HALAMAN
PENDAHULUAN..................................................................................................................................... 1
Program Peningkatan Pencapaian Malaysia dalam TIMSS dan PISA ................................................. 1
Tujuan ............................................................................................................................................... 1
Susunan ............................................................................................................................................ 1
UNIT 1: LATAR BELAKANG PISA DAN PENCAPAIAN MALAYSIA DALAM PISA 2012................................ 2
1.1 Apakah Objektif PISA? ........................................................................................................... 2
1.2 Negara Manakah Yang Menyertai Pisa?................................................................................ 3
1.3 Mengapakah Malaysia Menyertai PISA? ............................................................................... 4
1.4 Bagaimana PISA Ditadbir? ..................................................................................................... 5
1.4.1 Fokus Literasi................................................................................................................. 5
1.4.2 Bahasa Pengantar.......................................................................................................... 5
1.4.3 Populasi dan Pensampelan............................................................................................ 5
1.4.4 Apakah instrumen kajian PISA? .................................................................................... 6
1.5 Bagaimanakah Pencapaian Murid Malaysia dalam Literasi Bacaan PISA?............................ 7
1.5.1 Pencapaian keseluruhan Literasi Bacaan Pisa 2012 ...................................................... 7
1.5.2 Tahap Kecekapan Murid dalam Bacaan ........................................................................ 8
1.5.3 Tahap Kecekapan Bacaan Murid Bandar dan Luar Bandar ............................................ 9
1.5.4 Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jantina ............................................................... 10
1.5.5 Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jenis Sekolah...................................................... 11
1.6 Apakah Punca kepada Pencapaian yang Kurang Memberangsangkan?.............................. 12
1.7 Apakah Sasaran Malaysia dalam PISA? ............................................................................... 12
1.8 Apakah Strategi untuk Mencapai Sasaran? ......................................................................... 13
UNIT 2: LITERASI BACAAN PISA .......................................................................................................... 14
2.1 Kerangka Literasi Bacaan PISA 2018........................................................................................ 14
2.2 Konsep Literasi ......................................................................................................................... 14
i
2.2.1 Teori Kognitif Bacaan dan Literasi Bacaan......................................................................... 15
2.2.2 Tuntutan kepada Literasi Bacaan yang Tinggi ................................................................... 15
2.3 Kepentingan Literasi Bacaan .................................................................................................... 16
2.3.1 Teks Dinamik dalam Literasi Bacaan.................................................................................. 16
2.3.2 Aspek bukan Kognitif dalam Literasi Bacaan ..................................................................... 16
2.4 Definisi Literasi Bacaan PISA.................................................................................................... 17
2.4.1 Huraian Definisi Literasi Bacaan ........................................................................................ 17
2.5 Domain Literasi Bacaan ............................................................................................................ 19
2.5.1 Mod................................................................................................................................... 20
2.5.2 Situasi................................................................................................................................ 20
2.6 Teks .......................................................................................................................................... 21
2.6.1 Objek teks ......................................................................................................................... 21
2.6.2 Ciri-ciri teks ....................................................................................................................... 22
2.6.3 Alat dan ciri-ciri navigasi.................................................................................................... 22
2.7 Medium.................................................................................................................................... 23
2.8 Ruang Paparan Teks ................................................................................................................. 23
2.8.1 Teks tetap........................................................................................................................... 23
2.8.2 Teks dinamik ...................................................................................................................... 23
2.9 Format Teks ............................................................................................................................. 24
2.9.1 Teks berurutan (continuous text) ..................................................................................... 24
2.9.2 Teks tidak berurutan (non-continuous text) ...................................................................... 24
2.9.3 Teks gabungan (mixed text) .............................................................................................. 24
2.9.4 Teks pelbagai (multiple text) ............................................................................................. 25
2.10 Jenis Teks ............................................................................................................................... 25
2.10.1 Teks perihalan ................................................................................................................. 25
2.10.2 Teks penceritaan ............................................................................................................. 26
2.10.3 Teks pendedahan (eksposisi)........................................................................................... 26
ii
2.10.4 Teks penghujahan ........................................................................................................... 27
2.10.5 Teks arahan ..................................................................................................................... 27
2.10.6 Teks transaksi .................................................................................................................. 27
2.11 Aspek...................................................................................................................................... 29
2.11.1 Aspek mengakses dan mendapatkan .............................................................................. 30
2.11.2 Aspek mengintegrasikan dan mentafsir .......................................................................... 31
2.11.3 Aspek membuat refleksi dan menilai .............................................................................. 33
2.11.4 Proses kognitif dalam aspek bacaan................................................................................ 35
2.11.5 Aspek dan subdomain aspek ........................................................................................... 38
2.12 Format Respons ...................................................................................................................... 42
2.12.1 Pertimbangan bagi penetapan format respons ............................................................... 42
2.12.2 Tugasan mengikut kriteria pengekodan PISA 2018 ......................................................... 43
2.13 Pengekodan dan Penskoran ................................................................................................... 44
2.13.1 Pentaksiran Literasi Bacaan............................................................................................. 44
2.13.2 Faktor-faktor yang Mempengaruhi Kesukaran Item ....................................................... 45
2.14 Laporan Literasi Membaca .................................................................................................... 46
2.14.1 Pentafsiran dan Penggunaan Data .................................................................................. 46
2.14.2 Tahap kecekapan literasi bacaan..................................................................................... 47
2.14.3 Penskoran dan pengekodan ............................................................................................ 49
2.15 Meningkatkan Keupayaan Deskriptif Skala PISA ................................................................... 54
2.15.1 Contoh variasi Item: Macondo ......................................................................................... 54
2.15.2 Contoh Variasi Item: Notis Pasar Raya............................................................................. 57
2.15.3 Contoh Variasi Item: Demokrasi di Athens ...................................................................... 60
2.16 Penggunaan Item PISA dalam Pengajaran dan Pembelajaran Bahasa Melayu ..................... 63
2.17 Sukatan Pelajaran Bahasa Melayu Sekolah Menengah dan Literasi Bacaan PISA................. 63
2.16.1 Perkaitan antara Kurikulum Bahasa Melayu Sekolah Menengah dengan Aspek PISA .... 64
2.16.2 Perkaitan antara Huraian Sukatan Pelajaran Bahasa Melayu Tingkatan Tiga dengan Aspek
PISA............................................................................................................................................. 65
iii
UNIT 3: KEMAHIRAN BERFIKIR ARAS TINGGI DALAM PISA................................................................ 69
3.1 Kepentingan KBAT................................................................................................................... 69
3.1.1 KBAT dalam penggubalan kurikulum kebangsaan............................................................. 69
3.1.2 KBAT dalam Aspirasi Pendidikan ....................................................................................... 69
3.1.3 KBAT dalam transformasi pentaksiran .............................................................................. 70
3.1.4 KBAT dalam trend global dan kemahiran abad ke-21 ....................................................... 70
3.2 Konsep dan Definisi KBAT ........................................................................................................ 70
3.2.1 Konsep KBAT .................................................................................................................... 70
3.2.2 Definisi KBAT .................................................................................................................... 71
3.2.3 KBAT dalam Domain Literasi Bacaan PISA ........................................................................ 73
3. 3 Strategi KBAT dalam Pengajaran dan Pembelajaran .............................................................. 75
3.4 Soalan dan penyoalan ............................................................................................................... 75
3.4.1 Kepentingan soalan dan penyoalan yang betul.................................................................. 75
3.4.2 Pelbagai tujuan penyoalan ................................................................................................. 76
3.4.3 Panduan penyoalan............................................................................................................ 78
3.4.4 Soalan daripada murid ....................................................................................................... 79
3.5 Penggunaan Alat Berfikir yang Lain ......................................................................................... 80
3.5.1 Peta minda (Mind Mapping) ............................................................................................ 80
3.5.2 Lapan peta pemikiran i-Think ........................................................................................... 81
3.5.3 Enam topi berfikir............................................................................................................. 83
3.5.4 Pengurusan grafik............................................................................................................. 85
3.5.5 Cort 1................................................................................................................................ 87
3.5.6 Tabiat Minda ..................................................................................................................... 87
3.6 Mengubah Jenis Tugasan ......................................................................................................... 88
3.6.1 Ciri-ciri tugasan yang diperlukan ....................................................................................... 88
3.6.2 Kata tugas.......................................................................................................................... 89
3.7 Pendekatan Pengajaran yang Pelbagai.................................................................................... 93
iv
3.7.1 Pendekatan berbentuk menaakul dan pembelajaran inkuiri ............................................. 93
3.7.2 Penggunaan teknologi........................................................................................................ 93
3.7.3 Belajar dengan membuat dan mengaplikasikan ................................................................ 93
3.8 Berkomunikasi dan Memberikan Motivasi Secara Berkesan................................................... 94
3.9 Pelibatan Aktif dan Kolobarasi Murid...................................................................................... 94
3.10 Membentuk Persekitaran yang Mendorong Berfikir ............................................................. 95
3.11 Peluang Mencipta .................................................................................................................. 95
3.12 Mentaksir Pencapaian Berfikir ............................................................................................... 95
3.12.1 Kata tugas dalam penyoalan dan item pentaksiran KBAT ................................................ 95
3.13 Kesimpulan............................................................................................................................ 97
4.0 STRATEGI DAN TEKNIK PEMAHAMAN BACAAN........................................................................... 98
4.1 Pengenalan .............................................................................................................................. 98
4.2 Pembacaan di Malaysia........................................................................................................... 98
4.2.1 Trend Pembacaan .............................................................................................................. 98
4.2.2 Kajian Pembacaan ............................................................................................................. 98
4.3 Definisi Bacaan.......................................................................................................................... 99
4.4 Jenis Bacaan .............................................................................................................................. 99
4.5 Tahap Pemahaman Bacaan .................................................................................................... 100
4.6 Penyoalan dalam Pemahaman Bacaan................................................................................. 102
4.7 Definisi Strategi Pemahaman Bacaan..................................................................................... 105
4.8 Kepentingan Strategi Bacaan ................................................................................................. 105
4.9 Strategi Bacaan Pemahaman ................................................................................................. 105
4.9.1 Strategi kognisi, sokongan dan metakognisi................................................................... 106
4.9.2 Strategi bawah ke atas dan atas ke bawah...................................................................... 106
4.9.3 Strategi sebelum, semasa dan selepas bacaan................................................................ 106
4.9.4 Strategi hubungan soalan dengan jawapan .................................................................... 107
4.9.5 Kepentingan strategi hubungan soalan dengan jawapan.......................................... 108
v
4.9.6 Cara menggunakan strategi hubungan soalan dengan jawapan ............................... 108
4.9.5 Strategi bacaan kritis ...................................................................................................... 109
4.10 Teknik Bacaan ...................................................................................................................... 113
4.10.1 Teknik Bacaan Luncuran dan Bacaan Imbasan ............................................................... 113
4.10.2 Teknik 5W1H ................................................................................................................. 114
4.10.3 Teknik THRILD............................................................................................................... 115
4.10.4 Teknik paragambar ...................................................................................................... 117
4.10.5 Teknik tanda QUACK ..................................................................................................... 117
4.10.6 Teknik tanda ACID ........................................................................................................ 118
4.10.7 CHATT.......................................................................................................................... 118
4.10.8 Teknik Bacaan KWLH ..................................................................................................... 120
4.10.9 Teknik bacaan SQ4R (Survey-Question-Read-Record-Recite-Reflect) ........................... 122
4.10.5 Teknik bacaan RADAR ................................................................................................... 125
4.9.11 Teknik bacaan REAP (Read-Encode-Annote-Ponder) ..................................................... 126
4.10.12 Teknik PMIT................................................................................................................ 127
4.11.1 Kaedah bacaan berpasangan......................................................................................... 127
4.11.2 Kaedah bacaan timbal balik........................................................................................... 127
RUJUKAN........................................................................................................................................... 130
GLOSARI............................................................................................................................................ 132
vi
SENARAI JADUAL
Jadual 1: Doman Utama dalam Pusingan PISA...................................................................................... 5
Jadual 2: Kedudukan dan skor Negara/Wilayah dalam Literasi Bacaan PISA 2012 ............................... 7
Jadual 3: Perbandingan Pencapaian Malaysia dalam PISA 2009 dengan PISA 2012 ............................. 8
Jadual 4: Sasaran Tugasan Berdasarkan Domain Situasi PISA 2015 .................................................... 21
Jadual 5: Perincian Domain Aspek PISA .............................................................................................. 30
Jadual 6: Sasaran Taburan Tugasan Mengikut Aspek Teks PISA 2015................................................. 36
Jadual 7: Domain Kognitif 2018 .......................................................................................................... 36
Jadual 8: Aspek, Subdomain Aspek dan Contoh Item Literasi Bacaan PISA ........................................ 38
Jadual 9: Anggaran Pengagihan Tugasan Mengikut Kriteria ............................................................... 43
Jadual 10: Skala Bacaan PISA 2015 ..................................................................................................... 47
Jadual 11: Perincian Skala Bacaan dan Tahap Kecekapan Bacaan PISA 2015..................................... 48
Jadual 12: Hasil Pembelajaran Bidang Maklumat dan Bidang Estetik dalam Huraian Sukatan
Pelajaran Bahasa Melayu Tingkatan Tiga yang Sejajar dengan Aspek PISA........................................ 66
Jadual 13: Penerangan KBAT............................................................................................................... 72
Jadual 14: Kata Tugas dan Soalan yang Berkaitan dan ........................................................................ 89
Jadual 16: Kata Tugas dalam Penyoalan dan Item Pentaksiran.......................................................... 95
Jadual 17: Teks dan Skrip, Tahap Pemikiran dan Contoh Soalan Pemahaman.................................. 103
Jadual 18: Contoh Pengurusan Grafik KWLH yang telah dilengkapkan ............................................ 122
vii
SENARAI RAJAH
Rajah 1: Peta Taburan Anggota dan Rakan OECD yang Menyertai PISA 2012 ..................................... 3
Rajah 2 Tahap Kecekapan Bacaan Murid Malaysia Tahun 2009, 2012.................................................. 9
Rajah 3: Pencapaian Kecekapan Bacaan Murid Sekolah Bandar dan .................................................. 10
Rajah 4: Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jantina ......................................................................... 10
Rajah 5:Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jenis Sekolah................................................................. 11
Rajah 6: Situasi dalam PISA ................................................................................................................. 20
Rajah 7: Ciri Navigasi........................................................................................................................... 22
Rajah 8: Teks Tetap PISA 2009-2018................................................................................................... 23
Rajah 9: Teks Dinamik PISA 2009-2018 .............................................................................................. 23
Rajah 10: Jenis dan Objek Teks ........................................................................................................... 28
Rajah 11: Klasifikasi Domain Aspek..................................................................................................... 29
Rajah 12: Saling Hubungan antara Tugasan, Teks dan Aspek Bacaan ................................................. 35
Rajah 13: Item Macondo dalam Format Pentaksiran Berasaskan Komputer 2015 ............................ 56
Rajah 14: Item Notis Pasar Raya dalam Format Pentaksiran Berasaskan Komputer........................... 59
Rajah 15: Item Demokrasi di Athens dalam Format Pentaksiran ........................................................ 60
Rajah 16: Item Demokrasi di Athens dalam Format Pentaksiran ........................................................ 62
Rajah 17: Hubung kait Taksonomi Domain Kognitif dengan Klasifikasi Kemahiran Berfikir Aras
Rendah dan Aras Tinggi ...................................................................................................................... 72
Rajah 18: Saling Hubungan antara KBAT dengan Aspek Bacaan ......................................................... 73
Rajah 19: Saling hubungan antara KBAT, Domain Literasi Bacaan .................................................... 74
Rajah 20: Tujuan Penyoalan dan Contoh Soalan KBAT....................................................................... 76
Rajah 21: Contoh Peta Minda Penyelesaian Masalah Pemanasan Global.......................................... 80
Rajah 22: Contoh Peta Minda Ringkasan Bab1 Buku Teks Mata Pelajaran Sejarah ........................... 81
Rajah 23: Lapan Peta Pemikiran i-THINK............................................................................................ 83
Rajah 24: Enam Topi Berfikir.............................................................................................................. 84
Rajah 25: Pengurusan Grafik Membanding Beza Dua Teknologi ........................................................ 86
viii
Rajah 26: Taksonomi Pemahaman Bacaan Barret............................................................................. 102
Rajah 27: Contoh Borang THRILD...................................................................................................... 116
Rajah 28: Borang CHATT ................................................................................................................... 119
Rajah 29: Pengurusan Grafik KWLH .................................................................................................. 121
Rajah 30: Teknik SQ4R ...................................................................................................................... 123
Rajah 31: Teknik RADAR.................................................................................................................... 125
Rajah 32: Teknik REAP ...................................................................................................................... 126
Rajah 33: Kaedah Bacaan Timbal Balik.............................................................................................. 128
ix
PENDAHULUAN
Malaysia mengambil bahagian dalam dua kajian pentaksiran peringkat antarabangsa iaitu Trends in
International Mathematics and Science Study (TIMSS) dan Programme for International Student
Assessment (PISA) untuk menilai mutu pendidikan negara dan membandingkan pencapaian murid
Malaysia dengan murid di negara lain yang menyertai pentaksiran tersebut. TIMSS mengukur
pencapaian murid tingkatan dua dalam sains dan matematik, manakala PISA mentaksir prestasi
murid dalam sains, matematik, literasi bacaan dan penyelesaian masalah.
Berdasarkan laporan PISA 2012, pencapaian murid di negara ini tidak memberangsangkan. Malaysia
berada pada kelompok sepertiga ke bawah dan skor yang jauh di bawah skor purata OECD. Malaysia
serius untuk membaiki prestasi ini. Lantaran itu, Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM)
2013-2015 menetapkan sasaran untuk meningkatkan skor dan kedudukan ini kepada kelompok
sepertiga teratas bagi kedua-dua pentaksiran menjelang tahun 2025.
Program Peningkatan Pencapaian Malaysia dalam TIMSS dan PISA
Bahagian Pembangunan Kurikulum (BPK) telah diberi tanggungjawab untuk merancang dan
melaksanakan inisiatif untuk meningkatkan pencapaian Malaysia dalam TIMSS dan PISA.
Pembangunan Buku Panduan Guru bagi Literasi Bacaan PISA ialah satu daripada projek intervensi di
bawah inisiatif ini. Program ini turut menyokong satu lagi sasaran penting PPPM iaitu meningkatkan
penyerapan Kemahiran Berfikir Aras Tinggi (KBAT) dalam pengajaran dan pembelajaran serta soalan
yang menguji KBAT dalam pentaksiran berasaskan sekolah dan berpusat.
Tujuan
Pembinaan Buku Panduan Guru bagi Literasi Bacaan PISA bertujuan untuk memberi maklumat
kepada guru berkaitan pelbagai aspek dan literasi bacaan dalam PISA. Buku ini juga boleh dijadikan
sumber dan panduan kepada guru untuk menerapkan konsep bacaan serta pentaksiran berbentuk
PISA.
Susunan
Buku Panduan Guru bagi Literasi Bacaan PISA terdiri daripada bahagian berikut:
Latar Belakang PISA dan Pencapaian Malaysia dalam Literasi Bacaan PISA 2012
Literasi Bacaan PISA
Kemahiran Berfikir Aras Tinggi dalam PISA
Strategi dan Teknik Bacaan
1
UNIT 1: LATAR BELAKANG PISA DAN PENCAPAIAN MALAYSIA DALAM
PISA 2012
Apakah PISA?
PISA ialah akronim bagi Programme for International Student Assessment atau
Program Pentaksiran Murid Antarabangsa. Program pentaksiran ini dianjurkan
oleh Organisation for Economic Cooperation and Development
(OECD)/Pertubuhan Kerjasama dan Pembangunan Ekonomi.
OECD telah membangunkan kajian PISA yang PISA mula ditadbirkan pada tahun 2000 dan
diiktiraf di peringkat antarabangsa, dikendalikan setiap tiga tahun. PISA
sebagaimana kajian pentaksiran yang lain memfokuskan tiga literasi utama, iaitu
seperti Trends in International Mathematics matematik, sains dan bacaan. Tumpuan
and Science Study (TIMSS) dan Progress in pentaksiran PISA berorientasikan dasar dan
International Reading Literacy Study (PIRLS) bukan pada kandungan kurikulum iaitu
yang dianjurkan oleh International Evaluation keupayaan murid untuk mengaplikasikan
of Educational Achievement (IEA). Setiap pengetahuan dalam kehidupan sebenar.
pentaksiran ini mempunyai fokus yang
tersendiri.
1.1 Apakah Objektif PISA?
Kajian PISA dilaksanakan untuk:
a) mengukur sejauh mana murid berumur sekitar 15 tahun dalam sesuatu sistem persekolahan
telah menguasai pengetahuan dan kemahiran yang diperlukan untuk membolehkan mereka
mengambil bahagian sepenuhnya dalam masyarakat moden;
b) mengukur tahap kemahiran atau kompetensi bagi kehidupan sebenar (real-life skills) yang
berkaitan dengan bacaan, matematik dan sains dalam keperluan seharian dan dalam bidang-
bidang yang berkaitan; dan
c) menguji penggunaan pengetahuan dan kemahiran praktikal berdasarkan gagasan bahawa
pemerolehan literasi ialah proses pembelajaran sepanjang hayat.
2
1.2 Negara Manakah Yang Menyertai Pisa?
Pada pusingan tahun 2012, sebanyak 65 buah negara, iaitu 31 buah negara anggota OECD dan
34 buah negara rakan OECD telah menyertai PISA. Semua negara maju menyertai PISA. Malaysia
ialah negara bukan anggota OECD, dan menyertai PISA kali pertamanya pada tahun 2009. Rajah 1
berikut menunjukkan peta taburan anggota OECD dan rakan OECD yang menyertai PISA 2012. Dalam
PISA 2018, dijangka lebih banyak negara menyertai, antaranya Brunei.
Negara ahli OECD Negara Rakan Ekonomi & PISA Negara Rakan dalam Pusingan Lalu
2012
Rajah 1: Peta Taburan Anggota dan Rakan OECD yang Menyertai PISA 2012
3
1.3 Mengapakah Malaysia Menyertai PISA?
Penyertaan Malaysia dalam PISA berkait dengan dasar dan visi pendidikan negara. Matlamat dasar
pendidikan Malaysia adalah untuk membolehkan rakyat mendapat faedah daripada ekonomi global.
Penambahbaikan dasar pendidikan memberikan tumpuan untuk memastikan pendidikan yang
berkualiti, perkhidmatan dan kecekapan dalam proses pendidikan serta peluang pendidikan yang
saksama kepada semua.
Pencapaian matlamat pendidikan ini bergantung pada maklumat yang tepat tentang prestasi
sebenar sistem pendidikan. Malaysia, sebagaimana negara lain, memantau pembelajaran murid dan
prestasi sekolah melalui sistem pentaksiran dan peperiksaan tempatan. Walau bagaimanapun,
dalam ekonomi global kini, kayu ukur kejayaan persekolahan tidak boleh menggunakan standard
kebangsaan sahaja tetapi mestilah dibandingkan dengan prestasi negara-negara lain pada peringkat
antarabangsa. Oleh itu, hasil kajian dan laporan PISA daripada penyertaan Malaysia dalam PISA
membolehkan perubahan yang berikut dilakukan:
membantu penggubal dan pembuat dasar negara mendapatkan maklumat tepat mengenai sistem
pendidikan;
membuat perbandingan pada peringkat antarabangsa dan membolehkan Malaysia belajar dan
mengambil contoh daripada sistem pendidikan negara-negara yang menunjukkan prestasi yang
sangat baik dalam PISA;
menjajarkan dapatan kajian PISA dengan Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia PPPM (2013-
2025) khususnya transformasi kurikulum dan pentaksiran;
meningkatkan kualiti pendidikan dan mencapai sasaran pendidikan untuk memberikan peluang
pendidikan saksama kepada semua murid;
menyediakan murid untuk kehidupan masa hadapan serta mampu mengaplikasikan pengetahuan
dan kemahiran dalam kehidupan sebenar; dan
melahirkan modal insan yang berpengetahuan dan berkemahiran tinggi yang memenuhi standard
keperluan tempatan dan global yang menyumbang kepada ekonomi negara yang mapan dan
penambahan pendapatan negara.
4
1.4 Bagaimana PISA Ditadbir?
1.4.1 Fokus Literasi
PISA ditadbir setiap tiga tahun sekali. Pentadbiran kajian PISA di Malaysia dikendalikan oleh
Bahagian Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan (BPPDP), KPM. Bagi setiap pusingan,
PISA menguji tiga literasi, iaitu literasi bacaan, literasi Sains dan literasi Matematik, tetapi satu
literasi dijadikan fokus yang digilirkan.
Pada tahun 2000, tumpuan ialah literasi bacaan, literasi sains pada tahun 2003, diikuti oleh literasi
matematik pada tahun 2006, dan seterusnya (Jadual 1).
Pada tahun 2015, literasi sains ialah domain tumpuan, maka pada tahun 2018 literasi bacaan akan
sekali lagi menjadi domain utama. Selain itu, PISA turut memperkenalkan pentaksiran terhadap
literasi yang dianggap penting dalam kehidupan kini dan akan datang, antaranya penyelesaian
masalah (kreatif/ kolaboratif) dan literasi kewangan.
Jadual 1: Doman Utama dalam Pusingan PISA
Literasi/Tahun 2000 2003 2006 2009* 2012 2015 2018 2021
Bacaan
Sains
Matematik
* Malaysia mula mengambil bahagian
1.4.2 Bahasa Pengantar
Untuk menduduki ujian PISA, OECD menetapkan calon menggunakan Bahasa kebangsaan atau
bahasa utama di negara masing-masing, misalnya calon dari negara Jepun menggunakan bahasa
Jepun. Pada tahun 2012 pemilihan bahasa ditentukan oleh pengetua sekolah murid Malaysia
yang mengambil bahagian, tetapi bermula pada tahun 2015, murid dibenarkan memilih untuk
menjawab dalam bahasa Melayu atau bahasa Inggeris.
1.4.3 Populasi dan Pensampelan
Populasi PISA ialah murid berumur 15 atau lebih tetapi kurang daripada 16 tahun. Pada tahun
2012, sebanyak 164 buah sekolah menengah pelbagai jenis (sekolah harian, teknik, aliran agama,
berasrama penuh dan swasta) terpilih menduduki PISA. Sekolah dan murid dipilih secara rawak
menggunakan kaedah pensampelan berstrata kelompok pelbagai tahap (stratified multi-stage
cluster sampling).
Seramai sekitar 40 orang murid dipilih secara rawak dari setiap sekolah terpilih, mewakili murid
lelaki dan perempuan, dari lokasi bandar dan luar bandar, serta dari jenis persekolahan dan
pencapaian sekolah yang berbeza. Murid yang terpilih terdiri daripada murid berpencapaian
5
tinggi, sederhana dan rendah. Secara pensampelan, 230 buah sekolah menengah di Malaysia
dijangka menyertai PISA 2015.
1.4.4 Apakah instrumen kajian PISA?
Untuk mendapatkan data yang menyeluruh tentang pencapaian negara yang mengambil
bahagian, kajian PISA menggunakan empat jenis instrumen yang berikut:
a) Ujian Kognitif
Ujian kognitif ialah instrumen yang menjadi ukuran pencapaian dalam pentaksiran PISA.
Ujian selama 2 jam ini menguji ketiga-tiga literasi (Sains, Matematik dan bacaan) dan
menggabungkan item bentuk aneka pilihan, aneka pilihan komplek, respons tertutup
dan respons terbuka. Pada tahun 2009 pentaksiran secara elektronik mula
diperkenalkan. Pada tahun 2012, murid Malaysia menjawab ujian kognitif menggunakan
kedua-dua mod, iaitu pentaksiran berasaskan kertas (PBA) dan menggunakan komputer
atau pentaksiran berasaskan komputer (CBA).
Bagi PISA tahun 2018, murid Malaysia akan menjawab item secara CBA (luar talian)
sepenuhnya.
b) Ujian Penyelesaian Masalah Secara Kolaboratif
Bagi PISA 2015, selain tiga domain di atas, murid Malaysia akan mengambil ujian
penyelesaian masalah secara kolaboratif. Murid menggunakan komputer untuk
menjalankan ujian dengan berinteraksi dengan dua ejen komputer secara simulasi dan
menjawab antara 18 hingga 20 soalan penyelesaian masalah.
c) Soal Selidik Murid
Soal selidik ini bertujuan untuk mendapatkan maklumat tentang latar belakang, persepsi
dan sikap murid terhadap sains, matematik dan bacaan, tahap motivasi dan teknik
pembelajaran murid.
d) Soal Selidik Guru dan Sekolah
Soal selidik ini bertujuan untuk mengumpul maklumat berkenaan dengan sekolah yang
terpilih dalam kajian. Soal selidik dijawab menggunakan komputer.
6
1.5 Bagaimanakah Pencapaian Murid Malaysia dalam Literasi Bacaan PISA?
1.5.1 Pencapaian keseluruhan Literasi Bacaan Pisa 2012
Bagi Literasi Bacaan PISA 2012, pencapaian Malaysia merosot dengan ketara, iaitu pada
kedudukan ke-55 daripada 75 negara/wilayah pada tahun 2009 kepada kedudukan ke-59
daripada 64 buah negara pada tahun 2012. Skor Malaysia merosot daripada 414 pada tahun
2009 kepada 398 mata pada penyertaan kali kedua. Skor ini lebih rendah daripada purata OECD,
iaitu 494 mata, dan purata antarabangsa, 459 mata (rujuk Jadual 2 dan Jadual 3).
Jadual 2: Kedudukan dan skor Negara/Wilayah dalam Literasi Bacaan PISA 2012
NEGARA SKOR NEGARA SKOR NEGARA SKOR
Shanghai, China 570 United Kingdom 499 Serbia 446
Hong Kong 545 Amerika Syarikat 498 UAE 442
Singapura 542 Denmark 496 Chile 441
Jepun 538 Austria 494 Thailand 441
Korea 536 Republik Czech 493 Costa Rica 441
Finland 524 Itali 490 Romania 438
Ireland 523 Latvia 489 Bulgaria 436
Chinese Taipei 523 Hungary 488 Mexico 424
Kanada 523 Sepanyol 488 Montenegro 422
Poland 518 Luxembourg 488 Uruguay 411
Estonia 516 Portugal 488 Brazil 410
Liechtenstein 516 Slovenia 487 Tunisia 404
New Zealand 512 Israel 486 Colombia 403
Australia 512 Croatia 485 Jordan 399
Netherlands 511 Sweden 483 MALAYSIA 398
Belgium 509 Iceland 483 Indonesia 396
Switzerland 509 Lithuania 477 Argentina 396
Macao-China 509 Greece 477 Albania 394
Vietnam 508 Turki 475 Kazakhstan 393
Jerman 508 Rusia 475 Qatar 388
Perancis 505 Republik Slovak 463 Peru 384
Norway 504 Cyprus 449
Purata OECD: 496 Purata Antarabangsa: 464
Malaysia berada di belakang beberapa negara Asia (Shanghai, Jepun dan lain-lain) dan negara
ASEAN seperti Singapura (tangga ke-2; skor 573), dan Thailand (tangga ke-50; skor 427). Jadual 3
berikut menunjukkan perbandingan kedudukan Malaysia dalam PISA 2009 dengan PISA 2012.
7
Jadual 3: Perbandingan Pencapaian Malaysia dalam PISA 2009 dengan PISA 2012
Literasi PISA 2009 404 PISA 2012 421
Literasi Skor 57/75 Skor 52/65
Matematik Kedudukan 422 Kedudukan 420
Literasi Sains Skor 52/75 Skor 53/65
Kedudukan 414 Kedudukan 398
Literasi Bacaan Skor 55/75 Skor 59/65
Kedudukan Kedudukan
Pencapaian ini meletakkan Malaysia jauh di bawah skor purata antarabangsa dan skor purata
OECD. Menurut OECD, skor sebanyak 38 mata dalam skala PISA bersamaan dengan satu tahun
persekolahan. Maka, murid berumur 15 tahun di Singapura, Korea Selatan, Hong Kong dan
Shanghai (fon berwarna biru) mempunyai prestasi melebihi tiga tahun persekolahan berbanding
dengan murid yang sebaya di Malaysia.
1.5.2 Tahap Kecekapan Murid dalam Bacaan
PISA menetapkan tujuh kategori tahap kecekapan dalam bacaan, iaitu, Tahap 1B, Tahap 1A,
Tahap 2, Tahap 3, Tahap 4, Tahap 5, dan Tahap 6. Tahap 2 ialah tahap minimum untuk
membolehkan individu menyertai kehidupan masyarakat secara berkesan dan produktif.
Merujuk Rajah 2 (Tahap Kecekapan Bacaan), 5.8% murid Malaysia berada pada tahap bacaan
bawah 1B, 16.4% pada Tahap 1B, manakala 30.3% pada Tahap 1A. Oleh itu, 52.5% murid
Malaysia gagal mencapai tahap minimum literasi bacaan. Peratus ini jauh berbeza dengan skala
purata OECD iaitu hanya 16.5% tidak mencapai tahap minimum. Berdasarkan ketetapan tahap
minimum PISA, lebih separuh murid Malaysia tidak mempunyai tahap literasi yang mencukupi
untuk menjalani kehidupan sebenar dan menyertai masyarakat secara berkesan selepas
meninggalkan alam persekolahan.
Pada tahap kecekapan bacaan sederhana, 31.2% murid Malaysia mencapai Tahap 2, 13.7% pada
tahap 3, dan 2.5% pada Tahap 4. Oleh itu, 37.4% berada pada kecekapan sederhana, berbanding
dengan 73.6% bagi purata OECD pada tahap ini.
8
Rajah 2 Tahap Kecekapan Bacaan Murid Malaysia Tahun 2009, 2012
dan Tahap OECD
Pada tahap kecekapan bacaan tinggi, 0.12% berada pada Tahap 5, dan tiada murid Malaysia (0%)
yang mencapai kecekapan bacaan Tahap 6, berbanding dengan 8.4% murid pada Tahap 5 dan 6
pada purata OECD. Jelas sekali bahawa murid Malaysia berhadapan dengan masalah pembacaan
yang kritikal. Petunjuk ini memberikan tanda amaran bahawa persekolahan negara gagal
menyediakan murid dengan literasi bacaan sebelum mereka melangkah keluar melanjutkan
pendidikan, menjawat pekerjaan dan menjadi ahli masyarakat.
1.5.3 Tahap Kecekapan Bacaan Murid Bandar dan Luar Bandar
Laporan kajian PISA terhadap pencapaian Malaysia mengikut lokasi (dengan memfokuskan SMK
sahaja) menunjukkan pencapaian murid luar bandar semakin jauh ketinggalan berbanding
dengan sekolah bandar terutama dalam domain matematik dan bacaan (Jadual 3). Perbezaan
skor bacaan bandar dan luar bandar pada tahun 2009 ialah 8 mata (412 bagi bandar, dan 404
bagi luar bandar. Namun pada tahun 2012, jurang perbezaan skor semakin lebar, iaitu 22 mata
(400 bagi bandar, dan 378 bagi luar bandar).
9
Rajah 3: Pencapaian Kecekapan Bacaan Murid Sekolah Bandar dan
Luar Bandar (SMK Sahaja)
1.5.4 Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jantina
Murid lelaki dan perempuan menunjukkan penurunan dalam bacaan, tetapi murid lelaki
semakin ketinggalan berbanding murid perempuan. Bagi tahun 2012, peratus murid perempuan
yang melepasi tahap minimum ialah 40.3%, berbanding dengan 62.9% dalam kalangan murid
lelaki.
Rajah 4: Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jantina
10
Merujuk Rajah 4, Sebanyak 53.2% murid lelaki tidak melepasi tahap minimum pada tahun 2009,
sebaliknya pada tahun 2012, 62.9%, iaitu penurunan sebanyak 9.7%. Penurunan yang sama
dilihat bagi murid perempuan, iaitu daripada 35.1% kepada 40.3% pada tahun 2012 (Rajah 4:
Profisiensi Bacaan Mengikut Jantina).
Dari segi kualiti, murid perempuan menunjukkan peratus yang lebih tinggi mencapai tahap
profisiensi 4 dan 5 (3.7%) berbanding dengan murid lelaki (1.5 %). Pencapaian murid lelaki yang
lemah dalam bacaan akan menyebabkan ketidakseimbangan bilangan penuntut lelaki dan
perempuan pada peringkat tertiari dan guna tenaga profesional.
1.5.5 Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jenis Sekolah mengikut jenis sekolah
Pentaksiran melibatkan jenis sekolah menengah dan prestasi
ditunjukkan oleh Rajah 5 yang berikut.
Rajah 5:Tahap Kecekapan Bacaan Mengikut Jenis Sekolah
SMK merupakan paling ramai penyertaannya dalam PISA 2012, iaitu sebanyak 135 buah SMK
(82.3)% daripada 164 buah sekolah. Rajah 6 menunjukkan tahap pencapaian bacaan SMK antara
yang paling rendah dengan skor purata 391 dan hanya mengatasi murid sekolah vokasional
(skor purata 374). Skor purata sekolah swasta ialah 530 mata iaitu hampir menyamai skor
Korea, negara kelima terbaik dalam bacaan PISA. Memandangkan SMK ialah penyedia
pendidikan terbesar, pencapaian yang sangat rendah di SMK menegaskan perlunya intervensi
yang bersungguh-sungguh khususnya di SMK.
Kesimpulannya, pencapaian Malaysia dalam PISA 2012, amat membimbangkan, iaitu skor
purata bacaan (398 mata) yang jauh di bawah skor OECD (496 mata), Malaysia juga ketinggalan
berbanding dengan rakan ASEAN dan Asia yang lain seperti Singapura, Thailand, Shanghai dan
sebagainya. Jurang antara bandar dan luar bandar semakin lebar, begitu juga pencapaian
murid lelaki dalam bacaan jauh lebih rendah berbanding dengan murid perempuan, seterusnya
pencapaian SMK amat rendah berbanding dengan jenis persekolahan yang lain.
11
1.6 Apakah Punca kepada Pencapaian yang Kurang Memberangsangkan?
BPPDP, KPM telah mengenal pasti faktor yang menyumbang kepada pencapaian murid
Malaysia yang kurang memberangsangkan dalam PISA 2012. Antara yang dikenal pasti
ialah:
Masalah bahasa merupakan satu punca prestasi yang rendah. Pemilihan bahasa yang
ditetapkan oleh pengetua sekolah tidak selari dengan keupayaan berbahasa murid dari
sekolah berkenaan menyebabkan murid tidak dapat memahami teks dan soalan, serta
menjawab dalam bahasa tersebut dengan baik. Dikatakan juga bahawa istilah yang
digunakan dalam teks dan soalan sains dan matematik sukar difahami oleh murid
kerana mereka pada masa itu masih pada peringkat transisi dasar PPSMI, dan lebih
biasa dengan istilah dalam bahasa Inggeris. Harus diakui juga bahawa penguasaan
bahasa sesetengah murid dalam bahasa Melayu yang rendah menjejaskan pencapaian
mereka.
Murid Malaysia juga menunjukkan kelemahan yang ketara menjawab soalan yang
menguji pemikiran aras tinggi (KBAT), yang memerlukan murid menaakul, membuat
refleksi, menilai dan memberikan penjelasan. Hal ini terbukti berdasarkan peratusan
rendah murid yang dapat menjawab soalan pada tahap 4, 5 dan 6.
Murid juga tidak biasa dengan konteks teks dan item yang agak asing daripada
pengalaman harian murid. Faktor lain yang menyebabkan pencapaian yang rendah ialah
murid tidak biasa dengan bentuk atau format soalan PISA. Sebahagian soalan PISA agak
panjang menyebabkan murid tidak memahami kehendak sebenar soalan.
Hal ini ditambah pula oleh faktor sikap murid yang tidak bersungguh-sungguh dan
kurang bermotivasi untuk mencuba menjawab. Sebilangan murid berpendapat PISA
hanya suatu kajian dan kurang penting jika dibandingkan dengan peperiksaan awam.
Pencapaian yang rendah berkaitan dengan sikap kurang minat membaca dan tidak
menguasai teknik bacaan pemahaman yang baik. Kurang minat membaca menyebabkan
murid tidak bermotivasi membaca teks yang agak panjang. Tabiat kurang membaca atau
mengehadkan bacaan kepada bahan tertentu menyebabkan murid kurang pengetahuan
sedia ada atau pengetahuan latar yang diperlukan untuk memahami teks dan
mengaitkan jawapan dengan pengalaman sendiri.
1.7 Apakah Sasaran Malaysia dalam PISA?
Berdasarkan Gelombang 1 (2013-2015) dalam PPPM 2013-2025, Kementerian Pendidikan
Malaysia (KPM) memberikan tumpuan pada peningkatan prestasi sistem pendidikan negara
supaya setanding dengan pencapaian purata global dalam pentaksiran peringkat antarabangsa.
Menjelang tahun 2025, iaitu pada Gelombang 3 PPPM, Malaysia meletakkan sasaran untuk
berada pada kedudukan satu pertiga teratas dalam TIMSS dan PISA, dengan skor 550.
12
1.8 Apakah Strategi untuk Mencapai Sasaran?
Sasaran pencapaian dalam pentaksiran antarabangsa ini sejajar dengan salah satu inisiatif
PPPM iaitu meningkatkan kemahiran berfikir aras tinggi (KBAT) dalam kalangan murid. Inisiatif
KBAT akan dizahirkan melalui rombakan Sistem Pentaksiran Kebangsaan (Pentaksiran
Berasaskan Sekolah dan Pentaksiran Berpusat) untuk meningkatkan peratusan soalan yang
mentaksir kemahiran berfikir aras tinggi akan ditingkatkan secara berperingkat.
Sehubungan dengan itu, untuk memastikan pencapaian yang lebih baik dalam PISA 2018, BPK,
KPM telah merancang strategi untuk menyediakan murid bagi PISA 2018 dan program jangka
panjang untuk memastikan keberhasilan remaja yang dibentuk oleh sistem pendidikan negara.
Antara strategi bacaan yang dirancang ialah:
Taklimat pendedahan tentang PISA kepada pegawai bahasa JPN dan PPD, pengetua serta guru BM
Ujian percubaan sebanyak dua kali
Penyediaan buku panduan guru tentang literasi bacaan PISA
Penyediaan buku sumber literasi bacaan bagi kegunaan program pecutan
Kursus penataran kepada guru BM dan BI sekolah yang terpilih menyertai PISA
Projek integrasi bacaan PISA dalam NILAM
Program pecutan sebagai persediaan akhir kepada murid yang akan menduduki PISA
Hebahan maklumat PISA melalui media
Pemantauan dan pementoran berterusan di sekolah yang terpilih
Kajian terperinci yang akan dilaksanakan oleh BPPDP untuk mengenal pasti punca dan
penambahbaikan pencapaian Malaysia dalam PISA
Melaksanakan penyemakan dan penjajaran terhadap kurikulum kebangsaan di peringkat rendah dan
menengah tentang tahap pencapaian sebenar murid yang rendah dalam literasi utama (bacaan,
sains dan matematik) berbanding dengan negara lain yang mengambil bahagian. KPM meletakkan
sasaran untuk membaiki kelemahan ini untuk berada pada kedudukan yang lebih baik. Sehubungan
dengan itu, kelemahan yang telah dikenal pasti dijadikan asas untuk merancang dan melaksanakan
program intervensi untuk mencapai sasaran tersebut.
Mewujudkan Modul HEBAT (Hayati Eksplorasi Berfikir Aras Tinggi) Bacaan Bahasa Melayu Sekolah
Menengah untuk kegunaan seluruh pelajar tingkatan dua di Malaysia bermula pada tahun 2016.
13
UNIT 2: LITERASI BACAAN PISA
2.1 Kerangka Literasi Bacaan PISA 2018
Literasi Bacaan akan menjadi domain utama dalam PISA 2018. Semakan domain utama
biasanya berlaku setiap sembilan tahun. Literasi bacaan sebelum ini telah menjadi domain
utama pada tahun 2000, dan kemudiannya, pada tahun 2009. Pentaksiran ini dilaksanakan
berdasarkan kerangka yang ditetapkan bagi setiap pusingan PISA. Buku panduan ini berasaskan
Kerangka Literasi Bacaan PISA 2015 yang mengekalkan sebahagian besar Kerangka Literasi
Bacaan PISA 2009 dengan pengubahsuaian kecil. PISA 2009, pentaksiran secara elektronik atau
menggunakan komputer diperkenalkan. Bagi PISA 2018, mod pentaksiran untuk Kajian PISA
adalah berasaskan komputer atau computer-based assessment (CBA).
Selaras dengan cabaran alaf ke-21 yang berhadapan dengan arus literasi digital, maklumat di
hujung jari dan perkembangan pantas arus globalisasi, kadar penggunaan internet telah
meningkat dari 1.4% kepada 40% berdasarkan populasi penduduk dunia dari 1997 hingga 2014
yang berjumlah tiga billion (International Telecommunication Union, 2014). Perkembangan
terkini menunjukkan kadar penggunaan telefon bimbit juga meningkat iaitu dari 50% kepada
96.2% dari tahun 2007 hingga 2013 (International Telecommunication Union, 2014). Dapatan itu
juga menunjukkan bahawa kadar langganan rangkaian jalur lebar meningkat dengan pantas.
Penggunaan internet, kemudahan telefon dan gajet pintar telah mempengaruhi sikap,
keperluan, pemikiran dan gaya kehidupan setiap manusia.
Oleh itu, sejajar dengan tuntutan baharu literasi digital, lambakan maklumat yang mudah dicapai
dan penggunaan bahan yang pelbagai, manusia memerlukan kemahiran berikut :
Literasi digital kerana perubahan drastik penggunaan pelbagai dokumen
Mengenal pasti sumber pautan laman web yang berkualiti dan berkredibiliti
Mengesahkan dan menyokong maklumat merentas teks
Mengenal pasti percanggahan antara teks dan cara penyelesaian terhadap
percanggahan tersebut
Membina pengetahuan melalui perayauan web/portal
Semua faktor tersebut mempengaruhi perubahan dalam penetapan Kerangka PISA 2018.
2.2 Konsep Literasi
Konsep literasi berubah dan berkembang selari dengan perubahan dalam masyarakat, ekonomi
dan budaya. Konsep pembelajaran sepanjang hayat turut mempengaruhi konsep literasi.
Literasi tidak lagi merujuk kebolehan yang diperoleh pada awal persekolahan, tetapi merujuk:
... set pengetahuan, kemahiran dan strategi yang dikembangkan sepanjang hayat dalam
pelbagai konteks melalui interaksi dengan rakan dan masyarakat yang lebih luas.
14
2.2.1 Teori Kognitif Bacaan dan Literasi Bacaan
Teori kognitif literasi bacaan pada masa ini menjurus kepada sifat interaktif bacaan, serta
bacaan untuk membina kefahaman terhadap bahan bercetak (Binkley & Linnakylä, 1997;
Bruner, 1990; Dole, Duffy, Roehler, & Pearson, 1991) dan bahan elektronik (Fastrez, 2001; Legros
& Crinon, 2002; Leu, 2007; Reinking, 1994 dlm. PISA Framework 2015).
Oleh itu, untuk menjana makna apabila bertindak balas terhadap teks, pembaca akan
menggunakan pengetahuan sedia ada (skemata), serta merujuk petunjuk teks dan situasi yang
lazimnya berasaskan unsur sosial dan budaya. Untuk membina makna dan pemahaman yang
mendalam, pembaca akan menggunakan pelbagai proses, kemahiran dan strategi untuk
mengukuhkan dan memantau pemahaman mereka.
Bagi memenuhi cabaran dalam era literasi digital, Kerangka PISA 2018 telah meluaskan definisi
kemahiran literasi bacaan yang merangkumi pemahaman bacaan iaitu :
i. Tafsiran tersurat/maksud sebenar, integrasi antara ayat, menghuraikan maklumat
daripada sesuatu tema, membuat inferens
ii. Keperluan untuk mengakses pelbagai kemahiran asas untuk mengatasi masalah
komunikasi
2.2.2 Tuntutan kepada Literasi Bacaan yang Tinggi
Proses dan strategi bacaan digunakan oleh pembaca berbeza-beza mengikut konteks dan tujuan,
dan jenis teks sama ada berurutan dan tidak berurutan, dalam medium cetak atau digital (Britt &
Rouet, 2012).
Perkembangan dunia yang pesat masa ini memberi impak kepada kuantiti, jenis dan penggunaan
bahan bertulis yang semakin meningkat dan lebih kompleks. Perubahan ini menuntut kecekapan
bacaan yang jauh lebih tinggi berbanding dengan keperluan literasi pada era terdahulu.
Matlamat pendidikan dan maksud ‘mengetahui’ juga telah berubah daripada keupayaan
mengingat maklumat kepada mencari dan menggunakan maklumat (Simon, 1996). Oleh itu,
literasi bacaan perlu memasukkan kemahiran mengakses, mentafsir dan menilai maklumat.
15
2.3 Kepentingan Literasi Bacaan
Literasi bacaan mempunyai impak kepada kognisi, proses berfikir (Kern & Friedman, 2008;
Olson, 1994; Pretorius, 2000 dlm. PISA Framework 2015) dan membentuk cara seseorang
berfikir.
Kemahiran membaca penting bagi kejayaan akademik murid pada peringkat menengah
(Holloway, 1999). Kejayaan literasi bacaan bukan sahaja asas kepada kejayaan dalam mata
pelajaran lain dalam lingkungan sistem pendidikan, bahkan prasyarat kepada kejayaan dalam
pelibatan kehidupan dewasa (Cunningham & Stanovich, 1998; Smith, Mikulecky, Kibby & Dreher,
2000).
Pencapaian literasi ialah petunjuk tahap pendidikan negara, manakala tahap pendidikan pula
menjadi peramal kepada potensi pertumbuhan ekonomi (PISA, 2009). Oleh itu, literasi bacaan
secara keseluruhan menyumbang kepada ekonomi. Pembuat dasar menyedari modal insan ialah
penentu utama pertumbuhan ekonomi, tetapi bercanggah dengan andaian ekonomi. Kajian
jangka panjang oleh pakar ekonomi Kanada mendapati bahawa tahap literasi ialah petunjuk
yang lebih baik bagi pertumbuhan ekonomi, berbanding dengan pencapaian akademik
(Coulombe, Trembly & Marchand, 2004).
Selain itu, pulangan daripada literasi dari aspek bukan ekonomi, misalnya peningkatan
kesejahteraan diri dan keutuhan masyarakat sama pentingnya dengan pulangan dalam bentuk
ekonomi dan pasaran guna tenaga (Friedman, 2005; OECD, 2001).
2.3.1 Teks Dinamik dalam Literasi Bacaan
Penggunaan teks dinamik (teks dalam talian) berkembang dengan begitu pesat (Bank Dunia,
2007), bahkan satu perlima populasi dunia membaca secara dalam talian (International
Telecommunications Union, 2009). Selain dalam dunia pekerjaan, perkembangan teknologi
maklumat dan peranti mudah alih kini menguasai setiap ranah kehidupan.
Berbeza dengan teks tetap, literasi bacaan yang berasaskan teks dinamik memerlukan
penekanan dan strategi bacaan yang berbeza. Ini termasuklah kemahiran mengakses dan
menelusuri bahan yang banyak, dan menilai kewibawaan bahan. Kemahiran berfikir secara kritis
menjadi lebih penting dalam literasi ini (Halpern, 1989; Shetzer & Warschauer, 2000).
2.3.2 Aspek bukan Kognitif dalam Literasi Bacaan
Beberapa kajian telah menunjukkan perkaitan antara kecekapan membaca dengan faktor-faktor
lain. Terdapat korelasi antara kecekapan membaca dengan pelibatan bacaan lebih tinggi
berbanding dengan status sosioekonomi (POESC, 2002) dengan pelibatan dalam bacaan (sikap,
16
minat dan amalan) (PISA, 2000). Selain pencapaian masa lalu, pemboleh ubah pelibatan bacaan
menunjukkan varians yang besar terhadap prestasi bacaan (Guthrie & Wifdiled, 2000).
Brown, et.al. 1983 mendapati korelasi pembacaan amat berkait dengan motivasi bacaan. Oleh
itu, literasi amat perlu didukung oleh strategi pemupukan motivasi dan minat membaca.
2.4 Definisi Literasi Bacaan PISA
Dengan mengambil kira teori bacaan dan konsep literasi bacaan yang dibincangkan, OECD
mentakrifkan literasi bacaan sebagai:
.... keupayaan memahami, mengguna, menilai , membuat refleksi dan melibatkan diri
dengan teks untuk mencapai satu matlamat, memperkembangkan pengetahuan dan
potensi seseorang serta pelibatan dalam masyarakat.
Takrifan literasi bacaan 2018 memerlukan pembaca meluaskan fokus tujuan pembacaan dan
berupaya untuk mengaplikasikan pembacaan yang aktif, bermakna, berfungsi dalam pelbagai
situasi dan pelbagai tujuan.
2.4.1 Huraian Definisi Literasi Bacaan
… memahami, mengguna, menilai, membuat refleksi
Perkataan memahami berkait dengan pemahaman bacaan. Perkataan "menggunakan" dalam
definisi ini merujuk fungsi melakukan sesuatu untuk menggunakan apa-apa yang dibaca. Menilai
pula memberi makna kebolehan untuk mentafsir maklumat yang diperoleh daripada bahan
bacaan. Membuat refleksi menekankan konsep bacaan interaktif, iaitu pembaca merumus
pemikiran sendiri dan pengalaman mereka apabila bertindak balas dengan teks. Proses
memahami, menggunakan dan membuat refleksi memerlukan pelbagai peringkat pemikiran;
iaitu pengetahuan simbolik untuk memecahkan kod teks, pengetahuan kosa kata untuk
membina makna, menguji dan menyemak semula kandungan dan mesej teks. Seterusnya,
pembaca perlu mempertimbangkan kandungan teks, menghubung kait pengetahuan atau
pemahaman latar, serta menilai struktur atau format teks.
terlibat dengan bahan bertulis
Pembacaan dalam PISA tidak terhad kepada pengetahuan dan kemahiran bacaan yang baik,
tetapi juga mengambil kira kualiti bacaan. Matlamat pendidikan bacaan bukan sahaja
mengembangkan kecekapan tetapi memupuk motivasi dan tingkah laku afektif termasuk
17
menyedari kepentingan membaca, seronok membaca, melibatkan diri dalam dimensi sosial
membaca, dan tabiat membaca dengan kerap.
18
teks bertulis
Teks bertulis merujuk semua teks yang bertautan (koheren) yang menggunakan bahasa dalam
bentuk grafik, bertulis tangan, bercetak dan dalam bentuk paparan. Ini tidak termasuk rakaman
audio, visual dan animasi. Perkataan ‘teks bertulis’ digunakan kerana perkaitan yang rapat
antara bacaan dengan bahasa bertulis.
… mencapai matlamat diri, mengembangkan pengetahuan dan potensi diri, dan
pelibatan diri dalam masyarakat.
Literasi bacaan dalam kajian PISA berkaitan pembacaan aktif dalam pelbagai situasi dengan
tujuan yang jelas. PISA bertujuan untuk mentaksir keupayaan bacaan murid dengan tujuan untuk
melanjutkan pengajian di universiti, persediaan untuk menyertai tenaga kerja, dan penyertaan
aktif dalam masyarakat, ekonomi dan kehidupan peribadi.
Literasi bacaan membolehkan seseorang memenuhi aspirasi individu seperti melanjutkan
pengajian atau mendapat pekerjaan, menyumbang kepada masyarakat serta memenuhi
keperluan peribadi. Dalam konteks yang lebih luas, literasi bacaan memerlukan pelibatan
individu dalam sosial, budaya, politik, memimpin dan membuat keputusan institusi dan
mencapai kebebasan peribadi, kebebasan dan kuasa. (Linnakylä, 1992; Lundberg, 1991, 1997;
Mac Carthey & Raphael, 1989).
Kesimpulannya, konsep literasi bacaan PISA lebih luas dan mendalam, serta menyahut keperluan
dan cabaran dari aspek bacaan dalam abad ke-21. Literasi bacaan PISA menekankan
pemahaman melalui tindak balas pembaca dengan bahan bertulis yang pelbagai, menguji
pemikiran kritis dan reflektif , menganalisis dan menilai maklumat, menyesuaikan strategi
kognitif dan metakognitif. Secara tidak langsung, literasi bacaan ini membolehkan pelajar terlibat
dengan masyarakat, serta penyertaan penuh dalam bidang ekonomi, politik dan sosiobudaya
masyarakat kontemporari yang kompleks.
2.5 Domain Literasi Bacaan
Dalam pentaksiran bacaan, teks yang berkaitan dengan tugasan perlu bertautan atau koheren,
tanpa bersandarkan bahan tambahan lain untuk memberi kesan kepada pembaca. Pentaksiran
PISA mengutarakan dua mod pentaksiran bacaan, manakala klasifikasi teks ditentukan oleh
faktor medium/ ruang paparan, situasi, format teks dan jenis teks.
19
2.5.1 Mod
Terdapat dua mod atau kaedah penyampaian pentaksiran iaitu berasaskan kertas dan
berasaskan komputer. Mod pentaksiran yang utama bagi PISA 2018 ialah berasaskan komputer
dan Malaysia memilih mod ini sepenuhnya.
2.5.2 Situasi
Konstruk situasi dalam PISA berasaskan Rangka Kerja Rujukan Eropah atau Common European
Framework Reference (CEFR) (Majlis Eropah, 1996). CEFR ialah suatu kerangka rujukan
pentaksiran bagi pembelajaran bahasa kedua dan bahasa asing. Situasi ialah teks dan tugasan
yang berkait dengannya, serta konteks dan kegunaan teks yang dipilih oleh pengarang untuk
membina teks. Situasi ditentukan oleh khalayak dan tujuan, bukan merujuk latar tempat teks
dibaca. PISA menetapkan empat situasi untuk menentukan celik bacaan iaitu situasi peribadi,
awam, pendidikan dan pekerjaan.
Rajah 6: Situasi dalam PISA
20
Terdapat juga teks yang menggambarkan pertindanan situasi, misalnya untuk memberikan
nasihat profesional (pekerjaan) dan maklumat umum (awam). Walaupun situasi tidak
dimanipulasikan secara khusus, persampelan teks dalam pelbagai situasi dapat
memaksimumkan objektif pentaksiran bacaan. Jadual 4 menunjukkan sasaran tugasan literasi
bacaan berdasarkan domain situasi bagi PISA 2015.
Jadual 4: Sasaran Tugasan Berdasarkan Domain Situasi PISA 2015
Situasi % Jumlah Tugasan
Peribadi 30
Pendidikan 25
Pekerjaan 15
Awam 30
Jumlah 100
2.6 Teks
Pembacaan memerlukan bahan untuk dibaca oleh pembaca. Dalam pentaksiran, bahan bacaan
yang digunakan perlulah bertautan (koheren), boleh berdiri sendiri tanpa bahan tambahan
untuk pembaca memahaminya. Terdapat empat klasifikasi teks:
Medium teks: bercetak dan elektronik
Persekitaran: berpengarang dan berasaskan mesej
Format teks: berurutan, tidak berurutan, gabungan dan pelbagai
Jenis teks: perihalan, penceritaan, pendedahan, penghujahan, arahan
dan
transaksi
PISA 2018 juga memperkenalkan konsep-konsep objek teks, ciri-ciri teks, ciri-ciri navigasi dan
alat navigasi.
2.6.1 Objek teks
Objek teks merujuk nama yang biasa diberikan kepada teks dalam konteks seharian, seperti
laporan, novel, jadual waktu atau e-mel. Objek teks berbeza-beza mengikut ruang paparan teks
dan format teks. Laporan misalnya boleh hadir dalam kedua-dua ruang paparan dan dalam
pelbagai format teks.
21
2.6.2 Ciri-ciri teks
Ciri-ciri teks ialah ciri-ciri maklumat berasaskan teks yang dipelajari oleh murid melalui tugasan.
Terdapat beberapa ciri teks.
2.6.3 Alat dan ciri-ciri navigasi
Alat dan ciri-ciri navigasi membantu pembaca untuk meneroka keseluruhan teks. Alat navigasi
dan ciri-ciri ini terdapat khususnya pada teks elektronik (dinamik). Alat dan ciri-ciri navigasi teks
dinamik mempunyai persamaan dengan teks tetap. Teks tetap terdiri daripada jadual
kandungan, indeks, bab dan tajuk, header dan footer, nombor halaman dan nota kaki. Hanya
alat dan ciri-ciri navigasi elektronik yang lazim sahaja akan digunakan dalam PISA 2018.
Rajah 7: Ciri Navigasi
22
2.7 Medium
Lazimnya, teks diklasifikasikan berdasarkan medium, iaitu teks bercetak dan teks elektronik.
Tetapi, sebahagian teks bercetak kini dipaparkan melalui skrin. PISA 2015 menggunakan teks
daripada medium bercetak yang disampaikan dalam mod berasaskan komputer. Trend ini
menyebabkan konsep medium semakin kabur. Untuk menggantikan konsep medium, PISA 2018
memperkenalkan konsep ruang paparan teks (text display space).
2.8 Ruang Paparan Teks
Bagi bahan yang berbentuk elektronik/digital, PISA menggunakan istilah 'ruang paparan teks'
untuk menggambarkan ciri-ciri ruang, sama ada ruang yang bersifat tetap atau dinamik. Ruang
paparan teks terbahagi kepada teks tetap dan teks dinamik.
2.8.1 Teks tetap
Teks tetap ialah teks yang berbentuk risalah, majalah dan buku yang berbentuk kertas, tetapi
kini lebih banyak dipaparkan pada skrin dalam format PDF dan e-pembaca. Ruang paparan teks
tetap mempunyai sifat fizikal atau sempadan yang jelas, statik dan yang mudah dilihat oleh
pembaca.
2.8.2 Teks dinamik
Teks dinamik ialah teks yang sebahagian kecil teks sahaja yang kelihatan pada satu-satu masa,
dan teks seterusnya tidak diketahui. Teks dinamik berbentuk hiperteks berserta alat navigasi dan
memerlukan bacaan yang tidak berurutan. Sempadan paparan teks dinamik berubah-ubah dan
kabur (Rajah 8 dan 9). Pembaca sebenarnya yang memilih teks mengikut ketetapan dan
kesesuaian sendiri berpandukan maklumat yang dilayarinya.
Teks tetap dengan
sempadan jelas
Rajah 8: Teks Tetap PISA 2009-2018
Pentaksiran Berasaskan Kertas dan Berasaskan Komputer
Alat dan ciri-ciri Teks dinamik dengan Teks
navigasi sempadan yang kabur pelbagai
Rajah 9: Teks Dinamik PISA 2009-2018
(Pentaksiran Berasaskan Komputer)
23
2.9 Format Teks
Format teks ialah klasifikasi yang penting dalam pentaksiran literasi bacaan. Terdapat dua
format teras, iaitu teks berurutan dan teks tidak berurutan. Kedua-dua format teks terdapat
ruang paparan teks tetap dan teks dinamik. Oleh sebab gabungan bentuk urutan dan tidak
berurutan semakin penting daripada format teks teras ini, PISA memperkenalkan dua format
kembangan iaitu teks gabungan dan teks pelbagai.
2.9.1 Teks berurutan (continuous text)
Teks berurutan terbina daripada ayat yang bersambung-sambung atau selanjar untuk
membentuk perenggan.
Organisasi teks berurutan dapat dilihat secara visual melalui:
pemecahan teks kepada perenggan, engsotan, tajuk, dan sempadan teks, contohnya
seperti pengakhiran bagi bahagian tertentu teks.
petunjuk format seperti saiz dan jenis fon yang berbeza seperti penggunaan tulisan
condong (italic) dan tulisan tebal (bold).
penanda wacana untuk menunjukkan perkaitan suatu maklumat dengan keseluruhan
teks. Ini termasuk penanda turutan (pertama, kedua, seterusnya, dan lain-lain);
penanda sebab akibat (oleh itu, maka, justeru, dan sebagainya).
Contoh teks berurutan ialah laporan akhbar, esei, novel, cerpen, ulasan, dan surat.
2.9.2 Teks tidak berurutan (non-continuous text)
Teks tidak berurutan tidak terbina oleh perenggan dan ayat. Teks ini berasaskan senarai nombor
(Kirsch & Mosenthal, 1990), senarai yang mudah (tunggal) atau senarai gabungan. Teks seperti
ini kerap digunakan dalam format matriks, berdasarkan kombinasi kandungan.
Contoh objek teks tidak berurutan ialah senarai, jadual, graf, gambar rajah, iklan, jadual, katalog,
indeks, reka bentuk (designs) dan ilustrasi.
2.9.3 Teks gabungan (mixed text)
Teks gabungan ialah format teks yang menggabungkan teks berurutan dan tidak berurutan yang
saling menyokong penyampaian dan bertautan. Contohnya, penjelasan prosa disertakan graf
atau jadual. Teks gabungan kerap digunakan dalam teks berpengarang kerana penulis ingin
menggunakan pelbagai cara untuk menyampaikan maklumat.
24
Contoh penggunaan teks gabungan ialah:
teks berpengarang seperti majalah, buku rujukan dan laporan
teks dinamik seperti laman web berpengarang biasanya ialah kombinasi prosa dan grafik
teks berasaskan mesej seperti borang dalam talian, e-mel dan forum
2.9.4 Teks pelbagai (multiple text)
Teks pelbagai merujuk format teks yang diterbitkan atau dihasilkan secara bebas dan yang
munasabah. Teks disusun atur sama ada mengikut tujuan tertentu atau dipautkan secara
longgar. Hubungan antara teks tidak jelas, sama ada yang saling melengkapkan atau bertentang.
Teks pelbagai boleh merupakan format teks tunggal (berurutan misalnya), atau gabungan teks
berurutan dan tidak berurutan.
2.10 Jenis Teks
Teks bagi literasi bacaan juga dibezakan mengikut jenis teks. Terdapat enam jenis teks, iaitu
perihalan, penceritaan, pendedahan, penghujahan, arahan dan transaksi (rujuk Rajah 7).
Semua format teks (berurutan, tidak berurutan, gabungan dan pelbagai) mempunyai jenis-jenis
teks tersebut.
Bahan bacaan lazimnya menggabungkan atau merentas dua atau lebih jenis teks. Walau
bagaimanapun, PISA mengkategorikan teks mengikut jenis untuk memastikan sampel instrumen
merentas teks supaya mewakili jenis pembacaan yang berbeza; contohnya, pembacaan teks
penceritaan berbeza dengan teks arahan. Pengelasan jenis teks dalam PISA disesuaikan
daripada kajian Werlich (1976).
2.10.1 Teks perihalan
Teks perihalan (deskriptif) menerangkan sifat objek dalam ruang. Teks perihalan terdiri daripada
beberapa bentuk.
Perihalan atau gambaran tanggapan (impresionistik) untuk menyampaikan maklumat
dari sudut pandangan subjektif, iaitu perhubungan, kualiti dan arahan.
Perihalan teknikal untuk menyampaikan maklumat dari sudut pandangan objektif dalam
ruang. Lazimnya penerangan teknikal menggunakan format teks tidak berurutan seperti
gambar rajah dan ilustrasi.
Contoh teks perihalan ialah gambaran suatu tempat dalam diari, katalog, peta geografi, jadual
penerbangan dalam talian, peraturan dalam talian dan manual teknikal.
25
2.10.2 Teks penceritaan
Teks penceritaan (naratif) merujuk sifat objek dalam masa. Teks penceritaan biasanya menjawab
soalan yang berkaitan dengan bila, atau bagaimana. Teks penceritaan terdiri daripada:
Kisah:
menerangkan perubahan dan merakam tindakan dan peristiwa dari sudut pandangan
subjektif.
Laporan:
menerangkan perubahan dari sudut pandangan objektif, merakam tindakan dan
peristiwa yang disahkan oleh orang lain.
Berita:
mengharapkan pembaca membentuk pendapat bebas berdasarkan fakta dan kejadian
tanpa dipengaruhi oleh wartawan.
Contoh atau objek teks penceritaan berbentuk fakta atau bukan fiksyen ialah novel, cerita
pendek, persembahan pentas (lakonan), biografi, komik dan laporan akhbar. Teks penceritaan
dalam media elektronik cenderung bersifat lisan, animasi dan filem. Oleh hal yang demikian,
tiada spesifikasi untuk naratif dalam bentuk dinamik.
2.10.3 Teks pendedahan (eksposisi)
Teks pendedahan ialah jenis teks yang dibentangkan sebagai konsep komposit atau pembinaan
mental yang boleh dianalisis. Teks pendedahan memberikan penjelasan tentang cara unsur yang
berbeza saling berhubung secara keseluruhan. Teks pendedahan terdiri daripada pelbagai
bentuk.
Esei:
memberikan penjelasan mudah tentang sesuatu konsep, kerangka minda atau
konsep dari sudut pandangan subjektif.
Definisi/Takrif:
penjelasan tentang istilah atau nama yang saling berkaitan dengan konsep minda.
Takrif menerangkan maksud perkataan.
Huraian:
bentuk analisis yang digunakan untuk menerangkan perkaitan konsep minda dengan
istilah. Konsep ialah satu komposit keseluruhan melalui pecahan pemahaman
kepada unsur konstituen yang saling berhubungan.
Ringkasan:
satu bentuk penjelasan sintesis yang digunakan untuk menerangkan dan
berkomunikasi dalam teks yang lebih pendek daripada keperluan teks asal.
Minit:
rekod keputusan mesyuarat atau pembentangan.
26
Tafsiran teks:
satu bentuk penjelasan yang mengandungi analisis dan sintesis Tafsiran ini
digunakan untuk menerangkan konsep abstrak dalam teks atau kumpulan teks
(fiksyen atau bukan fiksyen).
Contoh teks pendedahan ialah esei ilmiah, peta minda, carta aliran populasi, peta konsep dan
kata masukan (entri) ensiklopedia dalam talian.
2.10.4 Teks penghujahan
Teks penghujahan ialah teks yang memaparkan hubungan antara konsep atau cadangan. Teks
penghujahan sering menjawab soalan tentang mengapa. Satu subpengelasan teks jenis ini ialah
teks yang menggunakan teknik memujuk dan teks yang memberikan pandangan.
Komen menghubungkan konsep sesuatu peristiwa, objek, dan idea-idea kepada sistem
pemikiran, nilai dan kepercayaan peribadi.
Hujah saintifik menghubungkan konsep sesuatu peristiwa, objek dan idea-idea sistem
pemikiran dan pengetahuan supaya terhasil cadangan yang boleh dikenal pasti sebagai
sah atau tidak sah.
Contoh teks atau objek teks penghujahan ialah surat kepada editor, iklan berbentuk poster,
forum dalam talian, dan ulasan buku atau filem.
2.10.5 Teks arahan
Teks arahan ialah jenis teks yang menyediakan arahan tentang perkara yang perlu dilakukan.
Teks arahan menjelaskan aturan tingkah laku tertentu untuk menyelesaikan tugas. Tatacara,
peraturan dan undang-undang menetapkan syarat bagi tingkah laku tertentu berdasarkan
wibawa yang bersifat peribadi, seperti amalan yang disahkan, atau wibawa pihak berkuasa
awam. Contoh teks arahan ialah resipi, carta alir prosedur bantuan kecemasan dan garis
panduan pengendalian perisian.
2.10.6 Teks transaksi
Teks transaksi tidak tersenarai dalam pengkategorian Werlich (1976) tetapi rangka kerja PISA
memasukkan teks jenis ini. Teks transaksi merujuk teks untuk mencapai tujuan tertentu dalam
komunikasi peribadi dan interaksi, seperti mengemukakan permohonan, memo untuk
mengadakan mesyuarat, atau berutus surat dengan rakan. Teks transaksi sering bersifat peribadi
yang bertujuan untuk menjelaskan sebab sesuatu perkara. Contoh objek teks transaksi ialah
pelbagai jenis surat, panggilan telefon, mesej teks, e-mel, blog dan rangkaian sosial (media
sosial).
Rajah 10 menunjukkan jenis dan objek teks yang digunakan dalam pentaksiran bacaan PISA.
27
Rajah 10: Jenis dan Objek Teks
28
2.11 Aspek
Aspek ialah strategi mental atau pendekatan yang digunakan oleh pembaca untuk mendapatkan
kefahaman terhadap suatu teks, antara teks atau lingkungan teks.
PISA menetapkan lima aspek sebagai panduan pentaksiran literasi bacaan yang berikut:
Mengesan maklumat
Membina pemahaman luas
Membentuk tafsiran
Membuat refleksi dan menilai kandungan teks
Membuat refleksi dan menilai bentuk teks
Untuk memudahkan klasifikasi item dan pelaporan PISA, lima aspek tersebut disusun menjadi
tiga kategori berikut:
Mengakses dan mendapatkan
Mengintegrasikan dan mentafsir
Membuat refleksi dan menilai
Literasi bacaan ialah domain utama pentaksiran PISA 2018. Klasifikasi aspek ditunjukkan dalam
Rajah 11 yang berikut.
Literasi Bacaan
Menggunakan kandungan dalam teks Berasaskan pengetahuan luar
Mengakses dan mendapatkan Mengintegrasi dan mentafsir Membuat refleksi dan menilai
Mendapatkan Membina Membina Membuat Membuat
maklumat pemahaman luas tafsiran refleksi dan refleksi dan
menilai menilai
kandungan bentuk teks
teks
Rajah 11: Klasifikasi Domain Aspek
29
2.11.1 Aspek mengakses dan mendapatkan
Jadual 5 berikut memperincikan konsep, tugasan, tahap kesukaran tugasan dan kemahiran yang
diperlukan bagi setiap aspek bacaan.
Jadual 5: Perincian Domain Aspek PISA
Bil. Perkara Huraian
1. Konsep
Merujuk ruang maklumat yang disediakan.
Menelusuri ruang maklumat untuk mencari atau mengesan
satu atau beberapa maklumat yang berlainan.
2. Tugasan Mengesan butiran yang dikehendaki oleh majikan dalam
iklan pekerjaan.
Mencari nombor telefon menggunakan beberapa kod
awalan berbeza
Mencari fakta tertentu untuk menyokong atau menyangkal
tuntutan seseorang.
3. Kemahiran yang Membaca secara imbasan, mengesan tempat maklumat
diperlukan (satu atau lebih), memilih dan mengumpul maklumat yang
relevan daripada ruang maklumat seperti prosa, jadual dan
senarai maklumat.
Memadankan maklumat yang diberikan dalam soalan sama
ada makna yang serupa atau sinonim dalam teks, kemudian
menggunakan maklumat ini untuk mencari maklumat
baharu.
Bagi item dalam ruang dinamik, murid mengklik pautan
sedia ada untuk membuka laman sesawang, kemudian
memilih item dalam senarai carian.
Bagi item pada ruang paparan tetap, murid menggunakan
navigasi seperti tajuk atau kapsyen untuk sampai kepada
bahagian yang relevan.
4. Tahap kesukaran Tugasan mudah:
tugasan Mengenal pasti satu atau lebih unsur penting (kata kunci)
yang dikehendaki bagi soalan yang dinyatakan secara jelas,
langsung, literal atau tersurat. Contohnya watak, tempat atau
masa kejadian.
Tugasan yang lebih sukar:
Mengenal pasti maklumat yang hampir sama atau sepadan
dengan yang dikehendaki soalan.
Perlu kemahiran mengkategorikan maklumat.
Perlu membezakan maklumat yang hampir sama.
30
2.11.2 Aspek mengintegrasikan dan mentafsir
Bil. Perkara Huraian
1. Konsep
Memproses perkara yang dibaca untuk memahami isi
atau idea tersirat dalam teks.
Menunjukkan kefahaman terhadap pertautan teks
dengan mengesan:
- pertautan antara beberapa ayat yang berdekatan.
- hubung kait antara beberapa perenggan.
- hubung kait merentas pelbagai teks.
Proses mendapatkan makna daripada sesuatu dengan
cara:
- mengenal pasti hubungan yang tidak dinyatakan
rangkai kata atau ayat (berdasarkan bukti atau
penaakulan).
- mengenal dengan jelas.
- membuat inferens/telahan tentang maksud/ konotasi
- pasti andaian atau implikasi yang mendasari
sebahagian atau keseluruhan teks.
Bagi ruang paparan teks tetap, maklumat mungkin berada
dalam satu atau beberapa perenggan atau merentas dua
atau lebih teks yang berlainan.
Tugasan integrasi boleh menjadi lebih kompleks bagi
ruang paparan teks dinamik.
2. Kemahiran yang Mengambil kira teks sebagai satu keseluruhan dan dalam
diperlukan untuk
perspektif yang luas.
membina
pemahaman luas Mengenal pasti mesej atau topik utama serta tujuan dan
kegunaan teks, rajah dan peta.
3. Tugasan yang Memilih atau memberikan tajuk atau andaian tajuk,
diperlukan untuk mengenal pasti pernyataan bagi tema dan idea utama
membina yang dinyatakan dengan jelas.
pemahaman luas Menerangkan susunan arahan.
Mengenal pasti dimensi utama graf atau jadual.
Memerihalkan watak.
Menyatakan tema (idea utama) dalam ayat atau
perenggan.
Menyatakan pernyataan maklumat tertentu bagi tema dan
idea utama yang dinyatakan dengan jelas.
Membuat kesimpulan tentang tema /persoalan utama
dengan memfokuskan maklumat berulang-ulang daripada
kategori tertentu.
31
Menyusun atur hierarki idea kemudian memilih
pernyataannya yang umum/ menyeluruh.
Membuat inferens tentang hubungan antara satu
bahagian teks dengan bahagian teks yang lain.
Memproses teks untuk membentuk kesimpulan tentang
idea utama.
Membuat inferens tentang perbezaan antara unsur atau
idea utama dan sampingan.
Memberikan contoh dalam teks yang sebelumnya
disebut secara umum.
Mengenal pasti bahagian tertentu teks, apabila tema atau
idea utama dinyatakan dengan jelas.
Memfokuskan lebih daripada satu bahagian teks untuk
membuat kesimpulan tema daripada pengulangan satu
kategori maklumat tertentu.
Memilih idea utama yang umum daripada hierarki idea.
4. Tugasan yang Memilih atau memberikan tajuk atau andaian tajuk,
diperlukan untuk mengenal pasti pernyataan bagi tema dan idea utama
membina yang dinyatakan dengan jelas.
pemahaman luas Menerangkan susunan arahan.
Mengenal pasti dimensi utama graf atau jadual.
Memerihalkan watak.
Menyatakan tema (idea utama) dalam ayat atau
perenggan.
Menyatakan pernyataan maklumat tertentu bagi tema dan
idea utama yang dinyatakan dengan jelas.
Membuat kesimpulan tentang tema /persoalan utama
dengan memfokuskan maklumat berulang-ulang daripada
kategori tertentu.
Menyusun atur hierarki idea kemudian memilih
pernyataannya yang umum/ menyeluruh.
Membuat inferens tentang hubungan antara satu
bahagian teks dengan bahagian teks yang lain.
Memproses teks untuk membentuk kesimpulan tentang
idea utama.
Membuat inferens tentang perbezaan antara unsur atau
idea utama dan sampingan.
Memberikan contoh dalam teks yang sebelumnya
disebut secara umum.
Mengenal pasti bahagian tertentu teks, apabila tema atau
idea utama dinyatakan dengan jelas.
Memfokuskan lebih daripada satu bahagian teks untuk
membuat kesimpulan tema daripada pengulangan satu
32
kategori maklumat tertentu.
Memilih idea utama yang umum daripada hierarki idea.
5. Kemahiran yang Mengembangkan pemahaman luas kepada pemahaman
diperlukan untuk yang mendalam dan lebih khusus.
membina tafsiran Memerlukan pemahaman logik untuk memproses
organisasi maklumat dalam teks.
Memahami pertautan teks sama ada yang eksplisit atau
implisit.
Proses membina makna daripada sesuatu yang tidak
dinyatakan dengan jelas.
6. Tugasan Membezakan idea utama dengan idea yang kurang
membina penting.
tafsiran
Memproses urutan dua ayat yang berdekatan dari segi
pertautannya.
Menggunakan penanda wacana yang menunjukkan
pertautan urutan.
Menggunakan penanda wacana yang menunjukkan
pertautan sebab akibat.
Membuat inferens bagi konteks yang kecil seperti makna
perkataan atau frasa yang memberikan perbezaan nuansa
kepada teks.
Membuat inferens tentang tujuan atau hasrat penulis.
Membuktikan tujuan atau hasrat penulis.
2.11.3 Aspek membuat refleksi dan menilai
Bil. Perkara Huraian
1. Konsep membuat Melibatkan proses membuat kesimpulan daripada
refleksi dan pengetahuan, idea atau sikap.
menilai bentuk Melangkau teks untuk mengaitkan maklumat dalam teks
teks. dengan merujuk konsep kendiri dan kerangka pengalaman
seseorang.
Item memerlukan pembaca mengaitkan pengetahuan dan
pengalaman sedia ada untuk membanding beza, membuat
hipotesis dan membuat kesimpulan melangkau teks.
2. Kemahiran yang Memerlukan pembaca untuk mengaitkan maklumat dalam
diperlukan untuk teks kepada pengetahuan daripada sumber luar.
membuat refleksi Menilai hujah atau dakwaan dalam teks berdasarkan
dan menilai pengetahuan sedia ada.
kandungan teks.
Menyuarakan dan mempertahankan pandangan sendiri.
Berupaya untuk membangunkan pemahaman tentang
perkara yang diperkatakan dan dihasratkan dalam teks.
33
Bil. Perkara Huraian
3 Tugasan untuk Membuktikan perkara yang dinyatakan dalam teks.
membuat refleksi
Menguji pemahaman atau idea tentang perkara yang telah
dan menilai diketahui dan diyakini berdasarkan teks yang dibaca atau
teks yang lain.
kandungan teks.
Menunjukkan bukti sokongan dalam teks dan membanding
beza dengan sumber maklumat yang lain.
Menguji kesesuaian sesuatu maklumat, bukti atau hujah.
Menggunakan nilai/standard moral atau estetik.
Menilai kecukupan/kecukupcakupan bukti dalam teks.
Merujuk pengetahuan luar sama ada daripada pengetahuan
sendiri atau idea tersurat dalam teks/soalan.
4 Kemahiran yang Perlu ‘berada di luar teks’ supaya pembaca berfikir secara
diperlukan untuk objektif dan dapat menilai kualiti dan kewajaran teks.
membuat refleksi Mempunyai pengetahuan tersirat tentang struktur dan gaya
dan menilai pelbagai teks dan laras bahasa untuk melakukan tugasan dan
bentuk teks menentukan kecekapan pembaca untuk memahami standard
bagi tugasan seperti ini.
5 Tugasan Menilai kejayaan pengarang untuk menggambarkan watak
membuat refleksi atau meyakinkan pembaca bukan hanya keupayaan
dan menilai mengesan kedalaman pengetahuan tetapi juga kehalusan
bentuk teks bahasa (contohnya pemilihan kata adjektif mempengaruhi
tafsiran).
Menentukan kegunaan teks tertentu bagi sesuatu tujuan.
Menilai penggunaan ciri-ciri teks tertentu oleh pengarang
untuk memenuhi tujuan tersebut.
Memberi komen tentang penggunaan gaya tertentu.
Mengenal pasti tujuan dan sikap pengarang.
Membuat pertimbangan kritis perlu merujuk pengalaman
sedia ada, tetapi refleksi tidak memerlukan rujukan ini. Oleh
sebab itu, penilaian ialah subset kepada refleksi.
34
2.11.4 Proses kognitif dalam aspek bacaan
Dalam penilaian PISA, ketiga-tiga aspek yang dibincangkan sebelum ini saling berkaitan dan
melengkapi.
Dari perspektif pemprosesan kognitif, ketiga-tiga aspek tersebut dianggap separa berhierarki.
Sebelum proses mengintegrasikan dan membuat tafsiran (aspek kedua), aspek pertama, iaitu
proses mendapatkan maklumat perlu dilakukan dahulu. Begitu juga, tafsiran perlu dibuat lebih
dahulu jika ingin membuat refleksi dan menilai sesuatu maklumat.
Penerangan tentang kerangka kerja PISA bacaan adalah untuk membezakan tugasan supaya
penguasaan aspek domain membaca dapat diukur. Penerangan ini menjelaskan pendekatan
terhadap konteks dan tujuan membaca yang berbeza. Hal ini digambarkan dalam tugasan
penilaian yang menekankan satu atau lebih aspek. Semua pembaca daripada pelbagai latar
penguasaan dijangka akan menunjukkan tahap-tahap kecekapan dalam setiap aspek bacaan
(Langer, 1995).
Ketiga-tiga aspek ini sukar dipisahkan. Oleh sebab itu, tugasan bagi sesuatu aspek hanya untuk
membezakan ciri-ciri tugasan dan pendekatan yang lazim bagi tugasan tersebut, sedangkan dua
aspek kognitif yang lain masih beroperasi dan berperanan bagi tugasan tersebut seperti yang
ditunjukkan dalam Rajah 12 berikut.
Soalan/Arahan
Mengakses dan Teks tetap Mengakses dan
mendapatkan (sempadan yang jelas) mendapatkan
Mengakses dan
mendapatkan
Mengintegrasi Mengintegrasi Mengintegrasi
dan mentafsir dan mentafsir dan mentafsir
Membuat refleksi Membuat refleksi
dan menilai dan menilai
Membuat refleksi
dan menilai
Rajah 12: Saling Hubungan antara Tugasan, Teks dan Aspek Bacaan
35
Untuk mengenal pasti aspek bacaan yang ketara (tugasan yang dinyatakan dalam soalan/arahan
kepada murid) bergantung kepada objektif tugasan. Contohnya, untuk mendapatkan maklumat
tersurat tentang bilangan pengguna internet di seluruh dunia melibatkan beberapa langkah
kompleks iaitu:
Menilai kesesuaian beberapa entri dalam jadual (aspek 3)
Membanding beza tajuk-tajuk lajur dan baris (aspek 2)
Memilih entri tertentu yang dapat membekalkan maklumat tersebut (aspek 1)
Tetapi, jika dirujuk objektif, iaitu mendapatkan suatu angka yang dinyatakan secara tersurat,
maka tugasan ini dikelompokkan sebagai aspek mengakses dan mendapatkan maklumat.
Untuk memastikan keseimbangan antara aspek tersebut dalam PISA 2015, taburan
mengikut aspek kekal seperti PISA 2009, seperti berikut
Jadual 6: Sasaran Taburan Tugasan Mengikut Aspek Teks PISA 2015
Aspek % Jumlah Tugasan
Mengakses dan mendapatkan 25
50
Mengintegrasikan dan
25
mentafsir 100
Membuat refleksi dan menilai
JUMLAH
Bagi tahun 2018, taburan tugasan aspek PISA bagi teks tunggal dan teks pelbagai
adalah seperti Jadual 7:
Jadual 7: Domain Kognitif 2018
DOMAIN KOGNITIF 2018
Teks Tunggal Teks Pelbagai
Mengesan dan Mengenal pasti 15% Mengenal pasti dan memilih teks 10%
berkaitan
Memahami maksud tersurat dan 15% Menghubung kait dan membuat 15%
tersirat inferens
Menghubung kait dan membuat 15%
inferens
Menilai kualiti dan kredibiliti
Membuat refleksi kandungan dan 20% Menghujah dan menangani 10%
bentuk konflik
36
37
2.11.5 Aspek dan subdomain aspek
Bagi setiap aspek terdapat beberapa pecahan atau subdomain kemahiran yang diuji.
Jadual 8 berikut memberikan aspek, subdomain aspek dan contoh item berdasarkan
Item Edaran PISA.
Jadual 8: Aspek, Subdomain Aspek dan Contoh Item Literasi Bacaan PISA
(a) Aspek mengakses dan mendapatkan
Subdomain Mengakses dan Contoh Item (Edaran 2006)
Mendapatkan
Kira-kira pada tahun berapakah graf
Mendapatkan semula maklumat dalam Rajah 1 bermula? (Soalan 3A Tasik
Chad)
Membina pemahaman umum: Mengenal Rajah 2 berdasarkan andaian bahawa…
pasti idea dalam carta haiwan dalam seni batu … (Tasik Chad -
Soalan 4)
Mendapatkan semula maklumat: Yang manakah antara yang berikut
Melunsuri teks untuk mengesan menerangkan program imunisasi
maklumat tersurat selesema ACOL? (Selesema - Soalan 3)
Membina pemahaman luas: Mengenal Tujuan surat-surat ini ialah … (Grafiti-
pasti tujuan teks Soalan 5)
Membina pentafsiran: Mengapakah Sophia merujuk
Mengesan perkaitan yang diinginkan
pengiklanan? (Grafiti - Soalan 3)
Membentuk pemahaman luas: Mengenal Bagaimanakah keadaan wanita tersebut
pasti latar cerita pada awal cerita? (Hadiah - Soalan 1)
Mendapatkan semula maklumat: "Kemudian kedengaran bunyi keriang-
Memadankan maklumat keriut dan erangan dalam usaha rumah itu
bergelut ..." (baris 26)
Apakah yang berlaku kepada rumah
dalam bahagian cerita ini? (Hadiah -
Soalan 6)
Membentuk kefahaman yang luas: Apakah yang ingin disampaikan dalam
Memahami topik utama petikan drama ini?
Puteri bangsawan memikirkan helah ...
(Amanda dan Puteri Bangsawan -Soalan
1)
38
Subdomain Mengakses dan Contoh Item (Edaran 2006)
Mendapatkan
1) Berdasarkan rencana ini, mengapakah
Mendapatkan maklumat: kasut sukan tidak boleh terlalu ketat?
Memilih maklumat yang dinyatakan (Kasut Sukan - Soalan 4)
secara tersurat
2) Pada satu bahagian rencana tersebut
dinyatakan, “Kasut sukan yang baik mesti
memenuhi empat kriteria.”
Apakah kriteria-kriteria tersebut?
(Kasut Sukan - Soalan 5)
(b) Aspek mengintegrasikan dan mentafsir
Subdomain Mengintegrasikan dan Item
Mentafsir
Berapakah kedalaman Tasik Chad hari ini?
Membina tafsiran: Mengintegrasikan (Tasik Chad –Soalan 1)
maklumat dalam teks dan grafik
Membuat tafsiran: Mengintegrasikan Bagi soalan ini, anda perlu
maklumat daripada dua teks yang tidak menggabungkan maklumat daripada Rajah
berurutan 1 dan Rajah 2.
Lenyapnya badak sumbu, badak air dan
aurochs dari seni batu Sahara berlaku ....
(Tasik Chad - Soalan 6)
Membuat tafsiran: Menggabungkan Lembaran maklumat ini menunjukkan
maklumat daripada beberapa bahagian
daripada teks bahawa jika anda mahu melindungi diri
anda …. Adakah anda bersetuju bahawa
Membuat tafsiran: Mengenal pasti motif
watak atau niat kata-kata ini mengelirukan (Selesema-
Soalan 5)
Apabila wanita itu berkata, "selepas ini aku
uruskan kau pula." (baris 94), ini
bermaksud …(Hadiah - Soalan 4)
Membina tafsiran satu: Mengesan motif Apakah yang dicadangkan oleh cerita ini
watak tentang sebab wanita itu memberi harimau
kumbang itu makan? (Hadiah–Soalan 8)
Mengembangkan tafsiran: daripada Jadual di bawah menyenaraikan juruteknik
Menghubungkaitkan maklumat teater yang terlibat dalam sedutan
dua teks pementasan Léocadia. Lengkapkan jadual
di bawah dengan menunjukkan arahan
pentas bagi Teks 1 yang memerlukan
pelibatan setiap juruteknik tersebut.
(Amanda & Puteri Bangsawan - Soalan 3)
Membina tafsiran: Mengenal pasti Lihat ayat yang hampir pada bahagian akhir
petikan. Ayat itu disampaikan dalam dua
hubungan antara dua ayat, tanpa petunjuk bahagian. Apakah perkaitan antara
bahagian pertama dengan bahagian kedua
yang ketara (penanda wacana) ayat tersebut? (Kasut Sukan)
39
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
BUKU PANDUAN GURU LITERASI BACAAN PISA
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search