คู่มือแนวปฏิบัติในการเพาะเลี้ยงจิ้งหรีดให้ได้มาตรฐานสำหรับฟาร์ม

ค่มู ือแนวปฏิบัติในการ

เพาะเล้ียงจิ้งหรีด
ให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรบั ฟาร์ม

คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชยี งใหม่ 2565

ได้รับทนุ อดุ หนุนการทำ�กจิ กรรมสง่ เสริม
และสนับสนนุ การวิจยั และนวัตกรรม

จากส�ำ นักงานการวจิ ยั แห่งชาติ 2564

คำ�นำ�

คู่่�มืือแนวปฏิิบััติิในการเพาะเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีดให้้ได้้มาตรฐานสำำ�หรัับฟาร์์ม
จััดทำำ�ขึ้น้� โดยอาศัยั ข้อ้ มููลการรวบรวมข้อ้ มููลจากหลายแหล่่ง ทั้้ง� จากเอกสาร คู่ม�่ ือื
ต่่าง ๆ ข้้อมููลจากการสััมภาษณ์ส์ อบถามจากเกษตรกรผู้้เ� พาะเลี้�้ยงจิ้�ง้ หรีีดและ
บุุคลากรที่่�เกี่�ยวข้้องจากทั่่�วประเทศไทย รวมทั้้�งจากงานวิิจััยของนัักวิิจััยและ
นัักวิิชาการ โดยมีีวััตถุุประสงค์์เพื่่�อใช้้เป็็นแนวทางในการเพาะเลี้�้ยงจิ้้�งหรีีดให้้
ได้ม้ าตรฐานในฟาร์ม์ สำ�ำ หรับั เกษตรกร นักั วิจิ ัยั นักั วิชิ าการ บุคุ ลากร เจ้า้ หน้า้ ที่่�
ของส่่วนราชการที่่�เกี่�ยวข้้อง ได้้มีีคู่�่มืือในการเลี้้�ยงจิ้�้งหรีีดในฟาร์์มและนำำ�ไป
ใช้้ได้้อย่่างถููกต้้องเหมาะสมสำ�ำ หรัับเตรีียมความพร้้อมสู่�่การขอรัับรองยกระดัับ
การผลิิตจิ้้�งหรีีดให้้ได้้มาตรฐานที่่�ปลอดภััยต่่อทั้้�งผู้้�ผลิิตและผู้้�บริิโภค เพื่่�อเพิ่่�ม
โอกาสในการขยายตลาดและการส่่งออกและเป็็นแนวทางการปฏิิบััติิให้้เป็็นไป
ในทิศิ ทางเดีียวกัันของผู้เ�้ ลี้้�ยงและผู้�้ประกอบการฟาร์ม์ จิ้�ง้ หรีีด

คู่ม�่ ือื ฉบับั นี้ป�้ ระกอบไปด้ว้ ยข้อ้ มููลพื้้น� ฐานชีีววิทิ ยาของจิ้ง�้ หรีีด การเตรีียม
โรงเรือื น องค์์ประกอบของฟาร์ม์ และการปฏิบิ ัตั ิิ การจัดั การฟาร์ม์ การป้้องกััน
และควบคุุมโรค การจัดั การด้า้ นสิ่ง� แวดล้อ้ ม การแปรรููปผลิิตภััณฑ์จ์ ิ้ง�้ หรีีด และ
ข้อ้ มููลการยื่�นขอรัับรองมาตรฐานฟาร์ม์ จิ้�ง้ หรีีด

คณะผู้้ว� ิจิ ััย
คณะเกษตรศาสตร์์
มหาวิทิ ยาลัยั เชีียงใหม่่

2565

สารบญั

1 ชีววิทยาของจงิ้ หรดี 1
วงจรชีวี ิติ ของจิ้้ง� หรีดี 2

จิ้้ง� หรีดี ทองดำำ� (Gryllus bimaculatus De Geer) 4

จิ้้�งหรีีดทองแดง (Teleogryllus mitratus (Burmeister)) 5

จิ้้�งหรีีดบ้า้ น (Acheta domesticus (L.)) 6

2 การเตรยี มโรงเรอื นเพือ่ เพาะเล้ยี งจิ้งหรดี 8
2.1 ที่่�ตั้ง้� และโรงเรือื น 8

2.2 โรงเรือื นและการเตรีียมโรงเรือื น 11

2.3 อุุปกรณ์์การเลี้้ย� งจิ้้�งหรีดี 13

3 การเลีย้ งจิ้งหรดี 19 19
3.1 การย้้ายจิ้้�งหรีีดลงบ่อ่ เลี้้�ยง 20
3.2 การจััดการด้า้ นอาหารและน้ำ��ำ 24
3.3 การเก็บ็ จิ้้ง� หรีดี เพื่อ�่ จำ�ำ หน่่าย

4 การจดั การดา้ นสุขาภิบาลและสิง่ แวดลอ้ ม 26
4.1 การฆ่า่ เชื้้�อภายในโรงเรืือน 26

4.2 การทำ�ำ ความสะอาดโรงเรืือนและอุุปกรณ์เ์ ลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด 26

4.3 การขจััดของเสีียและน้ำำ�� เสีีย 27

5 การจดั การดา้ นสขุ ภาพจง้ิ หรีด 28
5.1 ศัตั รููธรรมชาติิและสภาพภููมิอิ ากาศ
5.2 โรคที่่อ� าจพบได้้ในการเลี้้ย� งจิ้้ง� หรีีด 28
5.3 การแก้ไ้ ขและป้้องกัันโรค 29
32

6 การจดั การบคุ ลากรและการบันทกึ ขอ้ มูล 33
6.1 เกษตรกรผู้เ้� ลี้้ย� งจิ้้�งหรีดี 33

6.2 การบัันทึึกข้อ้ มููลฟาร์ม์ เลี้้ย� งจิ้้�งหรีีด 33

7 ต้นทุนและผลตอบแทนการเลย้ี งจง้ิ หรีด 38
7.1 โครงสร้า้ งของต้้นทุนุ ในการเพาะเลี้้�ยงจิ้้ง� หรีีด 38

7.2 รายรัับ 39

7.3 รายจ่า่ ย 39

7.4 กำ�ำ ไร 39

8 ผลิตภัณฑแ์ ปรรูปจากจิ้งหรีด 40

9 ขั้นตอนการขอยื่นรบั รองมาตรฐานฟาร์ม 46
9.1 คุณุ สมบััติิของผู้เ้� ลี้้ย� งจิ้้ง� หรีดี 46

9.2 หลัักฐานประกอบกาขอรัับรอง 47

> เอกสารอา้ งองิ 58

04 ค่มู อื แนวปฏบิ ัตใิ นการเพาะเลีย้ งจิ้งหรดี ใหไ้ ดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

1ชีววิทยาของจิ้งหรีด

จิ้�้งหรีีด (Cricket) เป็็นแมลงปากกััดที่่�พบได้้โดยทั่่�วไป จััดอยู่่�ในวงศ์์
Gryllidae อัันดับั Orthoptera ขยายพัันธุ์�ไ์ ด้้อย่่างรวดเร็ว็ สามารถเพาะเลี้ย้� ง
ในลักั ษณะฟาร์ม์ เชิงิ อุตุ สาหกรรมได้้ ซึ่ง่� ในประเทศไทยจิ้ง�้ หรีีดที่่น� ิยิ มเลี้ย้� ง ได้แ้ ก่่
จิ้ง้� หรีีดทองดำำ� จิ้ง�้ หรีีดทองแดง และจิ้ง�้ หรีีดบ้า้ นหรืือสะดิ้�ง

ลัักษณะโดยทั่่�วไปของจิ้�้งหรีีดมีีปากแบบกััดกิิน มีีร่่างกายแบ่่งออก
เป็็น 3 ส่่วนอย่่างชัดั เจน ได้แ้ ก่่ ส่่วนหัวั เป็น็ ที่่ต�ั้ง� ของตารวมขนาดใหญ่่ และมีี
หนวดเรีียวยาว 1 คู่�่ ส่่วนอกเป็็นที่่�ตั้ง� ของปีีก 2 คู่่� สำำ�หรับั จิ้้ง� หรีีดเพศผู้้�มีีปีกี ย่่น
เพื่่�อใช้ใ้ นการทำ�ำ เสีียง เพศเมีียมีีปีีกเรีียบ และขา 3 คู่�่ โดยมีีอวัยั วะฟังั เสีียงอยู่�่
บริิเวณโคนหน้้าแข้้งของขาคู่ห�่ น้้า และมีีต้้นขาของขาคู่่ห� ลังั ขยายใหญ่เ่ พื่่�อใช้ใ้ น
การกระโดด และส่่วนท้อ้ งมีีแพนหางหนึ่่ง� คู่่� ในเพศเมีียมีีอวัยั วะวางไข่่ยาวแหลม
คล้า้ ยเข็็มเพื่่อ� ใช้ใ้ นการวางไข่่ (ภาพที่่� 1)

หนวด ส่วนอก ส่วนทอ้ ง
สว่ นหวั

ตารวม อวัยวะวางไข่
1
ภาพท่ี 1 ลักษณะท่วั ไปของจ้ิงหรีด

วงจรชีวี ิิตของจิ้้�งหรีดี

การเจริญิ เติบิ โตของจิ้้�งหรีีด จิ้้�งหรีีดมีีการถอดรููปแบบไม่่สมบููรณ์์ วงจร
ชีีวิติ ของจิ้�ง้ หรีีดประกอบด้้วย 3 ระยะ ได้แ้ ก่่ ระยะไข่่ ระยะตััวอ่่อน และระยะ
ตััวเต็ม็ วััย (ภาพที่่� 2) ดัังนี้�้

ระยะไข่ ไข่่จิ้้ง� หรีีดมีีสีีเหลือื งอ่่อน ลักั ษณะไข่่ยาวเรีียวคล้้ายเมล็็ดข้า้ วสาร
จิ้�้งหรีีดเพศเมีียมีีอวััยวะวางไข่่ยาวคล้า้ ยเข็็มประมาณ 1.0-2.5 เซนติิเมตร
1 ใช้แ้ ทงลงไปในวัสั ดุวุ างไข่่ โดยมีีการวางไข่่เป็น็ กลุ่ม� อุณุ หภููมิทิี่่ใ� ช้ใ้ นการฟักั ไข่่
จิ้ง้� หรีีดที่่� 35-40 องศาเซลเซีียส ไข่่ใช้้เวลาฟัักตััวประมาณ 7-11 วันั ทั้้�งนี้้�
ขึ้้น� อยู่�่กัับชนิิดและฤดููกาล

ระยะตัวั อ่อ่ น ตัวั อ่่อนแรกฟักั มีีลักั ษณะคล้า้ ยมด รููปร่่างเหมือื นจิ้ง�้ หรีีด
ตััวเต็็มวััยแต่่ไม่่มีีปีีก ในระยะการเจริิญเติิบโตนี้�จ้ ิ้�ง้ หรีีดมีีการลอกคราบ
ทั้้�งหมด 8 ครั้้�ง เมื่�อลอกคราบครั้้�งที่่� 5 สามารถจำ�ำ แนกเพศของ
2 จิ้้�งหรีีดได้้โดยเพศเมีีย มีีอวััยวะวางไข่่คล้้ายเข็็มสั้้�นที่่�ยัังไม่่เจริิญเต็็มที่่�

ยื่�นออกมา เมื่�อลอกคราบครั้้ง� ที่่� 6 จิ้�ง้ หรีีดจะมีีตุ่่�มปีกี งอกออกมาเหมือื น
เสื้อ� กั๊ก� และเมื่�อลอกคราบครั้้ง� ที่่� 7 มีีติ่่ง� ปีีกยาวออกมาเรีียกว่่า “กั๊ก� ใหญ่่”
และลอกคราบครั้้�งที่่� 8 เข้า้ สู่�่ระยะตัวั เต็็มวััย

ระยะตััวเต็็มวััย เป็็นระยะที่่�สามารถแยกเพศได้้ จิ้้�งหรีีดทั้้�งเพศผู้�้และ
เพศเมีียมีีอวัยั วะสืบื พันั ธุ์์�สมบููรณ์์ มีีปีกี ยาวเจริญิ ดีี จิ้ง�้ หรีีดเพศผู้้�มีีปีกี คู่ห่� น้า้
3 ย่่น บริเิ วณโคนด้า้ นในของปีกี คู่ห่� น้า้ มีีอวัยั วะทำ�ำ เสีียงเมื่อ� ปีกี ถููหรือื สีีกันั จะ
ทำ�ำ ให้้เกิิดเสีียงขึ้้�น เพศเมีียมีีปีีกคู่�่หน้้าเรีียบและมีีอวััยวะวางไข่่ยาวแหลม
คล้้ายเข็ม็ ยื่่�นออกมาจากส่่วนท้อ้ ง

2 คูม่ อื แนวปฏิบัตใิ นการเพาะเล้ียงจ้งิ หรดี ใหไ้ ดม้ าตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

ระยะตวั อ่อน
มีการลอกคราบ 8 คร้งั

ระยะไข่ 7-11 วัน ระยะตัวออ่ นจง้ิ หรีด
ก่อนเป็นตัวเต็มวยั
วงจรชีวี ิติ ของจิ้้�งหรีีด

ระยะตวั เต็มวยั ตัวอ่อนลอกคราบครง้ั สดุ ท้าย
ภาพท่ี 2 วงจรชวี ิตของจ้ิงหรดี เพอื่ เป็นตวั เต็มวัยมปี ีกสมบรู ณ์

3

ชนิิดของจิ้้�งหรีีดที่่�อยู่�่ในข้้อกำ�ำ หนดในมาตรฐานสิินค้้าเกษตร เรื่�อง การ
ปฏิิบััติิทางการเกษตรที่่�ดีีสำ�ำ หรัับฟาร์์มจิ้้�งหรีีด และนิิยมเพาะเลี้้�ยงเชิิงการค้้า
มีี 3 ชนิิด ได้้แก่่ จิ้้�งหรีีดทองดำำ� จิ้�้งหรีีดทองแดง และจิ้้�งหรีีดบ้า้ น

จิ้้�งหรีดี ทองดำ�ำ

Gryllus bimaculatus De Geer

เป็น็ จิ้ง�้ หรีีดขนาดกลาง ส่่วนหัวั สีีดำ�ำ ลำ�ำ ตัวั และขาสีีดำำ�หรือื สีีน้ำ�ำ� ตาลปนดำำ�
มีีขนาดลำ�ำ ตััวกว้้างประมาณ 0.7 เซนติิเมตร ยาวประมาณ 2.5 เซนติิเมตร
สีีของปีกี มีีทั้้ง� สีีดำ�ำ จนถึึงสีีน้ำ��ำ ตาลเหลือื งและมีีแต้ม้ สีีเหลือื ง 2 แต้ม้ ที่่โ� คนปีกี คู่แ�่ รก
(ภาพที่่� 3) เป็็นจิ้�ง้ หรีีดที่่�เลี้�ย้ งง่าย มัักไม่่กััดกััน ในการเลืือกผสมพัันธุ์� เพศเมีีย
มัักจะเลืือกผสมพัันธุ์์�กัับเพศผู้้�ที่�มีีขนาดใหญ่่ โดยในการผสมพัันธุ์์�ครั้้�งแรก
เพศเมีียมักั สนใจเสีียงร้อ้ งของเพศผู้ไ้� ม่่ใช่่ขนาดตัวั

ระยะตัวั อ่่อนของจิ้ง้� หรีีดทองดำำ�ใช้เ้ วลาประมาณ 35-40 วันั หลังั จากลอก
คราบครั้้�งสุุดท้้ายเป็็นตัวั เต็็มวัยั แล้ว้ ใช้เ้ วลา 2-3 วััน จึึงเริ่ม� ผสมพัันธุ์แ์� ละวางไข่่
เฉลี่ย� 1,000 ฟองต่่อตััว ตััวเต็ม็ วัยั ของจิ้ง�้ หรีีดทองดำำ�อายุปุ ระมาณ 30-40 วันั

เพศผู้ (ทมี่ า: กฤษณะ, 2564)
เพศเมีย

ภาพท่ี 3 ตัวอย่างจ้ิงหรีดทองดำ�
4 คู่มือแนวปฏบิ ัติในการเพาะเล้ียงจ้ิงหรดี ใหไ้ ด้มาตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

จิ้้�งหรีีดทองแดง

Teleogryllus mitratus (Burmeister)

เป็็นจิ้้�งหรีีดขนาดกลาง ส่่วนหััวและลำ�ำ ตััวสีีน้ำ�ำ�ตาล มีีขนาดลำำ�ตััวกว้้าง
ประมาณ 0.5 เซนติิเมตร ยาวประมาณ 2.7-3.0 เซนติิเมตร ปีีกมีีสีีน้ำำ�� ตาล
หรือื น้ำ��ำ ตาลแดง บริเิ วณหัวั เหนืือขอบตามีีแถบสีีน้ำ��ำ ตาลเข้ม้ รููปตััว V (ภาพที่่� 4)
มีีนิสิ ัยั ชอบกัดั กันั จึึงไม่่ควรเลี้ย�้ งหนาแน่่น เพศผู้้�มีีลำ�ำ ตัวั สีีน้ำำ�� ตาลทุกุ ส่่วนเข้ม้ กว่่า
เพศเมีียและมีีปีกี ขรุขุ ระ ด้า้ นล่่างท้อ้ งสีีครีีม มีีอวััยวะวางไข่่ยาวสีีน้ำ�ำ�ตาล

ในระยะตััวอ่่อนสามารถแยกชนิิดได้้อย่่างชััดเจนโดยปล้้องอกมีีแถบ
ขาวคาดขวางลำ�ำ ตััว ระยะตััวอ่่อนของจิ้้�งหรีีดทองแดงใช้้ระยะเวลาประมาณ
50-55 วััน และตัวั เต็็มวัยั อายุุประมาณ 30-40 วััน

เพศผู้ (ท่มี า: กฤษณะ, 2564)
เพศเมีย

ตัวเตม็ วัยส่วนหวั ระยะตัวออ่ นมีเสน้
ระหว่างตามีรปู ตวั V สขี าวพาดส่วนอก

ภาพท่ี 4 ตวั อย่างจง้ิ หรดี ทองแดง 5

จิ้้�งหรีีดบ้า้ น หรืือ สะดิ้้�ง

Acheta domesticus (L.)

เป็็นจิ้้�งหรีีดขนาดเล็็ก ลำ�ำ ตััวกว้้างประมาณ 0.4 เซนติิเมตร ยาว 2
เซนติิเมตร ลำ�ำ ตััวสีีน้ำ��ำ ตาลอ่่อน ลัักษณะคล้้ายกัับจิ้้�งหรีีดทองแดงแต่่มีีขนาด
เล็็กกว่่า ส่่วนหัวั มีีแถบสีีเหลือื งเชื่อ� มระหว่่างตารวม นิสิ ััยไม่่ดุรุ ้า้ ยสามารถเลี้ย�้ ง
รวมกันั ในปริิมาณมาก

ระยะตัวั อ่่อนมีีลวดลายชัดั เจน บนลำำ�ตัวั และส่่วนท้อ้ งมีีเส้น้ สีีเทาขาวพาด
ขวาง (ภาพที่่� 5) เพศผู้้�มีีสีีลำ�ำ ตััวเข้ม้ กว่่าตัวั เมีียแต่่มีีขนาดเล็ก็ กว่่า ปีกี คู่�ห่ น้้าย่่น
ปลายส่่วนท้้องมีีแพนหางหนึ่่�งคู่�่ เพศเมีียมีีลำ�ำ ตััวสีีน้ำ�ำ�ตาลปนเหลืือง ปีีกคู่�่หน้้า
เรีียบสีีน้ำำ��ตาลเป็็นลายเส้น้ ชััดเจน ปีีกคลุุมส่่วนปลายท้อ้ งไม่่มิดิ มีีอวัยั วะวางไข่่
คล้้ายเข็็มสีีน้ำ��ำ ตาล ยาวประมาณ 1.2 เซนติิเมตร ยาวกว่่าแพนหางเล็็กน้้อย
ระยะตัวั อ่่อนของจิ้ง�้ หรีีดบ้า้ นใช้้ระยะเวลาประมาณ 35-40 วันั และตัวั เต็ม็ วััย
อายุปุ ระมาณ 30-40 วััน

เพศผู้ เพศเมยี

ตวั ออ่ น
ภาพที่ 5 ตวั อย่างจ้ิงหรีดบา้ น

6 คูม่ อื แนวปฏิบัตใิ นการเพาะเลี้ยงจิ้งหรีดให้ไดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟารม์

สรุปุ ลัักษณะและความแตกต่่างของจิ้้�งหรีีดแต่่ะชนิดิ

ชื่่�อเกษตรกร ชื่่�อเรีียก ชื่่�อ ลัักษณะทาง
เรีียก ทางวิิชาการ วิิทยาศาสตร์์ สััณฐานวิิทยา

จิ้้�งหรีีดทองดำ�ำ จิ้้ง� หรีีดทองดำ�ำ Gryllus ส่่วนหััวสีีดำ�ำ ลำ�ำ ตััวสีีดำ�ำ หรืือน้ำ��ำ ตาล
bimaculatus ปีกี สีดี ำ�ำ โคนปีกี มีแี ต้ม้ สีเี หลือื ง 2 แต้ม้
ขาสีีดำ�ำ ทุุกส่่วนและมีีจุุดสีีเหลืืองแกม
De Geer แดงบริิเวณต้้นขา เมื่่�อหงายท้้อง
ส่ว่ นท้อ้ งสีดี ำ�ำ

จิ้้ง� โกร่่ง จิ้ง้� หรีีดทองแดง Teleogryllus ส่่วนหััวสีีดำ�ำ ลำ�ำ ตััวสีีน้ำ��ำ ตาล บริิเวณ
mitratus หััวเหนืือขอบตามีีแถบสีีน้ำ�ำ� ตาลเข้้ม
รููปตััว V ขามีีสีีน้ำ��ำ ตาลอ่่อนทุุกส่่วน
(Burmeister) เมื่่�อหงายท้้องส่่วนท้้องมีีสีีน้ำ��ำ ตาล
เข้ม้ ปนดำำ�

สะดิ้้ง� จิ้้�งหรีีดบ้า้ น Acheta ส่่วนหััวมีีคาดเหลืืองจากตาทั้้�งสอง

domesticus (L.) ข้้าง ลำ�ำ ตััวและขาสีีน้ำ��ำ ตาลอ่่อน ปีีกมีี
ลายสีเี หลือื งอ่อ่ น บริิเวณอกมีลี วดลาย

5 จุดุ

7

2 การเตรยี มโรงเรือน
เพื่อเพาะเลย้ี งจงิ้ หรีด

2.1 ทตี่ ั้งและโรงเรอื น
ก่่อนทำ�ำ การเลี้�้ยงหรืือจััดตั้�งโรงเรืือนเลี้�้ยงควรติิดต่่อองค์์กรปกครอง

ส่่วนท้อ้ งถิ่�นเพื่่�อแจ้ง้ ขออนุุญาตและขึ้�น้ ทะเบีียนผู้�้เลี้ย้� งจิ้ง�้ หรีีด
1) สถานที่่�ตั้้�งฟาร์ม์ ควรอยู่ใ�่ นพื้้น� ที่่ท� ี่่ไ� ม่่มีีโรคระบาดและไม่่มีีความ

เสี่�ยงต่่อการปนเปื้อ�้ นที่่เ� ป็น็ อันั ตรายต่่อจิ้�้งหรีีดและผู้้�บริิโภค สำ�ำ หรับั ฟาร์ม์ เพาะ
เลี้ย้� งจิ้ง้� หรีีดที่่ไ� ด้ม้ าตรฐานหรือื ฟาร์ม์ ทั่่ว� ไปที่่เ� ตรีียมตัวั หรือื ต้อ้ งการขอมาตรฐาน
โรงเรือื นเลี้ย�้ งต้อ้ งแยกจากส่่วนอาคารบ้า้ นเรือื นที่่พ� ักั อาศัยั อย่่างชัดั เจน มีีขนาด
เพีียงพอและเหมาะสมในการเลี้�้ยงจิ้�้งหรีีด ควรอยู่�่ห่่างจากอาคารที่่�พัักอาศััย
และมีีรั้้�ว ที่่ส� ามารถป้้องกันั สัตั ว์์อื่น� เข้้าในพื้้�นที่่ไ� ด้้ โดยวัสั ดุุทำำ�รั้้ว� ควรมีีความแข็็ง
แรงทนทาน อาจสามารถใช้้เหล็ก็ ตาข่่ายแผ่่นสัังกะสีี เมทััลชีีท หรืือไม้้ เป็็นต้้น
(ภาพที่่� 6 และ ภาพที่่� 7)

ภาพที่ 6 ลกั ษณะโรงเรือนทีไ่ ด้รับมาตรฐาน มรี ว้ั กัน้ รอบโรงเรือน
และห่างจากที่พักอาศัยอยา่ งชดั เจน
8 ค่มู ือแนวปฏบิ ัตใิ นการเพาะเลยี้ งจิ้งหรีดใหไ้ ดม้ าตรฐานสำ�หรับฟารม์

ภาพท่ี 7 ตวั อยา่ งฟารม์ เลี้ยงจ้ิงหรีดทไ่ี ดร้ ับ
มาตรฐาน GAP และตวั อย่างรว้ั กั้นรอบฟาร์ม

9

2) พื้้�นที่่�ฟาร์์ม มีีขนาดเพีียงพอและเหมาะสมในการเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด
มีีการจััดสััดส่่วนอย่่างชััดเจน เช่่น พื้้�นที่่�บ่่อเลี้�้ยงจิ้้�งหรีีด พื้้�นที่่�เก็็บอาหาร
พื้้น� ที่่เ� ก็บ็ อุปุ กรณ์์ แหล่่งน้ำ��ำ ใช้ใ้ นฟาร์ม์ ที่่ร� วบรวมขยะ ที่่�จุ่ม� เท้า้ ที่่ล� ้้างมืือ พื้้น� ที่่�
ซัักล้้าง ทั้้�งนี้้�หากไม่่มีีที่่�สำำ�หรัับจุ่่�มเท้้าฆ่่าเชื้�อ สามารถใช้้ถุุงครอบรองเท้้าหรืือ
ถุุงพลาสติิกหุ้้�มรองเท้้าก่่อนเข้้าฟาร์์มเพื่่�อป้้องกัันการปนเปื้้�อนจากเชื้ �อโรคของ
ผู้เ�้ ยี่ย� มชมฟาร์์ม (ภาพที่่� 8 – ภาพที่่� 10)

ภาพที่ 8 ตวั อย่างการจดั สัดสว่ นพ้นื ทใ่ี นฟาร์มเลยี้ งจง้ิ หรีด

ภาพท่ี 9 ตวั อย่างพืน้ ท่เี ก็บอาหารและอปุ กรณ์
10 คู่มอื แนวปฏบิ ัติในการเพาะเลย้ี งจง้ิ หรดี ใหไ้ ดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

ภาพท่ี 10 ตวั อย่างโรงเรือนเลย้ี งจ้งิ หรดี

2.2 โรงเรือนและการเตรียมโรงเรือน
โรงเรือื นเลี้ย้� งจิ้ง้� หรีีดไม่่มีีรููปแบบตายตัวั สามารถปรับั ใช้โ้ รงเรือื นที่่ม� ีีอยู่ไ�่ ด้้

ทั้้ง� นี้้�ควรแยกส่่วนจากที่่พ� ักั อาศััยอย่่างชััดเจนและไม่่มีีความเสี่ย� ง ปนเปื้้อ� นสิ่ง� ที่่�
เป็็นอันั ตรายต่่อจิ้�้งหรีีด โรงเรืือนอาจแบ่่งออกเป็็น 2 ลักั ษณะ

ลัักษณะโรงเรืือนแบบเปิิด

หลังั คาโรงเรือื นสููงจากพื้้น� ประมาณ 3-5 เมตร เพื่่อ� การระบายอากาศที่่ด� ีี
หากเป็น็ พื้้น� ที่่ท�ี่่ม� ีีฝนตกชุกุ อาจมีีชายคาที่่ย� าวหรือื มีีกันั สาดเพื่่อ� ป้อ้ งกันั ฝน

11

ผนังั มีีการขึึงตาข่่ายเพื่่อ� ป้อ้ งกันั ศัตั รููจิ้ง้� หรีีด ทั้้ง� นี้อ้� าจมีีวัสั ดุกุ รองแสง เช่่น
ผ้้าใบ อยู่ด่� ้้านนอก ม้้วนขึ้น�้ เก็็บได้้ ระบายอากาศได้ด้ ีี (ภาพที่่� 11)
อาจมีีตาข่่ายปิดิ ปากบ่่อเพื่่อ� ป้อ้ งกันั จิ้ง้� หรีีดกระโดด และป้อ้ งกันั แมลงหรือื
สัตั ว์์พาหะอื่น� เข้า้ ไปในบ่่อ แต่่ละบ่่ออาจห่่างกันั ประมาณ 50 เซนติิเมตร
เพื่่อ� ง่ายและสะดวกต่่อการทำำ�งาน
พื้้น� ควรเป็น็ คอนกรีีตหรืือซีีเมนต์ท์ ี่่ง�่ายต่่อการทำำ�ความสะอาด

ภาพที่ 11 ตวั อย่างลักษณะโรงเรือนแบบเปิดที่ไดร้ บั มาตรฐาน
(1), (2) ผนงั มีการขึงตาขา่ ย อาจมผี ้าใบเพ่อื ใชก้ รองแสง
(3) ปากบอ่ ปิดด้วยมุ้งตาข่าย
(4) พน้ื ฟารม์ เป็นคอนกรีตหรือซเี มนต์
1122 คคูม่ ู่มืออื แแนนววปปฏฏิบิบััตตใิ นใิ นกกาารรเพเพาาะะเลเลีย้ ย้ี งงจจ้ิงงิ้ หหรรดี ดี ใหให้ได้ไดม้ ม้ าาตตรรฐฐาานนสส�ำ �ำ หหรรัับบฟฟาารร์มม์

ลัักษณะโรงเรือื นแบบปิิด

เป็น็ โรงเรือื นที่่เ� ลี้ย�้ งด้ว้ ยระบบปิดิ และมีีการควบคุมุ อุณุ หภููมิิ (ภาพที่่� 12)

ภาพท่ี 12 ลกั ษณะโรงเรอื นแบบปิด

2.3 อปุ กรณ์การเล้ยี งจง้ิ หรดี
บ่อ่ เลี้้�ยงจิ้้�งหรีดี บ่่อเลี้ย�้ งจิ้ง�้ หรีีดควรทำำ�ด้ว้ ยวััสดุทุ ี่่�แข็ง็ แรง ทนทาน

ง่ ายต่่อการบำ�ำ รุุงรัักษาและทำำ�ความสะอาด บ่่อเลี้้�ยงที่่�มีีการนำ�ำ มาใช้้เลี้้�ยง เช่่น
บ่่อปููนซีีเมนต์์ทรงกลม บ่่อปููนซีีเมนต์์ทรงสี่เ� หลี่�ยม บ่่อกล่่องสมาร์์ทบอร์ด์ หรืือ
บ่่อพลาสติิกที่่�มีีขนาดเบา

บ่อ่ ปูนู ซีเี มนต์ท์ รงสี่่�เหลี่่�ยม (ภาพที่่� 13) สามารถทำำ�ได้ห้ ลากหลาย
ขนาดขึ้�้นอยู่่�กัับพื้้�นที่่�และต้้นทุุนของฟาร์์ม ตััวอย่่างขนาดของบ่่อ ความกว้้าง
1.2-3.0 เมตร ความยาว 2.4-5.0 เมตร ความสููง 0.6 เมตร ถ้า้ ใช้อ้ ิฐิ บล็อ็ กที่่ม� ีี
ขนาด 0.3 เมตร ความกว้้างใช้้บล็อ็ ก 4 ก้อ้ น ความยาวใช้บ้ ล็็อก 10 ก้้อน และ
ความสููงใช้้บล็อ็ ก 3 ก้อ้ น รวม 84 ก้้อน ราคาก้้อนละ 4-6 บาท

1133

ข้อ้ ดีี ข้้อจำำ�กััด ข้้อเสนอแนะ

รููปทรงสี่�เหลี่�ยมผืืนผ้้าเป็็นการใช้้พื้้�นที่่� ไ ม่่ส า ม า ร ถ อาจทำ�ำ การขััดมััน
ที่่�มีีประสิิทธิิภาพที่่�สุุด มีีความแข็็งแรง เคลื่่�อนย้้ายได้้ ด้้านใน เพื่่�อช่่วยให้้
ทนทาน สามารถใช้้งานได้้หลายปีี การ และทำำ�ความ ทำำ�ความสะอาดได้้
ให้้น้ำ�ำ�ให้้อาหาร และสามารถเลี้้�ยงได้้ สะอาดได้้ยาก ง่ายและสะดวกขึ้น้�
ผลผลิิตต่่อบ่่อสููง

ภาพท่ี 13 ตัวอย่างบอ่ ปูนซีเมนต์ทรงสเ่ี หลีย่ ม

บ่่อสมาร์์ทบอร์์ด (ภาพที่่� 14) เป็็นการนำำ�แผ่่นสมาร์์ทบอร์์ดมา
ต่่อประกอบกันั โดยทั่่�วไปมีีขนาดประมาณ 1.2 x 2.4 x 0.6 เมตร หรือื 1.2
x1.2 x0.6 เมตร ส่่วนขาสี่�ขายกขึ้�น้ จากพื้้น� ด้ว้ ยขาสููง 0.15-0.20 เมตร อาจทำำ�
ด้ว้ ยวัสั ดุไุ ม้ห้ รือื เหล็ก็ ซึ่ง�่ มีีราคาและความแข็ง็ แรงที่่แ� ตกต่่างกันั ต้น้ ทุนุ ประมาณ
1,200-2,000 บาท

ข้้อดีี ข้้อจำำ�กัดั

สามารถเคลื่่อ� นย้า้ ยทำ�ำ ความสะอาด มีีรอยต่่อที่่�จิ้้�งหรีีดขนาดเล็็ก เล็็ดลอดได้้
ได้้ง่ ายและไม่่สะสมความร้้อนมาก
เท่่ากัับบ่่อคอนกรีีต ข้้อเสนอแนะ

อุุดรอยต่่อให้้มิิดชิิด

14 คมู่ ือแนวปฏิบัติในการเพาะเล้ียงจิง้ หรดี ให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

ภาพที่ 14 ตัวอย่างบ่อสมารท์ บอร์ด

กล่อ่ งเลี้้�ยงจ้ิิ�งหรีดี พลาสติกิ (ภาพที่่� 15) เป็น็ กล่่องพลาสติกิ ที่่ม� ีี
ฝาปิิดหลากหลายขนาด เช่่น 0.49x0.71x0.42 เมตร ส่่วนฝาปิิดติดิ ตาข่่ายเพื่่�อ
การระบายอากาศ สามารถนำ�ำ มาใช้เ้ ลี้ย�้ งจิ้ง้� หรีีดในฟาร์ม์ เลี้ย�้ งที่่ม� ีีพื้้น� ที่่จ� ำำ�กัดั หรือื
การเลี้ย�้ งแบบแนวตั้ง� (เป็น็ การเรีียงแบบวางซ้อ้ นกันั ขึ้น้� ไป)

ข้้อดีี

คืือทำำ�ความสะอาดได้้ง่ าย ติิดตั้�ง
สะดวก น้ำ�ำ� หนักั เบา ทนทาน

ข้อ้ จำำ�กัดั ภาพที่ 15 กลอ่ งเลยี้ งจิง้ หรดี พลาสติก

เลี้ย�้ งได้ใ้ นปริมิ าณไม่่มาก มีีราคาสููง
เมื่อ� เทีียบกัับบ่่อแบบอื่่น� ๆ

15

การติดตั้งอุปกรณ์การเลย้ี งจิง้ หรีด

1 ทำ�ำ ความสะอาดบ่่อเลี้�้ยงด้้วยน้ำ��ำ ยาฆ่่าเชื้�อ
และวางฐานแผงไข่่จำ�ำ นวน 2 ชิ้�น เพื่่�อยก
แผงไข่่ให้้สููงจากพื้้�นกล่่อง ซึ่่�งจะช่่วยให้้
ระบายความร้้อนและแผงไข่่ไม่่สััมผััสกัับ
มููลจิ้�ง้ หรีีดโดยตรง

2 ขอบบ่่อด้้านในควรติิดขอบลื่่�นรอบบ่่อที่่�
ทนต่่อการกััดแทะของจิ้�้งหรีีด เพื่่�อป้้องกััน
จิ้้�งหรีีดไต่่ออกจากกล่่องเลี้้�ยง เช่่น แผ่่น
กระเบื้้�องเซรามิิก หรืือแผ่่นอลููมิิเนีียม
ปากบ่่อปิิดด้้วยมุ้ �งตาข่่ายเพื่่�อป้้องกัันศััตรูู
ของจิ้�ง้ หรีีด

3 ควรรองขาบ่่อเลี้�้ยงด้้วยภาชนะรองตู้�แบบ
พลาสติิกทุุกขา เพื่่�อป้้องกัันมดขึ้�น้ บ่่อเลี้�ย้ ง
(หากรอบโรงเรืือนสามารถกัันมดหรืือแมลง
อื่น� ๆ ได้ด้ ีี ไม่่จำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งใช้ภ้ าชนะรองขาบ่่อ)

ภาพที่ 16 การติดต้ังอปุ กรณ์การเลยี้ งจงิ้ หรดี (ทม่ี า : เป่ียมสขุ ฟาร์ม, 2564)
(1) วางฐานแผงไข่ใหห้ า่ งจากพ้นื กลอ่ งเพื่อไม่ใหแ้ ผงไขส่ ัมผัสกับมลู จ้ิงหรดี
(2) ขอบบอ่ ดา้ นในติดขอบลืน่
(3) การรองขาบ่อเล้ียง
16 คมู่ อื แนวปฏบิ ัติในการเพาะเลย้ี งจ้งิ หรดี ใหไ้ ดม้ าตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

วสั ดุหลบซ่อน
ในการเลี้้�ยงจิ้�้งหรีีดจำำ�เป็็นต้้องมีีการให้้ที่่�หลบซ่่อนสำ�ำ หรัับจิ้�้งหรีีด

เนื่่อ� งจากในธรรมชาติจิ ิ้ง้� หรีีดเป็น็ แมลงที่่ข� ุดุ อาศัยั อยู่ใ่� นดินิ ที่่ม� ืดื และออกหากินิ
ในเวลากลางคืนื วัสั ดุหุ ลบซ่่อนจึึงมีีผลต่่อการเจริญิ เติบิ โตของจิ้ง�้ หรีีด วัสั ดุหุ ลบซ่่อน
ที่่ใ� ช้ใ้ นการเลี้ย้� งจิ้ง้� หรีีดควรเป็น็ วัสั ดุทุี่่ไ� ม่่มีีการปนเปื้อ้� นโลหะหนักั สารพิษิ ตกค้า้ ง
หรือื จุลุ ินิ ทรีีย์์ มีีความแข็็งแรง มีีหลายรููปแบบ (ภาพที่่� 17)

วสั ดหุ ลบซอ่ นกระดาษคราฟท์ วัสดุหลบซ่อนแผงไข่

การเรียงแผงไข่แบบประกบ ตู้อบแผงไขด่ ้วยความรอ้ น
ภาพท่ี 17 ตัวอย่างวัสดหุ ลบซอ่ น

17

กรณีีที่่ใ� ช้ว้ ัสั ดุหุ ลบซ่่อน เช่่น แผงไข่่ ต้อ้ งอยู่ใ�่ นสภาพดีี
ไม่่เปียี กชื้น� เพราะอาจเกิดิ จุลุ ินิ ทรีีย์ท์ ี่่ก� ่่อโรคได้้ หรือื จิ้ง้� หรีีด
อาจวางไข่่และกััดแทะได้้ ถ้้าใช้้แผงไข่่ใหม่่สามารถนำ�ำ มา
ใช้้เลี้้�ยงได้้ทัันทีี แต่่ควรระวัังอย่่าให้้มีีแมลงหรืือศััตรููอื่่�น
ติิดมากัับแผงไข่่ สำำ�หรัับแผงไข่่ที่่�ผ่่านการใช้้งานมาแล้้ว
ควรทำ�ำ ความสะอาดฆ่่าเชื้�อโรค เช่่น อบด้้วยความร้้อน
หากแผงไข่่มีีสภาพที่่�ผุุกร่่อน ควรเปลี่�ยนไปใช้้แผงไข่่ใหม่่
รููปแบบการจััดเรีียงแผงไข่่ในบ่่อเลี้้ย� งมีีหลายรููปแบบ เช่่น
การเรีียงแบบปีกี นก ซ้อ้ นทับั กันั หรือื การเรีียงประกบต่่อกันั

การคัดเลือกจิ้งหรดี
คัดั เลือื กจิ้�ง้ หรีีดที่่�มีีคุุณภาพดีี สมบููรณ์์ แข็็งแรง ว่่องไว และไม่่มีี
ประวัตั ิกิ ารเกิดิ โรค
ควรผสมจิ้�ง้ หรีีดข้้ามบ่่อเลี้�ย้ งภายในฟาร์์ม โดยคััดเลืือกจิ้�ง้ หรีีดตััวที่่�
แข็ง็ แรง มีีขนาดใหญ่่ และสมบููรณ์์มาเป็็นพ่่อแม่่พัันธุ์์� หรืือผสมกัับ
พ่่อแม่่พัันธุ์์�จากฟาร์ม์ ที่่�มีีความน่่าเชื่�อถืือ
จดบัันทึึกแหล่่งที่่�มาของพ่่อแม่่พันั ธุ์์�ที่น� ำำ�มาเลี้ย้� งอย่่างสม่ำ��ำ เสมอ

18 คูม่ อื แนวปฏิบัตใิ นการเพาะเลี้ยงจงิ้ หรดี ให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

3การเล้ียง
จ้งิ หรีด

3.1 การยา้ ยจ้ิงหรดี ลงบอ่ เลยี้ ง

การบ่่มไข่่หรืือฟัักไข่่ ควรมีีการจััดวางให้้เหมาะสม แยกพื้้�นที่่�ให้้
ชัดั เจนเพื่่อ� ป้อ้ งกันั การปนเปื้อ�้ น มีีวัสั ดุปุ ิดิ เพื่่อ� ช่่วยรักั ษาอุณุ หภููมิแิ ละความร้อ้ น
อุณุ หภููมิิที่่เ� หมาะสมสำำ�หรับั บ่่มไข่่อยู่่�ที่่� 35-38 องศาเซลเซีียส โดยขั้�นตอนของ
การบ่่มไข่่มีีดังั นี้�้

นำ�ำ วััสดุุรองไข่่ที่่�มีีไข่่จิ้�้งหรีีดใส่่ในภาชนะ เช่่น กล่่อง หรืือ
ถุงุ กระสอบในปริมิ าณที่่พ� อเหมาะ

ปิิดภาชนะด้้วยผ้้าหรืือถุุงกระสอบแต่่ไม่่ต้้องแน่่นมาก เพื่่�อให้้
อากาศเข้้าไปได้้ แล้้วนำำ�ไปวางบ่่มรวมกัันในบ่่อบ่่มไข่่หรืือพื้้�นที่่�
ที่่�เตรีียมไว้้สำ�ำ หรัับบ่่มไข่่ ทั้้�งนี้้�ปริิมาณการใส่่ไข่่จิ้้�งหรีีดขึ้้�นอยู่่�กัับ
ขนาดพื้้�นที่่แ� ละการเลี้�้ยง

เมื่�อสัังเกตเห็็นไข่่ตึึงและมีีสีีเหลืืองอมน้ำ�ำ�ตาล จึึงเอาขัันไข่่ หรืือ
กระสอบไข่่ไปใส่่ไว้ใ้ นบ่่อเลี้ย�้ ง โดยทั่่ว� ไปไข่่จิ้ง้� หรีีดจะใช้เ้ วลาในการ
ฟัักประมาณ 7-11 วันั จึึงจะฟัักออกมาเป็น็ ตััวอ่่อน
หมายเหตุ:ุ ควรเก็บ็ ไว้ใ้ นที่่ม� ิดิ ชิดิ ไม่่มีีแมลงศัตั รููจิ้ง้� หรีีด เช่่น แมลงหวี่�
แมลงวััน เพราะอาจมาวางไข่่และทำำ�ให้เ้ กิิดการฟักั ตััวพร้้อมกับั จิ้ง้� หรีีดได้้

19

3.2 การจดั การด้านอาหารและน้ำ�

หลัังจากบ่่มไข่่และนำ�ำ ไข่่ลงสู่�่บ่่อเลี้�้ยงแล้้ว เมื่�อจิ้�้งหรีีดฟัักออกมาจะมีี
ขนาดตััวเล็ก็ มากคล้้ายมด ควรต้้องดููแลให้้ดีีทั้้�งการให้อ้ าหารและน้ำำ��

การให้้อาหารจิ้้�งหรีีด

การให้้อาหารระยะตัวั อ่อ่ น ช่่วงระยะแรกเกิดิ จะให้อ้ าหารผงละเอีียด
เนื่่�องจากจิ้้�งหรีีดตััวเล็็กกิินอาหารเม็็ดหรืืออาหารอื่�นลำำ�บาก โดยใส่่ภาชนะ
ขอบเตี้�้ย หรืือหาวััสดุุที่่�ปลอดภััยมาพาดเพื่่�อให้้จิ้�้งหรีีดปีีนเข้้าไปกิินอาหารได้้
อาหารควรมีีโปรตีีน 21% มีีความน่่ากิิน ย่่อยง่าย ดููดซึึมไปใช้้ประโยชน์์ได้้สููง
ควรให้้ในปริิมาณที่่พ� อเหมาะ เมื่ อ� จิ้้�งหรีีดกินิ หมดแล้ว้ จึึงจะให้เ้ พิ่่�ม เพื่่�อป้้องกััน
ไม่่ให้้มีีอาหารตกค้้างในบ่่อเลี้้�ยง และเป็็นสาเหตุุของการสะสมเชื้�อจุุลิินทรีีย์์
ในบ่่อเลี้�ย้ ง

การให้้อาหารระยะตัวั เต็ม็ วัยั ใช้อ้ าหารจิ้ง�้ หรีีดสำ�ำ เร็จ็ รููปที่่ม� ีีจำ�ำ หน่่าย
เป็็นการค้้า หรืือพืืชอาหารที่่�ปลอดสารพิิษ ให้้เพีียงพอต่่อจิ้�้งหรีีด (โดยดููจาก
ข้้อมููลเดิมิ ที่่�เคยบัันทึึกไว้้) ป้อ้ งกัันอาหารเหลืือทิ้้ง� มากเกิินไปหรืือเกิิดการสะสม
และบููดเน่่า

การเสริมิ อาหารด้้วยพืชื ผักั ต่า่ งๆ ที่่ห� าได้ต้ ามชุมุ ชนหรือื ปลููกเองที่่�
ปลอดสารพิษิ ตกค้า้ ง เช่่น ข้้าวโพด ใบกล้ว้ ย ฟักั ทอง ผักั ต่่าง ๆ หญ้้าเนเปีียร์์
หญ้า้ ขน หญ้้าหวาน เป็็นต้้น (ภาพที่่� 18)
หมายเหตุ:ุ ไม่่ควรนำำ�ใบกระถินิ มาเป็น็ อาหารเลี้ย�้ งจิ้ง้� หรีีด เนื่่อ� งจากมีีสารลููซีีนินิ
(leucenine) ซึ่่�งเป็็นพิิษทำ�ำ ให้้จิ้�้งหรีีดตายได้้
ข้้อเสนอแนะ: ควรมีีการตรวจสอบคุุณภาพของอาหารโดย อาหารสำำ�เร็็จรููป
ต้อ้ งสะอาด ไม่่จับั ตัวั เป็น็ ก้อ้ น ไม่่มีีกลิ่น� เหม็น็ หรือื มีีเชื้อ� รา เพราะจะทำำ�ให้จ้ ิ้ง�้ หรีีด
เป็็นโรค หรืือตายได้้ สำ�ำ หรัับพืืชสด ควรเลืือกพืืชผัักที่่�สะอาดและไม่่เน่่าเสีีย
ควรมีีการล้า้ งทำำ�ความสะอาดหรือื กำำ�จัดั แมลงที่่อ� าจติดิ มาเป็น็ พาหะนำ�ำ เชื้อ� โรคได้้

20 คู่มอื แนวปฏบิ ัติในการเพาะเลี้ยงจง้ิ หรดี ให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรับฟารม์

12

34

ภาพที่ 18 ตวั อย่างอาหารเสริมพืชสดสำ�หรับจง้ิ หรีด
(1) ข้าวโพด, (2) ใบกล้วย, (3) ฟักทอง, (4) หญ้าเนเปียร์

ภาชนะใส่่อาหาร เป็็นภาชนะที่่�ไม่่เป็็นอัันตรายต่่อจิ้�ง้ หรีีด คงทน
มีีอายุุการใช้้งานนาน เช่่น ถาดพลาสติิก แผ่่นสมาร์์ทบอร์์ดที่่�มีีขอบ เนื่่�องจาก
พฤติกิ รรมของจิ้ง�้ หรีีดชอบใช้ข้ าหลังั เขี่ย� อาหาร ภาชนะมีีความลึึกประมาณ 1-1.5
เซนติเิ มตร จิ้ง�้ หรีีดสามารถเข้า้ ถึึงอาหารได้ง้่าย ทำ�ำ ความสะอาดได้ง้่าย มีีจำ�ำ นวน
เพีียงพอต่่อจิ้ง�้ หรีีด (ภาพที่่� 19)

ข้้อเสนอแนะ: หากใช้้แผ่่นสมาร์์ทบอร์์ดที่่�มีีขนาดยาวเกิินไป
อาจทำำ�ให้แ้ ตกหักั ได้้ง่าย

21

ภาพท่ี 19 ภาชนะใสอ่ าหารจง้ิ หรดี

การให้น้ ้ำ�ำ �จิ้้�งหรีีด

การให้้น้ำำ�� ระยะตััวอ่่อน ควรใช้้ฟองน้ำ��ำ หรือื ผ้้าหรือื ผ้า้ ชุบุ น้ำำ��ให้ชุ้่ม� แล้้ว
วางในบ่่อเลี้�้ยง หรือื การใช้ว้ ััสดุุอื่�น ๆ เช่่น แกลบเผา ขุุยมะพร้า้ วต้้มฆ่า่ เชื้�อแล้ว้
เป็็นต้้น ตััวอ่่อนจิ้้�งหรีีดจะดููดกิินน้ำ�ำ� ไม่่ควรให้้น้ำ��ำ โดยใส่่ ถ้้วย จาน หรืือถาด
อาหารโดยตรง เพราะจะทำ�ำ ให้จ้ ิ้ง�้ หรีีดที่่ต� ััวเล็็กตกลงไปตายได้้

การให้้น้ำ��ำ ระยะตััวเต็็มวััย สามารถให้้น้ำ��ำ โดยใส่่ภาชนะก้้นตื้�น หรืือ
จานพลาสติิกแล้้ววางก้้อนหิินก้้อนเล็็ก ๆ ที่่�ทำำ�ความสะอาดฆ่่าเชื้�อแล้้ว ไว้้ใน
จานเพื่่�อให้้จิ้้�งหรีีดเกาะกิินน้ำ�ำ� ได้้ง่ าย หรืือใช้้ท่่อพีีวีีซีี (PVC) เจาะรููอุุดด้้วยผ้้า
ที่่ร� ่่องเพื่่อ� ซับั น้ำำ��สำำ�หรัับจิ้�ง้ หรีีดใช้ก้ ินิ ได้้

ภาชนะใส่่น้ำ�ำ� ควรเป็็นภาชนะที่่�ไม่่เป็็นอัันตรายต่่อจิ้้�งหรีีด คงทน
และมีีอายุุการใช้ง้ านที่่น� าน เช่่น ถาดพลาสติิกทรงกลม หากเป็็นจิ้�ง้ หรีีดตััวเล็็ก
อาจใส่่ขุุยมะพร้้าวที่่�ฆ่่าเชื้�อแล้้วเพื่่�อป้้องกัันจิ้�้งหรีีดจมน้ำำ�� หรืือท่่อพีีวีีซีี (PVC)
ตัดั เป็น็ ร่่องปิิดหััว-ท้า้ ย ใส่่ผ้้าซัับน้ำ�ำ�สำำ�หรัับให้จ้ ิ้�ง้ หรีีดดููดกิิน (ภาพที่่� 20)

22 คู่มือแนวปฏิบัตใิ นการเพาะเล้ยี งจ้งิ หรีดใหไ้ ดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟารม์

ภาพที่ 20 ภาชนะใส่นำ�้
(1) ท่อ PVC ใสผ่ า้ ซับนำ้�, (2) ถาดพลาสติกทรงกลม

การรองไข่่

จิ้้�งหรีีดเพศเมีียจะเริ่�มวางไข่่ภายใน 3-4 วััน หลัังผสมพัันธุ์�์ โดยจะ
ใช้้อวััยวะวางไข่่แทงลงไปในวััสดุุที่่�มีีความชื้้�นพอประมาณ ไข่่มีีสีีเหลืืองอ่่อน
มีีลัักษณะเรีียวยาวคล้้ายเมล็็ดข้้าวสาร มัักวางไข่่เป็็นกลุ่�มประมาณ 3-8 ฟอง
เพศเมีียหนึ่่�งตััวสามารถวางไข่่ได้้ประมาณ 800-1,800 ฟอง การวางไข่่ของ
จิ้�้งหรีีดในช่่วง 1-3 วัันแรกจะมีีอััตราการวางไข่่น้้อย แต่่จะเพิ่่�มขึ้�้นเรื่�อย ๆ
แตกต่่างตามชนิิดของจิ้�ง้ หรีีด

ภาชนะรองไข่่ เป็็นภาชนะที่่ส� ามารถใช้ว้ ัสั ดุใุ ดก็ไ็ ด้้ที่่ใ� ส่่วััสดุุรองไข่่ เช่่น
ถาดพลาสติิก หรืือขัันน้ำำ��พลาสติิก มีีความลึึกมากกว่่า 5 เซนติิเมตร นิิยมใช้้
ขัันพลาสติิกทรงกลม ขนาดเส้้นผ่่านศููนย์์กลาง 16-20 เซนติิเมตร (ภาพที่่� 21)

ภาพที่ 21 ภาชนะรองไขจ่ ง้ิ หรดี

23

ขั้้�นตอนการรองไข่ม่ ีีดัังนี้้�

ภาชนะรองไข่่ ใช้ข้ ันั พลาสติกิ หรือื ถาดรองพลาสติกิ ควรล้า้ งให้ส้ ะอาด
และนึ่่�งฆ่่าเชื้ �อก่่อนนำำ�มาใช้้รองไข่่

วััสดุุรองไข่่ นิิยมใช้้ขุุยมะพร้้าวแช่่น้ำ�ำ�ควรต้้มหรืือนึ่่�งฆ่่าเชื้�อ หรืือ
ใช้้แกลบเผาพรมน้ำำ��หมาดให้้มีีความชุ่่�มชื้้�น แล้้วนำำ�มาใส่่ภาชนะรองไข่่ให้้หนา
ประมาณ 5 เซนติิเมตร โดยไม่่ต้อ้ งอััดให้้แน่่น

วางภาชนะและวัสั ดุทุี่่ใ� ช้ร้ องไข่่ในบ่่อเลี้ย�้ ง 8-12 ชั่ว� โมง (ทิ้้ง� ไว้้ 1 คืนื )

ภาพที่ 22 ตัวอย่างการรองไข่

3.3 การเก็บจง้ิ หรดี เพือ่ จำ�หนา่ ย

เก็บ็ จิ้�้งหรีีดทองดำำ�เมื่อ� อายุุ ประมาณ 30-45 วันั จิ้้�งหรีีดบ้า้ นหรืือสะดิ้ง�
เมื่อ� อายุุ 30-45 วััน และจิ้้�งหรีีดทองแดงเมื่�ออายุุประมาณ 50-60 วััน ขึ้น�้ อยู่�่
กัับแต่่ละฤดููกาล หรืือเก็็บที่่�อายุุตามความต้้องการของผู้้�บริิโภค ทั้้�งนี้้�ควรเก็็บ
จิ้้�งหรีีดให้้หมดทั้้�งบ่่อ เพื่่�อสะดวกในการทำำ�ความสะอาดและเตรีียมบ่่อสำำ�หรัับ
การเลี้ย้� งรุ่�นต่่อไป (ภาพที่่� 23)

24 ค่มู อื แนวปฏบิ ัติในการเพาะเล้ยี งจ้ิงหรีดให้ไดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

ขั้้�นตอนการเก็็บจิ้้�งหรีีด

ก่่อนเก็บ็ จิ้ง�้ หรีีดออกจากบ่่อ นำ�ำ ถาดน้ำ��ำ และถาดอาหารออกจากบ่่อเลี้ย�้ ง
เคาะแผงไข่่เพื่่�อสลััดจิ้้�งหรีีดออกใส่่ถัังหรืือกะละมััง สำำ�หรัับจิ้�้งหรีีดที่่�อยู่�่ในบ่่อ
ใช้้อุุปกรณ์์ที่่�เหมาะสมในการช้้อนเก็็บจิ้�้งหรีีด นำำ�จิ้้�งหรีีดมาแช่่น้ำ��ำ ผสมน้ำ��ำ แข็็ง
เพื่่�อทำ�ำ ให้้จิ้้ง� หรีีดหมดความรู้้�สึึกหรืือน็อ็ คจิ้้ง� หรีีด นาน 15 นาทีีหรืือจนจิ้�ง้ หรีีด
ไม่่เคลื่่�อนไหว

ไม่่ควรลงไปเหยีียบในบ่่อเลี้้�ยงขณะเก็็บเกี่�ยวจิ้้�งหรีีด เพื่่�อลดการ
ปนเปื้้�อนของเชื้�อจุุลินิ ทรีีย์์

ล้้างจิ้้ง� หรีีดด้้วยน้ำำ�� สะอาด 3-5 ครั้้ง� จากนั้้�นสะเด็็ดน้ำ��ำ นำ�ำ มาบรรจุถุ ุงุ
แล้้วแช่่แข็็งทัันทีี หรืือนำำ�มาต้้มหรืือนึ่่�งจนเดืือด สะเด็็ดน้ำ�ำ� วางบนตะแกรงผึ่�ง
ให้แ้ ห้ง้ แล้ว้ บรรจุใุ ส่่ถุงุ แช่่ในตู้�แช่่แข็ง็ อุณุ หภููมิริ ะหว่่าง -15 ถึึง -20 องศาเซลเซีียส
ในระหว่่างรอการจำำ�หน่่าย เพื่่�อลดปริิมาณการเกิิดสารฮิิสตามีีนซึ่�่งเป็็นสารก่่อ
ภููมิแิ พ้้ในผู้้�บริโิ ภคบางราย (ภาพที่่� 23)

12 3

ภาพท่ี 23 การเตรยี มจ้งิ หรดี ก่อนจำ�หนา่ ย
(1) เคาะเขยา่ แผงไข่
(2) ตม้ จิ้งหรดี ด้วยน�ำ้ เดือด 10 นาที
(3) บรรจใุ ส่ในถงุ และเกบ็ ทีอ่ ณุ หภมู ิ
ตำ�่ กวา่ -15 องศาเซลเซียส

25

4 การจััดการด้้านสุุขาภิบิ าล
และสิ่่ง� แวดล้้อม

4.1 การป้อ้ งกันั สััตว์์ศัตั รูจู ิ้้�งหรีีด
โรงเรืือนควรมีีการใช้้ตาข่่ายถี่� เช่่น มุ้�งลวด มุ้�งตาข่่ายสีีฟ้้า
เพื่่อ� ป้อ้ งกัันไม่่ให้้สัตั ว์ศ์ ััตรููเข้า้ มา (ภาพที่่� 24)

ภาพท่ี 24 มงุ้ ตาข่ายสฟี ้า
(ที่มา: เปยี่ มสขุ ฟารม์ , 2564)

4.2 การทำำ�ความสะอาดโรงเรืือน
และอุปุ กรณ์์เลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด

1. มีีการป้้องกัันและฆ่่าเชื้�ออุุปกรณ์์ และบุุคคลก่่อนเข้้าฟาร์์ม รวมถึึงมีี
การจดบัันทึึกการผ่่านเข้้า–ออกฟาร์์มของบุุคคลภายนอกที่่�สามารถ
ตรวจสอบได้้

2. บ่่อที่่�ผ่่านการเลี้�้ยงมานาน ให้้ลดการสะสมของเชื้�อโดยการโรยปููนขาว
หรือื ล้้างด้ว้ ยน้ำ�ำ�ยาฆ่่าเชื้อ� และทิ้้ง� บ่่อไว้้ 2-3 วันั เพื่่�อให้้แห้้งสนิทิ

3. การจัดั เก็บ็ อุปุ กรณ์ต์ ่่าง ๆ ควรเก็บ็ แยกจากบริเิ วณที่่เ� ลี้้ย� ง เช่่น บริเิ วณ
ที่่�เก็็บอาหาร บริิเวณที่่�เก็็บภาชนะสำ�ำ หรับั ใส่่อาหารและน้ำ�ำ� และบริเิ วณ
ที่่เ� ก็็บสารเคมีี

26 คูม่ ือแนวปฏบิ ัติในการเพาะเลี้ยงจ้ิงหรีดใหไ้ ด้มาตรฐานส�ำ หรับฟารม์

4. อุปุ กรณ์์อื่น� ๆ เช่่น แผงไข่่ ให้เ้ คาะ และตากแดด 1-2 วันั หรือื อบด้ว้ ย
ความร้อ้ น ส่่วนถาดอาหาร ถาดน้ำ�ำ� และขัันวางไข่่ ล้้างให้ส้ ะอาด

5. มุ้�งลวดตาข่่ายภายในโรงเรืือน รวมไปถึึงฝาปิิดบ่่อ ต้้องมีีการทำ�ำ ความ
สะอาด เพราะอาจมีีฝุ่่น� เกาะ และช่่วยในการระบายอากาศได้้ดีีขึ้้น�

6. สารเคมีี ยาฆ่่าเชื้�อ หรืือวััสดุุอัันตรายที่่�ขึ้้�นทะเบีียนกัับกรมปศุุสััตว์์
และต้อ้ งใช้้ภายใต้้การดููแลของสััตวแพทย์์อย่่างเคร่่งครัดั

ตััวอย่่างสารเคมีที ี่่�ใช้้และสารสำำ�คัญั

• ชื่่�อสารเคมีี Glutaraldehyde 15.0% W/V
• Alkyl benzyl dimethyl ammonium chloride 10.0% W/V
• Polyethoxylated nonyl phenol 3.0% W/V

4.3 การขจัดั ของเสียี และน้ำ�ำ �เสียี

ต้้องกำำ�จััดหรืือจััดการขยะมููลฝอย ของเสีีย และมููลจิ้�้งหรีีดด้้วยวิิธีีที่่�
เหมาะสมและถููกสุขุ ลักั ษณะ มีีจุดุ เก็บ็ รวบรวมขยะมููลฝอยและของเสีีย
ในภาชนะที่่�มีีฝาปิิดมิดิ ชิิด โดยแบ่่งตามประเภทขยะ และนำำ�ไปกำำ�จััด
โดยวิธิ ีีที่่เ� หมาะสม เพื่่อ� ไม่่ให้เ้ กิิดผลกระทบต่่อสิ่�งแวดล้อ้ ม
การกำ�ำ จัดั ซากจิ้้�งหรีีด โดยอาจมีีบ่่อกำ�ำ จััดซากจิ้้ง� หรีีด (ภาพที่่� 25)

ภาพท่ี 25 บ่อกำ�จดั ซาก และจุดทง้ิ ขยะ (ทม่ี า: เปยี่ มสุขฟาร์ม, 2564)

กรณีีปล่่อยน้ำ��ำ เสีียจากฟาร์์ม ให้้บำ�ำ บััดอย่่างถููกต้้องก่่อนปล่่อยออกสู่�่
ภายนอก โดยอาจทำ�ำ เป็น็ บ่่อกรอง (ทราย) เพื่่อ� กรองน้ำ��ำ เสีียจากฟาร์ม์ ก่่อน

27

5 การจัดั การด้า้ นสุุขภาพจิ้้�งหรีีด

5.1 ศััตรููธรรมชาติแิ ละสภาพภูมู ิิอากาศ
ศััตรููธรรมชาติิ ส่่วนใหญ่่จะเป็็น มด แมลงวันั ด้ว้ งหนังั สัตั ว์์ แมงมุมุ
จิ้ง�้ จก นกและไร เป็น็ ต้น้ ป้อ้ งกันั ได้โ้ ดยหมั่ น� ตรวจสอบดููแลความสะอาดภายใน
โรงเรือื น บ่่อเลี้ย�้ งจิ้ง้� หรีีด ทำ�ำ ร่่องน้ำำ�� รอบโรงเรือื นป้อ้ งกันั มดหรือื สัตั ว์เ์ ลื้อ� ยคลาน
ขนาดเล็็ก ใช้ต้ าข่่ายล้อ้ มรอบโรงเรืือนป้อ้ งกัันนกหนููหรืือแมลงต่่าง ๆ
สภาพภูมู ิอิ ากาศ จิ้ง้� หรีีดเจริญิ เติบิ โตได้ด้ ีีที่่ส� ุดุ ในช่่วงฤดููฝน แต่่ในช่่วง
ฤดููร้อ้ น ต้้องจััดการโรงเรือื นให้อ้ ากาศถ่่ายเทสะดวก เช่่น การใช้ว้ ััสดุทุ ี่่�กันั ความ
ร้อ้ นหรือื เย็น็ ในการก่่อสร้า้ ง การเปิดิ ผ้า้ ใบรอบ ๆ โรงเรือื น เปิดิ พัดั ลมช่่วยระบาย
อากาศ ส่่วนในช่่วงฤดููหนาว ต้อ้ งทำำ�ให้โ้ รงเรืือนมิิดชิดิ หรืือทำ�ำ ให้้อบอุ่่�นขึ้�น้ โดย
การปิดิ ผ้า้ บังั ลมรอบโรงเรือื น ปิดิ ปากบ่่อโดยใช้ผ้ ้า้ ห่่ม กระสอบป่่านหรือื วัสั ดุอุื่น� ๆ
ข้้อเสนอแนะ: ในพื้้�นที่่�ที่่�มีีความชื้้�นสููง หรืือช่่วงฤดููฝน ควรมีีการ
ตรวจสอบบ่่อเลี้้�ยง หากพบว่่ามีีจิ้�้งหรีีดตาย หรืือมีีมููลสะสมและมีีกลิ่�นเหม็็น
ควรจัดั การมููลในบ่่อเลี้ย้� งให้ส้ ะอาด โดยการลดความชื้้น� อาจทำำ�ได้ด้ ้ว้ ยการเพิ่่ม�
การระบายอากาศ เช่่น เปิดิ พัดั ลมระบายอากาศ ทำำ�ความสะอาดตาข่่ายโรงเรือื น
หรือื ฝาบ่่อเลี้�้ยง เพื่่�อกำ�ำ จััดฝุ่�นหรือื สิ่ง� ที่่�ขัดั ขวางการระบายอากาศ

28 คู่มือแนวปฏบิ ัติในการเพาะเล้ียงจ้งิ หรีดให้ไดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

5.2 โรคที่่�อาจพบได้้ในการเลี้้�ยงจิ้้�งหรีดี

1) โรคแคระแกร็น็

พบในจิ้�้งหรีีดทุุกสายพัันธุ์์� ไม่่สร้้างความรุุนแรงมากนััก แต่่
หากมีีการจัดั การบ่่อเลี้ย้� งที่่ไ� ม่่เหมาะสมอาจก่่อให้เ้ กิดิ ความเสีียหายที่่�
รุนุ แรงได้้ โรคนี้แ�้ สดงอาการให้เ้ ห็น็ ในจิ้ง�้ หรีีดตัวั เต็ม็ วัยั จิ้ง�้ หรีีดที่่ต� ิดิ โรค
นี้ม�้ีีการเจริญิ เติบิ โตไม่่สม่ำ��ำ เสมอ แคระแกร็น็ ซึ่ง�่ โรคนี้ย�้ ัังไม่่ทราบสาเหตุุ
ที่่�แน่่ชัดั อาจเกิิดจากอาหาร น้ำ�ำ� และวัสั ดุทุ ี่่�ใช้เ้ ลี้�ย้ งที่่ไ� ม่่สะอาด ที่่เ� ป็น็
สาเหตุใุ นเกิดิ การติดิ เชื้อ� ในทางเดินิ อาหาร หรือื เกิดิ จากอากาศภายใน
บ่่อเลี้ย�้ งถ่่ายเทไม่่สะดวก

2) โรคเน่า่ ของไข่่

เป็็นโรคที่่�สำำ�คััญในจิ้�้งหรีีดสะดิ้�ง เป็็นโรคที่่�เกิิดขึ้้�นกัับ
จิ้�้งหรีีดในระยะไข่่ และเกิิดขึ้�้นได้้มากในช่่วงฤดููฝน สร้้างความ
เสีียหายให้้กัับไข่่ ทำ�ำ ให้้ตััวอ่่อนที่่�ฝัักตััวออกมาจากไข่่ไม่่แข็็งแรง
ลักั ษณะจิ้ง้� หรีีดตัวั อ่่อนที่่ต� ิดิ โรค ลำำ�ตัวั มีีสีีแดงส้ม้ และตายในเวลา
ต่่อมา โรคนี้ย�้ ังั ไม่่ทราบสาเหตุทุ ี่่แ� น่่ชัดั อาจเกิดิ จากเชื้อ� ราที่่ต� ิดิ มา
กับั วััสดุุวางไข่่และวัสั ดุุเพาะเลี้้ย� งที่่�ไม่่สะอาด

3) โรคท้้องบวม

หรืือโรคอิิริิโดไวรััส เป็็นไวรััสที่่�ทำำ�ให้้จิ้้�งหรีีดตายอย่่างรุุนแรงและ
สามารถแพร่่ระบาดได้้อย่่างรวดเร็็ว ในจิ้�้งหรีีดตััวอ่่อนและตััวเต็็มวััยแสดง
อาการหลัังติิดเชื้�อ 14 วััน แสดงอาการหงอย ท้้องบวม เนื่่�องจากมีีของเหลว
มัันวาวอััดแน่่นภายในช่่องท้้องเมื่ �อสััมผััสกัับอากาศเปลี่�ยนเป็็นสีีฟ้้า หากพบ
การติิดเชื้ �อหรืือว่่าป่่วยตายควรฝัังซากจิ้้�งหรีีดให้้ลึึกลงไปใต้้ผิิวดิินประมาณ
50 เซนติิเมตร แล้้วโรยปููนขาวหรืือยาฆ่่าเชื้�อโรค และโรงเรืือนควรมีีการพััก
ก่่อนลงเลี้้�ยงครั้้�งต่่อไป 2-3 สัปั ดาห์์ (ภาพที่่� 26)

29

ภาพท่ี 26 ตัวอยา่ งอาการโรคทอ้ งบวม ท่ีมา: นพพร และคณะ (2551)

4) โรคอััมพาตในจิ้้�งหรีีด

มีีเชื้อ� สาเหตุุเป็็นเชื้อ� ไวรัสั อััมพาตจิ้�ง้ หรีีด (Cricket
Paralysis Virus; CrPV) จิ้้�งหรีีดแสดงอาการเป็็นอััมพาต
หงายหลังั ชััก และตาย โดยจิ้้ง� หรีีดวััยอ่่อนจะตายหลัังได้้
รับั เชื้อ� ภายใน 3 วััน ส่่วนจิ้ง้� หรีีดวััยเจริิญพันั ธุ์�์แสดงอาการ
ซึึมหลังั รัับเชื้อ� 8 วันั และหยุุดกิินอาหาร หนวด ริมิ ผีีปาก
กรามและหัวั กระตุกุ ไม่่ค่่อยเคลื่่อ� นไหวเนื่่อ� งจากขาหลังั ไม่่มีี
แรงเริ่ม� เป็น็ อัมั พาต และชักั ก่่อนตาย เชื้อ� ไวรัสั นี้ส�้ ามารถปน
เปื้้�อนมากัับผิิวของเปลืือกไข่่จิ้�้งหรีีด สิ่�งปููรอง ภาชนะ น้ำ��ำ
อาหาร แมลง และสััตว์์ที่่เ� ป็น็ พาหะได้้ (ภาพที่่� 27) ภาพที่ 27 ตวั อย่างอาการ
โรคอมั พาตในจ้งิ หรีด

30 คู่มอื แนวปฏบิ ัตใิ นการเพาะเล้ียงจิง้ หรดี ใหไ้ ดม้ าตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

5) โรคติดิ ต่อ่ ระบบทางเดินิ อาหาร

เมื่อ� มีีการติดิ เชื้อ� จิ้ง�้ หรีีดมีีการตายที่่ไ� ล่่เลี่ย� กันั จนถึึงขั้น� ตายยกบ่่อเลี้ย�้ ง
สาเหตุอุ าจเกิดิ จากความไม่่สะอาดของโรงเรือื น เนื่่อ� งจากพาหะนำำ�โรค เช่่น
หนููและแมลงอื่�น ๆ การแก้ป้ ัญั หาควรมีีการจัดั การเก็็บอาหารที่่�เหมาะสม
สะอาดและเก็บ็ ในที่่�ที่่ม� ิิดชิดิ

ชื่่อ� โรค ลัักษณะอาการ
โรคแคระแกร็น็
เจริิญเติิบโตไม่่สม่ำ�ำ�เสมอ แคระแกร็็น อาจเกิิดจาก
อาหาร น้ำ��ำ และวััสดุุที่่�ใช้้เลี้้�ยง หรืือเกิิดจากอากาศ
ภายในบ่่อถ่า่ ยเทไม่ส่ ะดวก

โรคเน่่าของไข่่ เกิิดขึ้้�นกัับจิ้้�งหรีีดในระยะไข่่และเกิิดขึ้้�นมากในช่่วง
ฤดูฝู น ลำำ�ตัวั มีสี ีแี ดงส้ม้ และตายในเวลาต่อ่ มา อาจเกิิด
จากเชื้้�อราที่่�ติิดมากัับวััสดุุวางไข่่และวััสดุุเพาะเลี้้�ยง
ที่่ไ� ม่่สะอาด

โรคท้อ้ งบวม เป็น็ ไวรัสั ที่่ท� ำำ�ให้จ้ ิ้ง้� หรีดี ตายอย่า่ งรุนุ แรงและสามารถ
หรือื แพร่่ระบาดได้้อย่่างรวดเร็ว็ แสดงอาการหลังั ติิดเชื้้อ�
14 วััน แสดงอาการหงอย ท้้องบวม มีีของเหลว
โรคอิิริิโดไวรััส มัันวาวอััดแน่่นภายในช่่องท้้องเมื่่�อสััมผััสกัับอากาศ
เปลี่่ย� นเป็น็ สีฟี ้า้

โรคอััมพาต เป็น็ เชื้้อ� ไวรัสั อัมั พาตจิ้ง�้ หรีดี แสดงอาการเป็น็ อัมั พาต
ในจิ้้�งหรีีด หงายหลััง ชััก และตาย จิ้้�งหรีีดวััยอ่่อนจะตายหลััง
ได้้รัับเชื้้�อภายใน 3 วััน จิ้้�งหรีีดวััยเจริิญพัันธุ์์�แสดง
อาการซึึมหลัังรัับเชื้้�อ 8 วััน หนวด ริิมผีีปาก กราม
และหัวั กระตุุก ไม่่ค่่อยเคลื่่�อนไหว

โรคติิดต่อ่ การติิดเชื้้�อจิ้้�งหรีีดมีีการตายที่่�ไล่่เลี่่�ยกัันจนถึึงขั้้�นตาย
ระบบทางเดิินอาหาร ยกบ่่อ สาเหตุอุ าจเกิิดจาก หนููและแมลงอื่่น� ๆ

31

5.3 การแก้ไ้ ขและป้อ้ งกันั โรค
1) กรณีีเกิิดโรคระบาดหรืือสงสััยว่่าเกิิดโรคระบาด ให้้ปฏิิบััติิตาม

กฎหมายว่่าด้ว้ ยโรคระบาดสัตั ว์์ และคำำ�แนะนำำ�ของกรมปศุสุ ััตว์์ เช่่น ถ้า้ พบว่่า
จิ้้�งหรีีดมีีอัตั ราการตายสููงผิดิ ปกติใิ ห้้แจ้ง้ สััตวแพทย์เ์ ข้า้ ตรวจสอบปัญั หา

2) ให้้ทำ�ำ ลายจิ้�้งหรีีดที่่�เป็็นโรค โดยวิิธีีการฝัังใต้้ระดัับผิิวดิินไม่่ต่ำ��ำ กว่่า
50 เซนติิเมตร ป้้องกัันสััตว์์อื่�นมาขุุดคุ้�ย แล้้วราดด้้วยน้ำำ�� ยาฆ่่าเชื้�อโรค หรืือ
ปููนขาว รวมทั้้ง� อุุปกรณ์ท์ ี่่ม� ีีการปนเปื้้�อน เช่่น ถาดไข่่ที่่�ทำำ�จากกระดาษ ที่่�ใช้้เป็็น
ที่่�อยู่ข่� องจิ้�ง้ หรีีดในบ่่อเลี้้�ยง

3) ล้้างทำ�ำ ความสะอาด และฆ่า่ เชื้�อโรคด้ว้ ยน้ำำ��ยาฆ่า่ เชื้�อโรค กัับอุปุ กรณ์์
ที่่�ใช้้ในการเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด เช่่น บ่่อเลี้�้ยง อุุปกรณ์์การให้้อาหาร และน้ำำ�� ที่่�วางไข่่
มุ้�งตาข่่ายคลุมุ บ่่อ พื้้�น ทางเดิินและบริเิ วณรอบโรงเรือื น ที่่�เก็บ็ อาหาร และพักั
การเลี้้�ยง 30 วััน ก่่อนเลี้้�ยงจิ้้ง� หรีีดชุดุ ใหม่่

4) ปรัับปรุงุ รููปแบบการสุขุ าภิบิ าล การควบคุมุ ป้อ้ งกันั โรคภายในฟาร์ม์
ให้ท้ ำำ�รั้้ว� รอบฟาร์ม์ ปิดิ ประตููฟาร์ม์ ไม่่ให้บ้ ุคุ คลภายนอกเข้า้ ฟาร์ม์ ควบคุมุ
การเข้า้ -ออกของบุคุ คล ยานพาหนะจะต้อ้ งผ่่านการฆ่า่ เชื้อ� โรคก่่อนที่่จ� ะเข้า้ ฟาร์ม์
5) คัดั เลือื กจิ้ง�้ หรีีดที่่จ� ะนำำ�มาทำ�ำ พันั ธุ์์� ต้อ้ งมาจากฟาร์ม์ ที่่ป� ลอดโรค หรือื
ทำ�ำ การคัดั เลืือกสายพันั ธุ์์�จิ้ง�้ หรีีดที่่ม� ีีความต้้านทานต่่อโรคมาเลี้ย้� งในฟาร์ม์

32 คมู่ อื แนวปฏิบัติในการเพาะเลี้ยงจ้งิ หรดี ให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรับฟารม์

6 การจัดั การบุุคลากร
และการบัันทึกึ ข้้อมููล

6.1 เกษตรกรผู้้�เลี้้�ยงจิ้้�งหรีดี

เกษตรกรที่่�ทำำ�หน้้าที่่�เลี้้�ยงจิ้้�งหรีีดต้้องมีีความรู้้�และได้้รัับการฝึึกอบรม
หรืือได้้รัับการถ่่ายทอดความรู้้�เพื่่�อให้เ้ ลี้้�ยงจิ้้ง� หรีีดได้อ้ ย่่างถููกต้อ้ ง

6.2 การบันั ทึึกข้้อมูลู ฟาร์ม์ เลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด

ผลการปฏิิบััติิงานในขั้�นตอนที่่�สำ�ำ คััญในการจััดการฟาร์์มที่่�มีีผลกระทบ
ต่่อสุุขภาพ ผลผลิิตและการควบคุุมโรคเพื่่�อให้้สอดคล้้องกัับมาตรฐานอาหาร
ปลอดภััยในด้้านการตามสอบของกระบวนการผลิิตฟาร์์มจิ้�้งหรีีด จึึงต้้องมีีการ
บัันทึึกข้้อมููล เพื่่�อเป็็นหลัักฐานในการทำ�ำ งานแต่่ละขั้�นตอนว่่าถููกต้้องตามวิิธีี
ปฏิบิ ัตั ิิที่่�กำ�ำ หนดไว้ห้ รือื ไม่่ นอกจากนี้�ย้ ัังเป็น็ ประโยชน์์ในการใช้้เป็็นข้อ้ มููล เพื่่อ�
วิิเคราะห์ห์ าสาเหตุุที่่�มาของปัญั หา หรืือข้อ้ ผิดิ พลาดในกระบวนการผลิติ ได้้

• การบันั ทึึกข้อ้ มููลเกี่ย� วกับั บุคุ ลากร เช่่น ข้อ้ มููลการอบรมของบุคุ ลากร
และข้้อมููลการตรวจสุขุ ภาพประจำ�ำ ปีี

• การบัันทึึกข้้อมููลเกี่�ยวกัับการจััดการด้้านการผลิิต เช่่น ข้้อมููลชนิิด
รุ่�นการผลิิต อาหาร และน้ำ��ำ การจััดการฟาร์์ม และผลผลิิต อััตรา
การตาย จำำ�นวนผลผลิิตที่่ไ� ด้ใ้ นแต่่ละรุ่�น

• บันั ทึึกข้้อมููลการควบคุุมป้อ้ งกันั และบำ�ำ บัดั โรค เช่่น ข้้อมููลการใช้ย้ า
สารเคมีี โดยระบุชุื่�อ ชนิดิ รุ่น� การผลิิต วันั ที่่�ใช้้ และปริิมาณการใช้้

• การบันั ทึึกข้้อมููล ควรบัันทึึกเป็น็ เวลาอย่่างน้อ้ ย 3 ปีี กรณีีที่่ผ� ลิิตผล
มีีปััญหาภายหลััง ข้้อมููลดัังกล่่าวจะเป็็นประโยชน์์ในการตรวจสอบ
ให้ท้ ราบถึึงที่่�มาของปััญหาได้้

33

ตัวั อย่่าง
การบัันทึึกและปฏิบิ ัตั ิิทางการเกษตรที่่�ดีี

สำำ�หรัับฟาร์ม์ จิ้้�งหรีดี

วัันที่่�/เดือื น/ปีี ที่่บ� ัันทึึก………….………
ประจำ�ำ รุ่่�นที่่ผ� ลิิตต่่อรอบปีี……………………….....

ข้้อมููลทั่ว่� ไป
ชื่อ� เจ้า้ ของฟาร์์ม……………………………………………………………………………......……………...
ที่่อ� ยู่…่� …………………......……………………………………………………………………………………....
ชนิดิ จิ้ง�้ หรีีดที่่เ� ลี้ย�้ ง....................................แหล่่งไข่่พันั ธุ์จ์� ิ้ง้� หรีีด........................................
จำำ�นวนบ่่อเลี้ย้� ง..............................................วัสั ดุบุ ่่อ......................................................
ขนาดบ่่อ........................................................จำ�ำ นวน......................................................
ขนาดบ่่อ........................................................จำ�ำ นวน......................................................

แหล่่งที่่�มาของไข่่จิ้ง� หรีีด

วันั ที่่� เก็็บไข่เ่ อง ซื้้�อจากฟาร์์มอื่่น� ๆ หมายเหตุุ

ปีที ี่่.� ................................ ชื่่อ� ฟาร์์ม.......................
รุ่�นที่่.� ..............................
จำ�ำ นวนกี่่ข� ััน...................

จำ�ำ นวนขัันไข่แ่ ละวันั ที่�ฟ่ ััก

บ่่อที่่.� ... ขนาดบ่อ่ จำ�ำ นวนขัันต่อ่ บ่่อ วัันที่่�ฟัักไข่่ %การฟััก

34 คู่มอื แนวปฏบิ ัตใิ นการเพาะเลี้ยงจิ้งหรีดใหไ้ ด้มาตรฐานส�ำ หรับฟารม์

การให้้อาหารจิ้ �งหรีีด

บ่อ่ ที่่.� .. อาหารสำ�ำ เร็็จรููป (ครั้้�ง/วันั ) ชื่่�อการค้้า วันทีซ่ ้ือ

1234567

บ่อ่ ที่่�... 1 พืืช/ผััก เสริมิ (ครั้้�ง/วันั ) 7 ชื่่อ� การค้้า วันั ที่่�ซื้้�อ
23456

การให้้น้ำ�ำ� จิ้้�งหรีีด
ภาชนะที่่ใ� ช้…้ .....................…………………………………………………………………………………..

น้ำ��ำ ที่่ใ� ช้้………………………….....................………………………………………………………………...

บ่อ่ ที่่.� .. ให้้น้ำำ��และทำ�ำ ความสะอาด (ครั้้�ง/วันั ) หมายเหตุุ

1234567

การบันั ทึึกลักั ษณะการเจริญิ เติิบโตจิ้้ง� หรีีดและปัญั หาระหว่่างการเลี้ย� ง

บ่่อที่่�... บัันทึึกการเจริญิ เติิบโตและปััญหาที่่�พบ หมายเหตุุ

1234567

การจััดการตัวั จิ้้�งหรีีดที่่เ� กิดิ โรค ลัักษณะอาการ การจััดการ

บ่อ่ ที่่.� .. วัันที่่�พบจิ้้�งหรีีด
แสดงอาการ

35

การทำ�ำ ความสะอาดบ่อ่ จิ้�งหรีีดที่เ่� ป็น็ โรค

วััน/เดืือน/ปีี สารเคมีีที่่ใ� ช้้

บ่อ่ ที่่�.... ทำำ�ความสะอาด ทำ�ำ ความสะอาด ฝังั กลบหรือื เผา ทำ�ำ ความสะอาด

บ่่อเลี้้�ยง โรงเรือื น ทำ�ำ ลายจิ้้�งหรีีด

การรองไข่จ่ ิ้ �งหรีีด
ภาชนะที่ใ�่ ช้้รองไข่…่ …………….....…………………………………………………………………………..
วัสั ดุทุ ี่่ใ� ช้้
วัสั ดุสุ ำำ�เร็จ็ รููป ชื่�อการค้า้ …………………………..................จัังหวััด……………………….......

เตรีียมเอง/ส่่วนผสม..................................................................................................

การบ่ม่ ไข่่
วิิธีกี ารบ่ม่ ไข่่

ขัันไข่่ซ้้อนกัันในบ่่อปิิดด้้วยผ้า้ พลาสติกิ
บ่่มไข่่ในถุงุ วางในบ่่อ
อื่ �นๆ………………………………………………

วันั ที่่�เริ่่ม� บ่่มไข่่ วัันที่่�ย้า้ ยไข่่ลงบ่อ่ เลี้้�ยง

การนำ�ำ จิ้้�งหรีีดที่่�เริ่�มฟัักลงบ่่อเลี้�ยง
วางขัันไข่่ลงบ่่อ

เทไข่่รวมกัันลงก้น้ บ่่อ

อื่�นๆ ………..………….....……………………

36 คมู่ ือแนวปฏิบัตใิ นการเพาะเล้ยี งจงิ้ หรีดใหไ้ ด้มาตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

การเก็็บและจำำ�หน่า่ ยผลผลิติ จิ้้�งหรีีด
ผลผลิติ รวมทั้้ง� หมดต่่อรุ่น� ……………………………………...........................……………………….

ขายกิโิ ลกรััมละกี่บ� าท…………………………........................................................................

วััน/เดืือน/ปีี บ่อท.ี่ .. ล้้างทำ�ำ ความสะอาด จ�ำหนา่ ย การขนส่ง
(ครั้้�ง)(ครั้้�ง/สัปั ดาห์)์ ดิบิ สุกุ ไม่่แช่่ แช่่
น้ำำ��แข็็ง น้ำ�ำ �แข็็ง

37

7 ต้น้ ทุนุ และผลตอบแทน
การเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด

7.1 โครงสร้า้ งของต้้นทุนุ ในการเพาะเลี้้�ยงจิ้้�งหรีีด
เป็็น 3 ส่ว่ น คืือ

• ต้้นทุุนคงที่่� ได้้แก่่ โรงเรือื นและ วััสดุเุ พาะเลี้�้ยง
• ต้้นทุนุ ผัันแปร ได้้แก่่ พัันธุ์ไ�์ ข่่ ถาดอาหาร วัสั ดุหุ ลบซ่่อน ตาข่่ายไนล่่อน
• ค่่าใช้จ้ ่่ายในการผลิิต ได้แ้ ก่่ ค่่าน้ำ��ำ ค่่าไฟ ค่่าอาหารจิ้�ง้ หรีีด และค่่าแรงงาน

รายการ ราคา ราคา (บาท/
(ตัวั อย่่างการคิดิ ต้น้ ทุนุ ) (บาท) รอบการผลิิต)

ต้้นทุนุ คงที่่�

อุปุ กรณ์โ์ ครงสร้า้ งโรงเรือื น 250,000-300,000 ถ้า้ ใช้น้ าน 15 ปีี
ปีลี ะ 8 รอบ
(เมทัลั ชีที +ตาข่า่ ยไนล่อ่ น) ขนาด 10 x 20 x 4
เมตร (20-30 บ่อ่ เลี้้ย� ง) ค่า่ เสื่่อ� มโรงเรือื น

= 2,500

บ่อ่ เลี้้�ยงแบบกล่อ่ ง (สมาร์ท์ บอร์ด์ ) 1,500-2,000 50-100
ขนาด 1.2 x 2.4 x 0.6 เมตร (ใช้ไ้ ด้้ >3 ปี)ี
300-750 60-150
ต้น้ ทุุนผัันแปร 250
500
แผงไข่่ 300 แผง/บ่อ่ (1-2.5 บาท/แผง) 300 500-1,000
(ใช้ไ้ ด้้ >5 รอบการผลิิต) 300-600
ไข่จ่ ิ้ง�้ หรีดี 5 ขันั (50 บาท/ขันั )

ค่่าใช้จ้ ่่ายในการผลิิต

ค่า่ อาหารสำ�ำ เร็จ็ รูปู (30 ก.ก/กระสอบ)
ค่่าแรงงาน (ต่่อคน)

38 ค่มู ือแนวปฏิบัติในการเพาะเล้ียงจ้งิ หรีดใหไ้ ดม้ าตรฐานสำ�หรับฟาร์ม

7.2 รายรัับ
รายรับั ทั้้ง� หมดจากการเลี้ย้� งจิ้ง้� หรีีด ได้แ้ ก่่ ตัวั จิ้ง้� หรีีด มููลจิ้ง�้ หรีีด ไข่่จิ้ง้� หรีีด

รายการ ราคา ราคา (บาท/
ตัวั จิ้ง�้ หรีดี บ่อ่ ละ 20-25 ก.ก (บาท) รอบการผลิติ )
80-120 1,600-3,000

7.3 กำ�ำ ไร

กำ�ำ ไรจากการเลี้ย�้ งต่่อบ่่อ ยกตัวั อย่่างการขายจิ้�ง้ หรีีด (รายได้้-ต้้นทุนุ )
เช่่น ถ้า้ 1,600 - (50 + 60 + 250 + 500 + 300) = กำำ�ไร 440 บาท

ถ้า้ 3,000 - (100 + 150 + 250 + 1,000 + 600) = กำำ�ไร 900 บาท
*หมายเหตุุ: ขึ้�น้ อยู่่ก� ับั ต้้นทุนุ และผลผลิิต

7.4 ระยะเวลาการคืืนทุุน (Brake Even Point)

จำำ�นวนปีีที่่�คืนื ทุุน = เงินิ ลงทุุนการเลี้้�ยง
กำำ�ไร

เช่่น โครงสร้า้ งโรงเรืือน 300,000 บาท

บ่่อเลี้�้ยงจำ�ำ นวน 24 บ่่อ 48,000 บาท

รวมต้้นทุุน 348,000 บาท

รวมกำำ�ไร 900 x 24 = 21,600 บาท

รวมกำำ�ไร ต่่อปีี 21,600 x 8 = 172,800 บาท
จำ�ำ นวนปีีที่่�คืนื ทุนุ 2.01 ปีี ประมาณ 2 ปีี

39

8 ผลิติ ภัณั ฑ์แ์ ปรรูปู
จากจิ้้�งหรีีด
การแปรรููปจิ้ง้� หรีีดเพื่่อ� การรับั ประทานสามารถทำ�ำ ได้โ้ ดยการแปรรููปเพื่่อ�

การรัับประทานตััวจิ้�้งหรีีดโดยตรง หรืือการแปรรููปแล้้วนำำ�ไปเป็็นส่่วนผสมใน
อาหารอื่�น การแปรรููปที่่น� ิิยมโดยทั่่�วไปในท้้องตลาดและทำ�ำ ได้ง้่ายคืือ การทอด
หรืือคั่�วปรุุงรสชาติิ ซึ่�่งทำำ�ให้้แมลงมีีกลิ่�นหอมและรสชาติิ
อร่่อย อาจเติมิ สมุนุ ไพรเช่่น ใบเตย ใบมะกรููดเพื่่อ� เพิ่่ม�
กลิ่น� ได้้ ทั้้ง� นี้ส�้ ามารถทำำ�เพื่่อ� รับั ประทานเองหรือื เพื่่อ�
จำำ�หน่่ายโดยจัดั ทำ�ำ บรรจุภุ ัณั ฑ์ท์ ี่่น� ่่ารัับประทาน

การแปรรููปจิ้�้งหรีีดเพื่่�อนำ�ำ ไปเป็็นส่่วนผสม
ในอาหารอื่�น สามารถทำำ�ได้้ในหลากหลายผลิิตภััณฑ์์
ทั้้ง� อาหารคาวและหวาน ในอาหารคาวโดยมากมักั เป็น็ การ
เสริมิ หรือื ทดแทนในแหล่่งโปรตีีนอื่น� โดยแปรรููปในลัักษณะจิ้้�งหรีีดผงเพื่่�อเป็น็
ส่่วนผสมในอาหารอื่�นทั้้�งเส้้นบะหมี่� ขนมปััง ทำ�ำ โดยการนำ�ำ จิ้้�งหรีีดตุ้้�มสุุกแล้้ว
อบให้แ้ ห้้งกรอบ (อุุณหภููมิิ 50-60 องศาเซลเซีียส นาน 5-8 ชั่�วโมง) จากนั้้�นนำำ�
มาคั่�วไฟอ่่อนแล้้วบดให้้ละเอีียด เก็็บบรรจุุถุุงสุุญญากาศและเก็็บในตู้�เย็็นหรืือ
ช่่องแช่่แข็็ง จิ้�้งหรีีดผงสามารถนำ�ำ มาเป็็นส่่วนผสมในการอาหารได้้หลากหลาย
เช่่น ขนมปัังจิ้�ง้ หรีีด ขนมหรืืออาหารทุุกชนิดิ เช่่น คุกุ กี้จ้� ิ้้ง� หรีีด ทองม้้วน เค้ก้
บราวนี่่� ทั้้�งนี้�้จิ้้�งหรีีดที่่�นิิยมทำำ�จิ้้�งหรีีดผงมัักนิิยมใช้้จิ้้�งหรีีดบ้้านเพราะว่่ามีีสีีอ่่อน
และลำำ�ตััวไม่่แข็็งมาก เมื่ �อทำ�ำ ผงแล้้วไม่่ทำำ�ให้้อาหารสีีเข้้มเกิินไปและรสสััมผััส
ไม่่สาก ระคายคอ

4400 คคมู่ ู่มือือแแนนววปปฏฏิบบิ ััตติใใิ นนกกาารรเเพพาาะะเเลล้ยี ี้ยงงจจง้ิ ้ิงหหรรีดีดใใหหไ้ ้ไดดม้ ้มาาตตรรฐฐาานนสส�ำ ำ�หหรรัับบฟฟาารรม์ ม์

การนำำ�ตััวจิ้้ง� หรีีดมาแปรรููปได้โ้ ดยตรง อาทิิ น้ำ�ำ�พริิกจิ้�้งหรีีด ข้า้ วเกรีียบ
จิ้�้งหรีีด ไส้อ้ั่ว� จิ้้�งหรีีด หรือื ไส้ก้ รอกจิ้�ง้ หรีีด ส่่วนอาหารหวาน ผงน้ำำ��ตาลจิ้้�งหรีีด
โรยหน้้าขนมแทนน้ำ��ำ ตาลงาดำำ� (ภาพที่่� 28)

12

ภาพท่ี 28 ตัวอย่างผลติ ภัณฑ์แปรปู จากจ้ิงหรดี
(1) ทองมว้ นจิ้งหรีด, บราวน่ี จิ้งหรดี อบกรอบ, คุกก้ี จิ้งหรีด, จิ้งหรดี อบกรอบ
(ท่ี มา : ชุติกาญจน์ฟาร์ม, 2564)
(2) ผงโปรตีนจิ้งหรีด, น้�ำ พริกนำ�้ ย้อยจิ้งหรดี , จิ้งหรดี ทอดทรงเครือ่ ง
(ท่ี มา : Bigbug Farm, 2564)

41

วิิธีีทำ�ำ น้ำำ��พริกิ เผาจิ้้�งหรีีด

วััตถุุดิิบและอุปุ กรณ์์ 100 กรััม
100 กรััม
หอมแดงอบแห้้ง 60 กรััม
กระเทีียมทอดแห้้ง 50 กรััม
พริกิ แห้ง้ ทอดบด 15 กรััม
น้ำ��ำ มะขาม 15 กรัมั
เกลือื 25 กรัมั
น้ำำ�� ปลา 25 กรััม
น้ำ�ำ�ตาลทราย 500 กรัมั
น้ำำ�� ตาลปี๊๊�บ 200 กรััม
จิ้้�งหรีีดต้ม้
น้ำ�ำ� มันั พืืช

ขั้้�นตอนวิิธีที ำำ�

1. ใส่่ส่่วนผสมทั้้�งหมด นำ�ำ มาคลุกุ เคล้้ากัับจิ้�ง้ หรีีดให้้เข้า้ กันั
2. นำ�ำ ส่่วนผสมทั้้�งหมดเข้้าเครื่่�องบดให้้ละเอีียด แล้้วหมัักทิ้้�งไว้้ในตู้�เย็็น

24 ชั่�วโมง

3. นำ�ำ ส่่วนผสมที่่�หมัักไว้้มาผััดกัับ
น้ำำ��มันั พืชื 200 กรัมั ใส่่กระเทีียม
ผัดั ให้เ้ ข้า้ กันั

4. ใช้้เวลาผััดประมาณ 5 นาทีี
5. จากนั้้�นนำ�ำ มาบรรจุุใส่่ภาชนะ

ตามต้อ้ งการ (ภาพที่่� 29)

ภาพท่ี 29 ผลติ ภัณฑน์ ้ำ�พริกเผาจง้ิ หรดี

(โครงการถ่ายทอดองคค์ วามรูเ้ พ่อื เพิ่มมูลค่าผลติ ภัณฑจ์ าก
แมลงเศรษฐกิจ BEDO ร่วมกับคณะเกษตรศาสตร์ มช.)

42 ค่มู ือแนวปฏบิ ัตใิ นการเพาะเล้ยี งจ้งิ หรีดใหไ้ ด้มาตรฐานส�ำ หรับฟาร์ม

วิธิ ีีทำำ�ข้า้ วเกรียี บจิ้้�งหรีดี 1 กิโิ ลกรััม
80 กรััม
วััตถุุดิิบและอุุปกรณ์์ 15 กรัมั
35 กรัมั
แป้้งมันั 15 กรััม
น้ำำ��ตาลทรายแดง 35 กรััม
เกลืือ 370 กรััม
พริกิ ไทยป่่น 500 กรัมั
ผงฟูู
กระเทีียมสดบดละเอีียด
จิ้�้งหรีีดต้ม้ บดละเอีียด
น้ำ��ำ ร้อ้ น

ขั้้�นตอนวิิธีที ำำ�

1. นำ�ำ แป้้งมัันผสมกัับส่่วนผสมทั้้�งหมด น้ำำ��ตาลทรายแดง เกลืือ
พริิกไทยป่่น ผงฟูู กระเทีียมบดละเอีียด และจิ้ง�้ หรีีดต้ม้ บดละเอีียด

2. คลุกุ เคล้้าให้เ้ ข้า้ กััน ค่่อยๆเติมิ น้ำำ��ร้้อน 500 กรััม ตีีให้้เข้้ากััน

3. นวดให้เ้ ข้า้ กััน นวดจนไม่่ติิดมืือ ปั้้�นเป็็นท่่อนๆ

4. นำ�ำ ไปนึ่่ง� อีีก 1 ชั่ว� โมง แล้ว้ นำ�ำ
ออกมาผึ่�งให้เ้ ย็็น

5. ห่่อด้้วยพลาสติิกใส จากนั้้น�
นำ�ำ ไปแช่่ในตู้�เย็็น 48 ชั่�วโมง

6. นำำ�มาหั่่�นเป็็นแผ่่นตากแดด
จนแห้้ง และทิ้้�งไว้้อีีก 24
ชั่�วโมง จึึงจะนำำ�ไปทอดได้้
(ภาพที่่� 30)
ภาพที่ 30 ผลติ ภัณฑข์ า้ วเกรยี บจิง้ หรีด

(โครงการถา่ ยทอดองคค์ วามร้เู พือ่ เพม่ิ มลู ค่าผลิตภัณฑ์จาก

แมลงเศรษฐกจิ BEDO ร่วมกับคณะเกษตรศาสตร์ มช.)

43

วิิธีีทำ�ำ คุกุ กี้้�จิ้้�งหรีีด

วัตั ถุดุ ิิบและอุุปกรณ์์ 900 กรัมั
550 กรัมั
แป้้งเชอรี่ฟ� ้า้ 525 กรัมั
น้ำำ�� ตาลไอซิ่�ง 225 กรัมั
เนยสด 360 กรัมั
มาการีีน 6 กรััม
ผงจิ้�้งหรีีด 22 กรััม
เกลืือป่่น 6 ฟอง
ผงฟูู
ไข่่ไก่่

ขั้้�นตอนวิิธีีทำ�ำ

1. นำำ�เนยสดมาละลายให้เ้ หลว ตีีให้้เข้า้ กัับมาการีีนและเกลือื ป่่น

2. ใส่่น้ำำ��ตาลไอซิ่�งทีีละน้้อย ให้้สัังเกตจะขึ้�้นเป็็นสีีครีีมขาว (ไม่่ควรใส่่
น้ำ�ำ�ตาลทีีเดีียวทั้้�งหมด)

3. ใส่่ไข่่ไก่่ เกลืือ ผงฟูู ผงจิ้ง�้ หรีีดและแป้้งที่่ร� ่่อนผสมกัันแล้้ว ตีีให้เ้ ข้า้ กััน

4. ทาเนยที่่�ถาดที่่�ใช้้อบ ตัักแป้้งที่่�ผสมแล้้วใส่่ถุุงแม่่พิิมพ์์หััวบีีบคุุกกี้�้

ค่่อยๆบีีบลงถาด

5. อบด้้วยความร้้อนที่่�อุุณหภููมิิ
120 องศาเซลเซีียส เป็็นเวลา
30 นาทีี

6. นำ�ำ ออกจากตู้�อบ ผึ่�งไว้้ให้้เย็็น
ก่่อนนำ�ำ มาบรรจุุในภาชนะตาม
ที่่�ต้้องการ (ภาพที่่� 31)
ภาพที่ 31 ผลิตภัณฑ์คุกก้ีจิง้ หรีด

(โครงการถ่ายทอดองคค์ วามรู้เพอื่ เพิม่ มลู ค่าผลิตภัณฑจ์ าก

แมลงเศรษฐกจิ BEDO รว่ มกับคณะเกษตรศาสตร์ มช.)

44 ค่มู อื แนวปฏิบัติในการเพาะเลย้ี งจ้ิงหรีดให้ไดม้ าตรฐานสำ�หรับฟารม์