4 100
диган крлиб тарбиялаганига мазкур ривоят очик,
далил булади. Чунки бу каби олийхрмматлик хдр
кимнинг \ам кулидан келавермайди.
\еч кдйси бир дин Ислом дини сингари етим-
ларга эътибор курсатмаган. Албатта, бунинг узи-
га яраша сабаблари бор. Жамиятнинг энг нозик
ва огрикди нукдаларидан бири эътиборсиз, кд-
ровсиз ёшлар ^исобланади. Ислом дини ёшларга,
хусусан, бокувчисини йукртган болаларга жуда
катта эътибор кдратди. Зеро, уларни эътиборсиз
крлдириш жамият учун келажакда турли фожи-
аларни келтириб чикдради. Расулуллоу (с.а.в.)
нинг сахрбалари мана шундай тарбия асносида
камолатга етган кишилар эдилар.
Уларнинг барчаси етимларга мехрибон ва бу
ишларда бошкдларга намуна эдилар. Етимларга
мехрибонлик крлиш учун, гарчи арзимас булиб
куринса-да, хдр кдндай имкониятдан фойдала-
нардилар.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Сахрбаларнинг ^аётидан урнак олиш лозимли
ги;
2. Сахийликни узига одат цилиш лозимлиги;
3. Етимларга мех;рибонлик цилиш учун, гарчи
арзимас булиб куринса-да, х;ар к;андай имконият
дан фойдаланиш кераклиги;
4. Таомни дастурхон устига цуйиб, истеъмол
цилши овцатланиш одобларидан экани.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ bjjjA jX — 137
4111
4-uS ulou (jAoJuLul, I *jdxu j 4_Jlc. 4111
f-L'-uJ fCuOb 4-j3 <2j-b qIaJuaJJ Axil gH*-36^
.4 «я j 4<oL^U4d (ЗрЦ^" 4j_seJI fC-aLull (JjlfS^ Lil 4jJj
137. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Мусулмонлар ичида энг яхши уй етимга яхши-
лик килинаётган уйдир. Мусулмонлар ичида энг
ёмон уй етимга ёмонлик килинаётган уйдир. Мен
ва етимнинг кафили жаннатда мана бундаймиз»,
деб икки бармоцлари ила ишора килдилар».
Шарх;
Кишиларни етимпарварликка тарБиб кдлувчи
бундан катта ундов булмаса керак. Чунки муъ-
мин-мусулмонларнинг бу дунёдаги энг улуг ва
ягона макрадлари Алло^ таолонинг розилиги-
га эришиб, жаннатда Расулуллох (с.а.в.) билан
бирга булишдир. Бунга эришиш эса етимларга
гамхурлик ксилит билан булади.
Мана, бир кднча асрлар ултанига кдрамай,
муъмин-мусулмонлар орасида етимпарварлик
хакдцаги хддислар уз кучини йукртмаган. Бунга
куплаб мисоллар келтириш мумкин, жумладан,
уруш йилларида юртдошларимиз минглаб етим
болаларни уз фарзандларидек тарбия кдлганла-
рига тарих гуво\.
Албатта, бу каби эзгу ишларнинг мукофоти
жаннатда Расулуллох, (с.а.в.) билан бирга булиш-
дир. Бу эса барчамизнинг орзумиздир.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
7. Етимларга i-амхурлик курсатилаётган уй
уйлар ичида Алло* таолога энг яхшиси экани;
2. Етимларга ёмон муносабатда булинаётган
уй уйлар ичида Аллох; таолога энг ёмони экани;
3. Етимпарварварлик, жаннатга кириш учун
имконият эшиги экани.
JLs SjIax (j_c — 139
k 9 ul? •—31
L Lj 4_Juil L> 4_JlaI Lj
Lj Lj
4jLJLA-UJj (J£" |CJLjl_5
jLjJI Л LaJI La-xuLs AIjIj t~j.XД
ujd_Ju j-Lc (j-c-xj <Jjl q-4 ALjLfj 4_JLj
4_J JrS cl^ (jlln < JLl' (JuuLxu *2д AjuIj
. ("J41L1JI AxuAj
139. Абу Уморадан ривоят к^линади:
«Хасан: «Мен аввалги мусулмонларни яхши
биламан. Улардан бири эрталаб туриб: «Эй, ах-
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
лим! Эй, ахдим! Етимларингизга каранглар, етим
ларингизга каранглар! Эй, аклим! Эй, аклим!
Мискинларингизга каранглар, мискинларингизга
каранглар. Эй, аклим! Эй, аклим! Кушниларин-
гизга яхшилик килинг, кушниларингизга яхшилик
Килинг!» дер эди. Энди эса яхши кишиларингиз
утиб, сизлар кундан-кунга пастга караб кетмокда-
сиз. Кдрасангиз, бир одам фосик булиб, дузахга
уттиз минг (айда) билан чукурликка тушиб кетаяп-
ди. Аллок уни катл этсин! Унга нима булган, узи?
Ахир у Аллок таоло берадиган насибани арзимай-
диган нарсага сотаяпти-ку. Яна кимни истасанг,
у уз давлати, мол-мулкини уринсиз ерга сарф ки-
лаётган, шайтон йулига кирмоцчи булаётганини
курасан. Унинг узи кам инсофга келмайди ва бо-
шкалар кам унга насикат килмайди (ёки у бошкд-
лар насикатини кабул килмайди)», деган эди».
Шарк:
Хасан ибн Али (р.а.) олдинги утган мусулмон-
лар билан кейинги яшаётган мусулмонлар ораси-
даги катта фаркни куйиниб сузламокдалар. Чун
ки олдин утган мусулмонлар етимлар, мискинлар
ва кушниларга яхшилик килишни узларининг
энг муким вазифаларидан бири деб билишарди.
Аммо кейинги мусулмонлар уларга ме\р курса-
тиш ва ₽амхурлик килишда, иктисодий жикат-
дан олдингилардан купрок кодир булсалар-да,
сусткашликка йул куйганликлари ва Аллок таоло
уларга берган молу давлатларини нотугри йул-
ларга сарф килаётганлари какида айтмокдалар.
Дархакикдт, Расулуллох (с.а.в.) яшаган саодат
асридан сунг кундан кунга инсонлар орасидаги
узаро мухаббат, мехр-шафхат ва одамгарчилик
каби фазилатлар кутарилиб бормокда.
Имрон ибн Хусай (р.а.) Набий(с.а.в.)дан ри-
воят килган сахих хадисда шундай дейилади:
.quj-mJI Uj-SjJ V3 JjjJjuJ Хз
«Сизларнинг яхшиларингиз мен билан хамаср
булганингиздир. Сунг ундан кейингилар ва сунг
ундан кейингилар. Улардан сунг шундай кавмлар
келадики, улардан гувохлик суралмаса хам гу
вохлик берадилар ва омонатга хиёнат киладилар
хамда назр цилиб, назрларига вафо цилмайдилар.
Уларнинг ораларида семизлик зохир булади».25
Дархакикдт, саодат асрида ва ундан кейинги
асрларда яшаб утган мусулмонларнинг хаётлари-
ни урганганимиз сари хайратдан ёха ушлаймиз.
Чунки улар, энг аввало, хилаётган амаллари хо-
лис булиши учун харакат хилишарди. Дусти би-
родарлари кдрздор булса, дустига билдирмасдан
унинг карзини тулаб куйишар, бева-бечораларга
ёрдам хилишса, буни узларидан узга киши бил-
мас, агар нафл ибодатларни хилсалар, хатго буни
умр йулдошларига хам сездирмасдан амалга оши-
ришар эди. Вакд утгани сари бу каби фазилатлар
инсонлар орасидан кутарилиб бормокда. Минг
афсуски, бу каби фазилатли, холис яхшиликлар-
нинг айримларини каётимизда кузатмасак, деяр-
ли уларнинг барчаси узок тарих зарваракдарида
колиб кетмокда.
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. Одамларни яхшиликка чорлаш;
2. Етимлар, цариндошлар, цушнилар ва ми-
скинлар хрлидан хабар олши;
3. Аллох, таоло берган бойликни ноурин сарф-
ламаслик.
Си (j-c. — 140
140. Асмо ибн Убайддан ривоят килинади:
«Ибн Сийрийнга «Кдрамогимда бир етим бола
бор», дедим. У «Уз болангга кандай кдрасанг, цу-
лингдаги етимга кам шундай карагин. Уз болангни
нима учун урсанг, у етим болани кам шунинг учун
ургин!» деди».
Шарк:
Мукдддас динимизнинг аккомларига кура, **
бир киши зиммасида уз фарзанди олдида кдн-
дай мажбурият ва масъулиятлар булса, етимни уз
кдромогига олиш билан унинг зиммасига худди
шундай жавобгарликлар юкланади. Шу сабабли
етимни кафилликка олувчи киши уз фарзандига
хандай муносабатда булса, кдрамогидаги етим
болага \ам худди шундай муносабатда булиши
лозим.
Урни келганда етимга одоб бериш учун уз фар-
зандини урганидек уришга ижозат хам берилади.
Бу эса етимни худбин ва ахлохсиз булишининг
олдини олиш махсадида амалга оширилади.
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. Киши узининг зиммасидаги фарзандлари
хуижини яхши билиши лозимлиги;
2. Киши к;арамогидаги етимга уз фарзанди
каби муносабатда булмоги;
3. Етим болани одобини яхшилаш учун зулм
цилмаган х;олда жазолашнинг жоизлиги.
jl jJUS <5^1 JIaj
JlaJ
4jJLCJ Ia 4jj_3ejl_9 lZjJLCj
(J* fl" (jt-9
q-a 4JJL 3^1 J_C 4j_LsJ dlllj
ОДОБЛАРДУРДОНАСИ 1 1V/ f
138. Абдуррохман ибн Абзадан ривоят хили-
нади:
«Довуд «Етим болага мехрибон отадек бул!
Билгинки, нимани эксанг ушани урасам. Бойлик-
дан кейин камбагал булиб холиш жуда ёмон. Бун
дан хам ёмонрок ёки хунукрок нарса тугри йулни
топгач, кейин эгри йулга утиб цолишдир. Сухбат-
дошингга бир нарса ваъда хилсанг, ушани амалга
ошир! Ваъда цилган нарсангни амалга оширмасанг,
орангизда адоват пайдо булади. Сен мухтож бул-
санг, сенга ёрдам бермайдиган ва унутсанг, эсин-
гга солмайдиган дустдан Аллохдан панох, сура!»
деди».
Шарх:
Абдуррохман ибн Абза томонидан ривоят хи-
линган хабарда хазрати Довуд алайхис саломнинг
пурмаъно сузлари келтирилди. Аллох таолонинг
илохий крнунига кура, хар бир киши нимани
экса, ушани уради, яъни яхшилик хилса, ажр,
мукофот ва ёмонлик хилса, азоб-укубат олади.
Дустлар билан самимий булиш, дустлик
алокаларига кдтъий амал хилиш нафакдт Ислом
динида, балки олдинги утган барча динларда хам
таргиб хилинган матлуб иш саналади.
Хабарнинг мавзуга оид томони, Довуд алай-
хис салом кишиларни етимларга уз отасидек
мехрибон булишгабуюрганлар. Дархахихат, пай-
гамбарлар хеч кдчон илохий амр булмаса, бирор
ишга, амалга буюрмаганлар. Бу борада уларнинг
таълимоти, мукдддас ислом динимиз таълимот-
лари билан бир хил. Чунки, паЙБамбарларнинг
шариати бир, озукд оладиган ило\ий манбаси
бирдир.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Етимларга уз отасидек ме^рибонлик кур-
сатиш яхши амал экани;
2. Цидоятдан сунг залолатга кетишнинг фо-
жеалиги;
3. Ваъда берилса, уни бажариш лозимлиги;
4. Алло* таолодан вафоси йук, дустдан асра-
шини сураш кераклиги.
4JJI I О"? — 141
141. Авф ибн Молик (р.а.)дан ривоят ь^илинади:
«Набий (с.а.в.) «Мен билан эридан бева цо-
либ, (\аёт к^ийинчиликларидан) юзи саргайган ва
(турмуш килмасдан) болаларини сабр билан тар-
бия килаётган аёл жаннатда шундай буламиз», деб
икки бармоцларини бир-бирига жипс к,илиб кур-
сатдилар».
Шарх:
Дунёда фарзандлар учун онадан мехрибонрок,
ОДОБЛАРДУРДОНАСИ 1 109 f
зот булмаса керак. Турмуш уртогидан айрилган-
да \аётнинг турли синовларига бардош берган,
уз рохатидан воз кечиб, фарзандларининг кела-
жаги учун узининг умрини багишлаган аёлнинг
мукофоти жаннат, нафакдт жанат, балки ундаги
юксак макрм — Расулуллох (с.а.в.) билан жанат-
да бир макрмда туриш башоратини Пайгамбари-
миз (с.а.в.) хабар бердилар. Дархахикдт, бундай
юксак даражага етишнинг узи булмайди. Ислом
динида бола тарбияси энг мухим вазифалардан
бири саналади. Зеро, бу башорат замирида хам
отадан етим крлган фарзандларни бошкдга зо-
рикдирмасдан тарбиялашдек масъулиятли вази-
фа турибди. Бунинг уддасидан чик^иш хар бир
аёлга муясар булмайдиган ишдир. Агар етим
Колган фарзандлар тарбиясида эркак кишининг
таъсири ижобий ахамиятга эга булса, эридан бева
крлган аёл фарзандлари тарбиясининг ислохи
учун солих кишига турмушга чиккани афзалрок,-
Аммо, бева аёлнинг турмуш куриши фарзандла
ри тарбиясига нотугри таъсир килса, унда у аёл,
хадисда айтилганидек, фарзандлари учун яхши
ва салохиятли йулни танлагани маъкулрокдир.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Оилада фарзандлар тарбияси энг мууим
ишлардан саналиши;
2. Фарзанд тарбияси учун умрини бапиилаган
бева аёлнинг фазилати;
ujoI ’.JuJLs AlSLiaJI (3*^* — 142
■MdLLj
142. Шумайсат Аткийядан ривоят килинади:
«Оиша (р.а.) хузурларида етим боланинг одоби
тугрисида гапирилди. Шунда у «Мен етимни тугри
йулга кириб, адаб олгунича ураман», деди».
Шар\:
Албатта, бола яхши одоб урганса, катта бул-
ганида шу одоби туфайли хурматга эга булади.
Аммо ёш бола узига нима ёмон ва нима яхши
эканлигини ажратолмайди. Боланинг келажаги
учун уни яхши йулларга бошкдриш, агар хохдама-
са, уни мана шу йулга мажбурлаш тарбия усулла-
ридан бири хисобланади. Бу усул исломда барча
та, етимга хам, етим булмаганга хам баробардир.
Аммо, тарбия бериш мак,садида уни уриш етимни
кафилликка олган киши томонидан зулм булиб
колмаслиги лозим, зеро, зулм сабабли боланинг
дийдаси кртиб, атрофидаги инсонларга нисбатан
нафратда улгаяди. Мазкур хадисда Расулуллох
(с.а.в.)нинг завжалари Оиша (р.а.) етим бола-
га одоби ва таълимини ислох хилиш учун хамда
уни келажакда жамият учун керакли инсон булиб
вояга етиши учун гохида каттикдуллик килиш-
ларини айтмокдалар.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. Аёллар сух,батида жамият учун долзарб
булган илмий сух;батларни ташкил цилишга эъти-
бор бериш;
2. Олим кишидан узины цизицтирган масала-
нинг хукмини сураб билиш;
3. Олим киши жамоат даврасида курилаёт-
ган масаланинг жавобини ундан суралмаса х;ам ха-
барини бериш;
4. Болага тарбия беришда гох,о зулмга йул
к;уймаган х;олда цаттикмулик цилишга шариатда
рухсатни борлиги;
5. Етимни кафилликка олган киши унинг тар-
биясида бепарво булмаслиги.
4 It 112 J
б20о-б.
JLc- (? нЛ)
БИР ЁКИ ИККИ КДЗНИ ТАРБИЯЛАГАН
КИШИ ХАКИДА
76. Ук,ба ибн Омирдан ривоят кдлинади:
«Расулуллох (с.а.в.)нинг «Кимда учта циз бу-
либ, уларнинг тарбиясидаги кийинчиликка сабр
этса ва топган молидан уларнинг кийим-кечакла-
рини бут килса, улар бу кишига дузахдан парда
булади», деганларини эшитдим».
Шар\:
Мазкур хадисда бугунги кунда долзарб муам-
молардан бири булган кизлар тарбиясига ислом
дини катта ахамият берганлигини куришимиз
мумкин. Афсуски, баъзан айрим оилалар хизла-
рининг куплигидан ёки угил фарандлари йукди-
гидан Аллох таолонинг такдирига сабр килмай,
бузилиб кетаётганлигига гувох булиб колмокда-
миз. Аслида эса киз фарзанд хам улуг бир неъмат
эканлигини унутиб куймокдамиз. Агар масалага
севикли паЙБамбарларимиз назари ила кдрасак,
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 113 J
а\вол бутунлай узгача буларди. Чунки биринчи
уринда кдз булсин, угил булсин тугилажак фар-
зандларнинг \ар бири Аллох таолонинг ирода-
си билан дунёга келади. Банда ожиз ходи билан
Яратганнинг инъомидан юз угириши, ва ундан
норизо булиши мутлакр жоиз эмас. Крлавер-
са, к,из фарзандлар угил фарзандларра нисбатан
ота-оналарига хам, ака-укаларига хам мехрибон
булишлари барчамизга аён.
Кдз фарзанд нозик хилкдт булгани боис улар-
нинг тарбияси хам ота-оналардан узига яраша
сабр ва матонатни талаб килади. Кдйси ота-она
Киз фарзандларини одобли, гузал ахлокди кдлиб
тарбияласа, уларни едириб-ичирса ва тенгини
топиб, турмушга узатса, бас, бундай ота-онанинг
мукофоти жаннат булар экан. Чунки фарзанд
устирган ва уни тарбиялаб, вояга етказганлар
бунинг накадар машаккатли эканини яхши би-
лишади. Бу вазифани масъулият билан адо этган
ота-онага Аллох таолонинг мукофоти мунтазир
булар экан.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. К,из бола тарбиясининг накадар савоб иш
эканлиги;
2. К,излар уз ота-оналарининг жаннатга ки-
ришига сабабчи булиши;
3. К,из фарзандни парваришлаб, вояга етка-
зши ва унинг машакжатларига сабр цилиш ота-о-
налар учун дузахдан тусик; булиши.
J aJx 0х Ся 0х" — 77
(j Lcij I ASjU-) |oJlx4uQ q^® L® |cJl«>
.Aj-^cJI dLjdL>-ol I
77. Абдуллох ибн Аббос (р.а.)дан ривоят к,и-
линади:
«Набий (с.а.в.) «Бир мусулмоннинг иккита
кизи булиб, уларни яхши муомала билан тарбия
килса, албатта, к,излари уни жаннатга киритади»,
дедилар».
Шарх:
Бу ерда хам юкрридаги хадиснинг маъноси
такрорланаяпти. Аммо фаркди жихати утган \а-
дисда учта киз фарзанд хасида айтилган булса,
бунда икки киз фарзанд хасида айтилмокда ва
яна улар билан муомалада юмшокрок булиш таъ-
кидланмокда.
4Jjl (Jl-9 (JLs JjX —qX 78
guUu 4-J J AaJlc 4Jjl
JUij «LlJl JLo-9 I (jA ж) qa
AllI Ц 0^4-45
78. Жобир ибн Абдуллох (р.а.)дан ривоят ки
ли над и:
«Расулуллох (с.а.в.) «Кимнинг учта цизи бу-
либ, уларни уз кулида тарбия килиб, катта цилса
ва уларга мархамат назари билан цараса, жаннатга
кириши, албатта, муцаррардир», дедилар. Шунда
бир киши «Эй, Аллохнинг расули! Унинг цизи ик-
кита булса-чи?» деб суради. «Иккита булса хам»,
дедилар».
Шарх:
Юкрридаги хадислар каби бу хадисда хам Ал
лох таоло томонидан берилган киз фарзандлар-
ни чин кунгилдан хурсандлик билан тарбияласа,
уларга мархаматли булса, ота-оналарга жаннат
ваъдаси бор экани таъкидланмокда.
2б1о-б.
Jj'Aj (Jlx (j-в hJ^)
УЧТА СИНГЛИСИНИ ТАРБИЯЛАГАН
КИШИ ХАКИДА
4111 — *79
jl iZjLlj JU>^ I(JL§ 4_Jlc 4111
cH^!
.4x5tJI
79. Абу Саид Худрий (р.а.)дан ривоят цилинади:
«Расулуллох (с.а.в.) «Уч кизини ёки уч сингли-
сини тарбия килган киши, албатта, жаннатга ки-
ради», дедилар».
Шарх:
Мазкур хадисдан кизлар тарбиясига нафакдт
ота-оналар, балки уларнинг ака-укалари хам ма-
съул эканлигини биламиз. Агар оилада фарзанд
тарбияси ота ёки она зиммасида колган булса,
уларга акалари ёки укалари мададкор булиш ло-
зимлиги хадисда айтиб утилмокда.
• 4 /.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. К,излар тарбиясига оиладаги бошца эрка-
кларнинг уам масъул экани;
2. Ака-укалар опа-сингилларининг келажаги
учун узларини масъул деб билишлари лозимлиги.
б22о-б.
(SojJjll 41LI JU J* J-иЬ-Э u_jL)
КДЙТИБ КЕЛГАН ЦИЗНИ ТАРБИЯ ЦИЛГАН
КИШИ ХАКИДА
Jia aJlc. <ц)1 <jl~ 80
80. Набий (с.а.в.) Сурокд ибн Жаъшамга:
«Сени энг улуг садакага ёки садакдларнинг энг
улугндан бирига далолат килайинми?» дедилар. У
«Ха, далолат килинг, эй, Аллохнинграсули!» деди.
«Сенга кайтиб келган ва сендан бонща каровчиси
булмаган кизинг», дедилар».
Шарх:
Албатта, \ар бир ота-онанинг орзуси, фар-
зандларининг камоли ва бахтини куришдир.
Чунки дунёда ота-онадан бошкд барча инсон-
лар яхшиликлар аввало узимга булсин дейди-
лар. Аммо ота-она барча яхшиликларни аввало
фарзандларига булишини исташади ва уларга
келадиган ёмонликларга узларини кдлкрн кили-
шади. Ота-она фарзандини бир парча этлигидан
авайлаб, парваришлаб, токи балоБатга етгунича
кднча-кднча азиятларни бошидан кечириб во-
яга етказади. Убил булса, яхши оиладан уйлан-
тириш ва киз булса, тенгини топиб, узатишни
истайди. Агар фарзандлари бахтли булса, буни
курган ота-она \ам узларини бахтиёр ^исобла-
шади. Аммо дунёнинг ишлари банданинг истаги
асосида булмайди. Баъзида оиладаги келишмов-
чиликлар, уша оиланинг бузилиб кетишига сабаб
булади. Турмушга чивдан киз ота уйига кдйтиб
келади. Мана шундай хрлатда динимиз курсат-
маси кдндай булади?!
Авваламбор икки куда томондаги оила бо-
шликдари уларни яраштириб, келиштириб куй-
иш учун барча чораларни куллайдилар. Бу чора-
лар самара бермаса ва оила ажрашадиган булса,
ота уз кизидан ме\рини ва Бамхурлигини дарит
тутмаслиги динимиз курсатмасидир.
Айнан «чикддн к,из чигирикдан нари» каби
кайтиб келган к,изларга нисбатан ака-укалар,
янга-келинлар ёки баъзида ота-оналарнинг \ам
уларга нисбатан ёмон муносабатда булишлари
жамиятнинг энг огрикди нукдаларидан булгани
боис, уларга килинган яхшиликни Ислом энг
катта садакд деб эълон кдлди.
Чунки шундай хам киз фарзандларнинг
кдлблари шиша каби нозик ва синса, ямаб бул-
майдиган булади. Узга хонадонга катта орзу-у-
мидлар билан кетган киз барча орзулари барбод
булиб, турмуши бузилиб, ота уйига кдйтса, унга
энг катта тасаллий тугишган якинлари томо-
нидан булади. Шундай о₽ир холатда унга ёрдам
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
берилмаса, гамхурлик килинмаса, ёмон охибат-
лар келиб чихиши мумкин. Шу уринда уларга
гамхурлик килинса, энг катта яхшилик кдлинган
ва улар хаётда яна уз уринларини топиб кетишла-
рига ёрдам берилган булади. Шунинг учун хам
Расулуллох, (с.а.в.) оталар кдйтиб келган хизлар-
га огринмасдан яхшилик кдлишлари борасида
«Сенга хайтиб келган ва сендан бошкд кдровчиси
булмаган лизинг», деб мархамат кдлдилар.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. К,айтиб келган уизларга яхши муомалада
булиш лозимлиги;
2. Уларга ofup ботадиган гапларни айтмас-
лик;
3. Бундай уолга тушганларга уадисдаги маъ-
ноларни эслатиш лозимлиги.
‘*1 <2,1,4.л!о1 Lj j 4-Jlc 41)1 4111
Loj dUdJjJj dj_4-*lol LjJ dB
dJLa^L> dj.4. > I-> I Loj 4J J dU dJL>jj d * 4 * U> I
82. Микдом ибн Маъдий Карибдан ривоят
хилинади:
«У, Расулуллох (с.а.в.)нинг «Узингга топган
таоминг сен учун садакадир. Фарзандинг, хоти-
нинг ва хизматчиларингга едирган таоминг хам сен
учун садацадир», деган сузларини эшитган экан».
Шарх:
Аксар кишилар онгида «узга бева-бечора ва
ёрдамга мухтож кишиларга ёрдам курсатиш са-
дакддир», деган тасаввур шаклланган. Аммо куп-
чилигимиз уз ризк-рузимизни халолдан топиб
емогимиз ёки уз оила ахлимизга килган нафакд-
мизга хам ажр-савоб олишимизни билавермай-
миз. Чунки Аллох таоло хар бир муъмин-мусул-
мон кишига оиласи нафакдсини халолдан топиб
беришини вожиб килган. Бунинг баробарида ажр
савобларни хам ваъда килган.
Оила бошлиги зиммасидаги мазкур масъули-
ятни динимиз курсатмаларига мувофик адо этар
экан, узи еган ва оиласига едирган, хаттоки кул
остидаги хизматчиларига едирган таоми учун хам
садакд килганнинг савобини олаверади. Бу эса
кишининг оиласига олиб келаётган нафакдсига
эътиборини кучайтиради. Унинг халол ёки ха-
ром, шубхали ёки мубох эканига эътибор бериш-
га чорлайди.
Утган солих кишиларимиз айнан нафакднинг
халоллигига эътиборли булганликлари боис улар-
нинг фарзандлари дунё осмонида порлаган юлдуз
булишган. Жумладан Имом Бухорийнинг отала-
ри Исмоил ибн Иброхим хам жуда пархезгор ула-
молардан булганлар. У киши оиласи нафакдсига
жиддий эътибор берганлар. Исмоилнинг шогирди
Ахмад ибн \афс у киши хасида: «Улими олдидан
хузурига кирсам, хамма молимнинг ичида бирор
дирхам шубхалиси борлигини билмайман, деди.
Уша пайт узимга узим арзимас булиб куриндим»,
дейди. Чунки банда яхши амалларини «бу ишни
Аллох буюрган», деган ниятда амалга оширса ёки
ёмон ишдан «бундан Аллох кдйтарган», дея хай-
тса, унга ажр-савоб олади. Кишилар хаётда хар
бир ишларини шу мезонга кура амалга ошириб
борсалар, шубхасиз, улар бундан хисобсиз яхши-
ликларга эга булган булардилар.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Оила э^тиёжларини х^алолдан цондиришга
^аракат цилиш лозимлиги;
2. Кул остимиздаги кишиларга цилган на-
фацамиз, шариатга мувофиц булса, унга ажр-са-
воб олишимиз;
3. Каромдан уазар цилиб, уалолга интилиш
дунё ва охират саодати экани.
(JLs llJLs jx. — 84
84. Оиша (р.а.)дан ривоят хилинади:
«Абу Бакр (р.а.) бир купи «Аллохга хасамки, ер
юзида менга Умардан кура суюмлирох киши йух»,
дедилар. Кении эп икка чихиб келдилар-да, мен
га хараб «Мен хандай хасам ичдим, хой хизим?»
дедилар. Мен (кдсам ибораларининг айнан узи-
ни кдйтариб) айтганимда, у киши «Мен учун сен
азизроц! Бола кдлбга яцинроц булади», деди».
Шарх:
Кунлардан бир куни Абу Бакр (р.а.) энг як^ин
дустлари Умар (р.а.)га булган мухдббатларини
из\ор кдлиб, «Алло\га кдсамки, ер юзида менга
Умардан кура суюмлирок киши йук», дейдилар.
Сунг бир муддат утгач, кизлари Оиша (р.а.)га кд-
раб, «Мен кдндай кдсам ичдим, \ой к^изим?» деб
сурайдилар. Оиша (р.а.)дан кдсам иборалари
нинг айнан узини эшитгач, хатоларини тугрилаб,
«Бола калбга якинрок,ва азизрок,булади», дейди
лар.
Албатта, дунёда киши учун фарзандидан
азизрок ва кдлбига якин инсон булмайди. Аммо
бундан Расулуллох (с.а.в.) истиснодирлар. Чун-
ки кишининг имони комил булишининг шарти
Расулуллох (с.а.в.) дунёдаги барча нарсалардан
севимли булмокдикларидир.
Имони комил муъмин-мусулмонлар учун
Расулуллох (с.а.в.) уларнинг ота-оналари ва фар-
зандларидан хам севикли булганлар. Бу руйхат-
нинг бошида эса шубхасиз Абу Бакр (р.а.) турган-
лар. Мазкур ривоятда эса айнан мана шу жихдт
истисно кдлиб айтилганини тушунмогимиз ло
зим.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 123 f
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Дустига булган мухаббатини узгалар олди-
да %ам ошкор хилиши жоизлиги;
2. Сузидаги ноаникршкни хайтадан сураб,
анихлаштириб олиш жоизлиги;
3. Расулуллох(с.а.в.)ни барчадан кура купрох
яхши куриш, имоннинг комил булиш шартларидан
экани;
4. Фарзанд кишининг халбига энг яхин инсон
экани;
5. Фарзандлар кунглини кутарадиган сузларни
гапиришни унутмаслик лозимлиги.
2б3о-б.
МАРХДМАТСИЗ КИШИГА МАРХДМАТ КИ-
ЛИНМАЙДИ
95. Абу Саид (р.а.), Расулуллох (с.а.в.)дан ри-
воят килиб деди:
«Рахм килмаганга ра\м килинмайди»
Шарх:
Расулуллох (с.а.в.), мусулмонлар узаро мехр-
шафкатли булишлари лозимлиги хасида бир кдн-
ча уринларда зикр килиб утганлар.
Динимизда мехр-шафкдт ва рахмдиллик мухим
масала булиб, юкрридаги хадисларда ота-она ва
фарзандлар уртасидаги рахм-шафкдтни тушунсак,
бу хадисдан эса Аллох таолонинг барча махлукрт-
ларига нисбатан (зарар келтирувчилари бундан
мустасно) мехрибон булиш, уларга озор бермас-
ликни тушунишимиз мумкин. Аллох таоло бан-
далари ичидан рахм-шафкдтли ва кечиримли бул-
ганларини яхши куради.
•<J>4
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 125 f
372. Умар (р.а.)дан ривоят килинади:
«Ким ра\м килмаса, унга хам рахм килинмай-
ди. Ким бировни кечирмаса, уни хам кечирилмай-
ди. Ким бировни авф цилмаса, уни хам авф цилин-
майди. Ким бировни бирор нарсадан сацламаса,
уни хам биров бирор нарсадан сакламайди».
Шарх:
Мазкур хадисда инсонлар узгаларга нисба-
тан мехр-шафкдтли ва кечиримли булишлари-
га ва уларни авайлаб асрашларига таргиб бор.
Дархакикат, жамият аъзолари орасида бу каби
фазилатли сифатлар камайса, улар бора-бора
калби тош ва шафкатсиз кишиларга айланиб ко
ладилар.
Бошига кулфат ёки бир ёмонлик келишини
истамаган инсон, бошкаларни хам бу каби нар-
салардан эхтиётлаши лозим булади. Чунки бу ду-
нёдаги барча нарсалар бир-бири билан бевосита
6оепик эканини унутмаслигимиз лозим.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
7. Инсон xyip бир жонзотга рахрчдил булшии ло-
зимлиги;
2. Кечиримли булиш фазилатли хислат эканли-
ги;
3. Киши HomyFpu ишлардан бошкаларни сакргаш
ортали, узини х,ам сакршши мумкинлиги;
4. Яхшиликни барчага раво куриш лозимлиги.
376. Анас ибн Молик (р.а.)дан ривоят крли-
нади:
«Набий (с.а.в.) оила а^лларига энг ра\мдил
киши эдилар. Угиллари Мадинанинг бир чеккаси-
га сут эмиш учун юборилган эди. Болага сут эми-
задиган хотиннинг эри темирчи эди. У зот билан
уникига борганимизда, уйнинг ичи изхир26 тутуни
билан тулганига царамасдан у киши болани улар
ва хидлар эдилар».
Шар^:
Расулуллох, (с.а.в.) оила а\лларига мехрибон
ва ра\мдил инсон эдилар. Мория Крбтия (р.а.)
онамиздан тугилган угиллари Иброхрмни араб
одатларига кура Мадинанинг четига бир аёл-
га берган эдилар. Чунки уша вакдларда араблар
фарзандлари соглом ва бакувват булсин деб улар
ни шахдрдан узокрок, кршлокдарга ёки сахрога
эмизиш учун бериб юборар эдилар. Иттифокр
Иброхрмни эмизишга олган аёлнинг эри темир-
чилик билан шугулланар эди. Расулуллох, (с.а.в.)
уни куришга борганларида темирчининг уйидан
26 Арабистонда усадиган хушбуй ут, у ёкилги сифатида хам, том ёпиш
учун камиш урнида хам ишлатилади.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
изхир тутуни \иди келиб турарди. Расулуллох
(с.а.в.) бунга эътибор бермасдан, фарзандлари
Иброхимни упиб, эркалар эканлар.
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. Оила ахушга рахрлдил булиш лозимлиги;
2. Хрр цандай х;олатда х;ам фарзандига мех;ри-
бон булиш лозимлиги.
Jla-9 4_JI Aauej (J^j 4_JlC
IjJLs aJlc. 4.111
4j jJjLe dL 411 Is
. 3A9
377. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят кдиинади:
«Набий (с.а.в.)нинг хузурларига бир киши ёш
боласини цучокдаган холда эркалаб олиб келди.
Шунда Набий (с.а.в.) ундан «Болангга рахм кдла-
санми?» деб сурадилар. У «Ха», деди. Ул зот «Ал
лох таоло сен шу болангга рахм килганингдан кура
сенга рахмлироц. У зот рахм кдлувчиларнинг энг
рахмлиси»; дедилар».
Шарх:
Фарзанди учун ота-она барча нарсага тайёр
булади. Бунга сабаб у фарзандини б^рча нарса-
1 128 i ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
дан купрок, яхши куради. Аммо Аллох таоло бан-
даларини киши уз фарзандини яхши курганидан
хдм купрок, яхши курар экан. Чунки ота-онада-
ги бу рахм-шафкдт ва мехрибонлик мехрибон ва
ра^мли Аллох, таолонинг мархдматидан бир улуш
холос. Хар бир акди расо инсон уз севиклилари-
га осий булмаганидек, улардан-да мехрибонрок
булган Зотга хам итоатсизлик килмайди ва доимо
Уни рози крладиган амалларни крлишга хдракат
кдлади.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Инсоннинг энг мехрибон кишиси унинг
ота-онаси экани;
2. Алло* таоло бандаларига кишининг ота-о-
насидан-да ме^рибонрок, экани;
3. Мар^аматли булиш билан катта раурлатга
эришиш мумкинлиги.
2б4о-б.
(д_1д1 l_jL)
КИШИНИНГ УЗ ОИЛАСИГА ЦИЛГАН НА-
ФАКДСИ ХАКДДА
748. Савбон (р.а.)дан ривоят к^илинади:
«Набий (с.а.в.) «Динорларнинг энг афзали ки-
шининг уз оила ахдига, Аллох, йулидаги биродар-
ларига ва Аллох,нинг йулида минадиган уловига
сарфланган пулидир», дедилар».
Абу Килоба: «Оила ахдидан бошладилар. Ки-
чик бокимандаларига Аллох, азза ва жалла уларни
бех,ожат цилгунча нафак,а калган кишидан кура
катта ажрга етадиган одам борми?!» деди».
Шарз:
Авваламбор, нафакднинг энг афзали киши-
нинг уз оила ахдига к^илган нафакдсидир. Ундан
кейин эса Аллох, йулидаги биродарлари ва Аллох,
йулида минадиган уловига сарф к,илингани сана-
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
лади. Чунки аёли ва болаларининг нафакдси \ар
бир оила бошлири булган эркакнинг зиммасида
вожибдир.
Абу Килоба хам мазкур хадисни шархлай ту-
риб, нафакд кдлиш лозим булган уриннинг би-
ринчиси оила деб таъкидлаб утдилар. Айник,-
са, оилада кулидан иш келмайдиган ёши кичик
бокдимандалар булса, токи улар нафакдга крдир
булгунларича, уларга гамхурлик кдшиш оила бо-
udihfh зиммасида булади. Ким бу масъулиятдан
буйин товласа, Ислом хукми буйича гунохкор
саналади ва оила аъзолари хакдор булган нафакд
ундан мажбуран ундириб берилади. Оила бо
шлири бу масъулиятини Аллох таоло буйруБини
бажармокдаман, деб ихлос билан очик; кунгил-
лик ила бажарса хам оиласини таъминлайди хам
ажр-савобга эга булади.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Нафацаларнинг энг яхшиси оилага хилинга-
ни эканлиги;
2. Хар доим оила ахргини нафацасиз к^олдир-
маслик лозимлиги;
3. Аллох берган мол-давлатда оила ахлининг
хам улуши борлиги.
0х jjX. — 749
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 131 f
749. Абу Масъуд Бадрийдан ривоят килинади:
«Набий (с.а.в.) «Кимки ахди аёлига савоб уми
дида нафаца килса, уша цилган нафакаси унинг
учун садакддир», дедилар».
Шар\:
«Савоб умидида» дегани «бу кдлаётган ишим
билан Аллокнинг розилигини истайман» деган
максадда цилган ниятидир. Демак оила бошлиБи
уз масъулиятини адо кдыаётган чогда ниятини
холис килиш оркдли ажр-савобга \ам эга булар
экан.
Шу уринда муким бир жи\атни унутмаслиги-
миз лозимки, биз оиламизга кдлган нафакдмиз
учун Алло\ таоло садакд кдлганнинг савоби-
ни беради. Биз бунга эга булмокдамизми, энди
булар-булмасга оиламиз вакилларига «Мен сиз-
ларни едириб, ичириб куйдим», каби миннат-
ларни кдлмаслик лозим. Чунки уларнинг \ар
бири учун Парвардигор ажр-мукофотини бериб
бормокдаку?!
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. Х,ар бир ишни савоб умидида цилиш лозим-
лиги;
2. Оила аэушга цилган нафакаси садаца урнига
утиши.
— 750 *•
iJlcLs>1 :Jla dJLUJ rjlsjltp
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
jj>l (5J-ic: Jli dJjJj Jx JLfjjl Jx 4_д_д_>1
750. Жобир (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Бир киши «Эй, Аллохнинг расули, менинг бир
динорим бор», деди. Ул зот «Уни узинга сарфла!»
дедилар. У «Менда яна бор», деди. Шунда ул зот
«Унда уларни хизматкорингга ёки болангга сарф
ла!» дедилар. У «Менда яна бопщаси бор», деди.
Ул зот «Унда уларни Аллох йулида сарфла, аммо
бу савоб жихатидан энг оз булганидир», дедилар».
Шарх:
Бундан куриниб турибдики, узига, оила ахди-
га ва болаларига цилган нафакдси Аллох йулида
бошкдларга сарфлашдан кура савобли ва афзал
амал экан.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Нафацани биринчи оила аулидан бошлаш
лозимлиги;
2. Оила аулидан ортицчасини боищаларга
сарфлаш мумкинлиги.
J <Jx 41!l J-ио JX Sjjjui JX — 751
4Д_Зах1 Ijlu.i'jplj.i 4_X_Jjl
IjLxjJJ 4Jjl (J-d-xu 4 7 fl fl i I IjlddJ 4_j_9j 47jV*i fcl
. dJLLi I j^jlx 4 7 d fl < I I * La I (Jjlx 4 7 A A < I
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 4 133 F
751. Абу Хурайра (р.а.)дан ривоят кдлинади:
«Набий (с.а.в.) «Турт хил динор бор: мискинга
берган диноринг, кул озод цилиш учун берган ди
норинг, Аллох йулида сарфлаган диноринг ва оила
ахлинг нафакаси учун берган диноринг. Уларнинг
энг афзали оила ахдингга сарф цилганинг \исо-
бланади», дедилар».
Шарх:
Бу ерда нафакд к^илинадиган пул \ак,ида ran
кетмокда. Демак, нафакд килинаётган пулнинг
энг афзали оила аудита сарфлангани экан.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
2^боб.
{|oJccJI (JloloVl jdb iSlj} 4Jjl (Jj-9 <_jL
AJIjIOX ТАОЛОНИНГ «ЁШ БОЛАЛАРИНГИЗ
БАЛОБАТГА ETCA. . . » ДЕГАН КДВЛИ ХАКИ
ДА
jJu 131 4jl 4 c — 1058
(j3L fC-Ls <!^X.
1058. Ибн Умар (р.а.)дан ривоят килинади:
«У киши фарзандларидан бирортаси балогат-
га етса, уни алохвда цилар ва хузурига фанат изн
сураб киришарди».
Шарх:
Ушбу хадис шарифда хар бир бола балогат
ёшига етар экан, ота-онанинг, опа-синглиси ва
ака-укасининг олдига изн сураб кириши лозим-
лиги хакида с^з кетмокда. Изн сурашнинг тарби-
явий ахамияти мухимлиги боне хатто бу хусусда
Аллохтаоло оят нозил килган. Аллохтаоло «Нур»
сураси 58-59-оятларида шундай мархамат кила-
ди:
^JJi (ЛДл ijlai la
f^SuLu uj* Ij a .Lu ^jJlj
(jv>J Jj-9
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 4 135 j
epl • II 0>Uo JJU (j-«5
Ifc (j^dl^loe^jbJLAJ — U> (A^ic V? fXllc.
«lii^yai ihi dU^c^ Jb pS^.4
i^iL^ ^i jiityi ijij * ^ii
ihi ей dUa^tf^ (>? di^’ c^bui us
M*
«Эй иймон келтирганлар! Кулингизда мулк
булганлар ва узингиздан бало₽атга етмаганлар
сиздан уч вацтда изн сурасинлар: бомдод намози-
дан олдин, пешинда кийимларингизни ечадиган
пайтингизда ва хуфтон намозидан сунг. (Ушбу) уч
вацт, сиз учуй авратдир. Улардан кейин сизга хам,
уларга хам гунох йух. Улар сизнинг атрофингиз-
да бир-бирингизга айланиб турувчидирсиз. Аллох
сизларга оятларни ана шундай баён цилур. Аллох
ута билгувчи, ута хикматли зотдир. (58) Кдчон
сизнинг ёш болаларингиз балогатга етсалар, улар
дан олдингилар изн сураганидек, изн сурасинлар.
Аллох Уз оятларини сизга ана шундай баён кртлур.
Аллох ута билгувчи, ута хикматли зотдир»(59)27.
Изох:
Ушбу ояти каримада зикри келган шахслар
уч вакдда, албатта, изн сурашлари керак. Бом
дод намозидан олдин. Чунки бу вакдда одам хали
ОДОБЛАРДУРДОНАСИ
урнида ётган булади. Пешинда. Куръон нозил
булган иссик, улкаларда пешин вакдида ечиниб,
салкинлаб, дам олмасликнинг иложи йук,- Хуф-
тон намозидан сунг. Бу вакдда \ам кишилар ечи
ниб, дам олаётган булади.
«(Ушбу) уч вакд сиз учун авратдир», яъни, ав-
ратлар очиладиган вакддир. Шунинг учун кул ва
чурилар хам, балогатга етмаган ёш болалар \ам
изн сураб кирсинлар. Одатда, хизматчилар ва ёш
болаларнинг кириб чик^ишлари куп булади. Шу
нинг учун мазкур аврат вакдларидан бошкдсида
изн сурамай киришларига рухсат берилган.
Ушбу ва бундан бошкд шу маънодаги хддис-
лар ёш авлод вакилларини юксак маънавиятли
ва етук ахлокди булиб вояга етишларида мухим
омил булиб хизмат к,илади.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Ёш болаларга изн сураш одобларини таълим
бериш;
2. Балогатга етган болаларнинг ёток; уринла-
рини ало^ида цилиб бериш;
3. Фарзандларга шариат а^комларини урга-
тиб бориш лозимлиги.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
26-боб.
(4лI ^Lc.
ОНАСИНИНГ ОЛДИГА ИЗН СУРАБ
КИРИШ ХАКИДА
41)1 JLjX JI $-L> ijls 4 galfc JX — 1059
1059. Алкдмадан ривоят кдлинди:
«Бир киши Абдуллохнинг олдига келиб «Онам-
нинг олдиларига кириш учуй хам изн сурашим ке-
ракми?» деб суради. У «Нима, уни хар цандай хо-
латида хам куришни хохлайсанми?» деди».
Шарх:
Гарчи бир уйда яшаса хам онасининг олдига
кирмо^чи булган фарзанд ундан изн сураб ки-
риши лозим. Акс холда, узи истамаган холатга
рубару булиб крлиши мумкин. Уз онасининг ва
махрамларининг олдиларига киришларида хам
улардан рухсат сураб кириш керак. Расулуллох
(с.а.в.)дан бир киши «Онам хузурига хам ундан
рухсат сураб кираманми?» деганида ул зот (с.а.в.)
«Ха», деб жавоб бердилар. У «У билан битта уйда
яшайман-ку?» деди. Пайгамбаримиз (с.а.в.) «Ун
дан изн сурагин, ахир уни ялангоч холда куриш-
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
ни хохдамайсан-ку», дедилар28.
Бундан ташкари бошкд хонадонга кирмокди
булган шахе хам, хонадон сохибларига салом бе-
риб, улардан рухсат сураб кирмокдиги Исломий
одоблардандир. Агар изн берилса, киради. Изн
берилмаса, кирмасдан ортига кдйтади. Бу хакда
Аллохтаоло шундай мархамат кдлади:
«Эй иймон келтирганлар! Уз уйларингиздан бо-
шкд уйларга то изн сурамагунингизча ва уларнинг
ахлига салом бермагунингизча кирманг! Ана шун
дай килмогангиз сиз учун яхшидир, шоядки, эс-
ласангиз. Бас, агар у(уй)ларда бирортани топма-
сангиз, то сизга изн берилмагунча уларга кирманг!
Агар сизга цайтинг, дейилса, бас, кайтинг, уша
сиз учун покдир. Аллох нима амал килаётганин-
гизни ута билгувчидир». 29
Чунки бегона хонадонга изн сураб, салом бе-
риб кирилсагина турли нокулай холатларнинг
олди олинган булади. Изн сурамай кирган одам
28 Молик ибн Анас. Муватто. - Ж.5. - Байрут. Муассаса Зоид ибн Сул-
тон, 2004. - Б.1402.
29 Нур сураси: 27-28-оятлар.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
уй эгаларининг нокулай \олда турганларини
куриб крлса, гунох булади. Икки томон хам хи-
жолатга тушали. Баъзи хрлларда уйда аёл киши
елБиз булиши мумкин, устига бегона эркак кириб
келса, фитна чик^иши хам мумкин. Демак, хар
доим хушёр булишимиз керак экан.
Хадисдан олинадиган фойдалар:
1. Балогат ёшига етганлар оналарининг олди-
ларига рухсат сураб кириши лозимлиги;
2. Узга хонадонга уларнинг изни билан, салом
бергач, кириши кераклиги;
3. Изн берилса, кириш, акс уолда, кирмасдан
ортига к,айтиш лозимлиги;
4. Изн сураш турли нок^улайлик ва фитналар-
дан сак^аниш Нули экани.
4_AjJL> Ji—** ‘cJj) Q JL> qJ jeJ-muo — 1060
ЦДх- qSLLxuJ jcJ (jl UL*-4*I
La lLuIj
1060. Муслим ибн Назирдан ривоят кдлинади:
«Бир киши Хузайфадан «Онамнинг олдига ки-
ришга хам изн сурашим керакми?» деб суради.
Шунда у «Агар унинг хузурига изн сурамай кир-
санг, узинг ёцтирмаган нарсани куриб колишинг
мумкин», деб жавоб берди».
Шарх:
Бу хадис шарифда хам олдинги хадис маъноси
такрорланмокда.
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
1061. Мусо ибн Талхадан ривоят килинади:
«Отам билан бирга онам хузурларига кираёт-
гандим. Отам кирди, мен хам ортларидан эргаш-
дим. У ортига угирилиб кдрадида, куксимга бир
туртиб, мени оркам билан ерга утиргазиб куйди,
сунг «Изн сурамай кирмоцчимисан?» деди».
Шарх:
Демак, отаси билан бирга булган вакдда хам
онанинг хузурига кирмокди булса, отасидан ёки
ичкаридаги онасидан киришга изн сураш лозим
экан.
Хддисдан олинадиган фойдалар:
1. \ар доим отаси ёки онасидан киришга рух-
сат сураш лозимлиги;
2. Фарзанд тарбиясида изн сурашнинг му^им
ах;амият касб этиши.
ОДОБЛАРДУРДОНАСИ 141 f
АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:
1. Куръон Карим.
2. Абдулазиз Мансур. «Куръон Карим» (Узбекча изош
ли таржима). «Тошкент Ислом университета» нашриёти.
Тошкент. 2001 йил.
3. Шайх Мухаммад Содик Мухаммад Юсуф. «Одоблар
хазийнаси». «Шарк» нашриёти. Тошкент 2011 йил.
4. Доктор Абдуллох Носих Алван. «Тарбияту-л-авлод
фил Ислам». «Дорус салом» нашриёти. К,охира. 2007 йил.
5. Мухаммад Исо Абу Исо ат-Термизий ас-Саламий.
«Сунан Термизий». «Дору-л-ихя ат-Турос ал-Арабий»
нашриёти. Байрут. 1996 йил.
6. Ахмад Ибн Шуайб Абу Абдурахмон ан-Насоий.
«Ал-мажтаби минас-сунан». «Мактаба ал-матбуот ал-Ис-
ламийя» нашриёти. Х,алаб. 1986 йил.
7. Абу Абдуллох Мухаммад ибн Исмоил Бухорий.
«Ал-Жомеъ ас-Сахих». «Дор ибн Касир ал-Ямама». Бай
рут. 1987 йил.
8. Имом Абу Довуд Сулаймон ибн ал-Ашъаб ас-Сижи-
стоний. «Сунан». «Дор ибн Касир ал-Ямама»нашриёти.
Байрут. 1986 йил.
9. Абу Бакр Ахмад ибн Хусайн Байхакий. «Шуъбул
иймон». «Дорул-Кутуб ал-Илмийя» нашриёти. Байрут.
1990 йил.
10. Фахриддин Мухаммад ибн Умар Тамиймий
ар-Розий аш-Шофеъий. «Тафсири Кабийр». «Дору-л-ку-
туби-л-илмия». Байрут, 2000 йил.
11. Молик ибн Анас. «Муватто». «Зоид ибн Султон»
нашриёти. АбуДаби. 2004йил.
12. Мухаммад ибн Абдуллох ал Хатиб ат Табризий.
«Мишкат ал Масобех». «Мактабул Исломий» нашриёти.
Байрут. 1985 йил.
МУНДАРИЖА
Суз боши..................................................................... 4
“Одоблар дурдонаси” китоби хакида........................ 7
Имом Бухорий ва у кишининг
“Ал-Адаб ал-муфрад” асари.....................................10
1-боб. Фарзанд сорном тугилганда, унинг киз ёки
угил эканига парво килмай, Аллох таолога шукр
килиш хакида.............................................................14
2-боб. Фарзанд тугилганда уни дуо килиш
хакида.........................................................................17
3-боб. Гудакнинг танглайини кутариш хакида..... 24
4-боб. Фарзанд тугилганда зиёфатга
чакириш хакида.........................................................26
5-боб. Набий (с.а.в.) чиройли исмни яхши
куришлари хакида.....................................................33
6-боб. Хатна зиёфатига чакириш хакида................ 45
7-боб. Ёш болани кучокдаш хакида....................... 47
8-боб. Ёш болаларни упиш хакида......................... 51
9-боб. Гудакни елкага миндириш хакида............... 55
10-боб. Ота-онани фарзандига одоб
ургатиш хакида..........................................................57
11-боб. Ота фарзанддарига яхшилик килиши
Хакида ...................................................................... 63
12-боб. Ёш бола билан хазиллашиш хакида......... 67
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ 143 f
13-боб Хусни хулкдик булиш хакдда.....................70
14-боб. Меваларни болаларнинг кичигидан бериш
хакдада .......................................................................81
15-боб. Оналар мехр-шафкатлидир....................... 83
16-боб. Ёш болалар билан кул бериб куришиш
хакдца .......................................................................86
17-боб. Ёш болаларга салом бериш хакдца..........88
18-боб. Болаларнинг ёнгок, уйнаши хакдда........ 90
19-боб. Етим тарбиялаганнинг фазилати хакдда... 92
20-боб. Бир ёки икки киз тарбиялаган
киши хахида...........................................................112
21-боб. Учта синглисини тарбиялаган
киши хасида...........................................................116
22-боб. Кдйтиб келган к,изни тарбия калган
киши хасида...........................................................117
23-боб. Мархаматсиз кишига мархамат
хилинмайди ..........................................................124
24-боб. Кишининг уз оиласига хилган нафакдси
хакида ....................................................................129
25-боб. Аллох таолонинг «Ёш болаларингиз
балогатга етса... »деган кдвли хакдда.....................134
26-боб. Онасининг олдига изн сураб
кириш хакдда.......................................................... 137
Адабиётлар руйхати................... 141
Мундарижа.............................................................. 142
Диний-маърифий натр
Олимхон Исахон у₽ли
ОДОБЛАР ДУРДОНАСИ
Имом Бухорий халкдро маркази — 2018
Му^аррир:
Отабек МУХДММАДИЕВ
Олим ДЖУРАЕВ
Са^ифаловчи-дизайнер:
Мухаммадкщбол ШУКУРОВ
“Имом Бухорий халкдро маркази” нашриёти
Лицензия: AI № 132. 14.03.2009.
141306. Самарканд вилояти, Пайарик, тумани,
Хужа Исмоил шахарчаси.
E-mail: [email protected] / [email protected]
Тел.: (0366) 673-31-60. Моб.: (+998 93) 341-00-17
Босмахонага 2018 йил 6 июнда топширилди.
Босишга 2018 йил 25 июнда рухсат этилди.
Бичими: 60x84 1/16 «Virtec Times UZ» гарнитурасида
офсет босма усулида чоп этилди. 8,37 шартли босма табок,.
Адади 10000 нусха 419-сон буюртма.
“Sano-standart” МЧЖ босмахонасида чоп этилди.
Тошкент ш., Широк, кучаси, 100-уй.
Тел.: 228-07-94. E-mail: [email protected]