คู่มือการปฏิบัติงานบริการวิชาการ

1
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ค าน า


คู่มือการปฏิบัติงานของ นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาฉบับนี้

จัดท าขึ้นเพื่อใช้ประกอบการปฏิบัติงานที่ก าหนวดไว้ในมาตรฐาน ก าหนดต าแหน่งและมาตรฐานงาน โดยใช ้
แนวทางของคู่มือการปฏิบัติงานส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาของส านักงาน
คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน เป็นหลักและเพิ่มเติมรายละเอียดของการท างานในส่วนงานที่รับผิดชอบ
รายละเอียดของขั้นตอนการปฏิบัติงาน แบบฟอ ร์มที่ใช้และเอกสารที่เกี่ยวข้อง กระบวนการและ ขั้นตอน
แต่ละกิจกรรมที่แตกต่าง มีค าอธิบายการปฏิบัติงาน เนื้อหาสาระที่สมบูรณ์ มีรายละเอียดครอบคลุมเนื้อหา

ในแต่ละเรื่องงานส่งเสริมการจัดการศกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบการศึกษาในระบบ การศึกษานอกระบบ งาน
ึ
ส่งเสริม สนับสนุนการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของบุคคล ครอบครัว ชุมชน องค์กร สถาบันศาสนาและ
สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น แสดงให้เห็นขั้นตอนการปฏิบัติงาน รายละเอียดของงานและ

คุณภาพของงาน เพื่อก าหนดเป็น มาตรฐานในการปฏิบัติงานให้บรรลุตามข้อก าหนดและสนองตอบความ
ต้องการของผู้รับบริการและมีส่วนได้ส่วนเสียเป็นส าคัญ


ผู้จัดท ามุ่งหวังให้เอกสารคู่มือการปฏิบัติงานฉบับนี้ จะเป็นการประชาสัมพันธ์และสร้าง
ความเข้าใจและเกิดความคล่องตัวในการปฏิบัติงาน สามารถน าไปใช้อ้างอิง ในการปฏิบัติงานมิให้เกิดความ
ผิดพลาด และการท างานเป็นระบบ มีมาตรฐานเดียวกันและได้ผลตามที่ตั้งเปูาหมายไว้










นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ

นักวิชาการศึกษาช านาญการ























2
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

สารบัญ



ค าน า

ส่วนที่ 1 บทน า

ความเป็นมาและความส าคัญ 5
วัตถุประสงค ์ 6
ู่
ขอบข่ายคมือ 6
ประโยชน์ของคู่มือการปฏิบัติงาน 7
ค าจ ากัดความ 5

ิ
คุณสมบัตสายงานต าแหน่งนักวิชาการศึกษา 9
ส่วนที่ 2
ขอบข่าย ภารกิจงานกลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษา 11

ค าสั่งมอบหมายหน้าที่ความรับผิดชอบ 14
ส่วนที่ 3 วิธีการปฏิบัติงาน รายละเอียดการปฏิบัติงาน
งานส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบการศึกษาในระบบ การศึกษา
นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย

1. การจัดการศึกษาในระบบ
1.1 การก าหนดวิธีการและแนวทางการรับนักเรียนในระดับปฐมวัยและการศึกษา
ขั้นพื้นฐานอย่างทั่วถึงและมีคุณภาพ 15
1.2 การจัดการศึกษาในพื้นที่ภูเขาทุรกันดาร 22

1.3 การจัดการศึกษาเด็กไร้สัญชาติ ต่างชาติพันธ์ 24
1.4 การแก้ปัญหาเด็กตกหล่น กลุ่มเสี่ยงและเด็กออกกลางคัน 27
1.5 งานทะเบียนหลักฐานการศึกษา
1.5.1 การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บยกเลิกระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1 29

1.5.2 การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแสดงวุฒิการศึกษา ปพ.2 34
1.5.3 การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแบบรายงานผู้ส าเร็จ
การศึกษา ปพ.3 36

1.5.4 การตรวจสอบวุฒิ การรับรองการศึกษาและเทียบโอนผลการเรียน 39
2. การศึกษานอกระบบ
2.1 งานส่งเสริมการจัดการศึกษานอกระบบให้เชื่อมโยงกับการจัดการศึกษาในระบบ
และการศึกษาตามอัธยาศัย 43
2.2 การจัดการศึกษาทางเลือก 45









3
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

สารบัญ (ต่อ)


3. การจัดการศึกษาตามอัธยาศัย 48

งานส่งเสริมสนับสนุนการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของบุคคล ครอบครัว ชุมชน องค์กร
สถาบันศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น
3.1 การจัดการศึกษาโดยครอบครัว 50

3.2 การเทียบโอนผลการเรียน 56
3.3 การย้ายภูมิล าเนา 57
3.4 การยกเลิกการศึกษาโดยครอบครัว 58
3.5 สิทธิประโยชน์ทางการศึกษา 59
ส่วนที่ 4

การเสริมสร้างประสิทธิภาพการปฏิบัติงาน 61

ประวัติผู้จัดท าคู่มือปฏิบัติงาน 68































4
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ส่วนที่ 1
บทน า

ความเป็นมาและความส าคัญ


ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา เป็นหน่วยงานทางการศึกษา ที่อยู่ภายใต้การก ากับดูแลของ
ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้น ฐาน มีอ านาจหน้าที่ก าหนดในกฎกระทรวง หลักเกณฑ์การแบ่ง
ส่วนราชการภายในเขตพื้นที่การศึกษา พ.ศ. 2546 และที่แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2553 และมาตรา 8

มาตรา 34 วรรคสองและประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการแบ่งส่วนราชการภายในส านักงานเ ขตพื้นท ี่
การศึกษาประถมศึกษา และมีอ านาจหน้าที่ ตามมาตรา 37 ของพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการ
กระทรวงศึกษาธิการ พ.ศ. 2546 ดังนี้
1. ด าเนินการให้เป็นไปตาม อ านาจหน้าที่ของคณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษา
(มาตรา 36)
2. มีอ านาจหน้าที่เกี่ยวกับการศึกษาที่ก าหนดไว้ในกฎหมายนี้ (พ.ร.บ.ระเบียบบริหาร

ราชการกระทรวงศึกษาธิการ ) และกฎหมายอื่น และ
3. มีอ านาจหน้าที่ ดังนี้

1) จัดท านโยบาย แผนพัฒนา และมาตรฐานการศึกษาของเขตพื้นที่การศึกษาให้
สอดคล้องกับนโยบาย มาตรฐานการศึกษา แผนการศึกษา แผนพัฒนาการศึกษาขั้นพื้นฐานและความ
ต้องการของท้องถิ่น
2) วิเคราะห์การจัดตั้งงบประมาณเงินอุดหนุนทั่วไปของสถานศึกษาและหน่วยงานในเขต

พื้นที่การศึกษา และแจ้งจัดสรรงบประมาณที่ได้รับให้หน่วยงานข้างต้นรับทราบและก ากับตรวจสอบ ติดตาม
การใช้จ่ายงบประมาณของหน่วยงานดังกล่าว
3) ประสาน ส่งเสริม สนับสนุน และพัฒนาหลักสูตรร่วมกับสถานศึกษาในเขตพื้นท ี่
การศึกษา

4) ก ากับ ดูแล ติดตาม และประเมินผลสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน และในเขตพื้นท ี่
การศึกษา
5) ศึกษา วิเคราะห์ วิจัย และรวบรวมข้อมูลสานสนเทศด้านการศึกษาในเขตพื้นท ี่
การศึกษา

6) ประสานการระดมทรัพยากรด้านต่าง ๆ รวมทั้งทรัพยากรบุคคลเพื่อส่งเสริมสนับสนุน
การจัดและพัฒนาการศึกษาในเขตพื้นที่การศึกษา
7) จัดระบบการประกันคุณภาพการศึกษา และประเมินผลสถานศึกษาในเขตพื้นท ี่

การศึกษา
8) ประสาน ส่งเสริม สนับสนุน การจัดการศึกษาของสถานศึกษาของเอกชน องค์กร
ปกครองส่วน ท้องถิ่น รวมทั้งบุคคล องค์กรชุมชน องค์กรวิชาชีพ สถาบันศาสนา สถานประกอบการและ
สถาบันอื่นที่จัดรูปแบบที่หลากหลายในเขตพื้นที่การศึกษา

9) ด าเนินการและประสาน ส่งเสริม สนับสนุนการวิจัยและพัฒนาการศึกษาในเขตพื้นท ี่
การศึกษา
10) ประสาน ส่งเสริมการด าเนินงานข องคณะอนุกรรมการ และคณะท างานด้าน
การศึกษา




5
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

11) ประสานการปฏิบัติราชการทั่วไปกับองค์กร หน่วยงานภาครัฐ เอกชน และองค์กร

ปกครองส่วนท้องถิ่น ในฐานะส านักงานผู้แทนกระทรวงศึกษาธิการในเขตพื้นที่การศึกษา
ึ
12) ปฏิบัติหน้าที่อื่นเกี่ยวกับกิจการภายในเขตพื้นที่การศ กษาที่มิได้ระบุให้เป็นหน้าท ี่
ของผู้ใดโดยเฉพาะ หรือปฏิบัติงานอื่นตามที่มอบหมาย
ตามพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 ได้ก าหนดให้มีโครงสร้างการริหารงาน

ในระดับส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา ซึ่งอยู่ภายใต้การก ากับดูแลของส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น
พื้นฐาน โดยกลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษาเป็นกลุ่มงานที่ก าหนดขึ้นตามโครงสร้างส านักงานเขตพื้นท ี่
การศึกษา ปฏิบัติงานที่สนับสนุนและส่งเสริมให้สถานศึกษาในสังกัดเขตพื้นที่การศึกษา สามารถจัด

ั้
การศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเน้นการบูรณาการการจัดการศึกษา ท งการศึกษาใน
ระบบ นอกระบบและตามอัธยาศัย ไปสู่การศึกษาตลอดชีวิต น าแหล่งเรียนรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นใช ้
ประกอบการเรียนการสอนส่งเสริมสุขภาพกายและสุขภาพจิตให้สมบูรณ์ จัดสวัสดิการ สวัสดิภาพ และ
กองทุนเพื่อการศึกษาที่จะเป็นการช่วยเหลือผู้เรียนปกติ ด้อยโอกาส พิการ และมีความสามารถพิเศษ และมี
ความสามารถพิเศษ อีกทั้งส่งเสริมให้บุคคล ครอบครัว ชุมชน สถาบันทางศาสนา สถานประกอบการ

องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และเอกชน ร่วมจัดการศึกษาที่จะส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้เรียน
วัตถุประสงค์
1. เพื่อมีคู่มือการปฏิบัติงานที่ชัดเจน เป็นลายลักษณ์อักษร เข้าใจง่าย แสดงถึงรายละเอียด

ขั้นต้อนการปฏิบัติงาน
2. เพื่อเป็นหลักฐานแสดงวิธีการท างานที่สามารถถ่ายทอดให้กับผู้เข้ามาปฏิบัติงานใหม่
3. เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการปฏิบัติงานให้เกิดคุณภาพ ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องและผู้มารับ
บริการเกิดความพึงพอใจในการปฏิบัติงาน

ขอบข่ายของคู่มือ
1. เพื่อส่งเสริมคุณภาพการจัดการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบ และตามอัธยาศัย ให้เป็น
การศึกษาตลอดชีวิต ใต้ความร่วมมือของบุคคล ครอบครัว ชุมชน สถาบันทางศาสนา และองค์กรบริหาร
ส่วนท้องถิ่นทุกรูปแบบให้ได้คุณภาพตามมาตรฐาน

2. เพื่อส่งเสริมสุขภาพกายสุขภาพจิต ผู้รับบริการทางการศึกษา ให้มีความสมบูรณ์โดย
ส่งเสริมให้สถานศึกษาจัดหาอาหารกลางวัน อาหารเสริม และเพื่อส่งเสริมการมีจริยธรรม คุณธรรม วินัย
โดยเน้นกีฬา นันทนาการ ลูกเสือ กาชาดและการปฏิบัติตนตามระบบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์
เป็นประมุข

3 .เพื่อส่งเสริมสิทธิเด็ก การจัดหาทุน กองทุนการศึกษาเพื่อสนับสนุนการศึกษาให้กับเด็ก
นักเรียน ทั้งเด็กปกติ เด็กด้อยโอกาส เด็กบกพร่อง เด็กพิการและเด็กที่มีความสามารถพิเศษ ด้วยการระดม
ทรัพยากรจากทุกฝุาย

4. เพื่อส่งเสริมกิจการพิเศษ ที่เป็นการสร้างความเชื่อคงและประสานเครือข่ายทุกระดับ
ไปสู่การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พันธกิจ
1. ส่งเสริมสถานศึกษาจัดระบบช่วยเหลือนักเรียนให้มีความ
2. ส่งเสริมสนับสนุนให้สถานศึกษาในเขตพื้นที่ที่รับผิดชอบการศึกษาขั้นพื้นฐานได้อย่างมี

ประสิทธิภาพ ครอบคลุมทั่วถึงเด็กวัยเรียน ทุกคน
3. ประสานความร่วมมือกับทุกภาคส่วน สนับสนุน ส่งเสริมให้จัดการศึกษาอย่างทั่วถึง




6
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ขั้นตอนการจัดท า
1. ศึกษารายละเอียดและวิเคราะห์งานจากเอกสารคู่มือการปฏิบัติงานกลุ่มส่งเสริมการจัด
การศึกษา ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
2. สังเกตการปฏิบัติงานจริง

ั
3. จัดท าแผนผงขั้นตอนการปฏิบัติงาน (Flow Chart ) อย่างง่าย
4. จัดท ารายละเอียดในแต่ละขั้นตอน
5. มีการทดสอบโดยให้ผู้ปฏิบัติงาน และผู้ที่ไม่ได้ปฏิบัติงานอ่านศึกษารายละเอียด

6. ตรวจสอบว่ามีประเด็นใดขัดต่อกฎหมาย หรือระเบียบของหน่วยงานหรือไม่ หากมีให้
แก้ไข ปรับปรุง
7. ขออนุมัติจากหัวหน้าหน่วยงาน
8. ด าเนินการแจกจ่ายหรือเผยแพร่
9. ชี้แจงท าความเข้าใจกับเจ้าหน้าที่ ผู้เกี่ยวข้อง

10. รวบรวมข้อเสนอแนะเพื่อปรับปรุงคู่มือให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด
ประโยชน์ของคู่มือการปฏิบัติงาน
1. ช่วยลดการตอบค าถาม ลดขั้นตอนความยุ่งยาก และท าให้การปฏิบัติงานเป็นไปอย่าง

รวดเร็วขึ้น
2. ช่วยลดเวลาในการสอนงาน กรณีย้ายเข้า ย้ายออก และต้องมีการสอนงานใหม่เกิดขึ้น
เพื่อให้สอดคล้องกับมาตรฐานของส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา
3. ช่วยเสริมสร้างความมั่นใจในการท างาน ว่ามีคู่มือดังกล่าวจะสามารถด าเนินงาน ให้

เป็นไปตามระเบียบ ข้อบังคับ และแนวทางการด าเนินงานที่ก าหนดไว้ในคู่มือปฏิบัติงาน
4. สามารถใช้คู่มือปฏิบัติงาน เป็นบรรทัดฐานในการเปรียบเทียบและปรับให้การท างาน
ของข้าราชการในกลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษามีรูปแบบ แนวทางด าเนินงานและมาตรฐานเดียวกัน
5. ช่วยลดความขัดแย้งที่อาจเกิดขึ้นในการท างาน

6. ท าให้การปฏิบัติงานเป็นแบบมืออาชีพ เมื่อมีบุคคลภายนอกมาเยี่ยมชม ดูงานหรือมีผู้มา
ตรวจประเมิน การมีคู่มือการปฏิบัติงานจะแสดงให้เห็นถึงความเป็นมืออาชีพในการปฏิบัติงาน และช่วยให ้
สามารถอธิบายกระบวนงานได้อย่างรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ
7. ช่วยในการปรับปรุงงานและจัดรูปแบบกระบวนงานใหม่ ลดขั้นตอนและระยะเวลาใน

เรื่องที่ต้องปรับปรุงอย่างต่อเนื่อง การมีคู่มือจะช่วยเป็นฐานท าให้สามารถปรับปรุงงานหรือออกแบบ
ระบบงานใหม่ได้ง่ายขึ้น
ค าจ ากัดความ

คู่มือการปฏิบัติงาน หมายถึง เอกสารที่จัดท าขึ้ นเพื่อเป็นแนวทางให้บุคลากรใช้ในการ
ปฏิบัติงานที่สามารถปรับปรุงให้สอดคล้องกับสภาพการปฏิบัติงานในปัจจุบัน ประกอบด้วย หัวข้อเนื้อหา
วัตถุประสงค์ ขอบเขตการปฏิบัติงาน ค าจัดกัดความ/พื้นฐานความรู้ขั้นตอน/รายละเอียดการปฏิบัติงาน
Flow Chart แบบฟอร์ม เอกสารที่เกี่ยวข้อง








7
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart หมายถึง การใช้สัญลักษณ์ต่าง ๆ ในการเขียนแผนผังการท างาน เพื่อให้เห็น
ถึงลักษณะ และความสัมพันธ์ก่อนหลังของแต่ละขั้นตอนในกระบวนการท างาน สัญลักษณ์ ของ
Flow Chart




จุดเริ่มต้นและสิ้นสุดของกระบวนการ





กิจกรรมและการปฏิบัติงาน








การตัดสินใจ เช่น การตรวจสอบ อนุมัต ิ









แสดงถึงทิศทาง หรือการเคลื่อนไหวของงาน







จุดเชื่อมต่อระหว่างขั้นตอน









8
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ิ
คุณสมบัตสายงานต าแหน่งนักวิชาการศึกษา
หน้าที่ความรับผิดชอบหลัก


ปฏิบัติงานในฐานะหัวหน้างาน ซึ่งต้องก ากับ แนะน า ตรวจสอบการปฏิบัติงานของผู้ร่วมปฏิบัติงาน
โดยใช้ความรู้ ความสามารถ ประสบการณ์และความช านาญงานสูงในด้านวิชาการศึกษา ปฏิบัติงานที่ต้อง

ตัดสินใจหรือปัญหาที่ยาก และปฏิบัติง านอื่นตามที่ได้รับมอบหมาย หรือปฏิบัติงานในฐานะผู้ปฏิบัติงานที่มี
ประสบการณ์ โดยใช้ความรู้ความสามารถ ประสบการณ์และความช านาญงานสูงในด้านวิชาการศึกษา
ปฏิบัติงานที่ต้องตัดสินใจหรือแก้ปัญหาที่ยากและปฏิบัติงานอื่นตามที่ได้รับมอบหมาย
้
โดยมีลักษณะงานที่ปฏิบัติในดานต่าง ๆ ดังนี้
1. ด้านการปฏิบัติการ
(1) ศึกษา วิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับการศึกษาเพื่อน าไปใช้ประโยชน์ในการพัฒนางานด้านวิชา
การศึกษาและที่เกี่ยวข้อง

(2) ศึกษา วิเคราะห์ วิจัย เพื่อเสนอแนะความเห็นทางวิชาการเกี่ยวกับการพัฒนานโยบาย แผน
มาตรฐานการศึกษา หลักสูตร แบบเรียน ต ารา สื่อการเรียนการสอน สื่อการศึกษา การผลิตและพัฒนาสื่อ
นวัตกรรมและเทคโนโลยี การแนะแนวการศึกษา การส่งเสริมสนับสนุนการจัดการศึกษา
(3) ก าหนดแผนงาน/โครงการ เพื่อส่งเสริมสนับสนุนการจัดการศึกษา
(4) วิเคราะห์ข้อมูลเกี่ยวกับการจัดตั้ง การยุบรวมสถานศึกษา เพื่อประกอบการพิจารณา จัดตั้ง

หรือยุบรวมสถานศึกษาได้อย่างมีประสิทธิภาพ
(5) ตรวจสอบงานทะเบียนและเอกสารด้านการศึกษาและแก้ไขให้ทันสมัย เพื่อให้การส่งเสริม
สนับสนุนการจัดการศึกษาเป็นไปตามมาตรฐานและมีประสิทธิภาพ

(6) ศึกษา วิเคราะห์ เสนอความเห็นและจัดท ากิจกรรมความร่วมมือกับต่างประเทศ
(7) ติดตาม ประเมินผล แก้ไขปัญหา และสรุปผลการด าเนินงาน กิจกรรม โครงการด้าน
การศึกษาเพื่อพัฒนางานด้านการศึกษา
2. ด้านการวางแผน

วางแผนหรือร่วมด าเนินการวางแผนการท างานตามแผนงานหรือโครงการของหน่วยงานระดับ
ส านักหรือกอง และแก้ปัญหาในการปฏิบัติงาน เพื่อให้การด าเนินงานเป็นไปตามเปูาหมาย ผลสัมฤทธิ์ที่
ก าหนด
3. ด้านการประสานงาน

(1) ประสานการท างานร่วมกันโดยมีบทบาทในการให้ความเห็นและค าแนะน าเบื้องต้นแก่สมาชิก
ในทีมงานหรือหน่วยงานอื่น เพื่อให้เกิดความร่วมมือและผลสัมฤทธิ์ตามที่ก าหนด
(2) ให้ข้อคิดเห็นหรือค าแนะน าเบื้องต้นแก่สมาชิกในทีมงานหรือบุคคลหรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง
เพื่อสร้างความเข้าใจและความเข้าใจและความร่วมมือในการด าเนินงานตามที่ได้รับมอบหมาย

4. ด้านการบริหาร
(1) จัดท าข้อมูลสารสนเทศและเสนอแนะการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงหลักการระเบียบ ปฏิบัติ
ตลอดจนแนวทางพิจารณาเรื่องต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาและวิชาชีพแก่บุคคลหรือหน่วยงานท ี่

เกี่ยวข้อง เพื่อให้บุคคลหรือหน่วยงานมีข้อมูลและความคิดเห็นที่เป็นประโยชน์ประกอบการตัดสินใจ
(2) ส่งเสริมการผลิตคู่มือ แนวทางการอบรม เอกสารทางวิชาการ สื่อคอมพิวเตอร์ มัลติมิเดีย
สื่อการศึกษารูปแบบอี่น ๆ รวมทั้งจัดการอบรมเผยแพร่ความรู้ เพื่อส่งเสริมการให้บริการความรู้แก่
ประชาชนได้อย่างทั่วถึงและสะดวกมากขึ้น

9
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

(3) ด าเนินการจัดประชุมสัมมนาทางวิชาการนานาชาติ ควบคุม ดูแลการจัดบริการส่งเสริม
การศึกษา เช่น จัดพิพิธภัณฑ์ทางการศึกษา แหล่งเรียนรู้ เพื่อให้การบริการความรู้และบริการทางด้าน
การศึกษาและวิชาชีพ
(4) ดูแลการเผยแพร่การศึกษาหรือนวัตกรรมและเทคโนโลยีเพื่อการศึกษา เช่น การจัดรายการ

วิทยุ โทรทัศน์ การเขียนบทความ การจัดท าวารสารหรือเอกสารต่าง ๆ เผยแพร่ทางสื่อสารมวลชน
เทคโนโลยีสารสนเทศหรือสื่อการศึกษารูปแบบอื่น ๆ เพื่อส่งเสริมให้ความรู้ทางการศึกษา การแนะแนว
การศึกษาและวิชาชีพอย่างทั่วถึงและทันสมัยอยู่เสมอ

คุณสมบัติเฉพาะส าหรับต าแหน่ง
1. มีคุณสมบัติเฉพาะส าหรับต าแหน่งนักวิชาการศึกษาระดับปฏิบัติการ และ
2. ด ารงต าแหน่งใดต าแหน่งหนึ่งมาแล้ว ดังต่อไปนี้
2.1 ประเภทวิชาการ ระดับช านาญการ
2.2 ประเภทวิชาการ ระดับปฏิบัติการ ไม่น้อยกว่า 6 ปี ก าหนดเวลา 6 ปี ให้ลดเป็น 4 ปี

ส าหรับผู้มีคุณสมบัติเฉพาะส าหรับต าแหน่งนักวิชาการศึกษา ระดับปฏิบัติการ ข้อ 2 หรือข้อ 4 ที่เทียบได้ไม่
ต่ ากว่าปริญญาโท และให้ลดเป็น 2 ปี ส าหรับผู้มีคุณสมบัติเฉพาะส าหรับต าแหน่งนักวิชาการศึกษาช านาญ
การระดับปฏิบัติการ ข้อ 3 หรือข้อ 4 ที่เทียบได้ไม่ต่ ากว่าปริญญาเอก

2.3 ต าแหน่งอย่างอื่นที่เทียบเท่า 2.1 หรือ 2.2 แล้วแต่กรณี ตามหลักเกณฑ์และเงื่อนไขที่ ก.พ.
ก าหนด และ
3. ปฏิบัติงานด้านวิชาการศึกษา หรืองานอื่นที่เกี่ยวข้องตามที่ส่วนราชการเจ้าสังกัดเห็นว่าเหมาะสม
กับหน้าที่ความรับผิดชอบและลักษณะงานที่ปฏิบัติมาแล้วไม่น้อยกว่า 1 ปี


ความรู้ความสามารถ ทักษะ และสมรรถนะที่จ าเป็นส าหรับต าแหน่ง
1. มีความรู้ความสามารถที่จ าเป็นส าหรับการปฏิบัติงานในต าแหน่ง

2. มีทักษะที่จ าเป็นส าหรับการปฏิบัติงานในต าแหน่ง
3. มีสมรรถนะที่จ าเป็นส าหรับการปฏิบัติงานในต าแหน่ง






















10
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ส่วนที่ 2

ขอบข่าย ภารกิจกลุ่มงานส่งเสริมการจัดการศึกษา


กลุ่มส่งเสริมการจัดการศึกษา เป็นกลุ่มงานหนึ่งของส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษา มี
กรอบการปฏิบัติงานและบทบาทหน้าทตามที่ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานก าหนด ดังนี้
ี่
1. งานส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบการศึกษาในระบบการศึกษานอกระบบและการศึกษา

ตามอัธยาศัย


ิ
ขอบข่ายงาน ภารกจ

ั
ิ
ึ
้
่
ึ
ั
1. การจัดการศกษาในระบบ 1) การก าหนดวิธีการและแนวทางการดาเนนการจัดการศกษาตงแตระดบ
ี
ุ
้
การศกษาปฐมวัยและการศกษาขันพืนฐานอย่างทวถึงและมคณภาพ
ั
ึ
ึ
้
่
ี
่
ึ
้
2) การจัดการศกษาในพืนทภูเขาทรกันดารและชาวเล
ุ
็
3) การจัดการศกษาเดกไรสญชาตเดกตางชาตพันธุ ์
้
ิ
ึ
่
็
ั
ิ
ั
ุ
็
็
่
่
ี
็
่
4) การแก้ปัญหาเดกตกหลนเดกกลมเสยงและเดกออกกลางคน
5) งานทะเบียนหลกฐานการศกษา
ึ
ั
- การสงซอ ควบคม จัดเก็บและยกเลกระเบียนแสดงผลการเรยน ปพ.1
ื
้
ุ
ี
่
ิ
ั
- การสงซอ ควบคม จัดเก็บหลกฐานแสดงวุฒการศกษา ปพ.2
ึ
ิ
ุ
ั
ั
่
ื
้
้
ั
่
ั
ั
ึ
ุ
็
้

- การสงซอ ควบคม จัดเก็บรกษาหลกฐานแบบรายงานผสาเรจการศกษา
ู
ื
ปพ.3
ั
ี
- การตรวจสอบวุฒ การรบรองการศกษาและการเทยบโอนผลการเรยน
ี
ิ
ึ
ึ
2. การศกษานอกระบบ 1) การสงเสรมการจัดการศกษานอกระบบให้เชอมโยงกับการจัดการศกษา
ึ
่
่
ื
ิ
ึ
ในระบบและการศกษาตามอัธยาศย
ั
ึ
2) การสงเสรมการจัดการศกษาทางเลอก
ื
ึ
ิ
่
ิ
3. การจัดการศกษาตาม การสงเสรมให้สถานศกษาหน่วยงานหรอสถาบันทจัดการศกษาโดยรวม
ื
ึ
่
่
่
ี
ึ
ึ
อัธยาศย วางแผนและก าหนดแนวทางในการสนับสนน
ุ
ั

2. งานส่งเสริมและสนับสนุนการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของบุคคล ครอบครัว องค์กร ชุมชน องค์กรวิชาชีพ
สถาบันศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น
ิ
ขอบข่ายงาน ภารกจ
่
้
งานจัดการศกษาขันพืนฐาน การสงเสรมและสนบสนนการจัดการศกษาขันพืนฐานของบุคคล
ิ
้
ุ
ึ
ั
้
ึ
้
์
์
์
ั
ของบุคคล ครอบครว องคกร ครอบครว องคกร ชมชน องคกรวิชาชพ สถาบันศาสนา สถานประกอบการ
ั
ุ
ี
ั
ุ
ชมชน องคกร ชมชน องคกร และสถาบันสงคมอืน
่
ุ
์
์
วิชาชพ สถาบันศาสนา
ี
สถานประกอบการและสถาบัน
ั
่
สงคมอืน

11
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

3. งานประสานและส่งเสริมองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นให้สามารถจัดการศึกษาสอดคล้องกับนโยบายและ
มาตรฐานการศึกษา
การด าเนินงานถ่ายโอนการศึกษาสู่ท้องถิ่น
อปท.จะต้องผ่านการประเมินความพร้อมตามกฎกระทรวงเสียก่อนและต้องแสดงความจ านงขอรับ

โอนพร้อมระบุชื่อสถานศึกษาที่จะขอรับโอน
ในส่วนของสถานศึกษา ต้องมีความสมัครใจของสองฝุาย คือ ผู้บริหารและครู ฝุายหนึ่ง และ
คณะกรรมการสถานศึกษา อีกฝุายหนึ่ง ซึ่งทั้งสองฝุายต้องเห็นพ้องด้วยเสียงข้าง มากเช่นเดียวกัน ถ้าฝุายใด

ไม่เห็นด้วย ก็ต้องยุติการถ่ายโอน นอกจากนี้ ในการถ่ายโอนบุคลากร ยังก าหนดหลักความสมัครใจไว้อีก
ด้วยเช่นกันว่า หากบุคลากรสมัครใจก็ให้ตัดโอนทั้งอัตราและบุคลากรไปสังกัด อปท . หากไม่สมัครใจก็ให้
สามารถช่วยราชการในสถานศึกษาต่อไปได้และเมื่อไม่ประสงค์จะโอนก็ให้กลับไปสังกัดกระทรวงศึกษาธิการ
้
ตามเดิมได ผู้ปกครองและชุมชนต่างมีบทบาทและจะเข้าไปมีส่วนร่วมในการจัดการศึกษาในฐานะตัวแทน
ของคนในชุมชนท้องถิ่นท าให้โรงเรียนสามารถจัดการศึกษาในชุมชนของตนเองให้สอดคล้องกับความ

ต้องการอย่างแท้งจริง
ั
การให้ความส าคญแก่ผู้ปกครองหรือชุมชนเข้ามามีส่วนร่วมในการจัดการศึกษา คือจุดเริ่มต้นของ
การกระจายอ านาจและหน้าที่ในการจัดการศึกษา เพื่อให้การศึกษาที่เหมาะสมกับเด็กแต่ละท้องถิ่นอย่าง

แท้จริงและการให้ความส าคัญแก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เท่ากับให้ความส าคัญแก่ผู้ปกครองในการได ้
เข้าไปมีส่วนร่วมสร้างเสริม สนับสนุนในการจัดการศึกษาให้ตรงกับสิ่งที่พึงประสงค์อีกด้วย โดยเฉพาะ
คุณภาพลูกหลานของเขาเองในอนาคต


ิ
ขอบข่ายงาน ภารกจ
่
์
ึ
่
้
่
ิ
ึ
์
การจัดการศกษาขององคกร การสงเสรมการจัดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถิน
่
้
ปกครองสวนทองถิน
่

4. งานส่งเสริมการจัดการศึกษาส าหรับผู้พิการ

ิ
ขอบข่ายงาน ภารกจ
็
่
ึ

ิ
ั

ึ
การจัดการศกษาสาหรบ การสงเสรมการจัดการศกษาสาหรบเดกพิการ
ั
็
เดกพิการ










12
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

หลักการปฏิบัติงาน ต าแหน่ง นักวิชาการศึกษา

เพื่อให้การปฏิบัติงานมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผลและเกิดการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ซึ่งจะน าไปส ู่

ประโยชน์สูงสุดต่อหน่วยงานและประชาชนผู้รับบริการ การปฏิบัติงานที่น ามาใช้ส าหรับการปฏิบัติงาน
ต าแหน่งนักวิชาการศึกษา มีดังต่อไปนี้
1. การวางแผนการปฏิบัติงาน การวางแผนการปฏิบัติงานเป็นช่วงที่เราให้ความส าคัญกับการก าหนด
เปูาหมายในระดับบุคคล เพื่อให้ ผลผลิตและผลลัพธ์ของงานที่ได้สอดคล้องและส่งผลต่อเป้าหมายและ

ความส าเร็จขององค์กรอย่างแท้จริง ดังนั้นจึงต้องท าการถ่ายทอดเปูาหมายการปฏิบัติงานขององค์กร ลงมา
ั้
ตามล าดับชน คือ จากระดับกอง ฝุาย งาน จนถึงระดับบุคคล โดย เปูาหมายงานในระดับต่างๆ ต้องเป็น
ปัจจัยหนึ่งที่น าไปสู่เปูาหมายเชิงกลยุทธ์ขององค์กร กระบวนการนี้มีความส าคัญในการชี้ให้ผู้ปฏิบัติงานใน

ทุกระดับเห็นอย่างชัดเจน ว่าเราอยู่ตรงไหนในองค์กร ท าอะไร และสิ่งที่เราท านั้นมีประโยชน์ส่งผลต่อ
เปูาหมายขององค์กรอย่างไร ต่อไปนี้ทุกๆคนในองค์กรจะต้องรับรู้บทบาทและจุดยืนของตนเองว่าเราก็เป็น
กลไก หนึ่งที่ส าคัญในการผลักดันให้องค์กรของเราก้าวไปข้างหน้า มิใช้ท างานหนักกันทุกวันแต่ไม่รู้ว่าท าไป
เพื่ออะไร
2. การพัฒนาผลการปฏิบัติงาน การพัฒนาผลการปฏิบัติงานเป็นกระบวนการวางแผนการพัฒนา ความรู้

ทักษะและสมรรถนะของผู้ปฏิบัติงานให้ปฏิบัติงานได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงขึ้น เนื่องจากปัญหาหนึ่งที่พบ
คือบุคลากรไม่ได้รับการพัฒนาอย่างเหมาะสม มีการก าหนดการพัฒนาอย่างจริงจัง ดังนั้นจึงแก้ปัญหานี้โดย
การก าหนดให้มีการวางแผนการพัฒนาผลการปฏิบัติงานให้ชัดเจนและท าการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง ควบคู่ไป

กับการ ติดตามผลการปฏิบัติงาน อีกทั้งยังต้องก าหนดการวัดและบันทึกความส าเร็จของกิจกรรมการพัฒนา
ด้วยอย่าง ชัดเจน การพัฒนานี้นอกจากจะมีประโยชน์โดยตรงต่อบุคคลแล้ว ข้อมูลในการพัฒนาที่ได้รับการ
บันทึกไว้ยังสามารถใช้เป็นแนวทางให้ผู้รับผิดชอบทราบความต้องการของการพัฒนาผู้ปฏิบัติงานใน องค์กร
และสามารถวางแผนพัฒนาอย่างเป็นระบบและตรงตามความต้องการ

3. การติดตามผลการปฏิบัติงาน หลังจากที่มีการวางแผนการปฏิบัติงานและการวางแผนพัฒนาผลการ
้
ปฏิบัติงานแล้ว จะตองใช้เวลาในการติดตาม ดูแล ให้ค าชมเชย ค าปรึกษา การสอนงาน การสังเกตปัญหา
และข้อเสนอแนะในการแก้ไข รวมถึงการติดตามดูผลงาน ความสามารถ ทักษะ และสมรรถนะในการ

ปฏิบัติงานด้วย โดยทั้งหมดนี้จะมีการบันทึกการติดตามดูแลเอาไว้ การติดตามดูแลการปฏิบัติงานนี้ เมื่อ
กระท าอย่างใกล้ชิด ต่อเนื่อง เหมาะสมการสื่อสารที่มีประสิทธิผลก็จะเกิดขึ้นทั้ง 2 ทาง 2 ฝุาย สร้าง
ความสัมพันธ์และบรรยากาศที่ดีในการท างานและสร้างความเข้าใจในการท างาน ร่วมกันอยู่ตลอดเวลา
ผลการปฏิบัติงานที่ได้ก็เป็นที่น่าพอใจทั้ง 2 ทาง 2 ฝุาย

4. การประเมินผลการปฏิบัติงาน การประเมินผลการปฏิบัติงานเป็นการประเมินเพื่อให้ทราบว่าผลการ
ปฏิบัติงานเป็นอย่างไร อยู่ในระดับใด เพื่อใช้เป็นข้อมูลส าคัญประกอบการพิจารณาด้านต่างๆ เช่น การให้
รางวัลหรือการให้ผลตอบแทนที่เหมาะสม การปรับปรุงผลการปฏิบัติงาน วิธีการท างาน หรือเครื่องมือที่ช่วย
สนับสนุนการปฏิบัติงาน










13
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

รายละเอียดแนบท้ายค าสั่งส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาล าปาง เขต 1 ที่ 1/2561

นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ ต าแหน่ง นักวิชาการศึกษา ระดับช านาญการ
มีหน้าที่รับผิดชอบและปฏิบัติงาน ดังนี้
1. งานส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบการศึกษาในระบบ
1.1 งานส่งเสริมให้มีการก าหนดวิธีการและแนวทางการด าเนินการจัดการศึกษาตั้งแต่ระดับการศึกษา

ปฐมวัยและการศึกษาภาคบังคับอย่างทั่วถึงและมีคุณภาพ
1.2 งานจัดท าแผนก าหนดที่ตั้งสถานศึกษา เขตพื้นที่บริการสถานศึกษา
1.3 งานส ารวจ วิเคราะห์ จัดท าส ามะโนประชากรวัยเรียนและการรับนักเรียน

1.4 งานเกณฑ์เด็กเข้าเรียน ชั้น ป.1 และส่งเสริมการศึกษาต่อภาคบังคับ
1.5 งานขอเพิ่มจ านวนนักเรียนต่อห้อง งานขออนุญาตเปิดห้องเรียนพิเศษ งานขอขยายห้องเรียนพิเศษ
่
1.6 งานส ารวจเด็กตกหลน เด็กกลุ่มเสี่ยงออกกลางคัน และลดอัตราเด็กออกกลางคัน
1.7 งานส่งเสริมจัดการศึกษาให้เด็กไร้สัญชาติ และเด็กต่างชาติพันธุ์
1.8 งานส่งเสริมจัดการศึกษาในพื้นที่ภูเขาสูง ทุรกันดาร และชาวเล

1.9 งานส่งเสริมพัฒนา งานแนะแนวในสถานศึกษา การศึกษาต่อสายอาชีพ
1.10 งานส่งเสริมการจัดการศึกษาเด็กพิการ 9 ประเภท
1.11 งานทุนการศึกษามูลนิธิคุณพุ่ม เจนเซ่น

1.12 งานขออนุญาตเปลี่ยนแปลงเครื่องแบบนักเรียน
2. งานสนับสนุนการจัดการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย ของบุคคล ครอบครัว
์
องค์กรชุมชน องคกรวิชาชีพ สถานบันศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น
2.1 งานส่งเสริมจัดการการศึกษานอกระบบกับ ส านักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษา

ตามอัธยาศัยจังหวัดล าปาง
2.2 งานส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัว ( Home School )
2.3 งานส่งเสริมการจัดการศึกษาโดยศูนย์การเรียน (ศูนย์การเรียนปัญญาภิวัฒน์-ล าปาง)
3. งานทะเบียนหลักฐานการศึกษา

3.1 งานจัดท า จัดเก็บหลักฐานการศึกษา รายงานการจบหลักสูตร ( ปพ. 3 )
3.2 งานจัดท าประกาศยกเลิกหลักฐานการศึกษา
3.3 งานขออนุญาตจัดซื้อแบบพิมพ์ทางการศึกษา
3.4 งานขออนุญาตจ าหน่ายนักเรียน รายงานการรับนักเรียน การย้ายเข้า ย้ายออก

3.5 งานขอตรวจสอบวุฒิการศึกษา การขอหนังสือรับรองความรู้ งานเทียบโอนผลการเรียน
4. งานก ากับ ติดตาม สรุป ประเมินผลและรายงานเกี่ยวกับงานที่รับผิดชอบ
5. งานวิเคราะห์ วิจัย จัดท าและพัฒนาระบบข้อมูลสารสนเทศงานที่รับผิดชอบ

6. งานปฏิบัติหน้าที่แทน นางกรรณิกา เปี้ยปลูก กรณีไม่สามารถมาปฏิบัติหน้าที่หรือมาปฏิบัติราชการได
้
7. งานอื่น ๆ ที่ผู้บังคับบัญชามอบหมาย










14
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ส่วนที่ 3
วิธการปฏิบัติงาน รายละเอียดการปฏิบัติงาน
ี

 งานส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานในรูปแบบการศึกษาในระบบ

1. การจัดการศึกษาในระบบ
1.1 การก าหนดวิธีการและแนวทางการรับนักเรียนระดับปฐมวัยและการศึกษาขั้นพื้นฐานอย่างทั่วถึง
และมีคุณภาพ

วัตถุประสงค์
1. เพื่อก าหนดวิธีการและแนวทางการรับนักเรียนอย่างมีคุณภาพ โปร่งใส เป็นธรรมตรวจสอบได ้
2. เพื่อให้เด็กในวัยเรียนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึงและเสมอภาค
3. เพื่อให้บิดา มารดา ผู้ปกครองและประชาชนเกิดความเข้าใจในแนวทางการรับนักเรียน
และให้ความร่วมมือในการส่งเด็กเข้าเรียนจนจบการศึกษาภาคบังคับและขั้นพื้นฐาน

4. เพื่อให้บุคลากรผู้ท าหน้าที่สามารถใช้ปฏิบัติหน้าที่ได้ตรงตามบทบาทหน้าที่ที่ชัดเจนเหมาะสม
และมีประสิทธิภาพ
ขอบเขตการปฏิบัติงาน

1. ท าความเข้าใจนโยบายและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการรับนักเรียนของส านักงานคณะกรรมการ
การศึกษาขั้นพื้นฐาน
2. ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัติการรับนักเรียน
3. แต่งตั้งคณะกรรมการรับนักเรียน

4. ท าความเข้าใจกับสถานศึกษาและผู้เกี่ยวข้อง
5. ก ากับ ติดตามและรวบรวมข้อมูลการรับนักเรียน รายงาน สพฐ. และ กศจ.
6. จัดหาที่เรียนให้นักเรียนที่ยังไม่มีที่เรียน
ค าจ ากัดความ

การจัดการศึกษาในระบบ หมายถึง การศึกษาที่มีรูปแบบและระบบแบบแผนชัดเจน มีการก าหนด
วัตถุประสงค์ หลักสูตรวิธีการจัดการเรียนการสอน การวัดผล และการประเมินผลที่แน่นอน โดยการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน แบ่งออกเป็นระดับต่าง ๆ คือ ระดับก่อนประถมศึกษา ระดับประถมศึกษา ระดับมัธยมศึกษา
ตอนต้นและระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย

การศึกษาภาคบังคับ หมายถึง การศึกษาชั้นปีที่หนึ่งถึงชั้นปีที่เก้า (ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 ถึง
ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3) ของการศึกษาขั้นพื้นฐานตามกฎหมายว่าด้วยการศึกษาแห่งชาต ิ
การศึกษาขั้นพื้นฐาน หมายถึง การศึกษาก่อนระดับอุดมศึกษา

เด็ก หมายถึง เด็กที่อยู่ในวัยเรียนก่อนระดับอุดมศึกษา
ผู้ปกครอง หมายถึง บิดามารดา หรือบิดา หรือมารดา ซึ่งเป็นผู้ใช้อ านาจปกครองหรือ
ผู้ปกครองตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ และหมายความรวมถึงบุคคลที่เด็กอยู่ด้วยเป็นประจ า
หรือเด็กที่อยู่รับใช้การงาน
คณะกรรมการรับนักเรียน หมายถึง บุคคลที่ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาหรือสถานศึกษาแต่งตั้ง

ให้ท าหน้าที่ให้ค าปรึกษา น านโยบายและแนวทางการปฏิบัติการรับนักเรียนจากหน่วยงานต้นสังกัดมา
วางแผนสู่การปฏิบัติในการก าหนดสัดส่วนการรับนักเรียน วิธีการรับนักเรียน การรับนักเรียนที่มีเงื่อนไข
พิเศษ การประชาสัมพันธ์ และการวินิจฉัยแก้ปัญหาในการรับนักเรียนให้เป็นไปตามนโยบาย




15
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

แบบ บค. หมายถึง แบบฟอร์มที่ก าหนดขึ้นเพื่อใช้เป็นแนวทางการด าเนินงานตามพระราชบัญญัต ิ

การศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545 เพื่อใช้เป็นแนวทางการรับนักเรียนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นหรือ
หน่วยงานที่จัดการศึกษาภาคบังคับ
แบบ พฐ. หมายถึงแบบฟอร์มที่ก าหนดขึ้นเพื่อใช้เป็นแนวทางการด าเนินงานรับนักเรียน สังกัด
ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน

พื้นที่เขตบริการของโรงเรียน หมายถึง อาณาบริเวณที่โรงเรียนและส านักงานเขตพื้นที่ การศึกษา
ก าหนดขึ้นตามความเหมาะสม โดยมีการตกลงกันระหว่างโรงเรียนที่อยู่ใกล้เคียง ทั้งนี้ให้ยึด
ทร.14 เขตการปกครอง การคมนาคม และสภาพพื้นที่ทางภูมิศาสตร์ เพื่อโรงเรียนจะได้ให้บริการการศึกษา

และนักเรียนสามารถเดินทางมาเรียนได้สะดวก
ศูนย์ประสานงานการรับนักเรียน หมายถึง การจัดตั้งศูนย์บริการการรับนักเรียน การแก้ปัญหาการ
รับนักเรียน การประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง หรือด าเนินการอื่นใด เพื่อให้การรับนักเรียนเป็นไป
ด้วยความเรียบร้อย
ขั้นตอนการปฏิบัติงาน

ี
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ิ
ู
้
่
ิ
ู
่
1. ศกษาวิเคราะห์ข้อมลนโยบายและแนวปฏิบัตเกียวกับการ ธันวาคม เจ้าหนาทกลมสงเสรมฯ
ิ
่
่
ุ
ึ
ี
ี
ั
รบนกเรยนของ สพฐ.
ั
ั
ั
ั
ี
้
้
ั
่
ี
่
ึ
2. แตงตงคณะกรรมการรบนกเรยนระดบเขตพืนทการศกษา มกราคม
ึ
ั
และระดบสถานศกษา
3. ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัตเกียวกับการรบนกเรยน มกราคม
ั
ิ
่
ั
ี
ึ
้
ี
่
ของเขตพืนทการศกษาโดยความเห็นชอบจากคณะกรรมการ
่
่
้
ั
ั
ั
รบนกเรยนของเขตพืนที ทีไดรบการแตงตงและผานความ
่
ั
้
ี
้
่
เห็นชอบจาก กศจ.
่
ุ
ี
4. ตรวจสอบข้อมลจ านวนประชากรวัยเรยน กลมอายุ 3-11 ปี มกราคม
ู
จากข้อมลกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทยและข้อมล
ู
ู

ึ
ี
ี
จากสามะโนประชากรวัยเรยนของสถานศกษาทจะเข้าเรยน
่
ี
ั
้
ชนอนบาล 1 และชน ป.1
ั
้
ุ
้
่
ึ
ี
้
ู
ุ
5. จัดประชมชแจงสถานศกษาและผเกียวข้องกับกฎหมาย กุมภาพันธ์
ึ
ั
การจัดการศกษาภาคบังคบ นโยบายและแนวปฏิบัตเกียวกับ
ิ
่
การรบนกเรยน และประชาสมพันธ์ให้สาธารณชนทราบ
ั
ั
ั
ี
ี
ู
6. จัดตงศนย์ประสานงานการรบนกเรยน บรการข้อมลข่าวสาร มีนาคม
ู
ั
้
ิ
ั
ั
ั
ู
ี
ี
ั
ั
7. คณะกรรมการรบนกเรยน ก ากับดแลการรบนกเรยน มีนาคม
ั
ุ
ื
่
ี
ั
ี
การคดเลอกนกเรยนและการจัดหาทเรยนให้เดกทกคน
็
ี
ั
ุ
8. สรปรายงานรปเลม เสนอ กศจ. และรายงาน สพฐ. เมษายน
่
ู



16
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1. จัดท านโยบายแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการรับนักเรียน (Plan)

1) น าข้อมูลผลการด าเนินจากการวางแผน School Mapping ของเขตพื้นที่การศึกษา มาวิเคราะห์
โอกาสในการพัฒนางานข้อมูล อุปสรรค อย่างเป็นระบบ
2) ปฏิบัติตามแนวทางการด าเนินงานตาม พรบ.การศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545

้
3) จัดท าโครงการส่งเสริมสนับสนุนขยายโอกาสและพัฒนาคุณภาพการศึกษาโดยใชเทคนิค
School Mapping โดยก าหนดเขตบริการที่ชัดเจนรวม 37 ต าบล ในการเกณฑ์เด็กเข้าเรียนเพื่อ

ครอบคลุมการติดตามเด็กในเขตพื้นที่ไม่ให้มีเด็กตกหล่น เด็กกลุ่มเสี่ยงและเด็กออกกลางคัน
4) ก าหนดวางแผนพัฒนาคุณภาพการศึกษาตามสภาพปัจจุบัน ปัญหาและความต้องการในการจัดท า

แผนที่สถานศึกษา (School Mapping)
5) ก าหนดขอบข่ายภารกิจผู้รับผิดชอบระดับเขตพื้นที่การศึกษา ระดับโรงเรียนให้ชัดเจน ครอบคลุม

และสอดคล้องกับนโยบายของ สพฐ.
6) ก าหนดรายละเอียด จัดเตรียมข้อมูลตามแผนการรับนักเรียน
ี่
7) ก าหนดแนวทางการดูแล ก ากับติดตามการรับนักเรียนของส านักงานเขตพื้นท
2. ด าเนินการตามนโยบายส่งเสริมและพัฒนาการรับนักเรียน (Do)

1) จัดท าฐานข้อมูลประชากรวัยเรียนตาม ทร. 14 รวม 37 ต าบล
- จัดท าบัญชีแสดงพื้นที่เขตบริการของโรงเรียนในสังกัด

- จัดบัญชีข้อมูลแผนการรับนักเรียนของโรงเรียนในสังกัด
- จัดพิมพ์รายชื่อเด็กในเขตบริการลงตารางข้อมูลเป็นรายต าบล และรายโรงเรียน

ตรวจทานยอดข้อมูลและรายชื่อเด็กให้ตรงกันและจัดท าเป็นไฟล์ข้อมูลภาพรวม

- จัดท าหนังสือส่งรายชื่อเด็กในเขตบริการของทุกโรงเรียนให้ตรวจสอบรายชื่อเด็กในช่วง
เดือนธันวาคมของปี เพื่อลดภาระงานการขอคัดชื่อเด็กของโรงเรียน

- ประชาสัมพันธ์แผนการรับนักเรียน เขตพื้นที่บริการของโรงเรียนให้สาธารณชนทราบ
- แจ้งโรงเรียนร่วมมือกับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น สร้างเครือข่ายชุมชนและแต่งตั้ง

คณะท างานระดับโรงเรียนติดตามเด็กเข้าเรียนรายบุคคล ตาม ทร.14 โดยระบบเลข 13 หลัก

- จัดเก็บข้อมูลเด็กถึงเกณฑ์บังคับตาม ทร.14 เป็นข้อมูลสารสนเทศภาพรวมของเขตพื้นที่
2) ขับเคลื่อนการจัดการศึกษาตามนโยบายเชิงรุก เน้นการมีส่วนร่วมจากองค์คณะบุคคล,ผู้ทรงคุณวุฒิ

กลุ่มเครือข่ายโรงเรียน, ผู้ปกครองและชุมชนและ อปท.

- ประกาศรายละเอียดการส่งเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษาที่จัดการศึกษาภาคบังคับก่อนถึงก าหนด
ที่เด็กต้องเข้าเรียนในสถานศึกษาไม่น้อยกว่า 1 ปี ตามปฏิทินปฏิบัติงานที่สอดคล้อง

สนับสนุนการศึกษาให้ประชากรวัยเรียนทุกคนต่อคณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษา
- ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการรับนักเรียนของเขตพื้นที่การศึกษาให้องค์กร

ปกครองส่วนท้องถิ่น โรงเรียน ประชาชนในพื้นที่ทราบ
- จัดท าค าสั่งแต่งตั้งคณะกรรมการรับนักเรียนระดับเขตพื้นที่การศึกษา

- จัดตั้งศูนย์ประสานงานการรับนักเรียนระดับเขตพื้นที่การศึกษา จัดกิจกรรมรณรงค์การ

รับนักเรียนโดยจัดท าปูายไวนิลในขบวนงานกีฬาสีของเขตพื้นที่เพื่อประชาสัมพันธ์การรับนักเรียน


17
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

- สร้างความตระหนักให้โรงเรียนตาม พ.ร.บ.การศึกษาภาคบังคับที่ระบุบทบาทหน้าที่ของ

สถานศึกษาเพื่อย้ าเตือนและได้ทราบว่าเป็นภารกิจหลักของโรงเรียนหน่วยงานทางการศึกษาทุก
ภาคส่วนเห็นความส าคัญของการส่งเสริมให้ประชากรวัยเรียนได้รับการศึกษาครอบคลุมการจัด

การศึกษาภาคบังคับ เด็กปกติ เด็กพิการเรียนร่วม เด็กด้อยโอกาส การศึกษานอกระบบและตาม
อัธยาศัย การศึกษาโดยครอบครัวและ สถานประกอบการ

- ประชาสัมพันธ์รณรงค์สร้างความเข้าใจการรับนักเรียนเพื่อเพิ่มอัตราการศึกษา จัดท า ปฏิทินการ
รับนักเรียนแจ้งโรงเรียนในสังกัด แจ้งให้ผู้เกี่ยวข้องและสาธารณชนได้รับทราบเป็นระยะ ส่งเสริม
การเปิดรั้วโรงเรียน (Open House) ทุกโรงเรียนก่อนการรับนักเรียน

- ประสานความร่วมมือกับหน่วยงานสถานศึกษา ผู้น าชุมชน ,อสม. โดยใช้สื่อในพื้นที่เพื่อ ชี้แจง
สื่อสาร สร้างความเข้าใจ

- ติดตั้งปูายประชาสัมพันธ์เปิดศูนย์ประสานงานรับนักเรียน ระดับเขตพื้นที่ โดยมีคณะกรรมการ
่
ประจ าศูนย์ฯ อ านวยความสะดวกช่วยเหลือในชวงการรับนักเรียน
3) ด าเนินการรับนักเรียนตามแผนการรับนักเรียน โดยมีคณะกรรมการเขตพื้นที่การศึกษาเป็นที่ปรึกษา

- จัดเก็บข้อมูลท าเนียบผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ผู้รับผิดชอบการรายงานผลการรับนักเรียน
- ประสานงานกับสถานศึกษาและหน่วยงานที่จัดการศึกษาภาคบังคับอื่นในการส่งต่อการย้าย

จ าหน่ายนักเรียน การผ่อนผันการเข้าเรียน
- ประสานความร่วมมือกับศูนย์การศึกษาพิเศษประจ าจังหวัดล าปาง ในการส่งต่อ ดูแล

นักเรียนพิเศษเรียนร่วมเข้าเรียนในสถานศึกษาเฉพาะทาง
- ส่งเสริม สนับสนุน ให้โอกาสกับนักเรียนที่พลาดโอกาสจากการคัดเลือกหรือสอบเข้าในช่วงเวลารับ

นักเรียนในการจัดหาที่เรียนให้เด็กทุกคนได้เข้าเรียนอย่างทั่วถึง

3. ติดตาม ตรวจสอบการรายงานผลการรับนักเรียน (check)
1) คณะกรรมการศูนย์ประสานงานการรับนักเรียนด าเนินการ

- ประสานงานกับโรงเรียนและหน่วยงานทางการศึกษาเพื่อแก้ไขปัญหาในการด าเนินงาน

- เป็นที่ปรึกษาให้โรงเรียนบันทึกการรายงานผลการรับนักเรียนบนเว็บไซต์ สพฐ.
- ส่งเสริมสนับสนุนการให้บริการที่สร้างความพึงพอใจแก่ผู้รับบริการ

- อ านวยความสะดวกรับแจ้งความประสงค์และส่งต่อ จัดหาที่เรียนให้แก่นักเรียนที่ยังไม่มีที่เรียน
2) สรุปรายงานข้อมูลจ านวนนักเรียนและห้องเรียน ณ วันเปิดภาคเรียนเพื่อตรวจสอบข้อมูลผลการ

รับนักเรียนและข้อมูลนักเรียนตกหล่นที่ยังไม่ได้เข้าเรียน
ี่
3) น าข้อมูลเสนอผู้อ านวยการส านักงานเขตพื้นที่ และคณะกรรมการเขตพื้นทการศึกษาประถมศึกษา
4) คณะกรรมการ ตรวจสอบและประเมินผลการรับนักเรียน จัดท าสรุปรายงานข้อมูลการรับนักเรียน

เสนอคณะกรรมการเขตพื้นที่ และ สพฐ. ทราบ









18
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

4. การปรับปรุงและพัฒนา (Act)

เขตพื้นที่การศึกษาตระหนักในการแก้ไขปัญหาเรื่องการรับนักเรียนและส่งเสริมให้เด็กในเขตพื้นท ี่
บริการได้เข้าเรียนอย่างทั่วถึง ดังนี้

1) วางแผนและจัดประชุมคณะกรรมการรับนักเรียนระดับเขตพื้นที่การศึกษาและระดับโรงเรียนในปี

การศึกษาต่อไป เพื่อแจ้งแนวนโยบายการรับนักเรียนที่สอดคล้องกับนโยบาย สพฐ.
2) เพิ่มช่องทางการติดต่อสื่อสารระหว่างเขตพื้นที่การศึกษาและโรงเรียนในสังกัด เพื่ออ านวยความ

สะดวกในการช่วยเหลือแก้ไขปัญหาให้กับโรงเรียนในการรับนักเรียนให้มี ความคล่องตัว รวดเร็ว

3) ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของคณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน และชุมชนในการส่งเสริม
สนับสนุนให้เด็กทุกคนในเขตบริการได้รับการศึกษาภาคบังคับอย่างทั่วถึง

4) การจัดหาที่เรียนให้เด็กนักเรียนได้เข้าเรียนในโรงเรียนที่ใกล้บ้าน ท าให้นักเรียนได้รับโอกาสใน
การเข้ารับการศึกษาอย่างทั่วถึง เป็นธรรม เป็นที่พึงพอใจของทุกฝุาย

5) น าผลจากการดูแล ก ากับ ติดตามระหว่างการรับนักเรียนของโรงเรียนมาปรับปรุงแก้ไขเมื่อพบ
ปัญหาที่เกิดขึ้นระหว่างการด าเนินงานรับนักเรียน สรุปรายงานการรับนักเรียนของเขตพื้นที่การศึกษา

6) เผยแพร่ผลการรับนักเรียนสู่ชุมชน, เว็บไซต์ สพป. , แจ้งในวาระประชุมผู้บริหาร , วารสารครู
































19
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

จัดท านโยบายแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการส ามะโนประชากรวัยเรียน
และการรับนักเรียน (Plan)
- วางแผน School Mapping
- ปฏิบัติตามแนวทาง พรบ.การศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545

- ก าหนดขอบข่ายภารกิจผู้รับผิดชอบ

- ก าหนดแนวทาง รายละเอียด จัดเตรียมข้อมูล



ปรับปรุงและพัฒนา (Act) ด าเนินการตามนโยบายส่งเสริม
และพัฒนาการรับนักเรียน (Do)
- วางแผนการรับนักเรียนในปีต่อไป - จัดท าฐานข้อมูลประชากรวัยเรียน ตาม
ให้สอดคล้องกับนโยบาย สพฐ.
- ส่งเสริมการมีส่วนร่วมของ ทร.14 รวม 37 ต าบล

คณะกรรมการสถานศึกษาและ - ขับเคลื่อนการจัดการศึกษาตามนโยบาย
ชุมชนให้ผู้เรียนได้รับการศึกษาภาค เชิงรุก เน้นการมีส่วนร่วมจากองค์คณะ

บังคับอย่างทั่วถึง - ประกาศรายละเอียดการส่งเด็กเข้าเรียน
- น าผลการก ากับติดตามมาปรับปรุง - ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัต ิ
แก้ไขเพื่อพบปัญหาระหว่างปฏิบัต ิ - จัดท าค าสั่งแต่งตั้งกรรมการรับนักเรียน

- เผยแพร่ผลการด าเนินงาน - จัดตั้งศูนย์ประสานงานการรับนักเรียน
- ด าเนินการรับนักเรียนตามแผนการรับ




ติดตาม ตรวจสอบการรายงานผลการรับนักเรียน (Check)
- ส่งเสริม สนับสนุน ประสานงานเพื่อแก้ไขปัญหา
การด าเนินงาน

- สรุปรายงานข้อมูล ตรวจสอบความถูกต้อง
- น าเสนอข้อมูลต่อผู้บังคับบัญชาและคณะกรมการ
ศึกษาธิการจังหวัด (กศจ.)















20
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart


ศึกษาวิเคราะห์ข้อมูลนโยบายและแนวปฏิบัติ






ประกาศนโยบายและแนวปฏิบัต ิ

เกี่ยวกับการรับนักเรียน



ตรวจสอบข้อมูลจ านวนประชากรวัยเรียน จัดตั้งศูนย์ประสานงาน

การรับนักเรียน



แต่งตั้งคณะกรรมการรับนักเรียน





ประชุม ชี้แจงสถานศึกษา และผู้เกี่ยวข้อง





ก ากับ ติดตามดูแลการรับนักเรียน


รวบรวมข้อมูลรายงาน สพฐ. และ กศจ.



จัดหาที่เรียนให้นักเรียนที่ยังไม่มีที่เรียน















21
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

แบบฟอร์มที่ใช้
แบบ พฐ. 01 – พฐ. 25
ระเบียบที่เกี่ยวข้อง
ิ
ิ
1. พระราชบัญญัตการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และแก้ไขเพิ่มเตม
ิ
2. พระราชบัญญัตการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
3. พระราชบัญญัตการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534
ิ
4. พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534

5. กฎกระทรวงก าหนดหลักเกณฑ์และวิธีการกระจายอ านาจการบริหารและการจัดการศึกษา พ.ศ. 2550
6. กฎกระทรวงก าหนดหลักเกณฑ์และวิธีการนับอายุเด็กเพื่อเข้ารับการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
7. กฎกระทรวงว่าด้วยการแบ่งระดับและประเภทของการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2546
8. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยหลักฐานในการรับนักเรียน นักศึกษาเข้าเรียนในสถานศึกษา
พ.ศ.2548

9. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยปีการศึกษา การปิดและเปิดสถานศึกษา พ.ศ. 2549
10. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยเครื่องแบบนักเรียน พ.ศ. 2551
11. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการส่งเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษา พ.ศ. 2546

12. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องหลักเกณฑ์และวิธีการปฏิบัติส าหรับผู้ที่มิใช่ผู้ปกครองซึ่งมีเด็กที่มี
อายุในเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับไม่ได้เข้าเรียนในสถานศึกษาอาศัยอยู่ พ.ศ. 2546
13. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการรับเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษา พ.ศ. 2546
14. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องหลักเกณฑ์และวิธีการผ่อนผันให้เด็กเข้าเรียนก่อนหรือหลังอายุ

ตามหลักเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2546
15. นโยบายและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการรับนักเรียน
16. แนวทางการด าเนินงานรับนักเรียน
17. แบบ พฐ. 01 – พฐ. 25


1.2 การจัดการศึกษาในพื้นที่ภูเขาทุรกันดาร
วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้เด็กที่อยู่ในพื้นที่ภูเขาทุรกันดาร ที่อยู่ในวัยการศึกษาภาคบังคับให้ได้รับการศึกษา ครบ

ทุกคน
2. เพื่อให้ความช่วยเหลือสถานศึกษาในสังกัดที่มีนักเรียนในพื้นที่ภูเขาทุรกันดารได้รับการศึกษา
อย่างเหมาะสมและมีคุณภาพ

ขอบเขตการปฏิบัติงาน
ี่
1. จัดให้เด็กวัยเรียนที่อยู่ในพื้นที่บริการของโรงเรียนทอยู่พื้นที่ภูเขาทุรกันดารให้ได้เข้าเรียน
2. ประสานความร่วมมือกับหน่วยงานหรือสถานประกอบการที่เกี่ยวข้องได้แก่ส านักงานส่งเสริม
ศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยองค์การปกครองส่วนท้องถิ่นโรงเรียนต ารวจตระเวนชายแดน
การศึกษาเฉพาะทาง การจัดการศึกษาของบุคคลครอบครัวชุมชนสถาบันทางศาสนาและสถาบันอื่น ๆ เพื่อ

จัดให้นักเรียนในพื้นที่ภูเขาทุรกันดารและชาวเลให้ได้รับการศึกษาอย่างเหมาะสมและมีคุณภาพ
ค าจ ากัดความ
การจัดการศึกษาในพื้นที่ภูเขา หมายถึง การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานตามกฎหมายว่าด้วยการศึกษา

แห่งชาติให้แก่เด็กที่อยู่ในพื้นที่ภูเขาและที่อยู่ห่างไกลทุรกันดารห่างจากชุมชนทั่วไป

22
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

เด็ก หมายถึง เด็กที่อยู่ในวัยเรียนก่อนระดับอุดมศึกษา


้
ิ
ี
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
ู
ึ
้
่
1. ศกษารายละเอียดการจัดการศกษาเดกทอยูในพืนทภูเขา พฤศจิกายน เจ้าหนาทกลมสงเสรมฯ
ี
่
็
ึ
่
่
ุ
ิ
่
ี
่
ี
้
ทรกันดารทอยูในวัยการศกษาภาคบังคบให้ไดรบการศกษา
ุ
ึ
่
่
ึ
ี
้
ั
ั

ู
้
่
่
ี
่
็
ั
ี

2. สารวจและจัดทาระบบข้อมลเดกทอาศยอยูในพืนทภูเขา กุมภาพันธ์
่
ี
ทห่างไกลทุรกันดาร
้
่
ุ
่
3. แตงตงคณะกรรมการและจัดประชม เพือพิจารณาแก้ไข มีนาคม
ั
ั
้
็
ึ
ปัญหาและจัดเดกให้ไดเข้ารบการศกษา
ุ
4. ตดตาม ตรวจสอบสงเสรม สนบสนนแก้ไขปัญหา เมษายน
่
ิ
ิ
ั

5. สรปรายงานผลการดาเนนงาน มิถุนายน
ุ
ิ

Flow Chart

ศึกษารายละเอียดการจัดการศึกษาเด็กที่อยู่
ในพื้นที่ภูเขาทุรกันดาร

ส ารวจและจัดท าระบบข้อมูล



แต่งตั้ง ประชุมคณะกรรมการ
เพื่อพิจารณาแก้ปัญหา


ติดตาม ตรวจสอบ ส่งเสริม
สนับสนุน และแก้ไขปัญหา


สรุปรายงานผลการด าเนินงาน





23
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

แบบฟอร์มที่ใช้
แบบ พฐ. 01 – พฐ. 25
ระเบียบที่เกี่ยวข้อง
1. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และแก้ไขเพิ่มเติม

2. พระราชบัญญัติการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
3. พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534
4. พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534

5. กฎกระทรวงก าหนดหลักเกณฑ์และวิธีการกระจายอ านาจการบริหารและการจัดการศึกษา พ.ศ. 2550
6. กฎกระทรวงก าหนดหลักเกณฑ์และวิธีการนับอายุเด็กเพื่อเข้ารับการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
7. กฎกระทรวงว่าด้วยการแบ่งระดับและประเภทของการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2546
8. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยหลักฐานในการรับนักเรียน นักศึกษาเข้าเรียนในสถานศึกษา
พ.ศ.2548

9. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยปีการศึกษา การปิดและเปิดสถานศึกษา พ.ศ. 2549
10. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยเครื่องแบบนักเรียน พ.ศ. 2551
11. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการส่งเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษา พ.ศ. 2546

12. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องหลักเกณฑ์และวิธีการปฏิบัติส าหรับผู้ที่มิใช่ผู้ปกครองซึ่งมีเด็กที่มี
อายุในเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับไม่ได้เข้าเรียนในสถานศึกษาอาศัยอยู่ พ.ศ. 2546
13. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องการรับเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษา พ.ศ. 2546
14. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการเรื่องหลักเกณฑ์และวิธีการผ่อนผันให้เด็กเข้าเรียนก่อนหรือหลังอายุ

ตามหลักเกณฑ์การศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2546
15. นโยบายและแนวปฏิบัติเกี่ยวกับการรับนักเรียน
16. แนวทางการด าเนินงานรับนักเรียน
17. แบบ พฐ. 01 – พฐ. 25


1.3 การจัดการศึกษาเด็กไร้สัญชาติเกต่างชาติพันธุ์
วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้เด็กที่ไม่มีหลักฐานทางทะเบียนราษฎร ได้เข้าเรียนในสถานศึกษาในระดับการศึกษาภาค

บังคับ
2. เพื่อจัดท าทะเบียนให้เด็กที่ไม่มีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรได้เข้าเรียนให้สอดคล้องกับ
แนวนโยบายการจัดการศึกษาตามแผนการศึกษาแห่งชาต ิ

3. เพื่อให้การคุ้มครองด้านสิทธิมนุษย์ต่อกลุ่มคนที่ไม่มีสถานะใด ๆ สามารถด าเนินการได้อย่างมี
ประสิทธิภาพมีความสมดุลทั้งด้านมั่นคงและสิทธิมนุษยชน
ขอบเขตการปฏิบัติงาน
1. จัดให้เด็กที่ไม่มีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรได้เข้าเรียนในสถานศึกษาในระดับการศึกษาภาค
บังคับตามแผนการศึกษาแห่งชาต ิ

2. จัดท าทะเบียนให้เด็กที่ไม่มีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรได้เข้าเรียนให้สอดคล้องกับแนวนโยบาย
การจัดการศึกษาตามแผนการศึกษาแห่งชาต ิ
3. ประสานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาของเด็กไร้สัญชาต ิ



24
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ค าจ ากัดความ
ี่
เด็กไร้สัญชาติเด็กต่างชาติพันธ์ หมายถึง เด็กท อยู่ในวัยเรียนก่อนระดับอุดมศึกษาที่ไม่มีหลักฐาน
ทางทะเบียนราษฎรหรือเด็กที่ไม่ใช่เชื้อชาติสัญชาติไทยแต่อาศัยอยู่ในพื้นที่ประเทศไทย ด าเนินการ
เช่นเดียวกับเด็กที่มีสัญชาติไทยโดยทั่วไป รวมทั้งแนวปฏิบัติพิเศษ ซึ่งจ าแนกได้ 4 ประเภท ได้แก่

้
1. วิธีการรับนักเรียนเขาเรียนในสถานศึกษา
2. ระหว่างนักเรียนเรียนอยู่ในสถานศึกษา
3. การย้ายที่เรียนระหว่างปี

4. เมื่อจบการศึกษา

ู
ี
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ิ
ั
1. ศกษา ทาความเข้าใจแนวทางดาเนนการรบเดกไรสญชาต ิ ธันวาคม เจ้าหนาทกลมสงเสรมฯ
็
ึ


ิ
ี
่
ั
้
่
ิ
่
ุ
้
่
็
ิ
เดกตางชาตพันธุ ์
่
ู
้

็
็
ิ
ิ

2. สารวจและจัดทาข้อมลเดกไรสญชาตเดกตางชาตพันธุ ์ กุมภาพันธ์
ั
ั
็
ื
ั
3. ดาเนนการรบเดกเหมอนเดกสญชาตไทยทวไป
ิ

ั
่
็
ิ
4. ประสานหนวยงานทเกียวข้องสนับสนุนโรงเรยน หนวยงาน กุมภาพันธ์
่
่
ี
่
ี
่
ึ
ั
บุคคล ครอบครวในการจัดการการศกษา
ิ
่
5. ตดตามตรวจสอบและรวมแก้ไขปัญหากับผเกียวข้อง เมษายน
้
่
ู
ุ

ิ
6. สรปรายงานผลการดาเนนงาน พฤษภาคม


















25
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart


ศึกษา ท าความเข้าใจแนวทางการด าเนินการ

รับเด็กไร้สัญชาติเด็กต่างชาติพันธุ์


ส ารวจและจัดท าข้อมูลเด็กไร้สัญชาติเด็กต่างชาติพันธุ์




ด าเนินการรับเด็กเหมือนเด็กสัญชาติไทยทั่วไป




ประสานหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง



ติดตาม ตรวจสอบและร่วมแก้ไขปัญหา
ี่
กับหน่วยงานทเกี่ยวข้อง



สรุปรายงานผลการด าเนินงาน



แบบฟอร์มที่ใช้
1. แบบส ารวจเด็กวัยการศึกษาภาคบังคับ ที่ยังไม่ได้เข้าเรียนซึ่งเป็นเด็กไร้สัญชาติต่างชาติพันธุ์
2. บันทึกแจ้งประวัติบุคคล

3. แบบส ารวจเพื่อจัดท าทะเบียนส าหรับบุคคลที่ไม่มีสถานะทางทะเบียน (แบบ 89)
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
1. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วย หลักฐานในการรับนักเรียนนักศึกษาเข้าเรียนในสถานศึกษา
พ.ศ. 2548

2. พระราชบัญญัติการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
3. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่องการส่งเด็กเข้าเรียนในสถานศึกษา พ .ศ. 2546 ส าหรับเด็กท ี่
ไม่มีสถานะทางทะเบียนหรือไม่มีสัญชาติไทย
4. พระราชบัญญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 และฉบับที่ 2 พ.ศ. 2551

5. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยสมุดหมายเหตุรายวัน พ.ศ. 2549
6. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการว่าด้วยการแก้วันเดือนปีเกิดของนักเรียน นักศึกษา พ.ศ. 2547
7. ระเบียบส านักทะเบียนกลาง ว่าด้วยการส ารวจและจัดท าทะเบียนส าหรับบุคคลที่ไม่มีสถานะทาง

ทะเบียน พ.ศ. 2548


26
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1.4 การแก้ปัญหาเด็กตกหล่น กลุ่มเสี่ยง และเด็กออกกลางคัน

วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้เด็กในวัยเรียนได้เข้าเรียนการศึกษาภาคบังคับทุกคนและเรียนต่อเนื่องจนจบระดับ
การศึกษาขั้นพื้นฐาน
2. เพื่อเฝูาระวังเด็กในวัยเรียนให้ได้รับการศึกษาอย่างมีคุณภาพ

ขอบเขตการปฏิบัติงาน
1. จัดเด็กในวัยเรียนได้เข้าเรียนการศึกษาภาคบังคับทุกคนและเรียนต่อเนื่องจนจบระดับการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน

2. จัดระบบเฝูาระวังเด็กในวัยเรียนให้ได้รับการศึกษาอย่างมีคุณภาพ
3. ประสานความร่วมมือกับหน่วยงานหรือสถานประกอบการที่เกี่ยวข้องได้แก่ ส านักงานส่งเสริม
การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย สถานศึกษาสังกัดอาชีวศึกษา โรงเรียนพระปริยัติธรรม
ศูนย์การเรียนในสถานประกอบการ ห้องเรียนสาขา ฯลฯ เพื่อให้เด็กเข้าเรียนการศึกษาภาคบังคับทุกคนและ
เรียนต่อเนื่องจนจบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน

ค าจ ากัดความ
การศึกษาภาคบังคับ หมายถึง ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 ถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ของการศึกษาขั้น
พื้นฐานตามกฎหมายว่าด้วยการศึกษาแห่งชาต ิ

การศึกษาขั้นพื้นฐาน หมายถึง การศึกษาก่อนระดับอุดมศึกษา
เด็ก หมายถึง เด็กที่อยู่ในวัยเรียนก่อนระดับอุดมศึกษา
เด็กตกหล่น หมายถึง เด็กในวัยการศึกษาภาคบังคับที่ยังไม่ได้เข้าเรียนในสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน
เด็กออกกลางคัน หมายถึง เด็กในวัยการศึกษาภาคบังคับที่เคยเข้าเรียนในสถานศึกษาแล้วแต่ออก

จากสถานศึกษาก่อนที่จะจบการศึกษาขั้นพื้นฐาน

้
ู
ิ
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
ี
ึ
่
1. ศกษาแนวปฏิบัตและรายละเอียดการดาเนนการ ตลอดปีการศกษา เจ้าหนาทกลม
ิ
ุ
ึ

่
ี
ิ
้
ู
่
็
ุ
็

่
ิ
่
ึ
2. สารวจและจัดทาระบบข้อมลเดกตกหลน เดกกลมเสยง มีนาคม สงเสรมการจัดการศกษา
่
ี

่
ั
และเดกออกกลางคนในแตละปีให้ครอบคลมและชดเจน
็
ั
ุ
ุ
่
3. แตงตงและประชมคณะทางานแก้ไขปัญหาเดกตกหลน เมษายน

้
็
่
ั
่
ั
ุ
่
ี
เดกกลมเสยงและเดกออกกลางคน เพือวิเคราะห์สภาพ
็
่
็
ุ
ปัญหา หาสาเหตและวิธีการแก้ไขปัญหา
้
ี
4. ชแจงและแนะนาแนวทางปฏิบัต วิธีแก้ไขปัญหาให้ พฤษภาคม
ิ

ึ
ั
สถานศกษารบทราบและถือปฏิบัต ิ
ั
5. ตรวจสอบ ตดตามเดกตกหลนและเดกออกกลางคนตาม ตลอดปีการศกษา
ึ
่
ิ
็
็
่
แนวทางทก าหนด
ี
่
ี
6. สงตอความชวยเหลอเป็นรายกรณตามสภาพปัญหา
่
ื
่

ุ
7. สรปปละรายงานผลการดาเนินงาน กรกฎาคม


27
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart


ศึกษาแนวปฏิบัติและรายละเอียด




ส ารวจและจัดท าระบบข้อมูล






แต่งตั้งและประชุมคณะท างานแก้ไข
ปัญหาเด็กตกหล่น เด็กกลุ่มเสี่ยงและ
เด็กออกกลางคัน




ชี้แจงและแนะน าแนวทางปฏิบัติ วิธีแก้ไขปัญหาให้
สถานศึกษารับทราบและถือปฏิบัต ิ



ตรวจสอบ ติดตามเด็กตกหล่นและเด็กออกกลางคัน
ตามแนวทางที่ก าหนด




สรุปรายงานผลการด าเนินงาน






แบบฟอร์มที่ใช้
แบบส ารวจข้อมูลเด็กวัยการศึกษาภาคบังคับ ที่ยังไม่ได้เข้าเรียนหรือเข้าเรียนแล้วแต่ออก
กลางคันหรือมีแนวโน้มว่าจะออกกลางคัน สังกัดส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
เอกสารที่เกี่ยวข้อง

1. พระราชบัญญัติการศึกษาภาคบังคับ พ.ศ. 2545
2. พระราชบัญญัติคุ้มครองเด็ก พ.ศ. 2546





28
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1.5 งานทะเบียนหลักฐานการศึกษา

1.5.1 การสั่งซื้อ ควบคุมและจัดเก็บและยกเลิกระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1
วัตถุประสงค์
1. เพื่อจัดหา ควบคุมและจัดเก็บระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1
2. เพื่อให้บริการแก่หน่วยงานและประชาชนที่ส าเร็จการศึกษาแล้วสามารถตรวจสอบ

3. เพื่อยกเลิกระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1
ขอบเขตการปฏิบัติงาน
1. การสั่งซื้อ ควบคุมและจัดเก็บระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1

2. การให้บริการแก่หน่วยงานและประชาชนที่ส าเร็จการศึกษาแล้วสามารถตรวจสอบข้อมูลการ
ส าเร็จการศึกษา
3. การยกเลิกระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1
ค าจ ากัดความ
หลักฐานทางการศึกษา หมายถึง เอกสารส าคัญทางการศึกษาที่โรงเรียนจัดท าขึ้นเพื่อใช ้

ประกอบการปฏิบัติงานด้านต่าง ๆ ตามภารกิจการจัดการศึกษา จัดท าขึ้น
1. เพื่อบันทึกข้อมูลในการด าเนินงานการจัดการเรียนการสอนและการประเมินผล
2. เพื่อใช้ติดต่อสื่อสาร รายงานข้อมูลและผลการเรียนของนักเรียน

3. เพื่อใช้เป็นหลักฐานแสดงวุฒิและรับรองผลการเรียนของนักเรียนหลักฐานการศึกษาเป็น 2 กลุ่ม
- เอกสารหลักฐานการศึกษาที่กระทรวงศึกษาธิการควบคุมและบังคับแบบ ได้แก่
1) ระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1
2) ประกาศนียบัตร ปพ.2

3) แบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3
- เอกสารหลักฐานที่สถานศึกษาด าเนินการเอง ได้แก่
1) แบบแสดงผลการพัฒนาคุณลักษณะอันพึงประสงค์ ปพ.4
2) เอกสารบันทึกการพัฒนาคุณภาพผู้เรียน ปพ.5

3) แบบรายงานผลการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนรายบุคคล ปพ.6
4) ใบรับรองผลการศึกษา ปพ.7
5) ระเบียนสะสม ปพ.8
6) สมุดบันทึกผลการเรียนรู้ ปพ.9

ระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1 เป็นเอกสารส าหรับบันทึกข้อมูลผลการเรียนของนักเรียนตาม
เกณฑ์การผ่านชั้นของหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ได้แก่ ผลการเรียนรู้ตามกลุ่มสาระการเรียนรู้ 8 กลุ่ม
สาระ ผลการประเมินการอ่านคิดวิเคราะห์และเขียน ผลการประเมินคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของ

สถานศึกษาและผลการประเมินกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน สถานศึกษาจะต้องจัดท าและออกเอกสารนี้ให้กับ
นักเรียนเป็นรายบุคคล ประกอบด้วย
1) ข้อมูลสถานศึกษาและนักเรียน
2) ผลการเรียนสาระการเรียนรู้
3) ผลการปฏิบัติกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน

4) ผลการประเมินคุณลักษณะอันพึงประสงค ์
5) ผลการประเมินการอ่านคิดวิเคราะห์และเขียน
6) ผลการประเมินระดับชาต ิ

7) สรุปผลการเรียน

29
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

 แนวปฏิบัติการออกเอกสารระเบียนแสดงผลการเรียน ( ปพ. 1 )
1. สถานศึกษาต้องออกระเบียนแสดงผลการเรียนหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานให้นักเรียนทุกคนท ี่

จบการศึกษาแต่ละช่วงชั้นหรือเมื่ออกจากสถานศึกษา
2. ให้ใช้แบบพิมพ์ที่กระทรวงศึกษาธิการจัดพิมพ์เท่านั้น มี 3 แบบ

2.1 ปพ. 1 ป ส าหรับชั้นประถมศึกษาปีที่ 6

2.2 ปพ. 1 บ ส าหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3
2.3 ปพ. 1 พ ส าหรับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6

3. ลักษณะแบบพิมพ์มี 2 แบบ ให้สถานศึกษาเลือกใช้แบบใดแบบหนึ่งตามความเหมาะสม ดังนี้
3.1 แบบพิมพ์ปกติมีลักษณะเป็นแบบพิมพ์สมบูรณ์ครบถ้วนส าหรับใช้กรอกข้อมูลด้วยการเขียน

หรือพิมพ์

3.2 แบบพิมพ์ส าหรับพิมพ์ด้วยคอมพิวเตอร์มีลักษณะเป็นกระดาษร่างพิมพ์เฉพาะชื่อเอกสารแต่
ละช่วยชั้นและหมายเลขควบคุมเท่านั้น

4. การสั่งซื้อและการควบคุม
ตามเอกสารแนะน าการควบคุมและการเก็บรักษาแบบพิมพ์หลักฐานแสดงผลการเรียน

5. วิธีการออกเอกสารระเบียนแสดงผลการเรียน

5.1 กรอกรายการในแบบแสดงผลการเรียนฯ ( ปพ.1 ) ให้ครบถ้วน ตามค าอธิบายการกรอก
รายการต่าง ๆ ที่พิมพ์ไว้ในปกหลังแบบพิมพ์ระเบียนแสดงผลการเรียน ( ปพ. 1 )

- ไม่ต้องติดรูปถ่ายของนักเรียน
- ไม่ต้องลงนามนายทะเบียนและหัวหน้าสถานศึกษา

- เก็บไว้เป็นต้นฉบับ อย่าให้เกิดช ารุด เสียหาย สูญหายหรือมีการปลอมแปลงเอกสาร หรือ

เปลี่ยนแปลงข้อมูลในเอกสารเป็นอันขาด
5.2 ถ่ายเอกสารต้นฉบับแบบพิมพ์ระเบียนแสดงผลการเรียน (ปพ.1) ตามที่ได้ด าเนินการตามข้อ

5.1 จัดท าเป็นคู่ฉบับ จ านวน 2 ฉบับ
- ติดรูปถ่ายนักเรียนขนาด 3 x 4 ซม. ในช่องติดรูปถ่าย

- ให้นายทะเบียนและผู้บริหารสถานศึกษาลงชื่อในเอกสารที่จัดท าขึ้นใหม่ทั้ง 2 ฉบับ

- ลงวันที่ เดือน พ.ศ. ที่ลงนามในเอกสาร
- ประทับตราโรงเรียนที่รูปถ่าย และที่ลายเซ็นของผู้บริหาร

5.3 มอบเอกสารระเบียนแสดงผลการเรียนฯ (ปพ.1) ให้นักเรียนจ านวน 1 ฉบับ
5.4 เก็บเอกสารระเบียนแสดงผลการเรียน (ปพ.1) ไว้เป็นส าเนารวมกับต้นฉบับที่โรงเรียน

จ านวน 1 ฉบับ

6. การขอระเบียนแสดงผลการเรียนฯ ( ปพ.1 ) ฉบับใหม่
6.1 ผู้ขอยื่นค าร้องขอเอกสารฉบับใหม่พร้อมด้วยเหตุผลในการขอเป็นลายลักษณ์อักษร

6.2 สถานศึกษาด าเนินการออกเอกสารใหม่โดยด าเนินการตามข้อ 5.2 – 5.4 ทุกประการ
แหล่งที่มา : ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ วก 558/2546 เรื่องการใช้ระเบียนแสดงผลการเรียน

หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ( ปพ. 1 )

30
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ิ
ี
ู
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ึ
่
ึ
ี
1. ศกษารายละเอียดระเบียบ กฎหมายทเกียวข้อง ตลอดปีการศกษา เจ้าหนาทกลม
ี
่
ุ
่
่
้

ึ

ื
่
้
ั
ื
2. สถานศกษาทาหนงสอขอซอแบบพิมพ์ตอสานกงานเขตพืนท ่ ี สงเสรมการจัดการศกษา
่
้
ิ
ั
ึ
ั
ี

3. กรณสานกงานเขตพืนทการศกษาจัดซอเอง ตลอดปีการศกษา
่
้
ึ
ี
ื
ึ
้
- ทาหนงสอสงซอแบบพิมพ์ถึงองคการคาของ สกสค.
ื
ั
ื
้
่
้
์

ั
ี

- จัดทาทะเบียนคมแบบพิมพ์ทโรงเรยนขอซอ
้
ุ
ื
่
ี
ื
ั
ิ
ู
้
้

กรณสถานศกษาไดรบมอบหมายเป็นผดาเนนการซอเอง
้
ี
ึ
ื
้
ั
ื
- สพป. จัดทาหนงสอสงซอแบบพิมพ์ถึง องคการคา สกสค.

์
่
ั
้
ระบุชอ นามสกุล ทไดรบมอบหมายการสงซอ
่
่
ั
ื
้
ื
่
้
ั
ี
ู
้
- ผรบมอบฉันทะนาแบบพิมพ์มาลงบัญชรบ จ่าย เพือควบคม
ี
ั

่
ั
ุ
้
หมายเลขของสานกงานเขตพืนท ่ ี
ั

ี
ึ

4. สถานศกษานาแบบพิมพ์ลงบัญชรบแบบพิมพ์ของสถาน ภายใน 3 วัน
ั

ึ
ศกษาและจัดเก็บเพือประโยชน์ตอไป ทาการ
่
่

Flow Chart

ศึกษาระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง


สถานศึกษาท าหนังสือขอซื้อแบบพิมพ์ต่อส านักงานเขตพื้นที่



ท าหนังสือสั่งซื้อแบบพิมพ์ถึง สกสค. ท าหนังสือสั่งซื้อแบบพิมพ์ถึง สกสค.
โดยระบุชื่อ นามสกุล ผู้ที่ได้รับมอบ ระบุชื่อ นามสกุลผู้ได้รับมอบหมาย
ฉันทะ


ตรวจสอบ ติดตามเด็กตกหล่นและเด็กออกกลางคัน
ตามแนวทางที่ก าหนด



สรุปรายงานผลการด าเนินงาน
31
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

การยกเลิกระเบียนแสดงผลการเรียน ปพ.1

ิ
้
้
ู
ี
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
่
ี
ึ
่
ิ
1. ศกษารายละเอียดระเบียบกฎหมายทเกียวข้องกับการยกเลก ภายในสอง เจ้าหนาทกลม
ี
่
ุ
่
้
ั
่
ึ
2. กรณ แบบพิมพ์สญหาย สปดาห์หลง สงเสรมการจัดการศกษา
ู
ั
ี
ิ

ู
ู
้
่
้
ั
่
ู
ื
2.1 ผทาให้สญหายแจ้งความเอกสารสญหายตอเจ้าหนาท ่ ี รบเรอง
่
ึ
้
ตารวจเพือลงบันทกประจ าวัน แลวเก็บใบแจ้งความไว้เป็น

หลกฐาน
ั
2.2 สถานศกษาทารายงานขอยกเลกแบบพิมพ์ ปพ.1 ฉบับ
ึ
ิ

ู
่
ั
้
่
ี
ี
ทสญหาย (แนบเอกสารบันทก) ตอสานกงานเขตพืนทการศกษา
่
ึ

ึ
ั

่
ิ
้
2.3 สพป. แตงตงคณะกรรมการดาเนนการสอบสวน
ถ้าเสยหายเลกนอย อาจไมตองยกเลก แตเห็นควรยกเลกเสนอ
่
้
่
ี
้
็
ิ
ิ

ั
้
สานกงานเขตพืนที ่
ิ
ั
2.4 สานกงานเขตพืนทการศกษา ประกาศยกเลกให้ สพป.

ี
่
ึ
้
่
่
้
และ สพม. หนวยงานทองถินและเอกชน ทราบ

เอกสารอ้างอิง
1. คู่มือการจัดท าเอกสารหลักฐานการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551
2. หลักฐานการศึกษา
3. ความรู้เกี่ยวกับแบบ ปพ.
4. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ วก 558/2546 เรื่อง การใช้ระเบียนแสดงผลการเรียนตาม
หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปพ.1
5. แนวทางการด าเนินงานจัดเก็บหลักฐานส าคัญทางการศึกษา














32
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart



ศึกษาระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง





ผู้ท าเอกสารสูญหาย เสียหาย สถานศึกษาท ารายงานขอยกเลิก

ช ารุดแจ้งความต่อเจ้าหน้าที่ต ารวจ แบบพิมพ์



สถานศึกษาท ารายงานขอยกเลิก
แบบพิมพ์
แต่งตั้งคณะกรรมการ
ด าเนินการสอบสวน


ส านักงานเขตพื้นที่แต่งตั้งกรรมการ
สอบสวนข้อเท็จจริง ท ารายงานขอยกเลิก

ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษารายงาน

ผอ.สพป. ลงนามประกาศยกเลิกแบบพิมพ์ ขอยกเลิกแบบพิมพ์


แจ้งประกาศยกเลิกแบบพิมพ์

แจ้งประกาศยกเลิกแบบพิมพ์






















33
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1.5.2 การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแสดงวุฒิการศึกษา ประกาศนียบัตร ปพ.2

วัตถุประสงค์
เพื่อจัดหา ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแสดงวุฒิการศึกษา ประกาศนียบัตร ปพ.2
ให้ถูกต้อง
ขอบเขตการปฏิบัติงาน

การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแสดงวุฒิการศึกษา ประกาศนียบัตร ปพ.2
การยกเลิกหลักฐานแสดงวุฒิการศึกษาประกาศนียบัตร ปพ.2
ค าจ ากัดความ

หลักฐานแสดงวุฒิการศึกษาประกาศนียบัตร ปพ .2 เป็นหลักฐานเอกสารทางการศึกษาที่ออกให้กับ
นักเรียนที่ส าเร็จการศึกษาหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 ซึ่งเป็น
การศึกษา 9 ปี และส าเร็จการศึกษาชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 6 ซึ่งจบหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน เพื่อแสดงวุฒิ
การศึกษาและรับรองศักดิ์และสิทธิ์ของผู้ส าเร็จการศึกษา นักเรียนสามารถน าไปใช้เป็นหลักฐานแสดงวุฒิ
การศึกษาของตนเพื่อสมัครเข้าศึกษาต่อ สมัครเข้าท างานหรือเพื่อการอื่นใดที่ต้องการแสดงวุฒิการศึกษา

โดยใช้แบบพิมพ์เอกสารที่กระทรวงศึกษาธิการจัดพิมพ์เท่านั้น
ู
ิ
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
้
ี
ี
1. ศกษารายละเอียดระเบียบกฎหมายทเกียวข้อง ตลอดปี เจ้าหนาทกลม
่
่
ึ
ี
่
ุ
้
่
ึ
ึ
ื

2. สถานศกษาทาหนงสอแบบพิมพ์ประกาศนยบัตรตอ สงเสรมการจัดการศกษา
่
ั
ี
่
ิ
้
ั

สานกงานเขตพืนที ่
้
ั
3. กรณสานกงานเขตพืนทการศกษาจัดซอเอง ตลอดปี
ื
้
ี
ึ
่

ี
้
ื
์
้
- จัดทาหนงสอซอแบบพิมพ์ประกาศนียบัตรถึงองคการคา
ั

ื
ของ สกสค.
ู
้
ี

ื
้
กรณสถานศกษาไดรบมอบหมายเป็นผดาเนนการซอเอง
ิ
ั
ึ
้
้
ี

- สานกงานเขตพืนททาหนงสอซอแบบพิมพ์ประกาศนบัตร
ื
ี
ั

่
้
ื
ั
้
ู
้
่
ื
์
ั
ถึงองคการคาของ สกสค. โดยระบุชอ นามสกุลผรบมอบหมาย

ึ
4. สถานศกษานาประกาศนยบัตรลงบัญชรบแบบพิมพ์ของ
ี
ี
ั
่
ึ
่
สถานศกษาและจัดเก็บเพือประโยชน์ตอไป











34
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart



ศึกษาระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง




สถานศึกษาท าหนังสือขอซื้อประกาศนียบัตร
ต่อส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา






ท าหนังสือสั่งซื้อประกาศนียบัตร ท าหนังสือสั่งซื้อประกาศนียบัตรถึง
ถึงองค์การค้า สกสค. โดยระบุชื่อ องค์การค้า สกสค. โดยระบุชื่อ สกุล

นามสกุลที่ได้รับมอบฉันทะ ของสถานศึกษาที่ได้รับมอบหมาย


น าแบบพิมพ์ลงบัญชีรับ จ่ายแบบพิมพ์
เพื่อควบคุมหมายเลข




สถานศึกษาน าประกาศนียบัตรลงบัญชีรับแบบพิมพ์

ของสถานศึกษาและจัดเก็บเพื่อประโยชน์ต่อไป


แบบฟอร์มที่ใช้
1. แบบ ปพ.2 บ แบบ ปพ.2 พ

2. แบบค าร้องขอประกาศนียบัตรหรือใบแทนประกาศนียบัตร
3. แบบรายงานการออกประกาศนียบัตรแก่ผู้ส าเร็จการศึกษาหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน
4. แบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน

เอกสารอ้างอิง
1. คู่มือการจัดท าเอกสารหลักฐานการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
พุทธศักราช 2551
2. ความรู้เกี่ยวกับแบบ ปพ.

3. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ . 467/2546 เรื่องการออกประกาศนียบัตร ตามหลักสูตร
ั้
การศึกษาขนพื้นฐาน ปพ.2
4. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ. 243/2546 เรื่อง การจัดท า จัดส่ง และจัดเก็บแบบรายงาน
ผู้ส าเร็จการศึกษาตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปพ.3

5. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ 329/2546 เรื่อง การจัดท าและการควบคุมระเบียนผลการเรียน
มัธยมศึกษาตอนต้น
6. รายงานผู้ส าเร็จการศึกษา

35
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1.5.3 การสั่งซื้อ ควบคุมและการจัดเก็บรักษาหลักฐานแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3

วัตถุประสงค์
เพื่อจัดเก็บรักษาหลักฐานแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 ให้ถูกต้อง
ขอบเขตการปฏิบัติงาน
การจัดเก็บรักษาหลักฐานแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3

ค าจ ากัดความ
แบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 เป็นเอกสารหลักฐานที่โรงเรียนทุกแห่งทุกสังกัดใช้ตัดสินและ
อนุมัติผลการเรียนให้ผู้เรียนเป็นผู้ส าเร็จการศึกษา ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช

2551
โรงเรียน สั่งซื้อโดยตรงได้ที่องค์การคาของ สกสค. ผู้อ านวยการโรงเรียน เป็นผู้รับผิดชอบใน
้
การจัดซื้อ
การจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 สถานศึกษาด าเนินการดังนี้
1) แต่งตั้งนายทะเบียนของสถานศึกษา เพื่อรับผิดชอบการจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา

ปพ.3 และเอกสารส าคัญอื่น ๆ ของสถานศึกษา
2) แต่งตั้งคณะกรรมการด าเนินการจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ .3 เป็นคราว ๆ ไป
ประกอบด้วย ผู้เขียน/พิมพ์ ผู้แทน และผู้ตรวจ

3) นายทะเบียน เป็นผู้ก ากับดูแลใช้แบบพิมพ์เอกสารที่กระทรวงศึกษาธิการก าหนดเท่านั้น
แบบรายงานผลการเรียนผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3
จ าแนกเป็น 3 แบบ คือ แบบรายงานผลการเรียนผู้ส าเร็จการศึกษา ระดับชั้น
- ประถมศึกษา ปพ.3 ป

- มัธยมศึกษาตอนต้น ปพ.3 บ
- มัธยมศึกษาตอนปลาย ปพ.3 พ

การกรอกแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 ป , ปพ.3 บ และ ปพ.3 พ

- ให้กรอกข้อมูลต่าง ๆ ด้วยวิธีการเขียน หรือพิมพ์ด้วยพิมพ์ดีก หรือคอม พิวเตอร์อย่างในอย่าง
หนึ่ง กรณีใช้วิธีการเขียน ให้ใช้หมึกสีด าเท่านั้น
- ตัวเลขที่กรอกควรใช้ตัวเลขฮินดูอารบิก
- ห้ามลบ หรือขูดข้อมูลที่กรอกไปแล้ว

- กรณีเขียนผิดหรือต้องการเปลี่ยนแปลงข้อมูลให้ขีดฆ่าข้อความที่เขียนผิด หรือข้อความท ี่
ต้องการเปลี่ยนแปลง แล้วเขียนข้อควา มที่ถูกต้องหรือข้อความที่ต้องการไว้ข้างบนด้วยหมึกส ี
แดง และให้ผู้บริหารสถานศึกษาลงนามก ากับไว้

การเก็บรักษาแบบ ปพ.3
1) โรงเรียนต้องจัดท า ปพ.3 ด้วยต้นฉบับทั้งสอง /สามชุด โดยสั่งซื้อแบบพิมพ์จากองค์การค้าของ
สกสค.
2) ผู้จบการศึกษาวันเดือนปีเดียวกันถือเป็นจบการศึกษารุ่นเดียวกันให้จัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จ
การศึกษา ปพ.3 เป็นฉบับเดียวกัน โดยให้เลขล าดับที่ต่อเนื่องกันในฉบับเดียวกัน แต่เมื่อใดที่จบการศึกษา

ต่างวันเดือนปีกัน ต้องจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 แยกฉบับกัน
3) เมื่อจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 เสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้กรรมการทุกคนและนาย
ทะเบียนลงนามไว้ทีด้านหน้าของเอกสารในช่องที่ก าหนดไว้ทุกแผ่น ก่อนเสนอให้ผู้อ านวยการสถานศึกษา

แล้วแต่กรณีพิจารณาอนุมัติจบหลักสูตร

36
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

4) ผู้อ านวยการสถานศึกษา ควรเสนอคณะกรรมการบริหารหลักสูตรและงานวิชาการสถานศึกษา

ขั้นพื้นฐาน พิจารณาแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 ที่จัดท าเสร็จเรียบร้อยแล้วเพื่อความถูกต้อง
สมบูรณ์และรอบคอบก่อนลงนามอนุมัติผลการจบหลักสูตร
สถานศึกษาต้องจัดเก็บแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 ตามแนวปฏิบัติข้างต้น เพื่อใช้เป็น
หลักฐานส าหรับตรวจสอบวุฒิทางการศึกษาของผู้จบการศึกษาต่อไป

5) สถานศึกษาจะต้องส่งเอกสารที่จัดท าเรียบร้อยแล้ว ไปให้ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น
พื้นฐานและส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาเก็บรักษา ต้องส่งด้วยต้นฉบับ ภายใน 30 วันหลังจากผู้เรียนได้รับ
การอนุมัติให้ส าเร็จการศึกษา


้
ู
ี
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ิ
่
่
ี
่
ุ
่
้
ี
ึ
1. ศกษารายละเอียดระเบียบกฎหมายทเกียวข้อง ตลอดปี เจ้าหนาทกลม
ี
้


2. ชแจงทาความเข้าใจในเรองการจัดทา จัดซอ จัดเก็บ การศกษา สงเสรมการจัดการศกษา
ึ
ื
่
ึ
ิ
ื
้
่
ึ
ื
3. แจ้งเป็นหนังสอราชการให้สถานศกษาสงแบบรายงาน
่
ึ
ผสาเรจการศกษา ปพ.3 ตามระเบียบก าหนด

ู
้
็
ึ
4. จัดเก็บเอกสารให้เป็นระบบแยกตามรายสถานศกษา
ี
่
่
ึ
ิ
5. ตดตามสถานศกษาทีไมสงตามระยะเวลาทก าหนด
่
่
6. สรปรายงานผลการปฏิบัตงาน
ิ
ุ


















37
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart


ศึกษาระเบียบกฎหมายที่เกี่ยวข้อง




แจ้งเป็นหนังสือราชการให้สถานศึกษาส่งแบบ

รายงานผู้ส าเร็จการศึกษา ปพ.3 ตามระเบียบก าหนด




ชี้แจงท าความเข้าใจในเรื่องการจัดท า จัดซื้อ
และการจัดเก็บ



จัดเก็บเอกสารให้เป็นระบบแยกตามรายสถานศึกษา

ติดตามสถานศึกษาที่ไม่ส่งตามระยะเวลาที่ก าหนด




สรุปรายงานผลการปฏิบัติงาน




แบบฟอร์มที่ใช้

1. แบบ ปพ.3 ป ,ปพ.3 บ และ ปพ.3 พ
2. แบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน
เอกสารอ้างอิง
1. คู่มือการจัดท าเอกสารหลักฐานการศึกษาตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน

พุทธศักราช 2551
2. ความรู้เกี่ยวกับแบบ ปพ. 3
3. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ. 243/2546 เรื่อง การจัดท า จัดส่งและจัดเก็บแบบรายงาน
ผู้ส าเร็จการศึกษาตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปพ.3

4. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ. 618/2552 เรื่อง การจัดท าแบบรายงานผู้ส าเร็จการศึกษา
หลักสูตรแกนกลาง ปพ.3
5. ค าสั่งกระทรวงศึกษาธิการ ที่ สพฐ . 619/2552 เรื่อง แนวปฏิบัติการวัดและประเมินผลการ

เรียน



38
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

1.5.4 การตรวจสอบวุฒิ การรับรองการศึกษาและการเทียบโอนผลการเรียน
วัตถุประสงค์
1. เพื่อตรวจสอบวุฒิของผู้จบการศึกษา
2. เพื่อรับรองการศึกษา

3. เพื่อเทียบโอนผลการเรียน
ขอบเขตการปฏิบัติงาน
1. การตรวจสอบวุฒิของผู้จบการศึกษา

2. การรับรองการศึกษา
3. การเทียบโอนผลการเรียน
ค าจ ากัดความ
การตรวจสอบวุฒิ หมายถึง หน่ วยงานสถานศึกษาหรือบุคคลมีความประสงค์ขอทราบข้อเท็จจริง
เกี่ยวกับการจบการศึกษาของนักเรียนเพื่อการสมัครเข้าท างานหรือศึกษาต่อ

ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษา ซึ่งเป็นที่ตั้งของสถานศึกษาที่จบการศึกษา เป็นผู้ด าเนินการตรวจสอบ
วุฒิของผู้จบการศึกษาตามหลักสูตรต่าง ๆ เนื่ องจากเป็นหน่วยงานที่มีหน้าที่จัดเก็บหลักฐานการจบ
การศึกษาที่สถานศึกษาจัดท าและรายงานมาให้ทราบในแต่ละครั้งที่มีผู้จบการศึกษา สถานศึกษาทุกแห่งที่มี

ผู้จบการศึกษาเป็นผู้จัดเก็บข้อมูลและจัดท าข้อมูลผู้จบการศึกษาและมีหน้าที่ในการตรวจสอบวุฒิการศึกษา
ส านักงานคณะกรรม การการศึกษาขั้นพื้นฐาน สามารถตรวจสอบวุฒิส าหรับผู้จบการศึกษาตาม
หลักสูตรเดิมประเภทนักเรียน ในระดับประโยคมัธยมศึกษาตอนต้น ประโยคมัธยมศึกษาตอนปลาย สาย
สามัญ ประโยคมัธยมศึกษาตอนปลาย สายอาชีพ ประโยคอาชีวศึกษาชั้นสูง และประกาศนียบัตรวิชาชีพ

ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2520 ย้อนลงไป ส่วนประเภทสมัครสอบ บุคคลภายนอก ระดับประโยคมัธยมศึกษาตอนต้น
ประโยคมัธยมศึกษาตอนปลาย สายสามัญสามารถขอตรวจสอบวุฒิส าหรับผู้จบการศึกษาตั้งแต่ปี พ .ศ.
2526 ย้อนลงไปหากตรวจสอบวุฒิการศึกษาได้ผลประการใด หน่วยงาน สถานศึกษาจะมีหนังสือแจ้งผลการ
ตรวจสอบ ไปยังหน่วยงานหรือสถานศึกษาที่ขอตรวจสอบวุฒิโดยตรง ในการการขอตรวจสอบวุฒิการศึกษา

บุคคลผู้เป็นเจ้าของเอกสารการศึกษา ไม่สามารถถือหนังสือแจ้งผลการตรวจสอบวุฒิไปด้วยตนเองได้
ส าหรับการตรวจสอบการจบการศึกษาภาคบังคับตามแผนการศึกษาแห่งชาติ สามารถตรวจสอบได้จากบัญช ี
ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เกี่ยวกับการขยายการศึกษาภาคบังคับ และตรวจค้นได้จากราชกิจจานุเบกษา
ฉบับต่าง ๆ

การรับรองการศึกษา หมายถึง การรับรองความรู้หรือสถานะทางการศึกษาของนักเยนให้กับ
หน่วยงานสถานศึกษาหรือบุคคลโดยสถานศึกษาเป็นผู้รับรองวุฒิให้
การออกหนังสือรับรองการศึกษา ผู้จ บการศึกษาในระดับการศึกษาขั้นพื้นฐานที่ประสงค์จะขอ

หนังสือรับรองการศึกษาวุฒิในประเทศ สามารถติดต่อยื่นค าร้องได้ที่สถานศึกษาทุกแห่ง หนังสือรับรอง
การศึกษาได้แก่ ประกาศนียบัตร ใบแทนประกาศนียบัตร ใบแทนใบสุทธิ หนังสือรับรองความรู้ ใบ ปพ .04
ใบ ปพ.5 ใบ รบ.1 ใบ ปพ.1 ใบรับรองวุฒิ ใบแสดงผลการเรียนเป็นรายวิชาเป็นภาษาอังกฤษ (Transcript)
ใบรับรองการจบการศึกษาเป็นภาษาอังกฤษ ใบแปลประกาศนียบัตรเป็นภาษาอังกฤษ (ส าหรับหนังสือ
รับรองการศึกษาเป็นภาษาอังกฤษออกให้เพื่อใช้ในต่างประเทศ)

การเทียบโอนผลการเรียน หมายถึง การน าผลการเรียน ผลการเรียนรู้ซึ่งเป็นความรู้ ทักษะหรือ
ประสบการณ์การท างาน การฝึกอาชีพ มาเทียบโอนเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาต่อเนื่อง ตามหลักสูตรของ
สถานศึกษาที่รับเทียบโอนผลการเรียน




39
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ผู้ที่ก าลังศึกษาตามหลักสูตรใดหลักสูตรหนึ่ง หรือมีผลการเรียนที่สะสมไว้และจะขอเทียบโอนผล

การเรียนเข้าสู่การศึกษาขั้นพื้นฐานในสถานศึกษาใดสถานศึกษาหนึ่ง หรือในหลักสูตรใดหลักสูตรหนึ่ง เพื่อ
เรียนต่อเนื่องให้จบการศึกษาตามหลักสูตรนั้น ๆ ทั้งวุฒิในประเทศและวุฒิต่างประเทศ สามารถติดต่อขอ
สมัครเข้าเรียนในสถานศึกษาตามหลักสูตรที่ประสงค์จะเข้าเรียน และยื่นผลการเรี ยนที่สะสมไว้หรือยื่น
เอกสารการศึกษาที่ได้เคยเรียนเดิม เพื่อให้สถานศึกษาที่รับเข้าเรียนเป็นผู้พิจารณาเทียบโอน โดยไม่ต้อง

เริ่มต้นเรียนใหม่ แต่สามารถเรียนต่อเนื่องได้ การเทียบโอนผลการเรียนเป็นดุลยพินิจของสถานศึกษาท ี่
รับเข้าเรียนอาจจะประเมินความรู้ความสามารถด้ว ยวิธีการที่หลากหลาย เช่น การพิจารณาจากแฟูมสะสม
งาน การทดสอบมาตรฐาน การทดสอบทักษะประสบการณ์ หรือการฝึกปฏิบัติจริง เป็นต้น

กระทรวงศึกษาธิการได้ก าหนดแนวการเทียบโอนผลการเรียนไว้ส าหรับสถานศึกษา

การตรวจสอบวุฒิการศึกษา


้
ิ
ู
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
ี
่
1. ศกษารายละเอียดระเบียบกฎหมายทเกียวข้อง ตลอดปี เจ้าหน้าทกลม
ี
ึ
่
่
ี
่
ุ
2. ดาเนินการตรวจสอบวุฒการศกษาตามทหน่วยงาน สงเสรมการจัดการศกษา
ิ
ึ

่
ี
่
ึ
ิ
่
ื
สถาบันขอความรวมมอ
ี
้
3. เสนอผอ านวยการเขตพืนทการศกษาหรอผมอ านาจลงนาม ภายใน 1 สปดาห์
ื
ึ
่
ู
้
ู
ี
้
ั
ั
4. แจ้งผลการตรวจสอบวุฒการศกษาให้สถาบันและหน่วยงาน ภายใน 1 สปดาห์
ิ
ึ
ทขอทราบ
ี
่
Flow Chart

ศึกษาระเบียบกฎหมายและแนวทางการด าเนินงาน


ด าเนินการตรวจสอบวุฒิการศึกษาตามที่หน่วยงาน สถาบันขอความร่วมมือ



เสนอผู้อ านวยการส านักงานเขตพื้นท ี่
การศึกษาพิจารณาหรือผู้มีอ านาจลงนาม



แจ้งผลการตรวจสอบวุฒิการศึกษา



40
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

การรับรองการศึกษา


ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ี
้
ู
ิ
่

1. ศกษารายละเอียดระเบียบและแนวทางการดาเนินงาน ตลอดปี เจ้าหน้าทกลม
ุ
ึ
่
ี
2. ดาเนินการรบรองการศกษาให้กับหน่วยงาน สถานศกษา สงเสรมการจัดการศกษา

ั
ึ
ิ
ึ
ึ
่
ู
หรอบุคคลโดยสถานศกษาเป็นผรบรองวุฒให้
ึ
้
ื
ั
ิ
ู
ั
้
ู
ื
ึ
้
ี
่
ี
3. เสนอผอ านวยการเขตพืนทการศกษาหรอผมอ านาจลงนาม ภายใน 1 สปดาห์
้
ื
ึ
ึ
ั
4. แจ้งผลการรบรองการศกษาให้หน่วยงานสถานศกษาหรอ ภายใน 1 สปดาห์
ั
่
ี
บุคคลทขอทราบ

Flow Chart

ศึกษาระเบียบกฎหมายและแนวทางการด าเนินงาน


ด าเนินการรับรองการศึกษา



เสนอผู้อ านวยการส านักงานเขตพื้นท ี่
การศึกษาพิจารณาหรือผู้มีอ านาจลงนาม



แจ้งผลการรับรองความรู้














41
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

การเทียบโอนผลการเรียน


ู
้
ี
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ิ
ุ

ี
1. ศกษารายละเอียดระเบียบและแนวทางการดาเนินงาน ตลอดปี เจ้าหน้าทกลม
่
ึ
่
ึ
้
ี

ั
่
ิ
ึ
2. ชแจงทาความเข้าใจการเทยบโอนให้กับสถานศกษาในสงกัด สงเสรมการจัดการศกษา
ี
3. สนับสนุนเอกสารตาง ๆ ทเกียวข้อง
ี
่
่
่
ี
ิ
ึ
4. ตดตามการเทยบโอนของสถานศกษา


Flow Chart

ศึกษาระเบียบกฎหมายและแนวทางการด าเนินงาน


ชี้แจงท าความเข้าใจการเทียบโอนให้กับ
สถานศึกษาในสังกัด

สนับสนุนเอกสารต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง


ติดตามการเทียบโอนของสถานศึกษา




แบบฟอร์มที่ใช้ -

เอกสารที่เกี่ยวข้อง
1. หลักสูตรประถมศกษาพุทธศักราช 2521
ึ
2. หลักสูตรมัธยมศึกษาตอนต้นพุทธศักราช 2521

3. หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2544
4. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐานพุทธศักราช 2551
5. แนวปฏิบัติเกี่ยวกับการเทียบโอนผลการเรียนเข้าสู่การศึกษาในระบบ ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน
6. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง การเทียบโอนผลการเรียนการศึกษาขั้นพื้นฐานและ
การศึกษาระดับอุดมศึกษาระดับต่ ากว่าอุดมศึกษา

7. ระเบียบกระทรวงศึกษาธิการ ว่าด้วยการออกใบสุทธิและหนังสือรับรองความรู้ของสถานศึกษา
2547
8. แนวปฏิบัติการวัดผลประเมินผลการเรียนรู้ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน 2551




42
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

9. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง หลักการและแนวปฏิบัติการเทียบชั้นการศึกษาส าหรับ

นักเรียนที่เข้าร่วมโครงการแลกเปลี่ยน
10. แนวด าเนินการเทียบโอนผลการเรียนการศึกษาขั้นพื้นฐานและการศึกษาระดับอุดมศึกษาระดับ
ต่ ากว่าปริญญาตรี
11. การเทียบโอนผลการเรียน

12. การออกหนังสือรับรองการศึกษา

2.งานการศึกษานอกระบบ

2.1 งานส่งเสริมการจัดการศึกษานอกระบบให้เชื่อมโยงกับการจัดการศึกษาในระบบและการศึกษา
ตามอัธยาศัย
วัตถุประสงค์

ั
1. เพื่อให้ประชากรวัยเรียนทุกคนได้รับการเตรียมความพร้อมในระด บการศึกษาปฐมวัยและได้รับ
การศึกษาภาคบังคับอย่างทั่วถึงและมีคุณภาพ มีโอกาสได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐานไม่น้อยกว่า 12 ปี
2. เพื่อก าหนดหลักเกณฑ์วิธีการและแนวทางที่จะเชื่อมโยงระหว่างการศึกษาในระบบการศึกษา
นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
ขอบเขตการปฏิบัติงาน

1. วางแผนและก าหนดแนวทางในการสนับสนุนส่งเสริมการจัดการศึกษานอกระบบให้เชื่อมโยงกับ
การจัดการศึกษาในระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย
2. ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องเพื่อสนับสนุนให้ผู้เรียนได้รับการศึกษาขั้นพื้นฐานอย่าง

ทั่วถึง
3. การอนุญาตให้ส านักงาน การจัดการศึกษาน อกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจัดการศึกษา
ให้กับเด็กที่มีความจ าเป็นไม่สามารถเรียนในระบบได ้
ค าจ ากัดความ

การศึกษานอกระบบ หมายถึง การศึกษาที่มีความยืดหยุ่นในการก าหนดจุดมุ่งหมาย รูปแบบ
วิธีการจัดการศึกษา ระยะเวลาการศึกษา การวัดและประเมินผลซึ่งเป็นเงื่อนไขส าคัญ ของการจัดการศึกษา
โดยเนื้อหาและหลักสูตรจะต้องมีความเหมาะสม สอดคล้องกับสภาพปัญหาและความต้องการของแต่ละ
บุคคลและแต่ละกลุ่ม































43
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ู
ี
ิ
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ึ
ึ
ุ
่
1. ศกษาวิเคราะห์แนวทางการจัดการศกษานอกระบบและ เมษายน เจ้าหนาทกลม
่
้
ี
การศกษาตามอัธยาศย สงเสรมการจัดการศกษา
ั
ึ
ิ
ึ
่
2. วางแผนและก าหนดแนวทางในการสนับสนนสงเสรมการจัด พฤษภาคม
่
ิ
ุ
ึ
ู
้
่
ี
การศกษานอกระบบและการศกษาตามอัธยาศยเพือให้ผเรยน
ึ
ั
้
ี
้
ู
ี
ไดเรยนรตลอดชวิต
ึ
ึ
3. สรางความรความเข้าใจการจัดการศกษานอกระบบและ ตลอดปีการศกษา
้
้
ู
ิ

แนวทางดาเนนการ
่
4. ประสานงานกับหนวยงานหรอผเกียวข้องเพือสนบสนนให้
ู
ื
้
่
่
ุ
ั
้
้
่
ั
ผเรยนไดรบการศกษาขันพืนฐานอย่างทวถึง
ู
้
ึ
้
ี
ั
ุ
ั
ึ

- อนญาตให้สานกงานจัดการศกษานอกระบบแลการศกษา
ึ
ตามอัธยาศยจัดการศกษาให้กับเดกทมความจ าเป็นไมสามารถ
ึ
่
ั
ี
่
็
ี
เรยนในระบบได ้
ี
5. สรปรายงานผลการดาเนนงาน มีนาคม
ิ
ุ


Flow Chart

ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการจัดการศึกษานอกระบบ


วางแผนและก าหนดแนวทาง


สร้างความรู้ความเข้าใจการจัดการศึกษานอกระบบ
และแนวทางการด าเนินการ


ประสานงานกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง


สรุปรายงานผลการด าเนินงาน



44
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

แบบฟอร์มที่ใช้ -

เอกสารที่เกี่ยวข้อง
1. พระราชบัญญัติส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย พ.ศ. 2551
2. กฎกระทรวงว่าด้วยการแบ่งระดับและการเทียบระดับการศึกษานอกระบบและการศึกษาตาม
อัธยาศัย

2.2 การจัดการศึกษาทางเลือก
วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้ประชากรวัยเรียนทุกคนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึงและมีคุณภาพมีโอกาสได้รับกา รศึกษา

ขั้นพื้นฐานไม่น้อยกว่า 12 ปี
2. เพื่อให้ผู้ที่มีหน้าที่ในการจัดการศึกษาทุกฝุายมีความเข้าใจที่ถูกต้องและจัดการศึกษาอย่างมี
คุณภาพ
ขอบเขตการปฏิบัติงาน
1. สร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องในการจัดการศึกษาทางเลือก

ึ
2. ส่งเสริมสนับสนุนการด าเนินการจัดการศกษาทางเลือก
3. จัดท าข้อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข้อง เป็นปัจจุบัน ถูกต้อง
ค าจ ากัดความ

การศึกษาทางเลือก หมายถึง ระบบการจัดการศึกษาที่หลากหลาย ยืนอยู่บนรากฐานทาง
ศาสนธรรม รากฐานทางปัญญา รากฐานทางจิตวิทยา เพื่อพัฒนาเด็กให้เจริญเติบโตตามศักยภาพ ใน
ั
ธรรมชาติของต วเด็ก โดยเน้นที่ความสุขและการอยู่ร่วมกันแบบสันติ รูปแบบการศึกษาทางเลือกจะเป็น
รูปแบบที่สอดคล้องกับธรรมชาติของผู้เรียน และกระบวนการเรียนรู้ รวมทั้งเนื้อหาสาระที่เรียนรู้ การศึกษา

ทางเลือกอาจจ าแนกได้ 7 ฐานการเรียนรู้ คือ
1. การศึกษาทางเลือกที่จัดโดยครอบครัว หรือ Home School ครอบคลุมทั้งแบบครอบครัวเดี่ยว
และกลุ่มครอบครัวหรือเครือข่าย
2. การศึกษาทางเลือกที่อิงกับระบบของรัฐ ได้แก่ โรงเรียนในระบบที่จัดกระบวนการเรียนรู้แบบ

เน้นการปฏิบัติและประสบการณ์ของผู้เรียน มีการสร้างเสริมนวัตกรรมการเรียนรู้อยู่เสมอ เช่น โรงเรี ยน
หมู่บ้านเด็ก โรงเรียนรุ่งอรุณ โรงเรียนปัญโญทัย เป็นต้น
3. การศึกษาทางเลือกสายครูภูมิปัญญา ได้แก่ พ่อครูแม่ครู ปราชญ์ชาวบ้าน ที่สังกัดกลุ่มหรือ
เครือข่าย และด าเนินการถ่ายทอดภูมิปัญญาแก่ชนรุ่นหลังทั้งแบบเสียค่าใช้จ่ายและไม่เสียค่าใช้จ่าย ใน

ความรู้ด้านศิลปะการช่าง การแพทย์พื้นบ้านและสมุนไพร การอ่านเขียนอักษรโบราณ นาฏศิลป์พื้นบ้าน
4. การศึกษาทางเลือกสายศาสนธรรม ซึ่งจัดกระบวนการเรียนรู้แก่สมาชิกและสาธารณะโดยเน้น
ศาสนธรรม มีกิจกรรมฝึกฝนจิตใจและวิถีชีวิตทั้งแนวปฏิบัติธรรม การปฏิบัติสมาธิ แนวต่อต้นบริโภคนิยม

แนวเศรษฐกิจพอเพียง เป็นต้น ได้แก่ สัมมาสิกขา สันติอโศก ปอห์เนาะ
5. การศึกษาทางเลือกที่เป็นสถาบันนอกระบบรัฐ ได้แก่ กลุ่มกิจกรรมทางการศึกษาที่มีเจตนาใน
การจัดการเรียนรู้แก่กลุ่มเปูาหมายของตน ในรูปแบบกระบวนวิชา การฝึกอบรม การบรรยาย เช่น สถาบัน
การเรียนรู้ขององ ค์กรพัฒนาเอกชน ศูนย์ ชมรม อาทิ เสมสิกขาลัย มหาวิทยาลัยเที่ยงคืน มหาวิชชาลัย
ชุมชนปักษ์ใต้ โรงเรียนใต้ร่มไม้ โรงเรียนชาวนา สถาบันโพธิยาลัย เป็นต้น

6. การศึกษาทางเลือกของกลุ่มการเรียนรู้ผ่านกิจกรรม เป็นภาคการเรียนรู้ที่กว้างขวางหลากหลาย
ที่สุด ทั้งกลุ่มการเรียนรู้ผ่านกิจกรรมออมทรัพย์ การเกษตร การแพทย์พื้นบ้าน การพัฒนาอาชีพ การสืบสาน
ภูมิปัญญาและวัฒนธรรม การอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม การอนามัยและสาธารณสุข การ

ปูองกันยาเสพติด สิทธิชุมชน เป็นต้น

45
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

7. การศึกษาทางเลือกผ่านสื่อการเรียนรู้และแหล่งเรียนรู้ ทั้งที่ผ่านสื่อสารมวลชนประเภทสิ่งพิมพ์

วิทยุ โทรทัศน์ และสื่อสมัยใหม่อย่างเว็บไซต์ รวมถึงห้องสมุด พิพิธภัณฑ์ แหล่งท่องเที่ยว หรือแหล่งเรียนรู้
สาธารณะที่ให้สาระความรู้ มีความต่อเนื่อง ก่อเกิดการเรียนรู้อย่างหนึ่ง
จุดเด่นของการศึกษาทางเลือก
1. การศึกษาทางเลือก มิได้มีเปูาหมายการศึกษาเพื่อสนับสนุนปัจเจกบุคคล อย่างที่การศึกษาทั้ง 3

ระบบนั้นเป็น หากมีเจตนาเพื่อพัฒนาศักยภาพส่วนรวม แก้ปัญหาของส่วนรวม
2. การศึกษาทางเลือก มุ่งเน้น “กระบวนการของการเรียนรู้ ” แบบเอาปัญหาเป็นตัวตั้ง มิใช่เอา
หลักสูตรเป็นตัวตั้ง

3. การศึกษาทางเลือก เป็นกระบวนการปฏิสัมพันธ์มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันอย่างเสมอภาค
ภายในกลุ่ม ชุมชนมิได้มีผู้สอนและผู้เรียนที่สัมพันธ์กันในเชิงอ านาจ
4. การศึกษาทางเลือก มิได้มีเนื้อหาหลักสูตรใด ๆ ที่อิงต่อระดับทางการแต่อย่างใดหากแต่เป็นองค ์
ความรู้ที่สังเคราะห์ขึ้นจากปัญหาชุมชนเอง
5. การศึกษาทางเลือก ไม่ได้ต้องการสร้างผู้เรียนที่มีความเหมือนหากแต่ต้องการให้ความต่างงอก

งามอย่างเป็นไทย


ู
ิ
้
้
ี
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
ึ
ื
ึ
1. ศกษาวิเคราะห์รายละเอียด แนวปฏิบัตการศกษาทางเลอก ตลอดปีการศกษา เจ้าหนาทกลม
ึ
ี
ุ
่
้
ิ
่
ึ
้
ื
ู
้
ิ
่
2. สรางความรความเข้าใจการจัดการศกษาทางเลอกและ สงเสรมการจัดการศกษา
ึ
แนวทางดาเนนการ

ิ
ุ
่
ึ
ิ
ั
ื
3. สนบสนนสงเสรมและประสานงานการจัดการศกษาทางเลอก
และดาเนนการในสวนทีเกียวข้อง
่

่
ิ
่
ิ
ึ
้
่
ื
4. แตงตงคณะกรรมการนเทศตดตามการจัดการศกษาทางเลอก
ิ
ั
ของผจัดการศกษาในสงกัด
ู
้
ั
ึ
ิ

5. จัดทาข้อมลสารสนเทศทเกียวข้อง และการขอรบบรการ
ี
ั
่
่
ู
้
ิ
ทางการศกษา การไดสทธิของผเรยน
ึ
ู
ี
้
6. สรปรายงานผลการดาเนนงาน เมษายน
ิ

ุ











46
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

Flow Chart



ศึกษาวิเคราะห์แนวทางการจัดการศึกษาทางเลือก




สร้างความรู้ความเข้าใจการจัดการศึกษาทางเลือก
และแนวทางการด าเนินงาน





สนับสนุนส่งเสริมและประสานงานการจัดการศึกษา
ทางเลือกและด าเนินงานในส่วนที่เกี่ยวข้อง



แต่งตั้งคณะนิเทศติดตามและประเมินผลการจัดการ

ศึกษาทางเลือกในสังกัด


จัดท าข้อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข้อง



สรุปรายงานผลการด าเนินงาน



แบบฟอร์มที่ใช้ -
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
1. พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ. 2542 และที่แก้ไขเพิ่มเติม

2. หลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551
3. หลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551
4. ระเบียบ หลักเกณฑ์การวัดและประเมินผล การจัดการศึกษาขั้นพื้นฐาน
5. กฎกระทรวง ว่าด้วยสิทธิในการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัว พ.ศ. 2547

6. ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง หลักเกณฑ์และวิธีการปรับใช้หลักสูตรแกนกลางการศึกษา
ขั้นพื้นฐาน พ.ศ. 2551 ส าหรับกลุ่มเปูาหมายเฉพาะ
7. หลักสูตรการศึกษาปฐมวัย พุทธศักราช 2560 (ส าหรับครอบครัวที่จะจัดการศกษาระดับปฐมวัย)
ึ









47
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

3.การจัดการศึกษาตามอัธยาศัย

วัตถุประสงค์
1. เพื่อให้ประชากรวัยเรียนทุกคนได้รับการศึกษาอย่างทั่วถึงและมีคุณภาพมีโอกาสได้รับการศึกษา

ที่หลากหลายตลอดชีวิต

2. เพื่อให้ผู้มีหน้าที่ในการจัดการศึกษาทุกฝุายมีความเข้าใจและด าเนินการได้อย่างถูกต้อง
ขอบเขตการปฏิบัติงาน

1. ส่งเสริมสนับสนุนการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย

2. จัดแหล่งการเรียนรู้ประเภทต่าง ๆ
3. สร้างความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้อง

ค าจ ากัดความ
การศึกษาตามอัธยาศัย หมายถึง การศึกษาที่เกิดขึ้นตามวิถีชีวิตที่เป็นการเรียนรู้จากประสบการณ์

จากการท า งาน จากบุคคล จากครอบครัว จากชุมชน จากแหล่งความรู้ต่าง ๆ เพื่อเพิ่มพูนความรู้ทักษะ
ความบันเทิง และการพัฒนาคุณภาพชีวิต โดยมีลักษณะที่ส าคัญคือ ไม่มีหลักสูตร ไม่มีเวลาเรียนที่แน่นอน

ไม่จ ากัดอายุ ไม่มีการลงทะเบียน และไม่มีการสอน ไม่มีการรับประกาศนียบัตร มีหรือไ ม่มีสถานที่แน่นอน

เรียนที่ไหนก็ได้ ลักษณะการเรียนส่วนใหญ่เป็นการเรียนเพื่อความรู้และนันทนาการ อีกทั้งยังไม่จ ากัดเวลา
เรียน สามารถเรียนได้ตลอดเวลาและเกิดขึ้นในทุกช่วงวัยตลอดชีวิต

รูปแบบการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย

การจัดการศึกษาตามอัธยาศัยไม่มีรูปแบบการศึกษาหรื อการเรียนรู้ที่ตายตัว ไม่มีหลักสูตรเป็น
ตัวก าหนดกรอบกิจกรรม หรือขอบข่ายสาระการเรียนรู้ การเรียนรู้ขึ้นอยู่กับความต้องการ และแรงจูงใจใฝุรู้

ของแต่ละบุคคล อย่างไรก็ดี เราสามารถจัดกิจกรรมเพื่อเสริมให้เกิดการเรียนรู้ตามอัธยาศัยได้ ดังนี้
1. จัดกิจกรรมในแหล่งกา รเรียนรู้ประเภทต่าง ๆ เช่น ห้องสมุดประชาชน การเรียนรู้ด้วยระบบ

คอมพิวเตอร์ออนไลน์ พิพิธภัณฑ์ การจัดกิจกรรมกาเรียนรู้จากภูมิปัญญาชาวบ้าน การจัดกลุ่มเสวนา หรือ
การอภิปราย กิจกรรมทางศาสนาและวัฒนธรรม กิจกรรมส่งเสริมการอ่าน การเผยแพร่ข่าวสารข้อมูล และ

ความรู้ต่าง ๆ ฯลฯ

2. ส่งเสริมสนับสนุน และพัฒนาการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย ได้แก่ สนับสนุนสื่อแก่หน่วยงานและ
แหล่งความรู้ต่าง ๆ

3. ส่งเสริมให้หน่วยงานเครือข่ายจัดการศึกษาตามอัธยาศัย เช่น ห้องสมุดในสถานที่ราชการ สถาน

ประกอบการ ฯลฯ
4. ส่งเสริม สนับสนุนการพัฒนากลุ่มต่าง ๆ ตามความต้องการและความสนใจ เช่น กลุ่มดนตรี กลุ่ม

สิ่งแวดล้อม พัฒนาชุมชน ฯ









48
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

ี
ิ
ู
้
ขันตอน รายละเอยด ระยะเวลา ผรับผดชอบ
้
ั
ึ
1. ศกษาวิเคราะห์แนวทางการจัดการศกษาตามอัธยาศย ตลอดปีการศกษา เจ้าหนาทกลม
ึ
ึ
่
ุ
่
ี
้
่
2. สรางความรความเข้าใจ สงเสรมการจัดการศกษา
ึ
้
ิ
ู
้
ิ
3. สนบสนนการดาเนนงานของหนวยงานทเกียวข้อง
่
ั
ุ
่
่

ี
้
ี
่
่
4. สราง และจัดแหลงเรยนรตาง ๆ
ู
้
ู
ุ
ึ
้
ี
ิ
่
้

่
ี
5. สารวจแหลงเรยนรทเสรมสรางการศกษาในชมชน
จัดเก็บเป็นข้อมลสารสนเทศ
ู
ุ
ิ
6. สรปรายงานผลการดาเนนงาน

Flow Chart

ศึกษาแนวทางการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย


สร้างความรู้ความเข้าใจการจัดการศึกษาตาม
อัธยาศัยและแนวทางการด าเนินงาน


สนับสนุนส่งเสริมและประสานงานการจัดการศึกษา
และด าเนินงานในส่วนที่เกี่ยวข้อง


สร้าง จัดหาแหล่งเรียนรู้ต่าง


จัดท าข้อมูลสารสนเทศที่เกี่ยวข้อง


สรุปรายงานผลการด าเนินงาน


แบบฟอร์มที่ใช้ -
เอกสารที่เกี่ยวข้อง
- พระราชบัญญัติส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย พ.ศ. 2551





49
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ

งานส่งเสริมและสนับสนุนการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของบุคคล ครอบครัว องค์กรชุมชนองค์กรวิชาชีพ

สถาบันศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น
1. การจัดการศึกษาโดยครอบครัว

วัตถุประสงค์

1. เพื่อส่งเสริมการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานของบุคคล ครอบครัว องค์กรชุมชน องค์กรวิชาชีพ
สถาบันศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น

2. เพื่อให้การสนับสนุนและส่งเสริมให้บิดามารดาหรือผู้ปกครองและสถานประกอบการมีความรู้

ความเข้าใจในการจัดการศึกษา
3. เพื่อติดตามประเมินผลการจัดการศึกษาของบุคคล ครอบครัวชุมชน องค์กรวิชาชีพ สถาบันทาง

ศาสนา สถานประกอบการและสถาบันสังคมอื่น
ขอบเขตการปฏิบัติงาน

1. การอนุญาตจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัว
2. การจัดท าแผนการจัดการศึกษาขั้นพื้นฐานโดยครอบครัว

3. การวัดและประเมินผลการเรียนรู้

4. การเทียบโอนผลการเรียน
5. การย้ายภูมิล าเนา

6. การเลิกการจัดการศึกษา

7. สิทธิประโยชน์ทางการศึกษา
ค าจ ากัดความ

การศึกษาโดยครอบครัว หมายถึง การศึกษาขั้นพื้นฐานที่ครอบครัวจัดโดยสิทธิคุ้มครองตาม
กฎหมายซึ่งมีรูปแบบการจัดการศึกษาแบบใดแบบหนึ่งหรือทั้งสามรูปแบบของการศึกษาในระบบ การศึกษา

นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย อย่างมีการเทียบโอนผลการศึกษาได้ ลักษณะเด่นการจัดการศึกษา
โดยครอบครัวของไทยมีลักษณะเด่น 5 ประการ ดังนี้

1. เป็นการจัดการศึกษาที่พ่อแม่หรือผู้ปกครองเป็นผู้รับผิดชอบโดยตรง เป็นการจัดการศึกษาเอง

้
ทั้งหมดหรือโดยมีข้อตกลงจัดการศึกษาร่วมกันระหว่างครอบครัวกับโรงเรียน อาจเป็นผู้สอนดวยตนเองหรือ
อ านวยการให้เกิดการเรียนการสอนขึ้น

2. มีการจัดตั้งเป็นศูนย์การเรียนครอบครัวเดี่ยว หรือศูนย์การเรียนกลุ่มครอบครัว บางครอบครัว

อาจเลือกที่จะไม่เป็นศูนย์การเรียนก็เป็นไปได ้
ั
3.สาระและกระบวนการเรียนรู้ต่าง ๆ ที่จัดขึ้น เป็นไปในทางตอบสนองต่อปรัชญา ทศนะ ความเชื่อ
ความสนใจ ความต้องการหรือปัญหาของแต่ละครอบครัว จึงเป็นนวัตกรรมทางการศึกษาที่มีความแตกต่าง
หลากหลายกันไป มีความยืนหยุ่นเป็นอิสระ

4. ความส าเร็จของการศึกษา มุ่งไปที่การพัฒนาศักยภาพเด็กเป็นรายบุคคล อย่างพยายามให้
สอดคล้องกับความถนัด ความสนใจและความต้องการที่มีอยู่จริง จากการเป็นหน่วยการศึกษาขนาดเล็กท ี่

สามารถสร้างกระบวนการเรียนรู้แบบตัวต่อตัวและผสมผสานไปกับวิถีการด าเนินชีวิต




50
คู่มือปฏิบัติงาน นางสาวจารุภา ไชยวิเศษ : นักวิชาการศึกษาช านาญการ