POLİQON Jurnalı ADEX-2016 Xüsusi Buraxılış

48 AZERI DEFENCE Marauder The Marauder mine-resistant vehicle is designed to transport personnel. The Marauder, which is currently used in the arsenals of many countries of the world including , the and , is considered one of the wheeled vehicles with the world’s best armour. The fully equipped vehicle is capable of carrying 10 soldiers and has high defense capabilities. The Marauder meets NATO STANAG 4569 Level 3 (7.62 x calibre bullets) ballistic protection and STANAG 4569 Levels 3A and 3B. The Marauder is independently proven to offer mine protection up to 8kg TNT anywhere under the hull and 14kg TNT for a blast under any wheel. Specially designed anti-blast seats prevent injury from the extreme acceleration of a side blast or mine blast under the hull. The cabin and crew compartment are also fitted with a double-skinned spaced armour hull to protect against kinetic attack. Additional armour can be added to protect against specific threats. The gross weight of vehicle is 15,000 kgs. The Marauder is equipped with a 300-horsepower engine and has a top speed of and a range of , while the dry weight of the vehicle is 13 tons (11,793kgs) The vehicle ordered by the army is equipped with a 12.7- mm NSVT machine-gun based on the SARP gun tower produced by ASELSAN. Various other weapons systems, including antitank guided missiles and mortar units can be mounted on the vehicle in accordance with the customer’s request. The first Arlans produced in are designated for border guards and army units. Maverick Designed for Police Forces and Law Enforcement Agencies, the Maverick carries a crew of up to 14 - with crowd-control equipment - in a comfortable, temperature-controlled environment. The vehicle’s ballistic protection meets NATO STANAG Level 3 requirements. A main feature of the vehicle is the near 360-degree field of vision from the Maverick`s armoured windows. In addition, video cameras and other surveillance systems are available to monitor the surrounding area from inside the vehicle. The Maverick is currently being used by police and paramilitary forces in Brazil, Gabon and other countries. Matador The Matador (length: 6,57m; width: 2,48m; height: 2,77m and loaded weight: 15,300kgs) is designed to carry and protect an infantry crew of 14 and their equipment into the battlefield. Its main components and leading systems are provided by the Paramount Group. It can be configured as an armoured personnel carrier or a light infantry combat vehicle, with the addition of weaponry. Day/Night vision sights and sensors can be fitted to extend the ranges of observation and engagement. The V-shaped hull comprises three self-jigging plates. This impressive combat vehicle offers the highest levels of protection as standard -independently tested and proven to withstand antitank landmine blasts of TNT anywhere under the hull and TNT under any wheel (greater than STANAG 4569 4a and 4b). Against kinetic attack, the Matador is protected to STANAG 4569 Level 3. Extra protection can be provided against specific threats, such as large IEDs and RPGs. Mbombe The Mbombe armoured combat vehicle, the first prototype of which was introduced by the Paramount Group at the Africa Aerospace Defence 2010 exhibition in September 2010, stands ahead of its global prototypes for a variety of features. The Mbombe, which piqued the interest of military officers from different countries at the international defence exhibitions where it was demonstrated, is considered an innovation in the creation of a new generation of armoured combat vehicles, both for its design, as well as for its security. According to experts, use of Mbombe can be considered the beginning of a departure from combat vehicles like the BTR and BMP produced by the former Soviet Union and from their modern versions produced in and the . The Mbombe differs from the above-mentioned analogues in its high manoeuvrability, which at the same time provides additional advantages in terms of mine detonation and artillery shell avoidance, as well as its improved ballistic defence capabilities. The 6x6 Mbombe, with a dry weight of and a battle weight of , can carry 11 crew members. The vehicle has a 336 kW (450 hp) turbo-diesel engine, an automatic transmission and an ABC pneumatic braking system and a 24V electrical system. In addition to personnel transportation, the combat vehicle can also be used for such purposes as sanitary, command and staff cargo transportation As to its manoeuvring capability, the Mbombe has a Marauder APC Maverick MBOMBE 8x8 (Kazakhstan version Baryis) armed configuration 57mm AU‐220M automatic cannon

ADEX–2016 49 maximum speed of 110 km/h, a range of 1,000 km, and can execute turns in <10m radius and climb a 70-degree slope. Moreover, the cabin of the combat vehicle is also equipped with a climate control system and airconditioner. The Mbombe’s dimensions: width 2800 mm, height 2549 mm, length 7715 mm. The Mbombe, with its 6x6 wheel configuration, rejects the traditional V-shaped hull commonly seen in mine-resistant vehicles and replaces it with a flat base reinforced with additional armour. The ballistic protection of the vehicle body meets STANAG 4569 Level 3 standards, while its anti-tank mine resistance meets STANAG 4569 Levels 4a and 4b requirements (10 kg TNT). The reinforced armour Mbombe provides allaround protection for its crew from 155 mm artillery shells, 14.5 mm B-32 bullets, as well as from KPVT machine-gun fire at 200 meters. One of the biggest advantages of the Mbombe is its provision of high-level protection against improvised explosive devices (IED). During testing, the combat vehicle proved its resilience to 50 kg of TNT detonated at a distance of 5 meters. Special seats fitted inside the vehicle prevent explosions from causing trauma to the crew. If necessary, the vehicle can be reinforced with additional armour plating to protect against RPG’s and armour-piercing missiles. The decision to produce the Mbombe in Kazakhstan was made after numerous tests. According to the Paramount Group representatives, the vehicle has been subjected to severe testing, especially cold weather testing in harsh winter conditions of up to -50 degrees celsius. The Mbombe was even able to smoothly execute some of the tasks set for the tanks. As Mbombe is a universal platform, it can accommodate weapon systems from any country’s production. For example, though the first prototype vehicles were equipped with 30 mm cannons, battle weapons with different calibres were fitted for the orders of Jordan and Kazakhstan. If needed, the Mbombe can be fitted with other weapons, including anti-tank missiles. The first 8x8 version of the Mbombe produced by KPE under the name Baryis was introduced at the KADEX-2016 international defence exhibition held in Astana in June in armed configuration with a 57mm AU-220M automatic cannon. In accordance with customer requirements the vehicle can be equipped with the nightvision devices, thermal imaging cameras and other sensors. The vehicle is configured for optimum performance in conventional and asymmetric warfare, counter terrorism and peacekeeping missions.

50 AZERI DEFENCE – Mr.Shimonov could you please give us an information about creation of AZCAN company and areas of its functioning? – AZCAN is a joint venture representing both Canada and Azerbaijan within security and defence sectors. With more than 20 years of industry experience AZCAN founders aim to implement Canadian and Azerbaijan expertise as well as local and international labor and resources in order to deliver advanced security solutions for civilian, special purpose or military use. AZCAN armored vehicles are engineered to provide the utmost level of protection to their operators and passengers as well as meet the highest international standards due to their first‐class assembly, certified armor and modern electronic components. – What are aims of AZCAN for close and far perspective? What can you say about your plans for cooperation with Azerbaijan and international markets? – AZCAN aims to deliver innovative defence solutions to its global clients in the form of armored vehicle manufacturing and deployment, personal security products and services, and 1‐to‐1 security consultations for private, commercial and institutional clients alike. We believe that Azerbaijan is a truly unique country due to its geographical position and enormous technological potential. By opening a local manufacturing facility in Azerbaijan, AZCAN aims to produce armored vehicles suited to the needs of the region. Our strategic goal is to utilize our Canadian expertise and innovative approach to establish local production of armored vehicles in order to contribute to the Azerbaijani economy by creating employment opportunities and paying taxes to the local and state authorities. – Besides MIA of Azerbaijan, which other authorities you’d like to supply with you vehicles? If it is not secret, please provide us information about your main customers. – In addition to the Ministry of Internal Affairs of the Azerbaijan Republic who provided us with positive feedback on the supplied vehicles, we are now in process of signing contracts AZCAN AIMS TO PRODUCE ARMORED VEHICLES SUITED TO THE NEEDS OF THE REGION Establishing of local facilitiy is top priority of AZCAN Interview questions of AZERI DEFENCE magazine to CEO of AZCAN company Roman Shimonov.

ADEX–2016 51 with other law enforcement agencies. Moreover, AZCAN has entered into the agreement with the Central Bank of Azerbaijan Republic. However, currently, our main focus is export markets. We believe that Azerbaijan due to its geographical position and enourmous human and technological resources could become one of the leading world suppliers of armored vehicles, and AZCAN would like to be a part of this process. – Mr.Shimonov, please, also give us information about production and export capacity of AZCAN. What kind of vehicles do you produce? What are advantages of these vehicles in comparison with its analogues? – AZCAN produces a wide range of armored vehicles such as world‐class armored SUVs and sedans, cash‐in‐ transit trucks and special purpose millitary and tactical vehicles. All our products, including materials and compoments, are tested and certified according to the latest international standards. AZCAN armored vehicles are ready for the immediate deployment worldwide. By offering one of the fastest turnaround time in the industry, AZCAN fulfills all orders regarddless the size within the promised timeframe. The proposed benefit of AZCAN is a unique amalgamation of components and technologies which allows us to better equip the vehicles and enhance their applicability within various environments and scenarios. In doing so, AZCAN is offering to accomodate a multitude of special purpose vehicles meticulously crafted to carry out their given tasks with complete confidence, prowess and dependability. For its armored vehicles, AZCAN offers special applications and tactical equipment including large spectrum chemical protection, integrated remote weapon control systems, advanced drone and fire detection devices, remote explosives signal jamming and a wide range of riot control and crowd dispersal solutions. AZCAN’s armored vehicles are engineered to provide the utmost level of protection to their operators and passengers as well as meet the highest international standards due to their first‐class assembly, certified armor and modern electronic components. At AZCAN, we are constantly monitor the new application implementations to produce highly competitive products that lead us to stay on top of the market. By 2017 we aim to reach a capacity of 50 vehicles per month, which would increase our contribution to the economy and create more employment opportunities within the country. – One of areas of functioning of AZCAN is armouring of civilian, military and police vehicles. What kind of innovations did AZCAN applied in this area and what know‐hows were presented? – AZCAN aims to deliver innovative solutions and know‐hows with every vehicle it builds. As a manufacturer we realize how important is to be a specialist in your area. But at the same time we realize that it’s impossible to be a speacialist in everything within a wide industry, so we highly value our partners who allow us to provide our clients with top‐notch security solutions. For instance, AZCAN is an exclusive provider of the unique fire source detection system, which would be unveiled at ADEX‐2016. Thanks to contribution of our partners, our armored vehicles are able to provide best possible protection and comfort to the driver and passengers due to integrated defence solutions and features. To date, AZCAN supplies vehicular applications within the realms of chemical attack protection, riot control, surveillance, fire sourcing, signal jamming, command and control as well as drone detection. – Do you have plans to create an enterprice with the aim to produce, modernise and armor vehicles? In general, what’s your opinion on this issue? – Opening of the local manufacturing facility is one of the top priorities for our company. Currently, we are in process of establishing a plant, which would operate according to Azerbaijani and Canadian safety and quality standards. By utyilizing local labor and resources, we aim to contribute to country’s economy and place Azerbaijan among the leading high quality armored vehicles manufacturers in the world. At

52 AZERI DEFENCE AZCAN, we make every possible effort to become a socially responsible local manufacturer, who exports its products worldwide. – During assymetric wars, producers of military equipment have to work much and present innovations. Handmade explosives installed on road sides are main threat for the vehicles. As AZCAN, what do you think about it and what kind of innovations did you applied for the vehicles in this regard? – At AZCAN, we constantly monitor threat levels around the globe and investigate the most effective ways to keep our clients safe. On one hand, this includes everything that could be done in house by our engineers from developing the latest in composite materials to various engineering advances. All our materials and componets are tested by international third party labratories as well as by our own experts in Toronto, Canada. On the other hand, the most effective way to protect the vehicle and its passengers is to prevent the attack. Together with our partners, we constantly develop the new technologies helping us to do so. Our innovative systems include advanced drone and fire detection devices, remote explosives signal jamming as well as active and passive armor and others. Ultimately, each security solution provided by our company depends on the customers’ requirements and budget. – What vehicles will you demonstrate at ADEX? What are your expectations from the exhibition that you are participating for the very first time? – Being the first Azerbaijani‐Canadian manufacturer of armored vehicles, AZCAN will be one of the show’s key participants. At the event, the company will introduce a new lineup of special purpose armored vehicles, including personnel carriers and other tactical vehicles that were specifically designed for export markets. These vehicles are engineered to provide the utmost level of protection to their operators and passengers as well as meet the highest international standards as a result of their first‐class assembly, certified armor and modern electronic components. At ADEX, we are going to officially unveil the AZCAN APC, a multi‐ functional tactical vehicle, with its advanced security features. Based on client’s request, the model could be customised to serve as an armored personnel carrier, medical evacuation unit, command control unit, etc. The vehicle has just been tested at the company’s testing range in Canada to comply with the latest international safety and quality requirements. The AZCAN APCs will be fully built at the local manufacturing facility with the use of local labour, materials and technologies. We consider ourselves to be a strong player on the Azerbaijani market who aims to develop long terms partnerships with the stakeholders in order to produce high quality products within the competitive price range. We believe that by being present at ADEX we would be able to display our world‐class vehicles and demonstrate their quality as well as build strong mutually beneficial relationships with Azerbaijani officials, investors and others. We believe that the top government and military executives will see a true value at the new AZCAN lineup. – Do you have any other message for the readers? – First of all, I would like to express my gratitude to the Azeri Defence magazine for being an outstanding resource in the Azerbaijani defence industry. Thanks to your efforts, the key market players could share information with each other and form mutually beneficial partnerships in order to contribute to the industry. Moreover, we would like to invite everyone to visit our indoor (#2402) and outdoor booths at the 2nd annual Azerbaijan International Defence Exhibition ADEX‐ 2016 in Baku on September 27‐30 and participate in the largescale presentation of our new flagship – the AZCAN APC. Welcome to our booths!

54 AZERI DEFENCE 1986‐cı ildə yüz faiz yerli sərmayə ilə qurulan “Karel” şirkəti özünün mühəndislik qabiliyyəti və xüsusi dizayn edilmiş məhsulları ilə Türkiyədə elektron telefon stansiyaları (santral) bazarını yaradıb, bu bazara PBX məhsullarını təqdim edərək, Türkiyənin elektro ‐ mexanik sistemlərdən elektron rabitə sistemlərinə keçməsinə öncüllük edib. Xaricə hər hansı bir lisenziya və ya “nou‐hau” bağlılığı olmayan “Karel” bu gün rabitə elektronikası sa hə ‐ sində müasir istehsal sahələrinə və beynəlxalq standartlara uy ‐ ğun araşdırma‐inkişaf departa ‐ mentinə sahibdir. Türkiyədə bazarın lideri olan “Karel” öz məhsullarını Azərbaycan da daxil olmaqla 30‐dan artıq ölkəyə ixrac edir. Avropanın ilk 3, dünyanın isə ən böyük 15 istehsalçısı arasında yer alan “Karel” sadəcə Türkiyədə 700 mindən artıq quruma PBX məhsulları ilə xidmət göstərir. 1400‐dən artıq çalışanı ilə “Karel” 15 ildən çoxdur Türkiyə Silahlı Qüvvələri və donan ‐ masının rabitə ehtiyaclarına yönəlmiş həllər təqdim edir. “Karel”in hərbi məhsullar ailə ‐ sinə dayanıqlı rabitə stan ‐ siyalarından donanma gəmiləri üçün dizayn edilmiş Anons və Xəbərdarlıq (PAGA) sistem ‐ lərinə qədər geniş çeşiddə məhsullar daxildir. Şirkət son on ildə Türkiyə Dəniz Qüv ‐ vələri və tərsanələrinin ehtiyac ‐ larına uyğun olaraq orta‐böyük gəmi lər üçün PBX, interkom və PAGA sistemlərini təqdim edib. Hədəflərimiz “Karel” olaraq əsas hə ‐ dəfimiz müdafiə sənayesi sahəsində Cənubi Asiya, Yaxın Türk Havacılık və Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) şirkəti sabit və rotorlu hava platformalarından pilotsuz uçuş aparatları və kosmik sistemlərə qədər geniş çapda aerokosmik sistemlərin dizaynı, yaradılması, istehsalı, modernləşdirilməsi və inteqrasiyası sahəsində qlobal oyunçular arasında yer alır. Keçdiyimiz 10 ildə dövriyyəsini 10 dəfədən çox artıraraq beynəlxalq aviasiya şirkətlərinin subpodratçısı qismindən özünün hava platformalarını dizayn edən istehsalçı səviyyəsinə yüksələn TUSAŞ bu gün 1 milyard ABŞ dollarını aşan dövriyyəsi ilə dünyanın öndə gələn aviasiya sənayesi şirkətlərinin sırasında qərarlaşır. Beynəlxalq arenada sərnişin təyyarələrinin əsas gövdə hissələrinin yeganə istehsalçısı və risk paylaşımçısı kimi yer alan TUSAŞ bu gün “Airbus”, “Booeing”, “Bombardier”, “Lockheed Martin”, “Sprit” və “Northrop Grumman” kimi dünyanın ən böyük müdafiə və aviasiya firmalarına ixracat gerçəkləşdirərək mülki aviasiya sektorundakı yerini daha da gücləndirərək iş payını artırmaqdadır. Ankarada 5 milyon kvadrat metr ərazidə qurulmuş, ümumilikdə 300 min kvadrat metr sahədə yüksək texnologiyalara əsaslanan avadanlıqlarla təchiz edilmiş TUSAŞ‐ın fabriklərində dizayn, yaradılma, modernizasiya və sistem inteqrasiyası ilə komponentlərin istehsalından təyyarələrin yığılması, uçuş testləri reallaşdırılır. Təhvil‐təslim prosesinə qədər müasir mühəndislik, istehsal, test imkanları ilə TUSAŞ həm hərbi, həm də ticari eh ‐ tiyaclar üçün güvənilən həll ortağıdır. “Anka” pilotsuz uçuş aparatı, “Hürkuş” yeni nəsil təlim təyyarəsi, “Durna” və “Şimşək” hədəf təyyarələri, sabit və rotorlu hava platformaları üçün müasir avionik modernizasiya dəstləri, T‐129 ATAK zərbə və kəşfiyyat helikopteri, Rabitə və elektrooptik kəşfiyyat‐müşahidə peykləri, Peyk sistemləri inteqrasiya və Test Mərkəzi, hərbi və ticari hava platformalarının komponentləri, dizayn və istehsalı sahəsində geniş məhsulları TUSAŞ‐a dünyada bənzərsiz bir mövqe qazandırıb. Bundan əlavə, TUSAŞ Uçuş Məktəbi beynəlxalq standartlarda hərbi, polis və mülki helikopter pilotu yetişdirərək onlara lisenziya verir. Dünyadakı son texnoloji inkişafları yaxından izləyərək aviasiya sektorunda bir dünya şirkəti olmağa iddia edən TUSAŞ 2016‐cı ildə Amerika və Al‐ maniyada qurduğu şirkətlərlə bu məsələdə qərarlı olduğunu bir daha ortaya qoydu. Şirkət gələcəyə yönəlik olaraq helikopter, milli döyüş təyyarəsi, peyk dən idarə olunan pilotsuz uçuş aparatları kimi layihələrdə də önəmli və tarixi missiyaları daşıyaraq ixracat hədəflərini böyütməyə davam edir. TUSAŞ SEKTORUN QLOBAL OYUNÇULARI ARASINDA YER ALIR RABİTƏ STANSİYALARINA KAREL İMZASI “ANKA‐S”LӘRİN İLK PARTİYASI GӘLӘN İL TӘHVİL VERİLİR Türk Havacılık və Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) şirkəti tərəfindən “Anka” pilotsuz uçuş apa ‐ ratının (PUA) peyk kontrollu modifi ‐ kasi yasının hazırlanmasını nəzərdə tutan “Anka‐S” layihəsi çərçivəsində ilk 6 PUA‐nın 2017‐ci ildə sifarişçiyə çatdırılması planlaşdırılır. TUSAŞ‐ın yaydığı məlumata görə, hazırda 4 ədəd PUA‐nın şirkətin müəssisələrində son montaj işləri aparılır. Bu arada TUSAŞ “Anka” Blok‐B layihəsi üzrə PUA‐nın 30.000 ft və 24 saat test uçuşlarını uğurla tamamladığını duyurub. Hazırda “Anka‐B” modelinə uçuş testləri ilə paralel olaraq SAR radarının inteqrasiyası prosesi gedir. “Blok‐B” PUA sistemi üçün Türkiyə daxilindən ehtiyacları və beynəlxalq bazarda ixrac potensialını qarşılamaq məqsədi ilə fərqli faydalı yük konfiqurasiyalarında araşdırma fəaliyyətləri aparılır. Bu məqsədlə PUA‐ya fərqli sistem inteqrasiyası layihələrinə başlanıb.

ADEX–2016 55 Şərq və türkdilli respubli ‐ kaların bazarlarına doğru genişlənərək uzunmüd dətli birbaşa ixracat həyata keçir ‐ mək dir. Bununla yanaşı, daxili bazarda pod ratçılarla işbir ‐ liyimizi daha da genişlən ‐ dirərək dövriyyəmizin artım trendini davam etdirməyi hə ‐ dəf ləyirik. Müdafiə sə ‐ nayesində araş ‐ dırma fəa liy yət ‐ ləri üçün ya tırım ‐ larımıza davam edərək test qa ‐ biliyyətlərimizi inkişaf etdirməyi planlaşdırırıq. Hərbi məhsullarda ətraf mühit və EMC/EMİ tələb lərin ‐ in çox luğunu əsas götü rüb, bu sahədə test qa biliy yətlərimizin rəqa ‐ bət anla mında fir mamıza avan taj təmin edəcəyinə inanırıq. Әlavə olaraq hava plat for ma ları sektoruna yö ‐ nəlmiş dizayn çalış malarımızı dəs təkləyəcək stan dart və müddətli təlim lərimizlə personalın bacarığı artırılacaq. Məhsul port felimiz “Karel” müdafiə sənaye ‐ sinin ehtiyaclarına yönəlmiş məhsullar və həllər istehsal edir. Hərbi rabitə sistemləri ilə baş layan məhsulların si ‐ yahı sına sonrakı illərdə hərbi stan dartlarda solid state disklər, elektron nəzarət kartları və sistemləri, əldə daşınan hərbi kompüterlər, inersial navi qasiya sistemləri və s. olmaqla geniş çeşiddə məhsullar daxil olub. Bu məhsullar Türkiyə və xarici ölkələrin ordularında istifadə olunur. DS200D/T seriyalı hərbi rabitə sistemlərimiz istifadə yerindən asılı olaraq, bir‐ birindən fərqlənir. Bu sistemlər quru və dənizdə istifadəsinə görə iki qrupa ayrıla bilər. Çətin sahə şərtlərində istifadə üçün dizayn edilmiş daşınan DS200T seriyalı hərbi analoq stansiya zərbələrə qarşı dayanıqlığa malikdir. Arxadan aydınlatmalı geniş qrafik ekran, arxadan aydınlatmalı düymələr, kabinəyə qurula bilməsi, qulaqlıq kimi istifa ‐ dəsini asanlaşdıran özəllikləri və PC bazalı sistem idarə interfeysi ilə önə çıxan DS200T, Analog/IP/ISDN terminalları, telesekretar, faks ve modem, GSM şəbəkə keçidi, IP‐DECT sistemləri kimi cihazlara bağlana bilir. İKT – daxili danışıq sistemləri ilə dəniz və nəqliyyat vasitələri üçün inter ‐ kom həlləri təqdim edir. İKT sistemləri su keçirməyən arxitekturaya malikdir və çətin ərazi şərtlərində (titrəmə, şok, istilik) istifadəyə uyğundur. Elastiki dizaynı sayəsində fərqli sayda istifadəçilərə daxili danışıq və radiostansiyalara bağlana bilmə imkanına sahibdir. Gəmi Xəbərdarlıq və Anons Sistemi (AAS) olaraq hazırlanmış AD101 sistemimiz sahib olduğu müasir xü su ‐ siyyətləri və inteqrə oluna bilən arxitekturası sayəsində hərbi gəmilərdəki alarm və anons ehtiyaclarını tam olaraq qarşılayır. Alarm və Anons sistemi ilə bölgəyə yönəlmiş alarm, seçilən bölgələrə anons, habelə radio və CD üzərindən mahnı yayımı verilə bilir. AD101 sistemi vasitəsi ilə gəmiyə ümumilikdə və ya qruplandırılmış olaraq təyin edilmiş yerlərə alarm və anons çağırışlarını və musiqi ya ‐ yımını təşkil etmək mümkün ‐ dür. Sistem Rabitə Açarlama Sistemi (MAS) və Hərbi Gəmi Stansiyaları ilə inteqrasiya olunmuş şəkildə çalışır. Sistemin Rabitə Açarlama Sistemi üzərindən istifadəçi stansiyaları və telefon stansiya ‐ ları üzərindən telefon cihazları ilə alarm vermə və anonsları gerçəkləşdirmək üçün xarici interfeysləri mövcuddur. Cihazların enerji ilə təchizatı əsas nəzarət avadanlığı içində yer alır. Alarm və Anons Sistemi çərçivəsində Səs Güc ‐ ləndiricilər (amfi) əsas nəzarət avadanlığının üzərindəki amfi modullarında yerləşir. AD101 sistemi bir neçə məhsulun inteqrasiya olun ‐ muş formada çalışaraq forma ‐ laş dırdığı modulyar dizayna sahibdir. Cihazlar 19’’ rak dolablarına uyğun olaraq hazırlanıb. Sistemin dəyişik güclərə uyğunlaşdırılmış AC‐ DC və DC‐DC xüsusiyyətli güc qaynaqları var. Asan montaj və baxıma uyğun şəkildə dizayn edilmiş sistemin amfi avadanlıqları mərkəzi sistem üzərindən idarə olunur. Modulyar forması sayəsində sistemin tamlığı pozulmadan sıradan çıxan element ‐ lərin asanlıqla də yiş dirilməsi mümkündür. MIL‐STD 461E və MIL‐STD‐ 810F hərbi standartlarına uyğun olaraq hazırlanmış sistemdə hərbi konnektorlar istifadə edilərək korroziya, titrəmə və digər sıradan çıxmalara qarşı önləmlər alınıb. Bütün sistemin enerji qidalanması bir nöqtədən həyata keçirilir. Güc mən ‐ bəyin də gurultuları önləmə məqsədi ilə xüsusi filtrləmə tətbiq olunub. İdarəetmə proqramı ilə bütün sistem asanlıqla qurula və xəta halları asanlıqla izlənə bilməkdədir. AD101 sisteminə inteqrə şəkildə çalışan GES100 gəmi əyləncə sistemində, AAS (Gəmi Alarm Anons Sistemi) və GES (Gəmi Әyləncə Sistemi) olmaqla iki fərqli sistem inteqrasiya olunmuş forma da çalışa bilir. Әyləncə sistemi üzərindən tələbə bağlı olaraq video (Video on demand) və TV yayımları, təqdimat və digər qaynaq ‐ lardan seçilən mahnılar da istifadəçilərə xüsusi əyləncə panelləri üzərindən çatdırılır.

56 AZERI DEFENCE ADEX‐2016 sərgisində özünün rabitə sistemlərindən elektrooptik və sərhəd təhlükəsizlik sistemlərinə qədər geniş çeşiddə məhsullarını nümayiş etdirən Türkiyənin ASELSAN şirkəti eyni zaman‐ da sərgidə şirkət rəhbərliyi başda olmaqla yüksək səviyyədə nümayəndə heyəti ilə qatılıb. ASELSAN məhsulları milli iştirak çərçivəsində Türkiyə Pavilyonu daxilində 120 kv. metrlik sahədə sərgilənir. Hərbi və professional rabitə ci ‐ hazlarından ASELSAN sərgidə V/UHF əl, kürəkdə daşınan, maşın və hava radiostansiyalarını, manqa radio ‐ stansiyalarını, 4700 / 4900 ailəsindən əl, maşın və sabit baza radiostansiyalarını, daxili rabitə sistemlərini, İP kripto modullarını, əmniyətli peyk telefonu, İFF sorğulayıcı və cavablandırıcı, E‐VoiP rabitə sistemini, GRC‐5220 və digər sistemlərini ziyarətçilərə təqdim edir. Elektrooptika sahəsindəki geniş imkanlarını və yeniliklərini sərgidə Azərbaycan və digər ölkələrdən olan müştərilərinə tanıdan ASELSAN‐ın stendində A‐600 / A‐940 / A‐941 gecə görmə cihazları, termal silah durbinləri, İnteqrə olunmuş elektro‐ optik və termal gö rün ‐ tüləmə sistemləri, heli kop ‐ terlərin avionika mo der ni ‐ zasiyası, insansız maşınlar, yönəltmə dəstləri yer alıb. ASELSAN‐ın sərhəd və sahil təhlükəsizliyində istifadə olunan “Şahingözü –OD” inteqrə olunmuş EO və Termal görüntüləmə sistemi, “Acar” yerüstü müşahidə radarı, “Kirpi” adlı daşınan qarışdırma sistemi də sərgidə təqdim olunan məhsullar sırasındadır. “ADEX‐2016 sərgisinin Azərbaycanın ehtiyaclarına yönəlmiş rabitə, radioelek‐ tron mübarizə, avionika, komanda‐ nəzarət, sərhəd və sahil təhlükəsizliyi sahələrində davam edən layihələr üzrə məlumat mübadiləsinə imkan verəcəyini, bölgədə davam edən satış və marketinq fəaliyyətlərinə dəstək olacağını dü ‐ şünürük”, – deyə şirkətdən bildirilib. Şirkətin məlumatında qeyd olunub ki, Türkiyənin müdafiə sənayesində lider qurumu olan ASELSAN özünəməxsus məhsulları ilə dost və qardaş ölkələrin hərbi elektronika ehtiyaclarını qarşılamağa davam edir. “Defence News 2015” siyahısında dünyanın ən böyük 100 müdafiə şirkəti arasında 62‐ci yerdə qərarlaşan ASELSAN silah sistemləri, radar sistemləri, radioelektron mübarizə, hərbi və ictimai təhlükəsizlik üçün rabitə, peyk, hava, dəniz rabitəsi, kripto və in‐ formasiya təhlükəsizliyi, elektrooptik sistemlər, naviqasiya və avionika, dəniz sistemləri, hava hücumundan müdafiə, komanda‐nəzarət rabitə və kompüter (C4I) sistemləri, insansız sistemlər, təhlükəsizlik sistemləri, yol və nəqliyyat sistemlərinin istehsalı sahəsindəki fəaliyyətlərini 5 min nəfərlik mü təxəssis kadrları ilə davam etdirməkdədir. ASELSAN ADEX‐2016 BEYNӘLXALQ MÜDAFİӘ SӘRGİSİNDӘ Azərbaycan Müdafiə Sənayesi Na ‐ zir liyinin (MSN) Milli Aerokosmik Agentliyi (MAKA) tərəfindən 6x6 Ford F450 XLT avtomobilinin şassisi üzərində hazırlanmış MLRS‐107 reaktiv yaylım atəş sistemi istifadəyə hazırdır. Sistemin idarəetməsi və bütün hesablamaları azər baycanlı mütəxəssislər tərəfindən hazırlanmış proqram təminatı hesabına yerinə yetirilir. Yüksək keçicilik qabiliy ‐ yətinə malik maşının zirehlən dirilmiş kabi nəsi heyəti partlayış zamanı qəlpə ‐ lərdən və güllələrdən qoruyur. 400 at gücündə mühərrikə malik av‐ tomobilin üzərində hərəsində 12 ədəd 107 mm‐lik raket olan iki buraxıcı quraşdırılıb. Maşının döyüş komplekti 11 km mənzilə malik 24 ədəd 107 mm çaplı reaktiv mərmidən ibarətdir. Atəşin distans idarəetmə pultu ilə təchiz edilmiş maşında standart naviqasiya sistemləri, GPS və muxtar naviqasiya sis‐ temi yer alır. Sistem raketləri 2 saniyə in‐ tervalla buraxır. MLRS‐107 MOBİL REAKTİV ATӘŞ SİSTEMİ Azərbaycan Müda fiə Sənayesi Nazirli yinin (MSN) müəssisəsində ha zır lanmış EM‐14 avtomat tüfəngi seriyasından yeni silahı – AZ‐7.62 avtomatının ilk nümunəsi 2016‐cı ilin aprel ayında Malayziyada keçiril ‐ miş DSA‐2016 sərgisindən sonra ADEX‐2016 sərgisində də nümayişə çıxarılıb. 7.62×39 mm çaplı avtomatın çəkisi 3.8 kq, atış məsafəsi 1000 metr, darağının tutumu 30 pat ron, resursu 10 000 atışdır. Silahın gövdəsi üzərində piccatini relsi yerləşdirilib və kollimatorla dəstləş dirilib. Av‐ tomat uzunluğu tənzim lən ən 6 pilləli teleskopik qundağa malikdir. Ön hissədə əlavə – sökülüb‐qurula bilən ikinci tutacaq, lülənin ağzında silahın geri təp mə sini yumşaltmaq, səsi boğmaq və gecə vaxtı görünən atəş işığının azal dılması üçün kompen‐ sator tətbiq edilib. AZ‐7.62 – AZӘRBAYCANIN YENİ AVTOMATI

58 AZERI DEFENCE These fire support systems are designed to support direct action tasking, normally associated with ground forces, with the application of mass lethal fire at ranges between 3 km and 100+ km. The Multi Barrel Rocket Launching Systems (MBRLS), which include the T-122/300 and T-107/122 platforms (available in wheeled and tracked versions), comprise launchers, C2 vehicles, ammunition supply and repair vehicles. The basic systems are T-107/122 and T122/300 Multi Caliber Multi Barrel Rocket Launchers (MBRLs) and T-122 MBRL with wheeled and tracked versions. The ROKETSAN MBRLs can use both classical steel tube pods and sealed and thermal insulated tropicalized composite pods which keep rockets away from the adverse effects of humidity, corrosion, shock and vibration on the battlefield. Additionally, the launching systems have the capability to fire in different calibers guided and other modern munitions of the future thanks to its modular and flexible structure. The multi caliber launch and variety of munitions provide more flexibility to fire support planners for the fire planning in order to support the maneuver forces and conduct other missions such as attack with fire. T- 107/122 MBRL system The T-107/122 MBRL is a highly mobile surface-to-surface rocket system which has the capability of launching both 107 mm and 122 mm rockets at a high firing rate. It provides full fire support to light and agile maneuver units with its latest sub-systems, high mobility and 107/122 mm rockets under all conditions. T-107/122 is especially designed to support light and agile maneuver units in all kinds of operations. It is easily transported by air, sea and rail besides roadways. The T-107/122 is a launching system with superior fire power that can fire 60 rounds of 107 mm rockets or 20 rounds of 122 mm rockets within a very short period. The system recognizes/identifies the type of the rocket loaded. Since 107 mm and 122 mm rockets used by the system are kept in sealed and thermal insulated composite pods and fired; the possible shortest loading times as well as protection against unfavorable environmental conditions are ensured. Launcher platform is a 4x4 or 6x6 tactical vehicle and can be chosen according to customer’s logistic infrastructure and requirements. It is equipped with necessary mechanical, electrical and electronic sub-systems required for performing steps and functions (mission planning, deployment, ballistic calculation, laying etc.) in order to conduct a firing mission either under the command of upper command or individually. T-107/122 can carry out missions with a two-man crew by means of the fully automatic weapon control, navigation and laying systems it is equipped with, those being the launcher commander and the driver. According to the logistic infrastructure and requirements of the user, various versions may be designed which are equipped with subsystems in different makes and models, such as communication systems, power supplies, navigation systems etc. including the vehicle itself. Turkish company ROKETSAN displays Multi Barrel Artillery Rockets which are available in 107 mm, 122 mm and 300 mm calibers, next generation weapon system Stand-Off Missile SOM, Long Range Antitank Missile System UMTAS and Laser Guided Long Range Antitank Missile System L-UMTAS during ADEX-2016 Exhibition (Hall 1, 1202). T‐107/122 MBRL T-107/122 MBRL Technical Specifications Diameter 107/122 mm Number of Tubes Sealed and Thermal Insulated Composite Pods 60 (3 x 20) 107 mm 20 (1 x 20) 122 mm Min. Salvo Interval 0.5 sec Vehicle 4 x 4 or 6 x 6 Tactical Wheeled Truck Cradle Laying Weapon Management System Automatic Laying System Stabilization 4 Hydraulic Jacks Navigation System INS/GPS T- 122/300 MBRL system ROKETSAN T-122/300 MBRL is a highly mobile and rapid fire surface-to-surface rocket system which has the capability of

ADEX–2016 59 firing both 122 mm and 300 mm unguided/guided rockets. The T-122/300 provides timely and accurate fires to maneuver forces with its modern sub-systems in all ranges from close battle to deep battle. It is a deterrent force due to its long and mass fire capability hence it is ready for vital tasks in a very wide array of missions from peace operations to attack with fire, besides standard tactical missions for support to a maneuver force. The T-122/300 launching system can deliver effective fires on critical targets from 3 km to 100+ km in depth with a superior fire power provided by firing 40 rounds of 122 mm rockets or 4 rounds of 300 mm rockets within a very short period. The system recognizes loaded rocket type by checking the inventory. It uses sealed and thermal insolated composite pods for 122 mm and 300 mm rockets, therefore the minimum reloading time and maximum protecequipped with necessary mechanical, electrical and electronic sub-systems to perform various steps required (mission planning, deployment, ballistic calculation, laying etc.) in order to conduct a firing mission either under command of upper command post or individually. The T-122/300 has a twoman crew, consisting of a commander and a driver only due to the fully automatic weapon control, navigation and laying systems. Pedestal Mounted CİRİT Laser Guided Missile CİRİT, a weapon system with low cost and high precision strike capability, has become well known amongst the modern armed forces. The flexible architecture of the weapon enables the integration on almost any platform. Designed as the primary weapon for attack platforms, CİRİT is already being used on helicopters, border patrol aircrafts, UAVs, naval platforms, stationary land based platforms and mobile land platforms. Developed completely by Roketsan resources, the PMC supports the mobile land troops’ operational capabilities. All integration and test activities have been completed by a dedicated team on a land vehicle within a short period of time. Due to its unique and agile performance capabilities, PMC has been exciting the interest of modern armed forces. Pedestal Mounted CİRİT (PMC) is a High Mobility Field Proven CİRİT Weapon System with Stabilized Remote Control CİRİT Missile Station capable of Firing on the Move, EOS integrated Mast with 360° Azimuth Coverage for Automatic Target Tracking and Engagement provided with Autonomous Laser Designation on STANAG 3733 Compatibility, Quad View Video, Full HD IR, TV and SWIR Video for ISR (Intelligence, Surveillance, and Reconnaissance) enabling Day & Night Operation, MIL-STD-1760 compatible Store Management System with Gunner & Commander Control Station, High Capacity On-board CİRİT Missile Storage, C-130 Transportable Tracked / Wheeled Vehicle Platform. Next Generation Missile for Next Generation Aircrafts The latest example of the new generation weapon introduced to enhance the air-tosurface warfare capabilities of fighter aircraft is the Stand-Off Missile SOM which is an T-122/300 MBRL Technical Specifications Diameter 122/300 mm and ammunition of the future Number of Tubes Sealed and Thermal Insulated Composite Pods 40 (2 x 20) 122 mm 4 (2 x 2) 300 mm Min. Salvo Interval 0.5 sec (122 mm Rockets) 6 sec (300 mm Rockets) Vehicle 6 x 6 or 8 x 8 Tactical Wheeled Truck Cradle Laying Weapon Management System Automatic Laying System Stabilization 4 Hydraulic Jacks Navigation System INS/GPS tion against adverse environmental conditions for munition is achieved. In addition to the 122 mm and 300 mm rockets, T-122/300 MBRL will be able to fire new rockets and missiles of the future due to its modular structure. Systems launcher platform is a 6x6 or 8x8 tactical vehicle chosen according to customer’s logistics structure and demand. It is Pedestal Mounted CİRİT T‐122/300 MBRL

60 AZERI DEFENCE autonomous, long range (250 km), low observable, high precision, all weather, air to surface next generation missile to be used against highly defended, anti-access and high value, stationary and moving land/surface (ASuW) targets. Under the serial production, SOM is integrated to the F-4E 2020 and F-16 Block 40 fighter aircraft taking part in the inventory of the Turkish Air Force (TurAF). Hence, Roketsan signed a Memorandum of Understanding (MoU) with Airbus Defence & Space for the integration of SOM on the Eurofighter TYPHOON fighter aircrafts. Integrating SOM to nonNATO platforms is relatively easy with smart integration solutions. Due to the common requirements of TurAF and 5th Generation Fighter Program, SOM-J has been presented as an anti-surface stand-off missile for F-35 Joint Strike Fighter (JSF) aircraft. Roketsan and Lockheed Martin Missiles and Fire Control (LM MFC) signed an agreement for a long-term cooperation in order to jointly develop the variants of SOM-J as well as produce, market, sell and support SOM-J in order to fulfill ASuW missile requirement of F-35 aircraft internal carriage. The serial production is expected to begin in 2018 following the flight tests from F-16 Block-40 in the 1st quarter of 2017. UMTAS enabling enhanced operational capability for helicopters Long Range Antitank Missile System known as UMTAS has been designed to fulfill the requirements of attack helicopters against modern main battle tanks with heavy armor penetration. The system is capable of operating under all weather and day/night conditions with “Fire and Forget” and “Fire and Update” modes with a maximum range of 8 km. UMTAS, with the flexibility provided by its Lock-On-Before Launch, LockOn-After Launch, Lock-On-Update capabilities, offers extensive engagement to targets behind the mask position with adjustable hit point and enabling damage assessment. Long Range Antitank Missile System comes in two versions; the primary version is equipped with Laser Seeker named “LUMTAS” and the follow-up version will incorporate an Imaging Infra-Red (IIR) Seeker to be used from a common launcher. Both are equipped with the state-of-the-art technologies making it effective against all armored threats of the modern battlefield. The development and qualification phases of the Laser version L-UMTAS were completed in 2015. L-UMTAS missile has demonstrated its capability from T-129 ATAK helicopter against land targets and from SH60 Sea Hawk against sea targets. With the success of these firing tests, L-UMTAS production has been initiated for the Turkish Armed Forces to be delivered within 2016. The L-UMTAS and CİRİT, defined as the official missile systems of the T-129 ATAK, use the common designation characteristics that are able to combine both systems in the same configuration for optimized solution enabling a more lethal effect. L-UMTAS can be integrated on various platforms such as Helicopter, UAV, Land Vehicle, Stationary Platform, Light Assault Aircraft, and Naval Platforms. Combat Proven Multiplatform Weapon CİRİT, the high precision, cost-effective weapon system introduced to the market in 2011 by Roketsan, has demonstrated its extensive capabilities in the combat fields. Designed to eliminate light armored, stationary/moving opportunity targets with high precision, low collateral damage and affordable cost, CİRİT is becoming a weapon of choice not only for the rotary wing platforms (integrated on T-129 ATAK Turkish attack helicopter and AH-1W Cobra helicopter) but also for fixed wing platforms (integrated on AT-802 and other light attack aircrafts) and UAV’s (Falco). CİRİT deliveries to Turkish Armed Forces and Allied Armed Forces are ongoing successfully. Recently, Roketsan has signed cooperation agreements with Airbus Helicopters to integrate CİRİT on the H Force Helicopters H135M & H145M and with Airbus Defence & Space for Armed C295 Aircraft. Long range up to 10 km, restriction-free components, Type V Insensitive Munition for both warhead and rocket motor, Smart Launcher for enhanced target acquisition, easy/fast integration and minimum logistics, are the main highlights of CİRİT weapon system. AD Stand‐Off Missile SOM CIRIT UMTAS Long Range Antitank Missile System

62 AZERI DEFENCE Maşınüstü avadanlıqların is - teh salı sahəsində Türkiyənin lider şirkət lərindən olan və son illər müdafiə sənayesi sektoruna təqdim etdiyi yeni məhsulları ilə diq qət çəkən “Katmerciler” NATO standartlarında hazırladığı yüksək təhlükəsizlik tələblərinə cavab verən 4x4 təkər formuluna malik “Khan.D”, “Kanqal” zirehli maşınlarını, habelə digər texnika - larını ADEX-2016 sər gi sin də tanıdır. 1985-ci ildə qurulan və 30 ildən artıq müddətdə yenilikçi bir firma olaraq önə çıxan “Katmerciler” hazırda Türkiyənin ən böyük 500 şirkəti və ən böyük 500 ixracatçı firması arasında yer alır. Güclü Araşdırma və İnkişaf (ArGe) Mərkəzinə sahib “Kat - merciler” 2010-cu ildən etibarən Kütləvi Hadisələrə Müdaxilə Maşın larının (TOMA) istehsalı ilə müdafiə və təhlükəsizlik sektoruna yönəlməyə başlayıb. Tür - kiyə Əmniyyət Baş İdarəsi və Jandarma Baş Komandanlığının istifadəsindəki TOMA-ların ək sə - riy yəti də məhz “Katmerciler” şirkəti tərəfindən istehsal olunub. Bu gün şirkət zirehli personal daşıyıcılar başda olmaqla məhsul portfelinə əlavə etdiyi yeni maşınları ilə müdafiə sənayesində böyüməyə davam edir. Müdafiə sənayesində hədəf bütün dünya “Katmerciler” maşınüstü ava - dan lıqlar sektorunda 49 ölkəyə ixracat həyata keçirən şirkət olaraq müdafiə sənayesində də bey - nəl xalq bazarlara çıxmağı hədəf olaraq qarşıya qoyub. Uzun illərdir ixtisaslaşdığı və bəzi ölkələrə ixrac etdiyi TOMA-ların ardınca müasir yanaşma və qabaqcıl texnoloji gücüylə NATO standartlarına uyğun yaradılmış zirehli personal daşıyıcıları “Khan.D” və “Kanqal” ilə müdafiə sənayesi sektoruna güclü bir şəkildə girməyi planlaşdırır. Şirkət müdafiə sənayesinə aid məhsul larını son zamanlar bey - nəl xalq sərgilərdə aktiv şəkil də tanıt maqdadır. Keçdiyi miz aylarda Malayziya və Fransada düzənlənən beynəlxalq sər gi lər də maşınlarını tanıdan “Katmerciler” ADEX-2016 sər gi sin in ardın ca 9-12 noyabr tarixlərində İstanbul - KATMERCİLER ZİREHLİ MAŞINLARLA ADEX-2016 SƏRGİSİNDƏ ROKETSAN şirkəti İNS və GPS ilə təchiz olunmuş “Təbər” yeni nəsil lazerli yönləndirmə dəstini (LGK) ADEX‐ 2016 sərgisində nümayişə çıxarıb. Şirkətdən verilən məlu ‐ mata görə, hədəfləri yüksək dəqiqliklə vurmaq üçün nəzərdə tutu lan “Təbər” sistemi Mk.82 və Mk.82 tipli aviasiya bom ‐ ba larına uyğun gəlir. “Təbər” ön hissədə yerləşən yarı aktiv lazer axtarıcı (SAL) və gövdə hissədə qanadcıqlar və quyruq hissədə yerləşən Qlobal Peyk Naviqasiya Sistemi (GNSS), inersial naviqasiya sistemi, batareya, uçuşa nəzarət sistemindən ibarətdir. “Təbər” 3 rejimdə – yalnız İNS, İNS+GPS+Lazer, İNS+Lazer rejimlərində çalışır. Uçuş mə safəsi buraxıldığı hündürlükdən asılı olaraq 28 km‐dək, dəqiqliyi isə 3 metrə ‐ dəkdir. Manevr qabiliyyəti 3g təşkil edən “Təbər”in hədəfə yönəlmə sürəti 100 km/saat təşkil edir. Pakistan İslam Respublikası ADEX‐2016 ikinci beynəlxalq müdafiə sərgisinə ilk dəfə olaraq milli pavilyonla qatılmaqla yanaşı, sərgidə ziyarətçi qismində yüksək səviyyəli nümayəndə heyəti ilə təmsil olunur. Sərgi ‐ də Pakistan müdafiə sənayesini Müdafiə İxracı və Təşviqi Agentliyi (DEPO) başda olmaqla, Pakistan Aero‐ nautical Complex (PAC/KAMRA), Pakistan Ordnance Factories (POF) və Embroidery Export Corporation şirkətləri təmsil edirlər. Pakistan milli pavilyonunda bu ölkənin hərbi sənaye müəssisələrində istehsal edilmiş silahlar, döyüş sursatları, avi‐ asiya texnikaları, hərbi tekstil məmulatlar nümayiş olunur. ADEX‐2016 sərgisində Pakistandan Müdafiə Sənayesi naziri Rana Tanvir Hüsseyn başda olmaqla, yüksək səviyyəli nümayən ‐ də heyətinin iştirakı gözlənilir. 25‐28 aprel 2018‐ci il tarixlərində Türkiyənin Antalya şəhərində “Eurasia Airshow”un keçirilməsi istiqamətində hazırlıqlara başlanıb. Farnboro Aviaşousunda Türkiyənin “Mediacity” və İngiltərənin “Farnborough International Lim‐ ited (FIL)” şirkəti arasında imzalanmış niyyət protokoluna uyğun olaraq, FIL şirkətinin konsultasiyaları, Türkiyə Hökumətinin dəstəyi və “Mediacity” şirkətinin təşkilatçılığı altında keçirilməsi planlaşdırılan aviaşouda dünya aviasiya sənayesinin nəhəng şirkətləri yer alacaq. Sərgi‐aviaşouda dünyanın müxtəlif regionlarından 1000‐dən çox şirkətin iştirakı, 80‐dən çox təyyarənin sərgilənməsi, 150‐yə yaxın hərbi və mülki nümayəndə heyətinin, 100‐dən çox ölkədən 20 mindən çox ticari ziyarətçinin qatılımı gözlənilir. Kangal 4x4 ROKETSAN “Təbər”in imkanlarını genişləndirir Pakistandan ADEX‐də yüksək səviyyəli iştirak Türkiyə Avrasiya Aviaşousuna hazırlaşır

ADEX–2016 63 dakı CNR Expo mərkəzində “High-Tech Port by MÜSİAD” sərgisində, 17-19 noyabr tarix - lərin də Ankaradakı ATO Konqres və Sərgi Mərkəzində dü zən - lənəcək Avrasiya Təhlükə siz lik və Yol Sərgisində sərginin gümüş sponsoru olaraq yer alacaq. “Katmerciler”in hərbi səna ye sektoruna yönəlmiş məhsul ları sırasında yeni zirehli eks ka vator, zirehli kran və qoru ma qalxanı yer alır. 4x4 taktik təkərli zirehli personal daşıyıcı maşınların yaradılmasında son mərhələyə gələn “Katmerciler”in NATO standartlarına uyğun, ballistik qoruması gücləndirilmiş, mina və əldəqayırma partlayıcı lara qarşı yüksək təhlükəsizliyi təmin edən iki fərqli zirehli maşını möv - cuddur. Bunlardan “Khan.D” 8 heyət daşıma im kanı na sahibdir. 5010 mm uzun lu ğuna, 2330 mm yüksək liyə və 2050 mm geniş liyə malik ma şının boş ağırlığı 4930 kq, da şı ma qabiliyyəti 1000 kq, sürəti 130 km/saatdır. “Khan.D” zirehli av tomobili 60% maililik - də yüksəkliyə çıxa, 30% yan əyil - mədə manevr həyata keçirə bilir. 286 at gücündə mühərrikə sahib maşının ballistik qorumalı yanacaq çəninin tutumu 138 litr təşkil edir. “Katmerciler”in digər zirehli personal daşıyıcısı “Kanqal”ın isə uzunluğu 6895 mm, hündür - lü yü 3010 mm, genişliyi 2470 mm, heyət tutumu 10 nəfərdir. 300 at gücündə mühərrikə sahib maşının sürəti 100 km/saat təşkil edir. Maşın 60% maili hündür - lüyə qalxmağı və 32% yan əyil - mə də manevr etməyi bacarır. Döyüş ağırlığı 14 tonadək çıxan maşın 2500 kq yük daşı mağa hesab la nıb. Bundan başqa, “Kan qal” 1.5 metr dərinlikdə su - dan rahat lıq la keçir. “Katmerciler”in yeni məh - sul larından olan zirehli ekskavator 4x4 təkər formuluna malikdir. Hidrostatik komanda sisteminə malik maşında istifadə olunan boya yanğını gecikdirən, alov yaymayan (anti-flame) izolyasi - ya lı dır. Maşının ön və arxa şüşə - lə ri, faraları daş və digər zər bə lərə qarşı qorumaya sahibdir. Şirkətin təqdim etdiyi qoru - ma qalxanı isə 36 silahlı əsgəri və ya polisi qorumağa imkan verir. Qalxan öldürməyən silah - lar dan atəş açmaq üçün xüsusi dizayn edilmiş atış port ları na sahibdir. 3 metrədək yük sək liyə qaldırıla bilən qalxan mobil, sürətli müdaxilə bölmə lərinin hadisə yerinə nəqlində qapı rolunu oynayır. Eyni zamanda bar - yer olaraq insansız şəkildə ol duğu yerə saxlanılması müm - kün dür. “Katmerciler” şirkətinin İcra Heyətinin sədr müavini Furkan Katmerci inkişafa yönəlmiş mü - asir texnologiyaların tətbiqi nə, innovasiya, iş və məhsulların davam lı inkişafına önəm verdik - lərini bildirib: “Sadəcə müdafiə sənayesində ölkə səviyyəsində deyil, beynəlxalq səviyyədə yüksəl mək istəyirik. İctimaiy - yətə açıq, təşkilatlanmayı bacar - mış, keyfiyyət və güvənli mar ka ya çevrilmiş bir şirkətik. Otuz ildən artıq təcrübəmizlə hazır ladığımız maşınlarla mü da - fiə sənayesində xüsusi yer alma - ğı hədəfləyirik. Bu günə qədər 49 ölkəyə ixracat həyata keçir - miş bir şirkət olaraq beynəlxalq müdafiə sənayeyə yönəlik tanı - tım çalışmalarımız artaraq da - vam edəcək”. Khan.D 4x4 TOMA Zirehli buldozer/ekskavator Qoruma qalxanı

64 AZERI DEFENCE Azerbaijan National Agen ‐ cy for Mine Action managed to build a sustainable national capacity, fully managed by the national staff, in accordance with the International Stan‐ dards for Humanitarian Dem‐ ining. Recognition of ANAMA by mine action colleagues and partners as one of the leading agencies in the field of national mine action is due to the high‐ quality results of ANAMA, both in Azerbaijan and abroad. Today, ANAMA’s opera‐ tional capacity in humanitarian demining is more than 630 peo‐ ple equipped with modern pro‐ tective equipment and detec‐ tors; 6 – mechanical demining machines of the latest genera‐ tion; a large potential of mine detection dogs; emergency re‐ sponse groups; and EOD teams implementing complex works in the former Soviet bases and polygons in Azerbaijan. Mine and UXO problem in the country is a result of the conflict over the area of Nagorno‐Karabakh. The con‐ flict was initiated by Armenia in 1990 and resulted in occu‐ pation of 20% of Azerbaijani lands by the country aggressor. ANAMA was established in July 1998 by the decree of a na‐ tional leader Heydar Aliyev, President of Azerbaijan in 1993‐ 2003. The decision on the es‐ tablishment of a national mine action structure was associated with the beginning of the reset‐ tlement of refugees and inter‐ nally displaced persons to the accessible and liberated terri‐ tories when the presence of mines and UXO was encoun‐ tered for the first time. For 18 years of operations, ANAMA cleared 378,414,083 sq.m. land, where 725,035 mines and UXO were found and de‐ stroyed. All cleared lands have been certified as safe and hand‐ ed over to local authorities. Also, two another priorities of mine action – Mine Risk Ed‐ ucation and Mine Victim As‐ sistance are being successfully implemented in Azerbaijan and significantly reducing the num‐ ber of mine incidents in the country. Along with Azerbaijan, donors for different ANAMA projects were USA, Japan, Cana‐ da, Norway, UK, Italy, Sweden, Saudi Arabia, Swi erland, Turkey, Finland, Luxembourg, Australia, Bulgaria, Lithuania, Latvia, Iceland, Czech Republic and Slovenia. ANAMA is a part‐ ner of such structures as the United Nations Development Programme, USAID, NATO, EU, EC, ITF and DFID. Accu‐ mulated considerable experience in mine clearance and having a strong potential in the field of training, ANAMA being sup‐ ported by the Government and UNDP Azerbaijan, in 2008 launched the Regional Mine Ac‐ tion Resource and Training Cen‐ tre. The main purpose is to pro‐ vide countries with mine and UXO problem with assistance in building national capacity for humanitarian demining. The Government of Azer‐ baijan understanding the im‐ portance of humanitarian dem‐ ining and appreciating the sup‐ port provided to ANAMA from the international community, in 2009 acted as a donor in maintaining of national capacity for mine action in Georgia and Afghanistan. ANAMA specialists trained and certified personnel not only for Azerbaijan but also for Tajik‐ istan (the initiative of the UNDP Office in Azerbaijan), Georgia (in the framework of bilateral cooperation and as a winner of the tender for the NATO training course for 60 Georgian military personnel), Afgha nistan (the na‐ tional program of assistance to Afghanistan in the non‐military sphere) and Turkey (in the framework of bilateral cooper‐ ation with Turkeyʹs defense con‐ tractor). Joint project of ANAMA and NATO on the clearance of the former Soviet ammunition depots in Saloglu (2005‐2011), has been recognized by NATO and other international organi‐ zations as one of the toughest in the world successfully im‐ plemented by ANAMA. The first phase of the sec‐ ond trust NATO project in Azerbaijan on the removal of mines and UXO from 19 square kilometers of the former range of the Soviet Army in Jeyranchel was officially launched in NATO in October 2011. United States have taken the role of Lead Nation for this project. Azerbaijani Government being deeply concerned about the Jeyranchel problem covered ANAMA ‐ AZERBAIJANI BRAND IN HUMANITARIAN MINE CLEARANCE

ADEX–2016 65 50% of the total cost of the project and has already made a commitment to allocate 50% of the total cost of Phase II. The first phase of the Project has been completed in July 2014 and 19,049,771 sq.m of land cleared where 173 mine and 14 654 UXOs has been found and destroyed. The sec‐ ond phase of Azerbaijan ‐ NATO/PfP Trust fund project being implemented by ANA‐ MA in Jeyranchel area of Agstafa region was successfully conducted throughout the year. Where the first phase of the project covered mined areas within the antitank training minefield the second phase was only implemented in the UXO contaminated areas being processed as bale areas which were formed as a result of long term use of the area by former USSR army as an artillery shooting range. The operation was conducted by the EOD Team of ANAMA with an ap‐ proximate capacity of 70 oper‐ ational staff. The progress with‐ in the given phase of the project is 22,664,191 sq.m. There are 1330 UXOs found and subse‐ quently destroyed at the central demolition area in Saloghlu village of the region. ANAMA’s long‐term strat‐ egy is to be ready to as soon as possible to mobilize and start clearance of the occupied ter‐ ritories immediately after their release. According to estimates of various international sources, it is expected that 4% of the occupied territories (about 500‐ 600 million square meters, and of course, these figures need to be clarified) are contaminated by mines and UXO. Experience in other countries shows that such areas requiring an average of 10‐15 years to fully checked and cleared. ANAMA’s existing capacity would need to be in‐ creased by several times to build adequate managerial and operational systems. It was a quick tour of the most important stages in the development of ANAMA. Of course, all this would not be possible without the support of the Government of Azerbai‐ jan and Agency’s international partners and colleagues. ANA‐ MA, having accumulated ex‐ pertise, today offers its training services to other countries. With each passing day, by uniting and supporting each other, we are geing closer to the moment when our planet will be ab‐ solutely free of mines. ASELSAN şirkəti boru kəmərlərinin və həyati əhəmiyyətli infrastrukturların mü hafizəsi üçün MIDAS (Multipurpose Intelligent Distibuted Acoustic Sensor) adlı yeni nəsil fiber-optik aşkarlama sistemi hazırlayıb. Türkiyənin Müdafiə Sənayesi Katibliyi və BOTAŞ şirkətinə təqdimatları keçirilmiş sözügedən sistem boru kə mərlərinə yaxınlaşan təhdidlərin vaxtında aşkarlanaraq qarşısının alınması üçün nəzərdə tutulur. ASELSAN şir - kətinin yaydığı mə - lumatda qeyd olunub ki, minlərlə kilo - metrlik neft və qaz boru xətlərinin möv cud olduğu Türkiyədə bu in fras truk - turların və onların üzərindəki obyektlərin təhlükəsizliyi böyük önəm kəsb edir. Qarşıya çıxan problemlər MIDAS sisteminin yaradılmasını şərt ləndirib. Yaradılması Bil kənt Universitetinin NANO TAM Araş dırma Mər kəzi və Orta Doğu Tex nik Universiteti ilə birlikdə reallaşdırılan sistemin bütün proq ram təminatı və daxili təchizatı türk mühəndisləri tərəfindən dizayn edilib. MIDAS-ın çalışma prinsipi fiber-optik kabellərin daxilində optik şüaların aşkar lanmasına əsaslanır. Fiber-optik kabelin için də hərəkət edən işıq kabelin fiziki qu ru lu şundan qaynaqlanan optik şüalanma yaradır. Yer üstündə hərəkət edən insanlar, heyvanlar və texnikalar da öz növbələrində mexaniki dalğalar yaradır və bu mexaniki dalğalar kabel ilə təmas zamanı daxildəki şüa lan manın şəklini dəyişdirir. Mərkəzdə qurulan xüsusi avadanlıq vasitəsi ilə şüa lanmadakı dəyişikliklər ölçülərək, fiber-optik kabelin çevrəsindəki mexaniki dalğalara səbəb olan faktorlar təsbit və analiz edilir. MIDAS bir mərkəzdən standart fiber-optik kabellə 50 km uzunluğunda məsafədə təhdidi 10 metrdən az bir dəqiqlik fərqi ilə aş kar lamağı bacarır. Sistem həm təkbaşına, həm də elektrooptik, infraqırmızı sensorlar, ya xud radar sistemləri ilə birgə tətbiq oluna bilər. MIDAS insanların hərəkətini, insanlar tərəfindən aparılan qazıntıları, maşınların hərəkətini və texnikaların tətbiqi ilə aparılan qazıntıları aşkarlama xüsusiyyətinə malikdir. Yaxın gələcəkdə MIDAS-ın BOTAŞ-a məxsus boru kəmərlərinin təhlükəsizliyinin təmin olunması layihəsində tətbiqi nəzərdə tutulur. Sistemin, eyni zamanda sərhədlərin, dəmir yolların, mühüm obyektlərin mü ha fizəsində tətbiqi imkanları mövcuddur. Mütəxəssislərin fikrincə, MIDAS az xərclə daha mükəmməl və etibarlı mühafizəni təmin etməyə imkan verəcək. BORU KƏMƏRLƏRİ MIDAS-la QORUNACAQ

66 AZERI DEFENCE Xaricdə çalışan türk işçilərin ortaqlığı ilə 1977‐ci ildə Balıkəsirdə qurulan və adını İşçi Birliyindən götürən İŞBİR Elektrik Sanayi şirkəti 1981‐1984‐cü illərdə “Hitzinger” lisenziyası ilə alternatorların isteh ‐ sa lına başlayıb və 1984‐cü ildən bu günə İŞBİR markası ilə alternator və generatorların istehsalına davam edir. Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Güc ləndirmə Fonduna (TSKGV) bağlı bir ortaqlıq olan İŞBİR‐in sər ‐ ma yəsinin 99,86%‐i də məhz TSKGV‐ə aiddir. Dövlətin və Millətin fabriki adıyla tanınan İŞBİR daim sektorun önündə gedərək gücünü qoruyur və inkişaf edir. Alternatorların istehsalı sahəsində öncül olan İŞBİR ən yaxşı materiallardan istifadə etməklə bazara keyfiyyətli və ən müasir məhsullar təqdim edir. 2000 kVA‐a qədər sənaye alternatorlarının istehsalı ilə yanaşı, İŞBİR‐in özünün dizaynı olan Dəniz Tipli Alternatorlar son illərdə Türk donanmasına qəbul edilmiş MİL ‐ GEM layihəli birinci və ikinci (“Hey ‐ beliada” və “Büyükada”), LST (tank çıxarma gəmisi), YTKB (Yeni Tip Gözətçi Gəmisi) gəmilərində istifadə olunur. Әlavə olaraq MİLGEM layihəli üçüncü və dördüncü (“Burgazada” və “Kınalıada”) gəmi ‐ lərin in generatorlarla təchiz edil ‐ məsinə dair İŞBİR və STM arasında mü qavilələr imzalanıb. Artıq “Burgazada”ya aid generatorların çatdırılması tamamlanıb. “Kınalı ‐ ada”ya aid generatorların istehsalı da vam edir. Türkiyə Dəniz Qüvvələri ilə bərabər Quru Qoşunlarının (ADOP, TASMUS, HERİKKS və s), Hava Qüv vələrinin (EHTES, F‐16 Simul ‐ yasiya Mərkəzi, “Bayraktar” PUA, “Anka‐S” PUA, “Karayel” PUA) və Jandarma Baş Komandanlığının (JEMUS) layihələrində istifadə edilən gene rator lar da İŞBİR tərəfindən istehsal olunub. İŞBİR‐in son yeniliyi isə Səssiz Generatorun yaradılması və isteh ‐ salı dır. Bununla da şirkət təcrübəli mühən dislərinin iştirakı ilə sektorda yeni liyə imza atıb. İŞBİR yüksək keyfiyyətli istehsal, effektiv və davamlı satış, satış sonrası xidmət dəstəyi ilə modern toplumun ehtiyacı olan kəsintisiz enerjinin qarantı olmaq iddiasındadır. İŞBİR Türkiyə xaricində yeddi regionda nümayəndəlikləri və məsul servisləri ilə ehtiyac sahiblərinin istəklərini qarşılamağa davam edir. Bununla yanaşı, xarici müştərilərinə yönəlmiş satış sonrası dəstək fəaliyyətləri də təmin olunur. İŞBİR hal‐hazırda davam etdirdiyi layihələrdən əlavə həm hərbi, həm sənaye, həm də marin tipli generator layihələri üçün bazar axtarışında, fərqli ölkələr ilə görüşmələr davam etdirməkdədir. İŞBİR ixracat həyata keçirdiyi ölkələrlə yanaşı, fərqli beynəlxalq bazarlara girməyi və məhsullarını ən yaxşı şəkildə tanıtmağı hədəfləyir. Dost və qardaş ölkə Azərbaycan ilə olan ticarət həcmimizi artırmaq ən böyük hədəfimizdir. İŞBİR ELEKTRİK: AZӘRBAYCANLA TİCARӘT HӘCMİNİ ARTIRMAQ ӘSAS HӘDӘFİMİZDİR

68 AZERI DEFENCE – Mr Guliyev, the Jihaz PA occupied a special place in the military industry of the former Soviet Union. Can you tell us about some of its current activities and the manufacturing capabilities of the Association? – Jihaz PA is a high-profile association of the MDI. Currently, four separate entities operate under the association – The Sanayejihaz Scientific-Production Center, the Electronic Calculating Machines (ECM) Plant, the Peyk plant and the Sherur radio plant, specializing in the fields of instrumentation, mechanical engineering and electronics. RPG-7V2 hand-held anti-tank grenade launchers, 60mm and 82mm mortars, various types of ammunition and other weapons systems and munitions are just some of the products developed and produced by these entities. In the area of combat vehicle production, our joint project with the Paramount Group from the Republic of South Africa for the production of two types of mine-resistant armoured combat vehicles – the Matador and the Marauder- is now being implemented. We have delivered 45 vehicles to the AR Armed Forces under the framework of this project, which consists of several phases. Production, development and testing processes for both models are well underway, and the next batch of these vehicles will be delivered to the customer by the end of this year. I want to add that the Matador and Marauder armoured combat vehicles have been fully adapted to meet local conditions, and that as a result the transmissions of these vehicles have been changed. At the same time, we are always looking to identify new opportunities and markets. We have agreed on the co-production of two types of vehicles with a company from the Republic of South Africa. We are trying to get the first prototypes ready to introduce them at the ADEX-2016 exhibition Cutting, bending and other works on the armoured plates used in the production of the vehicles will be carried out in Azerbaijan, while the engine, gear boxes and certain other parts will be imported from the RSA. One of these vehicles will be light armoured carrier, while the other will be a mine-resistant vehicle. I’d like to note that similar types of vehicles are also produced in our region, mainly in Georgia. Our vehicles, however, will be superior to the Didgori vehicles made in Georgia in terms of their manoeuvrability and their level of protection. Alongside the production of these vehicles we are also working on manufacturing a special turret to arm them. We have started this work with the RSA’s EWT company, and we have thus far produced turrets for three different calibre weapons - 7.62 mm, 14.5 mm and 20-mm. After initial testing these turrets have been significantly improved, and a new turret armed with a 14.5-mm machine gun is now ready, and testing of that turret has already commenced at the Polygon. – Can you tell us about the features of this new armament turret? – In fact, our plan is to develop and produce a turret with a universal platform. It will then be possible to install either 12.7 mm / 14.5 mm large-calibre machine guns or 20 mm / 23 mm small-calibre automatic cannon by changing the base of the turret on which the guns are mounted and the software of the management system. A PKT 7.62 mm machine gun has been mounted In the turret’s second weapon station. The full complement of ammunition for the 7.62 mm Kalashnikov anti-tank machine gun (PKT) is 500 cartridges, while the 14.5-mm Vladimirov antitank heavy machine gun’s (KPVT) total is 300 cartridges. We plan to demonstrate the new turret on a BTR-70 armoured transporter at the ADEX-2016 exhibition. – Let’s talk about the export capabilities of Jihaz PA. You exported RPG-7V2 handheld anti-tank grenade launchers to Turkey in 2015, and you also export to Russia. Are there any new developments? PRECISE INSTRUMENTATION - THE JIHAZ SIGNATURE General Director: “We have begun production of new Mine Resistant Ambush Protected vehicles” The General Director of the MDI’s Jihaz Production Association, Mr Falah Guliyev responds to questions from AZERI DEFENCE magazine. MARAUDER – military parade 2013

ADEX–2016 69 – Jihaz PA is at the forefront of the MDI’s export activities. Both our export opportunities and our direct foreign orders are increasing. The Sanayejihaz Scientific-Production Centre (SPC), which is a subsidiary of our Production Association, produces various systems for the ships of the Russian Naval Forces. Presently, due to a change in the diplomatic relations between Russia and Ukraine, new opportunities have opened up for us in this region. Consequently, we have received orders from Russia for the development of new devices. I was in Russia recently at the invitation of the United Shipbuilding Corporation of Russia, and based on agreements made during our meetings we have begun manufacturing several new products. The number of orders for repairs to mediumsized ships in the Russian Navy’s fleet has also increased significantly over the same period. One of the most important challenges we face is to ensure the continued improvement of the aforementioned devices. Jihaz PA has been operating since 1956 and specializes in the production of precision instrumentation. It has extensive experience producing various types of dispensers, gauges and flow meters and this tradition continues. I also want to mention that 152 organizations of the former USSR assisted in the construction of the metrology station in Sanayejihaz SPC. Today, many of those organizations no longer not exist. The factory would cost a great deal of money if they had to rebuild it today. Sanayejihaz SPC currently designs and manufactures flow meters, dosing units, and sensors for various liquids, including aggressive liquids with a wide range of flow and pressure. These devices are used in the oil industry, in civil and military shipbuilding, aviation and rocketry, public utilities, nuclear power plants and thermal power stations. Today, our entities produce devices not only for Russian shipbuilding, but also for the space industry. We anticipate that the volume of exports at the Sanayejihaz SPC will increase at the end of this year and in the first quarter of 2017. Additionally, we export grenade launchers and mortars produced at the ECM plant. We have exported significant volumes to various African nations, and we are presently on the verge of executing export contracts with several other countries. I should also note that currently some 70-80 percent of our production capacity is dedicated to exports. As I mentioned earlier, we exported RPG-7V2 grenade launchers to Turkey in 2015. Since then we have also sold grenade launchers and mortars to at least 8 other countries. At present, the production of a new kind of long-range 60-mm mortar launcher and its ammunition is being finalized in our PA. We plan to commence serial production of this mortar launcher in 2017. – Are there any export opportunities for the printed circuit boards manufactured at the Peyk plant? See above the internal and external view of Ildirim MLS, below: RPG 7V2 grenade launchers. Photo: Jihaz PA /AD

70 AZERI DEFENCE – In the former USSR, the Peyk plant specialized in the production of printed circuit boards, and it’s still a plant with enormous potential. At one time, we exported these products to various countries around the world, but we lost most of these customers after the collapse of the Soviet Union. At present, we export to Belarus and Turkey and we are negotiating with two other Belarusian companies to boost exports. – Two years ago, the Jihaz PA submitted a tender in Bangladesh to upgrade their tanks. What was the result of this international tender? – Partnering with a Czech Republic company, we submitted a joint proposal to this tender offer announced by the Armed Forces of Bangladesh for the improvement of their T-54, Type-59, Type-69 and Type-62 tanks of their armoured tank units. We made the most suitable commercial offer at the tender, competing against both HIT of Pakistan and the Chinese company NORINCO. In the final stage of the tender it came down to our company against NORINCO, and although our bid was lower than that of the Chinese company, NORINCO was eventually announced as the winner of the tender and awarded the contract. Notwithstanding, we continue our projects. We would like to participate in the project for the upgrading of the BTR armoured personnel carrier (APC) used by the Turkish Armed Forces with our Agregat Production Association, and we have also submitted bid documents in a tender for the purchase of mine-resistant vehicles for the Turkish Gendarmerie Forces. – We know that Jihaz PA carried out some projects in the field of logistics. Can you tell us about the projects? – We work assiduously in the area of providing logistical support to the army. We produce 20 different types of mobile kitchens with capacities for between 10 and 400 people powered by different fuel types. Additionally, we have produced water treatment facilities capable of cleaning 10 tons of toxic wastewater per hour, mobile health networks and mobile bakeries and delivered them to our army. These facilities are used by the Ministry of Emergency Situations, the Ministry of Justice, the State Border Service and Internal Troops. At present, negotiations are being held with the Democratic Republic of Congo for the sale and export of 10 mobile kitchens. Our company produces electronic targets for the Semipalatinsk Test Site (the Polygon). These systems are installed in the Polygon for Interior Troops and have been used for one year with no defects. We are also developing other target systems for the State Border Services. We have tried to fulfil all the training requirements of our army with our target systems. The software is archived for each person and the results can be analyzed at any time by extracting the information from the system. – What are your plans in the field of precision instruments where Sanayejihaz was one of the leading manufacturers? – At present, the devices we manufacture at the Sanayejihaz plant are some of the leading devices in the industry due to their extremely high degree of accuracy. As I mentioned, sensors, flow meters and dosing units used in various types of Russian vessels are produced at our PA. Once the devices are installed in the ships, our experts take part in trials and testing exercises. We have received international certification. Recently, we have produced prototypes of our new flow meters for the Russian Space Forces and submitted them to the customer. At present, these devices are being tested by the customer. I can proudly state that at the Sanayejihaz SPC, precision instrumentation is being developed and manufactured at the highest level and our experts fully develop and actualize their potential in this field, so I am confident that we will make great strides developing new products in the very near future. – Can you share your future plans with us? – Various projects are being executed in our entities in accordance with the state establishment program. The Ministry assigns certain tasks and we do our best to fulfil them. At the same time, new types of products are being developed and produced on the initiative of our own entities. We are currently working on 6 devices on order from Russia. As for the production of weapons and ammunition, we are going to submit 4 new products for trials this year, and as I mentioned, we plan to introduce two new types of armoured vehicles, improved turrets, various types of mortars and new kinds of ammunition at the ADEX-2016 exhibition. AD 4x4 İldirim MRAP

ADEX–2016 71 “Spekon” dünyanın öndə gələn hərbi paraşüt istehsalçılarından biri və paraşüt sahəsində dünya markasıdır. 1842‐ci ildə Almaniyada qurulmuş və 1938‐ci ildən paraşüt istehsalı üzrə ixtisaslaşmış firma 1994‐cü ildə türk iş adamı Şenol Yeğin tərəfindən alınıb. 2015‐ci ildə Türkiyədə “Spekon Savunma və Havacılık” adlı ikinci şirkətini quran “Spekon” Türkiyə, türkdilli respublikalar və ətraf ölkələrin paraşüt və texniki tekstil ehtiyaclarını sübuta yetirmiş alman texnologiyası və keyfiyyətinə uyğun məh sullarla Türkiyə üzərindən təmin etmək dədir. Hazırda “Spekon” tərəfindən istehsal olunan desant, hədəf, təlim, pilot xilasetmə, idman, döyüş təyyarələri üçün əyləc paraşütləri, təyyarələr üçün karqo torları, izolyasiya qabları, qoruma qılıfları, tank və hərbi avadanlıqları de‐ polama çadırları, helikopter çəkmə toru kimi texniki tekstil məhsulları müxtəlif ölkələrin orduları, xüsusi təyinatlı qüvvələri, öndə gələn təyyarə isteh sal ‐ çı ları, aviaşirkətləri və hərbi şirkətləri tərəfindən istifadə olunur. Desant paraşütləri Müasir hərbi ehtiyacları qarşılamaq üçün yaradılmış “Spekon” desant paraşütləri ümumilikdə 180 kq‐dək yük daşıya bilir. Hazırda şirkət tərəfindən RS‐4/4T idarə olunan və RS‐2000 markalı idarə olunmayan, manevrli paraşütlər istehsal olunur. Mükəmməl aerodinamik özəlliyi sayəsində çətin metroloji şərtlər ‐ də çox yaxşı uçuş xüsusiyyətləri göstərə ‐ rək həssas süzülmə qabiliyyətinə malik ‐ dir. Aşağı yüksəklikdə daha əmniyyətli atlayış gerçəkləşdirməyə imkan verən paraşütün açılması sürətli (maksimum 5 saniyə), yellənmə dərəcəsi sıfıra yaxın, çökmə sürəti olduqca zəif (ortalama 4,2 m/s), yerə dəyməsi idarə olunan və yumşaqdır. Bu səbəbdən desantın xəsarət alma ehtimalı da demək olar ki, yoxdur. Paraşütlərin qatlanma və paketlənməsi çox asandır və yığılması 15 dəqiqə tələb edir. Beynəlxalq standartlara sahib paraşüt təchizatı sa yəsində həm “Spekon” ehtiyat pa ra şütləri, həm də digər sertifikatlı paraşütlər ilə istifadə oluna bilir. “Spekon” RL‐16 idman paraşütü və Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr üçün RL‐ 16/3 MIL (NSN: 1670‐12‐371‐0992), RL‐ 18 təlim paraşütü (NSN: 1670‐12‐352‐ 4413) istehsalını gerçəkləşdirir. RL‐16/3 sərbəst enmə paraşütü ilə yarışlara qatılan paraşütçülər və Almaniya milli komandası bu günə qədər dünya çempionluğu daxil olmaqla çox sayda medallar qazanıblar. Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin dəqiq tullanmaları üçün nəzərdə tutulan RL‐16/3 MIL paraşütü idarə olunma xüsusiyyətinə, RL‐18 paraşütü isə yumşaq açılışı və təhlü kə ‐ siz liyinə görə təlim iştirak çılarının rahatlıqla istifadə etdiyi, ən çox tövsiyə olunan paraşütdür. Paraşütün idarə et ‐ məsi asandır. Enmə sürəti 3.2 m/saniyə, en aşağı tullanma yüksəkliyi 400 metr və maksimum təyyarə sürəti 250 km/saatdır. “Spekon” RE‐5L pilot xilasetmə paraşütü Almaniyada xilasetmə para ‐ şütləri sahəsində bazar lideri, Avropada isə ilk üç firma arasındadır. Başda planerlər daxil olmaqla RE‐5 paraşütləri eyni zamanda paraşüt jumpmasterləri və digər hərbi məqsədli istifadə üçün uyğundur. Bu məhsulların ən mühüm xüsusiyyəti maksimum rahatlıq və erqonomikası, bədənlərin uyğun laş dırıla bilməsi, əllə, yaxud avtomatik şəkildə açıla bilməsi, davamlı və yüksək keyfiyyəti, şişə bilən bel dəstəyi ilə ekstra konfortudur. “Spekon” döyüş təyyarələri üçün müxtəlif növ əyləc paraşütlərinin (MiQ‐ 21 təyyarələri üçün KB‐2, MiQ‐23 təy ‐ ya rələri üçün KB‐3, Su‐22 təyyarələri üçün KB‐4, MiQ‐29 təyyarələri üçün KB‐5, F‐4F təyyarələri üçün MB‐6) isteh ‐ salını həyata keçirir. Bununla bərabər “Spekon” helikopterlər üçün 2500 kq, 6000 kq və 9000 kq ağırlıqlarda çəkmə xalat larının istehsalı üzrə ixtisas la şıb. DÜNYA MARKASI “SPEKON” PARAŞÜTLӘRİ RS‐4/4 T idarə olunan RL‐16/3 MIL xüsusi təyinatlı

72 AZERI DEFENCE HAVELSAN şirkəti Ko ‐ manda‐Nəzarət, Tədris Texno ‐ logiyaları və Simul yasiya, İn ‐ formasiya İdarəetmə Sistemləri, Ölkə və Kiber Təhlükəsizlik Həlləri ilə bağlı bütün məh ‐ sullarını ADEX‐2016 sərgisində nümayişə çıxarıb. Şirkətin yaydığı məlumata görə, müasir tex nologiyaları özündə bir ləş ‐ dirən həllər və xüsusi məh ‐ sullarla HAVELSAN Azər ‐ baycanın etibarlı həll ortağı olmağa davam edir: “İki ölkə arasında dostluq əlaqələrindən irəli gələrək HAVELSAN Azər ‐ baycan Silahlı Qüv və lərinin uzunmüddətli və etibarlı həll ortağı olaraq ön plana çıxır. Azərbaycan Quru Qoşunlarının artilleriya qüv vələrinin per ‐ formansını yük səldən kom püter bazalı tədris sistemi olan Topçu İrəli Mü şahidə Si mulyatoru (TİGES) ilə qurulan əlaqələrin texnoloji əməkdaşlığı və yeni fəaliyyət sahələri ilə inkişafı və irəli götürülməsi gözlənilir”. Döyüş Simulyatoruna böyük maraq HAVELSAN‐ın sərgi lə diyi məhsullar arasında yer alan Döyüş Simulyatoru yüngül silahlarla atış təlim lərinin sinif şəraitində ke çirilməsini, əsgərin atıcılıq qabiliyyətlərini virtual poliqon ilə inkişafını təmin edir. Virtual sahədə istehsal edilən ərazi görüntüsü və oyunçu dav ‐ ranışı sayəsində simulyatorda həm tək, həm də qrup şəklində taktik təlimin gerçək ləş diril məsi mümkündür. Müxtəlif yün gül silahların ballistik modellərini özündə birləşdirən silahlara inteqrasiya edilmiş geri təpmə cihazları sayəsində reallığa yaxın şərtlərdə təlimlər verilir. HIPOD simulyatoru ADEX‐də İlk vaxtlar Türkiyə üçün hazırlanmış HIPOD (HA ‐ VELSAN Enstrü mantasyon Podu) da ADEX sərgisində nümayişə çıxarılan məhsullar arasındadır. Hava hücumu təlimlərini sinif şəraitindən gerçək sahəyə çıxaran HIPOD sistemi Hərbi Hava Qüv və ‐ lərinin NATO stan dart larında hava hücumundan müdafiə təşkil etməsində önəmli rola malikdir. Sistem bir çox plat ‐ formalara uyğun laşdırıla bilir. Xüsusən də Azərbaycan Hərbi Hava Qüvvələrinin MiQ‐29 və Su‐25 döyüş təyyarələrinə də uy ‐ ğunlaşdırılması müm ‐ kündür. Pilotların uçuş tə lim ‐ ləri zamanı hava dö ‐ yüşləri (it da laşı) qa bi liy ‐ yətinin ən yüksək sə ‐ viyyəyə çıxaran HIPOD sistemi virtual sur sat ilə gerçək nəticələr verir. Üzərində HIPOD olan təyyarələrin bütün uçu ‐ şu, manevrləri, tətbiq etdiyi müdafiə və hü ‐ cumlar qeydə alınaraq yer dəki əməliyyat mər ‐ kəzində dəyərləndirilir. Beləcə, hər cür şəraitdə pilotların üstün şəkildə tapşırıqları tamamlaya bilmələri təmin olunur. Paraşüt Simulyatoru HAVELSAN‐ın sərgidə təqdim etdiyi Paraşüt Simu ly a ‐ toru istifadəçilərin təhlükəsiz şəraitdə təlim keçməsi, hazırlıq səviyyəsinin yüksəldilməsi və bu proseslərə sərf olunan maliyyə xərclərinin azaldılması baxımında hava‐desant böl ‐ mələri və paraşüt kursları üçün həyati əhəmiyyətə malikdir. HAVEL SAN‐ın Paraşüt Simu ‐ lya toru dayaqlar üzərində yerləşir və istənilən əraziyə daşınaraq asanlıqla qurula bilir. Təlim zamanı bütün görüntülər 3D gözlük üzərindən isti ‐ fadəçiyə ötürülür və eyni zamanda ekranda izlənilir. Simulyatorda istənilən təyyarə və heli kopterdən paraşütlə tullan manı imitasiya eləmək imkanı möv cuddur. Bundan başqa, müəl lim istifadəçi üçün istənilən coğrafi mövqe, hava və iqlim şəraitini seçə bilir. Paraşüt Simulyatoru tək və bir neçə simulyatorla birgə şəbəkə halında istifadə oluna bilir. Eyni zamanda paraşütlə tullan dıqdan yerə enənədək baş verən proseslər sonradan analiz üçün qeydə alınır. Komanda‐Nəzarət Döyüş Sis ‐ tem lərində həll ortağı HAVELSAN‐ın döyüş ida ‐ rəetmə sistemi, inteqrasiya, komanda‐nəzarət məhsulları və xidmətləri də ADEX‐də poten ‐ sial müştərilərə təqdim olunur. HAVELSAN sten dində Türki ‐ yənin MİLGEM korveti və Tuzla sinifli Gözətçi Gəmilərinə in ‐ te q rasiya edilmiş döyüş‐ida ‐ rəetmə sistemləri sərgilənir. On ildən çoxdur HAVELSAN‐ın Dəniz Qüv vələri üçün gerçək ‐ ləşdirdiyi və təhvil verilmiş layihələri həm Türkiyə, həm də dünya dənizçilərinin xidmətin ‐ dədir. Qeyd edək ki, hazırda HAVEL SAN‐ın sistemləri sa ‐ dəcə Türkiyədə 40‐dan çox dəniz platformasında yer alır. Eyni zaman da Pakistan və Rumıniya kimi ölkələrə də sistemlərin təmin olunması və inteqrator olma yolunda işlər aparılır. “HAVELSAN sahib ol duğu texnoloji bilikləri və təcrübəni, özünəməxsus məh sullar ilə Azərbaycanın da istifadəsinə təqdim etməyi hədəfləyir. Bu çərçivədə HAVELSAN mövcud əlaqə lərin fonunda birgə istehsal və texnologiya transferi ilə Azərbaycanda var olmaq və qardaş ölkənin müdafiəsində iştirak etmək istəyir”, – deyə şirkətin məlumatında qeyd olunub. HAVELSAN YENİLİKLӘRİNİ ADEX‐də SӘRGİLӘYİR Paraşüt simulyatoru Döyüş simulyatoru MİLGEM döyüş idarəetmə bölməsi

ADEX–2016 73 – Çingiz müəllim, Optika‐Mexanika İstehsalat Birliyinin Azərbaycanın müdafiə sənayesində yeri və hazırda fəaliyyəti barədə məlumat verməyinizi xahiş edirik. – Optika‐Mexanika İstehsalat Birliyi bu gün müdafiə sənayesi kompleksində xüsusi yer tutur. Bizim birliyə daxil olan müəssisələr optik sistemlərin yaradılması və istehsalı ilə yanaşı, müxtəlif mexaniki cihazların, maskalanma vasitələrinin və döyüş sursatlarının istehsalı üzrə ixtisaslaşıb. Birliyin tərkibinə daxil olan “Alov” zavodu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrini və güc strukturlarını müxtəlif növ optik cihazlarla təmin edir. Bu zavodda yeni nəsil optik cihazlar yüksək keyfiyyətlə istehsal edilir. Müəssisədə 14 növ optik cihazın istehsalı mənimsənilib və hal‐hazırda seriyalı istehsalı davam edir. Birliyin tərkibinə daxil olan “Azon” zavodu texniki tekstil məmulatlarının, “Avtomatik Xətlər” Elmi İstehsalat Müəssisəsi isə müxtəlif növ patron lentlərinin və qutuların, həmçinin patron lentlərinin doldurma makinalarının istehsalı sahəsində ixtisaslaşmış bir müəssisədir. – Optik sistemlərdən bəhs etdiniz və müəssisənizdə 14 çeşiddə məhsulun istehsal olunduğunu söylədiniz. Bu məhsullar barədə ətraflı məlumat verə bilərsinizmi? – “Alov” zavodunda artilleriya silahları üçün K‐1 tipli top kollimatoru, öz mürəkkəb quruluşu ilə fərqlənən MTON tipli minaatanın optik nişangahı, atıcı silahlar üçün KN‐A və RS‐M tipli kollimatorlar, 4‐14x50 və 6‐24x50 böyütmə qabiliyyətinə malik iki növ STON tipli snayper nişangahı, atıcı silahların nişangah tərtibatlarının nizamlanması üçün SAK tipli soyuq atəş kollimatoru, yaxın məsafəli döyüş vasitələri üçün QON‐1 tipli qum ‐ baraatanın optik nişangahı, 7 və 10 dəfə böyütmə qabiliyyətinə malik kompaslı prizmatik binokllar, 12 və 14 dəfə böyütmə qabiliyyətinə malik periskoplar və A‐100 tipli gecəgörmə cihazı istehsal olunur. Ümumiyyətlə, “Alov” zavodunda istehsal olunan optik cihazların bütün tərkib hissələri – linzalar, torlar, filtrlər və s. tam şəkildə müəs ‐ sisənin istehsal sahələrində hazırlanır. Yəni məhsullarımız 100% Azərbaycan məhsuludur. Hazır məhsullar müəs ‐ sisənin sınaq stansiyasında bütün növ testlərdən keçirilir. “Alov” zavodunda istehsal edilən QON‐1 tipli optik qumbaraatan nişangahı RPQ‐7V tipli əl qumbaraatanı üçün nəzərdə tutulub və analoqları ilə müqayisədə bir sıra konstruktiv üs ‐ tünlüklərə malikdir. Burada nişangahın universallığını xüsusilə qeyd etmək istəyirəm. Nişangah həm gündüz, həm də gecə vaxtı qumbaraatandan bütün növ atəş yığımları ilə (tank əleyhinə kumulyativ, termobarik və s.) atəş aparmağa imkan verir. Nişangahla gecə vaxtı atəş aparmaq üçün A‐100 tipli mo ‐ nokulyar gecəgörmə cihazından istifadə olunur. Monokulyar nişangahın gövdə ‐ si nə bərkidilmiş xüsusi kronşteyn üzərində quraşdırılır və istənilən vaxta rahatlıqla ayrılaraq dəbilqənin üzərində bərkidilir. – “Alov” zavodu ordunun və güc strukturlarının optik sistemlərlə təc ‐ hizatın da hansı rola malikdir? Məh ‐ sul larınız ixraca təklif olunurmu? – Müəssisə Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələrini və güc strukturlarını sadaladığım optik cihazlarla tam təmin edir. Eyni zamanda ixrac olunan optik cihazlarımız var. Bunlar QON‐1 (qum ‐ ba ra atan) və MTON (minaatan) nişan ‐ gah larıdır. Optik nişangahlarla bərabər “Azon” zavodunun da bəzi texniki tekstil məmulatlarını ixrac eləmişik. “Azon” zavodunun ixrac olunan məhsulları sırasında atıcı silahlar üçün müxtəlif növ ləvazimatlarını (çantalar, örtüklər, qayışlar və s.), təchizat jiletlərini, maskalanma torlarını və 12.7 mm və 14.5 mm‐lik patron lentlərini göstərə bilərəm. Qeyd etmək istəyirəm ki, məhsullarımızı dünyanın bir çox ölkələrinə ixrac etmişik. Hal‐hazırda müəs si sə ‐ lərimizdə istehsal olunan döyüş sursatlarının və pirotexniki vasi ‐ tələrin satışı ilə bağlı danışıqlar gedir. MSN OPTİKA‐MEXANİKA İSTEHSALAT BİRLİYİ YENİ MӘHSULLARIN İSTEHSALINA BAŞLAYIR Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin Optika‐Mexanika İstehsalat Birliyinin Baş Direktoru Çingiz Әliyevlə müsahibə “Alov” zavodunda istehsal edilmiş optik nişangahlar və MTON minaatan nişangahı. Foto: AD

– Optika sektoru dəqiqlik tələb edən sahələrdən biridir. Bu sahədə hansı şirkətlərlə əməkdaşlıq edirsiniz? – Optik nişangahların istehsalının yaradılması mərhələsində bir sıra xarici şirkətlərlə əməkdaşlıq etmişik. Məsələn, Türkiyənin ASELSAN, Belarusun “Belomo”, Rumıniyanın İOR və digər xarici şirkətlərlə istehsal texno logi yala rının transferinə dair əməkdaşlığımız olub. Hal‐hazırda xarici şirkətlərlə əməkdaşlığımız yalnız istehsal pro sesində tələb olunan dəstləşdiricilərin alınması istiqmətində aparılır. Məhsul istehsalında beynəlxalq standartlar əsas götürülür. Bu da məhsullarımızın nəinki digər ölkələrə, hətta Avropa Birliyi və NATO ölkələrinə ixrac imkanlarını artırır. – Qeyd etdiniz ki, avtomatik qumbaraatanlar üçün döyüş sursat ‐ larının istehsalına da başlamısınız. Bu layihə və gələcək planlar barədə nələri söyləyə bilərsiniz? – Bu ildən etibarən Optika‐Mexanika İstehsalat Birliyinə daxil olan müəs ‐ sisələrdə yaxın məsafəli döyüş vasitələri üçün döyüş sursatlarının və pirotexniki vasitələrin istehsalına başlanmışdır. İstehsal edilən məhsullar sırasında aşağıdakıları qeyd etmək istəyirəm: – 30 mm‐lik AQS‐17 və AQS‐30 tipli avtomatik qumbaraatanlar üçün müxtəlif növ qumbaralı atəş yığımları (VOQ‐ 17M, VUS‐17 və VOQ‐17 İN). Hal‐ hazırda istehsal edilən qumbaraların 74 AZERI DEFENCE döyüş effektivliyinin artırılması üzrə təcrübi‐konstruktor işləri aparılır. Qeyd etmək istəyirəm ki, bu məhsullar böyük ixrac imkanlarına malikdir. – Zirehli texnikalar üçün maskalanma vasitəsi olan tüstü qumbaralarının istehsalı. Hal‐hazırda 3D9 “Tuça” tipli tüstü pərdələrinin yaradılması sistemi üçün müxtəlif növ 81 mm‐lik tüstü qumbaralarının istehsalının təşkili üzrə hazırlıq işləri gedir. MSN Elmi Tədqiqat İnstitutunda yaradılmış bu tüstü qum ‐ ba raları daha müasir və daha yüksək tex niki xüsusiyyətlərə malikdir. Məh ‐ su lun istehsalına 2017‐ci ildə başlaya ‐ cağıq. – Müxtəlif növ pirotexniki vasitələrin istehsalı. İM‐82, İM‐100, İM‐120 tipli yamsılama vasitələri, partladıcı paketlər və digər pirotexniki vasitələrin seriyalı istehsalına qısa müddətdə başlanacaqdır. Yaxın perspektivdə 60 mm çaplı tam dəyişən atımlı tüstü və işıqverici mina ‐ atan atəş yığımlarının istehsalı sahəsinin yaradılması nəzərdə tutulub. Gələcək planlar sırasında atıcı silahlar üçün yeni nəsil kollimator nişangahının, hücum pulemyotu üçün optik nişan ga ‐ hın, termal müşahidə cihazlarının və nişan gahların istehsalının təşkilini nəzər ‐ də tutmuşuq. Eyni zamanda “Azon” zavodunun ənənəvi məhsulu olan texniki tekstil məmulatlarının çeşidinin artırılması istiqamətində bir sıra layihələrə start vermişik. – ADEX‐2016 sərgisinə hansı məhsullarınızı təqdim edirsiniz? – Sadaladığım bütün məhsulların nümunələrini sərgidə nümayiş etdiririk. Gələcəkdə yaradılmaqda olan məhsullar da növbəti sərgilərə çıxarılacaq. – “Azon” zavodunda istehsal edilən maskalanma torlarının xüsusiyyətləri barədə nələri deyə bilərsiniz? – Maskalanma torlarımız qeyd etdi ‐ yim kimi, radioelektron maqnit dalğa ‐ larına, gecəgörmə cihazlarına və termal kameralara qarşıdır. Onları təlimata uyğun şəkildə, düzgün qur duqda torun altında gizlədilən texnika və ya canlı qüvvəni müəyyən etmək mümkün deyil. Müəssisədə iki üzlü – meşə‐səhra və meşə‐qar rəngli mas ka lanma torları istehsal olunur. 2009‐cu ildən etibarən müəssisəmiz Azərbaycan Ordusunu və Respublikamızın digər güc strukturlarını maskalanma torları ilə tam təmin edir. Artıq bu məhsulların ixracı ilə bağlı xarici ölkələrdən bir neçə təkliflər almışıq. AD Qumbaraatan üçün optik nişangah kombinasiyası, lüləaltı və AQS‐30 qumbaraatanları üçün istehsal edilən döyüş sursatları. Fotolar: AD “Alov” zavodunun STON optik nişangahı ilə dəstləşdirilmiş “Yalquzaq” snayper tüfəngi. Fotolar: AD

– Alçın müəllim, ilk sualı ‐ m ız MAKA‐nın fəaliyyət istiqamətləri barədədir. Agentliyin bugünkü fəaliyyəti haqqında oxucularımıza məlu ‐ mat verməyinizi xahiş edirik. – Məlumat üçün bildirmək istəyirəm ki, 1974‐cü ildən fəaliyyət göstərən MAKA 2006‐cı ildə möhtərəm Prezi ‐ dentimiz İlham Әliyevin fər ‐ manı ilə MSN‐in tabeliyinə verilmişdir. MSN‐in tərkibinə daxil olandan sonra MAKA‐ nın fəaliyyət istiqamətlərində müəyyən dəyişikliklər həyata keçirildi. Həmin dövrə qədər MAKA‐nın tabeliyindəki 3 elmi‐tədqiqat institutunda və 2 konstruktor bürosunda ildə cəmi 17 mövzu həyata ke ‐ çirildiyi halda, hazırda təşki ‐ latlarımızda 33 elmi‐tədqiqat və təcrübi‐konstruktor işi yerinə yetirilir, həmçinin dövlət tap şırıqları icra olunur. Әldə edilmiş elmi nəticələrin iqti sa diy ‐ yatın müxtəlif sahə ‐ lərində tətbiqi istiqa ‐ mətin də də səylərimizi artırırıq. Qeyd etmək istərdim ki, cari ildə büdcədənkənar müqavilələr əsasında 25 layihə üzərində çalışır, müxtəlif təşkilatlara elmi xidmətlər göstəririk. MSN‐in tabeliyinə veril məzdən əvvəl MAKA‐nın elmi fəaliyyət istiqamətləri peyk lərdən alınan məlumatlar əsasında Yerin kosmosdan tədqiqi və ekoloji monitorinq məsələləri ilə bağlı olmuşdur. Hazırda isə Agentlik kosmik sahə ilə bağlı tədqiqatlarla yanaşı, müdafiə təyinatlı işləmələrin həyata keçiril ‐ məsinə də xüsusi önəm verir. 2016‐cı ildə MAKA‐da yerinə yetirilən 33 mövzudan 17‐si müdafiə təyinatlı məhsulların yaradılmasına yönəldilmiş, digər 16 mövzu isə kosmik elm və texnologiyaların müx ‐ təlif tətbiqi problemlərini və ekoloji monitorinq məsələlərini əhatə edir. Deyilənlərlə yanaşı, xarici ölkələrin kosmik mərkəzləri ilə əməkdaşlıq sferamız ildən‐ ilə genişlənir, gənc mütə ‐ xəssislərimiz onların təşkil etdiyi treninq kurslarında mütəmadi iştirak edirlər. Bu gün Rusiya, Fransa, Pakistan, Hindistan, İndoneziya və digər dövlətlərin kosmik təşkilatları ilə əlaqələrimiz mövcuddur. – Azərbaycan Respub li ‐ kasında kosmik sənayenin inkişafına dair Dövlət Proq ‐ ra mında MAKA‐nın da üzə ‐ rinə vəzifələr qoyulmuşdur və bun lar əsasən kosmik cihaz ‐ qayırma ilə bağlıdır. Bu sahə ‐ də hansı işlər görürsünüz? – Adı çəkilən proqramda kosmik sənayenin yaradılması, peyklərin orbitə çıxarılması ilə bərabər, müəyyən ava ‐ danlıqların ölkəmizdə istehsalı nəzərdə tutulmuşdur. Biz bu proqramı əsas tutaraq kollek ‐ tivimizin birgə səyi ilə MAKA üzrə tədbirlər planını hazır ‐ layaraq Nazirlər Kabinetinə təqdim etmişik. Həmin planda kosmik sənayenin yaradılması ilə bağlı həyata keçiriləcək işlər ətraflı şərh olunmuş, gələcəkdə MSN‐in zavod ‐ larında kosmik avadanlıqların istehsalı, ölkə daxilində və xaricdə, xüsusilə ABŞ, Fransa, Rusiyada kadrların hazır ‐ lanması, laboratoriyaların yaradılması və s. tədbirlər öz AZӘRBAYCANIN İLK MİLLİ MRAP MAŞINI İLİN SONUNA HAZIR OLACAQ Müdafiə Sənayesi Nazirliyi (MSN) Milli Aerokosmik Agentliyinin (MAKA) Baş Direktoru Alçın Şirin‐zadə AZERİ DEFENCE jurnalının suallarını cavablandırır:

76 AZERI DEFENCE əksini tapmışdır. Təəssüf ki, müəyyən səbəblərdən həmin tədbirlər planının tam həcmdə icrasına başlanılmadı. Buna baxmayaraq, Dövlət Proq ‐ ramına uyğun olaraq hazırda MAKA‐da aerokosmik məlu ‐ matlar əsasında Res pub lika mız üçün xarakterik olan bir sıra tətbiqi məsələlər həll edilir, əldə olunan nəticələrin ölkə mizin təhlükəsizliyinə xidmət etməsi istiqamətində tədbirlər görülür. Bununla yanaşı, kənd təsərrüfatı istehsalının plan laşdırıl masında, məhsul darlığın proqnoz laşdırıl ‐ masın da, ətraf mühitin ekoloji vəziy yətinin qiymətlən diril ‐ məsində peyk məlumat larından istifadə olunması istiqamətində səylər i mizi artırmışıq. – Müdafiə sənayesinə aid layihələriniz barədə nə söyləyə bilərsiniz? – İki il əvvəl keçirilmiş ADEX‐2014 beynəlxalq mü ‐ dafiə sənayesi sərgisində MA ‐ KA‐nın mütəxəssisləri tərəfin ‐ dən hazırlanmış məsafədən idarə olunan silah modulu ilə təc hiz edilmiş xüsusi təyinatlı maşın, pikap tipli avtomobilin şassisində quraşdırılmış 107 mm‐lik yaylım atəşli reaktiv sistem və atış simulyatoru nümayiş etdirilmişdir. Gös tə ‐ ri lən maşınlar müxtəlif poli ‐ qon larda müvəffəqiyyətlə sı ‐ naq dan keçirilmişdir. – Xüsusi təyinatlı maşın ‐ ların sınaqlarının başa çatdı ‐ ğı nı dediniz. Sifarişlər varmı? – Әvvəla qeyd etmək is tə ‐ yi rəm ki, yüngül, zirehsiz, lakin yüksək manevr qa ‐ biliyyətinə malik “Gürzə” avto mobilinin təqdimatında hörmətli Prezidentimiz iştirak etmiş, maşını özü şəxsən idarə edərək müsbət qiymət lən dir ‐ mişdi. Bir neçə modi fikasiyada hazırlanan “Gürzə” maşınının patrul variantı üzərində 12,7 mm‐lik NSV‐12,7 tipli pulem ‐ yot, yan tərəflərində isə xüsusi kron şteynlər üzərində 2 ədəd 7,62 mm‐lik UP/HP‐7,62 tipli pulemyot yerləş dirilmişdir. Xüsusi təyinatlı maşının digər variantı üzərində isə “Kon ‐ kurs” və ya “Spike” tipli tank əleyhinə raket kompleksi quraşdırılır. Maşının korpu ‐ sunda aparılmış konstruktiv dəyişikliklər silah sistemlərinin döyüş şəraitində rahat ayrıl ‐ ma sını və sərbəst şəkildə istifadə olunmasını təmin edir. “Gürzə” maşınının əsas üstün ‐ lüyü sərhəd mühafizə sində, antiterror əməliyyat larında, xüsusi təyinatlı bölmələrdə istifadə imkan larının olmasın ‐ da, bir sözlə, onun univer ‐ sallığındadır. Bu səbəblərdən ilk model maşınlar zirehsiz hazırlanmış və hal‐hazırda onların yüngül zirehlə təchiz edilməsi ilə bağlı araşdırmalar aparılır. Üzərində Türkiyənin “ASELSAN” şirkətinin SARP tipli döyüş modulu quraş dırıl ‐ mış xüsusi təyinatlı avtomobil isə “Gürzə‐2” adlanır. ADEX‐ 2014 sərgisində nümayiş olun ‐ muş həmin maşına bir sıra xarici dövlətlərin mütəxəs ‐ sisləri tərəfindən böyük maraq gös tərilmişdir. Xüsusi təyinatlı maşınların yaradılması sahəsində qazan ‐ dığımız təcrübəyə əsaslanaraq hazırda yeni MRAP tipli milli maşının yaradılması istiqamət ‐ in də tədbirlərimizi davam etdiririk. Həmin maşın öz dizaynına görə Silahlı Qüvvə ‐ l ər imiz də və digər ölkələrin ordu larında istifadə olunan hərbi maşınlardan kifayət qədər fərqlənəcəkdir. Qeyd edim ki, deyilənlərlə yanaşı, MAKA‐da zirehli texnikaların heyəti üçün şlemofonlar və onların rabitə sistemləri də istehsal olunur və artıq həmin məmulatlar güc strukturlarında silahlan ‐ maya qəbul edilmişdir. – ADEX‐2014 sərgisində MAKA ilk dəfə hazırladığı atış simulyatorunu nümayiş etdirdi. Bu layihə barədə məlumat verməyinizi xahiş edirik. – Hazırda Müdafiə Nazir ‐ liyi, Dövlət Sərhəd Xidməti, Dövlət Təhlükəsizlik Xidməti və Daxili Qoşunlar Agent ‐ liyimizin təcrübi zavodunda istehsal olunmuş bu simul ‐ yatorlardan istifadə edirlər. Güc strukturları ilə yanaşı, orta məktəblərdə «Gənclərin çağırışaqədərki hazırlığı» fən ‐ ninin tədrisi üçün Təhsil Nazirliyindən sifarişlər aldıq və son iki ildə 100 dəst məmulatı onlara təqdim etdik. Cari ildə də Təhsil Nazirliyi ilə daha 50 simulyatorun istehsalına dair müqavilə “Gürzə” patrul maşınının ASELSAN SARP döyüş modulu və 12.7 mm NSVT pulemyotu ilə silahlandırılmış nümunələri. Fotolar: ASELSAN və AD

imzalamağı planlaşdırırıq. Mütəxəssislərimiz simul yatorun istismar təcrübəsini nəzərə alaraq onun təkmilləşdirilməsi istiqamətində də bir sıra tədbirlər həyata keçirmişlər. – Təkmilləşdirmələr əsasən nə ilə bağlıdır? – Әvvəlki versiyada simulyatorda yalnız tapança və “Kalaşnikov” avtomatı maketin ‐ dən istifadə edilirdi. Hazırda isə simulyatorun dəstləşdirməsinə əl pulemyotu, snayper tüfəngi və tank əleyhinə əl qumbaraatanının maketlərini da əlavə etmişik. Bu simulyator vasitəsilə eyni zamanda 3 nəfər tapşırıqları yerinə yetirmək imkanına malikdir. – Nazirlər Kabinetinin 2016‐cı ilin birinci yarısının yekunlarına dair iclasında nazir Yavər Camalov bildirdi ki, MAKA‐nın əməkdaşları tərəfindən zirehli maşınlara Türkiyənin ROKETSAN şirkətinin istehsalı olan “Mizrak” (OMTAS) tank əleyhinə raketləri quraşdırılır. Bu raketlər də “Gürzə” maşınlarına inteqrasiya olunur? – Xeyr, mütəxəssislərimiz “Mizrak” raketini BRDM‐2 tipli zirehli kəşfiyyat döyüş maşınına inteqrasiya etmişlər və həmin kompleks sentyabrda Bakıda keçiriləcək ADEX‐2016 sərgisində nümayiş olunacaqdır. Düşünürəm ki, MAKA‐da yaradılmış həmin özüyeriyən tank əleyhinə raket kompleksi belə növ silahlara malik olan bölmələrin diqqətini cəlb edəcəkdir. – Milli MRAP‐ın yaradılması isti ‐ qamətində işlədiyinizi qeyd etdiniz. Bu layihə barədə daha geniş məlumat verə bilərsinizmi? – Hazırlayacağımız yeni maşın “Tufan” adlanacaq. 4x4 təkər formuluna malik bu maşın minadan qorunma qabiliyyətinə malik olacaqdır. Sınaqlardan sonra eyni şassi üzərində tibbi yardım, radioelektron mü ‐ barizə, polis, kəşfiyyat versiyalarında belə maşın ların yaradılması da planlaşdırılır. “Tufan”ın təcrübi nümunəsi ilin sonuna qədər hazır olmalıdır. Maşının əsas özəlliyi ondan ibarətdir ki, onun dizaynı öz mütəxəs ‐ sislərimiz tərəfindən işlənilir. Təbii ki, bütün dünyada olduğu kimi, mühərrik və trans ‐ missiya kimi sistemlər hazır şəkildə digər ölkələrdən alınacaqdır. Eyni zamanda bu maşın üçün MAKA‐nın əməkdaşları tərəfin ‐ dən məsafədən idarə olunan döyüş modulu hazırlanır. Döyüş modulunun ilk nümunəsi 12,7 mm çaplı pulemyot və tüstü qumbara ‐ atanları ilə təchiz olunacaqdır. Modulun üzərində gündüz və termal kameralarının, lazer məsafəölçəninin quraşdırılması da nəzərdə tutulmuşdur. Qeyd olunmalıdır ki, döyüş modulunun proqram təminatı bütövlükdə yerli kadrlarımız tərəfindən hazırlanacaqdır. Bu modul universal olmaqla, həm zirehli, həm də zirehsiz xüsusi təyinatlı maşınlarda quraşdırıla biləcəkdir. Döyüş modullarının hazırlanması üçün artıq gənc mütəxəssislərimizdən ibarət qrup formalaş ‐ dırılmışdır. MAKA tərəfindən hazırlanmış MLRS‐107 sistemi və üzərində 24 ədəd 107 mm raket yerləşdirilmiş döyüş modulu. Fotolar: MSN və AD

2015‐ci ilin əvvəllərində MSN Türkiyə Әmniyyət Baş İdarəsinin xüsusi təyinatlıları üçün RPQ‐7 qumbara atan ‐ larının satın alınmasına dair keçirdiyi tenderdə dünyada RPQ istehsalı üzrə tanınmış şirkətlərlə mübarizə apararaq qalib olub. Müqavilə çərçivəsin ‐ də nazirlik Türkiyə polis xüsusi təyinat lılarını Azərbaycan istehsalı olan RPQ‐7V2 qum ‐ bara atanı ilə təchiz edib. Türkiyədə və Azərbaycanda keçirilən sınaq larda yüksək nəticə göstərən RPQ‐7V2 “Qaya” qumbaraatanları artıq Türkiyənin müvafiq qurumları tərəfin dən istifadə edilir. Hazırda MSN istehsalı olan həm RPQ‐7V2, həm də 60 mm 20N6M, bu minaatanın 20N6MT “Komando” versiyası, həm də 82 mm‐lik 20N5 mina ‐ atanları Azərbaycan Silahlı Qüv ‐ vələri tərəfindən döyüş bölgə ‐ lərində effektiv şəkildə istifadə edilməkdədir. Adı çəkilən məh ‐ sul lar həm də bir sıra ölkələrə ixrac edilib. Artırılmış mənzil Müdafiə Sənayesi Nazir ‐ liyinin (MSN) müəssisələrində istehsal olunmuş artırılmış mənzilə malik 60 və çaplı minaatanlar artırılmış atış mənzilinə sahibdir. Hazırda Azərbaycan Ordusunun si ‐ lahlanmasında yer alan və seriyalı istehsalı davam edən çaplı 20N5 minaatanı kiçik ölçüləri və minanın atəş zamanı yüksək trayektoriyaya malik olması ilə fərqlənir. Minaatanın döyüş vəziyyətində optik nişan ‐ gahsız çəkisi 47.5 kq, şaquli tuş ‐ lama bucağı 45‐85 dərəcədir. MSN mütəxəssislərinin sözləri ‐ nə görə, klassik 82 mm‐lik minaatanlarda atış məsafəsi 2600‐2700 metr olduğu halda 20N5 minaatanlarında bu məsafə 50% (1300 metr) artırı ‐ laraq 4000‐4500 metrə çatdırılıb. 60 mm çaplı 20N6M uzaq mənzilli minaatanın isə çəkisi 18 kq, atəş tezliyi dəqiqədə 20 atışdır. Bu məmulatın 20N6MT adlı yüngülləşdirilmiş versiyası kəşfiyyatçılar üçün nəzərdə tutulur. Uzaq məsafəli variantda atış uzaqlığı 2550 metr, yüngül ‐ ləşdirilmiş variantda isə 1600 metr, atış tempi dəqiqədə 20 atışdır. İstehsalçı müəssisənin məlumatına görə, 60 mm‐lik minaatan iki variantda istehsal olunur. İstər 60, istərsə də 82 mm‐lik minaatanlar digər dövlətlərdə istehsal olunan analoqlarından həm səthinin emalı, həm də materialın keyfiyyəti kimi bəzi üstünlük ‐ lərinə görə fərqlənir. Bu da silahların həm daxili, həm də xarici bazarda rəqabət apar ‐ masına imkan verir. Müəssisə ‐ dən bildirilib ki, hazır da 60 mm‐lik minaatanlar Azər baycan Silahlı Qüvvələrinin bütün qoşun birləşmələrinin silahlan ‐ masına daxil edilib və istifadə olunur. Xüsusi emal sayəsində minaatanın mərmisinin uçuş məsafəsi artırılıb. Minaatanın “Komando” versiyasında atış zamanı istifadəçi onu bir əli ilə saxlayaraq atəş açır. Onda digər versiyadakı kimi dayaqlar mövcud deyil. Minaatanın lüləsinin atış ömrü 10 min mərmi nəzərdə tutulur. Gələcəkdə hər üç mina ‐ atanın daha təkmil versiya ‐ larının, eləcə də 120 mm çaplı minaatanların da seriyalı istehsalı gözlənilir. Qumbaraatan istehsalında yenilik MSN 2009‐cu ildən başla ‐ yaraq RPQ‐7V2 markalı qum ‐ bara atanların seriyalı isteh salını reallaşdırmaqdadır. Yaxın vaxtlarda Azərbaycanda bu qumbaraatanlarda istifadə olunan döyüş sursatlarının seriyalı istehsalını həyata keçirəcək müəssisənin isti fadəyə veril məsi planlaşdırılır. Müəs ‐ si sə də RPQ‐7 qum baraatanları 78 AZERI DEFENCE MİNAATAN VӘ QUMBARAATANLARA AZӘRBAYCAN İMZASI Ramil Məmmədli Müdafiə Sənayesi Nazirliyi (MSN) fəaliyyət göstərdiyi 10 ildə bir sıra sahələrlə yanaşı, müxtəlif çaplı minaatanların, eləcə də əl qumbaraatanlarının istehsalı sahəsində nailiyyətlərə imza atıb. Nazirliyin müəssisələrində üzərində təkmilləşmələr aparılmaqla, müasir texnolo ‐ giyaların tətbiqi ilə istehsal edilən 60, 82 mm‐lik minaatanlar, habelə RPQ‐7V2 markalı əl qumbaraatanı Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin istifadəsində yer almaqla yanaşı, bu məhsulların xaricə ixracı istiqamətində də işlər aparılır. Азярбайъан истещсалы олан минаатан дюйцш сурсатлары. Aшаьыда хцсуси тяйинатлылар 20Н6МТ «командo» минаатанындан атяш ачаркян

ADEX–2016 79 üçün 4 növ – qəlpəli, kumulyativ, tandem‐kumul ‐ yativ və termobarik döyüş sur ‐ satın istehsalı həyata keçiriləcək. Bununla da MSN Azərbaycan Silah lı Qüv vələrinin döyüş sursat ları ilə təchizatını tam şəkil də üzərinə götürməklə bərabər, həm də yaxın pers ‐ pektiv də bu məmulatın ixracat ‐ çısına çevriləcək. Azərbaycanda istehsal edi ‐ lən RPQ‐7V2 qum ba ra atanları da xarici analoqlarından həm atış məsafəsi, həm də atış sayına görə fərqlənir. Mütə xəssislərin sözlərinə görə, buna silahın boru hissəsinin emalının mexa ‐ ni ki yolla aparılması, daxili səthinin təmizlik sinfinin yüksək olması nəticəsində nail olunub. Mütəxəssislərin söz lərinə görə, bu gün zavodda yaradılan şərait, avadanlıqlar silahın daxili səthinin emalını yüksək səviyyə ‐ də aparmağa, eləcə də digər texnoloji prosesləri həyata keçirərək onun para metrlərini inki şaf etdirməyə imkan verir. Kataloq infor masiyasında Azər ‐ baycan istehsalı olan RPQ‐7V2 qum baraatanının atış məsafəsi 500 metr göstərilsə də, Türkiyə hərbçiləri ilə birgə keçirilən sınaq larda 700 metr məsafəyə dəqiq atışların həyata keçiril ‐ məsi qeydə alınıb. Bun dan başqa, RPQ sinfindən çoxatımlı qumbaraatanların atış sayı 250 ədəd olduğu halda, Azərbaycan istehsalı olan qumbaraatanlarla 500‐dək atış tam təhlükəsiz şəraitdə yerinə yetirilməsi mümkündür. Azərbaycan istehsalı olan qumbaraatanlar ixraca yerli müəssisədə istehsal edilən optik nişangah kombinasiyası ilə təklif olunur. Bununla yanaşı, silahlar istənilən ölkənin istehsalı olan optik nişangahlarla da kom ‐ plektləşdirilə bilir. Yerli müəs ‐ sisədə hazırlanmış optik nişan ‐ gahın quruluşu ondan həm gündüz, həm də gecə vaxtı dəqiq atışlar aparmağa imkan verir. Kompleks qumbaraatanın QON tipli optik nişangahı və A‐100 monokulyar gecəgörmə cihazının kombinasiyasından ibarətdir. Sistemə daxil olan A‐ 100 elektrooptik cihazı gecə vaxtı ətrafdakı əşyalardan ulduzların və ay işığının əks olun muş şüalarını qəbul edib, onu gücləndirərək ətraf cisim ‐ lərin görünməsini təmin edir. Heç bir işıqlanma olmadığı halda isə infraqırmızı şüalarla işləyə bilir. Cihazın digər özəlliyi isə ondan ibarətdir ki, istifadəçinin gözü gözlükdən uzaqlaşdıqda optikanın göz ‐ lüyünün qoruyucu qa paqları avtomatik olaraq bağlanır, nişangahdan ətrafa heç bir şüa (hətta infraqırmızı şüa) yayılmır. İstifadəçi gözünü gözlüyə yaxınlaşdırdıqda isə qoruyucu qapaq açılır və məmulat təkrar istifadəyə hazır olur. Hermetik olan bu məmulat 1 metr də rin ‐ likdə belə su keçirmir, ‐40 də ‐ rə cədən +40 dərəcəyədək temperaturlarda və istənilən metroloji şəraitdə istismarı mümkündür. Çəkisi qida mənbəyi elemetləri də daxil olmaqla 1.1 kq təşkil edən optik nişangah 2,7 dəfə böyütmə qabiliyyətinə malikdir. Dünyanın aparıcı raket və ar‐ tilleriya sistemləri istehsalçılarından olan ROKETSAN şirkəti ADEX‐2016 sərgisində TRG‐300 idarə olunan raketini təqdim edib. ROKETSAN (Zal 1, stend 1202) tərəfindən ilk nümunəsi 2015‐ci ildə nümayiş etdirilmiş TRG‐300 raketi T‐300 “Qasırğa” sistemində istifadə olunur. GPS və İNS naviqasiyasına malik raketin gövdəsi kompozit ma‐ teriallardan hazırlanıb. Raketin mak‐ simum atış mənzili 120 km, dəqiqliyi maksimum məsafədə 30 metr təşkil edir. TRG‐300 raketinin uzunluğu 5.24 metr, ağırlığı 585 kiloqramdır. ROKETSAN yetkililərinin söz ‐ lərinə görə, TRG‐300 ilə yanaşı 122 mm çaplı raketlərin də dəqiqliyinin artırılması istiqamətində işlər davam etdirilir. Eynilə bu qaydada, GPS və İNS naviqasiya sistemlərinin tətbiq edildiyi 122 mm‐lik raketlərlə 30‐35 km məsafədə hədəfləri 20 metr dəqiqliklə məhv etmək mümkün ola‐ caq. Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi İsrailin “Plasan” şirkətindən 4x4 “SandCat” zirehli avtomobilləri satın alıb. İyun ayının 25‐də Prezident İlham Әliyevə Müdafiə Nazirliyinin ərazisində təq dimatı ke çi ril miş zirehli maşınların 4 fərq li mo di fikasiyası nümayiş olunub. Maşınlar 12.7 mm çaplı NSVT pulemyotuna malik, “Rafael” şirkətinin istehsalı olan “Mini Samson” və 12.7 mm çaplı pulemyot və iki ədəd “Spike LR” tipli tank əleyhinə idarə olunan raket buraxıcı qurğusu yerləşdirilmiş yeni “Sa mson MLS” döyüş modulu ilə silah lan dırılıb. Bundan başqa, üzərində elektrooptik müşahidə kompleksi yerləşdirilmiş “SandCat” nəzarət‐ müşahidə maşını da sərgilənən maşınlar arasında yer alıb. AZӘRBAYCAN ORDUSU “SANDCAT”ları SİLAH LAN ‐ MAYA QӘBUL ETDİ “QASIRĞA”LAR TRG‐300 RAKETLӘRİ İLӘ NÖQTӘ VURACAQ

AZERİ DEFENCE ADEX‐2016 Xüsusi buraxılış Baş redaktor Rəşad SÜLEYMANOV Redaktor Ramil Məmmədli Təsisçi Rəşad Süleymanov Tel: (+994 12) 596 47 99 E‐mail: [email protected] [email protected] Web: www.Azeridefence.com Ünvan: Bakı şəhəri, H.Zərdabi küç., 78B AHB İş Mərkəzi, 307 Türkiyə təmsilçiliyi ETKİLESİM Grafik Tasarım və Tanıtım Hizmetləri Ltd.Şti. Hoşdere Cad. Halit Ziya Sk. No: 26/3 Çankaya, 06540 Ankara – TÜRKİYӘ Tel: +90 312, 441 71 93 Fax: +90 312, 439 71 94 azeridefence‐[email protected] CAR təmsilçiliyi Willie PIENAAR 426 Neser Str., Garsfontein Pretoria Tel: +27 83 675 0950; Fax: +27 86 751 7770 E‐mail: [email protected] Jurnal Әdliyyə Nazirliyində dövlət qeydiyyatına alınıb. № 3632 Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyi tərəfindən 21 iyun 2012‐ci ildə dövlət qeydiyyatına alınıb. AZERİ DEFENCE MMC Qeydiyyat nömrəsi (VÖEN): 1302929491 Reklam materiallarına görə AZERİ DEFENCE jurnalının redaksiyası məsuliyyət daşımır. Materiallardan istifadə zamanı istinad zəruridir. «Təhsil NP» müəssisəsinin mətbəəsində çap olunmuşdur. Çapa imzalanmışdır 19.09.2016. Format 60x90 1/8. Sifariş 110. PULSUZ AZERİ DEFENCE hərbi‐texnoloji jurnalı 2012‐ci ilin iyul ayında Azərbaycan Respublikası Әdliyyə Nazirliyində dövlət qeydiyyatına alınıb. 2012‐ci ilin ok‐ tyabr ayından etibarən iki ayda bir çap olunan AZERİ DEFENCE hazırda Azərbaycanda sektorun fəaliyyətini işıqlandıran yeganə jurnaldır. Bu günədək jurnalımızın 3‐ü beynəlxalq müdafiə sərgiləri (ADEX‐2014, İDEF‐2015 və ADEX‐ 2016) üçün hazırlanmış Xüsusi Buraxılış olmaqla 27 sayı nəşr olunub. Jurnalımız Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri, digər hərbi qu‐ rumlar, müdafiə sənayesi müəssisələri, Bakıda yerləşən diplomatik korpuslar, hərbi aaşelər, şirkətlər, hərbi tədris müəssisələrində yayımlanır. Jurnalımızla yanaşı Azərbaycan və İngilis dillərində olan www.azeride‐ fence.com adlı saytımız online şəkildə gündəlik xəbərlərin yayımını həyata keçirir. Siz xəbərlərinizi jurnalımız və saytımız, videoları Youtube kanalımız vasitəsi ilə geniş kütləyə təqdim edə bilərsiniz. AZERİ DEFENCE kollektivi olaraq Sizlərə uğurlu və işgüzar sərgi keçirməyi arzulayır, Azərbaycana “Xoş Gəlmisiniz!” deyirik. Hörmətlə ROKETSAN AZCAN ...........................................1 ASELSAN.........................................2 Paramount Group ..........................9 TAİ ..................................................11 AYESAŞ .........................................13 RAFAEL ........................................15 Rosoboronexport ..........................17 Koza Azərbaycan .........................19 MKE .............................................. 21 İAİ .............................................. 25 SSİ ...................................................27 Katmerciler ...................................29 Aeronautics ...................................31 NMS ...............................................33 VESTEL Savunma ........................35 Karel ...............................................39 POF ................................................41 İŞBİR .............................................45 HAVELSAN...................................47 Spekon ...........................................49 ADEX .............................................53 ANAMA ........................................57 ASELSAN ......................................61 İDEF‐2017 ......................................67 SR Consulting ...............................77 Otokar REKLAM İNDEKSİ

4 AZERI DEFENCE Since its establishment the Ministry of Defence Industry was the participant of exhibitions and events in international sphere, as well as the initiator and organizer of international defense exhibition that was held for the first time in the region. As a continuation of the current tradition and successful outcome, the Ministry is the organizer of ADEX–2016 2nd International Defense Exhibition too. Like‐ wise, hosting of Baku to the exhibition has increased the importance of event in regional and global level. As you know, the leading states of the world are presented in ADEX–2016 2nd International De‐ fense Exhibition by reputable companies, organizations, institutions and delegations. I am confident that this event will contribute to the maintenance of international peace and security and the extension of development of beneficial cooperation not only for the Ministry of Defense Industry, but also for all the participant parties. In conclusion, I would like to take this oppurtunity and express gratitude to all friendly partner countries for mutually advantageous cooperation with Azerbaijan in the field of defence industry and saying “Welcome” to Baku – the capital of our country. I hope that the meetings and negotiations that will be held during the exhibition will show its positive impact to the development of military‐tech‐ nical cooperation. Sincerely yours, Yavar Jamalov Minister of Defence Industry of Azerbaijan Republic

ADEX–2016 5 Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan cənab İlham Әliyevin dəfələrlə vurğuladığı kimi, ordu quru cu lu ‐ ğu bizim üçün ən başlıca və prioritet məsələdir. Məhz bu səbəb ‐ dən Silahlı Qüvvələrdə bütün istiqamətlərdə aparılan islahatlar ölkə başçısının birbaşa rəhbərliyi və tapşırığına əsasən həyata keçirilir. Bir neçə il əvvəl başlanan bu proses dünyanın aparıcı silah is ‐ teh salçılarının elmin son nailiyyətlərini nəzərə almaqla, eləcə də yeni texnologiya və idarəçilik elementlərinin tətbiqi ilə hazır la ‐ dıqları yüksək dəqiqlikli və dağıdıcı qüvvəyə malik döyüş tex ni ‐ kası, silah‐sursat, digər hərbi vasitələrin Silahlı Qüvvə lə ri mizin təchizatına daxil edilməsi ilə davam edir. Eyni zamanda hərbi mütəxəssislərimiz dünyada baş verən silahlı münaqişələrdə isti‐ fadə olunan müxtəlif təyinatlı döyüş vasitələrinin xüsusiyyətlərini təhlil edir və yerli şəraitə uyğun olaraq onların tətbiq edilməsi imkanlarını dərindən öyrənirlər. Hazırda bu sahədə fəaliy yət lə ‐ rimiz davam edir və son illərin təcrübəsi bir daha göstərdi ki, müəy yən olunmuş bu üsul öz bəhrəsini verməkdədir. Әminliklə bildirmək istərdim ki, artıq Ordumuzun silahlan ma ‐ sın da yüksək texnologiyaların tətbiqi ilə hazırlanmış ən müasir, dəqiq, geniş ərazidə məhvetmə qabiliyyətinə malik silah‐sursat və döyüş texnikası vardır və bu proses davamlı surətdə, mərhələlərlə həyata keçirilir. İslahatların kompleks şəkildə icrası Silahlı Qüvvələrimizə apa ‐ rıcı dövlətlərin orduları səviyyəsinədək yüksəlməyə imkan ve rir. Ölkə rəhbərliyinin həyata keçirdiyi iqtisadi islahatlar Azər bay ca ‐ nın bütün sahələrdə inkişafına təkan verdiyi kimi, hərbi xərclərin də sürətlə yüksəlməsinə və qısa müddətdə hərbi büd cə mizin 20 də fə dən çox artmasına səbəb olub. Silahlı Qüvvələrimizin əsaslı surətdə gücləndirilməsi, əsasən də müdafiənin ön xəttində yerləşən bölmələrin yeni silahlar, döyüş texnikaları ilə təchiz olunması istiqamətində işlər yüksələn templə davam edir. Biz zirehli texnikaların, aviasiya vasitələrinin, yüksək döyüş imkanlarına malik digər texnikaların keyfiyyət baxımından əsaslı təmirini və modernizasiyasını daim yerinə yeti ‐ rir, müəyyən olunmuş inkişaf proqramlarını həyata keçiririk. Eyni zamanda hərbi qulluqçuların sırf döyüş hazırlığı ilə məş ‐ ğul olmaları üçün dövlətimiz tərəfindən hər bir şərait yaradılıb. İslahatlar döyüş hazırlığını, hərbi təhsili, tərbiyəvi işi, şəxsi heyətin sosial‐məişət və digər sahələrini də əhatə edir. Sosial‐məişət bazasının möhkəmləndirilməsi, digər təminat sahələrindəki yeniliklər şəxsi heyətin sağlamlığına müsbət təsir göstərdiyindən sosial mənşəli xəstəliklərin sayı kəskin surətdə azalıb. Hərbi qulluqçuların peşə hazırlığına, fiziki və sağlamlıq vəziyyətlərinə göstərilən bu diqqət müasir silahlardan səmərəli istifadə imkanlarını da genişləndirir. Silahlı Qüvvələrin inkişafını müəyyən edən əsas amillərdən biri də şəxsi heyətin 70 faizinin müqavilə əsasında xidmət edən hər bi qulluqçularla komplektləşdirilməsidir. Әsas döyüş təmi na ‐ tını müəyyən edən vəzifələrə ixtisaslı mütəxəssislərin və peşəkar hər bi qulluqçuların qəbul edilməsi Ordumuzun döyüş hazır lı ğı ‐ nın yüksəlməsinə müsbət təsir göstərib. Şəxsi heyətin təsərrüfat işlərindən azad olunması, yardımçı təminat sahələrinə iyirmi min nəfərədək mülki işçinin qəbul edilməsi də döyüş hazırlığının optimallaşdırılması istiqamətində atılan ən vacib addımlardandır. Ali Baş Komandanın diqqət və qayğısı nəticəsində hərbi qul ‐ luq çular son illərdə mindən çox xidməti və daimi mənzillə təmin olunub. Qısa müddətdə, xüsusən cəbhəboyu zonada 20‐dən artıq yeni hərbi şəhərcik inşa edilib, xeyli sayda zabit, gizir və əsgər ya ‐ taqxanaları, yeməkxanalar, digər xidməti və inzibati binalar təmir edilib və ya bərpa olunaraq şəxsi heyətin istifadəsinə verilib. Bun ‐ dan əlavə zabit ailələri üçün müasir standartlara cavab verən tam mebel və digər avadanlıqla təmin edilmiş yaşayış kompleksləri tikilərək hərbi qulluqçular və onların ailə üzvlərinin səmərəli istirahəti üçün lazımi şərait yaradılıb. Bu gün biz tam əminliklə deyə bilərik ki, ən müasir silah‐sursat və döyüş vasitələri ilə təchiz edilmiş, yüksək vətənpərvərlik ru hu na malik, mənəvi‐psixoloji cəhətdən hazırlıqlı Azərbaycan Si lahlı Qüv vələri Ali Baş Komandan cənab İlham Әliyevin hər bir əmrini dər hal və yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirməyə hazırdır və qadir dir. Azərbaycanın hərbi sənaye imkanlarına gəlincə onu bildirmək is tərdim ki, artıq ölkəmiz güclü hərbi potensiala və bu sahədə ge niş imkanlara malikdir. Hərbi zavodlarımızda mindən artıq çeşid də müdafiə təyinatlı məhsullar istehsal edilir. Belə ki, Azər baycanın hərbi sənayesində bütün növ patronlar, tapançalar, avtomatlar, pu lemyotlar, qumbaraatanlar, minaatanlar, aviasiya bombaları, zi rehli maşınlar, snayper tüfəngləri, pilotsuz uçuş aparatları isteh ‐ sal olunur. Sözsüz ki, artıq ikinci dəfə Azərbaycanda ADEX beynəlxalq mü da fiə sərgisinin təşkili də beynəlxalq hərbi əməkdaşlıq sa hə ‐ sində qazandığımız uğurlar sırasındadır. Məhz Azərbaycanın müdafiə sənayesi sahəsində uğurları və bu istiqamətdə dünyanın nüfuzlu qu rumlarının ölkəmiz ilə əməkdaşlığa olan marağı nəzərə alınaraq bu mötəbər sərginin ikinci dəfə Azərbaycanda təşkili barədə qərar qəbul edilib. Ümid edirik ki, bu sərgi ölkəmizin hərbi potensialının nüma ‐ yişi, biliklərin, təcrübələrin mübadiləsi və təhlükəsizlik məsələləri ‐ nin mü zakirəsi üçün ideal meydana çevrilməklə yanaşı, mövcud hər bi‐texniki əməkdaşlığı möhkəmləndirmək və geniş perspektiv ‐ lər əldə etmək imkanı qazandıracaq, yeni təşəbbüslərin yaran ma ‐ sı na töh fə verəcəkdir. Bu sərgi bütöv bir hərb sənayesi dünyası üçün böyük görüş meydanıdır. Məhz bunun üçün hamını dünya hərb istehsalının yeni nümunələri ilə yaxından tanış olmağa dəvət edirik. Sərgi təşkilatçılarına, iştirakçılara qarşıya qoyulan hədəflərə çatmağı arzu edir, uğurlar qazanmağı diləyirəm! ADEX–2016 SƏRGİSİ AZƏRBAYCANIN HƏRBİ POTENSİALININ NÜMAYİŞİ OLACAQ Zakir HӘSӘNOV Müdafiə naziri, general‐polkovnik “Silahlı Qüvvələrdə həyata keçirilən islahatlar Ali Baş Komandanın birbaşa rəhbərliyi və tapşırığına əsasən davam edir”

6 AZERI DEFENCE As the President of Azerbaijan, Supreme Commander Ilham Aliyev has repeatedly emphasized that the continued deve lop ment and improvement of the Armed Forces is the main concern and priority for the Republic of Azerbaijan. Consequently, the reforms in the Armed Forces in all areas are carried out under the direct supervision and instructions of the head of state. This process which started a few years ago continues with the inclusion of combat equipment, weapons and ammunition, other military means with high‐precision and destructive power manufactured by the world’s leading arms manufacturers incorporating the latest achievements of science, as well as the application of new technology and management elements to the cadre of items being supplied to the Armed Forces. At the same time, our military experts analyze various types of warfare means used in armed conflicts around the world and scrutinise the possibility of introducing them to our Armed Forces based on local conditions. We continue our efforts and activities in this field and the experience of recent years has demonstrated once again that this method yields positive results. I would like to confidently state that the most modern, precise weapons and ammunition and military equipment capable of widespread destruction produced with the application of high technology exists in the armoury of our Army and that this staged process of continuous improvement is ongoing. The comprehensive implementation of these reforms will eventually allow our Armed Forces to rise to the level of the armies of the world’s superpowers. The economic reforms carried out by the country’s leadership has given impetus to our country’s development in all areas, and has enabled the rapid increase in military spending, which has seen the military budget increase more than 20 times in a remarkably short period of time. Substantially strengthening the Armed Forces by providing front line troops with new weaponry and combat equipment continues at an accelerated and ever‐increasing rate. We continuously overhaul, renovate and modernize the armoured carriers, aircraft and other vehicles with high combat capabilities through the implementation of defined development programs. Furthermore, in order to provide for the military personnel engaged in combat training several reforms were implemented by the state. The reforms cover combat readiness, military training, educational work, social welfare and other areas of personnel activity. In addition to strengthening social welfare, innovations in other areas of security have had a positive impact on the health of the troops, and the frequency of diseases with social origin has dropped sharply. This attention to the professional training of military personnel and the physical and health status of individuals enhances their ability to more efficiently use the modern weapons provided. One of the key factors in the development of the Armed Forces is that 70 percent of the personnel recruited for military service serve on a contractual basis. The adoption of professional military servants to these posts, which determines the main combat supply from among qualified and professional specialists, has improved the combat readiness of our Army. The release of personnel from economic affairs and the adoption of twenty thousand civilian workers in the fields of subsidiary supply is one of the most important steps taken to improve combat readiness. Military personnel have also been provided with more than one thousand service and permanent housing units in the last few years due to the attention and care of the Supreme Commander. In a short time, especially in frontline regions, more than 20 new military towns were built and a large number of dormitories, canteens, and other service and administrative buildings for officers, warrant officers and soldiers have been repaired or restored and returned to service. Moreover residential complexes fully equipped with furniture and other appliances meeting modern standards were built for the officer’s families, and other necessary conditions were created to ensure effective rest for military personnel and their families. Today we can fully and confidently state that the Armed Forces of the Republic of Azerbaijan are equipped with the most modern weaponry, ammunition and combat vehicles, possessing a high degree of patriotism, morally and psychologically prepared and ready to fulfil Supreme Commander Ilham Aliyev’s every command promptly and professionally. As for the opportunities of Azerbaijan’s military industry, I would like to say that the country already has a strong military potential and numerous opportunities. More than a thousand different defence products are manufactured in our military plants. All types of cartridges, pistols, rifles, machine guns, grenade launchers, mortars, bombs, armoured combat vehicles, sniper rifles, and drones are produced by the military industry of Azerbaijan. Of course, the organization of the ADEX International Defence Exhibition for the second time in Azerbaijan is one of our successes achieved in the field of international military cooperation. The successes of Azerbaijan in the defence industry and the willingness of the world’s leading military institutions to cooperate with our country in this field has been taken into account while deciding to organize of this prestigious event in Azerbaijan for the second time. We hope that this exhibition will be an ideal platform for the demonstration of our country’s military capabilities, the exchange of knowledge and experience and the discussion of security issues, as well as allowing us to strengthen the existing military‐technical cooperation and to afford a wide range of perspectives which will contribute to the creation of new initiatives. This exhibition is a meeting place for all the world’s military industries. Accordingly, we invite everyone to familiarize themselves with the world’s newest samples of warfare technology. I am confident the exhibition’s organisers and participants will attain the targets they have set for themselves, and I wish them every success. ADEX–2016 TO SHOWCASE THE MILITARY POWER OF AZERBAIJAN Zakir Hasanov Defence Minister, Colonel‐General “The reforms implemented in the Armed Forces continue under the direct leadership and on the instructions of the Supreme Commander”

ADEX–2016 7 Bakıda keçiriləcək ADEX‐2016 ikinci beynəlxalq müdafiə sərgisi dünya müdafiə sənayesi üçün mühüm platformaya çevrilir. İnanıram ki, ADEX‐2016 təkcə müdafiə sənayesinin oyunçuları arasında əlaqələrin gücləndirilməsi üçün əla imkanları yaratmır, həmçinin ölkələr arasında əlaqələrə yeni perspektivlər və dəyər əlavə edir. Türkiyə birinci ADEX sərgisindən sonra bu il keçirilən növbəti sərgidə 27 müdafiə şirkəti və müdafiə qurumları ilə iştirak edir. Türkiyənin havada, quruda, dənizdə olan müdafiə imkanları, həmçinin raketlər, silah sistemləri, müdafiə elektronikası və hərbi geyimlər sərgidə ən böyük pavilyonlardan biri olan Türkiyə milli pavilyonunda təqdim olu nacaq. Türkiyə müdafiə sənayesi əsas təşkilatlar, çox sayda altsistem istehsalçıları, kiçik və orta sahibkarlıq subyektləri, yüksək texnologiyalar sahəsində çalışan araşdırma və tədqiqat müəssisələri, araşdırma institutları və universitetləri sayəsində yüksək bacarıqlara malik bir cəmiyyətə çevrilib. Beləliklə, qürurla deyə bilərik ki, biz daha çox şeyləri əldə etmək üçün daim böyüyən və ambisiyalı bir müdafiə sektoruyuq. Bu gün Türkiyə müdafiə sek‐ toru həm regionda, həm də dünya üzrə güclü bir oyunçudur. Güclü müdafiə imkanları ilə birlikdə, Türkiyə bütün müttəfiq ölkələri ilə müdafiə sənayesində həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli layihələrdə əməkdaşlığa açıqdır. Bununla da Azərbaycan qardaşımız olaraq, müdafiə sənayesində də bizim ən mühüm tərəfdaşlarımızdan biridir. Türkiyə Azərbaycanla istənilən səviyyədə və platformada açıq şəkildə birgə inkişaf layihələri, araşdırma və tədqiqat fəaliyyətləri, eləcə də birgə müəssisələr şəklində əməkdaşlıq etməyə hazırdır. İki qardaş ölkənin müdafiə sənayesi sektorunda əməkdaşlığı ölkələrimiz arasında həmrəylimizin gücləndirilməsinə imkan yaradacaq. Bu imkandan istifadə edərək, ümid edirəm ki, ADEX‐2016 sərgisi iştirakçı ölkələrin milli imkanlarının nümayiş etdirilməsi və regionda təhlükəsizliyin təmin olunması sahəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsi baxımından uğurlu bir hekayəyə çevriləcək. Prof. Dr. İsmail DӘMİR Türkiyə Respublikası Müdafiə Sənayesi Katibi MÜDAFİƏ SƏNAYESİNDƏ ƏMƏKDAŞLIQ TÜRKİYƏ VƏ AZƏRBAYCAN ARASINDA HƏMRƏYLİYİN GÜCLƏNDİRİLMƏSİNƏ İMKAN YARADACAQ

8 AZERI DEFENCE 2nd ADEX 2016 Defence Industry Exhibition, to be held in Baku, is becoming a significant platform for global defence industry. I believe, ADEX 2016 not only creates excellent opportunities to enhance the relations among the stakeholders in the area of defense industry, but also adds new perspectives and value to the relations among the countries. Turkey again participates the exhibition with 27 defence companies and establishments after the first ADEX. Turkish defence capabilities in land, air and naval platforms as well as in rockets‐ammunitions, weapon systems, defence electronics and military textile will be displayed in Turkish National Pavilion, one of the largest participations in the exhibition. Turkish defence industry has become a highly capable community composed of large scale main contractors, many sub‐system manufacturers, SME’s, R & D facilities which are involved in high‐tech areas, research institutes and universities. Thus, we can proudly say that we have a constantly growing and ambitious defence sector that looks ahead to achieve more. Today, the Turkish defence sector is a strong actor both in the region and around the world. Together with stronger defence capabilities, Turkey is open to collaborations with all ally countries in both bilateral and multilateral defence industry projects. In this regard, Azerbaijan as our brother country is one of the most important partner in defence industry. Turkey is ready to cooperate with Azerbaijan by means of joint development projects, R&D activities and joint ventures in full opennes every level and platform. Defence industry cooperation between two brother nations will contribute to strengthen solidarity between our countries. Taking this opportunity, I hope that ADEX 2016 will be a success story in terms of exhibiting national capabilities of participating countries and furthering security cooperation in the region. Prof. Dr. İsmail DEMİR Undersecretary for Defence İndustries of the Turkish Republic COLLABORATION IN DEFENCE INDUSTRY WILL CREATE POSSIBILITIES FOR STRENGTHENING COOPERATION BETWEEN AZERBAIJAN AND TURKEY

10 AZERI DEFENCE Türkiyə və Azərbaycan bir millət, iki dövlət anlayışı ilə hərəkət edən, ortaq bir tarix və mədəniyyəti paylaşan iki qardaş ölkədir. Bu duyğuların işığında qardaş ölkə Azərbaycanda düzənlənən ADEX–2016 ikinci beynəlxalq müdafiə sərgisində geniş qatılımla iştirak etmənin önəmli olduğunu dəyərləndirməkdəyik. Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondu (TSKGV) olaraq, bölgənin önəmli ölkəsi, dost və qardaş Azərbaycanın hər zaman yanında olduğumuzu açıqca ifadə etmək istərdim. Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondu və Türkiyə müdafiə sənayesi sektorunda ön yerdə qərarlaşan Fond şirkətlərimiz – ASELSAN, TUSAŞ, ROKETSAN, HAVELSAN, İŞBİR və ASPİLSAN ilə ADEX–2016 sərgisində geniş bir qatılımla iştirak etməkdən şərəf duyuruq. Bu arzuyla 9–12 may 2017‐ci il tarixlərində İstanbulda TÜYAP Sərgi və Konqres Mərkəzində Milli Müdafiə Nazirliyinin himayəsi və dəstəyində, Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondunun idarəsi və cavabdehliyində keçiriləcək IDEF‐2017 13‐cü Beynəlxalq Müdafiə Sənayesi Sərgisində hər zaman olduğu kimi Azərbaycan şirkətlərinin və heyətlərinin geniş qatılımla iştirakını gözlədiyimizi ifadə etmək istərdim. Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondunun Baş Direktoru olaraq müdafiə sənayesi sahəsində çox daha yaxın əməkdaşlıq və böyük layihələri birlikdə həyata keçirmək diləyi ilə azərbaycanlı qardaşlarımıza sevgilərimi və xoş arzularımı çatdırıram. Orhan AKBAŞ Türkiyə Silahlı Qüvvələrini Gücləndirmə Fondunun Baş Direktoru ADEX–2016 SƏRGİSİNDƏ GENİŞ QATILIMLA İŞTİRAK ETMƏKDƏN ŞƏRƏF DUYURUQ

12 AZERI DEFENCE Türkiyə və Azərbaycan... Bir millət, iki qardaş dövlət... Türkiyə və Azərbaycan olaraq tarixi və mədəni birliyimizlə bərabər, tica rət, enerji, turizm və müdafiə sənayesi sahələrində önəmli və daha da inkişaf ediləcək əməkdaşlığa sahibik. Bu gün Türkiyə müdafiə və aviasiya sənayesi olaraq önəmli layihələrə, xüsusi məhsullara, dünya çapında böyük ortaqlıqlara və ən mühümü isə gələcəyi dizayn edə biləcək performansa sahibik. “Qlobal Ehtiyaclara da Yerli Həllər” istehsal edən Türk müdafiə və aviasiya sənayesi şirkətləri təyyarə və helikopter hissələri, zirehli maşınlar, gəmilər və sürətli katerlər, raket, mərmi və onları buraxan platformalar, yüngül silahlar və sursatlar, radiostansiyalar, komanda‐nəzarət sistemləri, simul ‐ yatorlar, sen sorlar və proqramlar kimi elektronik sistemlər, mətbəx, səhra hospitalı, geyim‐təchizat, logistik dəstək məhsulları, mühən dislik və texnologiya transferi, modernləşdirmə və modifikasiya kimi sahələrdə dünya çapında seçilir. Bu gün Türkiyə müdafiə və aviasiya sənayesi məhsulları və xidmətləri ABŞ‐dan Avropa Birliyinə, Yaxın Şərq ölkələrindən Asiya ölkələrinə, MDB coğrafiyasından Uzaq Şərq ölkələrinədək geniş bir coğrafiyada təhlükəsizliyə xidmət edir. Türkiyə üçün strateji sektor olaraq görülən müdafiə və aviasiya sənayesinin araşdırma, inkişaf, yüksək texnologiyaların tətbiqi ilə artan məhsul və xidmət çeşidləri ixracat performansımızı daha da artırır. 2011‐ci ildə 884 milyon dollar olan sektor ixracatı 2015‐ci ildə 1,656 milyard dollara çatıb. Bu ixracat həcmini davam etdirmək üçün çalışırıq. Türk müdafiə və aviasiya sənayesi olaraq ən böyük məqsədimiz Türkiyəni sektorun qlobal oyunçularından, tədarükçü lə rin dən birinə çevirməkdir. Sektorun ixracat həyata keçirən firmalarını bir yerə toplayan Müdafiə və Aviasiya Sənayesi İxracatçıları Birliyi (SSİ) bu məqsədə yetişmək üçün ciddi fəaliyyətlər yürüdür. Araşdırmaya söykənən və ixracata yönəlmiş istehsalın artması, yüksək texnologiya və nou‐hau ixracatının əsas ixrac qələmi olması ən təməl hədəfimizdir... Bu gün 450 üzvə sahib olan Birliyimiz yeni bazarlar və iş imkanlarının artması sahəsində üzvlərinə dəstək olur. Ayrıca, sek to run beynəlxalq tanıtımını həyata keçirmək üçün yaratdığımız Müdafiə və Aviasiya Tanıtım Qrupu – “Turkish Defence Alliance (TDA)” ilə tanıtım fəaliyyətlərini həyata keçiririk. Bu kontekstdə ADEX–2016 Azərbaycan Beynəlxalq Müdafiə Sərgisinə böyük önəm veririk. Sərginin Türkiyə müdafiə sənayesi ilə Azərbaycan arasında daha böyük işbirliklərinin ilk addımını təşkil edəcəyinə inanırıq. Türkiyə müdafiə sənayesi olaraq Azərbaycanla daha geniş əməkdaşlığa hazırıq. TÜRKİYƏ MÜDAFİƏ SƏNAYESİ AZƏRBAYCANLA DAHA GENİŞ ƏMƏKDAŞLIĞA HAZIRDIR Latif Aral Aliş TDA və Türkiyə Müdafiə və Aviasiya Sənayesi İxracatçıları Assosiasiyasının sədri

JSF Projesi’nde Yazılım Geliştiren, Elektronik Tasarım/Üretim Yapan Tek Türk Firması www.ayesas.com Türk Pavyonu, Stand No: 2002’de Buluşalım...

14 AZERI DEFENCE On behalf of Caspian Event Organisers (CEO), the event operators, and personally on my own behalf, we would like to sincerely congratulate you on the occasion of the opening of the major defence event in the region – the 2nd Azerbaijan International Defence Exhibition, ADEX 2016. As a result of the successful economic policy pursued by the President of the Republic of Azerbaijan, His Excellency Ilham Aliyev, our country has made significant achievements in the international arena in military‐technical cooperation and in the defence industry. The exhibition has become one of the most significant events in the region in the development of the defence industry and in terms of creating new opportunities and fostering closer military‐technical cooperation. The ADEX 2016 exhibition, which brings together more than 200 companies world and will occupy all 3 pavilions of the Baku Expo Center and outdoor aria. Official delegations from different countries and booths representing 10 nations, will be of great interest. The exhibition will create an opportunity to showcase the scientific and technical achievements of both domestic and foreign manufacturers, as well as promising new areas for development and the sharing of successful experiences. At the request of the exhibitors in 2016, the organisers extended the work of the exhibition up to 4 days. Various types of military equipment will also be displayed and demonstrated at the ADEX 2016 exhibition. The exposition will be placed in an open area of the exhibition and will combine new armament, military and special equipment samples, logistics facilities, and technology to facilitate the everyday activities of the army and the military. A comprehensive business program of seminars, presentations, numerous high‐level bilateral meetings with the heads of the field ministries, manufacturing companies and customers will be held during exhibition and demonstrates the overwhelming interest in the event. We are very proud to be part of this event, which is organised with the initiative of the Ministry of Defence Industry of the Republic of Azerbaijan and with the support of the Ministry of Defence of the Republic of Azerbaijan Republic and is vital to the country’s international prestige. We hope that the exhibition will be successful and useful both for the power structures of the country and for the companies and delegations participating in the event. We wish all the participants and guests of the event every success! Bahruz Hidayatzadeh Executive Director, Caspian Event Organisers DEAR EXHIBITORS AND VISITORS!

SPIKE FAMILY '|\úGԥVL]KԥUELUúԥUDLWԥKD]ÕUROPDOÕVÕQÕ] 6SLNHoR[IXQNVL\DOÕVLODKVLVWHPLVL]ԥUHDO]DPDQԥU]LQGԥG|\úUHDOOÕTODUÕQDFDYDE YHUPԥ\ԥLPNDQYHULUԤODTԥYDVLWԥVLԥVJԥUOԥUWԥUԥ¿QGԥQKԥGԥ¿QELUEDúD J|UQPԥPԥVLYԥ]L\\ԥWLQLQTDUúÕVÕQÕQDOÕQPDVÕWԥGELUOԥULQWԥFLOLGD\DQGÕUÕOPDVÕ Nԥú¿\\DWLúOԥULYԥ]ԥUԥUTL\PԥWOԥQGLUPԥOԥULQLDSDUPD÷DLPNDQYHULU 0Ԥ6$)Ԥ NPԥTԥGԥU NPԥTԥGԥU flNPԥTԥGԥU NPԥTԥGԥU 6ø67(0 7Ԥ7%ø4ø35245$0 3L\DGDTRúXQ 3L\DGD'|\ú1ԥTOL\\DW9DVLWԥOԥUL+ԥUEL*ԥPLOԥU +HOLNRSWHUOԥU'|\ú1ԥTOL\\DW9DVLWԥOԥUL+ԥUEL*ԥPLOԥU +HOLNRSWHUOԥU'|\ú1ԥTOL\\DW9DVLWԥOԥUL+ԥUEL*ԥPLOԥU ADEXGԥWDQÕúROXQ, %L]LPOԥ FL]DOFLGԥ]JDK

16 AZERI DEFENCE Addressing the meeting, President Ilham Aliyev said that in 2016 there were military clashes in various parts of the world, wars continued, new conflicts arose, and global threats and dangers increased. According to the President, this year, Armeniaʹs continued provocation led to very serious consequences in the settlement of the Armenian‐Azerbaijani Nagorno‐ Karabakh conflict, where the Azerbaijani army has repulsed the enemy. Our army liberated a portion of our occupied territories with a counter‐attack– an area of 2 thousand hectares was freed from enemy hands. President Ilham Aliyev emphasizing that the military potential of Azerbaijan has strengthened and that this process would continue, noted that the Azerbaijan army is among the strongest armies in the region in terms of its technical supply and ability to fight and can at any moment execute any military task: “‐ Strengthening our military capabilities remains a priority. Very serious additional measures have been taken after the events of April. The armyʹs fighting capacity has been increased to a great extent, and the Azerbaijan military purchases the most modern equipment and weapons. This, of course, enhances our military might and strengthens our position in the negotiation process, and as this has been our policy for many years now, its effectiveness has been confirmed. Subsequently the strengthening of our military capabilities, the army building process should proceed at an even faster pace. Domestic production must increase and this sector will grow even more ‐ Azerbaijan already has a very strong military industry and the most advanced weapons and technology have to be acquired and will be procured.” Referencing the work done in the defence industry, the Minister of Defence Industry Mr Yaver Jamalov said that in the April battles, arms and ammunition produced in the Ministry of Defence Industry (MDI) ‐ anti‐tank grenade launchers, mortars and ammunition, sniper rifles, universal machine guns, including AK‐74M submachine guns, various calibre cartridges and other ammunition have been widely used against the enemy. At the same time, the clear definition and subsequent destruction of enemy targets was carried out using modern unmanned drones, which were produced in our country. Speaking about the new plans for the defence industry the Minister Yaver Jamalov said that following President Ilham Aliyev’s instructions for strengthening the countryʹs defensive capabilities intensive work was carried out on the development a number of new models and defence products in the current year. This year, establishment of 7 new enterprises under the Ministry of Defence Industry is planned. 40 × 46 mm revolver type grenade launchers (RBG‐40), ammunition for these grenade launchers and underbarrel grenade launchers, four ammunitions for RPQ‐7V2 type hand‐ thrown anti‐tank grenade, M‐6 and M‐12‐ type mine explosives, 23, 30 and 40 mm automatic cannons, explosives for various types of ammunition for grenade launchers, shells and cartridges for 100, 122, 130, 152 mm, as well as 155 mm artillery cannons meeting NATO standards and for 125 mm tank guns, barrels for automatic weapons from 5.45 mm to 30 mm and small calibre canons will all be produced by the proposed enterprises. Additionally, Y. Jamalov noted that the construction of plants for the production of gunpowder and different types of explosives ‐ ballistite and cotton powder, TNT and hexogen plants, the enterprise for the production of artillery canon explosive warheads and tank guns, and the preparation of gunpowder ejection production facilities for 60, 82 and 120 mm mortars and munitions is ongoing. THE DEFENCE INDUSTRY PUSHES TOWARDS LARGER GOALS Zaur Babashov Azerbaijanʹs defence industry has identified targets for the near future. By the end of this year, establishment of some entities under the Ministry of Defence Industry (MDI) is planned and these entities will be geared towards satisfying the local demand while increasing export oriented production. A meeting at the Cabinet of Ministers was held with the participation of President Ilham Aliyev to review the results of the first half of 2016 and discuss the military build‐up in Azerbaijan and other works carried out in the defence industry.

18 AZERI DEFENCE In 2016, the MDI with the orders issued by the Defence Ministry and other security agencies plans the production, repair and disposal of defence goods worth 192.2 million manats. According to Y. Jamalov, intensive work is being done in this direction and products are being manufactured and delivered to customers: “‐ In the creation section of the Defence Ministry the implementation of 198 stages for 115 subjects is planned in 2016. During this period, appropriate testing of the HP‐ 7.62 special‐purpose attack machinegun, an automatic grenade launcher complex, the Istiglal‐1T sniper rifle, a cold shooting collimator, automatic cannon, fire charges for artillery and tank guns, various types of levies charges fire for grenades and for anti‐tank grenade launchers and other products have been commenced and work is continuing on the development of these products.” Noting that a number of defence products had been developed and created using the potential of the scientific institutions of the Ministry, Mr Y. Jamalov emphasized that in the first half of this year scientific research and experimental‐design works continued at the Scientific and Research Institute of the Ministry on 15 topics, including 14 subjects under the state orders for which work is presently underway. He mentioned among the main topics the creation of various training and combat aircraft bombs, a special protection system for important objects, as well as medium and long‐range missile systems and others. Moreover, in 2016 the National Space Agency (NASA) conducted scientific research works on 33 topics in different areas based on the orders of the Armed Forces. The minister mentioned several versions of the Tufan, a national armoured vehicle developed in order to carry out various battle tasks equipped with a 12.7 mm remote‐controlled combat module, anti‐tank guided missile complex, electronic warfare and intelligence equipment and so on. The first prototypes of the national armoured vehicle will be ready by the end of the year. Y. Jamalov said that, as a result of negotiations with foreign companies, initial prototypes of the Ildirim and Gasirgha armoured vehicles have been developed. These vehicles will be introduced at the ADEX‐2016 exhibition, and serial production of these vehicles is slated to begin in 2017. Noting that another new project is the installation of the medium‐ range Mizrak anti‐tank guided missile system on the BRDM‐2M armoured transporter, the Minister said that this combat vehicle will be delivered for the use of the Armed Forces in a brief period. The Minister added that work was being finalized on a kamikaze UAV called Zerbe which was successfully tested and would soon be delivered to the Armed Forces. Zerbe can help to monitor enemy positions and destroy them at any time. Y. Jamalov also said that the Ministry of Defence Industry and the Azerbaijan National Academy of Sciences and the National Aviation Academy have reached an agreement on a number of research works and implementation of these works has begun. Noting that deliberate works for the expansion of export capacity and replacement of imports with local production have been started in the Ministry, Y. Jamalov emphasized that the enterprises of MDI engaged in international markets and has been awarded various tenders: “‐ As a result, agreements for the export of various types of defence products have been signed and their implementation has been launched. We can mention among exported products all types of ammunitions, modern small arms, sniper rifles, unmanned aerial vehicles and so on. For the period elapsed agreements worth $ 106 million were signed for the export of products to foreign countries. In order to increase exports and to find new markets intensive negotiations with other countries are ongoing”, the Minister said. According to Mr Y. Jamalov, the achievements in the field of export are linked with the participation of the Ministry on a regular basis at international defence exhibitions. On April 18‐21, 220 different types of products were presented at the DSA‐2016 exhibition in Malaysia.

20 AZERI DEFENCE Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin (MSN) “Cihaz” İstehsalat Birliyi tərəfindən is‐ tehsal edilmiş “İldırım” adlı zirehli maşının 2017‐ci ildən seriyalı istehsalına başlanılması planlaşdırılır. Minaya qarşı qorumalı nəqliyyat vasitələri (MRAP) sinfinə aid olan 4x4 düsturlu “İldırım”ın ilk nümunəsi ADEX‐2016 sərgisində nümayiş olunur. Altı silindrli, 265 at gücündə “Cummins İSBe 270 BS‐III” mühərriki, mexaniki transmissiya və havalandırma sistemi ilə təchiz olunmuş maşının uzunluğu 7350 mm, yerdən hündürlüyü 400 mm, boş ağırlığı 13 ton, döyüş ağırlığı 15.5 ton, sürəti 90 km/saat, gediş ehtiyatı 600 kilometrdir. Zirehli maşın 60% bucaq altında maili yüksəkliyə qalxmağı bacarır. Maşın yanlarda 2 ədəd və arxada mexaniki açılıb bağlanan qapılara, damda isə iki lyuka sahibdir. Zirehli maşının güllələrə qarşı qoruması STANAG 4569 level 2, mina və əldəqayırma partlayıcı maddələrə qarşı qoruması isə STANAG 4569 level 2A/2B cavab verir. Sürücü və komandirdən ibarət heyətə malik “İldırım” salonda tam təchizatlı 10 əsgəri daşımağa imkan verir. Maşın hərəkətdə olarkən yan pəncərələrdəki mazğallardan kiçik çaplı atıcı silahlarla atəş açmaq mümkündür. “İldırım” sifarişçinin ehtiyacına uyğun olaraq açıq silah qülləsi, yaxud distans döyüş modulu ilə də silahlandırıla bilir. Maşın üçün MSN tərəfindən 14.5 mm‐lik pulemyotla dəstləşdirilmiş “Şim ‐ şək” adlı döyüş modulu hazırlanıb. “İldırım” MRAP‐ın polis və digər güc strukturları üçün nəzərdə tutulmuş “İldırım MLS” versiyası yolsuzluq şəraitində yüksək per‐ formans nümayiş et‐ dirir. Maşının zirehi 7.62 x 51 AP, 7.62 x 39 API BZ, 7.62 x 39 API Type 56 güllələrə qarşı qoruma qabiliyyətinə sahibdir. Maşın açıq və ya 1000 kq‐dək çəkidə distans döyüş modulları ilə silahlandırıla bilir. Heyətin çıxışı üçün maşının yanlarda 4, arxa hissəsində isə 1 qapısı mövcuddur. “İldırım MLS” av‐ tomobilinin uzunluğu 6308 mm, eni 2530 mm, sürəti 80 km/saat, çəkisi 13 tona yaxındır. Müdafiə Sənayesi Nazirliyinin (MSN) əməkdaşları tərəfindən yaradılmış bal‐ listik hesablayıcı (kalkulyator) artilleriya bölmələrinin şəxsi heyətinin işini asan ‐ laşdırmaq, hesablamaların aparıl masına sərf olunan müddəti minimuma endir ‐ mək, bütün prosesi avtomat laşdırmaq və dəqiqlik faizini yüksəltmək üçün nəzər də tutulur. Standart mobil telefon əsasında hazırlanmış ballistik hesablayıcı artilleriya batareya və divizion komanda idarəetmə məntəqələrindən artilleriya hissələrinin operativ və yüksək dəqiqliklə idarə edilməsi üçün zəruri olan əsas atəş parametrlərini hesablayır. Ballistik hesablayıcı 60 mm, 82 mm və 120 mm minaatanlar üçün yaradılsa da, onun D‐ 20, D‐30 haubitsaları, BM‐21 “Qrad” və bənzər digər artilleriya sistemlərinin atəşinin idarə edilməsində tətbiqi müm ‐ kün dür. Cihazın oxşar təyinatlı qur ğu ‐ lar dan əsas üstünlükləri istifadəsinin asan lığı, çəkisinin azlığı və etibarlılığıdır. Mobil telefonda, həmçinin kənar müdaxilələrdən qorunmaq üçün əlavə tədbirlər görülüb. Ballistik hesablayıcının həll etdiyi əsas məsələlər aşağıdakılardır: ‐ atəşin idarə edilməsi üçün tam və ixti sar hazırlığın aparılması; ‐ atəşin idarə edilməsi üçün sınaq atışlarının aparılması; ‐ əsas atəş parametrlərinin hesablan ‐ ma sı; ‐ nöqtənin yerə topoqrafik bağlanma koordinat larının hesablanması; ‐ atəş mövqeyindən hədəfə qədər olan topoqrafik uzaqlığın hesablanması; ‐ atışın əsas istiqamətindən hədəfə olan topoqrafik dönmə bucağının hesablanması; ‐ hədəfin koordinatlarının hesablan ‐ ması; ‐ uzaqlıq əmsalının hesablanması; ‐ uzaqlığın təyini; ‐ bucaqölçən addımın hesablanması; ‐ hədəfin atəş mövqeyinə nəzərən yer bucağının hesablanması; ‐ tarazın qiymətinin hesablanması; ‐ yelpik və sıçrayış addımlarının hesablanması. Cihazın digər üstünlüklərindən biri də ondan ibarətdir ki, hesablamalar eyni zamanda bir neçə atəş və müşahidə məntəqələri üçün aparıla bilir. Hesabla ‐ maların nəticələrinin digər mobil telefon ‐ lara təminatlı şəkildə ötürülməsi imkan ‐ ları mövcuddur. Bundan başqa, yaradıl ‐ mış ballistik hesablayıcı açıq arxitekturaya malikdir və onun imkanlarını geniş lən ‐ dir mək mümkündür. AZӘRBAYCANIN YENİ MAŞINI – “İLDIRIM” ARTİLLERİYA ÜÇÜN BALLİSTİK HESABLAYICI

22 AZERI DEFENCE Artıq heç kəsə sirr deyil ki, digər qoşun növləri ilə yanaşı, hava hü ‐ cumundan müdafiə (HHM) qüvvə lərini də idarə edən hərbi qurumlar mürək ‐ kəb və sürətlə dəyişən döyüş şəraitində uğur qazanmaq üçün qərarları daha operativ şəkildə qəbul edərək mövcud qüvvə və vasitələrdən səmərəli şəkildə istifadə etməlidirlər. Bu cür tapşırıqları müasir kəşfiyyat və idarəetmə vasitələri olmadan həll etmək çox çətin, bəzi hallarda isə qeyri‐mümkündür və bu aksiomun sübuta ehtiyac yoxdur. Bu baxımdan Belarusun innovativ müəssisəsi – “OKB TSP” Elmi‐İstehsalat Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin fəaliyyət istiqamətlərindən biri də silahlı qüvvələr üçün komanda‐qərargah maşınlarının, eləcə də hava hədəflərini (havadakı vəziyyət barədə informasiya mənbəyini) aşkarlayan radiolokasiya vasitələrinin hazırlanmasıdır. RLS‐50 panoramik müşahidəni təmin edən üçkoordinatlı radiolokasiya stansiyası müasir hava hədəflərinin, o cümlədən havadan hücuma keçən pilotsuz uçuş aparatlarının avtomatik müəyyən edilməsi, müşayiət olunması və hərəkət / koordinat parametrlərinin hesablanması üçün nəzərdə tutulmuş panoramik görmə bucaqlı, səyyar və sərt korpuslu impuls‐dopler radio lo ka ‐ siya stansiyasıdır. RLS‐50 stansiyasından həm müstəqil şəkildə, həm də HHM bölmələrinin tərkibində istifadə etmək mümkündür və stansiya aşağıdakıları təmin edir: ‐ hədəflərin üç koordinatının və (yer ilə müqayisədə) faktiki sürətinin müəyyənləşdirilməsi və ölçülməsi; ‐ müəyyən edilmiş hədəflər üzrə taktiki radiolokasiya məlumatlarının əlaqədar vasitələrə ötürülməsi; ‐ radiopelenqlərin aktiv səs mane ə ‐ ləri üzrə təyin edilməsi; ‐ döyüş fəaliyyətlərinin sənəd ləş ‐ diril məsi. Yeni kompakt radiolokasiya sistemi (RLS) sülb elementlərin yüksək radio tezlik bölümündə istifadəsinə, eləcə də siqnalın rəqəmsal emalı metodları və prosessor texnologiyalarına əsaslanan qabaqcıl həll variantlarını ehtiva edir. Bu da avtomatik rejimdə işləyən və həm rəqibin silahlı əks‐ hücumu zamanı, həm də mürəkkəb radioelektronika mühitində kiçik ölçülü hava hədəflərinin aşkar lan ma sını təmin edir. HAVA HÜCUMUNDAN MÜDAFİӘ QÜVVӘLӘRİ ÜÇÜN YENİ İDARӘETMӘ VӘ RADİOLOKASİYA KӘŞFİYYATI VASİTӘLӘRİ Son bir neçə onillik ərzində yaşanan hərbi münaqişələr sübut edir ki, gələcəkdə müharibələr yüksək manevrliyə malik “hava‐yer” tipli vasitələrdən istifadə olunmasını zəruri edəcək və şəraitin kəskin dəyişməsi ilə səciyyələnəcəkdir. Hərbi əməliyyatların ilkin mərhələsində hücuma keçən tərəfin həll etməli olduğu başlıca döyüş tapşırıqlarından biri isə havada nəzarəti ələ keçirərək qorumaqdır və buna görə də xüsusən münaqişənin ilkin eskalasiya mərhələsində Hava Hücumundan Müdafiə qüvvələrinin rol və əhəmiyyətini layiqincə qiymətləndirməmək mümkün deyil. Professor Коlodyajnıy Valeriy Vladlenoviç, hərb elmləri doktoru RLS-50 sisteminin ԥsas xüsusiyyԥtlԥri Göstԥricilԥr øúçi tezlik diapazonu S Effektiv yayılma sԥthindԥn hԥdԥflԥri müԥyyԥn etmԥ mԥsafԥsi (1 m2, km) 50 (100) Yerin buca÷ı üzrԥ paralel müúahidԥ sektoru, dԥrԥcԥ (maililiyin elektron korreksiya imkanı) 32 (6) Müúahidԥ müddԥti 5, 10, (20) Yerli ԥúya vԥ obyektlԥrdԥn ԥks olunmanın azaldılması (dB) 40 Aktiv maneԥlԥrin aradan qaldırılması (dB) 20 Fasilԥsiz iú müddԥti (saat) 24 Yı÷ılma (açılma) vaxtı (dԥq) 5

‐ operativ‐taktiki vəziyyətin elementləri və hərbi qoşunların planlaş ‐ dırılan fəaliyyətləri ilə bağlı məlumatların döyüş əməliyyatlarının aparıldığı rayonun elektron xəritə sinə daxil edilməsi: ‐vəziyyəti qiymət ləndirən, eləcə də döyüş əməliyyatları haqqında ideyaların və rasional qərar ‐ ların qəbulunu təmin edən kompleks operativ‐taktiki hesabatların hazırlanması; ‐ hərbi hissə və döyüş bölümlərinin fəaliyyətlərinin bir neçə istiqamətdə təf si latlı şəkildə planlaşdırılması; ‐ vəziyyətin inkişaf təmayülləri və qəbul edilmiş qərarların gözlənilən nəticə ‐ lərinin proqnoz laş dırıl ması; ‐ elektron mətn və qrafik döyüş sə nəd lərinin hazırlan ‐ ması; ‐ daxil olan elektron döyüş sə nəd ‐ lərinin qəbulu, icraçılara ötürülməsi və aidiyyəti üzrə gön dərilməsi. AİY‐lərin lokal hesablama şəbəkəsi çərçivəsində birləşdirilməsi operatorların hesablama və informasiya resurslarına paralel çıxışını təmin edir. Bu isə hərbi qoşun ‐ ların idarə olun ‐ ması mər hə lə ‐ sində idarəetmə tapşırıqlarını həll edərkən, səla ‐ hiyyətli zabitlərin şəbəkə metodu ilə işlə mə sini təmin edir. QQDAS‐nin praktikada tətbiqi vəziyyəti qiy mət ləndirərək həll variant ‐ larını hazırlamağa və onların arasından ən münasibini seçməyə (yəni rasional qərarların qəbulu üçün şərait yaradan hesabat məlumatlarını cari vaxt rejimində əldə etməyə) imkan verir. Bundan başqa, tabelikdə olan bölüm və vasitələrin döyüş hərəkətlərinin təcrübədə çox ‐ variant lı planlaşdırılmasına imkan yara ‐ nır (qərargahın mexaniki işi zamanı bu proses xeyli vaxt aparır, ciddi vaxt məh ‐ du diyyəti olan vəziyyətlərdə isə qeyri‐ mümkün olur). QQDAS‐ların digər elementlərindən biri də mətn formatında daxil olan elektron döyüş sənədlərini qəbul etməyə, avtomatlaşdırılmış rejimdə idarəetmə üzrə mətn və qrafik sənədlər hazırlamağa və həmin sənədləri aidiyyəti üzrə gön ‐ dər məyə imkan verən kompleks elektron sənəd dövriyyəsi sistemidir. Texniki rabitə kanalları vasitəsi ilə hazırlanmış / qəbul edilmiş mətn formatlı elektron döyüş sənədləri KQM‐da A0 printer və planşet (kartoqraf) vasitəsi ilə tələb olunan format və rəngli təsvirdə çapa verilə bilər. HİAS döyüş əməliyyatlarının gedişatında tabelikdə olan hərbi hissə ADEX–2016 23 RLS‐50 stansiyasının komanda‐ qərargah maşını ilə birlikdə praktiki istifadəsi müasir döyüş əməliyyatı şəraitində tabelikdə olan döyüş bölmələri tərəfindən döyüşü idarəetmə prosesinin informasiya təminatını yaxşılaşdırır. “Redut” unifikasiya edilmiş koman ‐ da‐qərargah maşını (KQM) taktiki mərhə lədə HHM qüvvələrini idarəetmə vasitəsidir. Bu maşın döyüş əməliy ‐ yatlarına hazırlıq mərhələsində və əmə ‐ liy yatların gedişatında (tabelikdə olan döyüş bölmələrini idarəetmə prosesində) HHM qüvvələri qərargahının (hissə ‐ lərinin) səlahiyyətli zabitlərinin kollektiv işini avtomatlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Komanda Qərargah Maşını kons ‐ truk tiv baxımdan yüksək keçicilik qabiliy yətinə malik “MAZ‐631705” tipli avtomobilin şassi platforması üzərində quraşdırılmış (demontaj olunan) kuzov‐ konteyner formasında istehsal edilib. Kuzov‐konteynerdə səlahiyyətli zabitlər üçün avtomatlaşdırılmış iş yerləri (AİY), rabitə və məlumat ötürmə aparatları, naviqasiya vasitələri və vaxt göstəricisi, eləcə də enerji təchizatı və xilasetmə sistemləri yerləşir. Komanda Qərargah Maşınının intellektual əsasını aşağıdakı iki əsas sistemin reallaşdırıldığı xüsusi proqram təminatı təşkil edir: ‐ qərarların qəbul olunmasına dəstək üzrə avtomatlaşdırılmış sistem və döyüş əməliy yatlarının planlaşdırılması (QQDAS); ‐ tabelikdə olan döyüş bölmələrinin hərəkətlərini taktiki idarəetmə üzrə avtomatlaşdırılmış sistem (HİAS). QQDAS aşağıdakı tapşırıqların həllini təmin edir: ‐ operativ‐taktiki məlumatların, o cümlədən öz hərbi hissəsinin döyüş heyəti və döyüş imkanları, eləcə də düşmən qüvvələri barədə informasiyanın verilənlər (məlumat) bazasına daxil edilməsi, ilkin emalı (işlənməsi) və saxlanması;