1
2
SUANG
Kopointutunan ... i
Boros Ponogulu ... ii
Puru Momuruan ... iii
Unit 1 Pomoinan Koubasanan Sunsuyon do Piuludan ... 1
Unit 2 Oporokis Tinan, Olundu Tutok ... 4
Unit 3 Popoburu Ekonomi Pogun …8
Unit 4 Upuso Koilaan Sandad … 23
Unit 5 Gumampot do Rombituon … 29
Unit 6 Pogiroto Pisompuruan ... 36
Unit 7 Koposion di Olidas ... 42
Unit 8 Pongindopuan id Pompod Tunturu ... 47
Unit 9 Kotomohon Sandad Posorili … 58
Unit 10 Tinaru Kaandasan Ku … 63
3
KOPOINTUTUNAN
Kinopomusarahan nopo momonsoi modul diti nga mantad no di kobolingkaangan do
au kawasa rumikot o tongomongingia om tongosusumikul id sikul gama
tuminonongkop o COVID-19. Iso nopo ralan monolibamban o kobolingkaangan dii nga
momoguno do modul mooi do au oiduanan o tangaanak sikul id pingsingilaan tu milo
yolo mingsingilo id walai. Sundung do ingaa nga milo nogi gunoon modul diti id suang
kalas.
Modul pingsingilaan mantad walai (PdPR) nopo diti nga montok susumikul pangaan
kolimo. Nowonsoi o modul diti tumanud DSKP KSSM pangaan kolimo mantad hopod
uhu i pinatantu om nulud id buuk teks Boros Kadazandusun pangaan kolimo. Haro
duo modul ii nowonsoi montok isoiso uhu. Tikid-tikid modul diti winonsoi tumanud
laang ponguyatan pingsingilaan mooi do osonong o susumikul tumanud do
pingsingilaan om momonsoi modul di pinotounda.
Suai ko ii, pinotounda nogi laang do popoindalan modul dii mooi do asaramaan do
tongomongingia om susumikul. Timpu nopo popoindalan isoiso modul dii nga pinosuul
do duo tadau, poingkuro po nga milo simbanan o timpu dii tumanud kabaalan om
komilaan do tangaanak sikul.
Montok di sikul i kiharo susumikul pangaan kolimo di au songkuro id pingsingilaan nga
milo simbanan o modul diti mooi kosudong montok diolo.
Sokiro haro ii au nokoumbangan toi ko’ au nokotunud kinapamansayan do modul diti
nga agayo pokiompunan dahai toinsanan i nokohompit pinopotounda om minomonsoi.
i4
BOROS PONOGULU
Karayahan om kounsikahan di au giigina kumaa
Minamangun tu minanahak dati kotoronongon om
kolidasan.
Kopogulu, kounsikahan di au giigina kuma Koupisan
Pingsingilaan Pogun Sabah (JPNS) tu minanahak
kotumbayaan kumaa upisol om tongomongingia Koupisan
Pinsingilaan Watas Tuaran (PPDT) montok monimbaba
om momonsoi do Modul Pingsingilaan Mantad Walai
(PdPR) Boros Kadazandusun do toun diti, 2021.
Bayahan kumaa di minomuruan om tinimungan
minomonsoi modul PDPR Boros Kadazandusun. Modul
nopo diti nga winonsoi tumanud ponipangan om kabaalan
pingsingilaan id DSKP di kawawagu toi ko KSSM pangaan
kolimo. Koinsanai mongingia ii nokohompit minomonsoi
modul diti nga yolo i haro kabaalan mongia’ id pangaan
kolimo om i mananahak booboroson kokomoi ralan
monimbar pongudiaan panaasan SPM Boros
Kadazandusun, wookon diolo nga nokohompit nogi
minamaal do DSKP KSSM Boros Kadazandusun.
Kinapamansayan nopo modul diti nga montok monguhup
tongomongingia om susumikul pangaan kolimo mooi kagampot do kootuson di
tosonong id pingsingilaan kokomoi Boros Kadazandusun om panaasan SPM.
Otumbayaan oku do ogumu kobolingkaangan di otoguang do tongomongingia om
susumikul montok tumounda om popoindalan do pingsingilaan mantad walai mantad
no kinokuan dilo COVID-19 di tuminongkop om koligogon kopio. Id kalansanan, kaanu
daa o modul diti monguhup tongosusumikul pangaan kolimo toi ko’ calon SPM toun
2021 tumounda miampai toilaan di poingonop. Montok do tongomongingia, alansan
do kaanu o modul diti momoruhang pongingsamakan id pingsingilaan om
koponginggaan do maan monikid tadau mogihum kakamot om koilaan montok kalas
PdPR.
Hajah Wanihim binti Othman
Upisol Pingsingilaan Watas Tuaran
ii 5
PURU MOMURUAN
Ponorikohon
Hajah Wanihim binti Othman
(Upisol Pingsingilaan Watas Tuaran)
Monguunguhup Ponorikohon
Encik Rusdih bin Linah
(Kumoduo Upisol Pingsingilaan Watas Gana' Pingsingilaan)
Momuruan
Puan Lee Tan Yen Peng (SISC+ Boros)
Ahli Jawatankuasa
Dr. Bitty Ansawi (SISC+ Boros)
Puan Angeline Tundim (SISC+ Boros)
Luguan Boros Kadazandusun Sikul Piintangaan Watas Tuaran
PURU MOMOOMONSOI MODUL PDPR BOROS KADAZANDUSUN
Momuruan Puan Lee Tan Yen Peng
Minomonsoi Modul Fidelis bin E. Mondohulu
SMK St. James,
Pinus bin Soikung Tenghilan, Tuaran
SMK Tun Fuad Stephens
Judith Miki
Kiulu, Tuaran SMK Sungai Damit, Tamparuli
Evelyn Bagung Hainen binti Tunggiging
SMK Tenghilan, Tuaran SMK Tamparuli,
Tuaran
KAPAMAGATANGAN
Puan Lorrendah binti Joseph
(Mongunguhup Potunud Gana' Boros Koupisan Pingsingilaan Pogun Sabah)
iii
6
UNIT 1
Tema / Uhu Tema : Sivik
Unit 1 : Pomoinan Koubasanan Sunsuyon do Piuludan.
Standard Uhu : Kounalan mamain pomoinan koubasanan.
Ponuangan 3.2 Momonsoi mogikaakawo ponuatan.
5.2 Momonsoi mogikaakawo ayat di kotunud om olinuud id lisan om
Standard ponuatan.
Pinsingilaan 5.4 Momoguno boros ngaran di kotunud id ayat.
3.2.3 Monuat pongintigasan.
5.2.2 Momonsoi mogikaakawo ayat.
Boros Komoyon Tumanud DSKP
Pibarasan - Pibarasan kokomoi isoiso ahal.
Boros Ngaran - Boros Ngaran Poimbida, Boros Ngaran Koizaai
Okito, Boros Ngaran Koizaai amu okito om Boros
Ponowoli Ngaran Ponuduk
Pongintigasan - Mongintigas do teks.
Dimpoton Kaanu Tangaanak do :-
Pinsingilaan
1. Monuat pongintigasan amu kolobi do 70 patod boros.
2. Monupu ayat momoguno tikid kawo do Boros Ngaran.
Timpu Duo tadau.
Kopoindalanan
*Basao' teks id siriba om ponuat do pongintigasan amu kolobi do 70 patod Boros.
Suaton doid iso pangaan.
* Imuayai/ ihumo dokoyu Boros Ngaran Poimbida, Boros Ngaran Koizaai Okito,
Boros Ngaran Koizaai amu okito om Boros Ponowoli Ngaran Ponuduk.
Nung intangan tokou kawo pomoinan do tangaanak di pogulu, osodu kopio pisuayan ko
mantad pomoinan tangaanak do baino. Sundung po tuu aiso pomoinan di angapagon o
gatang nga soira mogitiitimung id natad do walai toi ko' id gana do kinoyonon tikid sosodopon,
kapanahak nogi kataadan om kosimbayanan do ginawo kumaa tangaanak. Suai ko' ii,
pomoinan koubasanan diti koponguhup nogi popogirot pirotian id suang pogiombolutan om
milo osiliu iso kasarahan di oomis soira do kagayo.
Minsingilo om tumungkus do pomoinan koubasanan tinaru di pogulu po okon ko'
komoyon do au tokou sumimban om au gumusa koburuon kawaawagu. Osonong daa nung
au tokou momolihu koubasanan tinaru sondii miagal do pomoinan koubasanan tu ii nogi nga
iso tadon pongintutunan tinaru. Suai ko' ii, tikid tungkus sandad haro koinusan di agayo
gatang om rati montok potungkuson kumaa sukod wagu.
Sumusuhut, kogumuan nopo do pomoinan koubasanan dilo kaanu popogura toinsanan
boogian do tinan. Haro pomoinan koubasanan di minog do monungkamang, mamanau,
manangkus, sumimbul, mindakod, momigod, mamagamit, momogusa, mamagayat, popoinsir,
om suusuai po kogura-guraon maso mamain. Koguuguraon miagal dilo koponguhup popogirot
om poposonong kosulimbangon do tinan om popoingkawas nogi toilaan koguuguraon
1
toinsanan do tinan, toi ko' motor kasar do tangaanak. Pomoinan diti kaampai no pomoinan
gugundang, migayat lukug, mamagayat papa lugus om ogumu po. Suai ko' ii, haro nogi piipiro
pomoinan di kopogura no do boogian tokoro do tinan miagal ko' lunggayan, tunturu om
tonggom miagal do mamain watu, momolositik om congkak. Maya do pomoinan diti, kaanu
nogi popoingkawas komilaan koguuguraon id boogian tongokoro tinan toi ko' motor halus do
tangaanak.
Sundung do ogumu kounalan di aanu ontok mamain pomoinan koubasanan diti nga muri-
kuri nodii sukod wagu do baino koilo om koopud do mamain tu ogumu no pomoinan kawawagu
di kohiok om milo nogi mamain do songuungulun. Mantad dii, mooi do au atagak om olihuan
o pomoinan koubasanan diti loolobi po montok sukod wagu do sumusuhut, kotinanan porinta,
kotinanan minsoosondii, boyoon montok tikid tinaru om kinoyonon, tulun ginumuan om
molohing minog mogisoosokodung momogompi pomoinan koubasanan diti.
Gisom do baino, ogumu nodii piboi'an sipoot koubasanan do pohoroon sabaagi iso Laang
popointutun do isoiso tinaru om pogun suai ko'koponguhup nogi manampasi tungkus
koubasanan dii. Suai ko' mantad dii, ontok timpu karamayan miagal ko' kapanaandakan
Kaamatan, Karamayan Rumbio, om Karamayan Luong milo nogi poindalanon pomoinan
koubasanan. Laang dii kaanu popointutun pomoinan koubasanan kumaa sukod wagu, tulun
ginumuan om tongotutumombului ii nakaampai. Alansan do mantad dilo, pomoinan tungkus
koubasanan isoiso tinaru au atalup, au olihuan om au asaladan do pomoinan kawaawagu.
Abaabayan Kopoindalanan Pinsingilaan
Laang 1: Mambasa teks.
Laang 2: Mogihum do kounalan mamain pomoinan koubasanan amu okuri do limo
tonsi.
1. _________________________________________________________
2. _________________________________________________________
3. _________________________________________________________
4. _________________________________________________________
5. _________________________________________________________
Laang 3: Monuat pongintigasan.
Ponurat iso pongintigasan kokomoi kounalan mamain pomoinan
koubasanan tinaru. Pongintigaan nu nopo nga au okuri ko 70 patod boros.
Laang 4: Momonsoi ayat montok tikid kawo Boros Ngaran. Kawo nopo Boros Ngaran
nga ihumon id suang teks.
(i) Boros Ngaran Poimbida: _________________________________________
Ayat: _________________________________________________________
(ii) Boros ngaran koizaai okito: ________________________________________
Ayat: __________________________________________________________
(iii) Boros ngaran koizaai amu okito: ____________________________________
Ayat: __________________________________________________________
(iv) Boros ponowoli ngaran ponuduk: ____________________________________
Ayat: __________________________________________________________
2
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Kogompoton Di
Winonsoi Ku
1 (i) Ponuatan pongintigasan amu 30 patod boros (1 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi do iso ayat.
2 (i) Ponuatan pongintigasan amu okuri do 40 patod boros.
(2 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi do duo ayat.
3 (i) Ponuatan pongintigasan amu okuri do 50 patod boros
(3 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi do tolu ayat.
4 (i) Ponuatan pongintigasan amu okuri 60 patod boros
(4 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi do apat ayat.
5 (i) Ponuatan pongintigasan amu okuri do 65 patod boros
(4 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi apat ayat di kotunud om agramatis.
6 (i) Ponuatan pongintigasan amu okuri do 70 patod boros
(5 tonsi).
(ii) Kaanu momonsoi do tikid kawo ayat di pokionuon
miampai momoguno ayat di kosudong om agramatis.
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pinsingilaan
1. Minog do koilo o molohing abaabayan pinsingilaan di pinatahak do mongingia.
2. Minog do piantangan do molohing i tangaanak ontok momonsoi do pinsingilaan.
3. Muhot do mongingia' nung haro i amu oilaan.
4. Tonudon o timpu popoindalan om mamahatas do pinsingilaan di pinatahak.
5. Momoguno buuk teks id bolikan 8-10.
6. Tonudon o Laang kopoindalanan do pinsingilaan.
7. Onuan do kapanahangan o asil karaja soira do ahatas miampai mananda (v) id
bogian "Taang Kogompoton di Winonsoi Ku".
8. Pootodon o asil karaja kumaa mongingia'
Ngaran minomonsoi:
HAINEN BINTI TUNGGIGING
Ngaran sikul:
SMK TAMPARULI,
W. D. T 70,
89259 TAMPARULI,
SABAH.
3
UNIT 2
Timbabaan Pangaan 5
Pingsingilaan Bahasa kadazandusun (Pingsingilaan Mantad Walai/PDPR)
Tema / Topik
Tema 4: Kolidasan
Unit 2 : Oporokis Tinan, Olundu Tutok
Uhu : Gompio Koinan-Inano di kagayat
Standard 2.1 Popolombus mogikaakawo ayat om teks momoguno loyuk di
Ponuangan kotunud.
3.1 Monuat ayat di kotunud, olinuud om agramatis.
Standard 2.1.3 Popolombus isoiso teks pambasa’an miampai loyuk di kotunud
Pingsingilaan montok teks:
(ii) Diskriptif
3.1.2 Mononsoi mogikaakawo bontuk ayat.
Boros Komoyon Tumanud DSKP
Popolombus Mambasa di orongou om otolinahas
Loyuk Kowowoyoon do mambasa tumanud do kawo
ayat.
Diskriptif Teks di manahak do kointalangan di otolinahas
Kotunud Pointopot toi ko’ kosudong
Olinuud Ongosonong o komoyon
agramatis Ponuratan di oulud tumanud puralan boros di
kotunud
Gompoton Kaanu o susumikul do:
Pingsingilaan 1. Popolombus ayat id teks miampai kopolombusan di kotunud
tumanud loyuk.
2. Mongintutun om papatayad ayat Pongudiaan, ayat Pogoduhan
om ayat Ponuhuan di kotunud mantad teks di binasa.
3. Momonsoi om monurat ayat Pongudiaan ,ayat Pgoduhan om
Ayat Ponuhuan di kotunud om oulud.
Timpu
Kopoindalanan Duo tadau :.........................
4
Nuut Kokomoi Tema / Topik:
Buuk Teks BKD Pangaan ko5: Koukaban ko27-28.
5
Abaabayan Kopindalanan Pinsingilaan:
Laang ko1
• Mambasa ayat-ayat id teks miampai polombuson om tumanud loyuk di otopot:
i. Ayat Toomod
ii. Ayat Pongudiaan
iii. Ayat Ponuhuan
iv. Ayat Pogoduhan
a. Umbalan po mambasa gisom do kotunud o kopolombusan.
b. Soira osontob ginawo maan nogi rakamo.
c. Pootodon kumaa mongingia’
Laang ko2
• Mongintutun om popotobilang do ayat mantad teks di binasa tumanud kawo:
1. Ayat Toomod
i. ___________________________________________________________
ii. ___________________________________________________________
2. Ayat Pongudiaan
i. ___________________________________________________________
ii. ___________________________________________________________
3. Ayat Ponuhuan
i. ___________________________________________________________
ii. ___________________________________________________________
4. Ayat Pogoduhan
i. ___________________________________________________________
ii. ___________________________________________________________
Laang ko3
• Monurat ayat sondii tumanud kawo ayat-ayat id siriba ii kokomoi Kolidasan:
1. Ayat Toomod
________________________________________________________________
2. Ayat Pongudiaan
________________________________________________________________
3. Ayat Ponuhuan
________________________________________________________________
4. Ayat Pogoduhan
________________________________________________________________
6
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Kogompoton Di
Winonsoi Ku
1 i. Kaanu mambasa om mamarait do otopot patod-patod
boros mantad ayat om teks.
2 i. Kaanu mambasa om mamarait patod-patod boros mantad
ayat om teks.
ii. Kaanu mambasa do otopot tumanud loyuk kawo ayat id
teks : Ayat Toomod, Ayat Pongudio, Ayat Ponuhuan, Ayat
Pogoduhan.
3 i. Kaanu mambasa om mamarait patod-patod boros mantad
ayat om teks.
ii. Kaanu mambasa tumanud loyuk kawo ayat id teks : Ayat
Toomod, Ayat Pongudio, Ayat Ponuhuan, Ayat
Pogoduhan.
iii. Mambasa do oturobpus toi ko’ aladtas.
4 i. Kaanu ngawi dilo ko1-3.
iv.Kotutun kawo do ayat di binasa.
5 i. Kaanu ngawi dilo ko1-4.
ii. Kaanu monompipi do ayat tumanud kawo di kotunud.
6 i. Kaanu ngawi dilo ko1-5.
ii. Kaanu momonsoi om monurat Ayat Pongudio, Ayat
Ponuhuan, Ayat Pogoduhan di kotunud, olinuud om
agramatis.
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Minog do kosoromo o molohing abaabayan pingsingilaan di pinatahak.
2. Minog do piantangan do molohing toi ko’ tumamong o susumikul momonsoi do
pingsingilaan.
3. Muhot do mongingia (maya’ tolipon toi ko’ ‘WhatsApp’) nung haro au asaramaan
kopoindalanan do pingsingilaan.
4. Tonudon timpu popoindalan om momongo o pingsingilaan di pinatahak (solinaid do
tadau)
5. Potoundaon o buuk teks BKD pangaan ko5 id koukaban ko27-28.
6. Tonudon Laang popoindalan do abaabayan pingsingilaan di pinointalang.
7. Tahangon o asil maan nu soira opongo miampai mananda √ id boogian “Taang
Kogompoton di winonsoi ku”.
8. Pootodon asil maan nu kumaa mongingia’.
Pinotounda di:
FIDELIS BIN E. MONDOHULU
Ngaran Sikul:
SMK ST. JAMES TENGHILAN,
TUARAN
7
UNIT 3
Tema Tema : Kousinan
Unit Unit 3: Popoburu Ekonomi Pogun
Uhu Kaanangan di Korohian ku
1.2 Momoguno boros di kotunud id komunikasi lisan.
Standard
Ponuangan 1.2.3 Popisuai kopolombusan do boros di kituni /d/ om /d/
Standard 1. Kaanu papasanarai boros di kituni /d/ om /d/ mantad audio.
Pingsingilaan Sangadau
Tudu Pambalajaran
Timpu
Kopoindalanan
Nuut Kokomoi Tema / Topik:
Soira popolombus boros di kituni /d/ om /d/
1. Tumanud kinasandado poingkuukuro o kopolombusan boogian artikulasi.
2. Polombuson /d/ miampai au polputon
Poomitanan: doho, dika, misudong
3. Polombuson /d/ miampai poloputon.
4. Kopomogunaan /d/ nopo nga;
a. Kopitoning o pimato /n/ om /d/.
Poomitanan: sondulu, sinding
b. Boros noolos mantad boros tinaru suai.
Poomitanan: dokutul, dialog
5. Au tagal do gorisan o /d/ mulong pia kopitoning /n/ om /d/ montok boros poimbida.
Poomitanan: Linda,
AKTIVITI
Laang 1
Pokinongoho’ audio kokomoi Ponurubungan Kaanangan ku maya link
https://drive.google.com/file/d/1PhJLrtm3qvb5in84qp2YrfggGrzhcpny/view?usp=sharing
Imurio’ boros i momoguno kopolombusan /d/ om /d/ id pibarasan.
Laang 2
Gonopo’ jadual id siriba miampai patayad do boros i momoguno kopolombusan /d/ om /d/.
Onuai do kointalangan di popisuai kopomogunaan /d/.
Ginumu Boros i momoguno Boros i momoguno Kontalangan kopomogunaan
kopolombusan /d/
kopolombusan /d/ /d/
1 Doho
Mongindapu Kopitoning o pimato /n/ om /d/.
2
3
4
5
8
Laang 3
Polombuso’ boros suang jadual id Laang 2 miampai kopomolombusan di kotunud. Rakamo’
o rolou nu om pootodo’ rakaman nu kumaa mongingia.
Panahangan Taang Koinabasan di nalantoi 6
1 2345
Pomolingkum mongingia’
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
TAANG STANDARD PRESTASI
KOINABASAN
KOINTALANGAN
1
Au' Kodonto Kaanu monugut isoiso' boros toi ko' pibarasan. Momoguno boros
Kadazandusun di au' poinggonop id komunikasi lisan. Au' kopokito
2 kaparagatan momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Songisom Kaanu popoboros do koilaan di kosudong miampai popokito kaparagatan
do momoguno boros Kadazandusun
3 di songisom id komunikasi lisan. Kaanu popokito kaparagatan do
Giigina' momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Kaanu popoboros do koilaan di kotunud miampai momoguno boros
4 Kadazandusun di olinuud id komunikasi. Aparagat do momongo isoiso'
Awasi' buruanon toi ko' ponuhuan.
Kaanu popoboros do koilaan di kotunud miampai momoguno boros
5 Kadazandusun di oulud om olinuud id komunikasi lisan. Kaanu popokito
Akawas kabaalan mongompuri soira' maganu om poposunud kawagu koilaan.
Aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
6 Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros
Nokoinuntu Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id komunikasi. Kaanu
popokito kabaalan mongompuri om manahang soira' maganu om
poposunud koilaan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko'
ponuhuan.
Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros
Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id komunikasi lisan. Kaanu
popokito woyo' pomusarahan di okreatif, okritis om akawas soira'
maganu om poposunud do koilaan. Aparagat do momongo isoiso'
buruanon toi ko' ponuhuan.
9
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Molohing toi ko’ mitamong minog do mongintong do tangaanak momonsoi do karaja.
2. Ukabon buuk teks kokomoi uhu diti id bolikan 47.
3. Id Laang 1 mokinongou do audio maya do link. Nung amu oukab i link di pinatahak
nga rumomut ko no do mongingia’ maya telefon.
4. Basa’on po tudu om nuut kokomoi pambalajaran.
5. Basao’ om tonudo’ ponuhuan tikid-tikid Laang montok isoiso aktiviti.
6. Tonudon o timpu do popoindalan diti pambalajaran.
7. Nung haro kobolingkangan dokoyu momonsoi do karaja diti nga muhot kou do
mongingia maya telefon. Milo’ kou nogi momoguno’ pason id aplikasi WhatsApp toi
ko’ Telegram.
8. Id Laang 3, polombuso’ boros mantad suang jadual id Laang 2. Rakamon o rolou nu
om pootodo’ rakaman nu kumaa mongingia. Milo’ kou nogi momoguno ‘voice message’
id aplikasi WhatsApp toi ko’ Telegram.
10
Tema Kousinan
Unit Unit 3: Popoburu Ekonomi Pogun
Uhu Graduan om Liwan Pakarajaan
2.2 : Maganu om mongompuri koilaan mantad bahan di binasa’.
Standard
Ponuangan 2.2.1 : Monolinahas koilaan id teks pambasa’an.
2.2.4 : Monompipi’ tinimungan boros mantad teks di binasa’
Standard
Pingsingilaan (i) Sokomoyon
1. Papasanarai maya lisan limo tonsi toponsol om limo tonsi
Tudu
Pambalajaran ponokodung miampai momoguno borang CHATT.
2. Kaanu manahak rati montok boros di naragangan id teks.
Timpu Sangadau
Kopoindalanan
Nuut Kokomoi Tema / Topik:
• Sokomoyon – miagal rati
• Koilaan – maklumat
• Komoyon CHATT
C: Circle (Bulug’on o kunsi boros)
H: Highlight (Patarangon toi ko’ garisan idia/ tonsi toponsol)
A: Asterisk (Tandaan asterisk* montok tonsi ponokodung)
T: Tranfer (Poundolihon koilaan id poom CHATT)
T: Teacher (Manahak do pomolingkum o mongingia’ kokomoi rekod tangaanak di
poom CHATT)
11
AKTIVITI:
Laang 1
Basao’ teks id siriba montok maganu koilaan toponsol (buuk teks bolikan 49.)
12
Laang 2
Basao’ teks Garaduan om Liwang Pakarajaan momoguno Teknik basaan CHATT montok
mongimuri koinsanan idea. ( Tandaai 5 idea toponsol om 5 idea ponokodung)
Teknik Bacaan CHATT Wonsoyon
id Laang
C - Circle Circle (Bulug’on kata kunci)
H - Highlight Highlight (Patarangon toi ko’ garisan idia/ tonsi toponsol) 2
A - Asterisk
T - Transfer Asterisk (Tandaan asterisk* montok tonsi ponokodung) 3
T - Teacher Transfer (Poundolihon koilaan id borang CHATT)
Teacher (Manahak do pomolingkum o mongingia’ kokomoi
rekod tangaanak di borang CHATT)
Laang 3
Poundoliho’ koilaan i nataandaan nu mantad teks kumaa id poom CHATT id siriba.
Ngaran : Tadawulan:
Uhu :_______________________________________________________________________
Kata kunci/Istilah Imej Definisi
(Defiinisi) ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ___________________________
___________________________ ______________________
___________________________
Idea Toponsol Idea Ponokodung
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
___________________________________ ____________________________________
Pomolingkum mongingia’
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
___________
13
Laang 4
Basao’ koilaan i sinuat nu id poom CHATT. Rakamo’ om pootodo o pambasaan nu kuma
mongingia’.
Laang 5
Gonopo’ jadual id siriba’ miampai manahak rati montok boros di naragangan id teks.
Boros Rati (boros sokomoyon)
i. osinondot
ii. tonuson
iii. impohon
iv. timbabaon
v. podulon
Panahangan
Taang Koinabasan di nalantoi
123456
Pomolingkum mongingia’
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
14
TAANG STANDARD PRESTASI
KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Au' alantas do mambasa'. Kaanu momuhondom kawagu koilaan di
Au' Kodonto nabasa'. Au' kopokito kaparagatan momongo isoiso' buruanon toi ko’
ponuhuan.
2 Alantas do mambasa' nga' au' otolinahas o pomoroitan. Kaanu mamarati'
Songisom koilaan di nabasa'. Kaanu popolombus do koilaan di nabasa' miampai
popokito kaparagatan do momoguno boros Kadazandusun di potilombus.
3 Kaanu popokito kaparagatan do momongo isoiso' buruanon toi ko'
Giigina' ponuhuan.
Alantas om otolinahas do mambasa'. Kaanu mamarati' om momoguno do
4 koilaan di nabasa'. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
Awasi' momoguno boros Kadazandusun di olinuud. Aparagat do momongo
isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
5 Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
Akawas kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira' maganu do koilaan
di nabasa' om aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
6 Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai momoguno boros
Nokoinuntu Kadazandusun di oulud om olinuud.
Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira'
maganu do koilaan. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai
momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud om
aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira'
maganu do koilaan. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai
momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud, olinuud om popokito
woyo pomusarahan di okreatif, okritis om abaal. Aparagat momongo
isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Molohing toi ko’ mitamong minog do mongintong do tangaanak momonsoi do karaja.
2. Ukabon buuk teks kokomoi uhu diti id bolikan 49.
3. Basa’on po tudu om nuut kokomoi pambalajaran.
5. Basao’ om tonudo’ ponuhuan tikid-tikid Laang montok isoiso aktiviti.
4. Tonudon o timpu do popoindalan diti pambalajaran.
5. Nung haro kobolingkangan dokoyu momonsoi do karaja diti nga muhot kou do
mongingia maya telefon. Milo’ kou nogi momoguno’ pason id aplikasi WhatsApp toi
ko’ Telegram.
6. Pimbasao’ po i sinuat nu do hilo id Laang 3 gisom do alantas om otolinahas. Nung
kakal po amu alantas, gulio’ kawagu mambasa. Intangan i kointalangan pambasaan.
7. Alantas nopondo do mambasa’ nga rakamon o pambasaan nu id Laang 4. Pootodo’
rakaman nu kumaa mongingia. Milo’ kou nogi momoguno ‘voice message’ id aplikasi
WhatsApp toi ko’ Telegram.
15
Tema Kousinan
Unit Unit 3: Popoburu Ekonomi Pogun
Uhu Koponsolon Papaanjur Tadau Koperasi id Sikul
3.2 Momonsoi mogikaakawo ponuatan.
Standard
Ponuangan 3.2.1 Monuat mogikaakawo ponuatan miampai momoguno format
ponuatan di kosudong.
Standard
Pingsingilaan Kaanu Tangaanak monuat karangan miampai format di kotunud.
Tudu Duo tadau
Pambalajaran
Timpu
Kopoindalanan
Nuut Kokomoi Tema / Topik:
Boros / frasa Kointalangan
Koperasi Sikul Iso pongindopuan i pinoturidong id sikul. Puru nopo do koperasi nga
5W1H oinsanan puru id sikul miagal ko’ mongingia’ om tangaanak.
uyad Who - isai
What - nunu
When - soira
Where - hinonggo
Why - nokuro
How - poinkukuro
Hurai
Posotolon Penagasan
16
AKTIVITI
Laang 1
Imurio’ o iklan id siriba kokomoi Tadau Koperasi.
Laang 2
Gonopo’ jadual id siriba miampai momonsoi ponuatan kokomoi Tadau Koperasi Sikul.
Ponuat do ponguhatan miampai momoguno do 5W1H.
Who 5W1H Ponguhatan
What - isai Isai papaanjur do Tadau Koperasi Sikul?
When - nunu
Where - soira
Why - hinonggo
How - nokuro
- poinkukuro
17
Laang 3
Mantad koilaan id Laang 2, pomonsoi do ponuatan ponourubungan. Ponuatan nu nopo nga
maya kararaalano’ id siriba diti.
Tema Tadau Koperasi
Fokus ponguhatan Koponsolon Papaanjur Tadau Koperasi Sikul.
Format ponuatan Ponurubungan.
Ponogulu ponuatan
Ponurubungan • Manahak kointalangan kokomoi koperasi sikul.
• Monurubung do boyoon koperasi
Boros kolimpupuson • Boros ponuau-suau (Muhot do habar, popointutun ngaran
om tudu do sumolowot)
• Tonsi ponurubungan nopo nga tumanud ponguhatan isai,
nunu, soira, hinonggo, nokuro om poinkukuro (milo’ ko
mongulud sondiri iti ponguhatan do honggo tiso
poguluonon tumanud kopoguludan do tonsi ponuatan)
• Manahak do kalansanan, mongunsikou.
Laang 4
Sundung do ogumu kawo koilaan i naanu mantad iklan nga minog do sorohon do fokus
nopo tonsi toponsol ponuatan nu nopo nga ‘Koponsolon Papaanjur Tadau Koperasi’.
Pilio’ o tonsi toponsol om posuato’ id suang jadual id siriba.
Tonsi 1 Monokodung sikul mogihum kousinan montok koburuon tangaanak
Ponguyadan sikul.
Poomitanan
Kolumison boros
(poomitanan:
tukadan)
Posotolon/waya
Tonsi 2
Ponguyadan
Poomitanan
Kolumison boros
(poomitanan:
tukadan)
Posotolon/waya
18
Tonsi 3
Ponguyadan
Poomitanan
Kolumison boros
(poomitanan:
tukadan)
Posotolon/waya
Tonsi 4
Ponguyadan
Poomitanan
Kolumison boros
(poomitanan:
tukadan)
Posotolon/waya
Laang 5
Ponuat do iso ponuatan ponurubungan. Ponuatan nu nopo nga amu okuri ko mantad 350
patod boros.
Uhu ponurubungan: Sabaagi monuunuat do majala, ponuat ponurubungan kokomoi
Koponsolon Papaanjur Tadau Koperasi kumaa mongingia’ di boyoon do koperasi id sikul nu.
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
19
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
20
Panahangan
NSTRUMEN KABAALAN MONUAT
Panahangan 1 Skala Panahangan 5 6
Bil 234
1 Tanda Basa’
2 Ijaan
3 Struktur Ayat
4 Ponguyadan tonsi
Pomolingkum Mongingia’
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
TAANG STANDARD PRESTASI
KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Kaanu momoguno boros om ayat montok monuat id isoiso pangaan
Au' Kodonto maya' ponguhupan do mongingia'. Au' oulud om au' ogonop koilaan di
polombuson id ponuatan. Kaanu popokito kaparagatan momongo isoiso'
2 buruanon.
Songisom Koilo momonsoi ayat di tangasaanang. Kaanu momoguno tanda' basa'
di kotunud. Kaanu mongulud tonsi om koilaan di kosudong id ponuatan.
3 Kaanu popokito kaparagatan do kopomogunaan boros Kadazandusun di
Giigina' potilombus id ponuatan. Kaanu popokito kaparagatan do momongo
isoiso' buruanon.
4 Koilo momonsoi mogikaakawo ayat. Kaanu momoguno tanda' basa' di
Awasi' kotunud. Kaanu mongulud tonsi id ponuatan. Koilaan di polombuson
awasi'. Kaanu popokito kaparagatan do momoguno boros
5 Kadazandusun di songisom id ponuatan. Aparagat do momongo isoiso'
Akawas buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud id ponuatan. Kaanu
6 momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu mongulud om monguyad
Nokoinuntu tonsi id pangaan. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
momoguno boros Kadazandusun di oulud om olinuud id ponuatan.
Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira' monguyad do tonsi id
ponuatan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om olinuud id
ponuatan. Kaanu momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu mongulud
koilaan om monguyad tonsi miampai pounayan di olojik id pangaan.
Kaanu popolombus do koilaan di kosudong miampai momoguno boros
Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id ponuatan. Kaanu
popokito kabaalan mongompuri om manahang soira' monguyad do tonsi
id ponuatan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om olinuud id
ponuatan. Kaanu momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu
popolombus do koilaan di opinto miampai momoguno boros
Kadazandusun di kotunud, oulud, olinuud om popokito woyo'
pomusarahan di okreatif, okritis om akawas id ponuatan. Aparagat do
momongo isoiso' buruanon.
21
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Molohing toi ko’ mitamong minog do mongintong do tangaanak momonsoi do karaja.
2. Ukabon buuk teks kokomoi uhu diti id bolikan 58-59.
3. Basa’on po tudu om nuut kokomoi pambalajaran.
4. Basao’ om tonudo’ ponuhuan tikid-tikid Laang montok isoiso aktiviti.
5. Tonudon o timpu do popoindalan diti pambalajaran.
6. Basao’ kointalangan kararaalano do monuat ponurubungan kokomoi do uhu id
Laang 3.
7. Nung haro kobolingkangan dokoyu momonsoi do karaja diti nga muhot kou do
mongingia maya telefon. Milo’ kou nogi momoguno’ pason id aplikasi WhatsApp toi
ko’ Telegram.
8. Pootodon o karaja nu kumaa mongingia’.
Pinotounda di:
JUDITH MIKI
Ngaran Sikul:
SMK SUNGAI DAMIT,
TAMPARULI
22
UNIT 4
Tadau wulan Timpu
Jaam
Aspek Kabaalan Ginumu Tangaanak
Uhu
Nuut Kokomoi Kolumison Boros Tema Koilaan Posorili
Uhu/Tema
Tangon: I Kara om I Bangkahak
Standard
Ponuangan Nowonsoi susuyan do tangon mantad di pogulu po montok
popolombus do ponontudukan di ongosonong. Tangon ‘I Kara om I
Standard Bangkahak’ diti mogowit pason do au tokou momit woyo di taraat
Pambalajalan
nga momit woyo di tongosonong. Iti okito mantad watak di Kara om
Tudu Pambalajaran
Bangkahak. Suai ko iri, tangon diti nogi poposorou tonggungan dati
Ralan
Kopoindalanan sabaagi mogiigion id winoun diti mooi do momogompi om
Aktiviti
mongumolig sandad posorili.
4.1 Monoriuk om manahang koilaan kokomoi kointutunan tinaru
Kadazan om Dusun.
4.1.4 Popolombus topurimanan toi ko' pomusarahan kokomoi
isoiso' karya di naanu mantad mogisuusuai tadon:
i. Tema
ii. Kinoyonon
iii. Loyuk
iv. Kogingohon Boros
v. Woyo' toluud
vi. Ponontudukan
Id kolimpupuson pongiaan, kaanu tangaanak:
1. Mongintutun aspek kolumison boros id suang do tangon
2. Monoriuk kawagu elemon id iso-iso sorita di norongou
3. Monginonong om monoriuk kowoowoyoo tinaru
1. Tangaanak minog mamarati pogulu koilaan kokomoi ponoriukan
koborosuratan i pinotonggoi id modul diti (Laang 1)
2. Tonudon ponuhuan id Laang 2
3. Simbaro koinsanai poguhatan id Laang 3 miampai momorujuk
teks id Laang 2
4. Kawasa o tangaanak momorujuk komoiboros montok mogihum
rati ayat/boros di au orotian. Poomitanan komoiboros online:
fkiapps.com/kadumalin
5. Onuan timpu o tangaanak momongo kalaja.
6. Momoguno do panahangan montok mongilo taang koinoboson
tangaanak.
23
AKTIVITI PAMBALAJALAN
Laang 1
Solimodo’ o koilaan kokomoi ponoriukan koborosuratan id siriba.
Liwang Kointalangan
Ponoriukan
Koborosuratan Ahal tagayo ii okito toi ko nokosolimbou id suang do karya.
Tema Popokito kosunsudon do isoiso susuyan tumanud kinaanntakan di
Plot nosiliu.
Kinoyonon Latar id isoiso karya abaagi do tolu, miagal do:
Loyuk 1. Timpu: Soira nosiliu kinaantakan
2. Moogiigion: Kointalangan do karaja di wonsoyon,
Kogingohon
boros koubasanan, ula om suusuai po.
3. Kinoyonon: Hinonggo do nosiliu isoiso kinaantakan.
Woyo toluud
Ponontudukan Okito pomogunaan do loyu id suang do hiis. Haro piipiro kawo do
loyuk di koimbulai soira mambasa do hiis.
1. Melankolik: Popokito id kolungguyan toi ko’ id koihadan tu
kopurimanan do langadon, osudu, tumongob om kumaus.
2. Patriotik: Popokito do imatu di ogirot, mamgangat di
mambasa do minggoos montok mamagampot di iman-imanon
toi ko hontolon.
3. Protes: Popoimbulai kogiiginowo’ di au tumumboyo om au
orohian om otogod montok ahal di au aadang, koimaan di
araat, pokoruol om suusuai po.
4. Sinis: Popokito topurimanan di au songkuro oimayaan toi ko’
au kosokodung kokomoi ahal di pointantu. Momoguno boros
poiradan toi ko’ poinukadan.
5. Romantis: Popokito kogiiginowoo’ di ounsikou om osinggawa.
Loyuk diti koimbulai montok his di kokomoi piupusan.
Kopomogunaan mogisuusuai kawo boros montok manahak kasatalan
do isoiso ahal. Haro piipiro istilah montok popokito kogingohon boros.
1. Pomohulitan boross
2. Boros poiradan
3. Boros kapaagalan
4. Popohompit do sandad posorilis
Koimaan di osonong i okito id suang do karya. Woyo toluud nopo nga
miagal ko’ osonong, abagos, atama, alanut ginawo, oupus, kiimatu,
olinuud, kitonggungan olinuud om kitonggungan.
Ahal dii nokoimbulai id isoiso karya ii kaanu manahak pononsunudan
mooi do koilo tokou nunu i osonong om araat. Montok monuat do
ponontudukan, milo tokou mongimpuun do ayat miagal ko’:
1. Au tokou kawasa mongindaraat do suai tu osulian moti do
taraat.
2. Minog tokou mamantang do tulun sopitulun mooi do aiso
pioduhan.
3. Kada tokou no ...
4. Kasaasari tokou do ...
24
Laang 2
Basao’ tangon sumusuhut om simbaro poguhatan id Laang 3.
Tangon: I Kara om I Bangkahak
Masaan no kaka ngawi o tulun do mongorilik, noininian di o gouton. Nangatagad
ngawi kayu tangagayo, miampai nogi ngawi o poring. Kayu ngawi tongotulid di
tuumpayon nga nangatagad ngawi. Aiso dii do ponoodo do lamin toi ko sulap. Id
kogoutanan do hilo dii kiwaa do songinan o kara om songinan o tombolog. Ngoduo
yolo diti nakaampai nogi do aiso tionon.
Piupakat no yolo do mundaliu mogihum tionon. Pogihum no yolo do poring
wonsoyon daa do bangkar tu poingiyon yolo id disan do bawang. Nopuli no diolo o
gouton nga aiso nopo do poring nokito diolo. Sumpak nodii yolo do minirikau tu noikot
nohuyan duminout di kogoutanan. Ka di Kara do minogiigintong posorili om kokito no
dau iso sulap nosorili do tobu. Aiso tulun do hilo tu minongoi motu id dumo. Ngoyo
no diolo ii, tu naparadayan nodii mogihum poring. Kowonsoi nopo i bangkar mantad
tobu (tobu nopo di gulu i nga angagayo-gayo), pimbangkar no yolo suminusui do
bawang mogihum kinoyonon do wagu.
Maamaso di Kara om tombolog momosi di bangkar, norikot no kododoot di
Kara, tu au no kaandad-andad do korikot id rikoton tu louson dii motuu. Au no kotoron
i Kara. Timpuunai no dau mongokot i tobu. Maid-laid nga miba-niba i bangkar do tobu
dii. Au po norikot id rikoton , nokoniba no tomod i bangkar, au di koirikau i kara om i
tombolog nga poingkakat nopo dii.
Korikot nopo yolo id liwotung, kotorob nodii i bangkar tu norikot sinolog di
waig. Nokotulud i tombolog tu kitalad. I nopo kara nga nolondod tu au milo kumaau.
Ii no pogi do momusorou po tanaru-naru pogulu i do momonsoi do isoiso
kalaja toi ko kada koindamaai do tamaha.
(Naanu mantad buuk teks KBSM, Pangaan Koduo, 2007)
25
Laang 3
Simbaro koinsanai poguhatan sumusuhut.
1. Solimodo’ tangon id Laang 2 om gonopo’ jadual id siriba.
Tema Tangon kiuhu do ‘I Kara om I Bangkahak’ kitema do
Kinoyonon 1. Timpu:
2. Kinoyonon:
3. Mogiigion:
Loyuk 1
2
Kogingohon
boros
Woyo toluud
ponontudukan
26
2. Simbaro’ ponguhatan kokomoi tangon “ I Kara om i Bangkahak”.
(i) Nunu rati boros “tuumpayon” tumanud tangon?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(ii) Panahak duo tukadan miampai poomitanan i aanu mantad tangon “I Kara om i
Bangkahak”
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(iii) Pomonsoi ayat di kopointalang do rati duo tukadan i pinasanarai dikoyu.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(iv) Nunu ngawi o korumbakan do sandad posorili gama kopongukaban do talun montok
pomutanaman?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(v) Panahak duo pomusarahan poingkuro ralan monolibamban korumbakan sandad
posorili maya aktiviti pomutanaman?
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
27
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Koinoboson
Tangaanak
(√)
i. Kaanu momoguno boros om ayat montok monuat id isoiso
1 pangaan maya ponguhupan.
ii.Au oulud om au ogonop koilaan polombuson id ponuatan.
iii.Kaanu popokito kaparagatan momongo isoiso buruanon.
i. Koilo momonsoi ayat di tangasanang.
2 ii. Kaanu mongulud tonsi om koilaan di kosudong id ponuatan.
iii. Kaanu popokito kaparagatan do momongo isoiso buruanon toi
ko ponuhuan.
i. Koilo momonsoi mogikaakawo ayat.
ii. Kaanu mongulud tonsi id ponuatan.
3 iii. Koilaan di polombuson awasi.
iv. Kaanu popokito kaparagatan do momoguno boros
Kadazandusun di songisom id ponuatan.
v. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
i. Koilo momonsoi mogikaakawo ayat.
ii. Kaanu momoguno tanda basa di kotunud.
iii. Kaanu mongulud om monguyad tonsi id pangaan.
4 iv. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai momoguno
boros Kadazandusun di oulud om olinuud id ponuatan.
v. Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira monguyad do tonsi
id ponuatan.
vi. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
i. Koilo mongompuri mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om
olinuud id ponuatan.
ii. Kaanu momoguno tanda basa di kotunud.
iii. Kaanu mongulud koilaan om monguyad tonsi miampai
pounayan di olojik id pangaan.
5 iv. Kaanu popolombus do koilaan di kosudong miampai
momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id
ponuatan.
v. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira
monguyad do tonsi id ponuatan.
vi. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
i. Koilo mongompuri mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om
olinuud id ponuatan.
ii. Kaanu momoguno tanda basa di kotunud.
iii. Kaanu mongulud koilaan om monguyad tonsi miampai
6 pounayan di olojik id pangaan.
iv. Kaanu popolombus do koilaan di opinto miampai momoguno
boros Kadazandusun di kotunud, oulud, olinuud om popokito
woyo pomusarahan di okreatif, okritis om akawas id ponuatan.
vi. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
Pinotounda di:
EVELYN BAGUNG
Ngaran Sikul:
SMK TENGHILAN, TUARAN
28
UNIT 5
Tema / Uhu Tema : Global
Unit 5 : Gumampot Do Rombituon
Uhu : Puralan Boros Kawo ayat tomod
Standard 2.3
Ponuangan 5.2
2.3.2 Momoguno koilaan di nosorisid montok momonsoi
Standard
Pambalajaran pomolingkuman.
5.2.2 Momonsoi mogikaakawo ayat
Tudu
Pambalajaran (i) ayat toomod
Kaanu tangaanak do:
Timpu
Kopoindalanan 1. Momonsoi do pomolingkuman momoguno koilaan di nosorisid.
2. Papasanarai do ayat toomod mantad teks di nabasa om
momonsoi ayat di kosudong mantad do gambar.
2 tadau
Nuut Kokomoi Tema/Uhu
Gumampot do Rombituon nopo nga kokomoi do kalantayon sosongulun i naanu dau
mantad no pinggisaman id gana di korohian dau. Monikid tulun haro topurimanan do insan
tadau kaanu koburuon id koposion. Songulun susumikul Kampung Tikolod Tambunan
nakaanu mongoput balajaran dau gisom id Program Ijazah Sarjana Muda Perguruan.
Nakalantoi isido do taang koiso id piboian monurat tangon tanaru Boros Kadazandusun om
nogi wawa amas inovasi nayatan Institute Pendidikan Guru. Alansan kaanu no daa iti do
pongunsuban kumaa oinsanan tulun do mamagampot iman-imanon.
29
30
31
32
Abaabayan Kopindalanan Pinsingilaan
Laang 1
1. Intangai teks i pinatahak id bolikan 95.
2. Sorisido’ koilaan mantad teks. Basao’ om imurio’ suang di teks.
3. Mongilo Laang do momonsoi pomolingkuman. Pomolingkuman nopo nga
kolimpupuson do ponuratan. Momoguno do pananda wacana montok popironit
do ayat id pomolingkuman.
Poomitanan: Id kopupuson nopo dii…….
4. Wonsoyo’ pomolingkuman ponuratan id iso pangaan.
Laang 2
1. Mongintutun kawo ayat toomod.miampai poomitanan ayat.
2. Popoilo komoyon ayat toomod tumanud poomitanan ayat dii.
3. Papasanarai ayat toomod ii aanu mantad teks id bolikan 95.
4. Mambasa do ayat toomod tumanud loyuk di kotunud. Milo maan rakamo’ i ayat
dii binasa.
Laang 3
1. Sorisido’ om rotio’ suang gambar id pingludaan B om C
2. Pomonsoi ayat toomod di kosudong mantad gambar dii
3. Milo momonsoi ayat toomod di haro woyo toluud om kohiok do ginawo.
33
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Koinoboson
Tangaanak
(√)
1 i. Kaanu momoguno boros montok monuat id isoiso ayat om
pangaan
ii. Au oulud om au ogonop koilaan di winonsoi id ayat om
ponuatan.
2 i. Koilo momonsoi ayat di tangasanang.
ii. Kaanu mongulud tonsi om koilaan di kosudong id ponuatan.
iii. Kaanu popokito kaparagatan do momongo isoiso buruanon
toi ko ponuhuan.
3 i. Koilo momonsoi kawo ayat tomod.
ii. Kaanu mongulud tonsi id ponuatan.
iii.Koilaan di polombuson kotunud.
iv.Kaanu popokito kaparagatan do momoguno boros
Kadazandusun di songisom id ponuatan.
v. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
4 i. Koilo momonsoi kawo ayat toomod.
ii. Kaanu momoguno pananda wacana di kotunud.
iii.Kaanu mongulud om momolingkum tonsi id pangaan.
iv.Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
momoguno boros di oulud om olinuud id ayat om ponuatan.
v. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
5 i. Koilo momonsoi kawo ayat toomod di kotunud, oulud om
olinuud id ayat.
ii. Kaanu momoguno pananda wacana di kotunud.
iii.Kaanu mongulud koilaan om momolingkum tonsi di oulud id
pangaan.
iv.Kaanu popolombus do koilaan di kosudong miampai
momoguno boros di kotunud, oulud om olinuud id ponuatan.
v. Kaanu popokito kabaalan manahang ontok momonsoi
pomolingkum do tonsi id ponuatan.
vi. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
6 i. Koilo momonsoi kawo ayat toomod di kotunud, oulud om
agramatis id ayat.
ii. Kaanu momoguno pananda wacana di kotunud.
iii.Kaanu mongulud koilaan om momolingkum tonsi di oulud om
agramatis id pangaan.
iv. Kaanu popolombus do koilaan di opinto miampai momoguno
boros di kotunud, oulud, olinuud om popokito woyo
pomusarahan di okreatif, okritis om akawas id ponuatan.
vi. Aparagat do momongo isoiso buruanon.
34
Ralan Kopoindalanan Wonsoyon
1. Oponsol o tangaanak do karati lobi pogulu diti tema toi ko’ uhu balajaran.
Tonggungan do molohing montok monguhup tangaanak diolo mongilo kokomoi
tema/unu.
2. Modul diti balajaran miampai momorujuk do Buuk teka Paangan 5.
3. Tonudon Laang kopoindalanan ababayan pambalajaran dii nokotounda mooi do
opongo karaja dii.
4. Simbaro’ poguhatan i tinahak id Laang 1, Laang 2 om Laang 3 tumanud timpu
momongo do pingludaan dii.
5. Pootodon o sisimbar nu kumaa mongingia’ maya Whatsapp.
Pinotounda di:
PINUS SOIKUNG
Ngaran Sikul:
SMK TUN FUAD STEPHENS KIULU,
TUARAN.
35
UNIT 6
Timbabaan Pangaan 5
Pingsingilaan Bahasa kadazandusun (Pingsingilaan Mantad Walai/PDPR)
Tema / Topik Tema 6: Tungkus Koubasanan
Unit 6 : Pogiroto Pisompuruan
Uhu : Tinunturu’ Koubasanan
Standard 3.2 Momonsoi mogikaakawo ponuratan.
Ponuangan 5.2 Momonsoi mogikaakawo ayat di kotunud om olinuud id lisan om
ponuratan.
Standard 3.2.3 Monurat teks pibarasan
Pingsingilaan 5.2.2 Momonsoi mogikaakawo ayat:
(ii) pongudio
Boros Komoyon Tumanud DSKP
pibarasan Piruurumaan kokomoi karaaralano momonsoi
sigar
mogikaakawo mogisuusuai
pongudio Ayat di gunoon montok monguhot, mokianu do
isoiso koilaan.
ponuratan karangan
Gompoton Kaanu o susumikul do:
Pingsingilaan 4. Monurat kaarangan pibarasan di poingonop tumanud do uhu on
nuludan di otopot.
5. Momoguno boros Pongudiaan di mogisuusuai montok maganu
koilaaan id ponuratan.
Timpu
Kopoindalanan Duo tadau :.........................
36
Nuut Kokomoi Tema / Topik:
Buuk Teks BKD Pangaan ko5: 125-126.
37
38
Abaabayan Kopindalanan Pinsingilaan
Laang ko1
i. Monoromo Ponuhuan: Monurat pibarasan kokomoi Laang momonsoi sigar.
ii. Monorisid koilaan (maklumat) di pinatahak: Kaukaban ko125-125 id buuk teks BKD
pangaan ko5.
iii. Papatantu isai om piro ginumu watak.
iv. Papatantu nuludan (format) ponuratan pibarasan:
• Ii haro boros pongumpongol,
• tonsi tumanud uhu (limo tonsi tumanud Laang ko2),
• boros kapamagatangan om
• boros pitongkiadan.
Laang ko2
• Mogihum tonsi pibarasan di kosudong: Sumuku do buuk teks id koukaban ko125-
126.
i. Momili kakamot:
a. ___________________ d. ___________________
b. ___________________ e. ___________________
c. ___________________ f. ____________________
ii. Tontuon o ‘motif’
a. ________________________________________
iii. Ralan Momolopi
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
iv. Momolumis toi ko’ Momorinda’
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
v. Popooopi toi ko Pokiikitanan
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
39
Laang ko3
• Mongintutun om papatantu Ayat Pongudio di gunoon:
i. Ayat Pongudio ii guoon montok mokianu koilaan kokomoi kaganapan di
potoundaon montok pomonsoi sigar.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
ii. Ayat Pongudio montok muhot kokomoi timpu.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
iii. Ayat pongudio nung mokianu do koilaan kokomoi Laang toi ko karaaralano.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
iv. Ayat Pongudio gunoon omtok muhot do sabab toi ko’ kinkoku’an.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
v. Ayat Pongudio soira muhot kokomoi kinoyonon.
____________________________________________________________
____________________________________________________________
____________________________________________________________
Laang ko4
• Monurat karangan pibarasan di poingonop.
• Gunoon ilo koilaan id Laang ko2 om ko3
40
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Koinoboson
Tangaanak
(√)
1 i. Ponuratan karangan pibarasan tumanud format
2 i. Ponuratan karangan pibarasan tumanud format
ii. Kaanu manahak sekuri-kuri duo tonsi
3 i. Kaanu dilo ko1 om ko2
ii. Kaanu monguyad sokuri-kuri tolu tonsi maya pibarasan
4 i. Kaanu dilo ko1-ko3
ii. Kaanu popotimpuun ponuratan karangan pibarasan di
kagayat maya boros piumpangalan om popionit do uhu.
5 i. Kaanu dilo ko1-ko4
ii. Kaanu momoguno ayat pongudio di mogikaakawo
6 i. Kaanu dilo ko1-ko5
ii. Monurat karangan pibarasan di oulud, olinuud ogonop, om
kosudong do uhu
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Minog do kosoromo o molohing abaabayan pingsingilaan di pinatahak.
2. Minog do piantangan do molohing toi ko’ tumamong o susumikul momonsoi do
pingsingilaan.
3. Muhot do mongingia (maya’ tolipon toi ko’ ‘WhatsApp’) nung haro au asaramaan
kopoindalanan do pingsingilaan.
4. Tonudon timpu popoindalan om momongo o pingsingilaan di pinatahak (solinaid do
duo tadau)
5. Potoundaon o buuk teks BKD Pangaan ko5: 125-126.
6. Tonudon Laang popoindalan do abaabayan pingsingilaan di pinointalang.
7. Tahangon o asil maan nu soira opongo miampai mananda √ id boogian “Taang
Kogompoton di winonsoi ku”.
8. Pootodon asil maan nu kumaa mongingia’.
Pinotounda di:
FIDELIS BIN E. MONDOHULU
Ngaran Sikul:
SMK ST. JAMES TENGHILAN,
TUARAN
41
UNIT 7
Tadau wulan Timpu
Jaam
Aspek Kabaalan Ginumu Tangaanak
Uhu
Nuut Kokomoi Mambasa Tema Kolidasan
Uhu/Tema
Sains om Tiwou do Tulun
Standard
Ponuangan Oinsanan tulun poimpasi kopuriman do louson toi ko tuuhan. Roitan
Standard iti do tiwou siakan om siinum. Kouyuuyuo diti poinsandad no
Pambalajalan
mantad. Oponsol do toinaon tokou o tiwou montok taakanon om
Tudu Pambalajaran
tiinumon mooi do atamangan o kolidasan tinan tokou.
Ralan
Kopoindalanan 2.4 Popoilo kawagu koilaan di nabasa’
Aktiviti
2.4.1.Poposunud rati' boros mantad teks di nabasa'.
2.4.2 Poposunud koilan kosokodung om au' kosokodung mantad
isoiso' teks pambasa'an.
2.4.3 Papatayad koilaan id teks pambasa'an.
2.4.4 Poposunud ahal id isoiso’ teks pambasa'an.
Id kolimpupuson pongiaan, kaanu tangaanak:
1. Poposunud rati, koilaan om ponontudukan maya teks di nabasa.
1. Suhuon o tangaanak mambasa om monorisid do teks id Laang
1
2. Kawasa o tangaanak momorujuk komoiboros montok mogihum
rati ayat/boros di au orotian. Poomitanan komoiboros online:
fkiapps.com/kadumalin
3. Monimbar do poguhatan id Laang 2 miampai momorujuk teks id
Laang 1
4. Onuan timpu o tangaanak momongo kalaja
5. Momoguno do panahangan montok mongilo taang koinoboson
tangaanak.
42
AKTIVITI PAMBALAJALAN
Laang 1
Basao’ teks id siriba
Sains om Tiwou do Tulun
Miagal noroitan nokopogulu, iso nopo kawo do tihad do baragang nga soira kopuriman louson
toi ko’ tuuhan. Topurimanan miagal diti kokomoi nogi tiwou tulun do siakan om siinum.
Tumanud di noilaan tokou, tiwou nopo nga iso kouyuuyuo’ tulun i maya do kinasandado’.
Suai ko’ tiwou om mihad, moginipi, modop om nogi mongirak nga awayaan tokou nogi. Woyo
tokou mangakan om monginum nga tumanud nogi do korohian sondii.
Ontok di gulu po osusa o tulun mogihum taakanon. Nung kiwaa nga au insan do
kogonop. Baino nopo nga osodu nodi pisuayan. Poinsungod tokou do taakanon om tiinumon.
Ii no poogi do nasaladan o tiwou tokou taakanon di osima. Kopongunsub iti do woyo tulun di
kalabatu tu mogisuusuai taakanon i milo do akanon.
Poingkuro po nga, pangangakan di kalabatu diti kopogowit do koundasaan montok
kolidasan i roitan do adalaan kolombon. Nung olombon kopio o koinan-inano’ tokou, asabi no
kaanu toruol miagal do strok, akawas raha om diabetes. Poingkuro Laang di bobos tosonong
montok mongipop pangangakan di adalaan diti? Gisom baino, ogumu no kaparagatan
ponoriukan pinapanau kokomoi tulun di au tumingkod do makan mulong tu nayahan no.
Tumanud ponoriukan i pinapanau do Obesity Research Center id Universiti Cincinati,
kiwaa iso hormon nintodon tiwou tulun. Hormon diti pungaranan do ghrelin. Kogumuan
dotokou makan tumanud timpu di noubasanan. Iso poomitanan, makan doungosuab jaam
8.00. soira miririkot o timpu dilo, tigog ka om moningguruuk no tian tokou do louson. Hormon
ghrelin no i popurimon toi ko’ popoimbulai do louson. Noilaan o hormon ghrelin diti di toun
1999.
Suai ko ilo, kobihis soira kosingud towou taakanon di kagayat do roso mangakan.
Nung kopuriman tokou do miagal diti, hormon ghrelin lumuyung kumaa id tutok, kumaa
hipotalamus om boogian suai id tutok i monoina do lous om mekanisma kayahan.
Boros nopo di Dr. David Cummings, professor kolidasan mantad Universiti
Washington, tonsi toi ginumu do ghrelin id raha mingkawas om gumumu soira miriirikot timpu
makan. Ii no poogi, tulun di osonong tiwou ogorot do makan agayo nakan. Nung toboyon iti,
kopogowit do obesiti toi ko’ adalaan do olombon . kouyuuyuo’ diti okon nopo araat montok
kolidasan nga kopogowit nogi kapatayon. Id pogun tokou Malaysia sondii, osomok no do 3
riong mogiigion kotoguang do kobolingkaangan dilo. Tikid hopod tulun kiwaa songulun di
obesiti. Miagal noboros di bagas montiri kolidasan Datuk Chua Jui Meng, ginumu mogiigion
di obesiti nopo nga tinaru India 25.6%, tinaru Melayu 22.4% om suhutonon do tinaru Cina i
kiginumu do 19.5%.
Mulong tu ingkaa, tulun di aiso tiwou do makan nga koporumbak nogi kolidasan tinan.
Toruol diti roitan do anorexia nervosa. Nokuro tu oontok tokou do toruol diti? Ogumu sabap
diti. Iso nopo nga waya do psikologi. Kogumuan nopo di kohompit diti nga komulakan. Orohian
yolo kokito tulun di agahui toi ko’ orikos. Ii no poogi do mogkodos yolo. Woyo di gumahui diti
au opurimanan kopogowit do adalaan do kagahui. Noilaan iti tumanud luputan do 10% tulun
di noontok toruol diti koligogon koposion diolo.
Suai ko ilo, kouyuuyuo’ kimia di au aadang om au orungadan do mineral zink id tinan
nga kapangantob nogi tiwou makan. Noumbalan do momoguno o zink di toun 1994 montok
pononduli winagat om nokopokito asil di tosonong. Maya do ningkokoton timpu baino, oponsol
kopio do toinaon tokou sondii tiwou montok taakanon om tiinumon. Kapanahak daa iti do
kounalan toinsanan mooi do aiso taakanon di kasala kabang. Kirati do miadang no daa o
pangangakan om kopooposion tokou.
(Naanu mantad buuk teks KBSM, Pangaan Kaapat, 2009)
43
Laang 2
Simbaro poguhatan sumusuhut miampai momorujuk teks id Laang 1
1. Onuai rati boros di pinoitom tumanud teks id sawat.
i) tiwou
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
ii) kinasandado’
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iii) koundasaan
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iv) mongipop
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
v) monoina
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
vi) ogorot
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
vii) mogkodos
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
2. Pomonsoi ayat momoguno boros id siriba montok popointalang do rati boros.
i) Asabi
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
ii) Koligogon
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iii) Toboyon
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iv) Komulakan
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
v) Kounalan
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
44