร ประเทศ และสากล ด้วยการดำ� เนินงาน เศรษฐกจิ สงั คม และสง่ิ แวดลอ้ ม เพอื่ การพฒั นา
ตามมาตรฐานสากลในการพฒั นางานในแตล่ ะดา้ น ที่ย่ังยืน โดยอิงเป้าหมายการพัฒนาท่ีย่ังยืน
สอดคล้องและสนับสนุน 17 เป้าหมาย 17 ขอ้ ทส่ี หประชาชาตปิ ระกาศเปน็ เปา้ หมายโลก
การพัฒนาท่ียั่งยืน (SDGs) มุ่งมั่นท่ีจะพัฒนา ระหวา่ ง ปี พ.ศ. 2559 – 2573
และสร้างการไฟฟ้านครหลวงให้เป็นองค์กร

ภาพท่ี 1 เกียรติบัตร (Certificate of
Recognition) ในฐานะองคก์ รที่ริเรม่ิ
จั ด ท� ำ ร า ย ง า น แ ห ่ ง ค ว า ม ยั่ ง ยื น
(SustainabilityReport)โดยองิ เปา้ หมาย
การพัฒนาท่ีย่ังยืน (Sustainability
Development Goals : SDGs)

วารสารดำ�รงราชานภุ าพ 91

ทง้ั นี้ เกยี รตบิ ตั รฯ ของการไฟฟา้ นครหลวง ภาพที่ 2 เกณฑก์ ารประเมนิ SDG-Enhanced
ที่ได้รับดังกล่าว เป็นการประเมินผลองค์กร Sustainability Report (อา้ งองิ : SDG Compass)
ตามเกณฑ์การประเมิน SDG – Enhanced แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี 12
Sustainability Report ที่อ้างองิ มาจากเข็มทิศ รวมถงึ นโยบายรฐั บาล ไดแ้ ก่ การจดั การผลกระทบ
เปา้ หมายการพฒั นาทยี่ งั่ ยนื หรอื SDG Compass จ า ก ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ส ภ า ว ะ ภู มิ อ า ก า ศ
ที่จัดท�ำเพ่ือใช้เป็นแนวทางการด�ำเนินงาน การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากและชุมชนเข้มแข็ง
ของภาคธุรกิจตามเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Social Business) การบริหารจัดการขยะ
โดยความรว่ มมอื ของ 3 องค์กรชนั้ นำ� ระดับโลก และสิ่งแวดล้อมมาก�ำหนดเป็นนโยบายด้าน
ได้แก่ UN Global Compact, Global ความยัง่ ยืน ดา้ นสังคมและส่งิ แวดล้อม และดา้ น
Reporting Initiative (GRI) และ World การกำ� กบั ดแู ลกจิ การทดี่ ขี องการไฟฟา้ นครหลวง
Business Council for Sustainable (ESG) ถ่ายทอดไปสู่การจัดท�ำแผนยุทธศาสตร์
Development (WBCSD)” โดยมีระดับ ของการไฟฟ้านครหลวงโดยในแผนยุทธศาสตร์
การพฒั นา 5 ระดับ คือ ระดับท่ี 1 ความเข้าใจ ของการไฟฟ้านครหลวง ปี พ.ศ. 2563 – 2565
ในเปา้ หมายการพฒั นาทย่ี ง่ั ยนื ระดบั ที่ 2 การใหล้ ำ� ดบั ได้ระบุวัตถุประสงค์เชิงยุทธศาสตร์ (Strategic
ความส�ำคัญของเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน Objective) ทัง้ 4 ดา้ นของการไฟฟา้ นครหลวง
ทอี่ งคก์ รตอ้ งการตอบสนอง ระดบั ที่ 3 การกำ� หนด มีส่วนในการสนับสนุนเป้าหมายการพัฒนา
เป้าประสงค์ที่องค์กรด�ำเนินการตามเป้าหมาย ที่ยงั่ ยนื สากล (SDGs) 1 โดยมีตัวอย่างแผนงาน/
การพัฒนาที่ย่ังยืน ระดับท่ี 4 การผนวก โครงการ ท่ีสนับสนุนเป้าหมาย SDGs
การด�ำเนินงานตามเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน ตามภาพท่ี 3 การนำ� ประเดน็ การพฒั นาอยา่ งยง่ั ยนื
ทั่วทั้งองค์กร และระดับท่ี 5 การส่ือสาร (SDGs) มาใช้ในการด�ำเนินการของการไฟฟ้า
และการรายงานผลการดำ� เนนิ งานตามเปา้ หมาย นครหลวง เพ่ือการพัฒนาประเทศ ความผาสุก
การพัฒนาที่ย่ังยืน ตามภาพท่ี 2 เกณฑ์ ผลประโยชน์ของสังคมและส่ิงแวดลอ้ ม
การประเมนิ SDG-Enhanced Sustainability
Report (อา้ งอิง: SDG Compass)
การไฟฟ้านครหลวงให้ความส�ำคัญ
ต่อการด�ำเนนิ งานทต่ี ระหนกั ถึงความรับผดิ ชอบ
ตอ่ สงั คมและสง่ิ แวดลอ้ มควบคกู่ บั การพฒั นาองคก์ ร
สู่ความเปน็ เลศิ อยา่ งย่ังยืน ด้วยความรับผิดชอบ
ต่อประเทศชาติและสังคม โดยน�ำเป้าหมาย
การพัฒนาอย่างย่ังยืนสากล (Sustainable
Development Goals : SDGs) ขององค์การ
สหประชาชาติ ยุทธศาสตร์ประเทศไทย 20 ปี

92 วารสารดำ�รงราชานุภาพ

ภาพที่ 3 การน�ำประเดน็ การพฒั นาอยา่ งยั่งยนื (SDGs) มาใชใ้ นการด�ำเนินการ
ของการไฟฟา้ นครหลวง เพอ่ื การพฒั นาประเทศ ความผาสกุ ผลประโยชนข์ องสงั คมและสง่ิ แวดลอ้ ม

จากกระบวนการดำ� เนนิ งานในการสนบั สนนุ ตามแนวทางปฏบิ ตั ขิ องแผนงาน/โครงการตา่ ง ๆ
การดำ� เนนิ งานเพอ่ื สนบั สนนุ เปา้ หมายการพฒั นา จนเกิดผลลัพธ์ท่ีเป็นรูปธรรม และน�ำผล
ที่ย่ังยืน (SDGs) อย่างเป็นระบบ มีขั้นตอน การดำ� เนนิ งานดงั กลา่ วมารวบรวมจดั ทำ� รายงาน
การก�ำหนดเป้าประสงค์ท่ีองค์กรด�ำเนินการ ความยง่ั ยนื ของการไฟฟา้ นครหลวง เพ่อื สื่อสาร
ตามเป้าหมายการพัฒนาที่ย่ังยืน ข้ันตอน ทิศทาง กระบวนการด�ำเนินงานที่เสริมสร้าง
ก า ร ผ น ว ก ก า ร ด� ำ เ นิ น ง า น ต า ม เ ป ้ า ห ม า ย ความย่ังยืน และรายงานผลการด�ำเนินงาน
การพัฒนาท่ียั่งยืนในข้ันตอนการจัดท�ำแผน ไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม สง่ ผลใหก้ ารไฟฟา้ นครหลวง
ยุทธศาตร์ขององค์กร สร้างการมีส่วนร่วมต้ังแต่ ได้รับรางวัลรายงานความย่ังยืนต่อเนื่อง
คณะกรรมการการไฟฟ้านครหลวงในฐานะ เปน็ ปที ี่ 6 (ต้งั แตป่ ี พ.ศ. 2558 – 2563) โดยปี
ผกู้ ำ� หนดนโยบาย ผบู้ รหิ ารของการไฟฟา้ นครหลวง พ.ศ. 2563 การไฟฟ้านครหลวงได้รับรางวัล
ด�ำเนินการก�ำกับและควบคุมให้เป็นไปตาม เกียรติคุณ อันดับสูงสุดของการมอบรางวัล
นโยบาย ตลอดจนพนักงานทกุ ระดบั ดำ� เนนิ การ ในครง้ั นี้