วิชาภาษาไทย ม.1 เรื่องสุภาษิตพระร่วง

สภุ าษติ พระร่วง

วชิ าภาษาไทย ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๑

ความเป็นมา

สภุ าษิต คือ ถ้อยคาท่กี ล่าวดีแล้ว ใชเ้ ป็น

คติสอนใจ มีทัง้ เป็นข้อแนะนา และข้อห้าม

พระรว่ ง เป็นคาทีใ่ ชเ้ รยี กสมญานาม

แทนชอ่ื กษัตริย์สุโขทยั ทกุ พระองค์

ความเปน็ มา

สุภาษติ พระรว่ ง หรือ บญั ญตั พิ ระร่วง เป็น
สุภาษติ ทีเ่ ก่าแก่ เชื่อกนั ว่ามมี าตั้งแตส่ มยั สโุ ขทยั

ในเรื่องของผแู้ ตง่ และสมัยทแ่ี ตง่ นน้ั ยงั ไม่
อาจเจาะจงลงไปไดว้ ่าแตง่ ในสมัยใด และใครเป็น
ผแู้ ต่ง

ความเปน็ มา

สมยั รชั กาลที่ ๓ ไดท้ รงโปรดเกล้าฯ ให้จารกึ สุภาษติ
พระร่วงไวบ้ นฝาผนัง วดั พระเชตพุ นวมิ ลมังคลาราม

สุภาษติ พระร่วง ได้รับการชาระโดย
สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระปรมานชุ ติ ชโิ นรส

สุภาษติ พระร่วง

ลกั ษณะของเนอ้ื เร่อื ง
ข้อคดิ คติเตือนใจ การใชช้ วี ติ ในแงม่ มุ

ต่าง ๆ

สภุ าษิตพระร่วง

ลักษณะคาประพนั ธ์

- รา่ ยสุภาพ
- โคลงกระทู้ หรือโคลงส่สี ภุ าพ
- โคลงสองสภุ าพ

ร่ายสภุ าพ

รา่ ยสุภาพ วรรคหน่ึงมีวรรคละ ๕ คาเป็นส่วนใหญ่

บางวรรคอาจมีมากกว่า ๕ คา แต่จะนิยมให้มี ๕ คา
ซ่งึ แตล่ ะวรรคจะมีสมั ผสั คล้องจองกัน

ร่ายสุภาพเป็นบทประพันธ์ที่ไม่กาหนดความยาว
จะแต่งใหย้ าวเทา่ ใดก็ได้ แตจ่ ะจบดว้ ยโคลงสองสภุ าพ

ร่ายสภุ าพ

ปางสมเดจ็ พระร่วงเจา้ เผ้าแผน่ ภพสโุ ขทัย มลักเห็นในอนาคต จงึ ผายพจนประภาษ
เป็นอนสุ าสนกถา สอนคณานรชน.................

โคลงสองสภุ าพ

ลกั ษณะของ โคลงสองสุภาพ คือ บทหน่ึงมีสามวรรค
วรรค ๑ และวรรค ๒ วรรคละ ๕ คา วรรค ๓ มี ๔ คา
มีบงั คับเอก-โท สัมผสั ภายในบทมเี พยี งท้ายวรรค ๑ และ ๒

โคลงสองสุภาพ

โดยอรรถอนั ถอ่ งถ้วน แถลงเลศเหตเุ ลอื กลว้ น
เลศิ อ้างทางธรรม แลนาฯ

โคลงกระทู้ หรอื โคลงสี่สภุ าพ

โคลงกระทู้ คือ โคลงสสี่ ภุ าพ ทมี่ ีกระท้หู นา้ วรรค

โคลงกระทู้ หรือโคลงส่ีสุภาพ

โคลงกระทู้ คอื โคลงสสี่ ภุ าพ ทมี่ ีกระทู้หน้าวรรค

บัณ เจดิ จาแนกแจง้ พิสดาร ความเฮย
ฑติ ยุบลบรรหาร เหตุไว้
พระ ปน่ิ นคั ราสถาน อุดรสขุ ไทยนา
ร่วง ราชนามนีไ้ ด้ กล่าวถ้อยคาสอน

สุภาษติ พระรว่ ง

การลาดบั เรอื่ ง
เร่ิมตน้ ด้วยการบอกจุดประสงค์ของการแตง่ วา่

“ปางสมเด็จพระร่วงเจ้า เผ้าแผ่นภพสโุ ขทยั มลกั เหน็ ในอนาคต
จึงผายพจนประภาษ เป็นอนุสาสนกถา สอนคณานรชน... ”

สมเด็จพระร่วงเจา้ แห่งกรงุ สโุ ขทยั ไดเ้ ล็งเห็นถงึ อนาคต จงึ มโี อวาท
สง่ั สอนประชาชนให้เรียนร้ไู ว้เพือ่ ประโยชนใ์ นการดาเนนิ ชวี ิต







เน้ือหา

คาสอน ใจความ

เมอื่ นอ้ ยใหเ้ รียนวิชา ใหศ้ กึ ษาหาความรเู้ สยี แตย่ ังเดก็
ใหห้ าสนิ เมอื่ ใหญ่ เมอ่ื โตเปน็ ผ้ใู หญใ่ หห้ าทรัพย์สิน
เงนิ ทอง
อยา่ ใฝ่เอาทรพั ยท์ ่าน
อยา่ อยากได้ทรัพยส์ ินของผอู้ ืน่

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

อยา่ ริรา่ นแก่ความ อยา่ ด่วนสรปุ ความ

ประพฤติตาม ใหป้ ระพฤติตามแบบอย่างทเ่ี คย
บรู พระบอบ ปฏิบตั ิกันมาแต่กอ่ น

เอาแตช่ อบเสียผิด ให้ทาแตส่ ิง่ ที่ถูกต้อง ไมก่ ระทาส่งิ ที่ผดิ

เนื้อหา ใจความ

คาสอน อย่ากระทาการทุจรติ สง่ิ ช่ัวรา้ ย

อย่าประกอบกิจ
เป็นพาล

เข้าเถื่อนอยา่ ลมื พร้า ใหม้ คี วามรอบคอบ อยา่ ประมาท

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

อยา่ นอนใจ เวลามีศึกอย่านงิ่ นอนใจ
จงระมดั ระวงั และเตรยี มตวั ใหพ้ ร้อม
อยู่ตลอดเวลา

ไปเรอื นทา่ นอย่านั่งนาน ไปบ้านคนอื่นไมค่ วรอยู่นาน
ตอ้ งเกรงใจเจ้าของบ้าน

เน้อื หา

คาสอน ใจความ

การเรอื นตนเรง่ คิด ให้เรง่ รบี คิดอา่ นทาการงานในบ้าน
หรอื งานทตี่ ้องรับผิดชอบในบ้านให้
อยา่ นง่ั ชดิ ผ้ใู หญ่ เสรจ็ เรยี บร้อย

สังคมไทยถอื ระบบอาวโุ ส ตอ้ งใหค้ วาม
เคารพผใู้ หญ่ ดังน้นั เวลานั่งจึงควรนั่ง
ต่ากวา่ หรอื หา่ งออกไปสักเลก็ นอ้ ย

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

อยา่ ใฝ่สงู ใหพ้ น้ ศกั ดิ์ อยา่ ใฝส่ ูงใหเ้ กนิ ศกั ดิ์ หรอื เกินตวั
สอนใหร้ ้จู ักประมาณตัว

ทร่ี กั อยา่ ดูถกู คนรักกันไม่ควรดถู กู กนั
ปลกู ไมตรอี ย่าร้รู า้ ง ใหผ้ ูกมติ รกบั ผูอ้ ่นื ไวเ้ สมอ

เนื้อหา ใจความ

คาสอน ใหห้ ม่นั ทาแต่ความดอี ยู่เสมอ

สร้างกุศลอย่ารู้โรย

อยา่ โดยคาคนพลอด อยา่ หลงเชื่อหรอื หลงคาคนชา่ งพดู

เนอื้ หา คาสอน

คาสอน ข้าคนไพรอ่ ยา่ ไฟฟนุ
เปน็ คนอย่าทาใหญ่ ใจความ

ใจความ อยา่ โมโห เกรีย้ วกราดกบั
บ่าวไพร่ ใจเย็น มเี หตผุ ล
อยา่ ทาวางโต โออ้ วด
วางอานาจใส่ผอู้ ืน่ จึงจะได้รบั การนับถือ

เนือ้ หา คาสอน

คาสอน โทษตนผดิ ราพงึ
ใจความ
คบขนุ นางอย่าโหด
ใจความ ควรร้ผู ดิ ชอบดว้ ยตวั เอง
ไมต่ อ้ งคอยให้ใครมาเตือน
คบกบั ขนุ นางต้องนอบนอ้ ม
ไม่แสดงกิริยาก้าวร้าว หรอื บอก

เนอ้ื หา คาสอน
หวา่ นพืชจกั เอาผล
คาสอน
อย่าคะนงึ ถึงโทษทา่ น ใจความ

ใจความ การทาอะไรท่ีไม่ไดท้ าให้เปลา่ ๆ
ลงทนุ ลงแรงลงไปก็
อยา่ มวั คิดถงึ แตค่ วามผิด
ของคนอ่ืน เพื่อหวังผลประโยชน์ทจ่ี ะ
ได้รบั ตอบแทน

เนือ้ หา คาสอน
อย่าใฝต่ นใหเ้ กิน
คาสอน
อย่าขดั แขง็ ผใู้ หญ่ ใจความ

ใจความ อยา่ ทาอะไรเกนิ ตวั

อยา่ ด้ือดงึ กับผใู้ หญ่
เพราะผใู้ หญ่มีประสบการณ์

มากกวา่

เนื้อหา คาสอน

คาสอน นา้ เชยี่ วอย่าขวางเรือ
เดนิ ทางอย่าเดินเปลย่ี ว ใจความ

ใจความ อยา่ ขวางผู้ทม่ี อี านาจ
หรือผู้ทกี่ าลังโกรธจัด
เดินทางไปไหนอยา่ ไปคนเดยี ว

เนอ้ื หา คาสอน
จงเร่งระมัดฟืนไฟ
คาสอน
ทส่ี มุ้ เสือจงประหยดั ใจความ

ใจความ ระวงั เรอื่ งฟืนไฟใหด้ ี

ใหร้ ะมัดระวัง อย่าเข้าไปใกล้
ทซ่ี ึ่งมีเสือซอ่ นตัวอยู่

เนอื้ หา คาสอน
อยา่ ประมาทผ้ดู ี
คาสอน
ตนเป็นไทอย่าคบทาส ใจความ

ใจความ อาจตีความได้ว่า คนท่เี ปน็ ผู้ดี มียศศกั ด์ิ
เมื่อตกอบั กห็ า้ มไปเหยยี ดหยาม
เป็นคนมีอิสระในตนเอง อยา่ ไปคบกับ
ทาสท่ไี มม่ ีอิสระแกต่ วั เพราะจะทาให้ เพราะคนประเภทน้ีมีความรู้ อาจจะ
สามารถกอบกู้ยศศกั ดิ์กลับมาได้
เกดิ ปัญหาตามมาภายหลัง

เน้อื หา คาสอน
ผู้เฒ่าสง่ั จงจาความ
คาสอน
มีสนิ อย่าอวดม่งั ใจความ

ใจความ ควรจดจาคาสอนของผใู้ หญ่
เพราะสอนดว้ ยความหวังดี
อย่าอวดความร่ารวยของตน
เพราะจะทาใหค้ นอ่ืนหมน่ั ไส้

และจะนาภัยมาหาตนได้

เนอื้ หา คาสอน

คาสอน ทารวั้ เรอื กไวก้ นั ตน
ท่ขี วากหนามอย่าเสียเกอื ก
ใจความ
ใจความ
จงหมัน่ ทาความดไี วเ้ สมอ เพือ่ เปน็
อย่าได้ขาดเครอ่ื งป้องกัน ยามเข้าไป เครื่องกาบังตน
อย่ใู นสถานทล่ี าบากหรอื ที่ท่มี ีภยั

เน้อื หา คาสอน

คาสอน ท่มี ีภัยพึงหลกี ปลกี ตนไปโดยดว่ น

คนรักอย่าวางใจ ใจความ

ใจความ ถา้ ร้วู า่ ท่ีใดมีอนั ตราย กค็ วรหลกี ห่าง
เพราะอาจจะได้รับอันตราย
แมค้ นรกั ก็อยา่ วางใจ

เนือ้ หา ใจความ

คาสอน เม่อื มกี ารแบ่งสันปนั ส่วน อย่าโลภมาก

ได้ส่วนอยา่ มกั มาก อยา่ เป็นพดู จาระรานผอู้ ่ืนหรอื นนิ ทา
อย่ามปี ากว่าคน ใหเ้ สยี หาย
รักตัวเองให้มากกว่าทรพั ย์สมบตั ิเพราะ
รักตนกว่ารกั ทรัพย์ ทรัพย์สมบัตหิ าใหม่ได้ ไมเ่ หมือนชวี ิต
ของเรา

เน้อื หา ใจความ
คาสอน
อยา่ รับของทีจ่ ะทาให้เกดิ ความลาบาก
อย่าได้รบั ของเขญ็ เดือดร้อนตอ่ ตนเองเอาไว้

เห็นงามตาอยา่ ปอง อย่าอยากได้ หรือถูกใจเพยี งเพราะเห็นวา่
รปู ลกั ษณ์ภายนอกงดงาม ภายในอาจแฝง
ความชวั่ รา้ ยไว้

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

ของฝากทา่ นอยา่ รบั ของทเ่ี ขาฝากไปให้ผ้อู ่ืนอยา่ เกบ็ เอาไวเ้ อง
ทท่ี ับจงมไี ฟ
ในบ้านควรมีไฟ เพราะไฟเป็นสิง่ สาคัญ
ทไ่ี ปจงมเี พ่ือน มนุษยใ์ ช้ประโยชน์ได้หลายประการจากไฟ

ให้ไปในถ่นิ ทม่ี เี พื่อนของตนอาศัยอยู่ อย่าไป
ในท่ที ี่ไมร่ ู้จักใคร

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

ทางแถวเถอื่ นไคลคลา การเดนิ ทางไปในปา่ ควรเดนิ ตามเส้นทาง
ท่มี คี นเดินผ่านอยเู่ สมอ

ครบู าสอนอย่าโกรธ ครสู อนศษิ ยด์ ้วยความหวงั ดี จึงไมค่ วรถอื โกรธ

ท่ไี ปจงมเี พอื่ น ให้ไปในถิ่นทม่ี ีเพ่ือนของตนอาศยั อยู่ อยา่ ไป
ในทท่ี ่ีไมร่ ูจ้ กั ใคร

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

โทษตนผดิ พึงรู้ ควรรู้ความผดิ ของตนเอง

สเู้ สยี สนิ อยา่ เสยี ศกั ด์ิ ยอมเสยี ทรัพยส์ นิ เงนิ ทองดกี ว่าเสียศักดิ์ศรี

ภกั ดอี ยา่ ดว่ นเคยี ด อย่าดว่ นโกรธคนท่ีมีความชื่อสัตยจ์ งรกั ภักดี
ตอ่ ตน

เน้ือหา

คาสอน ใจความ

อยา่ เบียดเสียดแก่มิตร อยา่ เอาเปรียบเพ่อื น แมเ้ ปน็ เพื่อนสนทิ
ก็ตอ้ งรจู้ ักเกรงใจ

ทผี่ ิดชว่ ยเตอื นตอบ เพ่ือนทาสิง่ ทผ่ี ิดควรช่วยตักเตอื น หา้ มปราม

ทช่ี อบชว่ ยยกยอ เพอ่ื นทาส่งิ ท่ดี ี ควรยกย่องสรรเสริญ พูด
ชมเชยให้เกิดกาลงั ใจทจ่ี ะทาความดตี อ่ ไป

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

อย่าขอของรกั มติ ร อยา่ ขอของรักของเพ่อื น เพราะอาจทาใหข้ ดั
ชอบชิดมกั จางจาก เคืองใจกนั ได้
คนทรี่ ักกนั มาก สนิทสนมกนั มาก มักเบ่ือหนา่ ย
พบศัตรปู ากปราศรยั คลายรักกันเรว็

เมือ่ พบศตั รูควรทักทายปราศรัยดว้ ยดี
ถึงแมจ้ ะไมช่ อบก็ควรเก็บไวใ้ นใจ

เนอื้ หา

คาสอน ใจความ

ความในอยา่ ไขเขา อยา่ เอาเรอ่ื งลับสาคัญหรอื เร่ืองสว่ นตวั ไปเลา่ ให้ใครฟัง

เพราะความลับหากรู้มากคน กไ็ มเ่ ป็นความลับอกี ต่อไป

อยา่ มัวเมาเนืองนิจ อยา่ หลงลืมตวั ขาดสติ ควรมีสติรู้ตวั อยูเ่ สมอ

คดิ ตรองตรึกทุกเมือ่ ควรมสี ตสิ ัมปชญั ญะ คดิ ไตรต่ รองอยเู่ สมอว่า
ส่งิ ใดถูกส่ิงใดผิด สงิ่ ใดควรทาส่งิ ใดไมค่ วรทา

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

พึงผันเผื่อต่อญาติ ควรเอือ้ เฟื้อเผอื่ แผต่ ่อญาติพี่นอ้ งของตน
รู้ที่ขลาดทีห่ าญ ควรรวู้ า่ ท่ีใดควรกลัว ท่ใี ดควรกลา้

คนพาลอยา่ พาลผดิ เหน็ คนไม่ดกี อ็ ย่าไปคบ จะทาให้เราเดือดร้อน

เน้อื หา

คาสอน ใจความ
อยา่ ผกู มิตรไมตรี
เมื่อพาทีพงึ ตอบ อย่าคบคา้ สมาคมกับคนพาล
จงนบนอบผใู้ หญ่
เมอ่ื มีคนถามจงตอบ

จงให้ความเคารพนับถือผู้ใหญ่ มคี วาม
อ่อนน้อมมีสัมมาคารวะ

เน้ือหา

คาสอน ใจความ

ช้างไล่แล่นเล่ียงหลบ ภัยอนั ตรายมาจนจะถงึ ตัว ควรรูจ้ ักหลกี ไป
ใหพ้ ้น อย่าคดิ ตอ่ สู้

สวุ านขบอยา่ ขบตอบ คนพาลมาหาเรือ่ งเราไมค่ วรทะเลาะตอบโต้
ให้เปลอื งตวั

เนื้อหา ใจความ

คาสอน อยา่ มีจิตใจริษยาผู้อนื่ เพราะความรษิ ยาจะ
ทาใหต้ นรอ้ นใจ
อย่ากอปรจติ ริษยา

อย่าปลุกผกี ลางคลอง ทาในสิ่งท่ีไม่ถูกไมค่ วร

เน้อื หา

คาสอน ใจความ

อยา่ ปองเรยี นอาถรรพ์ อย่าสนใจท่จี ะเรียนรกู้ ารทาพธิ ตี ามตารา
พลนั ฉิบหายวายมว้ ย ไสยศาสตร์ หรอื อานาจลึกลบั ซงึ่ อาจจะทาให้

เกิดความหายนะขึน้ ได้

อย่ายลเยย่ี งถว้ ยแตก อย่าทะเลาะกบั เพือ่ นจนถึงขน้ั รุนแรง เพราะจะ
มติ ดิ จงยลเยี่ยงสัมฤทธิ์ สนทิ กนั ดังเดมิ ไดย้ าก

แตกมิเสีย

เน้อื หา

คาสอน ใจความ

คิดขวนขวายทีช่ อบ คดิ แสวงหาแต่สงิ่ ที่ดงี าม และพยายามทาแต่
ส่งิ ที่ดีเพราะถ้าหากทาความดมี าก ผลตอบ
โต้ตอบอยา่ เสยี คา สนองของความดกี ็มีมากขึ้นด้วย

พูดจาอะไรกับใครแล้วตอ้ งรักษาคาพดู
อย่าใหเ้ สยี คาพดู ของตัวเอง

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

ระบือระบลิ อย่าฟังคา อย่าฟังคาเล่าลือ เพราะข่าวลืออาจเปน็ ข่าว
ที่ไมเ่ ปน็ ความจริง
การจะทาอย่าดว่ นได้
ทางานอะไรอยา่ ใจรอ้ น หวังได้ผลเร็ว งานบาง
อย่างตอ้ งใชค้ วามประณตี พอสมควร จงึ จะได้
ผลงานที่ดีตามความตอ้ งการ

เนื้อหา

คาสอน ใจความ

ฝากของรกั จงพอใจ หากคดิ ทจ่ี ะฝากของรักไวก้ บั ใครก็ควรเชอ่ื ม่นั ว่าเขา
จะดูแลของของเราอยา่ งดี หรืออาจหมายความอีก
อยา่ งหนงึ่ ว่า ถา้ ใครฝากของรักไว้กบั เรา เราควร
ภาคภูมใิ จวา่ เขาไว้ใจเราเพราะเราเปน็ คนดี

เนอ้ื หา

คาสอน ใจความ

เจ้าเคียดอย่าเคียดตอบ เจ้านายโกรธอยา่ โกรธตอบ

นบนอบใจใสสทุ ธิ์ จงนบนอบพระมหากษัตริย์ดว้ ยใจจรงิ

อยา่ ขดุ คนดว้ ยปาก อย่าทาร้ายผู้อื่นด้วยวาจา เช่น พูดใหเ้ ขา
เดือดรอ้ น หรอื เจ็บชา้ นา้ ใจ