The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by akmjarkurgan, 2020-11-04 00:32:39

Odoblar durdonasi

Odoblar durdonasi

3. Фарзанд ва набираларнинг бошини силаш ва
эркалаб кучощашнинг жоизлиги;

4. Ёш болаларни хурсанд цилиш учун улар билан
уйнашнинг жоизлиги;

5. Имом Хусайнни яхши курган кишини Аллох
таоло хам яхши куриши;

6. Имом Хусаин ва у кишининг авлодлари Пай-
рамбаримиз (с.а.в.)нинг наслидан экани.

6

о

б8-об,

i

ЁШ БОЛАЛАРНИ УПИШ ХДКИДА

t

jj) I^X, I ^L> IdjJLd L^--£- 4111 4-m*jLc q-£. — 90

fG-So 1i j ^z*> (j>J) I»Д >' (_JLo_9 4j_Lc 4111 <J-

dLLol jl 4-Jlc 4111 (jy-II (jLfl-S L л i IaJJ

dJLli <3* 41)1 jl dll

90. Оиша (р.а.)дан ривоят кили нади:
«Бир аъробий Набий(с.а.в.) хузурларига келиб,
«Сизлар ёш болаларингизни упасизларми? Биз
уларни упмаймиз», деди. Набий (с.а.в.) «Аллох
сенинг кдлбингдаи ра\матни сугуриб олган булса,
мен нима хам кила олардим?» дедилар*.

Шарх:
Сахрода яшовчи бир киши Расулуллох (с.а.в.)
хузурларига келиб у зотдан, ёш болаларни упиш
хасида сурайди ва узлари ёш болаларни упмас-
ликлари х&кида сузлаб беради. Шунда Расулул­
лох (с.а.в.) «ёш болаларга мехрибонлик килиб,
уларни эркалатиб упиш Аллох таолонинг рахма-
ти аломати экани ва бу рахмат кимнинг кдлбида
булмаса, у инсон бундай бахтдан бебахра киши
экани хацида айтадилар.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Ёш болаларни упиш фазилат ва Аллох; тао-
лонинг рахрмати нишонаси экани;

2. Ёш болалар доимо мех,р-шафкгат ва мурув-
ватга мух,тож эканлари;

3. Ёш болаларга мехр курсатиш, уларнинг ке-
лажакда к;алби юмшок;, х;алим инсон булиб вояга
етишларида мух;им омил булиб хизмат цилиши;

4. Баъзи инсонларнинг цалбидан Аллох; таоло
рахриатни сукуриб олиши;

5. Ёш болаларни упмаслик ва уларга бепарво
булиш яхши иш эмаслиги.

41)1 41)1 q-C- — 91

cH O'4*-5*" _$ 4jJlc.

Lo jJjJI |J^a (2)1 (_JI fl A ^q^gauJI

4-dx 41)1 41)1 4-31 \ A I JL>I <2j-L_9

• q-A (JLs |AJ

91. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Расулуллох (с.а.в.) (набиралари) Хасан ибн
Алини упдилар. У зотнинг хузурларида Акраъ ибн
Хобис утирган эди. Бас, Акраъ «Менинг унта болам
бор, хали улардан биттасини хам упган эмасман»,

деди. Расулуллох (с.а.в.) унга назар солдилар ва
«Ким рахм килмаса, унга хам рахм килинмайди»,
дедилар».

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

Шарх: ■< I ■ »•

Мазкур \адиси шарифдан Расулуллох (с.а.в.)

ёш болаларга мехрибон булганликлари ва улар­

ни эркалаб упганларини билиб олишимиз мум­

кин. Ёш болаларга нисбатан кдлбида юмшокдик

ва мехрибонлик булмаган кимсалар кдлби каттик

кишилар булишади ва бундай кимсалар хакида

Расулуллох (с.а.в.):

<•1 > I д 11 1Q 11 I

LjjJI (^Ic. (Jjloj

«Бадбахтлик (аломати) турттадир, улар «Куз-
нинг куриши (яъни йигламаслик), калбнинг кат-
тик булиши, орзуни узун килиш ва дунёга ки-
зикиш», дедилар.

Расулуллох(с.а.в.) «Ким рахм цилмаса, унга хам
рахм килинмайди», дедилар. Биз мехр-шафкдтли
булишимиз Аллох таолонинг мархаматига ноил
булишимизнинг омили эканини унутмаслигимиз
лозим.

Дархакикдт, мехр-шафкатга энг мухтож ки­
шилар ёш болалардир. Чунки улар ёшлик чогла-
рида катталардан мехр-шафкдт • курмасалар,
улгайгач, улардан мехр кутищ, гуёки куриган да-
рахтдан мева умид килишга рсшайди.

\ 54 f ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

Хддисдан олинадиган фойдалар:

1. Расулуллох (с.а.в.) набираларини яхши куриб
эркалатганлари;

2. Крлби хшптихлик, бу бадбахтлик аломати
экани;

3. Аллохнинг бандаларига рахм-шафхат хилма-
ган кимсага, Аллох таоло хам рахм хилмаслиги.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

б9-об.

(JjLJI c_>L)

ГУДАКНИ ЕЛКАГА МИНДИРИШ ХАДИДА

Axle. 4Jjl lt^^o *“"ЧЬ

4-OjLc 4_Jlc. 4Jjl CjIjJLh» <ju4uxllj jolxu J

.4j_>|_9 4_c>I (jjl (Jj-flu

86. Барро ибн Озиб (р.а.)дан ривоят килинади:
«Мен Набий(с.а.в.)ни курдим, карасям, Хасан
(р.а.)ни елкаларига кутариб олибдилар ва «Ал­
лоним! Мен буни яхши кураман, сен хам уни яхши
кургин», дедилар*.

Шарх:
Дархак,икдт, оламларга рахмат килиб юбо-
рилган Мухаммад (с.а.в.) нихоятда шафкатли
ва мехрибон зот эдилар. Пайгамбаримиз (с.а.в.)
нинг хаётларини урганган хар бир киши у зотнинг
такаллуфдан узок, самимий, оддий ва соддагина
хаёт кечирганларига гувох булади.
Мазкур хадисда, пайгамбаримиз (с.а.в.) се-
викли набиралари имом Хасанни елкаларида
кутариб, эркалаганлари ва уни яхши куришлари-

ни айтиб, Аллох таоло хам уни яхши куришлиги-
ни сураб, дуо к^илганлари баён к^илинмокда.

Али (р.а.)дан кдиинган ривоятда Хасан (р.а.)
кишилар ичида пайгамбаримиз (с.а.в.)га энг ух-
шаш булганлиги айтилади.

Пайгамбаримиз (с.а.в.) нихоятда болажон зот
эдилар. Уз фарзанд ва набираларидан ташкд-
ри сахобаларнинг фарзандларини хам эркалаб,
уларнинг хакдарига дуои-хайрлар килар эдилар.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Ёш болаларни яхши куриш ва буни боищалар
олдида хам айтишнинг жоиз экани;

2. Расулуллох (с.а.в.)нинг оила аъзоларини яхши
куриш у зотга булган мухаббатимиздан экани.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

Ю-боб.

(ddJjJ jJIjJI t-J.il <-jL)

ОТА-ОНАНИ ФАРЗАНДИГА ОДОБ
УРГАТИШИ ХАЦИДА

oLl j-o-uj 4jI сЯ (j-c- — 92
.elAII
4Jjl J-o ^M-иаЛ (jjJjjL Ijjl^

92. Валид ибн Нумайр ибн Авсдан ривоят к,и-
линади:

У отасининг «Солихдик — Аллоадан, одоб —
оталардан дейишарди», деганини эшитган экан».

Шарх:
Солихдик — лутавий жихдтдан «олийжаноб-
лик», «крбилиятлилик» маъноларини англатиб,
у кишидаги ахлокий сифатлардан биридир. Одоб
— «тарбиялилик», «хушмуомала» ва «назокат-
ли» маъноларини англатиб, гузал фазилатлардан
иборат макдовга сазовор иш ва сузга нисбатан
ишлатиладиган атамадир. Инсон бунга тарбия
оркдли эришишадгл.
«Солихдик — Аллохдан, одоб — оталардан» де-
ган сузга келсак, солихдик киши хилкдтида мавжуд

сифатлардан саналади. Буни соддарок тушунти-
радиган булсик, бу сифат инсоннинг яратилишида
асл хамиртур ill урнцда булади. Худди олий сифат

унга суви ва тузи меъёрда берилиб, яхшилаб ко-
рилса ва керакли хароратда пиширилса, барчага
манзур нон дастурхон юзини курганидек, ахлокий
сифатларида солихдик мавжуд булган фарзандни
хам яхши тарбия кдлинса ва унга одоб-ахлок бе-
риб парваришланса, барча хавас киладиган солих
фарзанд камолга етади.

Хадис шарифда икки мухим нарса айтиб утил-
ди. Уларнинг биринчиси инсон табиатида мавжуд
солихлик булса, иккинчиси уша салохиятни ка­
молга етказишда лозим булган одоб. Чунки иморат
учун ишлатилган буюм цанчалик сифатли булма-
син, уста мохир булмаса, гузал иморат булмайди.
Пайгамбаримиз (с.а.в.), ота-оналар уз фарзандла-
рига беришлари лозим булган икки мухим нар­
са хакида айтиб, хатто уларни фарзандларнинг
ота-оналар зиммасидаги хакки деганлар:

Абу Хурайра (р.а.) Расулуллох (с.а.в.)дан ри-
воят килиб, дедилар: «Ота-оналар зиммасидаги
фарзандларнинг хакки уларнинг исмини чиройли
куйиб, адабини яхшилашлик»16.

Бошка ривоятда:

16 Имом Байхакий ривояти.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ Л£, ?со а.

?

<л1_иа_И <Jlc

fojSTf. Lc-mj I jqSuIjI

Абу Дардо (p.a.) Расулуллох (с.а.в.)дан ривоят

к,илиб, дедилар: «Кдгёмат кунида сизлар исмла-

рингиз ва оталарингизнинг исми билан чакртрила-

сиз, бас (шунинг учун) чиройли исм цуйинглар!»17

Дархак,икат, исмидан уялмайдиган фарзанд

жамоатчилик олдида уз исмидан хижолат торт-

майди ва одобли фарзанд эса хаётда уз урнига эга

булади.

Исмлари маъноси нотугри ва хунук булган ки-

шиларга Расулуллох (с.а.в.) маънолик ва чирой­

ли исмлар куйганлари муътабар манбаларимизда

мавжуд.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Солихушк—Аллох, таолонинг буюк мар^ама-
ти экани;

2. Таълим-тарбия ва одоб-ахлок; ота-оналар-
нинг зиммаларидаги мажбубуриятлари экани;

3. Кишилар циёмат кунида исмлари ила чак;и-
рилишлари.

11 dljl (jl.4_>(3^ — 93

L IjJLo-S AjJlC 4Jjl 4Jjl (jj Aj

1 qUo-Xu-JI Cu-Lsej J_9 <1)1

:JU :Jla ScJbtj dJjJj JSl :Jl3_s

$f-lj-«) j<JI (J (jl (j-vjJl ‘(JLs tSy^-

.131 Ms :Jls Jj :Jls

93. Н}л>мон ибн Баширдан ривоят килинади:
«Уни отаси Расулуллох (с.а.в.) хузурларига
кутариб келдилар ва «Эй, Аллохнинг расули! Сиз-
ни гувох килиб айтаманки, Нуъмонга фалон-фа­
лон нарсаларни бердим», деди. Расулуллох (с.а.в.)
«Барча болаларингга хам шундай нарсаларни бер-
дингми?» деб сурадилар. У «Йух, факдт Нуъмон-
нинг узигагина бердим», деди. Расулуллох (с.а.в.)
«Шундай килган булсанг, мен бунга гувох була
олмайман, мендан бошкани гувох кил!» дедилар
ва сунгра «Фарзандларингнинг хаммаси сенга бир
хилда яхшилик килишларини хохлайсанми?» де­
дилар. У «Албатта, шундай булишларини хохлай-
ман», деб жавоб берди. Расулуллох (с.а.в.) «Ундай
булса, Нуъмоннинг узигагина бериб, бошкаларини
махрум килишинг дуруст эмас», дедилар».

Шарх:
Хадис шарифда Башир, узининг Нуьмон исм-
ли фарзандини Расулуллох (с.а.в.) хузурларига
кутариб келади ва мол-мулкидан бошка фарзан-
дларига бермаган нарсаларини унга васият килиб
колдиришини билдиради хамда бу ишига Расу­
луллох (с.а.в.)нинг гувох булишларини сурайди.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ . ** 61 /

Албатта, Баширнинг фикрича, кенжафарзан-
ди Нуъмон учун бундай кдлишлиги тутри ва яхши
деб уйлайди. Шу сабаб бунга Расулуллох (с.а.в.)
ни гувох килмокчи булади.

Аммо Расулуллох (с.а.в.) бу ерда адолат мезо-
ни бузилганлигини баён килиб, унга тутри йулни
курсатадилар.

Имом Бухорий, Расулуллох (с.а.в. )нинг
«Шундай килган булсанг мен бунга гувох була ол-
майман, мендан бошцани гувох кил!» деган суз-
лари хусусида «Бошкдлар гувох булган такдирда,
болаларингдан биттаси — утла Нуъмонга \амма
нарсангни бериб, бошкдларига бермасанг хам
булаверади», деган маъно тушунилмасин!» дей-
дилар.

Бу уринда «гувох була олмайман», дейишдан
мурод «адолатсиз таксимотга гувох булиш инсо-
фдан ташкари ва инсофдан ташкдри ишлар эса
пайгамбарлик хислатларига бегона», деган маъ-
нодадир. «Мендан бошкани гувох кил!» дейишдан
мурод «агар жуда \ам шу ишни килмокка касд
килган булсанг, у \олда адол'атсиз, инсофсйз
одамларни топа кол», деганидир.

Чунки Аллох ва Унинг расули инсонларни
адолатли ва инсофли булишга чорлаган. Маз-
кур хадис Бухорий ва Муслимнинг «Сахих»ла-
рида куйидагича давом этади Расулуллох (с.а.в.):
«Алло\дан куркинглар ва болаларингиз уртасида
адолатли булинглар! Мен жабр-зулмга гувохлик
бермайман», дедилар.

Хулоса килиб айтсак, хозирги кунимизда баъ-
зи ака-укалар ва опа-сингиллар урталарида була-
ётган келишмовчиликларга нафакдт уларнинг уз-
лари, балки биз, ота-оналарнинг хам билмасдан
нотугри цилаётган таксимотимиз сабаб булиб ко-
лиши хакдда унутмаслигимиз лозим.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Ёш болаларни улун инсонлар хузурига олиб
боришнинг жоизлиги;

2. Улур, эыпиборли инсонларни молиявий муо-
малаларга гувох, цилиш жоизлиги;

3. Олим кишилар боищаларнинг тушунмасдан
амалга оширмокрш булган ишларини туиирлашлари
лозимлиги;

4. Фарзандлар уртасида х;ам адолат мезонига
амал к;илиш лозимлиги;

5. HomyFpu ишларга гувох; булишдан бош тор-
тиш лозимлиги.

ll-боб.

U—Л/1 jJ <__>L)

OTA ФАРЗАНДЛАРИГА ЯХШИЛИК
КИЛИШИ ХАКИДА

4111 ps-ftlxu-uj Lwj jjJ (j-C — 94

cdLJLc (■ Li-Л^ t- 1Л'I

jJlJlc ijJjJjJ dUji^

94. Ибн Умар (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Аллох уларни оталари ва болаларига яхшилик
килганлари учун аброр (яхшилар) деб номлади.
Худди сеида ота-онангнинг х^кки булганидек, бо-
лангнинг хам сеида хавди бордир».

Шарх:
УлуБолим, сахобалар ичида Расулуллох(с.а.в.)
хадисларини ривоят кдлишда Абу Хурайра (р.а.)
дан сунг иккинчи уринда турадиган Абдуллох ибн
Умар (р.а.) Куръон каримдаги «аброр»яъни «ях­
шилар» калимаси, кишининг ота-онаси ва фар-
зандларига килган яхшилиги учун берилган ном
эканини таъкидлаб утмокдалар.
Аллох таоло Куръон кари мда «аброр» лафзи-
ни беш марта зикр кил и б утган, жумладан:

яъни «Албатта, яхшилар жаннатдадир», деган18.
Демак, ота-она ва фарзандларига яхшилик ки-

лувчилар аброрлардир. Аброрларнинг мукофоти
эса жаннатдир. Ота-онанинг фарзандлар устида
канчалик хаеди булса, фарзандларнинг хам улар
устида шунчалик хак-хукукдари бор экан. Аммо
минг афсуски купчилигимиз ота-онанинг хакки
хакдиа гапирамизу, аммо фарзандларимизнинг
бизнинг устимиздаги хаккилари нима эканини
тузукрок, билмаймиз хам.

Мукдддас динимизда фарзандларнинг ота-о-
налар устидаги хакдари вожиб саналиб, уларга
амал хилиш мажбурийдир. Фарзанд хакдари куй-
идагилардир:

1. Насаб, яъни никох ила оила куриш оркд-
ли насабни сакдаб колиш. Чунки никохдан асл
максад хам насл-насабни сакдаб колишдир. Кд-
чонки оила никох ила халоллик устига курилса,
шундагина тугилажак фарзанднинг насаби аник
булади. Аллох сакдасин, никохсиз «тасодифий
учрашувлар» меваси булган гудак эса, дунёга ке-
либок барча хазар киладиган «айбсиз айбдор»га
айланади. Бу эса ота-онанинг фарзандга килган
энг катта хиёнатидир.

2. Булажак фарзандига муносиб ота-она тан-
лаш. Исломда, хали турмуш курмасдан турибок,
булажак оиласи хасида кдйгурилади. Расулуллох
(с.а.в.)дан, Абу Хурайра (р.а.) ривоят килган ха-
дисда, кишининг турмуш уртоги кандай булиши
лозимлиги хакида шундай дейилади:

18 Инфитор сураси 13-еят.

L^JLo-seJj ЦЛХ bjjJJ ^Sdu
□JI Jb CjjjJ QjjJl CjI JbjjiloLd

«Аёл турт нарса, моли-дунёси, насл-насаби,
Хусни-жамоли ва дини учун никохланади. Бас, сен
диндорини тутгин, икки кулинг тупровда тулгур
(яъни барака топгур)»19.

Чунки ота-онадаги фазилатли сифатлари хам,
ёмон иллатлари хам фарзандига кучиб утиши,
исбот талаб килмайдиган хахикдтдир.

Бас шундай экан, булажак фарзандга муносиб
ота-онани танлаш барча оила курмокди булган
ёшларга лозим булган бурчлари саналади.

3. Эмизиш. Динимизтат лимоти буйича, шаръ-
ий узр булмаса, оналар фарзандларини икки йил
тулик, эмизадилар. Бу уларнинг вазифалари. Агар
эмизишга монеълик киладиган узри булса, у хол­
да эмизувчи топиб, фарзандини унга топшириш
ва уни рози килиш отанинг вазифаси саналади.
Чунки хеч бир сунъий овкат, она сути урнини
боса олмайди.

4. Фарзандига гузал исм куйиш. Зеро фарзанд,
уз исмидан уялмасин. Исмлар ичида энг гузали
Аллох таолога бандалик маъноларини ифодаловчи
ва Аллохтаолога хамд маъносини англатувчи исм-
лардир. Пайгамбарлар, сахобалар ва солих киши-
ларнинг исмлари хам чиройли исмлар саналади.

19 Муттафакун алайх. Мухаммад ибн Абдуллох ал Хатиб ат Табризий.
«Мишкат ал Масобех» китоби. «Мактабул Исломий» нашриёти. Бай-
рут. 1985 йил. 2-жуз. Б-198.

5. Ацийца цилиш. Яъни имконияти бор ота-о-
на чакдлок тугилганининг еттинчи куни унинг
сочини олиб, уша соч огирлиги микдорида ку-
муш садакд кдлади ва куй суйиб, зиёфат уюшти-
ради ёки хомлигича таркдтиб юборади.

6. Янги тугилган чацалок кулогига азон ва так-
бир айтиш.

7. Янги тугилган чацалокни танглайини кута-
риш. Расулулло\ (с.а.в.) ёш болаларнинг танглай­
ини хурмо билан кутарардилар, яъни хурмони
олдин узлари чайнаб, сунг ёш боланинг огзига
солиб куярдилар. Бу нарса мева билан булгани
афзал саналади.

8. Янги тугилган чацалоцнинг хдкдига барака
тилаб, хайрли дуоларни кдлмок,.

9. Фарзандга гамхур ва мехрибон булиш.
10. Нафана билан таъминлаш.
11. Улар орасида адолатли булиш.
12. Таълим-тарбия бериш.
13. Балогатга етгач, уларни уйлантириш ёки
турмушга бериш.

Хддисдан олинадиган фойдалар:

1. Ота-она ва фарзандларига яхшилик хилув-

чилар аброр экани ва уларнинг мукофоти жаннат

булиши; '\

2. Ота-онанинг фарзандлар устида к;ак;лари
булгани сингари, фарзандларнинг хам улар устида
Хах~ХУХУХлари бор экани;

3. Динимизда фарзандларнинг ота-оналар усти-
даги Хилари вожиб саналиб, уларга амал хилиш
мажбурий экани.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

б12о-б.

ЁШ БОЛА БИЛАН ХАЗИЛЛАШИШ
ХАДИДА

269. Анас ибн Молик (р.а.)дан ривоят кдли-
нади:

«Расулуллох (с.а.в.) биз билан аралашиб юрар
эдилар. Хатто бир куни укамга «Эй, Абу Умайр!
Чумчукчангга нима булди?» дедилар».

Шарх:
Анас ибн Молик (р.а.)нинг Абу Умайр номли
укалари бор эди. Унинг кичкина хушчаси булиб,
у билан бирга уйнаб юрарди.
Кунлардан бир куни у кушча улиб крлади ва
бола кдттиххафа булади. ПаЙБамбаримиз (с.а.в.)
буни куриб, болага тасаллий бериб, кунглини
кутариш учун хазиллашиб, «Эй, Абу Умайр! Чум-
чукчангга нима булди?» дейдилар.
Мазкур ва бундан бошкд хадислардан ёш бо-
лалар билан аралашиб, уларнинг кунгиллари-
ни кутариш учун хазил-мутойиба килиш рахбар

ва ёши катта кишиларнинг салобатига зид нарса
эмаслигини билиб олишимиз мумкин.

Пайгамбаримиз (с.а.в.) набиралари билан уй-
нашни ёки ёш болалар билан \азил килишни уз-
ларига номуносиб деган фикрда булмаганлар.

Имом Шофеъй ра\ма\улло\ мазкур хддисни
тафаккур кдлиб, 70 та масалани аникдаштириб
олган эканлар.

Хддисдан олинадиган фойдалар:

1. Ёш болалар билан аралашиб, уларга разил
рилишнинг жоиз экани;

2. \азилда рам маълум чегара бор экани;

3. Кишининг уз арли аёли, фарзанд-набирала-
ри ва дусти биродарлари билан разил-мутоиба ри-
лиши жоизлиги;

4. Куня руйишнинг жоизлиги;

5. Крфиянинг жоизлиги;

6. Агар зарар етказилмаса, руш боришнинг
жоизлиги;

7. Болалар уйнаши учун варт ва пул ажра-
тишнинг жоизлиги.

ОДО^АР ДУРДОНАСИ 1 69 f

272. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят килинади:
Набий (с.а.в.) Хасан ёки Хусайн (р.а.)нинг ку-
лидан тутиб, уларнинг оёкларини уз оёцлари усти-
га куйиб, «Хани юцорига чиц-чи!» дер эдилар».
Шар\:
Мазкур хадисда, хозирги кунимизда баъзи
оталар ва боболар фарзанд-набираларини уй-
натганлари сингари Набий(с.а.в.) хам севикли
набиралари Хасан ва Хусайн (р.а.)ни эркалатиб
уйнатганликлари хакида айтилмокда.
Дархакикдт, ёш болаларга нисбатан
мехр-шафкатли ва эътиборли булиш мусулмон
кишига лозим ишлардандир.

1б3о-б.

ХУСНИ ХУЛКЛИК БУЛИШ ХДКИДА

jx ej' j-t — 270

qjj J2jI (jljyll (j O'9 f5^0 3

•JUJI

270. Абу Дардо (p.a.) Расулуллох (с.а.в.)дан
ривоят кдлиб дедилар:

«Тарозида яхши хулкдан кура окиррок, хеч нар-
са йукдир».

Шарх:
Ислом, одоб-ахлох масаласи ва уларни сай-
халлашга алохвда этибор кдратади. Шу сабабли
\ам бунга дойр атамалар муътабар китобларимиз-
да куплаб учрайди. Мазкур хадисни шарх килиш-
дан олдин «Одоб» ва «Ахлох» орасидаги фархни
билсак, улар хахида айтилган сузларни англаши-
миз осон булади.
Одоб — биров билан буладиган муомалада уй-
лаб, чиройлирох муомала хилиш хоидаларидир.
Ахлох эса - Аллох таоло бандани халх хи-
лиш чогида унга хушиб яратган хобилият. Яъни,

инсон онасининг хорнидалигидаёх унга уша хо-
билиятлар утади. Кейинчалик тарбия, мухит ва
одатланишлар натижасида ундаги уша хобилият

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

шаклланади ёки шаклланмай колиб кетади. Бу
кобилият яхшиликка нисбатан шаклланса «яхши
хулк» ва аксинча ёмонликка нисбатан шакллан­
са «ёмон хулк» деб номланади. Мисол учун бир
киши яхши ишларни амалга ошириш учун узида-
ги бор имкониятларини хеч иккиланмасдан сарф
Килади. Масалан, ёрдамга мухтож кишини кур­
са, уйланиб, тараддудга тушиб угирмасдан, унта
ёрдам беришга харакат килади. Бундай кишига
нисбатан «хусни хулили», «гузал ахлокди» каби
атамалар кулланилади. Айнан келтирган таъри-
фимизнинг акси булса, бундай кишига нисбатан
«бадхулк», «ёмон ахлокди» каби атамалар кулла-
нилади.

Кдёмат кунида банданинг килган амаллари
улчанганда, улар ичида энг огир келадигани чи-
ройли хулкди булиш экан. Юкррида айтганимиз-
дек, уша хулк, яъни узгаларга ёрдамга шошилиш
каби макдовга сазовор ишлар унинг сифатига ай-
ланиб колади ва уша сифат тарозининг яхшилик
палласида энг огир келади.

Дархакикдт, ер юзидаги барча инсонлар Ал­
лох таоло неъмат килиб берган крбилиятларини
яхшилик сари сайкдллашга жиддий эътибор кд-
ратсалар, нур устига нур, яхшилик устига яхши­
лик булар эди.

Аллох таоло барчаларимизни Узи ва пайгам-
бари Мухаммад (с.а.в.) яхши курган гузал ахлок,-
ли инсонлардан булишимизни насиб айласин!

ОДОБЛАРДУРДОНАСИ

Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Киёмат кунида х,ар бир мисцолдек яхшилик
$ам, ёмонлик х,ам эътибордан четда цолмасдан ул-
чаниши ва тарозининг х,а\ эканлиги;
2. Амаллар ичра энг отри хусни хулили булиш
экани;
3. Ислом дини инсонларни узаро хурмат-из-
зат ва гузал муомалада булишга ундашлиги.

:Jis jljx jx — 271

274. Абдуллох ибн Амр (p.a.) дедилар:
«Расулуллох (с.а.в.) фахш ишларни килувчи
хам, фахш сузларни гапирувчи хам эмасдилар ва
«Сизларнинг энг яхшиларингиз — ахлоки яхши
булганларингиздир», дер эдилар».

Шарх:
Фахш деб — хунук, уятсиз ва бехаё нарсалар-
га нисбатан ишлатилади. У нарсалар, кишининг
иш харакатида ёки сузида намоён булади.
Расулуллох (с.а.в.) хеч качон фахш ишни
килмаган ва фахш сузни сузламаган эканлар.
Киёматгача келадиган барча инсонларга гузал
ахлокда намуна булганлар ва бунга бошкдпарни
хам таргиб хилиб, «Сизларнинг энг яхшиларингиз
— ахлоки яхши булганларингиздир», деганлар.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

ПаЙБамбаримиз (с.а.в.)га уммат булиш шара-
фига мушарраф булган хар бир инсон узининг
юриш-туриши, хатти-харакати ва хаёт тарзида у
зот (с.а.в.)га эргашмоги лозим булади. Зеро, Ал­
лох таоло Куръони Каримда бу хусусда шундай
деб мархамат хилади:

яъни «Сен «Агар Аллохга мухаббат кдлсангиз,
бас,менгаэргашинг,Аллохсизгамухаббаткиладива
сизларнинггунохларингизнимагфираткилади»,деб
айт!»20

Албатта, муъмин-мусулмон киши Аллох ва
расули буйрукдарига итоат хилиб, зиммасидаги
бандалик масъулиятини адо хилса ва ахлохини гу-
зал хилиш харакатида булса, инша Аллох, бунинг
мукофотини дунёда хам, охиратда хам куради.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Расулулло* (с.а.в.) %еч канон фахш ишни
Килмаганликлари;

2. Расулуллох (с.а.в.) хсн канон фахш сузларни
сузламаганликлари;

3. Муъмин-мусулмонларнинг энг яхшилари
хулки гузал булгани экани;

4. Муъмин-мусулмонлар «гузал хули;» деб
аталмиш сифатга нолойиц нарсалардан узок; бу-
лишлари лозимлиги.

275. Амр ибн Шуъайб отасидан, у бобосидан
ривоят кдлиб, деди:

«Набий(с.а.в.) «Киёмат кунида мен учун энг
севимли булганингиз ва менга энг як,ин утирадига-
нингиз кимлигини айтиб берайми?» дедилар. Кдвм
сукут сацлади. У зот уша сузларни икки ёки уч
бора такрорладилар. Шунда цавм «Ха, айтинг эй,
Аллохнинг расули!» дедилар. «Хулцингиз чиройли
булганингиз», дедилар».

Шарх:
Гузал ахлок, тарозида энг огир амал були-
ши билан бирга Кдзёмат кунида эгасини Набий-
(с.а.в.)га севимли курсатадиган ва яхинлаштира-
диган сифат экан. Виз кднчалик истамайлик, бу
-* дунёда Набий(с.а.в.) билан бирга хамсухбат була
олмаймиз. Аммо мехрибон Парвардигоримиз,

Узининг пайБамбари Мухаммад мустафо (с.а.в.)
билан бир жойда утириб, \амсу\бат булиш бах-
тини хусни хул к, эгаларига лойик, куришини гу-
зал хул к сохиби булмиш пайгамбаримиз (с.а.в.)
тилларидан барча умматга эълон килди. Бас, бу
имконни кулдан бермайман деган кимса бу бора-
да уз ахлокдтни чиройли кдлишга харакат кдлиши
лозим.

Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. К,иёмат кунида Набий(с.а.в.)га энг севим-
ли булган ва энг як;ин утирадиган кимса — гузал
ахлокрш булган киши экани;
2. Олим одам кишилар зех;нида яхши сакрганиб
цолиши учун айтмоцчи булган сузини савол тарзи-
да ифода этиши жоиз экани;
3. Кишилар сукут сакрюб турсалар, у сузлар-
ни икки ёки уч бора такрор айтишнинг жоизлиги;
4. Хулцимизни чиройли кришшга х,аракатда бу­
лиш Пайгамбаримиз (с.а.в.) билан бирга у;амсух;бат
булиш шарафига мушарраф булиш имконимиз эка­
ни.

4jjl jx. — 273

lZjJLsU L«jI

276. Абу Хурайра (р.а.) Расулуллох (с.а.в.)дан
ривоят килиб, дедилар:

«Албатта, мен солих хулцларни камолотга ет-
казиш учун юборилдим».

Шарх:
Расулуллох (с.а.в.)га Аллох таоло томонидан
юклатилган шарафли вазифалардан бири яхши
хулкдарни сайкдллаб, тамомига етказиш эди.
Чунки Ислом фитрат, табиийлик динидир. Яъни
Исломда соглом табиатли киши инкор этадиган
нарсанинг узи йух. Исломий тарбия хам киши-
нинг соф табиатини сайкдллаб, мукаммалллик
даражасига етказади. Мисол учун хар бир тугил-
ган чахалох имон-эътикрдлик, табиатан соф ва
покиза холда дунёга келади. У ота-она тарбия­
си ёхуд атроф-мухит таъсирида яхши ёки ёмон
хулкдарни узлаштириб олади.
Афсуски, айрим ота-оналар ёлгон нимали-
гини билмайдиган фарзандларини овутиш учун
ёлгон ваъдалар беради ёки «мени уйда йух деб
айт» каби сузлар билан ёлгончилик ва салбий си-
фатларга ургатиб боради.
Фарзандларимиз тарбиясида Расулуллох
(с.а.в.) курсатиб берган йулдан боришимиз бар-
чаларимиз учун энг тугри ва самарали ечимдир.
Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Утган барча пайгамбарлар уз цавмларини
гузал ахлокуш булишга чахирганликлари;

2. Расулуллох (с.а.в.)га Аллох таоло томони­
дан юклатилган шарафли вазифалардан бири яхши
хулхларни сайхаллаб, тамомига етказиш экани;.

3. Фарзандларимиз тарбиясида динимиз таъ-
лимотларини чухур урганишимиз ва ундан исти-
фода хилишимиз энг myFpu ечим экани.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

274. Оиша (р.а.)дан ривоят хилинади:
«Икки ишдан бирини танлаш Расулуллох
(с.а.в.)нинг ихтиёрида булса, албатта, улардан
енгили ва осонини танлар эдилар. Агар гунох бул­
маса, албатта. Бирор гунох иш булса, инсонлар
ичида уша ишдан энг узош булар эдилар. Расулул­
лох (с.а.в.) уз нафслари учун хеч кимдан интиком
олмаганлар. Факдтгина Аллох таолонинг хурмати
поймол килинса, у вакдда Аллоху азза ва жалла
учун интикрм олардилар, холос».

Шарх:
Расулуллох (с.а.в.)га шариатда рухсат берил-
ган икки ишдан бирини танлаш ихтиёри берилса,
албатта, улардан енгили ва осонини танлар эди­
лар.
Бу хол, соф табиатнинг намоён булиши ва
Расулуллох (с.а.в.)нинг одатлари хамда умматга
гамхурликлари эди. Чунки Расулуллох (с.а.в.),
гарчи узларига осон ва махбуб булса хам, баъзи
ибодатларни бошкдлар узларига лозим тутиб ол-

масликлари учун тарк кдлардилар. Албатта, Ал­
лох таоло наздида макнул дин Исломдир. Чунки
Ислом енгиллик ва илм динидир. Аммо инсон-
лар узларига енгил кил иб берилган динларини
огирлаштирганлари сабабли залолатга кетиб к,о-
лишган. Буни биз тарихда утган умматларнинг
мисолида куришимиз мумкин.

Расулуллох (с.а.в.) Ислом енгиллик дини эка­
ни ва уни инсонларга етказишликда хам уларни
нафратлантирмаслик лозимлиги хусусида шун-
дай мархамат килганлар:

«Инсонларга енгиллик цилинглар, огирлаштир-
манглар! Уларга хушхабар беринглар, нафратлан-
тирманглар!»21

Дархакикдт, севикли пайгамбаримиз (с.а.в.)
нинг одатлари шундай булган. Кишиларга Аллох
таолони, Унинг пайгамбарлари ва Китобларини
севдирганлар, улардан нафратлантирмаганлар.

Минг афсуски, замондошларимиз ичида ен­
гил иш турса хам огирини танлайдиган, агар
огири топилмаса, янгисини уйлаб чикддиганлар
кишилар сони купайиб бормокда. Уларнинг суз-
ларини эшитган ва ишларини курган ёшларимиз
дин деганда ундан безадиган холатлар юзага кел-
мокда.

Шу уринда мухим бир нарсани таъкидлаб
утишни лозим деб билардик, албатта, Ислом
дини инсонлар хаётини яхшилаш ва осонлашти-

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

риш, уларни х,аётдаги ирим-сирим ва шу каби
исканжаларидан озод к,илиш х,амда дунёда инсо-
ният том маънода х,ак,ик,ий бахтиёр инсон булиб
яшашини таъминлаш учун хизмат к,илади.

Агар биз барча ишларимизни соф динимиз
таълимотларидан келиб чик,кдн \олда йулга куя
билсак, унинг келиб чик,ишида узимиз сабаб-
чи булган турмушимиздаги куплаб муаммоларга
ечим топган булардик ва хдётимиз янада фаровон
булган буларди.

Расулуллох, (с.а.в.) уз нафслари учун киши-
лардан уч олмас эдилар. Хаттоки у зотга севик-
ли ва кадрли инсонларни улдирган кртиллар \ам
келиб, кечирим сураганда уларнинг барчаларини
кечирганлари тарих китобларида мухрланган.

Макка фатх, булганида Расулуллох, (с.а.в.)ни
уз Ватанларидан кувиб солган ва барча мусул-
монларнинг бошига турли азоб-укубатларни сол­
ган кишиларнинг бирортасидан х,ам уч олмасдан,
уларни авф кдлганлари х,али-х,ануз инсониятни
хдйратга солиб келмокда.

Кдчон Расулуллох, (с.а.в.)дан бирор бир к,авм-
ни «дуои баъд кдлинг!» деб суралса, уларнинг
х,акд,ига ёмон дуо кдлмасдан, х,идоят ва инсоф
сураб дуо килар эдилар. Чунки Аллох, таоло Расу­
луллох, (с.а.в.)ни барча оламларга ра\мат кдыиб
юборганди.

Расулуллох, (с.а.в.) факдтгина Аллох, азза ва
жалла учун яъни Унинг хурмати поймол к,илин-
гандагина интик,ом олардилар, холос. Афсуски,
замонлар оша уз нафси учун интикрм олади-

ганлар сони ортиб бормокда. Бу эса Расулуллох
(с.а.в.) тутган йулга хилоф саналади. Аллох таоло
барчаларимизни тугри йулидан адаштирмасин!

Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Расулуллох; (с.а.в.)га шариатда рухсат бе-
рилган икки ишдан бирини танлаш ихтиёри берил-
са, албатта, улардан енгили ва осонини танлаган-
ликлари;
2. Ислом енгиллик дини экани ва уни инсонларга
етказишда х;ам уларни нафратлантирмаслик ло-
зимлиги;
3. Расулуллох; (с.а.в.) х,еч цачон уз нафслари
учун киишлардан уч олмаганликлари;
4. Расулуллох; (с.а.в.) фацатгина Аллох; азза ва
жалланинг х^урмати поймол цилингандагина ин­
тимом олганлари;
5. Барча ишларимизда Расулуллох; (с.а.в.)дан
урнак олишимиз лозимлиги.

б14о-б.



МЕВАЛАРНИ БОЛАЛАРНИНГ КИЧИГИДАН
БОШЛАБ БЕРИШ ХАДИДА

(3^ — 362

c?' jcJLujJ «Lulx ojl (jjUo

362. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят килинади:
«Расулуллох; (с.а.в.)га янги пишган хурмодан
олиб келинса «Эй, Аллоним! Мадинамизда мудд
ва соъларимизга барака устига барака бергил»22,
деб дуо цилардилар. Кейин атрофларидаги бола-
лардан энг кичигига шу хурмодан берардилар».

Шарх:
Аввало янги мева хузуримизга келтирилса ёки
бозордан сотиб олсак, шу мевани ризк килиб
берган Алло\ таолога шукурона айтиб, дуо кили-
шимиз Пайгамбаримиз алай\ис саломга эргаш-
ганлигимиз аломати булади.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

Таркдтиладиган мева ва егуликлардан бола-
ларга бераётган вакдда уларнинг энг кичигидан
бошлашимиз суннатга мувофик, иш булар экан.

Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Янги пишган меваларни курганда дуо /\и-
лиш;
2. Меваларни кичик болалардан бошлаб бериш.

1^боб.

(CjLj_c>j CjI >Lj)

ОНАЛАР МЕХР-ШАФКДТЛИДИР

(JI SljjaI ljULa (jj (j-uJl (jx — 89

лЬсСз CjIjujj 4_Ди1_£ L^daxls L^x. oJl

(JfTLs L^-<Au2_iJ lj 3j-<w LJ Jib

5j_<M_II (JI Lj Lj^aI JI Ijlijj (jpjAjJI (jl 2 N

89. Анас ибн Молик (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Оиша (р.а.)нинг хузурларига бир (тиланчи)
аёл келди. Оиша унга учта хурмо бердилар. У аёл
Хар бир боласига биттадан хурмони бериб, цолган
биттасини узи учун олиб колди. Болалар хурмо-
ларини еб булгач, яна оналарига царашди. Она
Кулида ушлаб турган хурмосини иккига булди-да,
яримтадан болаларига узатди. Шунда Расулуллох
(с.а.в.) келиб цолдилар. Оиша булиб утган воце-
ани айтиб бердилар. У зот «Бунинг нимаси сени
ажаблантирди? У аёл икки боласига мехр-шафцат
килгани учун Аллох таоло хам унга мархамат цил-
ди», дедилар».

. . Шарх: и .
Оиша (р.а.)нинг хузурларига бир аёл икки-

та ёш боласини олиб тиланчилик кдлиб келади.
Охирзамон пайБамбарининг хонадонида тилан-
чига бериш учун уч дона хурмодан бошкд нарса
топилмайди. Муьминларнинг онаси Оиша (р.а.)
у аёлга уша уч дона хурмони берадилар. Аёл хар
бир боласига биттадан хурмо бериб, охирги бир
дона хурмони узи учун олиб крлади. Оч-нахор
болалар бирпасда хурмоларини еб булиб, яна
хурмо умидида оналарига кдрайдилар. Мехрибон
онанинг эса, уша биргина хурмо хам томогидан
утмасдан, уни иккига булиб яримта-яримтадан
икки фарзандига булиб беради.

Шунда Расулуллох (с.а.в.) келиб крладилар.
Оиша (р.а.) булиб утган вокеани айтиб берган-
ларида, пайгамбаримиз (с.а.в.) «Бунинг нимаси
сени ажаблантирди? У аёл икки боласига мехр-
шафкат килгани учун Аллох таоло хам унга марха-
мат к,илди», дейдилар. Демак, ота-оналар уз фар-
зандларига кднчалик мехр курсатсалар, бунинг
мукрбилига Мехрибон Аллох таолонинг чексиз
мархаматига сазовор булар эканлар.

Хддисдан олинадиган фойдалар:

1. Расулуллох (с.а.в.)нинг хонадонлари содда
ва камтарона уает кечирганлари;

2. Расулуллох (с.а.в.) хонадонларида тиланчига
бершига уч дона хурмодан булак нарса топилма-
ганлиги;

ОДОБЛАР’ДУРДОНАСИ 85 f

3. Оиша онамиз уч дона хурмо бериб булса-да,
тиланчини КУРУК кайтармаганлари;

4. Инсон учун дунёда ота ва онадек мехрибон
кимса булмаслиги;

5. Ота-она фарзандлари олдидаги бурч ва ва-
зифаларини бажарсалар ком Аллок таоло уларни
уз фазли-карами ила мукофотлаши.

1б6о-б.

((jL L4Zt.ll <Ь&Д|_4^ХЛ U_>L)

ЁШ БОЛАЛАР БИЛАН КУЛ БЕРИБ
КУРИШИШ ХДКИДА

Ся CLolj :JL§ Jbjj jx - 966

I

. (jJLuS 4Jji «2.JjL (JLfjj UM" (■J'-wlj JLuJ

966. Салама ибн Вурдондан ривоят килинади:
«Мен Анас ибн Молик (р.а.)ни одамлар би­
лан хул бериб куришаётганларини курдим. Шун-
да мендан «Сен кимсан?» деб суради. «Мен Бани
Лайснинг ходимиман», деб жавоб бердим. У бо-
шимни уч марта силаб, «Аллох сенга барака вер­
сии!» деди».

Шард?:
Буюк сахобий Анас ибн Молик (р.а.) одамлар
билан кул бериб куришар ва кичик ёшдаги бо­
лаларга хам жуда мехрибон эдилар. Чунки барча
сахобалар олий фазилатларда Пайгамбар алай-
хиссаломни узларига намуна деб билардилар. Ёш
болаларга гамхурлик килиш ва уларга мурувват
курсатиш хам шулар жумласидандир.

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 1 87

Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Ёш болалар билан цул бериб куришиш мум-
кинлиги;
2. Болаларнинг бошини силаб дуо крыши керак-
лиги;
3. Болаларга муомала крыишда Расулуллоу

(с.а.в.)нинг йулларини тутиш лозимлиги.

,Г;»ГГ F » •

б17об- .

((j^ ‘ ■j'"' <-jL)

ЁШ БОЛАЛАРГА САЛОМ БЕРИШ
ХАКИДА

qLu-^э (_5^с 4jI <_lULq qj — 1043

1043. Анас ибн Молик (р.а.)дан ривоят кили-
нади:

«У киши ёш болалар олдидан утиб кетаётиб,
уларга салом берар ва «Набий (с.а.в.) шундай ци-
лардилар», деб айтардилар».

Шарх:
Бу хадисда Расулуллох (с.а.в.)нинг буюк хулк
ва камтарлик эгаси эканиликларига яна бир бора
гувох булмокдамиз. Биз одоб-ахлок, ва хар бир

ишимизни Расулуллох (с.а.в.)дан урганишимиз
лозим. Чунки Аллох таоло Куръон Каримда бу
хусусда:

(jlST (jX 4JJI (J JLflJ

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

«Батахциц, сизлар, Алловдан ва охират куни-
дан умидвор булганлар ва Алло^ни куп зикр цил-
ганлар учун, Расулулловда гузал урнак бор эди»,23
дея мар\амат калган.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Кичик ёшдаги болаларга %ам салом бериш
жоизлиги;

2. Болаларга саломни ургатиш лозимлиги;

3. Салрбалар уаётини урганиб, %аётга татбик;
этиш.

1б8о-б.

C-taJ GjjL)

Болаларнинг ёнгоц уйнаши хакдца

's"' i д> LhI o^* 1297

(jvxj «till ju-c jj! Jia ujM^II jyx. (j Ld

. j L i ^<r>.1,1

1297. Ибро\имдан ривоят кдлинади:
«Дустларимиз бизга ит уйнатишдан боннца уй-
инларга рухсат берар эдилар. Абу Абдуллох «Бу
ёш болаларга», деди».

Шарх:
Сахобалар ёш болаларга зарарсиз уйинларга
рухсат берганлар. Ehfok, уйини хам шулар жум-
ласидан булгани учун мазкур бобга киритилган

булса керак.

*cJl^ 4 < я с 0^1 о-^ — 1298

Ojj-xJb ^ublj-3 (ji-pcll (j-a j-g-9 JjjjdaJL Sj-e

ОДОБЛАРДУРДОНАСИ

1298. Абу Акрбадан ривоят килинади:
«Мен Ибн Умар билан кетаётиб, бир туда \а-
баш болаларнинг олдидан утдик. Ибн Умар улар-
нинг уйнаёттанларини куриб, ёнидан икки дирхам
чицариб, уларга берди».

Шарх:
Бу хадисда хам болаларнинг уйинига рухсат
берилгани ва хатто улар рагбатлантирилганини
хам куришимиз мумкин.

б19о-б.

(LajJU (JjJtJ S-*^)

ЕТИМ ТАРБИЯЛАГАННИНГ ФАЗИЛАТИ
ХАЦИДА

131. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят килинади:
«Набий (с.а.в.) «Бева хотинлар ва мискинлар-
га ёрдам килиш учун харакат килувчи киши Аллох
йулида жиход кдлувчилар ва кундузи рузадор, ке-
часини коим килган кишилардек савобга эгадир»,
дедилар».

Шарл*
Ёрдамга мухтож кишиларга ёрдам бериш хар
бир мусулмоннинг вазифаси саналади. Айник-
са, улар бева аёллар ва бечорахол кишилар бул­
са. Чунки аксар холларда бева аёллар турмуш ур-
токдаридан сунг танг ахволда коладилар. Бундай
холатда бева колган муслима аёлга ёрдам кули-
ни чузиш, хар бир мусулмон киши учун савобли
иш саналади. Хатто бунинг ажри Аллох йулида
жиход килувчи ва нафл ибодатларни амалга оши-
рувчи кишининг савобига тенг булади.
Мискинларга хам ёрдам кулини чузиш, улар-

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 4 93 |

t.

ни \аётда уз урниларини топиб олишларига ку-

маклашиш мусулмонлар учун энг савобли амал-
лардан \исобланади.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Бева-бечораларга кумак бериш савобли иш
экани;

2. Уларга ёрдам бериш сабабли кишининг кат-
та ажрга эга булиши.

4-Jlc. (jl — 132
J-5cj
(jliLl 1^-jla alj-д! :CjJLs

132. Набий (с.а.в.)нинг завжалари Оиша (р.а.)
дан ривоят кдлинади:

«Менинг хузуримга икки етим кизини олиб, бир
аёл келди. «Бир нарса беринг!» деб суради. Унга
бир дона хурмодан булак нарса топиб беролмадим.
Аёл хурмони олиб, икки кизига булиб берди сунг
урнидан туриб, чикртб кетди. Набий(с.а.в.) кел-
ганларида бу хакда у зотга сузлаб бердим. У зот
(с.а.в.). «Кимда ким к,изларга мана шундай валий

1 94 f ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

булса ва уларга яхшилик цилса, улар у учун дузах-
дан тусих булади», дедилар*.

Шарх:
Арабтилида «етим» деб балотатёшига етмасдан
отаси вафот этган ва онаси билан колган болага
айтилади. Одатда, етимлар мехр-шафкдтвахимо-
яга мухтож кишилар саналишади. Мукаддас ди-
нимизда етимпарварлик, унинг фазилати хакида
хаквда куплаб оят ва хадислар келган. Аммо бу
хадиси шарифдан нафакдт узганинг, балки узи-
нинг етим фарзандларига хам мехрибон-гамхур
булишнинг фазилати баён кдлинмокда. Уз етим
фарзандларини ташлаб куймасдан, уларни пар-
варишлаб, вояга етказган онага бу фарзандлар
дузахдан тусих буладилар.
Динимизда яхшилик хилиш мухим омил са-
налади ва бошкдларни хам бунта даъват хилина-
ди. Хатто бизлар зиммамиздаги вазифамиз сифа-
тида адо хиладиган ишларга хам Аллох таоло уз
мархаматидан ажр-савоблар берар экан.
Бу ва бу каби хадисларни урганар эканмиз,
Аллох таоло бандаларига нечотлик мехрибон
эканлиги яна бир бор гувох буламиз.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

7. Му^тожларга ёрдам бериш савобли иш эка-
ни;

2. Дунёда ота-онадан кура мехрибонроц киши
булмаслиги;

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

3. Етимлар узиники буладими ёки узганикими,
уларга FaMxyp булши лозимлиги;

4. Крлинган яхшилик холис булса, уеч цачон му-
кофотсиз цолмаслиги;

5. К,иёмат кунида етимлар узларига Бамхурлик
к^илган кишилар учун дузахдан тусик, булишлари.

Q-C с—*-Ч 1 — 133

ljI ’(JLs а AxJx

q 12 (* 1 Jub Си5 J* <4^

* lк • ',

133. Умму Саъийд бинти Мурра ал Фехрий отаси-
дан ривоят килади: «Набий(с.а.в.) «Мен ва етимнинг

кафили жаннатда худди мана бу иккисидек ёки бу би­
лан бу кабидир», дедилар. Суфён урта ва бошмалдок-

дан кейинги (курсатгич) бармоц хакида шак цилди. »24

Шарх:
Ислом дини етимларга гамхурлик килишга
алохида эътибор кдратади. Аллох таолонинг му-
борак каломида ва Пайгамбаримиз Мухаммад
(с.а.в.)нинг хадис шарифларида яхшилик килиш
лозим булган бир кднча тоифадаги кишиларнинг
номлари кёлтирилганда, шулардан бир тоифаси
етимлар экани айтилади.

24 Суфённинг иккиланишлари, бармокларининг дайсп бирини ёнма-ён
курсатганлари хакидадир.

96 f ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

Жамиятда атрофидаги инсонларнинг ёрдами-
га энг муктож кдтлам етимлар кисобланади. Чун­
ки уларда каётда уз уринларини топиб кетишлари
учун хаётий тажриба, куч-кувват, илм ва салокият
етарли эмас. Мана шундай мургак инсонни каёт-
га тайёрлаб, уни жамият сафига кушиш осон иш
эмас. Бунинг учун етимни уз кафиллигига олган
кишидан узок, йиллик машаккатли мекнат талаб
килинади.

Ана шундай машаккатларни енгиб утган ва уз
кафиллигидаги етимни солик, одоб-ахлокди, ий-
мон-эътикодли, илму салокиятли ва жамият учун
керакли инсон килиб тарбиялаган кишининг му­
кофоти Расулуллок (с.а.в.) билан жаннатда куш-
ни булиш экан.

Даркакикдт, киёматгача келадиган барча му-
сулмон уммати учун Расулулок (с.а.в.) билан жан­
натда бирга булишданда улкан мукофот йук.

Хозиргача дунёда асосий аколиси Ислом ди-
нига мансуб булган давлатлар ва бой-бадавлат
муъмин-мусулмонлар етимларга ёрдам кулини
чузишда барчага намуна булиб келмокдалар.

Шунингдек, етимни кафилликка олувчи ин­
сонни жаннатда Пайгамбар алайкис салом би­
лан ёнма-ён булишининг иккинчи сабаби шуки,
Пайгамбар алайкис салом дин-диёнатдан, охи-
рат ва иймондан бехабар кишиларга тугри йулга
бошловчи муршид, как билан ботилни ажратиб
берувчи муаллим вазифасида келганлар. Етим­
ни кафилликка олувчи кишининг зиммасида кам
худди шундай вазифаларни бажариш масъули-

ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ

яти туради. Агар ана шу вазифаларни бажарса,
Пайтамбар алай\иссаломга эргашган саналади ва
жаннатда \ам у зот (с.а.в.) билан бирга булади.

Хадисдан олинадиган фойдалар:

1. Етимларга мехрибон булишга интилиш;

2. Етимларга доим эътиборли булиш;

3. Етимни кафилликка олиш ута масъулият-
ли вазифалардан бири эканлиги;

4. Етим болани тарбиясига олиш — жаннат­
да Расуллох, (с.а.в.) билан ёнма-ён булиш учун бе-
рилган улкан имконият эканлиги;

5. Расулуллох; (с.а.в.)га жаннатда уммат ора-
сидан узига цушни буладиган кишиларни танлаш
имконияти берилгани.

а! >О' — 134

й Jjsu fils Ac-Ob t—Ла_9 > Ix-JLSj-c-C

134. Хасандан ривоят кдлинади:
«Ибн Умар хдр доим таом ейдиган вацтларида
бир етим бола келиб, у билан биргаликда овцатла-
нарди. Кунларнинг бирида у таом келтиришларини

буюрди, етимни кам таклиф килиб, уни топа ол-
мади. Ибн Умар овцатни еб булгач, у келди. Ибн
Умар унга овкдт келтиришларини буюрди, аммо
овкат крлмаганди. Унга талион билан асал олиб
келинди. Шунда Ибн Умар болага караб «Мана
буларни тановул кил! Аллокга касамки, сен зиён
курмадинг», деди. \acan «Аллокга касамки, Ибн
Умар \ам камчиликка учрамади», деди».

Шарк:
ПаЙБамбаримиз (с.а.в.)нинг олий мактабла-
рида таксил олиб, у зотнинг хулку сийратлари ва
суннатларини узида мужассам килишга интил-
ган буюк са\обий Абдуллок ибн Умар (р.а.)нинг
одатларидан бири ейдиган кар бир таомини етим
билан бирга истеъмол килар эдилар. Ана шундай
одатий кунларининг бирида таом \озир килинди,
аммо таомни у билан бирга ейдиган етим бола то-
пилмади. Иложсиз колган Абдуллок таомни еди-
лар. Бир оз муддатдан кейин у етим бола келди,
аммо таом тугаган эди. Юксак хулк сокиби Аб­
дуллок ибн Умар етим боланинг истеъмоли учун
тугаб колган таомдан кура тансикрок таом — асал
билан талкрнни олдига куйдилар ва «Мана бу-
лардан ол! Аллокга касамки, сен зиён курмадинг,
аксинча, тугаб колган таомдан кура, тансикроги
сенга насиб крлди», дедилар.
Бу ривоятни сузлаб берувчи Хасан: «Ибн Умар
Кам зиён килмадилар», деди. Чунки, у киши
яхши ran ва ширин таом билан боланинг кунгли-
ни кутариб, савобга эга булгандилар.

Албатта, бу каби зотлар хаётида барчамиз учун
улкан ибрат мавжуд.

Хддисдан олинадиган фойдалар:

1. Сахрбаларнинг х;аётидан урнак олиш;
2. Сахийликни узига одат цилиш;

3. Ме^монни хурмат билан кутиб олиш;

4. Етим учун иложи булса, алох;ида тансик;
таом хрзирлаш;

5. Етимга унинг цалбини хурсанд циладиган
муомалани к;илиш.

Д-4-С (2) ' д •> — 136

136. Абу Бакр ибн Хафсдан ривоят кдлинади:
«Абдуллох дастурхонида етим булмаса, таом
емас эди».

Шарх:
Абдуллох ибн Умар (р.а.) фазилатда оталари
Умар ибн Хаттоб (р.а.)дек эдилар. Чунки Ибн
Умар хакдда Абу Салама ибн Абдуррохман «Ибн
Умар вафот этганда, фазилатда отаси билан баро­
бар эди», деганди. Мазкур хадисда хам у зотнинг
фазилатларидан бири, агар дастурхонларида етим
булмаса, овкдтланмасликлари айтилмокда.
Ислом дини муъминларни етимлар ва ёрдамга
мухтож кишиларни уз нафсидан мукдддам хуя-


Click to View FlipBook Version