3. Simbaro’ ponguhatan diti miampai momorujuk teks id sawat.
i) Nunu pisuayan kouyuuyuo’ pangakanan pogulu om baino?
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
ii) Nunu korotian do tukadan kalabatu id teks?
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iii) Nokuro tu au osonong montok kolidasan o Anorexia Nervosa?
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
iv) Pointalango’ nunu pionitan do hormon ghrelin om tiwou do tulun.
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
v) Kolidasan maya pangangakan di miadang. Pomusarahai dikoyu poingkuro tokou
kotumboyo do ponuhuan dilo?
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
4. Ihumo’ om pasanarayo’ tolu boros ngaran om tolu boros maan i okito id teks.
i) Boros ngaran
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
ii) Boros maan
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
5. Pomonsoi duo ayat momoguno boros ula om duo boros toguangon id teks.
i) Boros ula
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
ii) Boros toguangon
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
45
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Koinoboson
Tangaanak
(√)
i. Au alantas do mambasa.
1 ii.Kaanu momuhondom kawagu koilaan di nabasa.
iii.Au kopokito kaparagatan momongo isoiso’ buruanon toi ko
ponuhuan
i. Alantas do mambasa nga au otolinahas o pomoroitan.
2 ii. Kaanu mamarati koilaan di nabasa.
iii. Kaanu popolombus do koilaan di nabasa miampai popokito
kaparagatan do momongo isoiso buruanon toi ko ponuhuan.
i. Alantas om otolinahas do mambasa miampai kaanu
momoguno loyuk di kotunud.
ii. Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira maganu do
3 koilaan di nabasa om aparagat do momongo isoiso buruanon toi
ko ponuhuan.
iii. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
momoguno boros Kadazandusun di oulud om olinuud.
i. Alantas om otolinahas do mambasa miampai kaanu
momoguno loyuk di kotunud.
ii. Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira maganu do
4 koilaan di nabasa om aparagat do momongo isoiso buruanon toi
ko ponuhuan.
iii. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
momoguno boros Kadazandusun di oulud om olinuud.
i. Alantas om otolinahas do mambasa miampai kaanu
momoguno loyuk di kotunud.
ii. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira
5 maganu do koilaan.
iii. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno
boros Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud om aparagat
do momongo isoiso buruanon toi ko ponuhuan.
i. Alantas om otolinahas do mambasa miampai kaanu
momoguno loyuk di kotunud.
Ii. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira
6 maganu do koilaan.
iii. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno
boros Kadazandusun di kotunud, oulud, olinuud om popokito
woyo [pomusarahan di okreatif, okritis om abaal.
iv. Aparagat momongo isoiso buruanon toi ko ponuhuan.
Pinotounda di:
EVELYN BAGUNG
Ngaran Sikul:
SMK TENGHILAN, TUARAN
46
UNIT 8
Tema / Unit Kousinan / Pongindopuan id Pompod Tunturu
Uhu Ekonomi Digital
1.4 Manahak tisuli' kumaa koilaan di norongou toi ko' di nokito.
Standard
Kandungan 1.4.3 Mokianu kotolinahasan do koilaan di norongou toi ko' nokito.
Standard Kaanu tangaanak popolombus do idea id pitimbungakan.
Pembelajaran
Sominggu
Objektif
Pembelajaran
Tempoh
Pelaksanaan
Nota Berkaitan Tema / Topik
Boros/frasa Kointalanagn
Ekonomi digital Pongindopuan di momoguno teknologi digital do poimponu montok
popoindalan do pongindopuan.
Pongindopuan Perniagaan
Koilaan Maklumat
AKTIVITI
Laang 1
Imurio’ rajah id siriba kokomoi Ekonomi digital toi ko’ e-dagang. (buuk teks bolikan 156)
Ekonomi digital toi ko’ e-dagang nopo nga pongindopuan di momoguno teknologi digital do
poimponu montok popoindalan do pongindopuan
47
Laang 2
Gonopo’ jadual kokomoi Ekonomi digital toi ko’ e-dagang id siriba. Onuai do komoyon om
kounalan momoguno tikid pongindopuan e-dagang i pinatayad id suang do jadual.
e-dagang Koitalangan
e-hailing
1. Komoyon:
2. Kounalan momoguno:
e-wallet
1. Komoyon:
2. Kounalan momoguno:
e-book
1. Komoyon:
2. Kounalan momoguno:
e-commerce
1. Komoyon:
2. Kounalan momoguno:
(Gambar naanu mantad Internet)
48
Laang 3
Basao’ o duo pibarasan kokomoi Mongiingindapu e-dagang om Momoomoli e-dagang.
Pibarasan 1
Rani : Kopisanangan Julia. Nunu habar nu? Alaid oku no amu nokoruba dika.
Linus : Osonong tomod ti. Iya’, nunu habar nu?
Rani : Yoho nga osonong nogi. Orongou-rongou ku om mongiingindapu ko tinunturu
di nokoburu. Kakal ko’ po nangku momukadai hilo id kakadayan?
Linus : Amu no. Amu oku kasangal bayaran do kadai di apagon kopio. Baino nopo nga
popoindalan oku pongindopuan hiti id walai maya online. Osimbayan oku nogi
hiti, soira-ira timpu nga milo’ kumaraja.
Rani : Amu ko nangku orosian do outang o gatang i pataranon nu? Apangkal moti
mogihum di momoomoli tu amu oilaan do isai om hinonggo kinoyonon.
Linus : Sundung do nointutunan no iti tinunturu pataranon ku gisom do hilo id labus
pogun, nga aiso kobolingkangan do outang tu amu di momoomoli aanu ii
kakamot do amu po abayaran.
Rani : Osonong tomod gia no, aiso kobolingkangan pongindopuan.
Linus : Haro kasari moti kobolingkangan ku ti. Amu nopo osonong o internet nga amu
no koindalan ti pongindopuan ku. Suai ko’ mantad dii, haro nogi tinunturu i
araag id tindalanon. Soira pogulion di momoomoli nga ogumu di korugian ku tu
orugi oku di tinunturu di naraag om kabayar po tambang do paapatod kaagu
pongolon di tinunturu naraag.
Pibarasan 2
Dona : Kaino momoli kasut spoot.
Jusie : Amu oku kopud mimpanau, okon-okon po ontok timpu baino tu koligogon kopio
iti pendemik Covid-19.
Dona : Amu tagal mimpanau, online tokou nopo momoli. Okikit nogi timpu tokou do
online ko’ sumoliwan mooi pomoli. Suai ko’ mantad dii, ogumu pomilian do hilo
id internet. Milo’ tokou nogi mogintong om popiagal gatang do kakamot di
bolion tokou. Au tokou nogi tagal poposoliwan tusin mantad hilo id bank tu
momoguno tokou nopo kad bank toi ko’ momoguno do boost.
Jusie : Norologo’ oku momoli online. Nokoumbal oku momoli do bangkad di laid.
Olumis no nokito ku, nga suai di nokorikot do hiti. Haro nogi tambalut do ku
noudutan, minomoli do kakamot om amu dii nokorikot-rikot i binoli dau. Suai ko’
ii, ogumu nogi nabasa ku do hilo id suat abal do atagakan tusin tu nosuang
tulun di aiso tonggungan o akaun portal diolo.
Rolan : Otopot. Haro tosonong om haro nogi koluhoyon momoli online. Nung orohian
momoli online nga minog do iloon kopio’ isai ii papataran. Momoli kakamot
mantad di papataran haro kasagaan, intangan id boogian komen toi ko’ review
mooi do koilo koinganaan momoomoli suai di nokoumbal do minomoli.
49
Laang 4
Imurio’ pibarasan id Laang 3 mooi do kaanu tonsi poinsurat om poinlisok. Mantad
pibarasan dii, gonopo’ bahan grafik id siriba kokomoi kounalan om kobolingkangan
pongindopuan e-dagang montok mongiingindapu om momoomoli. Patayado’ tolu toi ko’ lobi
kounalan om kobolingkangan.
Pongindopuan e-dagang
Kounalan Kobolingkangan
Mongiindapu Mongiindapu
Momoomoli Momoomoli
50
Laang 5
Poboroso’ o koilaan nu id Laang 4 mimpai mamarakam’ do rolou nu. Pootod i rakaman nu
kumaa mongingia’.
Panahangan
Taang Koinabasan di nalantoi
123456
Pomolingkum mongingia’
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
TAANG STANDARD PRESTASI
KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Kaanu monugut isoiso' boros toi ko' pibarasan. Momoguno boros
Au' Kodonto Kadazandusun di au' poinggonop id komunikasi lisan. Au' kopokito
kaparagatan momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
2 Kaanu popoboros do koilaan di kosudong miampai popokito kaparagatan
Songisom do momoguno boros Kadazandusun
di songisom id komunikasi lisan. Kaanu popokito kaparagatan do
3 momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Giigina' Kaanu popoboros do koilaan di kotunud miampai momoguno boros
Kadazandusun di olinuud id komunikasi. Aparagat do momongo isoiso'
4 buruanon toi ko' ponuhuan.
Awasi' Kaanu popoboros do koilaan di kotunud miampai momoguno boros
Kadazandusun di oulud om olinuud id komunikasi lisan. Kaanu popokito
5 kabaalan mongompuri soira' maganu om poposunud kawagu koilaan.
Akawas Aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros
6 Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id komunikasi. Kaanu
Nokoinuntu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira' maganu om
poposunud koilaan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko'
ponuhuan.
Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai momoguno boros
Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id komunikasi lisan. Kaanu
popokito woyo' pomusarahan di okreatif, okritis om akawas soira'
maganu om poposunud do koilaan. Aparagat do momongo isoiso'
buruanon toi ko' ponuhuan.
51
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Basa’on po tudu pambalajaran om nuut-nuut kokomoi uhu om komoyon do boros.
2. Basao’ om tonudo’ ponuhuan tikid-tikid laang montok isoiso aktiviti.
3. Imurio’ rajah id Laang 1 kokomoi Ekonomi digital toi ko’ e-dagang. Ilo’o kawao-kawo
do Ekonomi digital toi ko’ e-dagang.
4. Id Laang 2, imurio’ tikid-tikid gambar id suang jadual. Gambar nopo dii nga kokomoi
kawo-kawo Ekonomi digital toi ko’ e-dagang. Gonopo’ o jadual miampai manahak do
komoyon om kounalan momoguno tikid pongindopuan e-dagang i pinatayad id
suang do jadual
5. Basao’ o duo pibarasan id Laang 3. Imurio’ hinonggo tiso pibarasan kokomoi
Mongiingindapu e-dagang om Momoomoli e-dagang. Ihumo’ tonsi poinsurat om
poinlisok id pibarasan dii.
6. Id Laang 4, gonopo’ bahan grafik miampai manahak kounalan om kobolingkangan
pongindopuan e-dagang montok mongiingindapu om momoomoli. Patayado’ tolu toi
ko’ lobi kounalan om kobolingkangan. Milo’ kou nogi manahak sisimbar mantad
pomusarahan dokoyu sondiri.
7. Id Laang 5, poboroso’ koilaan i sinuat nu id Laang 4. Pingguli do moboros gisom do
kotunud, oulud om olinud di komunikasi lisan. Minog do koilo kou, loyuk do moboros
om mambasa nopo nga misuai. Rakamo’ o rolou nu om pootod kumaa mongingia’.
8. Molohing toi ko’ mitamong minog do mongintong do tangaanak momonsoi do karaja.
9. Nung haro kobolingkangan do momonsoi, milo’ muhot do mongingia’ maya telefon.
52
Tema / Unit Kousinan / Unit 8: Pongindopuan id Pompod Tunturu
Uhu Noudutan Momoli Ponompon do Kabang om Todung.
2.5 Monginonong koilaan id teks toi ko' bahan di nokito.
Standard
Kandungan 2.5.2 Manahak pomusarahan kumaa ahal id teks di nabasa'.
Standard Kaanu tangaanak mongompuri om manahang isoiso koilaan id ahal di
Pembelajaran nabasa.
Sominggu
Objektif
Pembelajaran
Tempoh
Pelaksanaan
Nota Berkaitan Tema / Topik
Boros/frasa Kointalanagn / rati
Pongindopuan Papataran do kakamot
KWLH K (know) - Noilaan no
W (What) - Nunu i maan iloo’
L (Learned) - Nunu i piningsingilaan
H (How) - Poinkuro
53
AKTIVITI
Laang 1
Basao’ potikan id siriba kokomoi Kes Noudutan Momoli Ponompon do Kabang om Todung
daasom PKP (buuk teks, bolikan 160)
54
Laang 2
Basa’o kawagu teks di pianatahak miampai momogonop poom KWLH id siriba. Basa’o
Laang 3 kokomoi karaaralano monuat poom KWLH.
K (know) W (What) L (Learned) H (How)
Noilaan no Nunu i maan Nunu i Poinkuro
(Yang diketahui) iloo’ (Ingin piningsingilaan (Bagaimana)
diketahui)
(Dipelajari)
Noudutan momoli
ponompon do
kabang
Laang 3
➢ Posuato’ koilaan id lajur K kokomoi uhu do potikan ( haro poomitanan do pinatahak).
➢ Pomonsoi 6 ponguhatan id lajur W i maan iloo’ kokomoi do uhu. Milo’ kou momoguno
teknik ponguhatan 5W1H (isai, nunu, honggo, nokuro, soira om poinkuro).
Poomitanan: Isai noudutan?
➢ Posuato’ sisimbar id lajur L sabaagi koilaan toponsol i wagu pingsingilaai.
➢ Imurio’ koilaan di amu nosimbar id lajur W om pomonsoi nuut do honggo pogonuan
koilaan do ponimbar ponguhatan dii. Posuaton o nuut nu id lajur H.
55
Laang 4
• Ontok nopo timpu baino nga ogumu tulun orohian do momoli kakamot maya online.
Panahak pounayan nokuro tu ogumu tulun momoli kakamot maya online id timpu do
baino sundung do haro habar do pongudutan momoli id online?
• Pongoo’ pata pomusarahan id siriba kokomoi Pounayan Momoli Kakamot Online.
Gatang? Timpu momoli?
Pounayan
Momoli
Kakamot
Online
Ogumu pomilian? Osodu nga orikot do
tunturu?
56
Panahangan
Taang Koinabasan di nalantoi
123456
TAANG STANDARD PRESTASI
KOINABASAN KOINTALANGAN
1 Au' alantas do mambasa'. Kaanu momuhondom kawagu koilaan di
Au' Kodonto nabasa'. Au' kopokito kaparagatan momongo isoiso' buruanon toi ko’
ponuhuan.
2 Alantas do mambasa' nga' au' otolinahas o pomoroitan. Kaanu mamarati'
Songisom koilaan di nabasa'. Kaanu popolombus do koilaan di nabasa' miampai
popokito kaparagatan do momoguno boros Kadazandusun di potilombus.
3 Kaanu popokito kaparagatan do momongo isoiso' buruanon toi ko'
Giigina' ponuhuan.
Alantas om otolinahas do mambasa'. Kaanu mamarati' om momoguno
4 do koilaan di nabasa'. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
Awasi' momoguno boros Kadazandusun di olinuud. Aparagat do momongo
isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
5 Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
Akawas kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri soira' maganu do
koilaan di nabasa' om aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko'
6 ponuhuan. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
Nokoinuntu momoguno boros Kadazandusun di oulud om olinuud.
Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira'
maganu do koilaan. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai
momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud om
aparagat do momongo isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Alantas om otolinahas do mambasa' miampai kaanu momoguno loyuk di
kotunud. Kaanu popokito kabaalan mongompuri om manahang soira'
maganu do koilaan. Kaanu popoboros do koilaan di opinto miampai
momoguno boros Kadazandusun di kotunud, oulud, olinuud om popokito
woyo pomusarahan di okreatif, okritis om abaal. Aparagat momongo
isoiso' buruanon toi ko' ponuhuan.
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Molohing toi ko’ mitamong minog do mongintong do tangaanak momonsoi do karaja.
2. Ukabon buuk teks kokomoi uhu diti id bolikan 160 -161.
3. Basa’on po tudu om nuut kokomoi pambalajaran.
4. Basao’ om tonudo’ ponuhuan tikid-tikid laang montok isoiso aktiviti.
5. Tonudon o timpu do popoindalan diti pambalajaran.
6. Nung haro kobolingkangan dokoyu momonsoi do karaja diti nga muhot kou do
mongingia maya telefon. Milo’ kou nogi momoguno’ pason id aplikasi WhatsApp toi
ko’ Telegram.
7. Pootodon o karaja nu kumaa mongingia’.
Pinotounda di:
JUDITH MIKI
Ngaran Sikul:
SMK SUNGAI DAMIT TAMPARULI
57
UNIT 9
Tema / Uhu Tema : Koilaan Posorili
Unit 9 : Kotomohon Sandad Posorili
Standard Uhu : Moningolig Kopunsoon do Tayam Tolias
ponuangan 2.1 Popolombus mogokaakawo ayat om teks momoguno loyuk di
Standard kotunud.
pinsingilaan 3.1 Monuat ayat di kotunud, olinuud, om agramatis.
2.1.3 Popolombus isoiso teks pambasaan miampai loyuk di kotunud
montok teks.
(ii) Diskriptif
3.1.2 Momonsoi mogikaakawo bontuk ayat.
Boros.
* Popolombus - Mambasa di orongou om otolinahas.
* Loyuk - Kowoowoyoon do mambasa tumanud do kawo ayat.
* Diskriptif -Teks di manahak do kointalangan di otolinahas.
* Kotunud - Pointopot toi ko' kosudong.
* Olinuud - Ongosonong o komoyon.
* Agramatis - Ponuatan di oulud tumanud puralan boros di kotunud.
Dimpoton Kaanu tangaanak do :-
pinsingilaan 1.Popolombus do teks miampai kopolombusan di otolinahas.
2. Monimbar ponguhatan miampai momoguno ayat di kotunud om
Timpu
kopoindalanan sisimbar di kosudong.
3. Momonsoi ayat momoguno pamansayan boros montok popokito
pisuayan do rati.
4. Monorisid koilaan mantad teks
5. Papadalin do tonsi toponsol kumaa bahan grafik di kosudong.
Duo tadau.
58
Nuut kokomoi Tema / Uhu
Basao' teks id siriba miampai otolinahas.
MONINGOLIG KOPUNSOON DO TAYAM TOLIAS
Tayam tolias nopo nga tayam i mamaamasi id isoiso kinoyonon om tingoligon do porinta tu
mada do opunso. Mamaamasi diti au kawasa onuon toi ko' poundolihon mantad kinoyonon
sandad. Tingoligon o tayam diti id siriba Longkod Pongumoligan Tayam Tolias om Taman do
Pogun (PERHILITAN). longkod nogi diti manahak kointalangan do kawo ngawi mamaamasi i
tingoligon om ralan mokianu kasagaan nung manganu toi ko' momogompi do tayam dii.
Puawang o pogun tokou do mamaamasi tu poingion id Hutan Hujan Tropika. Baino munso -
punso nodii tayam tolias id puru. Poingkuro tokou mangantob kaantakan diti? Kosubu nogi
koumatan do papadagang baino tu id tompok tunturu no gisom ogumu o mokianu dii sundung
do apagon o gatang. Montok dilo, ihumon o laang di aarau-arau mooi do au opunso o
tangatayam i tingoligon do porinta.
Tonggungan do Longkod PERHILITAN papanau do panamangan mooi do au sangkaanu -
anu di tongomamaagasu o tangatayam tolias id puru. Asaru papapanau do pomorisaan id
puru loolobi puru di tingoligon tu noilaan tionon do ogumu tayam tolias. Haro nogi noilaan do
tulun songkosuayan magasu piipiro linaid id puru mongoi do ogumu aanu. Hontolon do
magaagasu laba di ogumu maya papadagang piipiro tinan di tangatayam miagal ko' kulit, sisi',
hulu, sangau, tompodu om suusuai po montok pongusap om taakanon eksotik. Montok dilo,
minog do toinsanan monguhup do panamangan diti miampai au monokodung do momoli asil
di naanu mantad magaagasu.
Sumusuhut, iso kawagu ralan di poindalanon do porinta nga popoimagon do kopuruan nopo
nga tingoligan mooi do aiso aktiviti miagal panagadan do tongokayu montok pomorunan,
pamawaalan, om pongumaan tu kopomorumbak do puru sabaagi tionon mogisuusuai
mamaamasi om susuumuni. Natantu do Dasar Hutan Sabah di toun 2018 do nunu nopo kawo
korumbakan do puru nga tingalanan kawagu miagal ginayo mantad di norumbak. Mantad po
di toun 2012, pinoindalan o pananaman kawagu puun kayu di kikualiti soginayo 55 piatus
mantad 222 000 hektar kopuruan di tingoligon.
Ogumu kooturan montok mangantob do kopunsoon tayam tolias id pogun diti. Akta
Pongumoligan Tayam Tolias di toun 1972(Akta76) nopo nga akta i kotonggungan kokomoi
panamangan tayam tolias. Pinatantu do Dewan Undangan Negeri (DUN) Sabah o Rang
Undang -undang Enakmen Pongumoligan Tayam Tolias (Pindaan) 2016 mamadanda do lobi
awagat ko' mantad danda di kooturan laid. Sabaagi poomitanan nung oilaan do momogompi
tayam di tingoligon miampai aiso kasagaan nga dandaon do au okuri mantad RM50,000.00
om au kolobi RM250,000.00 om torungkuon id pialatan do sontoun gisom do limo toun linaid.
Id ponimbanan do enakmem dii, pinoruhang duo kawagu kawo mamaasi di tingoligon id
Sabah. Mamaamasi nopo diti nga pondu lipas om tombolog wodik watu.
Suai ko' ii, popoindalan do ponoriukan mooi do apasi mamaamasi id Kopuruan Hutan Hujan
Tropika, kasakag om kohuboyo koposion tumanud kouyuuyuo'do posorili di asaru minsimban.
Ponoriukan nogi kohompit do tubat om hormon mooi do kakal kotilombus koposion do
mamaamasi dii. Sumusuhut, mogihum do tionon wagu miagal pomogompian kogiu do wagu
id Sarawak. Ingkaa nogi id pamansayan do pamawakakan do waig, pomuwalayan om
pomutanaman nga piintong -intong o kogisomon mooi do aiso waya di kopunso tionon do
tongotayam.
59
Kopurimanan mantad tulun ginumuan om toinsanan mogiigion pointongkop do pomogunan
oponsol id ahal diti. Loolobi tongotulun id labus kakadayan om pointoning id kopuruan tu
tayam tolias nogi kaanu magadang do ekosistem om biodiversiti posorili. Mogisuusuai
program di napalan do porinta miagal mongunsub do tulun kampung monoina id gana
podtuongisan. Alansan do program diti kapanahak kousinan diolo mantad ko'magasu tayam
tolias id kopuruan. Pinoindalan nogi program Pongia'an om Kopurimanan Konservasi Tayam
Tolias id Pogun Sabah (siri 1) di toun 2018 pinaanjur do Bornean Sun Conservation Centre
(BSBCC) Sepilok miampai Jabatan Hidupan Liar Sabah (JHLS) om Hutan -Kinabatangan
Orangutan Conservation Programme (KOCP) id Sikul Tosiriba Segaliud, Sandakan. Kitudu o
program diti do popoilo om papasarabak sunduan tongotangaanak sikul do mampai
momogompi om monigolig tayam tolias diti.
Sokodung mantad piipiro agensi oponsol kopio id panamangan do tayam tolias. Pinopotunui
o Yayasan Sime Darby (SDF) toluod soginumu 4 riong ringgit montok monokodung
pomogompian do tayam tolias id Palan Tindakan 2019-2028. Sakadai solinaid do duo toun
diti monguhup do Jabatan Perhutanan Sabah (SFD) popogirot do panamangan mantad
pamadagangan om manganu tayam tolias. Ruhangan nogi tongomanaanamong do puru
montok manamong aktiviti momunso do tayam tolias diti. Poinghompit nogi o Pulis Gerakan
Am (PGA) miampai Jabatan Perhutanan Sabah om Jabatan Hidupan Liar Sabah (JHLS).
Id kolimpupuson, tingoligai tokou no tayam tolias om mamaamasi tu dapu bobos kigatang id
pogun diti. Kasalaan do momunso miagal nogi kasalaan sowolokon do dadah om kasalaan
dii suai. Montok dilo, au daa minog manahak pounayan tu ahal diti tonggungan toinsanan
tulun do monimbaba.
AKTIVITI PAMBALAJARAN
Laang 1- Mambasa teks miampai otolinahas.
Laang 2 - Monimbar ponguhatan momoguno ayat sondii.
Simbaro' ponguhatan id siriba momoguno ayat nu sondii.
(i) Pointalango' komoyon do frasa puawang o pogun tokou do mamaamasi?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(ii) Poingkuro kaampayatan do tulun ginumuan monigolig tayam tolias diti?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(iii) Ogumu kounalan soira ogompi o tayam tolias id kopuruan. Potolinahaso' kounalan dii.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(iv) Panahak pomusarahan nu kokomoi pamadagangan do tayam tolias montok taakanon
eksotik kumaa tulun ginumuan?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(v) Tinduo' om potolinahaso' timpu dumontol kokomoi podtuongisan id puru.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
60
Laang 3 - Momonsoi ayat momoguno pamansayan boros montok popokito pisuayan do
rati.
1. pogun - pomogunan
(i) ------------------------------------------------------
(ii) ------------------------------------------------------
2. puru - kopuruan
(i) ------------------------------------------------------
(ii) -----------------------------------------------------
3. gatang - kapamagatangan
(i) -----------------------------------------------------
(ii) ----------------------------------------------------
4. watu - kowotuan
(i) ----------------------------------------------------
(ii) ----------------------------------------------------
5.kawo - mogikaakawo
(i) ----------------------------------------------------
(ii) ----------------------------------------------------
Laang 4 - Papadalin do tonsi toponsol mantad teks kumaa bahan grafik di kosudong.
61
Panahangan
Taang Kriteria Taang
Kogompoton
Di Winonsoi
Ku
(i) Kaanu mambasa miampai loyuk om kopomoroitan d
1 kosudong.
(i) Kaanu mambasa miampai loyuk om kopomoroitan di
2 kosudong.
(ii) Kaanu mambasa do oturobpus.
(i) Kaanu mambasa miampai loyuk om kopomoroitan di
kosudong.
3 (ii) Kaanu mambasa do oturobpus.
(iii) Kaanu poposunud rati boros mantad teks di nabasa.
(i) Kaanu ngawi dilo (1) gisom (3).
4 (ii) Milo manahak pisuayan rati do patod boros.
(i) Kaanu ngawi dilo (1) gisom (4).
5 (ii) Kaanu mongintutun patod boros di milo onuon do posugkuan
boros.
(i) Kaanu ngawi dilo (1) gisom (5).
(ii) Kaanu monimbar oinsanan pongudia'an pongorotian,
6 momonsoi ayat montok popokito do pisuayan do rati om
papadalin tonsi toponsol kumaa bahan grafik.
(iii)Manahak pomusarahan kumaa ahal id teks di nabasa.
Potuduk Kopoindalanan Abaabayan Pingsingilaan
1. Minog do kosoromo o molohing abaabayan pinsingilaan di pinatahak do mongingia'.
2. Minog do piantangan do molohing o tangaanak ontok momonsoi do pinsingilaan.
3. Muhot do mongingia' nung haro amu oilaan kopoindalanan do pinsingilaan.
4. Tonudon timpu popoindalan om mamahatas do pinsingilaan solinaid do tolu tadau.
5. Momoguno do buuk teks BKD Pangaan Kolimo id bolikan 183 gisom 184.
6. Tonudon o laang popoindalan do abaabayan pinsingilaan di pinatantu.
7. Onuan do panahangan o asil karaja nu soira ahatas miampai mananda (/) id bogian
8. Pootodon o asil karaja nu kumaa mongingia'.
Pinotounda di:
HAINEN BINTI TUNGGIGING
Ngaran Sikul:
SMK TAMPARULI, W. D. T 70,
89259 TAMPARULI,
SABAH.
62
UNIT 10
Tema / Uhu Tema : Global
Unit 10: Tinaru Kaandasan Ku
Standard Uhu : Koilaan kosokodung om au kosokodung
Ponuangan 2.2
3.3
Standard 2.2.2 Monorisid koilaan kosokodung om au kosokodung mantad isoiso
Pambalajaran
teks pambasaan.
Tudu 3.3.3 Momonsoi ponuratan kiwoyo pisiwalan.
Pambalajaran Kaanu tangaanak do:
Timpu 1. Mongilo koilaan kosokodung om au kosokodung id teks om
Kopoindalanan momonsoi ayat.
2. Momonsoi ponuratan kawo pisiwalan di kotunud.
Sominggu
Nuut Kokomoi Tema/Uhu
Id pogibaabarasan monikid tadau miampai paganakan sondiri toi ko’ tongotambalut,
mogisusuai ahal toi ko isu do pibarasan. Id potikan diti kokomoi kapanandakan Tadau
Tulun Sandad i pinaharo id Kiulu piipiro toun nakatalib. Nokoponimung soginumu 65 puru
tulun sandad o karamyan diti. Ontok pogibaababarasan kokomoi panaandakan Tadau
Tulun Sandad dilo, haro kaantakan do kosokodung om au kosokodung kokomoi isoiso
ahal. Kosokodung sosongulun nung otumbayaan om orohian yau ahal dii, om au
kosokodung nung kohondom yau do au kosudong ahal dii toi ko’ kosunsung do kooturan
tinaru. Osonong kopio kinoponjuran ababayan Tadau tulun Sandad dii nga haro wookon
tulun au kosokodung tu au nokoilo dilo panandakan.
63
ABABAYAN PAMBALAJARAN
64
Ponuduk Kopoindalanan Ababayan
1. Intangai teks pibarasan i pinatahak (Rujukon buuk teks id bolikan 207)
2. Basao’ om imurio’ suang do teks dilo.
3. Simbaro’ poguhatan id laang 1 tumanud do teks.
4. Poiloo’ komoyon do koilaan kosokodung om au kosokodung.
5. Onuai sisimbar montok laang 2 miampai papasanarai do koilaan kosokodung om
au kosokodung do suai i nawayaan sondii.
6. Momonsoi do ponuratan kawo pisiwalan id laang 3.
Laang 1
Simbaro’ poguhatan id siriba:
1. Nunu kaantakan id suang do teks?
2. Isai minanandak do karamayan dii?
3. Nokuro tu osonong kopio panaandakan karamayan dilo?
4. Pasanarayo’ koilaan di kosokodung id teka?
5. Pasanarayo’ koilaan au kosokodung id teks?
Laang 2
Pasanarayo’duo koilaan kosokodung om duo koilaan au kosokodung do suai i nawayaan
nu sondii om gonopo miampai ayat di kotunud.
1.
2.
3.
4.
65
Laang 3
Momonsoi ponuratan kiwoyo pisiwalan. Intangai buuk teks id bolikan 211.
Format pisiwalan kaagal do parlimen id sikul:
1. Pisiwalan kaagal id parlimen nosiliu do pisiwalan kokomoi isoiso suul.
2. Id pisiwalan, iso tinimungan mobi do porinta o iso kawagu mobi do
gugumaga.Lalansanon Rayat mantad porinta popolombus do suul om sokodung, i
nopo Lalansanon Rayat mantad gugumaga nga gumaga di suul.
3. Luguan koporintaan poposuul do isoiso ahal om sokodungon do montiri
koporintaan maya do ponguyadan om poomitanan di kosudong.
4. Tinimungan gugumaga mamarati suul dii om popolombus do kotolinahasan
miampai pounayan om poomitanan montok gumaga di suul momoguno boros di
olinuud.
Mantad format ponuratan diti, pomonsoi do ponuratan kawo pisiwalan kaagal id parlimen.
Uhu: Kopomogunaan Telefon Kandai oponsol kumaa suusumikul.
Pilio’ mobi ko tinimungan koporintaan (poposuul) toi ko’ gugumaga.
POPOSUUL GUGUMAGA
Kakamot mogihum toilaan Papataam do timpu
Momongo karaja sikul id tinimungan Karaag do kolidasan mato
Osonong rumomut molohing Kohimpogong momonsoi karaja sikul
Oruhai momonsoi om papaatod Amu oporokis tinan tu amu ogonop
karaja sikul timpu do modop
Milo tumanud pinsingilaan maya Aiso timpu sumolowot miampai
online tambalut
Gunoo’ tinayadan tonsi id sawat om pomonsoi iso ponuratan kininaru au okuri ko 300
patod boros.
66
Panahangan Standard Prestasi
Taang Kointalangan
Koinabasan Kaanu momoguno boros om ayat montok monuat id isoiso pangaan
1 maya' ponguhupan do mongingia'. Au' oulud om au' ogonop koilaan di
polombuson id ponuatan. Kaanu popokito kaparagatan momongo isoiso'
Au' Kodonto buruanon.
Koilo momonsoi ayat di tangasaanang. Kaanu momoguno tanda' basa' di
2 kotunud. Kaanu mongulud tonsi om koilaan di kosudong id ponuatan.
Songisom Kaanu popokito kaparagatan do kopomogunaan boros Kadazandusun di
potilombus id ponuatan. Kaanu popokito kaparagatan do momongo isoiso'
3 buruanon.
Giigina' Koilo momonsoi mogikaakawo ayat. Kaanu momoguno tanda' basa' di
kotunud. Kaanu mongulud tonsi id ponuatan. Koilaan di polombuson
4 awasi'. Kaanu popokito kaparagatan do momoguno boros Kadazandusun
Awasi' di songisom id ponuatan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud id ponuatan. Kaanu
5 momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu mongulud om monguyad tonsi
Akawas id pangaan. Kaanu popolombus do koilaan di kotunud miampai
momoguno boros Kadazandusun di oulud om olinuud id ponuatan. Kaanu
6 popokito kabaalan mongompuri soira' monguyad do tonsi id ponuatan.
Nokoinuntu Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om olinuud id
ponuatan. Kaanu momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu mongulud
koilaan om monguyad tonsi miampai pounayan di olojik id pangaan.
Kaanu popolombus do koilaan di kosudong miampai momoguno boros
Kadazandusun di kotunud, oulud om olinuud id ponuatan. Kaanu popokito
kabaalan mongompuri om manahang soira' monguyad do tonsi id
ponuatan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
Koilo momoguno mogikaakawo ayat di kotunud, oulud om olinuud id
ponuatan. Kaanu momoguno tanda' basa' di kotunud. Kaanu popolombus
do koilaan di opinto miampai momoguno boros Kadazandusun di kotunud,
oulud, olinuud om popokito woyo' pomusarahan di okreatif, okritis om
akawas id ponuatan. Aparagat do momongo isoiso' buruanon.
67
Ralan Kopoindalanan Wonsoyon
1. Tangaanak sikul oponsol do karati suang do uhu balajaran. Molohing nga milo
monguhup diolo do mamarati suang do uhu dilo.
2. Modul diti balajaran miampai do buuk teks paangan 5.
3. Imurio’ om iloo’ i ponuduk id boogian ababayan pambalajaran.
4. Tangaanak monimbar poguhatan id laang 1, laang 2 om laang ko 3.
5. Tangaanak papaatod do sisimbar kumaa mongingia maya do Whatsapp montok
6. pongintangan om karaja sumusuhut.
Pinotounda di:
PINUS BIN SOIKUNG
Ngaran Sikul:
SMK TUN FUAD STEPHENS KIULU,
TUARAN
68