สารเคมีอันตราย
หมายถึง
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
สารเคมีอันตราย คือ ธาตุ สารประกอบ หรือสารผสม ตามบัญชีรายชื่อที่อธิบดี
ประกาศก าหนด ซึ่งมีสถานะเป็นของแข็ง ของเหลว หรือก๊าซ ไม่ว่าจะอยู่ในรูปของเส้น
ใย ฝุ่น ละออง ไอ หรือฟูม ที่มีคุณสมบัติอย่างหนึ่งอย่างใดหรือหลายอย่างรวมกัน
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ลักษณะของสารเคมี
1.ฝุ่น (Dust) เป็นอนุภาคของแข็งที่สามารถฟุ้ง กระจาย ปลิว
หรือลอยในอากาศ เกิดจากการบด ตี ทุบ กระแทก หรือการท าให้แตก
ตัวด้วยความร้อนของสารอินทรีย์และสารอนินทรีย์
2.ฟูม (Fume) เป็นอนุภาคของแข็งที่เกิดจากการรวมตัวของไอ
สามารถลอยตัวอยู่ในอากาศได้
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ลักษณะของสารเคมี
3.ละออง (Mist) เป็นอนุภาคของเหลวที่มีขนาดไม่เกิน 10 ไมครอน
ฟุ้งกระจายอยู่ในอากาศโดยทั่วไปละอองเกิดจากการควบแน่นของก๊าซไป
เป็นของเหลว หรือการแตกตัวของของเหลวไปในภาวะที่ฟุ้งกระจายได้
4.ไอ (Vapor) เป็นสภาวะที่เป็นก๊าซของสารที่เป็นของแข็งหรือ
ของเหลวที่อุณหภูมิปกติ เช่น ทินเนอร์เป็นของเหลวที่อุณหภูมิปกติแล้ว
ระเหยกลายเป็นไอ ของเหลวที่มีจุดต่ าจะระเหยกลายเป็นไอได้ง่ายที่
อุณหภูมิปกติ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ลักษณะของสารเคมี
5.ก๊าซ (Gas) ของไหลมีปริมาตรหรือรูปร่างไม่แน่นอนที่สามารถฟุ้ง
กระจายและเปลี่ยนสภาพเป็นของเหลวหรือของแข็งได้ โดยการเพิ่มความ
ดันหรือลดอุณหภูม ิ
6.เส้นใย (Fiber) สารที่มีลักษณะเรียวยาวคล้ายเส้นดาย มีต้น
ก าเนิดจากแร่ พืช สัตว์ หรือใยสังเคราะห์
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
หัวข้อ
การจ าแนกประเภทสารเคมี
อันตรายที่เกิดจากสารเคมี
มาตรการความปลอดภัย
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
การจ าแนกประเภทสารเคมี
➢ จ าแนกตามข้อก าหนดการขนส่ง (ระบบ UN Class : URTDG)
➢ จ าแนกและสื่อสารความเป็นอันตรายของสารเคมี (ตามระบบ GHS)
➢ จ าแนกตามคู่มือการเก็บรักษาสารเคมีและวัตถุอันตราย พ.ศ.2550
(กรมโรงงานอุตสาหกรรม)
(European Agreement Concerning the International Carriage of Dangerous Goods by Road: ADR Version 2011)
https://www.dlt.go.th/th/announce/view.php?_did=1449
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
1 การจ าแนกประเภทสารเคมีตาม
ระบบการขนส่ง (UN Class : UNRTDG) แบ่งเป็น 9 ประเภท
ประเภทที่ 1 สารหรือสิ่งของที่ระเบิดได้ ประเภทที่ 5 สารออกซิไดซ์ และสาร
เปอร์ออกไซด์อินทรีย ์
ประเภทที่ 2 ก๊าซ
ประเภทที่ 6 สารพิษและสารติดเชื อ
ประเภทที่ 3 ของเหลวไวไฟ
ประเภทที่ 7 วัสดุกัมมันตรังสี
ประเภทที่ 4 ของแข็งไวไฟ สารที่เสี่ยง ประเภทที่ 8 สารกัดกร่อน
ต่อการลุกไหม้ได้เอง สารที่สัมผัสน า
แล้วปล่อยก๊าซไวไฟ (United Nations Committee of Experts
ประเภทที่ 9 สารหรือวัตถุอื่นที่อาจเป็น of the Transport of Dangerous Goods)
อันตรายได ้
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่างสัญลักษณ์และป้ายเตือนอันตรายที่ติดบนแท็งก์ขนส่งสารเคมี
Chemler Code
ชอสารเคม ี รหัสความเปนอันตราย และวิธปฏบััต ิ
ื่
ี
็
ิ
(Hazardous Chemical Code)
กรดไนตรก
ิ
NITRIC ACIDE 40 ซม.
80 80
30 ซม.
2031 2031
้
้
ฉุกเฉนแจง ฉุกเฉนแจง
ิ
ิ
่
์
ี
์
ศูนยความปลอดภัยคมนาคม บรษัท ซนอน อินเตอร จากัด ขนาดไม่ต ากว่า 30 X 40 ซม.
ิ
1356 โทร.0-2908-1970-3 ขนาดของตัวเลข 10 ซม.
UN Number
์
ี
สัญลักษณแสดงประเภทสารเคมอันตราย
ี
่
ส่วนราชการทอาจขอค าแนะน าได้ บันรถขนส่ง 25 X 25 ซม.
์
พรอมเบัอรโทรศัพท์
้
บัน Packaging 100 X 100 ซม.
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
2 การจ าแนกประเภทสารเคมีตาม
ระบบ GHS (Globally Harmonized System of Labelling of Chemicals)
เป็นการจ าแนกและสื่อสารความเป็นอันตรายของสารเคมี การติดฉลาก (Label) และ เอกสารข้อมูล
ความปลอดภัยสารเคมี (Safety Data Sheet) ส าหรับ ติดบนภาชนะบรรจุสารเคมี
สารเคมี
(สารเดี่ยว/สารผสม)
การจ าแนกความเป็น การสื่อสารความ
อันตรายสารเคมี เป็นอันตราย
อันตรายทางกายภาพ
(17 ประเภท)
อันตรายต่อสุขภาพ ฉลาก ข้อมูลความ
ปลอดภัย
(10 ประเภท)
อันตรายต่อสิ่งแวดล้อม
(2 ประเภท)
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ความเป็นอันตรายทางกายภาพ (17 ประเภท) ความเป็นอันตรายต่อสุขภาพ (10 ประเภท)
❑ วัตถุระเบิด ❑ ของเหลว ❑ สารที่เกิดความ ❑ ความเป็นพิษ ❑ การท าให้ไวต่อการ ❑ ความเป็นพิษต่ออวัยวะ
❑ ก๊าซไวไฟ ออกซิไดซ์ ร้อนได้เอง เฉียบพลัน กระตุ้นอาการแพ้ต่อ เป้าหมายอย่าง
❑ ละอองลอยไวไฟ ❑ ของแข็งออกซิไดซ์ ❑ สารที่สัมผัสน าแล้ว ❑ การกัดกร่อนและ ระบบทางเดินหายใจ เฉพาะเจาะจงจากการรับ
❑ ก๊าซออกซิไดซ์ ❑ สารที่ท าปฏิกิริยา ให้ก๊าซไวไฟ การระคายเคือง ❑ การก่อให้เกิดการ สัมผัสครั งเดียว
❑ ก๊าซภายใต ้ ได้เอง ❑ สารเพอร์ออกไซด์ ต่อผิวหนัง กลายพันธุ์ของเซลล์ ❑ ความเป็นพิษต่ออวัยวะ
ความดัน ❑ ของเหลวที่ลุกติด อินทรีย์ ❑ การท าลาย สืบพันธ ุ์ เป้าหมายอย่าง
❑ ของเหลวไวไฟ ไฟได้เองในอากาศ ❑ สารกัดกร่อนโลหะ ดวงตาอย่าง ❑ การก่อมะเร็ง เฉพาะเจาะจงจากการรับ
รุนแรงและการ สัมผัสซ า
❑ ของแข็งไวไฟ ❑ ของแข็งที่ลุกติดไฟ ❑ สารที่มีการหน่วง ❑ ความเป็นพิษต่อ
ได้เองในอากาศ การระเบิด ระคายเคืองต่อ ระบบสืบพันธ ุ์ ❑ ความเป็นอันตรายจาก
ดวงตา การส าลัก
ความเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม (2 ประเภท)
❑ ความเป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อมในน า
❑ ความเป็นอันตรายต่อชั นโอโซน
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
การติดฉลาก
องค์ประกอบของฉลากตามระบบ GHS ประกอบด้วย
❑ ชื่อผลิตภัณฑ์หรือสารเคมีและวัตถุอันตราย (Product or chemical identifier)
❑ รูปสัญลักษณ์ (Pictograms)
❑ ค าสัญญาณ (Signal words)
❑ ข้อความแสดงความเป็นอันตราย (Hazard statements)
❑ การระบุผู้ผลิตหรือผู้จัดจ าหน่าย (Supplier identification)
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
1.
ชื่อผลิตภัณฑ์หรือสารเคมีและวัตถุอันตราย 2.
(Product or chemical Identifier)
รูปสัญลักษณ์
(Pictograms)
4.
ข้อความแสดงความเป็นอันตราย
6. (Hazard statements)
5.
การระบุผู้ผลิตหรือผู้จัดจ าหน่าย
(Supplier Identification)
ข้อความแสดงข้อควรระวัง
(Precautionary statements)
3.
ค าสัญญาณ
(Signal words)
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
การใช้ข้อมูลความปลอดภัยเพื่อบริหารจัดการ
เอกสารข้อมูลความปลอดภัย (SAFETY DATA SHEET : SDS) เป็นเอกสารที่บริษัทผู้ผลิตสารเคมีให้มาพร้อม
กับสารเคมีเพื่อที่ผู้ซื อสามารถศึกษา รายละเอียดของสารเคมีที่ใช้ปฏิบัติงาน มี 16 หัวข้อ ได้แก่
1.ข้อมูลเกี่ยวกับสารเคมี บริษัทผู้ผลิตและหรือจ าหน่ายสารเคมี
2.การชี บ่งความเป็นอันตราย 10.ความเสถียรและการเกิดปฏิกิริยา
3.ส่วนประกอบและข้อมูลเกี่ยวกับส่วนผสม 11.ข้อมูลด้านพิษวิทยา
4.มาตรการปฐมพยาบาล 12.ข้อมูลด้านระบบนิเวศ
5.มาตรการผจญเพลิง 13.ข้อพิจารณาในการก าจัด
6.มาตรการจัดการเมื่อมีการรั่วไหล 14.ข้อมูลการขนส่ง
7.การขนถ่าย เคลื่อนย้าย ใช้งาน และการเก็บรักษา 15.ข้อมูลเกี่ยวกับกฎข้อบังคับ
8.การควบคุมการรับสัมผัสและการป้องกันส่วนบุคคล 16.ข้อมูลอื่นๆ
9.คุณสมบัติทางกายภาพและทางเคมี
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง
ส่วนประกอบและ
ข้อมูลส่วนผสม
ข้อมูลเกี่ยวกับ
สารเคมี/
บริษัทผู้ผลิตหรือ
จัดจ าหน่าย
การปฐมพยาบาล
เบื องต้น
ข้อมูลความ
เป็นอันตราย
มาตรการ
ผจญเพลิง
การจัดการเมื่อมี
ส่วนประกอบและ การรั่วไหล
ข้อมูลส่วนผสม
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง
การใช้และ
การจัดเก็บ
ความเสถียรและ
การเกิดปฎิกิริยา
การควบคุมและ
การป้องกัน
ส่วนบุคคล
ข้อมูลด้านพิษวิทยา
ลักษณะทางกายภาพ
และทางเคมี
ข้อมูลด้านระบบนิเวศ
ข้อพิจารณา
ในการก าจัด
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง
ข้อมูลเกี่ยวกับ
การขนส่ง
ข้อมูลอื่นๆ
ข้อมูลเกี่ยวกับ
กฎข้อบังคับ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง SDS
1.
4.
5.
2.
3.
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง SDS
6.
7.
8. 9.
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง SDS 10.
11.
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่าง SDS 13.
14.
12.
15.
16.
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ข้อ 5 มาตรการผจญเพลิง
ก าหนดขึ นโดย สมาคมป้องกันอัคคีภัยแห่งชาติสหรัฐอเมริกา
(National Fire Protection Association : NFPA)
โดยสัญลักษณ์ของ NFPA จะเป็นสี่เหลี่ยมรูปข้าวหลามตัด
ภายในจะแบ่งเป็น 4 ส่วน 4 สี และมีตัวเลขที่แตกต่างกันไป
กรดไนตริก
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตัวอย่างถังเก็บกรดไนตริก ตัวอย่างถังเก็บโซดาไฟ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
3 การจ าแนกประเภทวัตถุอันตรายส าหรับการจัดเก็บ
ต้องศึกษาข้อมูลความปลอดภัยเบื องต้น เช่น พิจารณาตามคุณสมบัติความเป็นอันตรายของสาร
ฉลาก เอกสารก ากับ การขนส่งวัตถุอันตราย เอกสารข้อมูล
ความปลอดภัย เป็นต้น
คุณสมบัติความเป็นอันตรายหลักที่น ามาพิจารณา ได้แก่
การติดไฟ การระเบิด การออกซิไดซ์
ความเป็นพิษ ความกัดกร่อน
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
การจ าแนกประเภทของสารเคมี และวัตถุอันตราย ตามคู่มือการจัดเก็บ
ประเภทที่ 1 วัตถุระเบิด ประเภทที่ 6 -6.1A สารติดไฟที่มีสมบัติความเป็นพิษ
-6.1B สารไม่ติดไฟที่มีคุณสมบัติความเป็นพิษ
ประเภทที่ 2 -2A ก๊าซอัด ก๊าซเหลว หรือก๊าซที่ละลายภายใต้ความดัน -6.2 สารติดเชื อ หมายถึง สารที่เป็นจุลินทรีย์หรือม ี
-2B ก๊าซภายใต้ความดันในภาชนะบรรจุขนาดเล็ก (กระป๋องสเปรย) ์ จุลินทรีย์เป็นส่วนประกอบหรือพยาธิเป็นสาเหตุให้เกิดโรคในมนุษย์
ประเภทที่ 3 -3A ของเหลวไวไฟ จุดวาบไฟไม่เกิน 60 °C ประเภทที่ 7 สารกัมมันตรังสี
-3B จุดวาบไฟระหว่าง 60-93 °C และมีสมบัติผสมกับน าไม่ได้
ประเภทที่ 8 สารกัดกร่อน
-8A สารติดไฟที่มีสมบัติการกัดกร่อน
ประเภทที่ 4 -4.1A ของแข็งไวไฟที่มีสมบัติการระเบิด
-4.1B ของแข็งไวไฟ -8B สารไม่ติดไฟที่มีสมบัติการกัดกร่อน
-4.2 สารที่มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เอง ประเภทที่ 9 ไม่น ามาใช้
- 4.3 สารให้ก๊าซไวไฟเมื่อสัมผัสกับน า
ประเภทที่ 10 ของเหลวติดไฟ
ประเภทที่ 5 -5.1A -5.1B 5.1C สารออกซิไดซ์
-5.2 สารเปอร์ออกไซด์อินทรีย ์ ประเภทที่ 11 ของแข็งติดไฟ
ประเภทที่ 12 ของเหลวไม่ติดไฟ
ที่มา : ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม คู่มือการเก็บรักษาสารเคมีและวัตถุอันตราย พ.ศ.2550
ประเภทที่ 13 ของแข็งไม่ติดไฟ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 1 วัตถุระเบิด
หมายถึง วัตถุระเบิดตามเกณฑ์ของกฎหมายวัตถุระเบิดของกระทรวงกลาโหม หรือตามข้อ
ก าหนดการขนส่งสินค้าอันตราย UN Recommendations
หมู่ที่ 1.1 ระเบิดเป็นกลุ่มก้อน
หมู่ที่ 1.2 ระเบิดไม่เป็นกลุ่มก้อน
หมู่ที่ 1.3 เพลิงไหม้เป็นกลุ่มก้อน
หมู่ที่ 1.4 เพลิงไหม้ปานกลาง ไม่มีแรงระเบิด
หมู่ที่ 1.5 สารที่ไม่ไวต่อการระเบิด
หมู่ที่ 1.6 วัตถุที่ไม่ไว หรือเฉื่อยต่อการระเบิด
ตัวอย่างเช่น ดินระเบิด เชื อประทุ สายชนวน พลุ ดอกไม้เพลิง Solution in alcohol เป็นต้น
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 2
ประเภท 2B ก๊าซภายใต้ความดันในภาชนะขนาดเล็ก
ประเภท 2A ก๊าซอัด ก๊าซเหลว หรือก๊าซที่ละลายภายใต้ความดัน
(กระป๋องสเปรย์)
ก๊าซซึ่งมีสภาพโดยสมบูรณ์ที่อุณหภูมิ 20 °C ที่ความดันปกติ ภาชนะปิดที่มีความดัน (Pressure receptacles)
101.3 กิโลปาสคาล ทั งนี รวมถึง ก๊าซตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้า อุปกรณ์ฉีละอองลอย (Aerosol dispensers) และ
อันตราย UN Recommendations แต่ไม่รวมถึงก๊าซอัดที่บรรจุอยู่ใน ภาชนะปิดขนาดเล็กที่บรรจุก๊าซ (Gas Cartridges)
กระป๋องสเปรย์และก๊าซเหลวเย็นจัด ที่ท าด้วยโลหะ แก้ว หรือพลาสติกที่ออกแบบให้ใช้งานครั งเดียว ซึ่ง
เช่น ออกซิเจน คลอรีน ไนโตรเจน ภายในบรรจุภัณฑ์นี ประกอบด้วยก๊าซอัดหรือก๊าซเหลว หรือก๊าซที่
ละลายภายใต้ความดันที่อัดลงไปในบรรจุภัณฑ์นั น
เช่น สีสเปรย์ กระป๋องสเปรย์ที่มีสารไวไฟ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 3
ประเภท 3A ของเหลวไวไฟ ประเภท 3B ของเหลวไวไฟ
ของเหลวที่มีจุดวาบไฟไม่เกิน 60 °C ของเหลวที่มีจุดวาบไฟมากกว่า 60 °C ถึง 93 °C และมี
คุณสมบัติผสมเข้ากับน าไม่ได้
ตัวอย่าง Acetic Acid,Acetone,Acrylic Acid,Benzene,Toluene,Xylene ตัวอย่าง 2-Ethylhexyl Acrylate,Formaldehydde,Furfural
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 4
ประเภท 4.1A ของแข็งไวไฟที่มีคุณสมบัติการระเบิด ประเภท 4.1B ของแข็งไวไฟที่มีคุณสมบัติระเบิด
สารตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายประเภท 4.1 ที่มีคุณสมบัติ สารตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายประเภท 4.1 ที่ไม่มีคุณสมบัติ
ระเบิด ได้แก่ วัตถุระเบิดที่ถูกท าให้เฉื่อยด้วยน าหรือแอลกอฮอล์ หรือเจือจาง ระเบิด สามารถลุกไหม้ง่าย เนื่องจากการเสียดสีกัน หรือเมื่อลุกไหม้ สามารถ
โดยสารอื่นเพื่อข่มคุณสมบัติการระเบิด ลุกลามออกไปได้อย่างรวดเร็ว (เวลาเผาไหม้น้อยกว่า 45 วินาที ในระยะทาง
100 เมตร หรืออัตราความเร็วในการเผาไหม้มากกว่า 2.2 มม./วินาที) รวมทั ง
เช่น Picric Acid (กรดพิคริก) สารที่ท าปฏิกิริยาได้ดวยตัวเอง (Self reactive)
เช่น Lithium hydride, Sulfur,Para formaldehyde
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 4
ประเภท 4.2 สารที่มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เอง ประเภท 4.3 สารที่ให้ก๊าซไวไฟเมื่อสัมผัสน า
* สาร Pyrophoric : ตัวสารท าปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศ ภายใน 5 สารตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายประเภท 4.3 ตาม UN
นาที อุณหภูมิสูงจนลุกติดไฟได้ด้วยตัวเอง Recommendations ซึ่งเมื่อสัมผัสกับน าหรือความชื นในอากาศในระดับความ
* สาร Self-heating : ตัวสารท าปฏิกิริยากับออกซิเจนในอากาศ เกิด เข้มข้นที่สามารถจุดระเบิดเป็นอันตรายต่อมนุษย์และสิ่งแวดล้อมได ้
ความร้อนรอบตัวไม่สามารถระบายออกได้ สะสมต่อเนื่องอยู่ภายในจนท าให ้
อุณหภูมิสูงขึ นจนถึงอุณหภูมิที่สามารถลุกติดไฟได้เอง
เช่น Aluminium alkyl hydrides, Lithium borohydrides, Calcium carbide
เช่นCobalt carbonyl, Sodium hydrosulfite, Carbon black
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 5.1 สารออกซิไดซ์
คือ สารตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายประเภท 5.1 ตาม UN Recommendations ซึ่งเป็นสารท ี่
ตัวเองไม่จ าเป็นต้องติดไฟ โดยทั่วไปจะปล่อยออกซิเจน ซึ่งเป็นสาเหตุหรือร่วมในการลุกไหม้ของวัสดุอื่นๆ แบ่ง
ออกเป็น
ประเภท 5.1 A คือ สารออกซิไดซ์ที่มีความไวในการท าปฏิกิริยามาก
ประเภท 5.1 B คือ สารออกซิไดซ์ที่มีความไวในการท าปฏิกิริยาปานกลาง
ประเภท 5.1 C คือ สารที่มแอมโมเนียมไนเตรทและสารผสมที่มีแอมโมเนียมไนเตรทเป็นส่วนประกอบ
ตัวอย่าง 5.1 A เช่น Barium chlorate, Calcium hypochlorite, Fluorine, Hydrogen peroxide,
Manganese dioxide
ตัวอย่าง 5.1 B เช่น Barium nitrate, Chromium trioxide, Calcium nitrate Aluminium nitrate, Barium
permanganate
ตัวอย่าง 5.1 C เช่น Ammonium nitrate
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 5.2 สารอินทรีย์เปอร์ออกไซด์
คือ สารตามข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายประเภท 5.2 ใน UN Recommendation
เป็นสารอินทรีย์ที่มีออกซิเจนสองอะตอมติดกันหรือเรียกว่าหมู่เปอร์ออกซี่ (-0-0-) ในสูตรโครงสร้าง
สารเปอร์ออกไซด์อินทรีย์เป็นสารไม่เสถียร ไวต่อความร้อน เมื่อได้รับความร้อนจะสลายตัวซึ่งจะให้
ความร้อนและไอของสารไวไฟ และอาจเกิดการระเบิดตามมา
เช่น Dibenzoyl peroxide, Methyl Ethyl Ketone peroxide
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 6
ประเภท 6.1 A สารติดไฟได้มีคุณสมบัติเป็นพิษ ประเภท 6.1B สารไม่ติดไฟที่มีคุณสมบัติเป็นพิษ
ได้แก่ ได้แก่ ของเหลวไม่ติดไฟ ของแข็งไม่ติดไฟ
❑ ของเหลวไวไฟที่ผสมเข้ากับน าได้ มีจุดวาบไฟสูงกว่า 60 °C ถึง 93 °C เช่น Ammonium Fluoride, Arsenic,Arsenic Pentoxide, Benzidine,
❑ ของเหลวติดไฟที่ไม่สามารถผสมเข้ากับน าได้ จุดวาบไฟสูงกว่า 93 °C Beryllium oxide, Carbon tetrachloride
❑ ของแข็งติดไฟทีไม่อยู่ในประเภทของแข็งไวไฟ 4.1B
เช่น Adiponitrile, Aniline, Benzyl cyanide, Bromine, 3-
Chloropropanenitrile
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 6.2 สารติดเชื อ
คือ สารที่เป็นจุลินทรีย์หรือ มีจุลินทรีย์เป็นส่วนประกอบ หรือพยาธิ ที่เป็นสาเหตุการเกิด
โรคในมนุษย์และสัตว์ จุลินทรีย์เหล่านี ได้แก่ แบคทีเรีย ไวรัส ริคเก็ตเซีย (Rickettsias) เชื อรา
รวมทั งจุลินทรีย์ที่ได้รับการเปลี่ยนแปลงพันธุกรรม
เช่น เชื อแรคทีเรีย ไวรัส ริกเก็ตเซีย ปรสิต เชื อรา รวมทั งจุลชีพพันธุ์ใหม่ๆ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 7 สารกัมมันตรังสี
คือ ธาตุหรือสารประกอบใดๆ ที่มีองค์ประกอบส่วนหนึ่งมีโครงสร้างภายในอะตอมที่ไม่คงตัว
และสลายตัวโดยการปลดปล่อยรังสีออกมา
เช่น โคบอลท์-60 ยูเรเนียม เรเดียม
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภทที่ 8
ประเภท 8A สารติดไฟที่มีคุณสมบัติกัดกร่อน ประเภท 8B สารไม่ติดไฟที่มีคุณสมบัติกัดกร่อน
❑ ของเหลวไวไฟที่ผสมเข้ากับน าได้ มีจุดวาบไฟสูงกว่า 60 °C ถึง 93 °C ❑ ของเหลวไม่ติดไฟ
❑ ของเหลวติดไฟที่ไม่สามารถผสมเข้ากับน าได้จุดวาบไฟสูงกว่า 93 °C ❑ ของแข็งไม่ติดไฟ
❑ ของแข็งติดไฟที่ไม่อยู่ในประเภทของแข็งไวไฟ 4.1B
เช่น Benzotrichloride, Dichloromethylphenylsilane เช่น Ammonium Hydroxide, Boron Tribromide, Chromic Acid,
Diethylenetriamine Ethlenediamine, Hydrochloric Acid, Mercury, Nitric Acid
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 9 ไม่น ามาใช้พิจารณาในกระบวนการจัดเก็บ
เช่น
❖ ถุงลมนิรภัย
❖ แม่เหล็ก
❖ แบตเตอรี่ลิเธียม
❖ น าแข็งแห้ง
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 10 ของเหลวติดไฟได้ที่ไม่จัดอยู่ในประเภท 3A หรือ 3B
เช่น
❖Bis(2-Ethylhexyl) Phthalate
❖1,4-Butanediol
❖Butyrolactone
ประเภท 11 ของแข็งติดไฟได้
ของแข็งติดไฟได้ ที่ไม่อยู่ในประเภท 4.1B
เช่น
❖Azobenzene
❖4-Nitrodiphenyl
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ประเภท 12 ของเหลวไม่ติดไฟ
ของเหลวที่มีค่าการติดไฟต่ ามาก หรือไม่ติดไฟ และบรรจุภัณฑ์ที่ไม่ก่อให้เกิดการลุกลาม
ประเภท 13 ของแข็งไม่ติดไฟ
ของแข็งที่มีค่าการติดไฟต่ ามาก หรือไม่ติดไฟ และบรรจุภัณฑ์ไม่ก่อให้เกิดกการลุกลาม
เช่น
Asbestos, Borax, Boric Acid, Carbendazim, Dichlorophene, Diuron
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตารางเปรียบเทียบการจ าแนกประเภทสารเคมีและวัตถุอันตราย
ข้อก าหนดการขนส่งสินค้าอันตรายทางถนน (ADR) คู่มือการจัดเก็บ (DIW) ความเป็นอันตราย
6.2 6.2 การติดเชื้อ
7 7 วัสดุกัมมันตรังสี
1 1 วัตถุระเบิด
2 2A 2B ก๊าซอัด ก๊าซเหลว หรือก๊าซที่ละลายภายใต้ความดัน
4.2 4.2 สารที่มีความเสี่ยงต่อการลุกไหม้ได้เอง
4.3 4.3 สารให้ก๊าซไวไฟเมื่อสัมผัสกับน้้า
5.2 5.2 สารเปอร์ออกไซด์อินทรีย์
5.1 5.1A 5.1B 5.1C สารออกไซด์
4.1 4.1A 4.1B ของแข็งไวไฟที่มี/ไม่มี สมบัติการระเบิด
3 3A 3B ของเหลวไวไฟ จุดวาบไฟ <=60 °C/60-93 °C
สารพิษตาม GHS 6.1A 6.1B สารติดไฟ/ไม่ติดไฟที่มีสมบัติความเป็นพิษ
8 8A 8B สารติดไฟ/ไม่ติดไฟที่มีสมบัติการกัดกร่อน
Liquid 10 12 ของเหลวติดไฟ/ไม่ติดไฟ
Solid 11 13 ของแข็งติดไฟ/ไม่ติดไฟ
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ตารางการจัดเก็บสารเคมีและวัตถุอันตราย
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
เงื่อนไขการจัดเก็บสารเคมีและวัตถุอันตรายตามตารางการจัดเก็บ
์
1.การจัดเก็บของเหลวไวไฟและก๊าซภายใต้ความดันในภาชนะบรรจุขนาดเล็ก (กระป๋องสเปรย) สามารถจัดเก็บได้โดยมีเงื่อนไขดังนี ต้องมีการระบายอากาศ และ
๊
ปริมาณการจัดเก็บสารต้องไม่เกิน 60 เปอร์เซ็นต์ของปริมาณการจัดเก็บทั งหมด ทั งนี ปริมาณรวมของเหลวไวไฟและกาซภายใต้ความดันในภาชนะบรรจุขนาดเล็ก
์
(กระป๋องสเปรย) ต้องไม่เกิน 100,000 ลิตร
์
2.ก๊าซภายใต้ความดันในภาชนะบรรจุขนาดเล็ก (กระป๋องสเปรย) เก็บคละกับสารพิษได้ โดยมีเงื่อนไขต่อไปนี ห้องที่มีผนังทนไฟขนาดพื นที่ต้องไม่เกิน 60 ตารางเมตร
และปริมาณการจัดเก็บสารไม่เกิน 60 เปอร์เซ็นต์ ของปริมาณการจัดเก็บทั งหมด อุณหภูมิของห้องตองไม่เกิน 50 องศาเซลเซียส ต้องมีการระบายอากาศและต้องมี
้
ทางออกฉุกเฉิน 2 ทาง ทางออกฉุกเฉินทั งสองทางต้องมีอุปกรณ์ดับเพลิงประเภทผงเคมีแห้ง ABC ขนาด 6 กิโลกรัม แห่งละ 1 เครื่อง ถ้าห้องเก็บมีขนาดใหญ่กว่า 60
ตารางเมตร การเก็บวัตถุอันตรายเหล่านี ต้องจัดเก็บแบบแยกห่างด้วยวิธีการที่เหมาะสมหรือแยกบริเวณ
ื
3.วัสดุที่เป็นสาเหตุให้เกิดการลุกติดไฟหรือลุกลามได้อย่างรวดเร็ว เช่น วัสดุที่ใช้ท าบรรจุภัณฑ์ ควรจัดเก็บแยกบริเวณออกจากสารพิษหรอของเหลวไวไฟ
4.ผลิตภัณฑ์ที่ไม่ท าปฏิกิริยากับสารอื่นในขณะเกิดอุบัติเหตุ สามารถเก็บคละกันได้โดยการจัดเก็บแบบแยกห่าง เช่น แยกออกจากกันโดยมีก าแพงกั น เว้นระยะ
ปลอดภัยให้ห่าง เก็บในบ่อแยกจากกัน หรือในตู้เก็บที่ปลอดภัย
5.ห้องเก็บรักษาให้จัดเก็บก๊าซภายใต้ความดันได้ไม่เกิน 50 ท่อ ในจ านวนดังกล่าวอนุญาตให้เก็บเป็นก๊าซภายใต้ความดันที่มคุณสมบัติไวไฟ ออกซิไดซ์ หรือก๊าซพิษ
เก็บรวมกันได้ไม่เกิน 25 ท่อ สารติดไฟได้ (ประเภท 8A และ 11) (ยกเว้นของเหลวไวไฟ) อาจน ามาเก็บรวมได้ โดยจัดเก็บแบบแยกห่างจากก๊าซภายใต้ความดันด้วยผนังที่
ท าจากวัสดุไม่ติดไฟ ที่มีความสูงอย่างน้อย 2 เมตร และมีระยะห่างจากผนังอย่างน้อย 5 เมตร
6.อนุญาตให้เก็บคละได้ ถ้ามีข้อก าหนดความปลอดภัยส าหรับสินค้าคงคลังทั งหมดโดยให้เป็นไปตามข้อก าหนดการจัดเก็บวัตถุอันตรายประเภท 2B
7.อนุญาตให้เก็บคละกับของเหลวไวไฟที่มีจุดวาบไฟสูงกว่า 60 องศาเซลเซียส ถ้าการเก็บคลละนี ไม่ท าให้เกิดปฏิกิริยาที่เป็นอันตราย (การลุกติดไฟและ/หรือให้ความ
่
๊
ร้อนออกมาหรือให้กาซไวไฟ หรือให้ก๊าซที่ท าให้เกิดภาวะการขาดออกซิเจน หรือให้ก๊าซพิษ หรือท าให้เกิดบรรยากาศของการกัดกรอน หรือท าให้เกิดสารที่ไม่เสถียร หรือ
เพิ่มความดันจนเป็นอันตราย) หากพบว่ามีโอกาสเกิดอันตรายตามที่กล่าว ได้จัดเก็บโดยเว้นระยะห่างที่ปลอดภัย (5 เมตร)
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
เงื่อนไขการจัดเก็บสารเคมีและวัตถุอันตรายตามตารางการจัดเก็บ
8.สารติดไฟที่มีคุณสมบัติความเป็นพิษ (ประเภท 6.1A) เก็บคละกับของแข็งไวไฟ (ประเภท 4.1B) ได้
9.ห้ามเก็บของเหลวไวไฟ (ประเภท 3A) คละกับสารกัดกร่อนที่บรรจุในภาชนะที่แตกง่าย ยกเว้นมีมาตรการป้องกันไม่ให้สารท าปฏิกิรยากันได้ ในกรณีที่กิดอุบัติเหตุขึ น
ิ
10.อนุญาตให้เก็บคละกันได้ ยกเว้นก๊าซไวไฟ
11.ต้องจัดท ามาตรการป้องกันเพิ่มเติมเพื่อให้เกิดความปลอดภัยในการเก็บรักษาโดยได้รับความเห็นชอบจากกรมโรงงานอุตสาหกรรม
12.ของแข็งไวไฟ (ประเภท 4.1A) ที่มีคุณสมบัติการระเบิดอาจเก็บคละกับสารอื่นคือ ประเภท 3B 4.1B 8A 8B 10 11 12 หรือ 13 ได้ ถ้าระยะห่างที่ปลอดภัยซึ่งจัดไว้เพื่อป้องกัน
อันตรายที่จะมีต่อบริเวณโดยรอบอาคารคลังสินค้ามีเพียงพออาจต้องก าหนดให้มากขึ น ซึ่งต้องตรวจสอบเป็นกรณีๆ ไป
์
13.อนุญาตให้เก็บสารเปอรออกไซด์อินทรีย์ (ประเภท 5.2) คละกับของแข็งไวไฟ (ประเภท 4.1B) ได้
14.อนุญาตให้เก็บคละกับดินขับ (Propellants) และตัวจุชนวน (Radical initiators)ถ้าสารนั นไม่มีส่วนผสมของโลหะหนัก
15.การเก็บสารออกไซด์ (ประเภท 5.1B) อาจอนุญาตให้เก็บคละกับสารติดไฟที่มีคุณสมบัติความเป็นพิษ (ประเภท 6.1A) และสารไม่ติดไฟที่มีคุณสมบัติความเป็นพิษ (ประเภท
6.1B) ได้ซึ่งสามารถเก็บได้ปริมาณสูงถึง 20 เมตริกตัน โดยต้องมีมาตรการความปลอดภัยดังนี อาคารคลังสินค้าต้องมีระบบเตอนภยไฟไหม้ ระบบดับเพลิงอัตโนมัติ และทีมผจญ
ื
ั
เพลิงระดับกึ่งมืออาชีพของบริษัท (พนักงานบริษัทท าหน้าที่ดับเพลิงอย่างเดียวพร้อมมีรถดับเพลิงของบริษัท) ถ้ามีสารไม่ถึง 1 เมตริกตัน ไม่ต้องมีมาตรการเสริมดังกล่าว)
16.การเก็บสารเปอร์ออกไซด์อินทรีย์รวมกับสารเคมีและวัตถุอันตรายอื่นๆ จ าเป็นต้องออกแบบและตรวจสอบแต่ละกรณีว่าระยะห่างปลอดภัย (ระหว่างอาคารคลังสินค้าและ
ชุมชน) ที่ก าหนดขึ นโดยรอบอาคารคลังสินค้ามีเพียงพอหรือต้องก าหนดให้มากขึ น เพื่อป้องกันโอกาสที่จะเกิดอันตราย
17.ให้พิจารณาตามข้อก าหนดด้านความปลอดภัยเฉพาะของสารแต่ละประเภท
18.วัสดุกัมมันตรังสี ควรแยกจัดเก็บตามข้อก าหนดด้านความปลอดภัยของหน่วยงาน IAEA และได้รับการอนุมัติจากหน่วยงานของรัฐที่เกี่ยวข้อง
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
อันตรายที่เกิดจากสารเคมี
1.อันตรายทางกายภาพ
1.1 เพลิงไหม้ สารเคมีที่ก่อให้เกิดเพลิงไหม้ แบ่งได้เป็น 3 ประเภท
❑ ของแข็งไวไฟ เช่น Sulfur, Phosphorus
❑ ของเหลวไวไฟ เช่น Acetone , Benzene , สารตัวท าละลายอื่นๆ
❑ ก๊าซไวไฟ เช่น Acetylene , Hydrogen , LPG
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
1.อันตรายทางกายภาพ
1.2 การระเบิด อาจเกิดขึ นได้จาก
❖ สารไวไฟลุกไหม้
❖ ผงหรือฝุ่นของสารบางชนิดผสมกับอากาศแล้วลุกไหม้
❖ ก๊าซเมื่อถูกความร้อน
❖ สารที่ไม่เสถียร มีการรวมตัวกันเป็นโมเลกุลใหญ่ขึ น
❖ สารที่ไม่เสถียร มีการสลายตัว
❖ สารบางชนิดเมื่อถูกน าหรืออากาศ
❖ สารที่ท าปฏิกิริยากันแล้วเกิดการระเบิด
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
2.อันตรายต่อสุขภาพ
2.1 อันตรายเฉพาะที่ : การเกิดพิษที่ต าแหน่งที่มีการสัมผัส
สารพิษกับร่างกาย เช่น เกิดการระคายเคือง กัดกร่อน
2.2 อันตรายต่อระบบต่างๆ ของร่างกาย : สารเคมีถูกดูดซึม
เข้าสู่ร่างกาย ท าให้มีผลกระทบที่เป็นอันตรายต่อระบบ
ต่างๆ ในร่างกาย เช่น ระบบประสาท ระบบเลือด เป็นต้น
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย
เส้นทางการรับสัมผัสสารเคมี (Routes of Exposure)
1.การหายใจ (Inhalation) : หายใจเข้าทางปากหรือจมูกเข้าสู่ปอด
2.การรับสัมผัสทางผิวหนัง (Absorption/Dermal) :
รับสัมผัสผ่านทางผิวหนังและตา
3.การกิน (Ingestion/Oral) : การกิน ดื่ม กลืน
4.ส่งผ่านทางรกของแม่สู่ทารกในครรภ์
ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย