หนังสือเรียนรายวิชาศาสนาและหน้าที่พลเมือง(21002) ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น

92

คณะผูก อ การบางสว น ไดม ีความคิดท่จี ะเปลี่ยนแปลงโครงการเศรษฐกิจของประเทศ อยาง
ใหญหลวง จึงเกดิ แตกรา วกันข้ึนเองในคณะผูกอการ และพวกพอง จนตองมีการปดสภา
และงดใชรัฐธรรมนูญบางมาตรา โดยคําแนะนําของรัฐบาล ซึ่งถือตําแหนงอยูในเวลา
ทาํ การนั้น ทั้งนี้ เปน เหตุใหม ีการปนปวนในการเมอื ง ตอมา พระยาพหลฯ กับพวกก็กลับ
เขา ทาํ การยดึ อํานาจ โดยกาํ ลงั ทหารเปน ครงั้ ท่ี 2 และต้ังแตนั้นมา ความหวังที่จะใหการ
เปลี่ยนแปลงตา ง ๆ เปนไปโดยราบรืน่ กล็ ดนอ ยลง

เนื่องจาก เหตุท่ีคณะผูกอการมิไดกระทําใหมีเสรีภาพในการเมืองอันแทจริงและ
ประชาชนมไิ ดมโี อกาสออกเสยี งกอนทีจ่ ะดาํ เนินนโยบายอันสําคัญตาง ๆ จึงเปนเหตุใหมี
การกบฏข้ึน ถงึ กบั ตอ งตอ สฆู า ฟน กันเองในระหวา งคนไทย

เม่ือ ขาพเจา ไดข อรองใหเปลี่ยนแปลงรฐั ธรรมนญู เสยี ใหเ ขารปู ประชาธปิ ไตยอันแทจ ริง
เพอื่ ใหเปน ท่พี อใจแกป ระชาชน คณะรัฐบาลและพวก ซึ่งกุมอํานาจอยูบริบูรณในเวลานี้
กไ็ มย นิ ยอม ขา พเจา ไดขอรองใหร าษฎร ไดมีโอกาสออกเสียงกอนท่ีจะเปลี่ยน หลักการ
และนโยบายอันสําคัญ มีผลไดเ สยี แกพลเมือง รฐั บาลก็ไมยินยอม และแมแตการประชุม
ในสภาผูแทนราษฎรในเรือ่ งสําคัญ เชน เรือ่ งคํารองขอตา ง ๆ ของขา พเจา สมาชกิ กม็ ไิ ดมี
โอกาสพิจารณาเรอ่ื งโดยถอ งแท และละเอยี ดลออเสยี กอน เพราะถูกเรงรัดใหลงมติอยาง
รีบดวนภายในวาระประชุมเดียว นอกจากน้ี รัฐบาล ไดออกกฎหมายใชวิธีปราบปราม
บคุ คล ซงึ่ ถกู หาวาทาํ ความผิดทางการเมอื งในทางท่ีผิดยุติธรรมของโลก คือ ไมใหโอกาส
ตอสคู ดีในศาล มกี ารชาํ ระโดย คณะกรรมการอยา งลบั ไมเ ปดเผย ซ่งึ เปนวิธกี ารท่ีขา พเจา
ไมเ คยใช ในเมอ่ื อํานาจอนั สิทธขิ าดยังอยูใ นมือของขาพเจา เอง และขาพเจา ไดรองขอให
เลิกวิธนี ี้รฐั บาลกไ็ มยอม

ขา พเจา เห็นวาคณะรัฐบาล และพวกพอ ง ใชวธิ ีการปกครองซ่ึงไมถูกตองตามหลักการ
ของเสรภี าพในตวั บุคคล และหลกั ความยตุ ธิ รรม ตามความเขาใจ และยดึ ถือของขาพเจา
ขาพเจา ไมสามารถที่จะยินยอมใหผูใด คณะใด ใชวิธีการปกครองอยาง นั้น ในนาม
ขา พเจาตอ ไปได

ขาพเจา เต็มใจทจี่ ะสละอาํ นาจอนั เปนของขา พเจา อยูแตเ ดิมใหแกร าษฎรโดยท่ัวไป
แตข าพเจา ไมยนิ ยอมยกอาํ นาจท้ังหลายของขาพเจา ใหแกผ ูใ ด คณะใด โดยเฉพาะ เพื่อ
ใชอ าํ นาจนน้ั โดยสทิ ธิขาด และโดยไมฟ งเสยี งอนั แทจรงิ ของประชาราษฎร

บัดน้ี ขา พเจา เห็นวาความประสงคของขาพเจาท่ีจะใหราษฎรมีสิทธิออกเสียงใน
นโยบายของประเทศโดยแทจริง ไมเปนผลสําเร็จ และเมื่อขาพเจารสู ึกวา บัดน้ี เปนอัน
หมดหนทางที่ขาพเจาจะชวยเหลือ หรือใหความคุมครองแกประชาชนไดตอไปแลว
ขาพเจา จึงขอสละราชสมบัติ และออกจากตําแหนงพระมหากษัตริยแตบัดนี้เปนตนไป

93

ขา พเจา ขอสละสทิ ธขิ องขาพเจา ท้ังปวง ซง่ึ เปนของขา พเจาในฐานะที่เปนพระมหากษัตริย
แตขาพเจา สงวนไวซึ่งสิทธิทง้ั ปวงอันเปนของขาพเจา แตเดิมมา กอนที่ขาพเจาไดรับ
ราชสมบัติสบื สันตตวิ งศ

ขา พเจา ไมมีความประสงคท ี่จะบง นามผหู นง่ึ ผูใ ด ใหเปนผูรับราชสมบตั ิสบื สนั ตติวงศ
ตอ ไป ตามท่ีขา พเจา มีสทิ ธทิ จี่ ะทาํ ไดต ามกฎมณเฑยี รบาลวา ดว ยการสืบสนั ตตวิ งศ

อน่ึง ขาพเจาไมมคี วามประสงคท ่ีจะใหผ ูใดกอ การไมส งบข้ึนในประเทศ เพอ่ื ประโยชน
ของขาพเจา ถา หากมีใครอา งใชน ามของขา พเจา พึงเขาใจวา มิไดเปน ไปโดยความยินยอม
เหน็ ชอบ หรือสนับสนนุ ของขา พเจา

ขาพเจา มีความเสียใจเปนอยางยิ่ง ท่ีไมสามารถจะยังประโยชนใหแกประชาชน
และประเทศชาตขิ องขา พเจา ตอ ไป ไดต ามความตัง้ ใจ และความหวัง ซ่ึงรับสืบตอกันมา
ตงั้ แตบ รรพบุรษุ ยงั ไดแตต ้งั สตั ยาอธษิ ฐาน ขอใหประเทศสยาม จงไดประสบความเจริญ
และขอประชาชนชาวสยามจงไดมีความสขุ สบาย

(พระปรมาภไิ ธย) ประชาธิปก ปร
วันท่ี 2 มนี าคม พ.ศ. 2477
เวลา 13 นาฬิกา 55 นาที

ท่ีมาhttp://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/<เม่ือวนั ที่ 11 กมุ ภาพนั ธ 2552>

จากพระราชหตั ถเลขาสละราชสมบัตมิ ีขอ ความทีถ่ อื วาเปนหลักการสําคัญของการปกครอง
ในระบอบประชาธิปไตยวา “ขาพเจา เต็มใจที่จะสละอํานาจอันเปนของขาพเจาอยูแตเดิม ใหแก
ราษฎรโดยท่วั ไป แตข า พเจา ไมย นิ ยอมยกอาํ นาจทงั้ หลายของขาพเจาใหแกผูใด คณะใด โดยเฉพาะ
เพือ่ ใชอาํ นาจนน้ั โดยสิทธขิ าด และโดยไมฟง เสียงอนั แทจ รงิ ของประชาราษฎร”

นบั แตป  พ.ศ. 2475 เปนตนมาจนถงึ ป พ.ศ. 2552 ประเทศไทยมกี ารประกาศใชร ัฐธรรมนูญ
มาแลว รวม 18 ฉบับ ดงั น้ี

1. พระราชบญั ญัติธรรมนญู การปกครองแผนดนิ สยามช่ัวคราว พุทธศักราช 2475
ประกาศใช เมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 มีทั้งหมด 39 มาตรา แบงเปน 6 หมวด

พระราชบญั ญตั ธิ รรมนญู การปกครองแผน ดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475 ไดม กี ารยกเลิกไปเมื่อ
อนุกรรมการรางรัฐธรรมนูญ ซึ่งมีพระยามโปกรณนิติธาดา เปนประธานไดรางรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจกั รสยามเสรจ็ และประกาศใชรฐั ธรรมนูญฉบับใหมในปเ ดียวกัน

94

2. รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศกั ราช 2475
ประกาศ ใชเม่อื วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475 ดงั นนั้ จึงถือวาวันที่ 10 ธันวาคมของทุกป

เปน วันรฐั ธรรมนญู รัฐบาลใหหยุดราชการได 1 วัน มีทั้งหมด 68 มาตราประกอบดวยบทท่ัวไปและ
หมวดตา ง ๆ อีก 7 หมวด รฐั ธรรมนูญฉบบั น้มี ีผลบงั คับใชน านถงึ 14 ป มีการแกไขเพิ่มเติมถึง 3 ครั้ง
คือ

คร้งั ท่ี 1 รัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวยนามประเทศ พุทธศักราช 2482 ใหเรียกวา
ประเทศไทย และบทแหง รฐั ธรรมนูญ หรือกฎหมายอื่นใด ทีใ่ ชคาํ วา “สยาม” ใหใชคําวา “ไทย” แทน

คร้งั ที่ 2 รัฐธรรมนูญแกไขเพิ่มเติมวาดวยบทเฉพาะกาล พุทธศักราช 2483 ใหยกเลิก
ความในมาตรา 65 แหงรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย ใหยืดอายุเวลาการมสี มาชิกประเภทที่ 2
ออกไปเปน 20 ป

ครงั้ ที่ 3 รัฐธรรมนูญแกไขเพ่ิมเติมวาดวยการเลือกต้ังสมาชิกสภาผูแทนราษฎร
พทุ ธศกั ราช 2485 ใหย กเลกิ ความในมาตรา 18 ของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย ถามีเหตุขัดของ
ทําการเลอื กต้ังสมาชิกสภาผูแทนราษฎรไมไ ด เมอื่ อายุสมาชกิ สภาผูแ ทนราษฎรครบส่ีปแลว ใชขยาย
เวลาเลือกตั้งออกไป เปน คราวละไมเกนิ สองป

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พทุ ธศกั ราช 2475 ไมมีบทบัญญตั หิ า มขา ราชการประจํา
ยุงเก่ียวการเมือง จึงเปนผลใหบุคคลสําคัญของคณะราษฎรที่เปนขาราชการประจําสามารถเขาคุม
ตําแหนง ทางการเมือง ทั้งในสภาผแู ทนราษฎรและในคณะรัฐมนตรี รัฐธรรมนญู ไมรบั รองสิทธิในการ
ตง้ั พรรคการเมือง จึงทําใหไมสามารถรวมพลังเพื่อเสรีในเร่ืองอ่ืน ๆ ได รัฐบาลยังไดออกพระราชบัญญัติ
ปองกันรัฐธรรมนูญ มีผลใหบุคคลจํานวนหนึ่งถูกจับกุม และลงโทษ เพราะละเมิดพระราชบัญญัติ
ดังกลาว ตอมา พ.ศ. 2489 ซึง่ เปน ชวงสมัยทพ่ี ันตรี ควง อภัยวงศ เปนนายกรัฐมนตรี และนายปรีดี
พนมยงค เปนผูสําเร็จราชการแทนพระองค บุคคลทั้งสองพิจารณาวา สมควรจะเลิกบทเฉพาะกาล
ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรสยาม พุทธศักราช 2475 และไดปรับปรุงแกไขใหม เพราะไดใช
รฐั ธรรมนูญมาแลว 14 ป เหตกุ ารณบานเมืองเปล่ยี นแปลงไป ดงั นัน้ จงึ ไดมรี ัฐธรรมนูญฉบับใหมเ ปน
ฉบับท่ี 3

3. รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศักราช 2489
ประกาศใช เม่ือวันท่ี 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2489 มีท้ังหมดรวม 96 มาตรา รัฐธรรมนูญ

ฉบับน้ี มีแนวทางในการดาํ เนินการปกครองเปนประชาธปิ ไตยมากกวารัฐธรรมนูญฉบับท่ี 2 กลาวคือ
สมาชิกรัฐสภามาจากการเลือกต้ัง ใหประชาชนมีเสรีภาพรวมกันต้ังพรรคการเมือง เพื่อดําเนิน
กจิ กรรมทางการเมืองไดเปน การใหโอกาสรวมกลมุ เพอื่ รักษาประโยชนข องตน และถวงดุลอาํ นาจของ
กลุมอนื่ อีกประการหนงึ่ คือ ใหแยกขา ราชการการเมอื งออกจากขาราชการประจาํ การแยกขาราชการ
การเมืองออกจากขาราชประจํา ทําความไมพ อใจแกก ลุม ขา ราชการทีม่ ีบทบาททางการเมือง นับแตมี

95

การเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ประกอบในระยะนั้นเกิดภาวะเศรษฐกิจตกตํ่าหลังสงครามโลก
คร้ังที่ 2 พลเอก ผิน ชุณหะวัน นําทหารกอการรัฐประหารในวันท่ี 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490 ได
ยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2489 ซึ่งรัฐธรรมนูญฉบบั ท่ี 3 หลังจากท่ี
ประกาศใชไดเ พยี ง 18 เดอื น

4. รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย (ฉบบั ชว่ั คราว) พทุ ธศักราช 2490
ประกาศใช ในวันที่ 9 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2490 โดยมีการอางเหตุผลในการเปลี่ยนรัฐธรรมนูญ

ฉบับที่ 3 วา “เพราะประเทศชาติอยูในภาวะวิกฤติ ประชาชนไดร ับความลําบาก เพราะขาดแคลน
เครอ่ื งอปุ โภคและบริโภค ราคาสินคา สงู ข้ึน มคี วามเสือ่ มทรามในศีลธรรม รัฐธรรมนูญฉบับท่ีใชอยูเปน
เหตใุ หประเทศชาติทรุดโทรม จึงขอใหยกเลิก และมาใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม ที่จะชวยจรรโลงชาติ
และบําบัดยุคเขญ็ ใหเขา สภู าวะปกต”ิ มีทง้ั หมด 98 มาตรา

5. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2492
เกิดข้นึ โดย สภารางรัฐธรรมนญู ประกาศใชบังคับ เม่ือวันท่ี 23 มีนาคม 2492 มีทั้งหมด

188 มาตรา ซึ่งนับวา เปนรัฐธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยมากฉบับหนึ่ง แตในท่ีสุดก็ถูกฉีกท้ิง เมื่อ
วนั ท่ี 29 พฤศจกิ ายน 2494 โดยการทํารัฐประหารภายใตการนําของจอมพล ป. พิบูลสงคราม รวมอายุ
การประกาศ และบงั คบั ใช 2 ป 8 เดือน 6 วนั

6. รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2475 แกไขเพม่ิ เติม พุทธศักราช 2495
หลังจากที่รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2492 ถูกใชไดเพียง 2 ปเศษ ก็มี

การทํารฐั ประหาร เพ่ือนาํ เอารฐั ธรรมนูญ พ.ศ. 2475 กลบั มาใชอีกครั้ง โดยอางวารัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2492 น้ัน
ใหส ิทธิเสรภี าพมากเกินไป ทําใหไมสามารถปองกันภัยคุกคามจากลัทธิคอมมิวนิสตได จึงไดเกิดการ
รฐั ประหารนาํ รฐั ธรรมนูญฉบบั ที่ 2 พ.ศ. 2475 ฉบับแกไ ขเพิ่มเติม (พ.ศ. 2482 กับ พ.ศ. 2483) มาใช
แทนเปน การช่วั คราวไปพลางกอน และใหสภาผแู ทนราษฎรประชมุ ปรกึ ษา เพ่อื แกไ ขรัฐธรรมนญู ฉบับ
ดงั กลาวใหสมบรู ณยิ่งขน้ึ เพือ่ ใชเปน รัฐธรรมนูญฉบับถาวรตอไป ซึ่งก็ไดต้ังคณะกรรมาธิการวิสามัญ
พิจารณารางรฐั ธรรมนูญ จาํ นวน 24 คน เมอ่ื ไดดําเนินการเสร็จแลว จงึ ไดเ สนอตอ ผูแทนราษฎร และ
สภา มีมติเหน็ ชอบจึงไดประกาศมผี ลใชบงั คับ ตงั้ แต วันที่ 8 มนี าคม 2495 ประกอบดวย บทบัญญัติ
ท้งั หมด 123 มาตรา โดยมบี ทบัญญตั เิ ดิมของรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2475 อยเู พียง 41 มาตรา เทานั้น
นอกน้ันอีก 82 มาตรา เปนบทบัญญัติที่เขียนเพม่ิ เติมขึ้นใหม ซ่งึ บทบัญญัติดังกลาวนั้น สวนใหญก็
นํามาจากรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2492 รัฐธรรมนูญฉบับท่ี 6 นี้ จึงมีลักษณะผสมผสานกันระหวาง
รัฐธรรมนูญทั้ง 2 ฉบบั ขางตน นนั่ เอง ในระหวา งทีม่ ีการใชร ัฐธรรมนูญฉบับน้ีไปไดประมาณ 5 ป ไดเกิด
การเลอื กตัง้ ที่มคี วามไมบ รสิ ทุ ธ์ิและเปนธรรมโดยการ เจา หนาท่ผี ูดาํ เนินการเลอื กต้งั ไมสุจริต มีการโกง
การเลือกต้ังใหแกผูสมัครพรรคเสรีมนังคศิลา ของจอมพล ป. พิบูลสงคราม โดยเฉพาะตามหนวย

96

เลอื กต้งั หลายหนวยในจงั หวดั พระนคร กรณนี เ้ี ปน สาเหตสุ าํ คญั ท่ที าํ ใหคณะรัฐประหาร ภายใตการนํา
ของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ไดท าํ การยึดอํานาจการปกครองประเทศ เม่ือวนั ที่ 16 กนั ยายน 2500
และประกาศยุบเลิกสมาชกิ สภาผูแทนราษฎรทง้ั 2 ประเภท แตก ็มไิ ดยกเลิกรัฐธรรมนูญ ทวายังคงให
ใชร ฐั ธรรมนญู ตอ ไป ในขณะเดยี วกันก็กําหนดใหมีการเลือกตั้งสมาชิกประเภทที่ 1 ภายใน 90 วนั เมื่อ
เลอื กตัง้ เสร็จเรยี บรอยแลว กลบั ปรากฏวา การบรหิ ารราชการแผน ดิน กไ็ มเปน ไปโดยราบรน่ื นัก ในที่สุด
รฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ีกจ็ ึงไดถูก “ฉีกท้ิง” เม่อื วนั ที่ 20 ตุลาคม 2501 โดยการทํารฐั ประหารอีกคร้ังหน่ึงของ
คณะรัฐประหารชุดเดิม ซ่ึงมี จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ในฐานะผูบัญชาการทหารสูงสุดและผูบัญชาการ
ทหารบก เปนหวั หนา คณะปฏิวตั ิ รวมอายุการประกาศและบังคับใชรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พทุ ธศกั ราช 2475 แกไ ขเพ่ิมเติม พุทธศักราช2495 ท้ังส้นิ 6 ป 7 เดอื น 12 วัน

7. ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช 2502
ประกาศใช เม่อื วนั ที่ 28 มกราคม 2502 หลังการปฏิวัติ เม่ือวันท่ี 20 ตุลาคม 2501จอมพล

สฤษด์ิ ธนะรัชต ไดออกประกาศคณะปฏิวัติฉบับที่ 3 ยกเลิกรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พทุ ธศกั ราช 2475 แกไขเพมิ่ เตมิ พุทธศกั ราช 2495 (ฉบับที่ 6) และประกาศใหส มาชิกภาพแหงสภา-
ผูแทนราษฎร และคณะรัฐมนตรีสิ้นสุดลง โดยคณะปฏิวัติ ทําหนาที่บริหารประเทศ โดยจอมพล
สฤษดิ์ ธนะรัชต ผทู ่เี ปน ทั้งหัวหนา คณะปฏวิ ตั ิ และเปน ผูบญั ชาการสงู สุด ไมมีการแบงแยกอาํ นาจนติ -ิ
บญั ญตั ิ อํานาจบริหาร และอํานาจตุลาการใหออกจากกัน คณะปฏิวัติ เปนผูสั่งการเปนผูใชอํานาจ
ประเทศไทย จึงมีการปกครองโดยปราศจากรัฐธรรมนูญเปนเวลา 101 วัน นับต้ังแตวันท่ี20 ตุลาคม 2501
จนถึงวันที่ 28 มกราคม 2502 จึงไดประกาศใชธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช
2502 ซ่ึงเปนรัฐธรรมนูญไทยที่ส้ันที่สุด คือมีเพียง 20 มาตรา รัฐธรรมนูญฉบับน้ี ถึงแมจะไดชื่อวา
เปนรฐั ธรรมนญู ฉบบั ช่ัวคราว เพอื่ รอการรางรัฐธรรมนญู ฉบับถาวร แตถูกใชเ ปนเวลายาวนานรวม ถึง
9 ป 4 เดือน 20 วัน จนกระทั่งถกู ยกเลิกอยาง “สันติ” เม่ือสภารางรฐั ธรรมนูญ รางรัฐธรรมนูญฉบับ
ถาวรแลว เสร็จ และประกาศบงั คบั ใชเปนรฐั ธรรมนญู ฉบับใหม เม่อื วนั ที่20 มิถนุ ายน 2511

8. รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2511
ประกาศใช เมอื่ วันที่ 20 มิถนุ ายน 2511 มที ้ังหมด 183 มาตรา ถือเปนรัฐธรรมนูญฉบบั ที่ 2

ของไทย ซ่งึ ถูกยกรางโดยสภารางรัฐธรรมนูญ เปนรัฐธรรมนูญท่ีใชเวลาในการยกรางจัดทํายาวนาน
ทส่ี ุดถงึ 9 ปเ ศษ แตทวากลับมอี ายุการใชง านเพียง 3 ป 4 เดือน 27 วัน กลาวคอื หลงั จากใชบังคับได
ไมน านนัก เพราะรัฐธรรมนูญฉบับน้ีใชขาราชการประจํา เปนเครื่องมือรักษาเสถียรภาพของรัฐบาล
โดยฝา ยวฒุ ิสภา ซึ่งมีอาํ นาจท่ีสําคญั เทา เทียมกับสมาชิกสภาผูแทนราษฎร ซ่ึงมาจากการเลือกตั้งอีก
ท้งั รัฐธรรมนูญฉบับท่ี 8 ยงั หามมใิ หสมาชกิ ผแู ทนราษฎร เปนรฐั มนตรีในคณะเดียวกันดวย จึงเทากับ
กีดกนั มิใหผูแทนราษฎร ซ่ึงมาจากการเลอื กตง้ั เขามามีสว นรว มในการใชอํานาจบริหาร อันเปนความ
ปรารถนาของนกั การเมอื งทุกคน จึงสรา งความไมพ อใจใหแกผ ูแทนราษฎรเปนอยางมาก ในขณะเดียวกัน

97

เมอ่ื ปรากฏวา รฐั บาลไมสนับสนนุ จัดสรรงบประมาณแผนดนิ ใหแ กผ แู ทนราษฎรในรูปของงบประมาณ
จังหวัด อันเปนขอเรียกรองของผูแทนราษฎร เพ่ือพวกเขาจะไดเงินงบพัฒนาจังหวัดไปใช ใหเกิด
ประโยชนในการเลอื กตั้งครงั้ ตอ ไป จงึ ทําใหผ แู ทนราษฎรรวมหัวกัน พยายามจะตัดเงินงบประมาณท่ี
รฐั บาลเสนอขออนุมตั จิ ากสภาทุกป ทําใหต องมกี ารเจรจาตอรองกนั อยา งหนักกวา จะตกลงกันไดดวย
เหตุนี้รางพระราชบัญญัติงบประมาณของรัฐบาลจึงประกาศใชลาชาทุกป คณะทหารและบรรดา
ขา ราชการประจําทไ่ี มชอบตอการบริหารงานแบบประชาธิปไตย ดังน้ัน เม่ือวันท่ี 17 พฤศจิกายน 2514
รัฐธรรมนญู ฉบับที่ 8 กจ็ ึงถูก “ฉกี ท้งิ ” อกี ครง้ั หนง่ึ โดยการทํารฐั ประหารตนเองของจอมพล ถนอม กิตติขจร
ซง่ึ เปนนายกรัฐมนตรี และผบู ญั ชาการสูงสดุ ในขณะนัน้ และก็ไดน าํ เอารัฐธรรมนญู ฉบับที่ 7 มาแกไข
ปรับปรุงรายละเอียดใหมเ ล็กนอ ย กอนประกาศใชบงั คับ

9. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พุทธศักราช 2515
ประกาศใช เมื่อวันท่ี 15 ธันวาคม 2515 มีท้ังหมด 23 มาตรา รัฐธรรมนูญฉบับนี้ ได

นาํ เอาอํานาจพเิ ศษของนายกรัฐมนตรี ตามมาตรา 17 มาบัญญัติไวอีกดวย ขณะที่มีเวลาใชบังคับอยู
เพยี ง 1 ป 9 เดอื น 22 วนั ตอ งถูกยกเลกิ ไป เมอื่ เกิดเหตุการณวันมหาวิปโยค เม่ือวันท่ี 14 ตุลาคม 2516
สบื เน่อื งจากการทม่ี ีกลุม บคุ คลไมพอใจท่ีรัฐบาลของจอมพล ถนอม กิตติขจร ใชเวลารางรัฐธรรมนูญ
ฉบับใหมนานเกินไปทัง้ ๆ ที่เคยรางรัฐธรรมนญู มาคร้งั หน่ึงแลว กลุมดังกลาวประกอบดวย ผูนํานิสิต
นักศกึ ษา และประชาชนทวั่ ไป เรม่ิ รณรงคเ รยี กรอ งใหร ัฐบาลประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมโดยเร็ว
ปรากฏวา รฐั บาลกลบั ตอบโตการเรยี กรอ งดงั กลาว โดยการจบั กุมกลมุ ผูเรยี กรองรัฐธรรมนูญ จํานวน
13 คน โดยตั้งขอหาวาเปนการทําลายความสงบเรียบรอยภายในประเทศ และมีการกระทําอันเปน
คอมมิวนิสต รวมท้ังใชอํานาจตามมาตรา 17 แหงรัฐธรรมนูญฉบับที่ 9 ควบคุมผูตองหาดังกลาว
ในระหวา งการสอบสวนโดยไมมีกําหนด ทําใหศูนยกลางนิสิตนักศึกษาแหงประเทศไทย ตองออกมา
เคล่ือนไหวใหรัฐบาลปลอยตัวผูตองหาทั้งหมด โดยไมมีเง่ือนไข และขอใหรัฐบาลประกาศใช
รัฐธรรมนูญใหมภายใน 1 ป ดวย แตรัฐบาลไมยอมปฏิบัติตามขอเรียกรองนักเรียน นิสิต นักศึกษา
และประชาชน จึงไดเดินทางมาชุมนุมกัน ณ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร จํานวนเรือนแสน วันท่ี
13 ตลุ าคม 2516 ในตอนบา ย ๆ ฝูงชนก็ไดเดนิ ขบวนออกจากหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร ผานถนนราชดําเนิน
ไปชุมนุมอยูท่ีบริเวณพระบรมรูปทรงมา จนกระทั่งชวงเชามืดของ วันที่ 14 ตุลาคม 2516 กลุม
ผูชมุ นมุ จํานวนหนง่ึ ปะทะกับกองกําลังของเจาหนาท่ีตํารวจอยางรุนแรงท่ีขางพระตําหนักจิตรลดา
เหตกุ ารณลุกลามใหญโ ต จนในท่ีสุดก็นาํ ไปสูก ารจลาจลครั้งสาํ คญั ในประวัตศิ าสตรไ ทยโดยมผี เู สยี ชีวิต
นับรอย และบาดเจ็บอีกเปนจาํ นวนมาก ขณะที่สถานที่ราชการตาง ๆ อันเปนสัญลักษณของอํานาจ
เผด็จการกไ็ ดถ ูกประชาชนเผาทาํ ลายไปหลายแหงดว ยเชน กัน

98

10. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2517
ประกาศใช เมื่อวนั ท่ี 7 ตุลาคม 2517 มบี ทบัญญตั ิรวมท้ังสิ้น 238 มาตราเปนรัฐธรรมนูญ

ฉบับหน่ึงท่ไี ดชือ่ วา เปน ประชาธปิ ไตยมากท่ีสดุ เพราะวา มีบทบญั ญตั ิทีเ่ ปลยี่ นแปลงไปในทางกา วหนา
และเปนแบบเสรนี ยิ มมากขึน้ ในหลายเรื่องดวยกัน เร่มิ ตน ในหมวด 1 บททวั่ ไป ไดมีบทบญั ญัตหิ า มมิใหมี
การนริ โทษกรรมแกผ กู ระทําการลม ลา งสถาบันกษตั รยิ  หรอื รฐั ธรรมนูญ และหมวด 2 พระมหากษัตริย
ไดบัญญัตขิ ึน้ เปน ครัง้ แรกวา ในการสืบราชสนั ตติวงศ นั้น ในกรณีที่ไมมีพระราชโอรส รัฐสภาอาจให
ความเห็นชอบในการใหพระราชธิดาสืบราชสันตติวงศได นอกจากน้ัน ยังมีบทบัญญัติอันเปนการเพ่ิม
หลกั ประกันในเรอ่ื ง สิทธิ เสรภี าพ และประโยชนข องประชาชนไวม ากกวารัฐธรรมนูญทุกฉบับท่ีผาน ๆ มา
กอ นหนา น้ัน รฐั ธรรมนญู ฉบบั นไ้ี ดรับการแกไ ขเพ่มิ เตมิ 1 คร้งั เม่ือ พ.ศ. 2518 ในเร่ือง การรับสนอง
พระบรมราชโองการ แตงต้ังวุฒิสมาชิกจากเดิมใหประธานองคมนตรี เปนผูรับสนองพระบรมราช-
โองการ เปลี่ยนมาเปนนายกรัฐมนตรี รัฐธรรมนูญฉบับน้ี มีการแกไขเพิ่มเติมเพียงคร้ังเดียวและมี
ระยะเวลาการใชเพยี ง 2 ป กถ็ ูก “ฉีกทิ้ง” โดยประกาศของ “คณะปฏิรูปการปกครองแผนดิน” ซ่ึงมี
พล.ร.อ. สงัด ชลออยู ผูบัญชาการทหารสูงสุดและผูบัญชาการทหารเรือ เปนหัวหนาคณะปฏิรูป
เมอ่ื วันที่ 6 ตุลาคม 2519

11. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2519
หลังจากปฏิวตั ิลม รฐั บาลอันเนอ่ื งมาจากเหตกุ ารณนองเลือด เมอื่ วันที่ 6 ตุลาคม 2519 แลว

คณะปฏิวตั ิกไ็ ดแ ตง ตง้ั นายธานนิ ทร กรัยวิเชียร ขน้ึ เปน นายกรฐั มนตรพี รอ ม ๆ กับประกาศใชร ัฐธรรมนูญ
แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2519 ซง่ึ เปนรัฐธรรมนูญฉบับท่ี 11 เมื่อวันที่ 22 ตุลาคม 2519
โดยมีบัญญัตเิ พียง 29 มาตราเทาน้ัน ตอมา เกิดการทํารัฐประหารของคณะปฏิรูปการปกครองแผนดิน
ชุดเดมิ ในชอ่ื ใหมวา “คณะปฏิวัติ” ในวันที่ 20 ตุลาคม 2520 ซ่ึงมีหัวหนาคนเดิม คือ พล.ร.อ. สงัด ชลออยู
ดงั น้นั อายกุ ารบงั คบั ใชรฐั ธรรมนูญฉบบั นี้ เพียงแค 1 ปเทาน้ัน

12. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520
รฐั ธรรมนญู ฉบับน้เี กดิ จากการทํารฐั ประหารของคณะปฏวิ ตั ิ เม่ือวันท่ี 20 ตุลาคม 2520

โดยคณะปฏิวัติ ใหเหตผุ ลในการปฏิวตั ิวา “เพราะภัยคกุ คามของคอมมิวนิสต” หลังจากยกเลิกรัฐธรรมนูญ
ฉบับท่ี 11 แลว คณะปฏิวตั ิไดจ ัดตงั้ คณะกรรมการยกรางรัฐธรรมนญู ฉบบั ชั่วคราวขึ้น ตามหลักการที่
คณะปฏิวัตกิ าํ หนดไว จากนัน้ คณะปฏิวัติ จึงไดประกาศใชธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักรไทย
พ.ศ. 2520 ในวนั ท่ี 9 พฤศจกิ ายน 2520 รัฐธรรมนูญฉบับนี้ มีบทบัญญัติ 32 มาตรา และถูกยกเลิก
เมื่อวันท่ี 22 ธันวาคม 2521 เนื่องจากการประกาศใชธรรมนูญฉบับใหม คือ รัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2521 อนั เปน รฐั ธรรมนญู ฉบับที่ 13 ของประเทศไทย

99

13. รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2521
เปน ผลจากการรา งของคณะกรรมาธิการรางรัฐธรรมนูญของสภานิติบัญญัติแหงชาติ

ตามขอ กาํ หนดในธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร พุทธศักราช 2520 ซึ่งรางรัฐธรรมนูญใหมข้ึน
เพื่อใชแทนรัฐธรรมนูญเกา และสภานิติบัญญัติแหงชาติ ไดใหความเห็นชอบแลว ประกาศใชเปน
รัฐธรรมนูญต้งั แต วนั ท่ี 22 ธันวาคม 2521 มีท้ังหมด 206 มาตรา สาระสําคัญของรัฐธรรมนูญฉบับน้ี
นบั วาเปนประชาธปิ ไตยพอสมควร หากไมนับบทบัญญตั ิเฉพาะกาลทีม่ ีผลใชบังคับอยูในชวง 4 ปแรก
ของการใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั น้ี ไดม คี วามพยายามท่จี ะแกไ ขเพมิ่ เติมรฐั ธรรมนูญฉบบั นี้อยหู ลายคร้ัง ซึ่ง
คร้ังสุดทายก็ประสบความสําเร็จ เม่ือป พ.ศ. 2528 วาดวย เร่ือง ระบบการเลือกต้ัง โดยแกไขจาก
แบบรวมเขตรวมเบอร หรือคณะเบอรเดียว มาเปนการเลือกต้ังแบบผสม เขตละไมเกิน 3 คน การ
แกไขเพ่ิมเติมคร้งั นี้ ถอื วา เปน การแกไ ขเพมิ่ เตมิ ครง้ั ที่ 1 ขณะท่ีการแกไขเพิ่มเติมอีกครั้ง คือ คร้ังท่ี 2
นน้ั เกิดข้นึ ในป พ.ศ. 2532 เกี่ยวกับเรือ่ งประธานรฐั สภา โดยแกไขใหป ระธานสภาผูแทนราษฎรดํารง
ตาํ แหนงเปนประธานรัฐสภา รัฐธรรมนูญ ฉบบั ที่ 13 ไดใ ชบงั คับเปนเวลาคอนขางยาวนานถึง 12 ปเศษ
แตก ็ถกู “ยกเลกิ ” โดยคณะรกั ษาความสงบเรยี บรอ ยแหง ชาติ (ร.ส.ช.) ภายใตการนําของ พลเอก สนุ ทร
คงสมพงษ ไดเขาทําการยึดอํานาจการปกครองประเทศ จากรัฐบาลของนายกรัฐมนตรี พลเอก ชาติชาย
ชณุ หะวัณ เมอ่ื วนั ท่ี 23 กมุ ภาพันธ 2534

14. ธรรมนญู การปกครองราชอาณาจกั ร พทุ ธศกั ราช 2534
ภายหลงั จากท่ีคณะรักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ (ร.ส.ช.) ไดทําการยึดอํานาจแลว

กก็ าํ หนดใหรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2521 และวุฒสิ ภาสภาผแู ทนราษฎร คณะรัฐมนตรี
ส้ินสดุ ลง โดยชแี้ จงถึงเหตผุ ลและความจําเปน ของการเขา ยดึ และควบคุมอํานาจในการปกครองประเทศ
โดยกลา วหารัฐบาล และผบู รหิ ารประเทศวา “มีพฤตกิ ารณก ารฉอราษฎรบังหลวง ขาราชการการเมือง
ใชอ าํ นาจกดข่ี ขม เหง ขาราชการประจาํ ผซู ่อื สตั ยสุจริต รัฐบาลเปน เผด็จการทางรัฐสภา การทําลาย
สถาบันการทหาร และการบิดเบือนคดีลม ลางสถาบันกษัตริย” ธรรมนูญการปกครองราชอาณาจักร
พ.ศ. 2534 ประกาศเม่อื วนั ท่ี 1 มนี าคม 2534 มีทงั้ หมด 33 มาตรา มรี ะยะเวลาการใชบังคับ 9 เดือน 8 วัน
กถ็ ูกยกเลกิ ไป จากผลการประกาศใชร ฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2534 เมอื่ วันที่ 9 ธนั วาคม
พ.ศ. 2534

15. รัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2534
มักจะถกู เรียกขานกันวาเปน “รฐั ธรรมนูญฉบบั ร.ส.ช.” เพราะเปนผลงานการยกราง

และจัดทําของสภานติ ิบญั ญัติแหง ชาติ อันประกอบดวยสมาชิก จํานวน 292 คน ซ่ึงพระมหากษัตริย
ทรงแตง ต้ังตามคาํ กราบบังคมทูลของประธานสภารกั ษาความสงบเรยี บรอ ยแหง ชาติ ประกาศใช เมื่อ
วันที่ 9 ธันวาคม 2534 มีทั้งหมด 233 มาตรา ในการรางรัฐธรรมนูญฉบับท่ี 15 นี้ มีประเด็นปญหา
ทางกฎหมายรัฐธรรมนูญหลายประเด็น อันกอ ใหเ กดิ ความขัดแยงทางความคิดระหวางคณะกรรมาธิการ

100

พจิ ารณารางรฐั ธรรมนูญของสภานติ บิ ญั ญตั แิ หงชาติกับสาธารณชนโดยทวั่ ไป โดยเฉพาะประเดน็ เรื่องวา
นายกรฐั มนตรีตองเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎร เพราะประชาชนตางเขาใจกันดีวา การกําหนดให
บุคคลภายนอกเขามาเปนนายกรัฐมนตรีไดน้ัน เทากับวาเปนการเปดโอกาสใหมีการสืบทอดอํานาจ
ใหกบั คณะ ร.ส.ช. ออกไปไดอกี ในท่สี ดุ เมอื่ รฐั ธรรมนญู น้ีมผี ลบังคับใช บทบญั ญัติมาตรา159 กไ็ ดเปด
โอกาสใหเชิญบุคคลภายนอกมาเปนนายกรัฐมนตรีได และหลังจากที่มีการเลือกตั้งท่ัวไปตาม
รัฐธรรมนูญนี้ เน่ืองดวยปญหาบางประการ ทําใหพ รรคการเมอื งท่ีไดเสยี งขา งมาก ในฐานะพรรคแกนนํา
ในการจัดตั้งรัฐบาล ไดเชิญนายทหารใน คณะ ร.ส.ช. คือ พลเอก สุจินดา คราประยูร ใหมาเปน
นายกรัฐมนตรี พรอมกบั เหตุผลทวี่ า “เสียสตั ย เพอ่ื ชาติ” ซึ่งนับวาเปนการทวนกระแสกับความรูสึก
ของประชาชนไมน อ ย เพ่ือทจ่ี ะควบคุมสถานการณเอาไว รัฐบาลก็เลยออกคําสั่งใหทหารและตํารวจ
เขา สลายการชมุ นมุ ของกลุม ประชาชน ซ่งึ รวมตัวกนั ประทวงอยทู บี่ รเิ วณอนุสาวรียประชาธปิ ไตยและ
ถนนราชดาํ เนิน ในชวงระหวางวันท่ี 17 ถึง 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2535 แตทวากลับเปนการนําสู
เหตกุ ารณนองเลอื ดท่ีเรยี กกนั วา เหตกุ ารณพ ฤษภาทมิฬ ในที่สดุ ซง่ึ ตอ มาสถานการณตาง ๆ ก็บีบรดั จน
ทําใหพลเอก สุจินดา คราประยูร ตองลาออก จากตําแหนงนายกรัฐมนตรีไปอยางจํายอม รัฐบาล
ช่วั คราวภายหลังเหตุการณดังกลาว และบรรดาสมาชิกสภาผูแทนราษฎรในขณะน้ัน ไดดําเนินการ
แกไขวิกฤตการณ อันสืบเน่อื งมาจากรัฐธรรมนูญโดยเสนอใหมีการแกไขรัฐธรรมนูญรวม 4 ฉบับ ซ่ึง
นับวาเปนความสาํ เร็จครงั้ แรกทีส่ มาชิกสภาผแู ทนราษฎรไดแสดงเจตนาเปนอนั หน่งึ อนั เดียวกันในการ
แกไขรัฐธรรมนูญไปสูความเปนประชาธิปไตยใหมากย่ิงขึ้น แตทวาความสําเร็จในคร้ังนี้ก็เปนผล
สืบเนือ่ งมาจากการสญู เสียครง้ั สําคัญอีกครั้งหนึ่งของการเมืองไทย เพราะรัฐธรรมนูญฉบับที่ 15 มี
ระยะเวลาใชบังคับ รวมทั้งสิ้น 5 ป10 เดือน 2 วันไดถูก “ยกเลิก” เมื่อวันที่ 11 ตุลาคม 2540 โดย
การประกาศใชรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540

16. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2540
ประกาศใช เม่อื วันท่ี 11 ตุลาคม พ.ศ. 2540 มที ง้ั หมด 336 มาตรา รฐั ธรรมนูญฉบับท่ี 16 นี้

ถือเปนรัฐธรรมนูญที่ริเร่ิมข้ึนโดย พรรคชาติไทยมี นายบรรหาร ศิลปะอาชา เปนนายกรัฐมนตรี
ในขณะนนั้ ไดแ ตงตั้งคณะกรรมการปฏริ ูปการเมืองเขามาดําเนนิ งาน และไดแ ตงตง้ั คณะกรรมาธิการ-
วิสามัญ พิจารณารา งรัฐธรรมนูญขึน้ มา และมกี ารเลือกต้ังสมาชิกสภารางรัฐธรรมนูญจํานวน 99 คน
โดย 76 คน เปน ตวั แทนของแตละจังหวัด และอกี 23 คน มาจากผูเชีย่ วชาญหรอื ผมู ีประสบการณ ซง่ึ
ถือวาเปนรฐั ธรรมนญู ท่ีมาจากการเลอื กตั้งฉบับเดยี วของประเทศไทย โดยกอ นหนานี้ 15 ฉบบั มาจาก
คณะรัฐมนตรีที่มาจากการแตงต้ังหรือรัฐบาลทหาร เจตนารมณของรัฐธรรมนูญฉบับท่ี 16 คือ การ
ปฏริ ูปการเมอื ง โดยมเี ปาหมาย 3 ประการ คือ

101

1) ขยายสิทธิ เสรภี าพ และสว นรวมของพลเมือง
2) การเพ่ิมการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐ โดยประชาชน เพื่อใหเกิดความ
สจุ ริต และโปรงใสในระบอบการเมอื ง
3) การทาํ ใหร ะบบการเมืองมเี สถียรภาพ และประสิทธิภาพ
รัฐธรรมนูญฉบับที่ 16 ไดสิ้นสุดลงดวยการรัฐประหาร เมื่อวันที่ 19 กันยายน
พ.ศ. 2549 สมยั พ.ต.ท. ทักษิณ ชินวัตร เปนนายกรัฐมนตรี โดยคณะปฏิรูปการปกครองในระบอบ
ประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษตั ริยทรงเปนประมุข นําโดย พลเอก สนธิ บุญยรัตกลิน ผูบัญชาการ-
ทหารบก ไดออกประกาศรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยฉบับช่ัวคราว พุทธศักราช 2549 ท้ังนี้
คณะปฏิรูปฯ ไดออกประกาศคงบทบัญญัติบางหมวดของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2549 ไวภ ายหลัง
17. รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย (ฉบบั ชั่วคราว) พทุ ธศกั ราช 2549
ประกาศใช เมอื่ วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2549 มีทั้งหมด 39 มาตรา เปนรัฐธรรมนูญฉบับ
ชั่วคราวท่ีหัวหนาคณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน
ประมุข เปน ผูสนองพระบรมราชโองการ หลังจากท่ีไดกระทําการรัฐประหารเปนผลสําเร็จ เมื่อวันท่ี
19 กนั ยายน พ.ศ. 2549 สิ้นสุดลง เมื่อมีการประกาศใชแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550
เม่อื วนั ที่ 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550
18. รฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2550
ประกาศใช เมื่อวันท่ี 24 สิงหาคม พ.ศ. 2550 มีทั้งหมด 309 มาตรา ดําเนินการยกราง
โดยสภารางรัฐธรรมนูญ (สสร.) ระหวาง พ.ศ. 2549 - พ.ศ. 2550 ภายหลังการรัฐประหารในประเทศ
โดยคณะปฏริ ปู การปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษตั รยิ ทรงเปน ประมุข (คปค.) เมือ่
วันที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2549 รัฐธรรมนูญฉบับที่ 18 เปนรัฐธรรมนูญฉบับแรกท่ีเมื่อรางเสร็จ และ
ไดร ับความเห็นชอบฝา ยนติ ิบญั ญัตแิ ลว ไดมีการเผยแพรใ หประชาชนทราบ และจดั ใหมีการลงประชามติ
เพ่ือขอความเห็นชอบ หรือไมเห็นชอบ ในการรางรัฐธรรมนูญจากประชาชนทั้งประเทศ เม่ือวันที่
19 สิงหาคม พ.ศ. 2550 ผลปรากฏวา มีผูลงมตเิ ห็นชอบ รอยละ 57.81 และไมเห็นชอบ รอยละ 42.19
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ยังคงมีผลบังคับใชในปจจุบัน ทามกลางเสียง
เรยี กรองใหม กี ารแกไข แตต กลงกันไมไ ดว าจะแกไขประเดน็ ใดบาง ซึ่งเปนเร่ืองท่ีตองรอดูกันตอไปวาจะ
เปน อยา งไร
จากความเปน มาของรฐั ธรรมนูญท้งั 18 ฉบับ เมื่อศึกษาใหด ี จะพบวา มที ่มี าใน 2 ลกั ษณะ คือ
1. มงุ ใชเปนการถาวร มักใชชอ่ื วา “รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจักร”
2. มุงใชบ ังคับเปนการชั่วคราว มกั ใชช ือ่ วา “ธรรมนูญการปกครอง”

102

รัฐธรรมนูญฉบับชั่วคราวบางฉบับ ใชบังคับเปนเวลานาน เชน ธรรมนูญการปกครอง
ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2502 ซ่ึงเกิดข้นึ โดยการทํารฐั ประหารของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต ใชบ งั คบั
เปนเวลา 9 ปเศษ แตรัฐธรรมนูญฉบับใชบังคับในระยะส้ัน ๆ เพราะเปนรัฐธรรมนูญท่ีมีหลักการ
สอดคลองกับการปกครองในระบอบประชาธิปไตย แตไ มสอดคลอ งกบั โครงสรา งอํานาจทางการเมือง
ของประชาชนอยางแทจริง ทวาตกอยูในมือของกลุมขาราชการประจําโดยเฉพาะอยางย่ิง
คณะนายทหารระดับสูง ดวยเหตุน้ีรัฐธรรมนูญที่มุงจะใชบังคับเปนการถาวร จึงมักจะถูกยกเลิกโดย
การทํารฐั ประหารโดยคณะผนู าํ ทางทหาร เมอ่ื คณะรฐั ประหารซึ่งมีชอื่ เรียกแตกตางกันไป เชน คณะปฏิวัติ
คณะปฏิรปู หรือคณะรกั ษาความสงบเรยี บรอย ยดึ อํานาจไดสําเรจ็ ท่จี ะประกาศใชรัฐธรรมนูญ ที่มุง
จะใชบ ังคบั เปน การถาวร แลวก็จะมีการเลือกต้ัง และตามดวยการจัดต้ังรัฐบาลใหมตามวิถีทางของ
รัฐธรรมนูญฉบบั ถาวร แลวก็ประกาศใชรฐั ธรรมนูญฉบับชั่วคราว พรอมทงั้ จัดใหมกี ารรางรัฐธรรมนูญ
ฉบับถาวรใหมอีกครั้ง มีการรางแลวรางอีกหมุนเวียนเปนวงจรการเมืองของรัฐบาลไทยมาอยาง
ตอเนอื่ งเปน เวลานานนบั หลายสบิ ป นับต้งั แตเ ปลีย่ นแปลงการปกครอง เม่ือ พ.ศ. 2475 เปนตน มา

แมจ ะเกิดกรณี 14 ตลุ าคม พ.ศ. 2516 ซึง่ เปนเหตุการณท ่ปี ระชาชนเขา รว มเรียกรองรัฐธรรมนูญ
ทีเ่ ปนประชาธิปไตยมากท่ีสดุ เปน ประวตั ิการณ หลังจาก จอมพล ถนอม กติ ติขจร ทํารฐั ประหารรฐั บาล
ของตนเอง เพราะขณะทํารัฐประหารยึดอํานาจการปกครองน้ัน จอมพล ถนอม กิตติขจร ดํารง
ตําแหนงเปน นายกรัฐมนตรี ตามรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2511 และเม่ือมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับ
ชั่วคราว พรอมกับเตรียมรางรัฐธรรมนูญฉบับถาวร ตามวงจรการเมืองของไทยท่ีเคยเปนมา ก็เกิด
กระบวนการเรียกรอ งรฐั ธรรมนูญจนนาํ ไปสูเหตุการณน องเลือด เม่อื วันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 จน
ทาํ ให จอมพล ถนอม กติ ตขิ จร ตอ งลาออกจากตาํ แหนง นายกรฐั มนตรี และเดนิ ทางออกนอกประเทศไทย
และแมตอ มาจะมกี ารรา งรฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2517 ท่เี ปนรัฐธรรมนญู ซึง่ มีหลักการที่เปนประชาธิปไตย
มากฉบับหน่งึ แตในท่สี ดุ กม็ กี ารทํารัฐประหารอีก และก็เกิดเหตุการณนองเลือด เม่ือวันที่ 6 ตุลาคม
พ.ศ. 2519 ทาํ ใหวงจรการเมืองไทยหมุนกลับไปสูวงจรเดิม คือ รัฐประหาร ประกาศใชรัฐธรรมนูญ
ฉบบั ชวั่ คราว รา งรฐั ธรรมนญู ฉบับถาวร จัดใหม ีการเลือกต้ังจดั ต้ังรัฐบาล ตามรัฐธรรมนูญฉบับถาวร
และทํารฐั ประหาร ยกเลิกรัฐธรรมนญู ฉบบั ถาวร ซ้ําซากวนเวยี นอยใู นวังวนตอไปไมจบไมสิ้น

ดวยเหตุนี้กระบวนการเปล่ียนแปลงทางการเมืองของไทยท่ีผานมา จึงมีสภาพชะงักงัน
ในขัน้ ตอนของการพฒั นาไปสูเ ปา หมายอุดมการณประชาธปิ ไตยตลอดมา วฏั จกั รของความไมตอ เนอื่ ง
ดังกลา วขา งตนมสี ภาพเปน วงจร ดงั ภาพ

103

จนกระท่ังเกิดกระบวนการปฏริ ูปการเมือง เพื่อแกไขปญ หาของระบบการเมืองไทยท้ังระบบ
หลังการรัฐประหาร เม่ือ พ.ศ. 2534 และเกิดเหตุการณนองเลือดอีกคร้ังหนึ่ง เมื่อ เดือน พฤษภาคม 2535
ในท่สี ุดกระบวนการปฏิรูปการเมอื งกไ็ ดน าํ ไปสูการรา งรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 ซ่งึ ถอื วา เปน รัฐธรรมนูญ
ฉบับประชาชน ซง่ึ ใชม าจนถึงเหตุการณการปฏิรูปการปกครองในป พ.ศ. 2549 และนําไปสูการราง
รฐั ธรรมนญู พ.ศ. 2550 และจัดใหม ีการลงประชามตริ ับรางรัฐธรรมนญู เปนคร้ังแรกของประเทศไทย
และใชมาจนถึงปจ จุบัน

1.2 หลกั การและเจตนารมณ
ของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย

จากการศึกษาความเปนมาของรัฐธรรมนูญนั้น พบวา มีความสัมพันธกับการเปลี่ยนแปลง
การปกครองมาต้งั แตป พ.ศ. 2475 และไมวาจะเกดิ การปฏวิ ตั ริ ฐั ประหารก่ีคร้ังก็ตาม กระแสการเรียกรอง
ใหมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และเรียกรองใหรัฐธรรมนูญมีความเปนประชาธิปไตยก็
เกิดขึ้นอยางตอเน่ือง และมีวิวัฒนาการมาตามลําดับ หากศึกษาถึงมูลเหตุของการเรียกรองใหมี
การเปลี่ยนแปลงการปกครองและประกาศใชรัฐธรรมนูญในประเทศไทยน้ัน พบวา การประกาศใช
รฐั ธรรมนญู มเี ปาหมายสาํ คัญอยางนอย 2 ประการ คือ

104

1. เปน หลักประกันในเรอื่ งสิทธิ และเสรภี าพ ของประชาชน ซงึ่ ผปู กครองจะละเมดิ มิได
2. เปน บทบญั ญัติท่กี ลาวถงึ ขอบเขต อาํ นาจหนา ที่ ของผปู กครอง และปองกันมใิ หผปู กครอง
ใชอ าํ นาจตามอําเภอใจ
ดังนั้น ในการประกาศใชรัฐธรรมนูญแตละฉบับ คณะผูยกรางจึงไดเขียนหลักการและ
เจตนารมณใ นการจัดทาํ ไวทุกครงั้ ซ่งึ หลกั การ และเจตนารมณทคี่ ณะผยู กรา งเขียนไว นั้น ชวยใหคน
รนุ หลังไดม คี วามรู ความเขา ใจ ในเนื้อหาท่ีมาของรัฐธรรมนญู แตละฉบบั วา มมี าอยางไร รวมท้งั สภาพ
สงั คมในชว งเวลาน้นั ดวย ซ่ึงในที่นี้จะขอยกตัวอยางหลกั การและเจตนารมณของรัฐธรรมนูญฉบับแรก
คือ “พระราชบัญญัติธรรมนูญการปกครองแผนดินสยามชั่วคราว พุทธศักราช 2475” และรัฐธรรมนูญ
ฉบับท่ี 18 คือ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2550 ดงั นี้
1. หลกั การและเจตนารมณของรัฐธรรมนูญฉบบั แรก คอื “พระราชบญั ญตั ิธรรมนูญการปกครอง
แผนดินสยามชัว่ คราว พทุ ธศักราช 2475” สรปุ สาระสําคญั คือ

1) ประกาศวา อาํ นาจสูงสุดของประเทศเปนของราษฎร (มาตรา 1) ซ่ึงแสดงถึงการ
เปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสทิ ธิราชย มาเปน ระบอบประชาธปิ ไตย

2) พระมหากษัตริยเปนประมุขของประเทศ กิจการสําคัญของรัฐ ทําในนามของ
พระมหากษัตริย

3) เปนการปกครองแบบสมัชชาโดยกําหนดใหคณะกรรมการราษฎรซึ่งมีจํานวน 15 คน
ทาํ หนา ทบ่ี ริหารราชการแผนดนิ ดําเนนิ การใหเปนไปตามวัตถปุ ระสงคของสภาผูแทนราษฎร

4) เร่มิ มีรัฐสภาขึ้นเปนครั้งแรก โดยกําหนดใหเปนสภาเดียว คือ สภาผูแทนราษฎร
ซึ่งมอี ํานาจสูงสุดกลา ว คือ

- ตรากฎหมาย
- ควบคุมดแู ลราชการกิจการของประเทศ
- มีอํานาจ ถอดถอน หรือสามารถ ปลดกรรมการราษฎร และขาราชการ
ทกุ ระดับช้ันได โดยคณะกรรมการราษฎรไมม ีอาํ นาจท่จี ะยุบสภาผแู ทนราษฎร
- วินจิ ฉยั การกระทําของพระมหากษตั รยิ 
5) รัฐธรรมนญู ฉบบั นี้ ไดก ําหนดอายุของผูมีสิทธิออกเสยี งเลือกตงั้ และผมู สี ทิ ธสิ มคั ร
รบั เลือกตง้ั ไว 20 ปบริบรู ณเ ทากนั สวนวิธีการเลือกต้ังเปนการเลือกต้ังทางออม คือ ใหราษฎรเลือก
ผแู ทนตาํ บล และผูแ ทนตําบล กเ็ ลือกสมาชกิ สภาผูแ ทนราษฎร อีกทอดหนึ่ง
6) ศาล มอี าํ นาจพจิ ารณา พิพากษาคดี ตามกฎหมาย แตไมม ีหลกั ประกันความอสิ ระ
ของผูพพิ ากษา

105

2. หลักการและเจตนารมณข องรฐั ธรรมนญู ฉบับท่ี 18 คอื รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2550 สรุปสาระสําคญั ได ดงั นี้

1) คมุ ครอง สงเสรมิ ขยาย สิทธิ และเสรภี าพ ของประชาชนอยางเตม็ ที่
2) ลดการผูกขาดอํานาจรฐั และเพ่มิ อํานาจประชาชน
3) การเมอื ง มคี วามโปรง ใส มคี ุณธรรม และจริยธรรม
4) ทาํ ใหองคก รตรวจสอบ มีความอิสระเขม แขง็ และทาํ งานอยางมีประสิทธภิ าพ

106

เรือ่ งท่ี 2 โครงสรา งและสาระสําคญั
ของรัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย

โครงสรางและสาระสําคัญของรัฐธรรมนูญทั้ง 18 ฉบับ มีวิวัฒนาการมาเปนลําดับจาก

การศึกษาพบวา มีโครงสรา งและสาระสําคัญท่บี ัญญตั ไิ ว ดงั น้ี

1) ประมุขแหง รฐั สวนนีจ้ ะระบถุ งึ องคพระมหากษัตริย และพระราชอํานาจ ของพระองค การ

แตง ตง้ั ผูส ําเรจ็ ราชการ และการสืบราชสนั ตตวิ งศ

2) ระบอบการปกครอง สว นนจ้ี ะระบุรปู แบบของรฐั และลักษณะการปกครองไว กลาวคือ

ประเทศไทยเปนรัฐเด่ียว และมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปน

ประมขุ

3) สทิ ธิ เสรีภาพ ความเสมอภาค และหนา ที่ สวนนร้ี ฐั ธรรมนญู ระบุไว โดยในสว นของสิทธิ

เชน สิทธใิ นการศึกษา สทิ ธใิ นการรักษาพยาบาล เปนตน ในสว นของความเสมอภาค เชน การไมเ ลอื ก

ปฏบิ ตั อิ นั เน่ืองมาจากเชื้อชาติ สีผวิ รายได และสภาพรางกาย เปน ตน ในสวนของหนา ที่ เชน ประชาชน

มีหนา ที่ตอ งไปเลือกตง้ั มีหนา ท่ตี องเสียภาษี และมหี นาท่ตี อ งรกั ษาชาติ ศาสนา พระมหากษัตรยิ  เปนตน

4) แนวนโยบายพ้ืนฐานแหงรัฐ สวนน้ีจะระบุ แนวนโยบาย ท่ีจะทําใหประเทศมีความม่ันคง

มีความเจริญเติบโต มีสันติสุข และประชาชน มีมาตรฐานการครองชีพ และมีคุณภาพชีวิตท่ีดี เชน

การรกั ษาธรรมชาติ การสรา งความเขมแขง็ ของชุมชน การกระจายรายไดท ่เี ปนธรรม เปนตน

5) อํานาจอธิปไตย สวนนี้จะกําหนด สถาบันที่ใชอํานาจอธิปไตย ไดแก ฝายบริหาร ฝายนิติ-

บญั ญัติ และฝายตลุ าการ รวมถึงความสมั พนั ธระหวา งสถาบันทัง้ สามสถาบนั

6) การตรวจสอบการใชอ ํานาจรฐั สว นนีจ้ ะระบุ กลไกที่ใชสาํ หรับตรวจสอบการทํางานของ

รัฐ เพอ่ื ใหเ กดิ ความโปรง ใส และความบริสุทธยิ์ ตุ ธิ รรม เชน ศาลรฐั ธรรมนญู คณะกรรมการปอ งกันและ

ปราบปรามการทจุ รติ แหง ชาติ คณะกรรมการการเลือกต้งั เปนตน

รฐั ธรรมนญู แตล ะฉบบั จะกําหนดโครงสรา ง และสาระสําคัญแตกตางกันไป การจะตัดหรือ

เพิ่มเรือ่ งใดเขา ไปในรฐั ธรรมนูญ เปนเร่อื งของความจําเปนในขณะน้นั ๆ ซงึ่ ผเู รยี นไมตองยึดถือตายตวั

เพราะสิง่ เหลาน้ี เปน ความเหมาะสมของสถานการณในแตละยคุ สมัย โดยจะตองพิจารณาบริบทของ

สภาพสงั คมโดยรวมของทง้ั ประเทศ และสถานการณของโลกประกอบดว ย

รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 แบงโครงสรางออกเปน 15 หมวด

ดังนี้

หมวด 1 บททั่วไป

หมวด 2 พระมหากษัตริย

107

หมวด 3 สิทธิและเสรีภาพของชนชาวไทย
หมวด 4 หนา ที่ของชนชาวไทย
หมวด 5 แนวนโยบายพื้นฐานแหง รฐั
หมวด 6 รัฐสภา
หมวด 7 การมสี วนรวมทางการเมอื งโดยตรงของประชาชน
หมวด 8 การเงินการคลังและงบประมาณ
หมวด 9 คณะรัฐมนตรี
หมวด 10 ศาล
หมวด 11 องคกรตามรัฐธรรมนูญ
หมวด 12 การตรวจสอบการใชอ ํานาจรัฐ
หมวด 13 จริยธรรมของผูดาํ รงตําแหนง ทางการเมอื ง
และเจาหนา ที่ของรัฐ
หมวด 14 การปกครองสวนทองถ่นิ
หมวด 15 การแกไขเพม่ิ เตมิ รฐั ธรรมนญู
บทเฉพาะกาล

เพ่อื ใหมีความรูความเขาใจเพ่มิ มากขึน้ ผูเ รียนสามารถศกึ ษารายละเอียดของรัฐธรรมนญู แหง
ราชอาณาจักรไทยพุทธศกั ราช 2550 เพิ่มเตมิ ได

108

เร่อื งท่ี 3 จุดเดนของรฐั ธรรมนญู ท่ีเก่ียวกับ
สิทธเิ สรภี าพและหนา ทขี่ องประชาชน

สทิ ธิและเสรภี าพ เปน รากฐานสาํ คญั ในการปกครองตามระบอบประชาธิปไตย การที่จะรูวา

การปกครองของประเทศใดมีความเปนประชาธิปไตยไดมากนอยเพียงใด ตองดูที่สิทธิเสรีภาพของ
ประชาชนในประเทศน้ัน ๆ เปน สําคญั ถา ประชาชนมีสิทธิเสรีภาพมาก ความเปนประชาธิปไตยของ
ประเทศนั้นก็มีมาก หากสิทธิเสรีภาพของประชาชนถูกจํากัด หรือถูกลิดรอน โดยผูมีอํานาจในการ

ปกครอง ประชาธิปไตยก็จะมีไมได ดวยเหตุนี้กฎหมายรัฐธรรมนูญของไทยทุกฉบับ จึงไดบัญญัติ

คุมครอง สิทธิ เสรีภาพ ของประชาชนไว และมีการบัญญัติเพิ่มและชัดเจนขึ้นเรื่อย ๆ จนถึง
รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2550 ซ่ึงเปนรัฐธรรมนูญท่ียังคงมีผลบังคับใชใน
ปจจบุ ัน ไดบ ญั ญตั ไิ วเร่ือง สิทธิ และเสรภี าพ ของประชาชน ไวอ ยางชดั เจน และเปน หมวดหมูปรากฏอยู

ในหมวดที่ 3 ดังน้ี
สว นที่ 1 บททวั่ ไป

สวนท่ี 2 ความเสมอภาค
สวนท่ี 3 สทิ ธแิ ละเสรีภาพสว นบคุ คล

สวนท่ี 4 สิทธใิ นกระบวนการยตุ ธิ รรม
สวนที่ 5 สทิ ธิในทรพั ยส นิ

สว นท่ี 6 สิทธิและเสรภี าพในการประกอบอาชีพ
สว นท่ี 7 เสรภี าพในการแสดงความคดิ เหน็ ของบคุ คลและสื่อมวลชน

สวนที่ 8 สทิ ธแิ ละเสรภี าพในการศึกษา
สวนท่ี 9 สทิ ธใิ นการไดร บั บรกิ ารสาธารณสขุ และสวัสดิการจากรฐั

สวนท่ี 10 สิทธิในขอ มูลขาวสารและการรอ งเรยี น
สวนที่ 11 เสรีภาพในการชุมนุมและสมาคม

สวนท่ี 12 สทิ ธชิ ุมชน
สว นที่ 13 สิทธพิ ทิ กั ษร ฐั ธรรมนญู

ผูเรียนสามารถศึกษารายละเอียดของ สิทธิ และเสรีภาพ ไดในเอกสารรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจกั รไทย พุทธศักราช 2550 หมวด 3

109

นอกจากจะบัญญตั ิ สทิ ธิ และเสรีภาพของประชาชนไวแ ลว รฐั ธรรมนูญกย็ งั ไดบัญญัติหนาท่ี
ของประชาชนไว เชนกัน ดังตัวอยาง หนาท่ีของประชาชนชาวไทยในหมวด 4 ของรัฐธรรมนูญแหง
ราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2550 ซึ่งบญั ญตั ิไว ดังนี้

1. บุคคล มหี นา ทีพ่ ทิ ักษ รักษาไวซ ึง่ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ  และการปกครองระบอบ
ประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข ตามรัฐธรรมนูญนี้ (มาตรา 70)

2. บุคคล มีหนาท่ีปองกันประเทศ รักษาผลประโยชนของชาติ และปฏิบัติตามกฎหมาย
(มาตรา 71)

3. บคุ คล มหี นา ทไ่ี ปใชสิทธเิ ลือกต้ัง บุคคลซึ่งไปใชสิทธิหรือไมไปใชสิทธิ โดยไมแจงเหตุอัน
สมควรท่ีทาํ ใหไมอาจไปใชสิทธไิ ด ยอมไดรับสิทธิ หรือเสียสิทธิตามที่กฎหมายบัญญัติ การแจงเหตุที่
ทําใหไมอาจไปเลือกตั้ง และการอํานวยความสะดวกในการไปเลือกต้ัง ใหเปนไปตามที่กฎหมาย
บัญญตั ิ (มาตรา 72)

4. บคุ คล มีหนา ทร่ี บั ราชการทหาร ชว ยเหลอื ในการปอ งกัน และบรรเทาภัยพิบัติสาธารณะ
เสยี ภาษีอากร ชว ยเหลือราชการ รับการศกึ ษา อบรม พิทักษ ปกปอ ง และสบื สานศิลปวฒั นธรรมของ
ชาติและภูมิปญญาทองถิ่น และอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ท้ังน้ีตามที่กฎหมาย
บญั ญตั ิ (มาตรา 73)

5. บุคคล ผเู ปน ขาราชการพนักงาน ลูกจาง ของหนวยราชการ หนวยงานของรัฐ รัฐวิสาหกิจ
หรือเจาหนาท่ีอ่ืนของรัฐ มีหนาท่ีดําเนินการใหเปนไปตามกฎหมาย เพ่ือรักษาประโยชนสวนรวม
อํานวยความสะดวก และใหบริการแกประชาชน ตามหลักธรรมาภิบาลของการบริหารกิจการ
บานเมอื งที่ดี ในการปฏิบัตหิ นาที่ และในการปฏบิ ตั กิ ารอน่ื ท่เี กี่ยวของกบั ประชาชน บุคคล ตามวรรคหน่ึง
ตอ งวางตนเปน กลางทางการเมอื ง (มาตรา 74)

110

กจิ กรรมท่ี 10

1. เมอ่ื ผเู รียนไดศ กึ ษาความเปน มาของรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย แลว
ใหผ ูเรยี นลําดับววิ ฒั นาการของรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทยตามระยะเวลา

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. จากพระราชหัตถเลขาที่ทรงสละราชสมบัติของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยูหัว
ไดท รงคาดหวงั วาประเทศไทย ควรจะมรี ูปแบบการปกครองเปนอยางไร และปจจุบัน
ประเทศไทยมีรูปแบบการปกครองตามท่ีพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว
ทรงคาดหวังไวแลวหรือไม ถา มี มีในเร่อื งใดบา ง

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………….............................................................................

3. ใหผูเรียนวิเคราะหวิถีชีวิตของผูเรียนวามีเร่ืองใดบางในชีวิตของผูเรียนที่มีความ
เกย่ี วของกบั บทบัญญตั ใิ นรฐั ธรรมนูญฉบบั ท่ใี ชอยปู จจบุ ัน และความเก่ียวของนั้นเปน
สิง่ ทผี่ ูเ รยี นมีความพึงพอใจแลว หรือไม ตอ งการใหมีการเปล่ยี นแปลง อยา งไร

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

111

4. หากผเู รียนจะนาํ หลกั การสาํ คญั ของระบอบประชาธิปไตยมาใชในครอบครัว ผูเรยี นจะ
นําหลักการนั้นมาใช และมวี ิธีปฏบิ ัตอิ ยางไรกับสมาชกิ ในครอบครวั จงึ จะไดชื่อวาเปน
ครอบครวั ประชาธิปไตยทมี่ องเหน็ และสมั ผัสไดอยางเปน รปู ธรรม

………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………

เร่อื งท่ี 4 หลักการสาํ คัญของประชาธิปไตยและคณุ ธรรม
จรยิ ธรรม คานิยม ในการอยรู ว มกันอยา ง สันติ
สามัคคี ปรองดอง

ความหมายและความสาํ คญั ของประชาธิปไตย
ประชาธปิ ไตย เปน รูปไดท ง้ั แบบการปกครอง

และวถิ กี ารดาํ เนนิ ชีวิต ซ่งึ ยึดหลกั ของความเสมอภาค
เสรีภาพและศกั ดศ์ิ รีแหง ความเปน มนษุ ย การปกครอง
ระบอบประชาธปิ ไตยถือวาทกุ คนมสี ิทธิเสรีภาพ
เทา เทียมกันและอํานาจอธิปไตยตองมาจากปวงชน

ระบอบประชาธปิ ไตย หมายถึง ระบอบการปกครองท่ีอํานาจอธิปไตยเปนของปวงชน ประชาชน
มสี ทิ ธิ เสรีภาพ โดยอาศยั หลักการของการแบงแยกอํานาจ และหลักการที่วาดวยความถูกตองแหง
กฎหมาย ผปู กครองประเทศทม่ี าจากการเลือกตงั้ ของประชาชน เปนเพียงตัวแทนท่ีไดรับมอบอํานาจ
ใหใ ชอ ํานาจอธิปไตยแทนประชาชน

112

หลกั การสาํ คญั ของระบอบประชาธปิ ไตยที่สาํ คญั
1. หลกั อาํ นาจอธิปไตย เปนของปวงชน ประชาชนแสดงออกซึ่งการเปนเจาของ โดยใชอ ํานาจที่
มตี ามกระบวนการเลือกต้ังอยางอิสระและทั่วถึง ในการใหไดมาซึ่งตัวผูปกครอง และผูแทนของตน
รวมท้งั ประชาชนมอี าํ นาจในการคดั คาน และถอดถอนผปู กครอง และผูแทนท่ีประชาชนเห็นวา มิได
บรหิ ารประเทศ ในทางทเี่ ปนประโยชนต อ สงั คมสวนรวม เชน มีพฤติกรรมร่าํ รวยผดิ ปกติ
อํานาจอธปิ ไตย หมายถึง อํานาจสูงสุดในการปกครองรัฐหรือประเทศ ดังน้ัน ส่ิงอื่นใดจะมี
อํานาจยิ่งกวา หรือขัดตออํานาจอธิปไตยไมได อํานาจอธิปไตยยอมมีความแตกตางกันไปในแตละ
ระบอบการปกครอง เชน ในระบอบประชาธิปไตย อํานาจอธิปไตยเปนของประชาชน กลาวคือ
ประชาชน คือ ผูมีอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราช อํานาจ
อธิปไตย เปน ของพระมหากษัตรยิ  คือ กษัตริย เปนผูมีอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ เปนตน
อน่ึง อาํ นาจอธิปไตยน้ี นบั เปนองคประกอบสําคญั ที่สดุ ของความเปนรัฐ เพราะการท่ีจะเปนรัฐไดน้ัน
นอกจากจะตองประกอบดวยอาณาเขต ประชากร และรัฐบาลแลว ยอมตองมีอํานาจอธิปไตยดวย
กลาวคือ ประเทศนั้นตองเปนประเทศท่ีสามารถมีอํานาจสูงสุด (อํานาจอธิปไตย) ในการปกครอง
ตนเอง จงึ จะสามารถ เรยี กวา “รฐั ” ได
ในระบอบประชาธปิ ไตย อาํ นาจอธปิ ไตย เปนอาํ นาจสงู สุดในการปกครองประเทศ แบง
ออกเปน 3 สวน ดงั น้ี

1) อํานาจนิติบญั ญตั ิ เปนอํานาจในการออกกฎหมายและควบคุมการทํางานของ
รฐั บาล เพ่อื ประโยชนของประชาชนและประเทศชาติ ประชาชนชาวไทยใชอํานาจนี้โดยการเลือกตั้ง
สมาชิกสภาผูแ ทนราษฎรไปทาํ หนา ทแ่ี ทนในรฐั สภา

2) อํานาจบรหิ าร เปน อาํ นาจการบริหารราชการแผนดินและการปกครอง ซึ่งมี
คณะรฐั มนตรหี รือรัฐบาลเปน ผูใชอาํ นาจ และรับผดิ ชอบในการบริหารราชการแผนดินใหเปนไปตาม
นโยบายทแ่ี ถลงตอ รัฐสภา

113

3) อาํ นาจตุลาการ เปนอาํ นาจในการวินิจฉยั ตัดสินคดีความตามกฎหมาย โดยมี
ศาลเปน ผใู ชอ าํ นาจ

2 หลักสทิ ธเิ สรภี าพ ประชาชนทุกคน มีความสามารถในการกระทํา หรืองดเวนการกระทํา
อยางใดอยางหนึ่งตามท่ีบุคคลตองการ ตราบเทาท่ีการกระทําของเขาน้ัน ไมไปละเมิดลิดรอนสิทธิ
เสรีภาพของบุคคลอน่ื หรอื ละเมิดตอความสงบเรียบรอยของสังคม และความมั่นคงของประเทศชาติ

3. หลักความเสมอภาค การเปดโอกาสใหประชาชนทุกคน สามารถเขาถึงทรัพยากรและ
คุณคา ตาง ๆ ของสังคมที่มอี ยูจาํ กัดอยางเทาเทยี มกนั โดยไมถูกกดี กัน ดวยสาเหตุแหงความแตกตาง
ทางชน้ั วรรณะทางสังคม ชาตพิ นั ธุ วัฒนธรรม ความเปน อยู ฐานะทางเศรษฐกิจ หรอื ดว ยสาเหตอุ นื่

4. หลักนิติรัฐและหลักนิติธรรม เปนหลักการของรัฐท่ีมีการปกครองโดยกฎหมาย หรือ
หลักนิติธรรม การใชหลักกฎหมายเปนกฎเกณฑการอยูรวมกัน เพื่อความสงบสุขของสังคม การให
ความคุมครองสิทธิข้ันพื้นฐานของประชาชน ท้ังในเรื่องสิทธิเสรีภาพในทรัพยสิน การแสดงออก
การดํารงชพี ฯลฯ อยางเสมอหนากัน ผูปกครองไมสามารถใชอํานาจใด ๆ ลิดรอนเพิกถอนสิทธิ เสรีภาพ
ของประชาชนได และไมสามารถใชอ ภสิ ิทธอิ ยเู หนือกฎหมาย หรอื เหนอื กวาประชาชนคนอื่น ๆ ได

5. หลกั การเสียงขา งมาก ควบคไู ปกบั การเคารพในสทิ ธิของเสียงขางนอย การตัดสินใจใด ๆ
ที่สงผลกระทบตอประชาชนหมูมาก ไมวาจะเปนการเลือกตั้งผูแทนของประชาชน เขาสูระบบ
การเมอื ง การตัดสนิ ใจของฝายนติ บิ ัญญัติ ฝายบรหิ าร หรอื ฝายตลุ าการ ยอ มตอ งถอื เอาเสียงขางมาก
ทมี่ ีตอ เรือ่ งนัน้ ๆ เปนเกณฑใ นการตัดสนิ ทางเลอื ก โดยถือวา เสยี งขา งมาก เปนตวั แทนทีส่ ะทอนความ
ตองการ และขอเรียกรองของประชาชนหมูม าก หลักการนี้ ตอ งควบคไู ปกับการเคารพ และคุมครอง
สิทธิเสยี งขา งนอยดว ย ทง้ั นี้ก็ เพ่อื เปนหลักประกันวา ฝายเสียงขางมากจะไมใชวิธีการ พวกมากลากไป
ตามผลประโยชน ความเห็นหรือกระแสความนิยมของพวกตนอยางสุดโตง แตตองดําเนินการ เพ่ือ
ประโยชนความเหน็ ของประชาชนท้งั หมด เพื่อสรา งสงั คมท่ปี ระชาชนเสียงขางนอย รวมทั้งชนกลุมนอย
ผูดอยโอกาสตาง ๆ สามารถอยูรวมกันไดอยางสันติสขุ โดยไมมีการเอาเปรียบกันและสรางความ
ขดั แยง ในสังคม

6. หลักเหตุผล เปน หลักการใชเหตุผลท่ีถกู ตอ ง ในการตดั สินหรือยตุ ิปญหาในสังคม ในการอยู
รว มกนั อยางสนั ติ สามัคคี ปรองดอง ผคู นตอ งรจู ักยอมรบั ฟงความเหน็ ตาง และรับฟงเหตุผลของผอู นื่
ไมด ้อื ดึงในความคดิ เห็นของตนเอง จนคนอื่นมองเราเปนคนมีมิจฉาทิฐิ

7. หลักประนปี ระนอม เปนการลดความขัดแยง โดยการผอนหนักผอนเบาใหกัน รวมมือกัน
เพื่อเห็นแกประโยชนของสวนรวมเปนสําคัญ เปนทางสายกลาง ซ่ึงทั้งสองฝายจะตองไดและเสียใน
บางอยาง ไมไดครบตามท่ตี นปรารถนา จัดเปนวิธกี ารท่ที ําใหท กุ ฝา ย สามารถอยูรวมกันตอไปไดอยางสันติ
วิธีการในการประนีประนอม อาจใชเทคนิคการเจรจาตอรอง การไกลเกล่ีย โดยผูบังคับบัญชา หรือ
บุคคลทส่ี าม เปนตน

114

8. หลกั การยอมรบั ความเห็นตา ง หลักการน้ี เพ่ือเปนการอยูรวมกันดวยความสันติ สามัคคี
ปรองดอง ไมวาเสียงขางมากหรือเสียงขางนอย ตองทําใจยอมรับความเห็นตาง อันเปนการหลอมรวม
หลกั ความเสมอภาค หลกั เสรีภาพ และหลักประนีประนอม โดยการเคารพและคมุ ครองสทิ ธิของผูอ ื่นดว ย
ท้ังน้กี ็เพื่อ เปนหลักประกนั วา ไมว า ฝา ยเสียงขางมากหรือฝา ยเสยี งขา งนอ ย เปนจะสามารถอยูรวมกนั
ดวยความสันตสิ ามคั คี ปรองดอง ทุกฝายตอ งยอมรับความเห็นตาง รวมท้ังฝายเสียงขางมากเองก็จะ
ไมใ ชว ิธกี าร พวกมากลากไป ตามผลประโยชนห รอื ความเห็น หรอื กระแสความนยิ มของพวกตนอยาง
สดุ โตง ดงั ไดก ลา วไวแลวขา งตน แตตองดําเนินการเพื่อประโยชนของประชาชนท้ังหมดหรือทุกฝาย
เพ่ือสรางสังคมท่ีประชาชนเสียงขางนอย หรือประชาชนที่มีความเห็นตางจากฝายตน สามารถอยู
รว มกันไดอ ยา งสนั ติ สามัคคี ปรองดอง โดยไมมกี ารเอาเปรยี บกัน และสรา งความขัดแยง ในสังคมมาก
เกนิ ไป

กลาวโดยสรปุ วิถีทางประชาธิปไตยอันมี
หลกั การทส่ี ําคญั เชน หลกั การอํานาจอธิปไตย
หลักสิทธเิ สรภี าพ หลกั ความเสมอภาค หลกั นติ ริ ฐั
และหลกั นติ ิธรรม หลักการเสียงขา งมาก หลักเหตผุ ล
หลกั ประนีประนอม หลักการยอมรับความเหน็ ตา ง
ผูเรียนจะตองศกึ ษา เพอื่ ใหมคี วามรู ความเขา ใจ
และนํามาประยกุ ตใ ชใ นชีวติ ประจาํ วนั เพ่ือการอยู
รวมกันอยางสนั ติ

คณุ ธรรม จรยิ ธรรม และคา นิยมในการเสรมิ สรา งสันติ สามัคคี ปรองดองในสงั คมไทย

ความหมาย การเสริมสรา งความปรองดองในสงั คมไทย
การเสรมิ สรางความปรองดองในสังคมไทย หมายถงึ “การเพิ่มพูนใหด ีขนึ้ หรือม่ันคงยง่ิ ข้ึนดวย
ความพรอ มเพรียงกัน หรือ การเพ่มิ พนู ใหด ีข้นึ ดวยการออมชอม ประนีประนอม ยอมกันไมแกงแยงกัน
ตกลงดวยความไกลเ กลี่ย และตกลงกันดวยความมีไมตรีจิตของประชาชนคนไทย”
คนไทยสวนใหญ ลวนมีความรักใครและสามัคคีกันอยูแลวในทุกถิ่น ดวยความมีจารีต
วัฒนธรรม ประเพณี กับความมีศีลธรรมในสายเลือด และในจิตใจสืบทอดตอกันมา การขัดแยงทาง
ความคดิ ในกลุมคน ยอมเกดิ มีไดบางเปนเรื่องธรรมดา แตถาหากการขัดแยงทางความคิด ไดรับการ
ไกลเ กล่ยี ไดร บั ความรู ไดร บั ขาวสาร หรือไดร บั การอธิบายจนเกิดความรู ความเขาใจที่ถูกตอง การขัดแยง
ทางความคิดเหลา น้นั ก็จะหมดไปได ไมก อ ใหเ กิดความแตกแยกสามัคคี ไมก อใหเกดิ ความรุนแรงใดใด
ทั้งทางวาจาและทางกาย เพราะคนไทย เปนชนชาติทร่ี ักสงบ รักพวกพอ ง และรักแผน ดนิ ถนิ่ เกดิ

115

ดังนั้น ประชาชนควรมีความรู ความเขาใจ ในระบอบการปกครอง รวมถึงระบบ ระเบียบ
วิธีการทํางาน หรือกลวิธีของพรรคการเมือง และควรไดรับความรู มีความเขาใจ เกี่ยวกับกลวิธีใน
การทจุ รติ คอรรัปชัน่ ประพฤตมิ ิชอบ การรับเงนิ สมนาคณุ หรือกฎหมายท่ีเกย่ี วของกับพรรคการเมอื ง
และนักการเมืองทุกรูปแบบ รวมถึงความรู เก่ียวกับกฎหมายที่สําคัญในชีวิตประจําวัน และอ่ืน ๆ
เพ่อื ใหป ระชาชนเกิดการเคารพในกฎหมาย ประพฤติปฏิบัติตามกฎเกณฑ กติกา หรือตามกฎหมาย
ประชาชนทุกหมูเหลา ทุกสาขาอาชีพ ควรไดรับการพัฒนาทางดานจิตใจใหมีคุณธรรมทางศาสนา
ใหเกิดมีความรู มีความเขาใจในหลักการหรือหลักคําสอนทางศาสนา อันจะเปนบรรทัดฐานหรือ
เปนแนวทางในการประพฤติปฏิบัติตามหนาท่ี แหงความเปนประชาชนชาวไทย เพื่อใหเกิดความมี
ระเบยี บ มีวินัย ท้งั ความคิด ทง้ั จติ ใจ ในทุกดาน อันจักทําใหก ารขัดแยงทางความคิดในทุกชุมชน ทุกสังคม
ทกุ หนวยงาน ทุกกลมุ บคุ คล ลดนอยลงหรอื ไมมี การขดั แยงทางความคดิ ท่รี ุนแรงเกิดขน้ึ น้นั ยอ มแสดงให
เห็นวา คนไทย ไดเสริมสรางความสามัคคี คือ ไดเพ่ิมพูนใหดีข้ึน หรือม่ันคงย่ิงข้ึน ดวยความพรอม-
เพยี งกัน ออมชอม ประนปี ระนอม ยอมกนั ไมแ กง แยงกนั ตามจารตี วัฒนธรรม ประเพณีตามหลักกฎหมาย
ตามหลักศีลธรรมในศาสนา ซ่ึง “การเสริมสรางความสามัคคีของคนไทย” จะสําเร็จได ก็ดวยคนไทย
รวมมอื รว มใจกนั ประพฤตปิ ฏิบตั ิ เพื่อประเทศไทย และเพ่อื คนไทย

หลักการเสริมสรา งความปรองดองในสังคมไทย

116

การเสริมสรางความปรองดอง เปนกระบวนการที่ชวยปองกัน หรือลดปญหาความขัดแยง
สรางสันติ ใหคนในสังคมอยูรวมกันอยางสามัคคี บนพ้ืนฐานของหลักการทางประชาธิปไตย และ
คณุ ธรรมในการอยูรว มกนั ในสงั คมอยา งมีความสขุ

คุณธรรมพน้ื ฐานในการอยรู ว มกันอยางสันติ สามัคคี ปรองดองตามหลกั การทางประชาธิปไตย
พระพรหมคณุ าภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต) (2551 : 51, 57) ไดใหค วามหมายของคําวา “คุณธรรม”

ไวอยางชดั เจนวา หมายถงึ ธรรมที่เปนคุณ ความดีงาม สภาพที่เกอ้ื กลู กัน สว นคาํ วา “จรยิ ธรรม” หมายถึง
หลกั ความประพฤติ หลกั ในการดาํ เนินชีวติ หรือความประพฤติอันประเสริฐ หรือการดําเนินชีวิตอัน
ประเสรฐิ

คณุ ธรรม จรยิ ธรรม เปน เร่อื งของระบบคดิ ทยี่ อมรับความเปนจริงของชีวติ การสรา งคุณธรรม
จรยิ ธรรม ใหเ กิดขึ้นได ตองอาศัยการปลูกฝงระบบคิดดังกลาวใหเขาไปอยูในทุกชวงชีวิตของมนุษย
และตอ งไมเ ปน หนา ทข่ี องหนวยงานใดหนว ยงานหนง่ึ อยางสถาบนั การศึกษา หากแตค วรเปน ทุกภาคสว น
ของสังคม ตอ งเขา มามีสวนรวมในการปลูกฝง คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ใหเ กดิ มีขน้ึ ใหได

จะเห็นไดวาเร่อื งของ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม เปนการพัฒนาความเปนมนุษยท่ีสมบูรณ ไมเพียง
เฉพาะ เพื่อการอยูร วมกนั อยางสันติ สามัคคี ปรองดอง เทานน้ั ยังเปน พ้นื ฐานของการอยูรว มกันอยาง
สงบสุข ไมแ ตกแยก การอยูรว มกันในฐานะสมาชิกในสังคมเดียวกัน จะนํามาซ่ึงการอยูรวมกันอยาง
สนั ติสุขได

คุณธรรมทนี่ าํ ไปสูการอยรู ว มกนั อยางสนั ติ สามคั คี ปรองดอง ตามหลกั การทางประชาธปิ ไตย
(ดร.สาโรช บวั ศร)ี มดี ังน้ี

1. คารวธรรม คอื การเคารพซึง่ กันและกนั
2. สามคั คีธรรม คอื การรวมมือชว ยเหลอื ซ่งึ กนั และกนั
3. ปญญาธรรม คอื การใชส ตปิ ญ ญาในการดาํ เนนิ ชวี ติ

1. คารวธรรม คือ การเคารพซ่งึ กนั และกนั มีพฤติกรรมทแ่ี สดงออก ดงั น้ี
1.1 เคารพในสถาบนั พระมหากษัตริย ไดแก การแสดงความเคารพเทดิ ทูนสถาบันพระมหากษัตริย

ในทุกโอกาส การรวมกิจกรรมตาง ๆ ท่ีจัด เพ่ือแสดงความจงรักภักดีตอสถาบันพระมหากษัตริย
ในโอกาสวันสาํ คัญตาง ๆ การไปรับเสดจ็ เมือ่ พระมหากษตั ริยหรือพระบรมวงศานุวงศเ สดจ็ ไปในถิ่นทีอ่ ยู
หรือบรเิ วณใกลเคียง การปฏิบัติตอสัญลกั ษณท ีแ่ สดงถึงสถาบนั พระมหากษัตริย เชน ธงชาติ พระบรม-
ฉายาลกั ษณ เพลงสรรเสรญิ พระบารมี ฯลฯ ดวยความเคารพ เม่ือไดยิน หรอื เหน็ บคุ คลใดแสดงกิริยา
วาจา หรือมีการกระทําอันไมสมควรตอสถาบันพระมหากษัตริย ตองกลาวตักเตือน และหามไมให
ปฏิบตั เิ ชน นน้ั อีก

117

1.2 เคารพบุคคลท่ีเกยี่ วของ โดยเฉพาะบิดามารดา ซ่ึงเปน ผูใหกําเนิด เคารพญาติผูใหญ
เชน ปู ยา ตา ยาย และผสู งู อายุ เคารพครูอาจารย และเพือ่ น ๆ ทง้ั ทางกายและทางวาจา

1.2.1 ทางกาย ไดแก การทกั ทาย การใหเกียรติผูอ่ืน การแสดงความเคารพแกบคุ คล
ซ่งึ อาวุโสกวา การใหก ารตอ นรบั แกบ ุคคล การแสดงความเออ้ื เฟอ ซึ่งกนั และกนั เปนตน

1.2.2 ทางวาจา ไดแก การพูดใหเหมาะสมกับกาลเทศะ การใชค ําพดู เหมาะสมตามฐานะ
ของบุคคล การพดู จาสุภาพ ไมก าวราว สอเสียด การไมพ ดู ในสงิ่ ทจ่ี ะทาํ ใหผอู ื่นเกดิ ความเดอื ดรอน ไมนาํ
ความลบั ของบคุ คลอนื่ ไปเปดเผย ไมพูดนนิ ทา หรอื โกหก หลอกลวง เปน ตน

1.3 เคารพสิทธิของผูอ่ืน ไดแก การไมลวงละเมิดสิทธิของผูอ่ืน ท้ังทางกาย หรือวาจา การ
รูจักเคารพในสิทธิของคนที่มากอ นหลัง การเคารพในความเปนเจาของ สิ่งของเคร่ืองใช การรูจักขอ
อนุญาต เมื่อลวงล้ําเขาไปในที่อยูอาศัยของบุคคลอื่น การไมทํารายผูอ่ืนโดยเจตนา การไมทําใหผูอื่น
เสอื่ มเสยี ชอื่ เสยี ง เปนตน

1.4 เคารพในความคิดเห็นของผูอ ืน่ ไดแก การยอมรับฟงความคิดเหน็ ของผูอื่น เม่ือมีผูพูด
เสนอความคิดเห็น ควรฟงดวยความตั้งใจและใครครวญดวยวิจารณญาณ หากเห็นวาเปนการเสนอ
แนวความคิดที่ดีมีประโยชนมากกวาความคิดเห็นของตนเอง ก็ควรยอมรับและปฏิบัติตาม ไมควร
ยดึ ถอื ความคิดเห็นของตนวา ถูกเสมอไป

1.5 เคารพในกฎระเบียบของสังคม ไดแก การยึดม่ันในกฎระเบียบของสังคม เชนวัฒนธรรม
ประเพณี กฎเกณฑข องสงั คม และกฎหมายของประเทศ

1.6 มเี สรภี าพ และใชเสรภี าพในขอบเขตของกฎหมายและขนบธรรมเนยี มประเพณี
2. สามคั คธี รรม คือ การรวมมอื ชวยเหลือซง่ึ กนั และกัน มีความเอื้อเฟอเผ่ือแผตอกัน เพื่อให
เกดิ ประโยชนตอสวนรวม มีพฤติกรรมทแี่ สดงออกดังน้ี

2.1 การรูจ กั ประสานประโยชน คาํ นึงถึงประโยชนของชาติเปนที่ต้ัง ไดแก ทํางานรวมกัน
อยา งสนั ติวิธี รูจักประนปี ระนอม เสยี สละความสขุ สวนตน หรือหมูคณะ

2.2 รว มมอื กันในการทาํ งาน หรอื ทํากจิ กรรมอยางหน่งึ อยา งใดรว มกนั จะมีการวางแผนและ
ทํางานรวมกัน ดําเนินงานตามข้ันตอน ชวยเหลือกันอยางต้ังใจ จริงจัง ไมหลีกเล่ียง หรือเอาเปรียบ
ผอู น่ื

2.3 รับผิดชอบตอ หนา ทที่ ่ไี ดร ับมอบหมายจากสวนรวม และหนาทตี่ อ สงั คม
2.4 ความเปน นํ้าหนึ่งใจเดยี วกันของคนในกลุม ในหนวยงาน และสงั คม
3. ปญ ญาธรรม คอื การใชส ตปิ ญญาในการดําเนินชีวติ มีพฤตกิ รรมท่ีแสดงออก ดังนี้
3.1 การไมถือตนเปนใหญ ไดแก การรูจักรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น การรูจักเปนผูนํา
และผูตามท่ีดี

118

3.2 เนน การใชปญญา ใชเหตุผล และความถูกตอง ในการตัดสินปญหาทั้งปวง ไมใชเสียง
ขางมาก ในการตัดสินปญหาเสมอไป เพราะเสียงขางมากบอกเฉพาะความตองการ ความคิดเห็น
ความพงึ พอใจ แตไ มอ าจบอกความจรงิ ความถกู ตอ งได

3.3 มคี วามกลาหาญทางจรยิ ธรรม กลา ที่จะยนื หยดั ในสง่ิ ทถี่ กู ตอ ง
3.4 แสวงหาความรู ขา วสารขอมูลอยางมีวจิ ารญาณ เพือ่ เปนขอมูลในการตดั สินใจ

การปฏิบัตติ ามคณุ ธรรมขางตน เมื่อไดประพฤติปฏิบัติ ความสามัคคียอมจะเกิดขึ้น เมื่อเกิด
ความสามัคคีข้ึนแลว การงานทุกอยางแมจะยากสักเพียงใดก็กลายเปนงาย ชีวิตมีแตความราบรื่น
แมจะเกิดอุปสรรคก็สามารถขจัดใหหมดสิ้นได ดังคํากลาวท่ีวา “สามัคคีคือพลัง” เพียงแตทุกคน
ดาํ รงชีวติ บนพืน้ ฐานแหงคณุ ธรรม ใหทุกคนมีความรัก และชว ยเหลอื ซึง่ กันและกนั มีความสามัคคแี ละ
เสยี สละเพ่ือสว นรวม การใชห ลักธรรมในการสง เสรมิ ความสามคั คีเปนแนวทางในระยะยาว และเปน
การปองกันความแตกสามคั คี ขณะทีก่ ารสรา งความสามคั คใี นระยะส้นั เปนการทาํ กจิ กรรมตาง ๆรวมกัน
โดยอาจเริม่ จากกจิ กรรมบนั เทิงทส่ี ามารถดึงกลมุ คนใหเ ขารวมไดง าย เชน การเขาคายตาง ๆ การทํา
กิจกรรมพัฒนาสังคมและชุมชนรว มกนั การทาํ กิจกรรมพฒั นาคุณภาพชีวติ ทีห่ ลากหลาย จากนนั้ คอย
ขยายสูกิจกรรมท่ีมีความยากขึ้น และการสรางวัฒนธรรม ประเพณีในการทํากิจกรรมรวมกันเปน
ประจํา จะชว ยสรางวฒั นธรรมการทํางานกลมุ และการสมั พนั ธก ับสังคม ซึ่งชวยใหเกิดความรักความ
สามคั คไี ดมากยง่ิ ข้นึ

คา นิยมพน้ื ฐานในการอยรู ว มกนั อยา งสมานฉันท 12 ประการ
ขอ 1. มคี วามรกั ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ 
ขอ 2. ซอื่ สัตย เสยี สละ อดทน
ขอ 3. กตัญูตอ พอแม ผูปกครอง ครบู าอาจารย
ขอ 4. ใฝหาความรู หมนั่ ศึกษาเลา เรียน ท้ังทางตรงและทางออม
ขอ 5. รกั ษาวฒั นธรรม ประเพณไี ทยอนั งดงาม
ขอ 6. มศี ีลธรรม รักษาความสัตย หวังดีตอ ผูอนื่ เผอ่ื แผและแบง ปน
ขอ 7. เขา ใจเรยี นรูการเปนประชาธิปไตยอันมพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ ทีถ่ ูกตอ ง
ขอ 8. มรี ะเบยี บวินยั เคารพกฎหมาย ผูน อ ยรจู กั เคารพผใู หญ
ขอ 9. มีสติรูตวั รคู ิด รูทาํ รปู ฏบิ ัติ ตามพระราชดาํ รัสของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหา-
ภมู ิพลอดุลยเดช
ขอ 10. รูจักดํารงตนอยูโดยใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของ
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รูจักอดออมไวใชเม่ือยามจําเปน มีไวพอกินพอใช
ถาเหลอื ก็แจกจา ย จาํ หนาย และขยายกจิ การเมือ่ มีความพรอ มโดยมีภูมคิ มุ กันท่ีดี

119

ขอ 11. มีความเขมแขง็ ทั้งรา งกายและจติ ใจ ไมยอมแพตออาํ นาจฝายตา่ํ หรอื กเิ ลส มีความละอาย
เกรงกลวั ตอ บาปตามหลักของศาสนา

ขอ 12. คาํ นึงถงึ ผลประโยชนข องสว นรวมและตอ ชาติมากกวาผลประโยชนของตนเอง

คานิยมพืน้ ฐานดงั กลา วขางตน มีความสาํ คญั อยางยิง่ ที่คนไทยจะตองนํามาประพฤติปฏิบัติใน
ชวี ิตประจาํ วันอยูเสมอ และเพ่ือใหเ กดิ ความเขาใจย่ิงขึ้นจะขอกลา วในรายละเอยี ดเพ่มิ เตมิ ดงั น้ี

1. มคี วามรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย เปนคุณลักษณะที่แสดงถึงรักความเปนชาติไทย
เปนพลเมืองดีของชาติ มีความสามัคคี เห็นคุณคา ภูมิใจ เชิดชูความเปนไทย ปฏิบัติตนตามหลัก
ศาสนาท่ีตนนับถือ และแสดงความจงรกั ภกั ดีตอ สถาบันพระมหากษตั รยิ 

2. ซ่อื สตั ย เสยี สละ อดทน เปนคุณลักษณะที่แสดงถึงการยึดมั่นในความถูกตอง ประพฤติ
ตรงตามความเปน จริงตอ ตนเองและผูอน่ื ละความเหน็ แกต ัว รจู กั แบง ปนชวยเหลอื สังคมและบุคคลท่ี
ควรใหร จู ักควบคมุ ตนเองเมือ่ ประสบกับความยากลําบากและสิ่งทก่ี อใหเกดิ ความเสียหาย

3. กตัญูตอพอ แม ผูปกครอง ครูบาอาจารย เปนคุณลกั ษณะทีแ่ สดงออกถึงการรูจักบุญคุณ
ปฏิบัติตามคาํ สง่ั สอน แสดงความรัก ความเคารพ ความเอาใจใส รกั ษาช่ือเสียง และตอบแทนบุญคุณ
ของพอ แม ผปู กครอง และครบู าอาจารย

4. ใฝห าความรู หมน่ั ศึกษาเลา เรยี น ทง้ั ทางตรงและทางออ ม เปน คณุ ลักษณะท่ีแสดงออก
ถงึ ความตัง้ ใจ เพียรพยายามในการศึกษาเลา เรียน แสวงหาความรู ท้ังทางตรงและทางออ ม

5. รักษาวฒั นธรรม ประเพณีไทยอันงดงาม เปนการปฏิบตั สิ ืบทอดอนุรักษวัฒนธรรม และ
ประเพณไี ทยอนั ดีงามดวยความภาคภมู ิใจเหน็ คุณคา ความสาํ คัญ

6. มศี ลี ธรรม รกั ษาความสตั ย หวังดตี อ ผอู น่ื เผ่อื แผแ ละแบง ปน เปน ความประพฤติที่ควร
ละเวน และความประพฤติท่คี วรปฏิบตั ติ าม

7. เขาใจเรยี นรกู ารเปนประชาธปิ ไตย อันมพี ระมหากษัตริยทรงเปนประมุขที่ถูกตอง คือ
มีความรู ความเขาใจ ประพฤติปฏิบัติตนตามสิทธิ และหนาท่ีของตนเอง เคารพสิทธิและหนาท่ีของ
ผูอ่ืน ใชเสรีภาพดวยความรับผิดชอบภายใตขอบเขตของกฎหมาย ตามระบอบประชาธิปไตยอันมี
พระมหากษตั ริยท รงเปน ประมขุ

8. มีระเบียบวินัย เคารพกฎหมาย ผูนอยรูจักการเคารพผูใหญ เปนคุณลักษณะท่ี
แสดงออกถงึ การปฏบิ ัติตามขอตกลง กฎเกณฑ ระเบียบ ขอบังคับ และกฎหมาย มีความเคารพและ
นอบนอมตอ ผใู หญ

120

9. มสี ติรูตัว รูคิด รูทํา รูปฏิบัติ ตามพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา-
ภมู พิ ลอดุลยเดช เปนการประพฤตปิ ฏิบัตติ นอยางมีสตริ ตู ัว รูคดิ รทู ํา อยางรอบคอบถูกตอ ง เหมาะสม
และนอมนําพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มาปฏิบัติใน
ชีวติ ประจาํ วัน

10. รูจักดํารงตนอยูโดยใชหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงตามพระราชดํารัสของ
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รูจักอดออมไวใชเม่ือยามจําเปน มีไวพอกิน
พอใช ถา เหลอื ก็แจกจาย จําหนาย และขยายกจิ การเมื่อมีความพรอม สามารถดําเนินชีวิตอยาง
พอประมาณ มีเหตผุ ลมีภูมคิ ุมกนั ในตัวทีด่ ี มคี วามรู มคี ณุ ธรรม และปรบั ตวั เพ่อื อยใู นสงั คมไดอยางมี
ความสุข

11. มีความเขมแข็งทัง้ รางกายและจติ ใจ ไมยอมแพตอ อํานาจฝา ยตา่ํ หรอื กิเลส มคี วามละอาย
เกรงกลัวตอบาปตามหลักของศาสนา เปนการปฏิบัติตนใหมีรางกายสมบูรณ แข็งแรงปราศจาก
โรคภัยและมีจติ ใจทเ่ี ขมแขง็ ไมกระทาํ ความชว่ั ใด ๆ ยดึ มั่นในการทาํ ความดีตามหลักของศาสนา

12. คํานึงถึงผลประโยชนของสวนรวมและตอชาติมากกวาผลประโยชนของตนเอง ให
ความรวมมือ ในกิจกรรมท่ีเปนประโยชนตอสวนรวม และประเทศชาติ เสียสละประโยชนสวนตน
เพือ่ รกั ษาประโยชนของสว นรวม

121

การจัดกจิ กรรมการเรียนรู
วิชาหนาทพี่ ลเมือง ระดบั มัธยมศึกษาตอนตน
เร่อื ง สทิ ธมิ นุษยชนในการมีสว นรว มคมุ ครองตนเองและผูอ น่ื

กรณีตวั อยา งเรอื่ ง “รกั แทหรอื รังแกกนั ”

ตัวชว้ี ดั ท่ี 6 และ 7 ตระหนักถึงสทิ ธหิ นา ที่การมสี วนรว มในการคุมครองปอ งกนั ตนเองและผูอนื่
ตามหลักสทิ ธมิ นษุ ยชน

วัตถปุ ระสงค

1. เขาใจถงึ หลกั สทิ ธมิ นษุ ยชนทีจ่ ะเกดิ ประโยชนต อ ตนเองและผอู ่ืน
2. เพือ่ ใหมีสวนรวมในการคมุ ครองปอ งกนั ตนเองและผอู นื่ ตามหลกั สิทธิมนุษยชน
3. เพอ่ื ใหต ระหนกั ถงึ สิทธิ และหนาทขี่ องประชาชน ในเรื่อง สทิ ธิมนษุ ยชน สามารถ

นาํ มาใชเพ่ือหาทางเลือกแกปญ หาขอขดั แยงและคมุ ครองปองกนั ตนเองและผอู ื่น
ในชุมชน
เน้อื หาสาระ

1. ชว งเวลาที่ผา นมามคี วามขดั แยงในเรื่อง การละเมดิ สิทธิมนุษยชน เกิดขึ้นหลายตอ
หลายกรณี ความขัดแยงนี้เปนกรณีระหวางหนวยงานภาครัฐกับชุมชนบาง ระหวางหนวยงาน
ภาคเอกชนกบั ภาคเอกชนบาง ระหวางหนวยงานเอกชนกับชุมชนบาง หรือแมกระทั่งระหวางชุมชน
หรือภาคเอกชนดวยกนั เองบา ง

2. เนื้อหาความขัดแยงในเร่ืองการละเมิดสิทธิมนุษยชนดังกลา ว สวนใหญเนนเรื่อง
การออกกฎหมาย และการบังคับใชกฎหมายของหนวยงานภาครัฐที่ไมสอดคลองหรือไมเปนไปตาม
ขอเท็จจริงทเี่ กิดข้ึนในชุมชน หรอื ขดั ตอธรรมเนียมประเพณี ความเชอ่ื ถอื ของประชาชนสวนใหญท่ีอยู
มานานแลว หรอื กอใหเ กิดความไมปลอดภัยตอชีวิตและอาชีพการทํามาหากิน กอใหเกิดการทําลาย
ทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดลอม ความขัดแยงที่เกิดจากความเห็นตางของภาคสวนท่ีเกี่ยวของ
ความขดั แยงทเี่ นื่องมาจากการขาดความรู ความเขาใจ ขาดขอมูลท่ีหลากหลายและพอเพียง รวมทั้ง
การขัดผลประโยชนข องภาคสว นท่เี ก่ยี วของ ความขัดแยงท่ีเกิดจากการตีความกฎหมายท่ีไมตรงกัน
หรือความขัดแยงท่ีเกิดจากความไมพรอม และไมปฏิบัติตามข้ันตอนการดําเนินการของภาคสวน
ทเี่ ก่ยี วขอ ง ฯลฯ

122

3. มตี วั อยางท่ีเปนความขัดแยงอันเนื่องมาจากการละเมิดสิทธิมนุษยชนท่ีปรากฏใน
สงั คม เชน ภาครฐั ออกกฎหมายการสรางเขื่อน เพ่ือประโยชนทางการพลังงานไฟฟาและการเกษตร
และการปอ งกันนา้ํ ทว มท่ีตอ งทําลายปา ไม ตนนํ้าลําธารท่ีเปนตนเหตุของความแหงแลง ทําอันตราย
ตอ สตั วป าหายาก พืชสมุนไพร และการทาํ มาหากินของชาวบานในพ้ืนทที่ ่อี ยูกันมานานแลว หรือการ
ที่หนว ยงานภาครฐั ออกกฎหมายเวนคืนท่ีดนิ ในพื้นที่ทีจ่ ะสรางทางดวนไปกระทบตอประเพณีศาสนา
ที่อยูอาศัยของชมุ ชน หรอื การทหี่ นว ยงานภาครฐั ออกกฎหมายเพอื่ ความม่ันคง ประกาศกฎอยั การศึก
ภาวะฉกุ เฉินท่เี ปนการละเมิดสิทธมิ นุษยชน เชน หา มออกจากเคหะสถานหลังสามทุม หามชุมนุมเกิน
5 คน เขาควบคุมตัว จบั กุม กกั ขงั ประชาชนโดยไมตองใชหมายสั่ง ฯลฯ เปนตน

4. เม่อื เกดิ กรณีขัดแยงระหวา งหนว ยงานภาครฐั กับชมุ ชนในเรอื่ ง สิทธมิ นษุ ยชน มักจะ
มขี อ กลาวหา 2 แนวทาง คอื

1) หนวยงานภาครัฐ ละเมิดสิทธิมนุษยชนและรังแกประชาชนและชุมชน โดยมี
เร่ือง การทุจรติ คอรรัปชั่น เพือ่ ประโยชนต น ประโยชนพ รรคพวก เขามาเกยี่ วขอ ง

2) ประชาชนและชุมชนมีผลประโยชนสวนตน โดยไมคํานึงถึงประโยชนของ
สวนรวม หรือถูกภาคเอกชน หรอื NGO ยยุ งสง เสริมเพ่อื ประโยชนของกลุมดังกลาว รวมท้ังถูกชักจูง
ใหเลอื กขา งทางการเมือง

5. ประเด็นการอภิปรายถกแถลง
1) ทา นเหน็ ดวยกบั ขอกลา วหาดังกลาวหรอื ไม เพราะอะไร
2) ถา ทา นอยูในเหตุการณเปนคกู รณดี วย ทา นจะมีแนวทางในการแกปญหาเหลา น้ัน

อยา งไรบา ง จึงจะใหม กี ารดําเนินการไดโดยไมเปนการละเมดิ สทิ ธิมนุษยชน
3) ทา นเห็นดวยหรอื ไมก บั คํากลาวทว่ี า “สทิ ธิมนุษยชนตองควบคูไปกับหนาที่ของ

พลเมอื งดวย” เพราะเหตุใด

วิธีการดําเนินงาน
ข้นั นํา ครูนําเขา สบู ทเรยี นดวยการนาํ สนทนาถึงเนอ้ื หาสาระ เรอื่ ง สิทธิมนุษยชน ความคิด

ความเหน็ โดยทัว่ ไปของ เรื่อง สทิ ธิมนษุ ยชน ตามความคิดของผเู รยี นรวมท้ังเหตกุ ารณตา ง ๆ ท่เี กิดขน้ึ
อนั เนือ่ งมาจากปญ หาที่กลาวหาวา ละเมิดสทิ ธิมนุษยชน อาจมสี อ่ื ประกอบการเสวนา หรือใหผูเรียน
ชว ยกนั เสนอขา วท่เี กิดขน้ึ ในชุมชน

ครูแนะนาํ แหลงขอ มลู แหลงความรูเกีย่ วกบั เร่อื ง สทิ ธิมนุษยชน ท่ีผูเรียนจะใชแสวงหา
ขอ มูลเพิม่ เตมิ

123

ขนั้ ดําเนินการ
ครูแจกกรณตี ัวอยา ง “รักแทหรือรงั แกกัน” ใหกลมุ ผเู รียนศึกษาและรวมกันอภิปราย

ถกแถลงตามประเด็นท่ีกําหนดให โดยครูอาจใหขอมูลเพิ่มเติมหรือเสนอประเด็นสืบเน่ือง หรือมี
ขอ คําถามเพ่ือกระตนุ การอภปิ รายตามความจาํ เปน

ข้ันสรุป
ครแู ละผเู รียนรว มกันจดั ทําขอสรปุ จากการอภิปรายถกแถลงของกลมุ ผเู รยี น

กิจกรรมเพ่อื การเรียนรูตอ เนอ่ื ง
ครูเสนอกิจกรรมตอเนื่องตามความเห็นของกลุม เชน การศึกษาขอมูลเพ่ิมเติมจาก

แหลงความรตู า ง ๆ การสนทนาหรือสัมภาษณบคุ คล เพื่อแสวงหาความคิด ขอคิดเห็น ขอเสนอแนะ
เพม่ิ เติม การสอบถามความคิดเหน็ ฯลฯ เปนตน แลวใหผ เู รียนรวบรวมนาํ เสนอในรูปแฟม ความรู เพือ่
การแลกเปลี่ยนเรยี นรู

ส่ือ/แหลงคนควา /ใบความรู
1. สอ่ื เอกสาร สอ่ื บุคคล สอื่ อเิ ล็กทรอนกิ ส
2. แหลงคนควา หองสมุด หนวยงานภาครฐั เอกชน สถานศกึ ษา
3. ใบความรู ขอมูลเรอื่ ง สิทธิมนษุ ยชน ท่ีเลือกนํามาจากเอกสารหรือเอกสารที่

สําเนามาจากหนังสอื พิมพ

ระยะเวลา
1. การนาํ เสนอขอ การอภปิ รายถกแถลง การสรุป การเตรียมเพื่อทํากจิ กรรมสืบเนื่อง

รวมทัง้ การสรุป 1 ช่ัวโมง
2. กิจกรรมตอเน่ืองใชเวลาตามความเหมาะสมโดยเนนการศึกษาดวยตนเอง

นอกเวลา

การวัดประเมินผล
1. โดยการสังเกตพฤติกรรมการมีสวนรวมของผูเรียน การรวมเสนอความคิดเห็น

การคดิ หาเหตผุ ล การถกแถลง กระตอื รือรน ความตง้ั ใจ ความสนใจ
2. ตรวจสอบผลการรวบรวมขอมลู ความสมบรู ณของแฟม การเรยี นรู (portfolio)
3. สังเกตความใสใ จ จริงจงั ของการทํางานกลุมของผเู รยี น

124

กจิ กรรม
1. ผูเ รยี นสามารถปฏบิ ตั ติ นตามหลักการสาํ คัญของประชาธปิ ไตยไดอ ยางไรบา ง จงยกตัวอยาง
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
2. หลักการสาํ คญั ของประชาธปิ ไตยมคี วามสําคัญตอ การอยรู ว มกนั อยา งสันตอิ ยา งไรบา ง
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
3. ถา มคี วามขดั แยง กนั ในสงั คม ควรนาํ หลักคณุ ธรรมใดมาใชแ กป ญหา จงอธบิ าย
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
4. ความสามคั คี ปรองดอง มผี ลดตี อสงั คมและประเทศชาติอยา งไรบา ง
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

125

บทที่ 4

พฒั นาการทางการเมือง
และการอยรู วมกนั ในระบอบประชาธิปไตย

อันมพี ระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข

สาระสําคญั

การอยูรวมกันในสังคมที่มีความแตกตางทั้งความคิด อาชีพ สถานะทางสังคมและ
สภาพแวดลอม การศึกษาเรียนรู การพัฒนาการทางการเมืองและการมีสวนรวมทางการเมืองการ
ปกครองตามระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษตั ริยท รงเปนประมขุ เปนสวนหน่ึงที่จะทําใหสังคม
อยูไดอ ยา งสงบสุขตามวถิ ีประชาธปิ ไตย

ผลการเรยี นรทู ี่คาดหวงั

1. อธิบายสาเหตุ และความเปนมา ของการปฏิรูปการเมืองหลังการเปลี่ยนแปลงการ
ปกครอง พ.ศ. 2475 ได

2. อธบิ ายการมีสว นรว มทางการเมอื ง และการอยูร ว มกนั อยา งสันตใิ นระบอบประชาธิปไตย
อนั มพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปน ประมุขได

ขอบขา ยเนือ้ หา

เร่อื งท่ี 1 พฒั นาการทางการปฏริ ูปทางการเมืองเพื่อการปกครองในระบอบประชาธิปไตย
อนั มพี ระมหากษตั ริยทรงเปน ประมขุ

เรอื่ งที่ 2 การมสี วนรว มทางการเมืองและการอยูรว มกันอยา งสันตใิ นระบอบประชาธิปไตย
อันมพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปน ประมุข

สอ่ื ประกอบการเรยี นรู

1. ซดี เี หตกุ ารณสําคัญการเปลย่ี นแปลงทางการเมอื ง
2. คอมพวิ เตอรอ นิ เทอรเนต็
3. บทความทางหนังสือพมิ พ

126

127

เร่ืองที่ 1 พฒั นาการทางการปฏริ ูปการเมอื ง
เพือ่ การปกครองในระบอบประชาธิปไตย
อนั มพี ระมหากษัตรยิ ทรงเปนประมขุ

1.1 พฒั นาการทางความคิดและเหตุการณสําคัญ

กอนการเปลย่ี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

ความคิดและความเคลือ่ นไหว เพอ่ื ใหมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทย
ไดรับอทิ ธิพลทางความคิดมาจากการตดิ ตอ กบั กลุมประเทศทางตะวันตกโดยในกลมุ ประเทศทางยุโรป

และสหรฐั อเมรกิ าไดม ีการปฏริ ูปการปกครองเปน ระบอบประชาธปิ ไตย ในป พ.ศ. 2319 (ค.ศ. 1776)
และเกดิ การปฏวิ ัติฝร่งั เศส ในป พ.ศ. 2332 (ค.ศ. 1789)

ประเทศไทย เร่มิ ตดิ ตอ ทางการคา กับประเทศอังกฤษ เมื่อ พ.ศ. 2367 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ-
พระน่งั เกลา เจาอยูหัว หลังจากน้ันก็มีกลุมมิชชันนารีจากสหรัฐอเมริกาเขามาเผยแพรคริสตศาสนา

คนไทยจึงเร่ิมศึกษาภาษาอังกฤษศึกษาวิทยาการตาง ๆ โดยเฉพาะพระภิกษุเจาฟามงกุฎ กลุม
พระบรมวงศานวุ งศ และกลุม ขา ราชการ ก็ศึกษาวชิ าการตา ง ๆ ดว ย ดังน้ัน สงั คมไทย บางกลุมจึงได

มคี านิยมโลกทัศนตามวทิ ยาการตะวนั ตกในหลาย ๆ ดาน รวมท้ัง แนวความคิดในเรื่อง การปกครอง
ในระบอบประชาธปิ ไตยทีค่ อย ๆ กอตัวขนึ้

ในรัชสมยั ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว เม่ือพระองคเสด็จข้ึนครองราชย ใน
ป พ.ศ. 2394 จากการทพี่ ระองคไดรับการศึกษาตามแนวทางของตะวันตกดวย ทําใหพระองค ทรง

ตระหนักวา ถึงเวลาทป่ี ระเทศไทย จะตองยอมเปด สนั ติภาพกับประเทศตะวันตก ในลักษณะใหมและ
ปรับปรุงบานเมืองใหกาวหนาเย่ียงอารยประเทศ ท้ังน้ี เพราะเพ่ือนบานกําลังถูกคุกคามดวยลัทธิ

จักรวรรดนิ ยิ ม จึงทรงเปลย่ี นนโยบายตา งประเทศของไทย มาเปน การยอมทําสนธิสัญญาตามเง่ือนไข
ของประเทศตะวันตก และพยายามรักษาไมตรีนั้นไว เพอื่ ความอยรู อดของประเทศ

ตอ มา ในรชั สมยั ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยหู วั ไดส งพระราชโอรสไปศึกษา
ในตางประเทศจํานวนมากทั้งประเทศอังกฤษ รัสเซีย เยอรมนี ฝร่ังเศส และเดนมารก และในปท่ี

พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ข้นึ ครองราชย ตรงกับ ร.ศ. 103 (พ.ศ. 2427)
มีเจานายและขาราชการจํานวนหน่ึงที่รับราชการ ณ สถานทูตไทย ณ กรุงลอนดอน และ

กรุงปารีส ไดร ว มกนั ลงชือ่ ในเอกสารกราบบังคมทลู ความเห็นจดั การเปลย่ี นแปลงการปกครองราชการ
แผนดิน ร.ศ. 103 ทูลเกลาฯ ถวาย ณ วันพฤหัสบดี แรม 8 ค่ํา เดือน 2 ปวอก ฉอศอ ศักราช 124
ตรงกบั วันท่ี 9 เดอื นมกราคม พ.ศ. 2427

128

สาระสาํ คญั ของคาํ กราบบังคมทูล 3 ขอ คือ
1. ภัยอนั ตรายจะมาถึงบา นเมือง เน่ืองจากการปกครองในขณะนั้น คือ ภัยอันตรายที่จะมี
มาจากประเทศที่มอี ํานาจมากกวาประเทศไทย ถา มหาอํานาจในยุโรป ประสงคจ ะไดเ มอื งใดเปนอาณานิคม
ก็จะตองอา งเหตุผลวา เปน ภารกจิ ของชาวผวิ ขาว ท่มี มี นษุ ยชาติตองการใหมนุษยมีความสุขความเจริญ
ไดร ับความยุติธรรมเสมอกัน ประเทศที่มีการปกครองแบบเกา นอกจากจะกีดขวางความเจริญของ
ประเทศในเอเชยี แลว ยังกีดขวางความเจริญของประเทศที่เจริญรุงเรืองแลวดวย สรุปวา รัฐบาลท่ีมี
การปกครองแบบเกา จัดการบานเมืองไมเรียบรอย เกิดอันตราย ทําใหอันตรายน้ันมาถึง ชาวยุโรป
นับวาเปนชองทางทช่ี าวยุโรปจะเขา จัดการใหห มดอันตราย และอีกประการหนึ่งถาปดประเทศไมให
คาขายก็จะเขามา เปดประเทศคา ขายใหเกิดประโยชนทัง้ หมด เปนเหตุผลทีป่ ระเทศในยุโรปจะยึดเอา
เปน อาณานคิ ม
2. การท่ีจะรักษาบานเมืองใหพนอันตราย ตองอาศัยการเปลี่ยนแปลงการบํารุงรักษา
บา นเมืองแนวเดยี วกับท่ญี ปี่ ุนไดทาํ ตามแนวการปกครองของประเทศยโุ รป และการปองกนั อันตรายที่
จะบังเกิดข้นึ อยหู ลายทางแตค ดิ วา ใชไ มไ ด คือ

1) การใชความออนหวาน เพอ่ื ใหมหาอํานาจสงสาร ประเทศญ่ีปุนไดใชความออนหวาน
มานานแลว จนเหน็ วา ไมไ ดป ระโยชน จึงไดจ ัดการเปลย่ี นการบริหารประเทศใหย โุ รปนับถือ จงึ เห็นวา
การใชความออ นหวานน้นั ใชไมได

2) การตอสูดวยกําลังทหาร ซ่ึงก็เปนความคิดที่ถูกตองกําลังทหารของไทยมีไมเพียงพอ
ทงั้ ยังตอ งอาศยั ซ้ืออาวุธจากตางประเทศ หากไดร บกันจริง ๆ กับประเทศในยุโรป ประเทศในยุโรปที่
เปน มิตรประเทศของคสู งครามกับประเทศไทย ก็จะไมขายอาวุธใหป ระเทศไทยเปน แน

3) การอาศยั ประโยชน ท่ีประเทศไทยมีเขตแดนติดตอกับประเทศท่ีเปนอาณานิคมของ
ประเทศองั กฤษและประเทศฝร่ังเศส อาจทาํ ใหป ระเทศไทยเปน รฐั กนั ชน (Buffer State) และก็คงใหมี
อาณาเขตแดนเพยี งเปน กาํ แพงกั้นระหวางอาณานิคม ประเทศไทยก็จะเดือดรอนเพราะเหตุน้ี

4) การจัดการบานเมืองเพียงเฉพาะเร่ือง ไมไดจัดใหเรียบรอยต้ังแตฐานราก ไมใชการ
แกป ญ หา

5) สัญญาทางพระราชไมตรที ีท่ ําไวก ับตา งประเทศ ไมม ีหลกั ประกันวาจะคมุ ครองประเทศ-
ไทยได ตัวอยางท่ี สหรฐั อเมรกิ า สญั ญาจะชวยประเทศจนี คร้ันมปี ญหาเขา จรงิ สหรัฐอเมริกาก็มิไดชว ย
และถาประเทศไทยไมทําสัญญาใหผลประโยชนแกตางประเทศ ประเทศน้ัน ๆ ก็จะเขามากดข่ีให
ประเทศไทยทําสัญญาอยูนัน่ เอง

6) การคา ขายและผลประโยชนข องชาวยุโรป ท่ีมีอยูในประเทศไทย ไมอาจชวยคุมครอง
ประเทศไทยได ถา จะมชี าติท่ีหวังผลประโยชนมากขน้ึ มาเบียดเบียน

129

7) คํากลาวท่ีวาประเทศไทยรกั ษาเอกราชมาไดก็คงจะรักษาไดอ ยา งเดมิ คาํ กลาวอยางนั้น
ใชไ มไ ดใ นสถานการณปจ จบุ นั ซ่ึงเปนเวลาทป่ี ระเทศในยุโรป กําลังแสวงหาเมอื งข้นึ และประเทศที่ไม
มีความเจริญก็ตกเปนอาณานิคมไปหมดแลว ถาประเทศไทยไมแกไข ก็อาจจะเปนไปเหมือนกับ
ประเทศท่กี ลา วมา

8) กฎหมายระหวางประเทศ จะคุมครองประเทศทเี่ จริญและมขี นบธรรมเนียมคลา ยคลึงกับ
ประเทศญ่ปี ุน ไดแกไ ขกฎหมายใหคลายกบั ยโุ รป ก็จะไดร ับความคุมครอง ประเทศไทยก็ตอ งปรับปรุง
การจัดบา นเมอื งใหเปน ที่ยอมรับเชน เดยี วกบั ประเทศญี่ปนุ มฉิ ะนั้น กฎหมายระหวางประเทศ ก็ไมชวย
ประเทศไทยใหพน อันตราย

3. การทีจ่ ะจดั การตามขอ 2 ใหสําเรจ็ ตอ งลงมอื จดั ใหเ ปนจรงิ ทุกประการ

และในหนงั สือกราบบังคมของคณะผูกอการ ร.ศ.103 ไดเสนอความเห็นที่เรียกวา การ
จดั การบานเมืองตามแบบยโุ รปรวม 7 ขอ คอื

1. ใหเปลีย่ นการปกครองจาก แอบโสรูทโมนากี (Absolute Monarchy) ใหเปนการปกครอง
ที่เรียกวา คอนสตติ วิ ชั่นแนลโมนากี (Constitutional Monarchy) ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว
ทรงเปนประธานของบานเมือง มีขาราชการรับสนองพระบรมราชโองการเหมือนสมเด็จพระเจา-
แผนดินทกุ พระองค ในยโุ รปที่มิตองทรงราชการเองทว่ั ไปทกุ อยาง

2. การทาํ นุบาํ รงุ แผน ดนิ ตอ งมีพวกคาบเิ นต (Carbinet) รบั ผิดชอบและตอ งมีพระราชประเพณี
จัดสืบสันตติวงศใหเปน ท่ีรูท่ัวกัน เม่ือถึงคราวเปล่ียนแผนดินจะไดไมยุงยาก และปองกันไมใหผูใด
แสวงหาอาํ นาจเพื่อตัวเองดวย

3. ตอ งหาทางปอ งกนั คอรร ปั ชนั่ ใหข าราชการมีเงนิ เดือนพอใชตามฐานานรุ ปู
4. ตองใหประชาชน มคี วามสุข เสมอกนั มีกฎหมาย ใหค วามยุติธรรมแกประชาชนทั่วไป
5. ใหเ ปล่ียนแปลง แกไขขนบธรรมเนียม และกฎหมายทใ่ี ชไมไดที่กีดขวางความเจริญของ
บานเมอื ง
6. ใหมีเสรีภาพในทางความคิดเห็น และใหแสดงออกไดในที่ประชุม หรือในหนังสือพิมพ
การพดู ไมจรงิ จะตองมโี ทษตามกฎหมาย
7. ขา ราชการทกุ ระดบั ชั้นตองเลือกเอาคนที่มีความรูมีความประพฤติดีอายุ 20 ปข้ึนไป ผูที่
เคยทาํ ชว่ั ถอดยศศักด์ิหรือเคยประพฤติผิดกฎหมายไมค วรรับเขาราชการอีก และถาไดขาราชการท่ีรู
ขนบธรรมเนียมยโุ รปไดย ่ิงดี
ดังนั้น จะเห็นไดวา การพัฒนาการปกครองของประเทศจึงเริ่มขึ้นมาตั้งแตสมัยรัชกาลท่ี 5
จนมาถึงป พ.ศ. 2455 ไดม ีความพยายามเปลยี่ นแปลงการปกครอง ท่ีเรยี กวา “กบฏ ร.ศ. 130”ในรชั สมัย
ของพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลา เจาอยูห ัว มีพวกนายทหารบกทหารเรอื และพลเรือนรวมประมาณ

130

100 คน เรยี กตัวเองวา คณะ ร.ศ. 130 ไดว างแผนการปฏิวัติการปกครองหวังใหพระมหากษัตริยพระราชทาน
รัฐธรรมนูญใหแกป วงชนชาวไทย คณะ ร.ศ. 130 ไดกําหนดวันปฏิวัติเปนวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2455 อันเปน
วนั ขึ้นปใหมของไทยสมัยนน้ั แตค ณะกอการคณะนไี้ ดถ ูกจับกมุ เสียกอน เมอื่ วนั ท่ี 27 กมุ ภาพันธ พ.ศ. 2454

1.2 การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

เหตุการณท่ีเกดิ ขึ้น จงึ เปนววิ ฒั นาการทางความคิดของคนไทยในเรือ่ ง ระบอบประชาธิปไตย
ทค่ี อ ย ๆ กอ ตัว และมพี ฒั นาการขึ้นมาตามลําดับ และนบั จากกบฏ ร.ศ. 130 เม่ือป พ.ศ. 2445 เวลา
ผานไปอกี 20 ป จนถึง ป พ.ศ. 2475 (วันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475) จึงไดเกิดเหตุการณเปลี่ยนแปลง
การปกครองครั้งสําคัญของประเทศไทยขึ้น โดยคณะบุคคลที่เรียกวา “คณะราษฎร” ประกอบดวย
ทหารและพลเรือน ไดย ึดอํานาจการปกครองจากพระมหากษัตริย คือ พระบาทสมเด็จพระปกเกลา-
เจาอยหู วั รชั กาลทเี่ จ็ด และเปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยเปนระบอบ
ประชาธปิ ไตยอันมีพระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมุขอยภู ายใตก ฎหมายรัฐธรรมนญู

สาเหตขุ องการเปลีย่ นแปลงการปกครองเม่อื ป พ.ศ. 2475 มีดังนี้
1. คนรนุ ใหมท ไี่ ดร บั การศกึ ษาประเทศตะวันตก ไดรับอิทธิพลของลัทธิเสรีนิยมและแบบแผน
ประชาธปิ ไตยของตะวันตก จึงตอ งการนํามาปรบั ปรุงประเทศชาติ
2. เกดิ ภาวะเศรษฐกจิ ตกตา่ํ รฐั บาลไมส ามารถแกไขได
3. ประเทศญ่ีปนุ และจีนไดมีการเปล่ยี นแปลงการปกครองแลวทาํ ใหป ระชาชนตองการเห็น
การปกครองระบอบประชาธิปไตยภายในบา นเมืองเร็วข้ึน
4. เกิดความขดั แยงระหวางพระราชวงศก บั กลุมที่จะทาํ การเปลี่ยนแปลงการปกครอง ซึง่ ไม
พอใจทีพ่ ระราชวงศช น้ั สูง มอี ํานาจและดํารงตาํ แหนงเหนือกวา ท้ังในราชการฝายทหารและพลเรือน
ทําใหก ลมุ ผจู ะทาํ การเปลยี่ นแปลงการปกครองไมมโี อกาสมสี ว นรว มในการแกไขปรับปรุงบานเมือง
5. พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจาอยูหัว ไมอ าจทรงใชอาํ นาจสทิ ธิเ์ ด็ดขาดในการปกครอง
ทาํ ใหผ ทู ่ีจะเปล่ยี นแปลงการปกครองรูสึกวาพระองคตกอยูใตอํานาจอิทธิพลของพระราชวงศชั้นสูง
โดยเฉพาะอยางยง่ิ เมอ่ื พระบรมวงศานวุ งศ ไดย บั ยั้งพระราชดําริท่ีจะพระราชทานรัฐธรรมนูญ จึงทําให
เกิดความไมพ อใจในพระบรมวงศานุวงศ และการปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธริ าชยเ พม่ิ ข้ึน

131

1.3 พฒั นาการทางการเมอื งและการปกครอง
หลงั การเปลีย่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475

หลงั จากการเปลีย่ นแปลงการปกครอง ป พ.ศ. 2475 ประเทศไทยไดก าวเขาสูร ะบอบการปกครอง
แบบประชาธิปไตยอนั มพี ระมหากษัตริยทรงเปนประมุข แตแนวคิด ความรู ความเขาใจในเร่ืองการ
ปกครองระบอบประชาธิปไตย ยงั จาํ กัดอยเู ฉพาะกลมุ ปญญาชนท่ีไดรบั การศกึ ษาจากตะวันตกเทาน้ัน
จึงมคี วามขัดแยงทางความคิดทั้งในกลมุ ผปู กครอง ขาราชการ และประชาชน จนเกิดเปนกบฏปฏิวัติ
และรัฐประหารสลับกันไปมา (ปญหาทางการเมืองและการปกครองของประเทศไทยหลัง ป พ.ศ. 2475
ท่ีไมมีเสถยี รภาพทางการเมอื ง การเปลย่ี นรัฐบาลหรอื ผูปกครองประเทศ มักไมเปน ไปตามกติกา หรือ
ระเบยี บ แบบแผนโดยสันตวิ ธิ ี ตรงกันขามมกั เกดิ การแยงชิงอํานาจดวยการใชกําลังอยูเนือง ๆ ไมวา
จะเปน ไปในรูปของการจลาจล กบฏ ปฏิวตั ิ หรอื รัฐประหาร) ความหมายของคําเหลานี้เหมือนกัน ในแง
ที่วา เปน การใชก ําลงั อาวธุ ยึดอํานาจทางการเมือง แตมีความหมายตางกันในดานผลของการใชกําลัง
ความรนุ แรง น้ัน กลาวคอื หากการยึดอํานาจครั้งใด ทีผ่ ูกอการทําการไมส าํ เรจ็ จะถูกเรียกวา “กบฏ”
หากการยึดอาํ นาจนนั้ สาํ เรจ็ และเปล่ียนเพยี งรัฐบาล เรียกวา รฐั ประหาร นับแตป  พ.ศ. 2475 เปนตนมา
ประเทศไทย มีการพัฒนาการทางการเมืองและการปกครองโดยเรียงลําดับตามระยะเวลาของ
เหตุการณส าํ คญั ๆ ทีเ่ กิดข้ึนไดด งั น้ี

1. พ.ศ. 2476 : การรฐั ประหารครัง้ ที่ 1
โดย พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ไดยึดอํานาจจากพระยามโนปกรณนิติธาดา
นายกรฐั มนตรคี นแรกของไทย นับเปน การกระทํารฐั ประหารครัง้ แรกในประวัติศาสตร
การเมืองไทยดวยการเปลย่ี นรฐั บาล และยดึ อาํ นาจภายในกลมุ คณะราษฎรดว ยกันเอง
เมือ่ วันท่ี 20 มิถนุ ายน 2476

2. พ.ศ. 2476 : กบฏคร้ังท่ี 1 กบฏบวรเดช
ความขัดแยงระหวางคณะราษฎรและกลุมผูนิยมระบอบเกา ในป พ.ศ. 2476 ทําให
พระวรวงศเ ธอพระองคเจา บวรเดช และพวกกอการกบฏ ในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2476
เพื่อต้ังรัฐบาลใหมมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข ในระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย
แตถูกฝายรฐั บาลในขณะนนั้ ปราบได การกบฏคร้ังนม้ี ผี ลกระทบกระเทอื นตอ พระราชฐานะ
ของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจายูหัว ทั้ง ๆ ท่ีทรงวางพระองคเปนกลาง เพราะ
คณะราษฎรเขาใจวาพระองคท รงสนบั สนนุ การกบฏ ความสมั พันธระหวางรัชกาลที่ 7
และคณะราษฎร จงึ ราวฉานย่งิ ข้ึน ในตน พ.ศ. 2477 รชั กาลที่ 7 ไดเสด็จไปรักษาพระเนตร
ที่ประเทศสหราชอาณาจักร และทรงสละราชสมบตั ิ เมือ่ วันท่ี 2 มีนาคม พ.ศ. 2477

132

3. พ.ศ. 2478 : กบฏครัง้ ที่ 2 กบฏนายสบิ
เกิดข้ึน เม่ือวันที่ 3 สิงหาคม 2478 เมื่อทหารชั้นประทวนในกองพันตาง ๆ ซ่งึ มี
สบิ เอก สวสั ดิ์ มหะมดั เปน หวั หนา ไดรวมกนั กอ การเพื่อเปล่ยี นแปลงการปกครองโดย
จะสงั หารนายทหารในกองทัพ และจับพระยาพหลพลพยุหเสนาฯ และหลวงพิบูลสงคราม
ไวเปนประกัน แตรัฐบาลสามารถจับกุมผูคิดกอการเอาไวได หัวหนาฝายกบฏ
ถกู ประหารชีวติ โดยการตัดสนิ ของศาลพิเศษในระยะตอ มา

4. พ.ศ. 2482 : กบฏครง้ั ท่ี 3 กบฏพระยาทรงสรุ เดช หรือ กบฏ 18 ศพ
เกดิ ขน้ึ เมื่อวนั ท่ี 29 มกราคม 2482 เนอ่ื งจากความขดั แยงระหวางหลวงพบิ ลู สงคราม
กบั พระยาทรงสุรเดช ต้งั แตกอ นการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 การสนับสนุน
พระยามโนปกรณนิติธาดา เหตุการณคร้ังกบฏบวรเดช และเหตุการณพยายามลอบ
สังหารหลวงพบิ ูลสงคราม ติดตอ กนั หลายคร้ัง (ลอบยิง 2 คร้ัง วางยาพิษ 1 ครั้ง) การ
กอ กบฏครัง้ น้ี เปนความพยายามทีจ่ ะลมลา งรัฐบาลในขณะนั้น เพ่ือเปล่ียนแปลงการ
ปกครองใหก ลบั ไปสูระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยด งั เดิม

5. พ.ศ. 2490 : การรฐั ประหารคร้ังท่ี 2
เกิดขึ้น เมื่อวันที่ 8 พฤศจิกายน 2490 โดยคณะนายทหารกลุมหน่ึงมี พลโท ผนิ ชุณหะวัน
เปนหวั หนา ไดเขา ยึดอํานาจรฐั บาลทม่ี ี พลเรอื ตรี ถวัลย ธํารงนาวาสวสั ดิ์ เปน นายกรฐั มนตรี
ไดสําเร็จแลวมอบให นายควง อภัยวงศ เปนนายกรัฐมนตรี จัดต้ังรัฐบาลตอไป
ขณะเดยี วกันไดแตง ตัง้ จอมพล ป. พิบูลสงคราม เปนผูบญั ชาการทหารแหงประเทศไทย

6. พ.ศ. 2491 : กบฏครงั้ ที่ 4 กบฏเสนาธิการ
เกดิ ข้ึน เมื่อวนั ที่ 6 เมษายน 2491 คณะนายทหารซ่ึงทํารัฐประหาร เม่ือวันที่ 8 พฤศจิกายน
2490 ไดบ งั คบั ให นายควง อภยั วงศ ลาออกจากตําแหนงนายกรัฐมนตรี แลวมอบให
จอมพล ป. พบิ ูลสงคราม เขา ดาํ รงตาํ แหนงตอ ไป และนํามาสู “กบฏเสนาธิการ” 1 ตลุ าคม
2491 ซงึ่ พลตรี สมบรู ณ ศรานชุ ิต และพลตรี เนตร เขมะโยธิน เปน หัวหนา คณะ และ
นายทหารกลมุ หน่ึงวางแผนที่จะเขายึดอํานาจการปกครองและปรับปรุงกองทัพจาก
ความเส่ือมโทรม และไดใหทหารเขาเลนการเมืองตอไป แตรัฐบาลซ่ึงมี จอมพล ป.
พิบลู สงคราม เปนนายกรัฐมนตรที ราบแผนการ และจับกมุ ผูคดิ กบฏไดสําเร็จ

7. พ.ศ. 2492 : กบฏครง้ั ที่ 5 กบฏวงั หลวง
เกิดข้ึน เม่ือวันท่ี 26 มิถุนายน 2492 นายปรีดี พนมยงค กับคณะนายทหารเรือและ
พลเรือนกลุมหนึ่งไดนํากําลังเขายึดพระบรมมหาราชวัง และต้ังเปนกองบัญชาการ
ประกาศถอดถอนรัฐบาล จอมพล ป. พิบูลสงคราม และนายทหารผูใหญหลายนาย
พลตรี สฤษด์ิ ธนะรัชต ไดรบั การแตง ตั้งเปนผอู ํานวยการปราบปราม มีการสูรบกันใน

133

พระนครอยา งรนุ แรง รัฐบาลสามารถปราบฝา ยกอ การกบฏไดส ําเรจ็ นายปรีดี พนมยงค
ตอ งหลบหนอี อกนอกประเทศอีกครั้งหนึ่ง ความพยายามยดึ อํานาจครัง้ นั้น ถูกเรียกวา
“กบฏวงั หลวง”
8. พ.ศ. 2494 : กบฏคร้งั ที่ 6 กบฏแมนฮตั ตนั
เกิดขนึ้ เม่อื วนั ที่ 29 มถิ นุ ายน 2494 เม่อื นาวาตรี มนัส จารภุ า ผบู งั คับการเรือรบหลวง
สุโขทัย ใชปนจ้ี จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไปกักขังไวในเรือรบหลวงศรีอยุธยา
นาวาเอก อานน บุญฑริกธาดา หัวหนาผูกอการ ไดส่ังใหหนวยทหารเรือมุงเขาสูพระนคร
เพื่อยึดอํานาจ และประกาศต้ัง พระยาสารสาสน ประพันธ เปนนายกรัฐมนตรี เกิด
การสูรบกันระหวางทหารเรือกับทหารอากาศ จอมพล ป. พิบูลสงคราม สามารถ
หลบหนอี อกมาได และฝา ยรฐั บาลไดปราบปรามฝายกบฏจนเปนผลสําเร็จ
9. พ.ศ. 2494 : การรฐั ประหารครงั้ ท่ี 3
เกิดขึ้น เม่ือวันท่ี 29 พฤศจิกายน 2494 เม่ือ จอมพล ป. พิบูลสงคราม ไดทํา
รัฐประหารยึดอาํ นาจตนเอง เน่ืองจากรัฐบาลไมสามารถควบคุมเสยี งขางมากในรัฐสภาได
10. พ.ศ. 2497 : กบฏครงั้ ท่ี 7 กบฏสันติภาพ
เกิดข้ึนในยุคท่ีโลกตกอยูในสภาวะสงครามเย็น และประเทศไทยเปนยคุ ของอัศวินตํารวจ
รัฐบาลทไี่ ดอํานาจมาจากการกระทํารัฐประหาร ตั้งแตวันท่ี 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2490
นบั เปนรฐั บาลท่ีดําเนินนโยบายทาํ สงครามกบั ฝายคอมมวิ นสิ ตอยา งเตม็ ทด่ี วยการร้ือฟน
กฎหมายคอมมิวนสิ ต พ.ศ. 2495 และกวาดจับผูมีความคิดเห็นแตกตางจากรัฐบาล
ครัง้ ใหญทร่ี จู ักกนั ในนาม “กบฏสันตภิ าพ” ในป พ.ศ. 2497
11. พ.ศ. 2500 : การรฐั ประหารครัง้ ท่ี 4
เกิดข้ึน เมื่อวันที่ 16 กันยายน 2500 มี จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เปนหัวหนาคณะ
นาํ กําลังเขายดึ อาํ นาจของรฐั บาล จอมพล ป. พบิ ูลสงคราม ที่เปนนายกรัฐมนตรี ภายหลัง
จากเกิดการเลือกตัง้ สกปรก และรฐั บาลไดรบั การคัดคา นจากประชาชนอยางหนักหลังการ
ยดึ อาํ นาจ จอมพล ป. พบิ ลู สงคราม และพลตํารวจเอก เผา ศรียานนท ตองหลบหนี
ออกไปนอกประเทศ และแตง ต้ัง นายพจน สารสนิ เปนนายกรฐั มนตรี
12. พ.ศ. 2501 : การรัฐประหารครัง้ ท่ี 5
เกิดขน้ึ เมอื่ วันที่ 20 ตุลาคม 2501 มี จอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เปนหัวหนา ไดช่ือวา
การปฏิวัติเงียบ เพราะเปนการยึดอํานาจของตนเองหลังการรัฐประหาร จอมพล
สฤษด์ิ ธนะรัชต ไดเขาดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรี ประกาศยกเลิกรัฐธรรมนูญ
ยกเลิกพระราชบัญญัติพรรคการเมือง และใหสภาผูแทนราษฎรและคณะรัฐมนตรี
ชดุ เดิมส้ินสุดลง

134

13. พ.ศ. 2514 : การรัฐประหารครั้งท่ี 6
เกิดข้ึน เม่ือวันท่ี 17 พฤศจิกายน 2514 โดย จอมพล ถนอม กิตติขจร ซงึ่ ดํารง
ตาํ แหนงนายกรัฐมนตรี ควบรฐั มนตรีวา การกระทรวงกลาโหม และผบู ญั ชาการทหารสูงสุด
ทําการรัฐประหารตัวเอง ประกาศยกเลิกรฐั ธรรมนญู ยบุ สภาผแู ทนราษฎร และจัดตั้ง
สภานิติบัญญัติแหงชาติข้ึน ทําหนาท่ีฝายนิติบัญญัติ และใหรางรัฐธรรมนูญใหเสร็จ
ภายในระยะเวลา 3 ป

14. พ.ศ. 2514 : วนั มหาวปิ โยค
การปฏวิ ัตโิ ดยประชาชน 14 ตุลาคม 2516 นับเปนจุดเปลี่ยนสําคัญในประวัติศาสตร
การเมอื งไทย เม่อื การเรียกรองใหมรี ัฐธรรมนูญของนิสติ นักศกึ ษา และประชาชนกลุมหน่ึง
ไดแผขยายกลายเปนพลังประชาชนจํานวนมาก จนเกิดการปะทะสูรบกันระหวาง
รัฐบาลกับประชาชน เปน ผลให จอมพล ถนอม กิตติขจร นายกรัฐมนตรี จอมพล ประภาส
จารุเสถียร และพันเอก ณรงค กติ ตขิ จร ตอ งหลบหนีออกนอกประเทศ ไดนายกรัฐมนตรี
พระราชทาน คอื นายสญั ญา ธรรมศกั ดิ์

15. พ.ศ. 2519 : การรัฐประหารครง้ั ท่ี 7
ค ว า ม ต่ื น ตั ว ท า ง ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย ท่ี กํ า ลั ง เ บ ง บ า น ต อ ง ห ยุ ด ช ะ งั ก ล ง อี ก ค รั้ ง เ มื่ อ
พลเรอื เอก สงดั ชลออยู และคณะนายทหาร เขายดึ อาํ นาจ เมือ่ วันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519
เนอื่ งจากเกดิ การจลาจล และรฐั บาลพลเรือนในขณะนั้นยังไมสามารถแกไขปญหาได
หลงั การรัฐประหาร ไดมอบให นายธานนิ ทร กรัยวิเชียร ดํารงตําแหนงนายกรัฐมนตรี

16. พ.ศ. 2520 : กบฏครง้ั ที่ 8 กบฏ 26 มีนาคม 2520
เกิดขึ้น เม่อื วนั ที่ 26 มนี าคม 2520 นาํ โดย พลเอก ฉลาด หริ ัญศิริ และนายทหารกลุมหน่ึง
ไดนํากาํ ลงั ทหารจากกองพลที่ 9 จังหวดั กาญจนบรุ ี เขา ยดึ สถานทส่ี าํ คญั ฝายทหารของ
รัฐบาลพลเรือนภายใตการนําของ พลเรือเอก สงัด ชลออยู ไดปราบปรามฝายกบฏ
เปนผลสําเร็จ พลเอก ฉลาด หิรัญศิริ ถูกประหารชีวิตตามคําสั่งนายกรัฐมนตรี
ซงึ่ อาศัยอาํ นาจตามมาตรา 21 ของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2520

17. พ.ศ. 2520 : การรฐั ประหารคร้ังท่ี 8
เกดิ ข้ึน เมอื่ วนั ที่ 20 ตลุ าคม 2520 เมอื่ พลเรือเอก สงัด ชลออยู ใหทําการรัฐประหาร
รัฐบาล ของ นายธานินทร กรัยวิเชียร โดยใหเหตุผลวาการบริหารงานของรัฐบาล
นายธานนิ ทร กรัยวิเชียร ไมอาจแกไขปญหาสําคัญของประเทศ ท้ังในดานเศรษฐกิจ
สงั คมและอุตสาหกรรมใหลลุ วงไปอยา งมปี ระสิทธิภาพ ทั้งการปดกนั้ เสรภี าพทางความ
คิดเห็นของประชาชน ตลอดจนทาทีของรัฐบาลในเหตุการณลอบวางระเบิดใกล

135

พลับพลาทปี่ ระทับของพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ท่จี งั หวัดยะลา
และแตงตั้ง พลเอก เกรียงศักด์ิ ชมะนันท เปนนายกรฐั มนตรี
18. พ.ศ. 2524 : กบฏคร้ังท่ี 9 กบฏยงั เตริ ก
เกดิ ข้ึน เม่ือวันที่ 1 เมษายน 2524 นําโดย พลเอก สัณห จติ รปฏมิ า ดวยการสนบั สนนุ
ของคณะนายทหารหนุม โดยการนําของ พันเอก มนูญ รูปขจร และพันเอก ประจักษ
สวางจิตร ไดพ ยายามใชกําลังทหารในบังคบั บัญชา เขายดึ อาํ นาจปกครองประเทศซ่ึงมี
พลเอก เปรม ติณสลู านนท เปน นายกรฐั มนตรี เนอื่ งจากเกิดความแตกแยกในกองทัพบก
แตการปฏิวัติลมเหลวฝายกบฏยอมจํานน และถูกควบคุมตัวพลเอก สัณห จิตรปฏิมา
สามารถหลบหนอี อกไปนอกประเทศได ตอ มารัฐบาลไดออกกฎหมายนิรโทษกรรมแก
ผมู สี ว นเก่ียวของการกบฏในคร้งั น้ี
19. พ.ศ. 2528 : กบฏครง้ั ที่ 10 กบฏทหารนอกราชการ
เกดิ ขึ้น เมื่อวันที่ 9 กนั ยายน 2528 โดยคณะนายทหารนอกราชการที่พยายามยดึ อํานาจ
จากรฐั บาลของ พลเอก เปรม ตณิ สลู านนท แตด าํ เนนิ การไมสาํ เร็จผูกอ การ คอื พนั เอก
มนูญ รูปขจร และนาวาอากาศ โทมนัส รูปขจร ไดล ้ภี ยั ไปสิงคโปร และเดนิ ทางไปอยูใ น
ประเทศเยอรมนตี ะวันตก
20. พ.ศ. 2534 : การรัฐประหารครัง้ ที่ 9
เกดิ ขึน้ เมอ่ื วันท่ี 23 กุมภาพันธ พ.ศ. 2534 นําโดยพลเอก สนุ ทร คงสมพงษ ผูบัญชาการ
ทหารสูงสุด หัวหนาคณะรักษาความสงบเรียบรอยแหงชาติ (รสช.) ยึดอํานาจจาก
รฐั บาล พลเอก ชาตชิ าย ชุณหะวณั นายกรัฐมนตรใี นขณะน้นั และแตงต้ัง นายอานันท
ปนยารชนุ ขึ้นเปนนายกรฐั มนตรี ทวารัฐบาลที่มีอายุเพียง 1 ปของ รสช. ก็ตองประสบ
กบั อุปสรรคในการเรียกรอ งรฐั ธรรมนูญที่เปนประชาธิปไตยจากประชาชนอันนํามาสู
การชมุ นมุ เรียกรอ งทางการเมืองทกี่ ลายเปนชนวนเหตขุ องเหตกุ ารณพฤษภาทมฬิ ในป
พ.ศ. 2535 ภายหลงั การเลือกตัง้ ท่ี พลเอก สุจินดา คราประยูร ขึ้นเปนนายกรัฐมนตรีใน
เวลาตอ มา
21. พ.ศ. 2549 : การรัฐประหารคร้งั ท่ี 10
เกิดขนึ้ เมอื่ วันที่ 19 กนั ยายน 2549 นําโดย พลเอก สนธิ บุญยรัตกลิน ผูบัญชาการ
ทหารบก ทําการยึดอํานาจจากรัฐบาลรักษาการของ พันตํารวจโท ทักษิณ ชินวัตร
เรียกตนเองวา คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย
ทรงเปนประมขุ

136

จากพัฒนาการทางการเมืองการปกครองที่เกิดขึ้นในประเทศไทย หลังการเปลี่ยนแปลง
การปกครองป พ.ศ. 2475 ท่ีมกี ารเปลีย่ นแปลงเกิดขึน้ อยา งบอ ยครงั้ รวมทงั้ เปน ทีม่ าของรฐั ธรรมนูญ
ฉบบั ตา ง ๆ ดวย จะเห็นวามีพัฒนาการในทางที่ใหสิทธิและเสรีภาพแกประชาชนมากข้ึน แมวาบาง
ยุคสมัยจะถูกกลา วหาวาเปนเผด็จการก็ตาม เราก็จะเห็นพัฒนาการทางการเมืองในภาคประชาชน
ที่คอย ๆ กอ ตัวข้ึนในทั่วทุกภูมิภาคของประเทศ จนคลายกับเปนความขัดแยงทางสังคมโดยเฉพาะ
อยางย่งิ หลังเหตกุ ารณรฐั ประหาร พ.ศ. 2549 ไดทาํ ใหเ กดิ ความคดิ เห็นทแ่ี ตกตางของประชาชนทัง้ ประเทศ
อยา งไมเคยเกดิ ข้นึ มากอน จนหลายฝา ยวติ กวา จะนาํ ไปสสู งครามการเมอื ง แตเ มอื่ มองในดานดี จะพบวา
ในเหตกุ ารณดังกลา วไดกอ ใหเ กดิ ความตนื่ ตวั ของภาคประชาชนในดานการเมอื งทั้งประเทศอยางท่ีไม
เคยมีมากอน ความคิดเห็นทางการเมืองตางกันท่ีเกิดขึ้นในเวลาน้ี เปนเรื่องใหมและยังไมมีความ
คิดเหน็ ที่ตรงกัน ตองอาศยั ระยะเวลา และการเรยี นรูของผูคนทั้งประเทศ ท่ีจะตองอดทนเรียนรูและ
อยูรว มกนั ใหไ ดท ามกลางความแตกตา ง และปรับความคิดเขา หากนั ใหถงึ จดุ ที่พอจะยอมรบั กนั ได

สถานการณความแตกตางทางความคิดที่เกิดข้ึนหลังจากการรัฐประหาร พ.ศ. 2549
จึงเปน โอกาสอันดีของผคู นในยุคสมัยนี้ที่จะรวมกันหาคําตอบและทางออกของเหตุการณวา เราจะ
รวมกันหาทางออกของเหตกุ ารณดว ยสันตวิ ิธี หรอื ดวยความรุนแรง ซ่งึ เราทุกคนในเวลาน้ีลวนมีสว นรวม
ในการหาคาํ ตอบและทางออกดว ยกนั ทกุ คน

เร่ืองท่ี 2 การมสี ว นรว มทางการเมอื ง
และการอยูรวมกันอยา งสันติ
ในระบอบประชาธิปไตย
อนั มีพระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข

2.1 การมสี ว นรว มทางการเมือง

การปกครองระบอบประชาธปิ ไตยมหี ลักการพืน้ ฐานสําคัญ 5 ประการ คือ

1. หลักการอํานาจอธิปไตยเปนของปวงชน ประชาชนแสดงออกซึ่งการเปนเจาของ

โดยใชอ าํ นาจทีม่ ตี ามกระบวนการเลือกต้ังอยางอิสระและท่ัวถึง ในการใหไดมาซ่ึงตัวผูปกครองและ
ผูแทนของตน รวมทั้งประชาชนมีอาํ นาจในการคัดคานและถอดถอนผูป กครองและผแู ทนทปี่ ระชาชน
เห็นวามิไดบริหารประเทศในทางท่ีเปนประโยชนตอสังคมสวนรวม เชน มีพฤติกรรมร่ํารวยผิดปกติ

หรือ คอรร ัปชัน่ (Corruption)

137

2. หลกั เสรีภาพ ประชาชนทุกคน มีความสามารถในการกระทําหรืองดเวนการกระทํา
อยางใดอยางหนึ่งตามท่ีบุคคลตองการตราบเทาที่การกระทําของเขานั้น ไมไปละเมิดลิดรอนสิทธิ
เสรภี าพของบคุ คลอ่นื หรอื ละเมิดตอความสงบเรยี บรอยของสงั คม และความม่ันคงของประเทศชาติ

3. หลกั ความเสมอภาค การเปดโอกาสใหป ระชาชนทุกคน สามารถเขา ถึงทรพั ยากรและ
คุณคา ตา ง ๆ ของสงั คมที่มอี ยูจาํ กัดอยางเทาเทียมกัน โดยไมถูกกีดกันดวยสาเหตุแหงความแตกตาง
ทางชน้ั วรรณะทางสงั คม ชาติพันธุ วัฒนธรรม ความเปนอยู ฐานะทางเศรษฐกิจ หรอื ดว ยสาเหตุอืน่

4. หลักการปกครองโดยกฎหมายหรือหลักนิติธรรม การใหความคุมครองสิทธิ
ข้ันพ้นื ฐานของประชาชนทง้ั ให เร่อื ง สิทธิเสรภี าพในทรพั ยส นิ การแสดงออกการดํารงชีพ ฯลฯ อยาง
เสมอหนา กัน โดยผูปกครองไมสามารถใชอาํ นาจใด ๆ ลดิ รอนเพิกถอนสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนได
และไมส ามารถใชอ ภสิ ทิ ธิ์อยเู หนือกฎหมายหรอื เหนือกวาประชาชนคนอ่ืน ๆ ได

5. หลักการเสียงขางมาก (Majority rule) ควบคูไปกับการเคารพในสิทธิของเสียง
ขางนอย (Minority Rights) การตัดสินใจใด ๆ ที่สงผลกระทบตอประชาชนหมูมาก ไมวาจะเปน
การเลอื กต้ังผแู ทนของประชาชนเขาสูระบบการเมือง การตัดสินใจของฝายนิติบัญญัติ ฝายบริหาร
หรือฝายตุลาการ ยอมตองถือเอาเสียงขางมากท่ีมีตอเร่ืองนั้น ๆ เปนเกณฑในการตัดสินทางเลือก
โดยถือวาเสียงขางมาก เปนตัวแทนที่สะทอนความตองการ/ขอเรียกรองของประชาชนหมูมาก
หลกั การน้ตี องควบคูไปกับการเคารพคมุ ครองสิทธิเสียงขางนอยดวย ทั้งน้ี ก็เพื่อเปนหลักประกันวา
ฝายเสยี งขา งมากจะไมใชว ธิ ีการ “พวกมากลากไป” ตามผลประโยชนความเหน็ หรือกระแสความนิยม
ของพวกตนอยางสุดโตง แตตองดําเนินการเพื่อประโยชนของประชาชนท้ังหมด เพื่อสรางสังคมที่
ประชาชนเสยี งขา งนอ ย รวมทง้ั ชนกลมุ นอ ยผดู อ ยโอกาสตา ง ๆ สามารถอยูรวมกันไดอยา งสันติสุข โดย
ไมม กี ารเอาเปรยี บกนั และสรา งความขดั แยง ในสังคมมากเกนิ ไป

คานิยมทัศนคติท่ีสงเสริมประชาธิปไตยระบอบประชาธิปไตย นอกจากจะเปนระบอบ
การเมอื งแลว ยงั เปนระบอบเศรษฐกิจสังคมวฒั นธรรมดวย ดังนัน้ จึงไมใชอยูที่รัฐธรรมนูญ กฎหมาย
การเลอื กตั้ง และการตอรองทางการเมืองเทานั้น หากอยทู ่สี มาชิกในสงั คมจะตองชวยกันหลอหลอม
สรางคานิยมวิถชี วี ิตที่เปนประชาธิปไตยมาตง้ั แตใ นครอบครัว โรงเรียน ที่ทาํ งาน ชมุ ชน เพ่อื จะนาํ ไปสู
หรอื การปกปอ งระบอบประชาธิปไตยทัง้ ทางการเมอื งเศรษฐกิจและสงั คม

จากหลักการพ้ืนฐานของระบอบประชาธิปไตยดงั กลาวแลว จะเห็นวาการมีสวนรวมทาง
การเมืองของประชาชนเปนส่ิงทม่ี คี วามสาํ คัญมาก หากปราศจากการมสี วนรวมของประชาชนในทาง
การเมอื งระบอบประชาธิปไตยนัน้ จะไมต า งจากระบอบเผดจ็ การ ดังน้ัน รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย
พุทธศักราช 2550 จึงไดบัญญัติการมีสวนรวมโดยตรงของประชาชนไวในหมวด 7 มาตรา 163 -
มาตรา 165 ดังน้ี

138

หมวด ๗
การมสี วนรวมทางการเมืองโดยตรงของประชาชน

มาตรา๑๖๓ ประชาชนผูม ีสิทธเิ ลือกต้ังไมนอยกวาหน่ึงหม่ืนคน มีสิทธิเขาชื่อรองขอตอ
ประธานรฐั สภา เพ่อื ใหรัฐสภาพิจารณารา งพระราชบัญญตั ติ ามท่กี าํ หนดในหมวด ๓ และ
หมวด ๕ แหง รฐั ธรรมนูญน้ี

คํารองขอตามวรรคหนงึ่ ตอ งจัดทาํ รางพระราชบญั ญตั เิ สนอมาดว ย
หลกั เกณฑและวิธีการเขา ชอื่ รวมท้ังการตรวจสอบรายชื่อใหเปนไปตามที่
กฎหมายบัญญัติ
ในการพิจารณารางพระราชบญั ญัติตามวรรคหนึ่ง สภาผูแทนราษฎรและ
วฒุ สิ ภาตอ งใหผ แู ทนของประชาชนผมู ีสิทธิเลือกต้ังท่ีเขา ชื่อเสนอรางพระราชบัญญัติน้ัน
ชี้แจงหลักการของรางพระราชบัญญัติและคณะกรรมาธิการวิสามัญเพื่อพิจารณาราง
พระราชบัญญัติดังกลาว จะตองประกอบดวย ผูแทนของประชาชนผูมีสิทธิเลือกต้ังที่
เขา ชอ่ื เสนอรา งพระราชบญั ญัตินั้นจาํ นวนไมน อ ยกวา หน่ึงในสามของจํานวนกรรมาธิการ
ทั้งหมดดวย

มาตรา๑๖๔ ประชาชนผูม สี ิทธิเลือกต้งั จํานวนไมนอ ยกวา สองหมน่ื คน มีสทิ ธเิ ขา ช่อื รองขอ
ตอประธานวฒุ ิสภา เพื่อใหว ุฒสิ ภามีมติตามมาตรา ๒๗๔ ใหถอดถอนบุคคลตามมาตรา
๒๗๐ ออกจากตําแหนง ได

คํารองขอตามวรรคหนึ่งตองระบุพฤตกิ ารณที่กลาวหาวาผูดํารงตําแหนง
ดังกลา วกระทาํ ความผดิ เปนขอ ๆ ใหชัดเจน

หลกั เกณฑว ิธกี ารและเงอื่ นไขในการท่ปี ระชาชนจะเขา ชอ่ื รอ งขอตามวรรคหนง่ึ
ใหเ ปนไปตามพระราชบัญญัตปิ ระกอบดวยรัฐธรรมนญู วา ดว ยการปอ งกันและปราบปราม
การทจุ ริต

139

มาตรา๑๖๕ ประชาชนผูมีสิทธิเลือกตั้ง ยอมมีสิทธิออกเสียงประชามติ การจัดใหมีการ
ออกเสยี งประชามตใิ หกระทําไดในเหตุ ดังตอ ไปนี้

(๑) ในกรณีท่ีคณะรัฐมนตรีเห็นวา กิจการในเรื่องใดอาจกระทบถึง
ประโยชนไดเสียของประเทศชาติหรือประชาชน นายกรัฐมนตรีโดยความเห็นชอบของ
คณะรฐั มนตรีอาจจะปรกึ ษาประธานสภาผแู ทนราษฎรและประธานวุฒิสภาเพ่ือประกาศ
ในราชกจิ จานเุ บกษาใหมกี ารออกเสียงประชามตไิ ด

(๒) ในกรณีทีม่ กี ฎหมายบญั ญัติใหมีการออกเสียงประชามติการออกเสียง
ประชามตติ าม (๑) หรือ (๒) อาจจัดใหเ ปนการออกเสียงเพอื่ มขี อยตุ ิโดยเสยี งขางมากของ
ผูมสี ทิ ธอิ อกเสยี งประชามติในปญ หาท่ีจัดใหม ีการออกเสียงประชามตหิ รือเปนการออกเสียง
เพ่อื ใหคําปรึกษาแกค ณะรัฐมนตรีกไ็ ดเ วน แตจ ะมกี ฎหมายบัญญัตไิ วเปน การเฉพาะ

การออกเสียงประชามติตองเปนการใหออกเสียงเห็นชอบหรือ
ไมเห็นชอบในกิจการตามท่ีจัดใหมีการออกเสียงประชามติและการจัดการออกเสียง
ประชามติในเร่ืองท่ีขัดหรือแยงตอรัฐธรรมนูญหรือเกี่ยวกับตัวบุคคลหรือคณะบุคคลจะ
กระทํามไิ ด

กอนการออกเสียงประชามติรัฐตองดําเนินการใหขอมูลอยาง
เพียงพอและใหบุคคลฝายที่เห็นชอบและไมเห็นชอบกับกิจการ น้ัน มีโอกาสแสดง
ความคิดเห็นของตนไดอยางเทาเทียมกันหลักเกณฑและวิธีการออกเสียงประชามติให
เปน ไปตามพระราชบญั ญัตปิ ระกอบรฐั ธรรมนูญ วา ดว ยการออกเสียงประชามติ ซ่ึงอยางนอ ย
ตองกําหนดรายละเอยี ดเก่ียวกับวิธีการออกเสียงประชามติระยะเวลาในการดําเนินการ
และจํานวนเสยี งประชามติเพ่อื มขี อ ยุติ

นอกจากการมสี วนรว มโดยตรงทางการเมอื งแลว สงิ่ ทีม่ คี วามสาํ คญั เปนอยางมาก ก็คือ การ
เลือกตัวแทนของตนในทุกระดับ จะตองเลือกคนที่มีความเหมาะสมกับตําแหนงนั้น ๆ ซ่ึงจะมีการ
เลือกตั้งตัวแทนประชาชนเกือบทุกระดับ แตประชาชนสวนใหญยังมิไดแยกแยะวา การเลือกตั้งน้ัน ๆ
เลอื กเขาไปทาํ หนาทอี่ ะไร ประชาชนมกั จะเลอื กจากผทู ตี่ นเอง มคี วามคนุ เคยสนิทสนม หรอื มพี ระคุณ
หรือมากกวา น้ัน ท่ีมกี ารกลา วหากนั แตข าดพยานหลกั ฐาน กค็ อื เลอื กผทู ่ใี หเ งินตน (ทเ่ี รียกวา ซือ้ เสยี ง)

หากประชาชนสามารถเลือกต้ังตัวแทนของตนเองไดเหมาะสมกับตําแหนงท่ีไดมาจาก
การเลอื กตง้ั แลว จะสามารถพลิกโฉมการเมืองไทยไดม ากกวา ท่ีเปน อยทู ุกวันนี้

140

กิจกรรมที่ 11
ใหผ ูเ รียนวเิ คราะหการพฒั นาการทางการเมืองของประเทศไทยตามความเขาใจโดย
ใชขอ มลู ประกอบ

2.2 การอยรู ว มกันอยางสันตใิ นระบอบประชาธิปไตย

จากหลักการของระบอบประชาธิปไตย เห็นไดวาประชาชนตองมีบทบาทและมีสวนรวม
ในทางการเมอื งมากกวา ระบอบเผดจ็ การและในระบอบประชาธิปไตยท่ียึดหลักสิทธิและเสรีภาพของ
ประชาชนทุกคนอยางเทาเทียมในสังคมทมี่ ีขนาดใหญ หากทุกคนยึดแตหลักการพ้ืนฐานของระบอบ
ประชาธิปไตยเทา นัน้ เชอื่ วาความวุนวายและไรระเบียบของสังคมยอ มเกิดข้ึนในสังคมไทยแนวคดิ ของ
ระบอบประชาธิปไตยเปนสง่ิ ทีเ่ รารับมาจากประเทศทางตะวันตกซึ่งมีขอดีในเร่ือง วินัยสิทธิเสรีภาพ
และความเสมอภาค สวนวิถีของสังคมไทยท่ีเปนสังคมพุทธมีขอดีในเร่ือง ความอบอุน การเคารพ
ผูอาวุโส ความกตัญู เปนขอดีท่ีเราตองนํามาใชใหถูกตอง ดังนั้น การจะอยูรวมกันอยางสันติใน
ระบอบประชาธปิ ไตยของสังคมไทยคงมิใชการยึดหลกั การพ้ืนฐานของระบอบประชาธิปไตยเทานั้น
แตต องมองรากฐานของคนไทยดว ยวามวี ิถชี ีวิตอยา งไร

วิถชี วี ิตไทย
สงั คมไทยในอดีตปกครองดวยระบอบสมบูรณาญาสิทธริ าชย จนถึงป พ.ศ. 2475 เมื่อคณะราษฎร
ไดทําการปฏิวัติเปล่ียนแปลงระบอบการปกครองมาเปนระบอบประชาธิปไตย เวลาที่ผานมา 70 กวาป
วิถีชวี ิตของชนชาวไทยไดป รับตนเองใหเขากบั ระบอบการปกครองแบบประชาธปิ ไตยอยา งไร
การศกึ ษาเพอ่ื ใหเกิดความเขาใจวิถีชีวิตไทยภายใตระบอบการปกครองแบบประชาธิปไตย
ผเู รยี นควรจะมีความรู ความเขา ใจ ในความหมายของคาํ หลักที่เกีย่ วของกอ น ไดแก คําวา “วถิ ีชีวิต”
“ระบอบ” และ “ประชาธิปไตย” เพอ่ื เปนพ้นื ฐานในการวเิ คราะหตอ ไป ซึ่งพจนานกุ รมฉบบั ราชบัณฑิตย-
สถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของคําดังกลา วไว ดังนี้
วิถชี วี ติ หมายถงึ ทางดาํ เนินชีวติ เชน วถิ ชี ีวิตชาวบา น
ระบอบ หมายถึง แบบอยางธรรมเนียม เชน ทําถูกระบอบ ระเบียบ การปกครอง เชน
การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย การปกครองระบอบสมบูรณาญาสทิ ธริ าชย
ประชาธิปไตย (ประชาทปิ ะไต/ประชาทบิ ปะไต) หมายถึง ระบอบการปกครองที่ถือมติปวงชน
เปน ใหญการถือเสยี งขางมากเปน ใหญ
จากความหมายของคําหลัก ท้ังสามคําดังกลาวขางตน เมื่อนําความหมายมารวมกัน “วิถีชีวิตไทย
ภายใตก ารปกครองระบอบประชาธิปไตย” จึงหมายถึง การดําเนินชีวิตของชนชาวไทย โดยการ
ถือเสียงขา งมากเปน ใหญ

141

เราจะทาํ การศกึ ษาตอไปวา การดําเนินชวี ิตของคนไทยนัน้ ไดถอื เสยี งขา งมากในเร่ืองใดบาง
และขอดี ขอเสีย ของการถือเสียงขางมากเปนใหญ มีอะไรบาง โดยการพิจารณาจากลักษณะของ
สังคมไทยในปจจบุ ัน

ลกั ษณะที่สาํ คัญของสงั คมไทย
ประเทศไทยตัง้ อยูบ นคาบสมุทรอนิ โดจนี ท่ีเรยี กวา “สวุ รรณภูม”ิ มพี ืน้ ท่ีประมาณ 513.115
ตารางกิโลเมตร มกี ลุม ชนชาตไิ ทย และกลุมชาติพนั ธอุ นื่ ๆ อีกมากกวา 50 ชาติพนั ธุ เชน จนี ลาว มอญ
เขมร กูย ฝรง่ั แขก ซาไก ทมฬิ ฯลฯ มาอาศัยอยูในประเทศไทย มีภาษาไทยเปน ของตนเอง มีประวัติศาสตร
การตัง้ ถนิ่ ฐานท่ียาวนาน ประชากรสว นใหญป ระกอบอาชีพเกษตรกรรม มพี ระมหากษัตริยทรงเปนประมุข
จนถึงป พ.ศ. 2475 เมอื่ เกดิ การเปล่ยี นแปลงระบอบการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราชย
มาเปนระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขเวลาผานไปเกือบ 80 ป จนถึง
ปจจุบนั เม่ือวเิ คราะหลกั ษณะของสงั คมไทยในปจ จุบนั เราจะพบวา มีลักษณะสําคญั ดังนี้
1. สงั คมไทยเปนสงั คมทเี่ คารพเทิดทนู สถาบันพระมหากษตั ริย

สังคมไทย ปกครองโดยเฉพาะพระมหากษัตริยมาตั้งแตสมัยสุโขทัย ที่เรียกวา
สมบูรณาญาสทิ ธิราชย จนมาถึง การปกครองในระบอบประชาธิปไตย พระมหากษัตริย
ทรงเปน ทัง้ องคพระประมุข เปนขวญั และกาํ ลังใจใหกับประชาชน และทรงเปน ศูนยรวม
แหงความสามัคคีของคนในชาติ สถาบันพระมหากษัตริย จึงไดรับการเคารพเทิดทูน
อยางสงู ในสังคมไทย