ความปลอดภัยในการทำงานกับสารเคมีอันตรายและการตอบโต้กรณีเกิดเหตุฉุกเฉิน

3.อันตรายต่อสิ่งแวดล้อม






3.1 ก่อให้เกิดมลพิษทางน า จากการปล่อยสารเคมีในแหล่ง



น า เช่น จากกระบวนการผลิตภาคอุตสาหกรรม ยาปราบศัตรูพืช



ภาคการเกษตร ตลอดจนการใช้ผลิตภัณฑ์ในชีวิตประจ าวันต่างๆ



เป็นต้น



3.2 ก่อให้เกิดมลพิษทางอากาศ จากกระบวนการผลิต


ภาคอุตสาหกรรม



3.3 ก่อให้เกิดมลพิษในดิน จากการหกรั่วไหลของสารเคมีลง



ดินซึ่งจะส่งผลกระทบต่อน าใต้ดิน และแหล่งน าใกล้เคียงได้
















ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

✓การออกแบบ ✓การฝึกอบรม


✓การติดตั งอุปกรณ์ความปลอดภัย ✓ข้อมูลความปลอดภัยสารเคมี


✓ระบบระบายอากาศ ✓การขออนุญาตท างาน


✓การควบคุมที่แหล่งก าเนิด ✓การต่อฝาก ต่อเชื่อม


✓การติดป้ายห้าม ป้ายเตือน


✓การติดฉลาก


✓การสวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความ


ปลอดภัยส่วนบุคคล









ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

o ผนังอาคารและก าแพงกันไฟ มั่นคงแข็งแรง และเป็นไป



ตามกฎหมายควบคุมอาคาร


o ทนไฟได้ และก าแพงกันไฟต้องมีความสูง ขึ นไปเหนือ



หลังคา 0.3-1.0 เมตร และยื่นออกจากผนังด้านข้าง 0.3-



0.5 เมตร



o อาคารเก็บรักษาสารเคมี ที่มีความกว้างน้อยกว่า 30 เมตร



และมีพื นที่ตั งแต่ 1,200 ตารางเมตร ต้องมีผนังทนไฟ กั น


ตัดตอนโดยมีระยะห่างจากกันไม่เกิน 40 เมตร



o กรณีอาคารเก็บรักษาสารเคมี ห่างจากอาคารอื่นน้อยกว่า



10 เมตร ผนังอาคารต้องสามารถทนไฟได้อย่างน้อย 90



นาที ยกเว้น อาคารที่เก็บสารเคมีไม่ติดไฟ




ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

พื นอาคาร


o แข็งแรง



o ทนน าและสารเคมี



o ในกรณีที่เก็บของเหลวไวไฟและวัตถุระเบิด พื นต้องไม่เกิด



ไฟฟ้าสถิตและน าไฟฟ้าได้



o ไม่ดูดซับของเหลว เรียบ ไม่ลื่น ไม่มีรอยแตกร้าว ท าความ


สะอาดง่าย


ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ประตูและทางออกฉุกเฉิน





o ทางเข้า-ออก อย่างน้อยต้องมี 2 ประตู รวมถึงประตูที่ใช้



เป็นทางออกฉุกเฉินด้านตรงข้ามกัน


o ทางเข้า-ออก จะต้องไม่มีสิ่งกีดขวาง และมีป้ายสัญลักษณ์



ชัดเจน



o ประตูฉุกเฉิน ต้องกว้างไม่น้อยกว่าง 1.10 เมตร ไม่ปิดตาย


















ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

อุปกรณ์ไฟฟ้าที่ปลอดภัยภายในอาคารต้องเป็นชนิดป้องกันการระเบิด เช่น หลอดไฟ ปลั๊กไฟ












ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การต่อฝากและการต่อลงดิน เพื่อลดการเกิดไฟฟ้าสถิต เมื่อของเหลวหรือของแข็งที่ไม่เป็นตัวน าถูก


ส่งไปยังระบบไฮดรอลิก ผ่านทางท่อโลหะ ภาชนะ ภาชนะบรรจุ






ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การหุ้มฉนวน (Double-insulated) หรือโครงสร้าง เพื่อลดความเสียหายเนื่องจากไฟไหม ้









ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การติดตั งช่องระบายแรงดันส าหรับถังและอุปกรณ์จัดเก็บแรงดัน









ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การแยกจัดเก็บวัตถุไวไฟออกจากพื นที่กระบวนการผลิต








ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การท าเขื่อนกั นเพื่อกักเก็บสารเคมีรั่วไหล













ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การติดตั งระบบระบายอากาศ ส าหรับงานใด ที่เกี่ยวข้องกับวัสดุที่ติดไฟได้









ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การติดตั งเครื่องตรวจจับก๊าซที่ติดไฟได้ ในบริเวณกระบวนการผลิต และจัดเก็บ









ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

❑ฝึกอบรมพนักงานใหม่ เพื่อให้ทราบข้อมูลสารเคมีอันตราย (Safety Data Sheet) ที่เกี่ยวข้องกับการ


ปฏิบัติงาน ขั นตอนการปฏิบัติงาน จัดให้มีการเรียนรู้การปฏิบัติงานจริงก่อนมอบหมายงานให้ปฏิบัติงาน


ตามปกติ (On the job training)





❑ฝึกอบรมพนักงานปัจจุบัน เพื่อทบทวนความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับอันตรายของสารเคมี การปฏิบัติงานกับ


สารเคมีอย่างปลอดภัย การระงับเหตุฉุกเฉินที่อาจเกิดขึ นจากสารเคมีอันตราย




❑ท าการประเมินความเสี่ยง (RA) หรือการวิเคราะห์ความเป็นอันตรายของกระบวนการ (PHA) ในทุกกระบวนการ


ที่เกี่ยวข้องกับวัสดุไวไฟและ/หรือวัสดุที่ติดไฟได้





❑สร้างขั นตอนการท างานที่ปลอดภัย (SWP) ส าหรับงานที่เกี่ยวข้องกับการใช้ การจัดการ และการก าจัดวัสดุที่


ติดไฟได้




❑การจัดการพื นที่ใช้ และจัดเก็บสารไวไฟ ให้ห่างจากความร้อนหรือแหล่งก าเนิดประกายไฟ







ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

❑ปลูกฝั่งแนวทางปฏิบัติที่ดีในการดูแลท าความสะอาด เช่น ท าความสะอาดทันทีที่รั่วไหล และปิดฝาภาชนะ


บรรจุและถังขยะเมื่อไม่ใช้งาน




❑ห้ามใช้เปลวไฟแบบเปิดในบริเวณที่มีไอระเหยของสารไวไฟ





❑การใช้ระบบใบอนุญาตท างาน (work permit) ส าหรับงานความร้อนหรืองานที่เกี่ยวข้องกับวัสดุที่ติดไฟได้


เช่น


การพ่นสีในพื่นที่จ ากัด





❑จัดท าโครงการบ ารุงรักษาเชิงป้องกันส าหรับอุปกรณ์ความปลอดภัยจากอัคคีภัย เช่น เครื่องตรวจจับควัน


เครื่องดับเพลิง เครื่องสูบน า และระบบเตือนอัคคีภัย




❑การติดตั งป้ายความปลอดภัย และการติดฉลากที่ภาชนะบรรจุสารเคมี












ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

จัดเก็บตามปรเภทโดยพิจารณาจากเอกสารข้อมูลความปลอดภัย




ยึดหลักเข้าก่อน-ออกก่อน (First in-first out) เพื่อลดความเสี่ยง จากการเสื่อมสภาพหรือการ


ถูกท าลายของสารเคมี




ต้องตรวจสอบคุณลักษณะทั งปริมาณและคุณภาพ ภาชนะบรรจุ และหีบห่อต้องอยู่ในสภาพที่ดี




จุดท าแผนผังก าหนดต าแหน่ง ประเภทกลุ่มสารเคมี พร้อมต าแหน่งอุปกรณ์ฉุกเฉิน อุปกรณ์

ผจญเพลิง และเส้นทางหนีไฟ




ต้องมีพื นที่ว่างโดยรอบระหว่างผนังอาคารกับกองสารเคมี เพื่อตรวจสอบและจัดการกรณีเกิด

เพลิงไหม้หรือหกรั่วไหล





การจัดเรียงสารเคมีไม่ควรสูงเกิน 3 เมตร











ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

บริเวณโดยรอบต้องไม่มีสาเหตุที่ท าให้เกิดอัคคีภัย ต้องไม่มีหญ้าขึ น


เยอะ/ ไม่มีวัสดุไวไฟได้/ ไม่มีแหล่งกระจายความร้อน







พื นต้องแข็งแรงและรับน าหนักสารเคมีและวัตถุอันตรายได้/ ไม่ลื่น

ทนต่อการกัดกร่อน/ ทนน า






ต้องไม่เป็นที่จอดยานพาหนะหรือเส้นทางจราจร





มีทางระบายน าส่งลงสู่บ่อกักเก็บหรือเขื่อนไม่ให้ไหลออกสู่ภายนอก













ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

(Work permit)








❑ การขออนุญาตเข้าปฏิบัติงานที่ก่อให้เกิดความร้อน และประกาศไฟ (Hot work permit) ส าหรับ



การปฏิบัติงานในพื นที่ที่มีสารไวไฟ สารเคมีที่เกิดปฏิกิริยารุนแรงเมื่อได้รับความร้อน เช่น สารตัว


ท าละลาย สารออกซิไดซ์ เป็นต้น





❑ การขออนุญาตเข้าปฏิบัติงานในพื นที่อับอากาศ (Confined space work permit) ส าหรับการ



ปฏิบัติงานในพื นที่ที่มีไอระเหยของสารเคมี ที่มีไอระเหยที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ หรือสารเคมีที่



สามารถแทนที่ออกซิเจนในอากาศได้ เช่น การซ่อมบ ารุงถังเก็บสารเคมีขนาดใหญ่ เป็นต้น
























ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย











ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย











ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

 (Emergency spill kit)










ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย



















































ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย














































ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การขนถ่ายและถ่ายเทสารเคมี





1) สวมใส่ PPE ตามที่ก าหนดไว้ตลอดระยะเวลาการขนย้าย/ถ่ายเทสารเคมี




2) ห้ามเทสารเคมีในพื นที่ท างาน ต้องถ่ายเทในพื นที่ที่ก าหนดเท่านั น



3) สารเคมีที่บรรจุในถัง 200 ลิตร ต้องใช้ปั๊มดูด ห้ามใช้วิธีการยกเท



4) ขวดใส่สารเคมีที่ใช้ในกระบวนการผลิต ต้องบรรจุในขวดส าหรับใส่สารเคมีเท่านั น ห้ามใส่ขวดน าดื่ม



5) การเคลื่อนย้ายภาชนะใส่สารเคมี ที่มีน าหนักมากต้องใช้รถยกในการเคลื่อนย้ายหรือรถเข็น และต้องผูก


ยึดป้องกันล้ม


























ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ขั นตอนการใช้งานสารเคมี






1) สวมใส่ PPE ตามที่ก าหนดไว้ตลอดระยะเวลาในการท างาน



2) ท าความเข้าใจหรือศึกษาเอกสาร SDS ของสารเคมีที่ใช้งานในหน่วยงาน



3) ไม่เปิดฝาภาชนะหรือขวดใส่สารเคมีทิ งไว้




4) หากเกิดการรั่วไหลของสารเคมี ให้ด าเนินการควบคุมเหตุฉุกเฉินตาม

แผนที่ก าหนดไว้



5) ห้ามรับประทานอาหารและน าดื่มภายในพื นที่ท างาน




6) หากสัมผัสสารเคมีให้ด าเนินการปฐมพยาบาลพร้อมแจ้งหัวหน้าทันท ี



7) หลังการปฏิบัติงานกับสารเคมีต้องท าความสะอาดร่างกายทุกครั ง
















ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การควบคุมและระงับเหตุฉุกเฉิน




1.สารเคมีชนิดของเหลว




1) สวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย เช่น แว่นตานิรภัย ผ้าปิดจมูก ถุงมือป้องกันสารเคมี รองเท้าบู้ท เป็นต้น



2) หยุดการรั่วไหลของสารเคมี จากแหล่งก าเนิด เช่น ใช้ผ้าอุดรอยรั่วของถัง ยกถังสารเคมีขึ น เป็นต้น



3) กั นพื นที่เกิดเหตุ พร้อมทั งตรวจสอบพื นที่ใกล้เคียง ห้ามท างานที่ก่อให้เกิดประกายไฟ และการใช้งานอุปกรณ์ไฟฟ้า (กรณี


ของเหลวไวไฟ)



4) น าวัสดุดูดซับปิดช่องรางระบายน า เพื่อป้องกันสารเคมีรั่วไหลลงรางระบายน า



5) น าวัสดุดูดซับ เช่น ทราย ขี เลื่อย หรือเศษผ้า โรยรอบสารเคมีที่หกรั่วไหล ท าเป็นคันกั น เพื่อป้องกันไม่ให้ขยายเป็นวงกว้าง




6) น าวัสดุดูดซับกลบสารเคมีที่หกรั่วไหล และรอวัสดุดูดซับดูดสารเคมีจนหมด แล้วน าใส่ถุงสีแดง มัดถุงให้เรียบร้อย แล้วน าไป

ก าจัดอย่างถูกวิธ ี



7) กวาดท าความสะอาดพื นที่







ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

การควบคุมและระงับเหตุฉุกเฉิน





2.สารเคมีชนิดของแข็ง






1) สวมใส่อุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภัย เช่น แว่นตานิรภัย ผ้าปิดจมูก ถุงมือป้องกันสารเคมี รองเท้าบู้ท


เป็นต้น



2) ท าความสะอาดสารเคมีที่หกด้วยไม้กวาดหรือใช้ทรายเปียกคลุมผงสารเคมี และตักใส่ภาชนะ น าไปก าจัด

อย่างถูกวิธี







สารละลายที่เป็นกรด : ต้องรีบท าให้เจือจางด้วยน าก่อนแล้วโรย โซดาแอส หรือโซเดียมไบคาร์บอเนตหรือเท

สารละลายด่างเพื่อท าให้กรดกลายเป็นกลาง แล้วล้างด้วยน าสะอาด




ข้อควรระวัง : ค่อยๆเทน าลงในกรดที่มีความเข้มข้นมากๆ เพราะกรดจะมีความร้อนเกิดขึ นเมื่อสัมผัสกับน า



สารละลายที่เป็นด่าง : เทน าใส่ด่างเพื่อลดความเข้มข้น แล้วเช็ดให้แห้ง โดยใช้ไม้ถูพื นซับน าบนพื น








ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

กากของเสียที่เกิดขึ นต้องได้รับอนุญาตและส่งไปบ าบัด/ก าจัด



ด้วยวิธีการที่เหมาะสมและผู้รับด าเนินการที่สามารถด าเนินการได้





❑ สารเคมีที่ใช้แล้ว


❑ บรรจุภัณฑ์ปนเปื้อนสารเคมี



❑ วัสดุดูดซับที่ใช้แล้ว



❑ สารเคมี/ของเสียที่หกรั่วไหล



❑ สารเคมีเสื่อมสภาพ

















ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง









❖ กฎกระทรวง ก าหนดมาตรฐานในการบริหารจัดการและด าเนินการด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัยและสภาพแวดล้อมใน


การท างานเกี่ยวกับสารเคมีอันตราย พ.ศ.2556





❖ ประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง แบบบัญชีรายชื่อสารเคมีอันตรายและรายละเอียดข้อมูลความปลอดภัยของ


สารเคมีอันตราย





❖ ประกาศกรมสวัสดิการและคุ้มครองแรงงาน เรื่อง บัญชีรายชื่อสารเคมีอันตราย





❖ ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม เรื่อง การเก็บรักษาวัตถุอันตรายที่กรมโรงงานอุตสาหกรรมรับผิดชอบ พ.ศ.2551





❖ ประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม เรื่อง บัญชีรายชื่อวัตถุอันตราย (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2558











ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

สาระส าคัญของกฎหมาย






ท าบัญชีรายชื่อสารเคมีอันตรายและรายละเอียดข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีอันตรายตามแบบก าหนด





แจ้งบัญชีรายชื่อสารเคมีอันตรายภายใน 7 วันนับแต่วันที่มีสารเคมีอันตรายอยู่ในครอบครอง






ภายในเดือนมกราคมของทุกปี ให้แจ้งบัญชีรายชื่อสารเคมีอันตราย และรายละเอียดข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมี

อันตรายที่มีอยู่ในครอบครอง






แจ้งและอธิบายให้ลูกจ้างเข้าใจข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีอันตราย





จัดให้ลูกจ้างทราบและเข้าใจ วิธีการท างานที่ถูกต้องและปลอดภัยพร้อมทั งมีมาตรการควบคุมให้ปฏิบัติตามวิธีการ





จัดให้มีการประเมินความเสี่ยงต่อสุขภาพ





จัดให้มีการฝึกอบรมลูกจ้างที่มีหน้าที่ควบคุมและระงับเหตุอันตรายอย่างน้อยปีละ 1 ครั ง




ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย

ความปลอดภัยในการท างานกับสารเคมีอันตราย