เอกสารประกอบการสอน-วิชาการสอบบัญชี Auditing

22

หลักฐานการสอบบญั ชีทเ่ี หมาะสมอย่างเพียงพอ
ความพอเพียงพอและความเหมาะสมของหลักฐานการสอบบญั ชี

1. ความเพยี งพอของหลกั ฐาน (Sufficiency of Evidential Matter) หมายถงึ การวดั ปรมิ าณของ
หลกั ฐานการสอบบัญชี

2. ความเหมาะสมของหลกั ฐาน (Competence of Evidential Matter) หมายถงึ การวดั คุณภาพ
ของหลกั ฐานการสอบบัญชี

2.1 ความเกี่ยวข้อง (Relevance) คือมีความเชื่อมโยงกันอย่างมเี หตผุ ล หรอื ผลกระทบของวัตถุ
ประสงค์ของวธิ ีการตรวจสอบ

2.2 ความนา่ เช่ือถือ (Reliability) ความนา่ เชอื่ ถือของหลกั ฐานการสอบบญั ชีขึ้นอยกู่ บั แหลง่ ที่มา
และลักษณะของหลักฐานนนั้

วธิ กี ารตรวจสอบท่ีใช้ในการสอบบัญชี
1. การทดสอบการควบคุม (Test of Control) หมายถึง การออกแบบการทดสอบเพื่อประเมิน

ความมีประสิทธิผลของการควบคมุ ในการปูองกัน การตรวสอบ และการแก้ไขการแสดงข้อมูลท่ีขัดตอ่
ข้อเท็จจรงิ อันเปน็ สาระสาํ คัญในระดบั ทเี่ กย่ี วกบั สง่ิ ท่ผี บู้ รหิ ารไดใ้ ห้การรับรองไว้

1.การ
สอบถาม

2.การ วธิ กี าร 3.การ
ตรวจสอบ ตรวจสอบ สงั เกตการณ์
เอกสาร ปฏบิ ตั งิ าน

4.การ
ปฏบิ ตั งิ านซา้

ภาพที่ 3 วิธีการตรวจสอบที่ใช้ในการสอบบัญชี

23

การใช้วธิ ีการทดสอบการควบคมุ รายได้จากการขาย

รายการ ระบบการควบคุมภายใน การทดสอบการควบคมุ
-การรบั คาํ ส่ังขาย
-การขายต้องไดร้ ับการอนุมัติโดย -สังเกตการปฏบิ ัติงาน
-การอนมุ ตั ิวงเงนิ สนิ เชอ่ื
-การสง่ สนิ ค้า ใช้ใบสั่งภายใน การอนุมัตกิ าร -ทดลองปฏิบัติซํ้า

ขายเช่ือ

-ตรวจสอบวงเงนิ สนิ เชือ่ กอ่ น -สอบถามเกี่ยวกับข้ันตอนการ

อนุมัตริ ายการขายเชื่อ อนุมตั ิสินเชอ่ื ก่อนอนมุ ัตริ ายการ

-สนิ คา้ จะนําออกจากคลังไดเ้ มือ่ -สุ่มตรวจเอกสารการส่งของ

ได้รับอนุมัติใบส่งั ขาย

-แบง่ แยกหนา้ ที่การเก็บเอกสาร -สงั เกตการแบ่งแยกหนา้ ท่ีการ

การส่งสินค้า ปฏบิ ัตงิ าน

ตารางที่ 4 วธิ กี ารทดสอบการควบคมุ รายได้จาการขาย

2. การตรวจสอบเน้ือหาสาระ (Substantive Procedures) หมายถึงวธิ กี ารตรวจสอบถูก
ออกแบบเพื่อตรวจพบการแสดงขอ้ มูลทข่ี ัดต่อขอ้ เทจ็ จริงอันเปน็ สาระสําคญั ในระดับทเ่ี ก่ียวกับส่ิงที่
ผบู้ รหิ ารได้ให้การรบั รองไวเ้ ก่ียวงบการเงิน

วิธีการตรวจสอบเนือ้ หาสาระ
1. การทดสอบรายละเอียดของประเภทของรายการ ยอดคงเหลือทางบญั ชี และการเปดิ เผยขอ้ มลู
1.1 การทดสอบรายละเอยี ดของรายการ (Test of Detail of Transaction)
1.2 การทดสอบรายละเอยี ดของยอดคงเหลือ (Test of Detail of Balances)
2. การวิเคราะหเ์ ปรียบเทยี บ (Analytical Procedures)
2.1 การเปรียบเทยี บข้อมลู ที่ตรวจสอบกับปกี ่อน หรือ เปรียบเทียบกับงบประมาณ
2.2 การวิเคราะหค์ วามสัมพันธข์ องรายการ

วิธีการทนี่ ิยมใชใ้ นการตรวจสอบเนอื้ หาสาระ
1. การตรวจสอบยอดยกมา ของบญั ชีสนิ ทรัพย์ หน้ีสนิ และทุน วา่ ตรงกบั งบการเงินงวดก่อนหรือไม่
2. การตรวจสอบรายการระหวา่ งปี รายการที่มียอดเพิม่ ขึน้ หรอื ลดลงระหวา่ งปี โดยตรวจสอบ
เอกสารใบสาํ คัญ หรอื ตรวจสอบบนั ทึกการบัญชตี ามรายการ

24

3. การเปรยี บเทยี บยอดคงเหลอื ตามบญั ชคี มุ ยอดกับบัญชรี ายละเอยี ดประกอบ เปน็ การพิสูจน์
เบ้ืองตน้ ของยอดคงเหลือของบญั ชีแยกประเภท ณ วันสิ้นงวด ว่าตรงกบั รายละเอียดหรือไม่

4. การตรวจสอบความถกู ต้องของรายละเอียดประกอบบัญชี เปน็ การตรวจสอบเพ่ือให้ทราบว่า
รายการตา่ ง ๆ มีอย่จู รงิ

5. การตรวจสอบการบันทึกตามหลักการบัญชี
6. การตรวจตดั ยอด
7. การตรวจสอบรายการหลังวันสิน้ งวด
8. การตรวจสอบประมาณการทางบญั ชี
9. การตรวจสอบภาระผูกพันและหนีส้ นิ ที่อาจเกดิ ขน้ึ

25

แบบฝกึ หดั หรือ ใบงาน

วิชา การสอบบญั ชี ใบงานท่ี 3
เรอ่ื ง หลักฐานการสอบบัญชี

ใหผ้ ้เู รยี นแต่ละคนวเิ คราะหว์ า่ รายการตรวจสอบสนิ คา้ คงเหลือต่อไปนี้ว่าบรรลุวัตถุประสงค์การตรวจสอบเรื่อง
ใด และควรใช้เทคนิควิธีการตรวจสอบใดเพื่อให้ได้มาซึ่งหลักฐาน การสอบบัญชี โดยให้ผู้เรียนบันทึกข้อมูลในตาราง
ข้างล่างน้ี

รายการตรวจสอบ บรรลุวัตถปุ ระสงคเ์ ร่ือง เทคนิคการตรวจสอบท่ใี ช้

1. การเปรยี บเทียบสินค้าคงเหลอื วนั สิน้ งวดกับรายละเอยี ด .............................. ............................
ประกอบสินคา้ คงเหลอื
.............................. .............................
2. การตรวจสอบหลักเกณฑก์ ารคาํ นวณสินคา้ คงเหลือตาม .............................. .............................
หลักการบญั ชีที่รบั รองทั่วไปโดยพจิ ารณาราคาต่อหนว่ ย
.............................. .............................
3. การตรวจสอบการใชส้ ินค้าเป็นหลกั ประกันเงินกู้
4. การตรวจสอบการตัง้ ประมาณการสนิ คา้ เสื่อมสภาพ .............................. .............................

และสินคา้ ลา้ สมยั
5. การทดสอบการคาํ นวณรายการสนิ คา้ แต่ละรายการใน

รายละเอยี ดของสนิ คา้ คงเหลือ

26

วิชา การสอบบญั ชี แบบฝึกหดั 3
เร่ือง หลกั ฐานการสอบบัญชี

ตอนท่ี 1 ให้นักศึกษาตอบคําถามต่อไปน้ีใหถ้ กู ตอ้ ง
1. จงบอกวิธีการปฏบิ ตั ิ เพ่ือให้ไดม้ าซึ่งหลัก,นยการสอบบัญชีตามมาตรฐานการสอบบัญชี รหสั 500
2. มาตรฐานการสอบบญั ชี รหสั 500 กาํ หนดแนวทางในการพจิ ารณาความเชื่อถือได้ของหลกั ฐานการสอบ
บัญชไี วอ้ ยา่ งไร
3. ความเพยี งพอของหลักฐานและความหมายเหมาะสมของหลักฐานตา่ งกนั อย่างไร
4. Test of Control หมายถงึ อะไร
5. จงยกตวั อย่างวธิ ีการตรวจสอบเนื้อหาสาระมา 5 วิธี

27

บทสรุป
หลกั ฐานการสอบบัญชี หมายถึง ข้อมูลซึ่งผู้สอบบัญชีได้รับและใช้สรุปเพื่อแสดงความเห็น

ต่องบการเงิน หลักฐานการสอบบัญชีจะช่วยสนับสนุนสิ่งที่ผู้บริหารรับรองไว้เก่ียวกับงบการเงิน ผู้สอบ
บัญชีจะรวบรวมหลักฐานการสอบบัญชี โดยอาจใช้วิธีการตรวจสอบวิธีใดวิธีหนึ่งหรือหลายวิธี เพ่ือให้
บรรลุวัตถุประสงค์การตรวจสอบ ในการปฏิบัติงานสอบบัญชีผู้สอบบัญชีต้องรวบรวมหลักฐานการสอบ
บัญชีทเี่ พยี งพอและเหมาะสม เพ่ือสรุปความเห็นของผู้สอบบัญชีได้อย่างสมเหตุสมผล องค์ประกอบท่ีทํา
ให้หลักฐานการสอบบัญชีมีความเพียงพอและเหมาะสม ได้แก่ ปริมาณของหลักฐาน รวมท้ังความ
เก่ียวพันและความเช่ือถือได้ของหลักฐาน วิธีการตรวจสอบงบการเงิน แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ การ
ทดสอบการควบคมุ และการตรวจสอบเนือ้ หาสาระ การทดสอบการควบคุม เป็นวิธีท่ีใช้ในการตรวจสอบ
เพื่อให้ได้หลักฐานที่ทําให้ผู้สอบบัญชีมีความเชื่อมั่นว่า ระบบบัญชีและระบบการควบคุมภายในมี
ประสิทธผิ ล วธิ ที ผี่ สู้ อบบัญชีใช้ในการทดสอบการควบคุม ไดด้แก่ การสอบถาม การตรวจสอบเอกสาร
และบันทึกรายการทางบัญชี การสังเกตการณ์การปฏิบัติงาน และการปฏิบัติซ้ําเก่ียวกับการควบคุม
ภายใน สว่ นการตรวจสอบเนื้อหาสาระเป็นการทดสอบเพือ่ ใหไ้ ด้หลักฐานการสอบบัญชี ที่ทําให้ตรวจพบ
การแสดงข้อมูลท่ีขัดต่อข้อเท็จจริงอันเป็นสาระสําคัญในงบการเงิน โดยผู้สอบบัญชีจะมุ่งพิสูจน์ความ
ถูกต้องของรายการและมูลค่าท่ีแสดงไว้หรือตามท่ีปรากฎในงบการเงิน ซึ่งรวมถึงการพิสูจน์ความถูกต้อง
ของข้อมลู และตวั เลขตา่ ง ๆ ท่ีแสดงไว้ในหมายเหตปุ ระกอบงบการเงนิ

****************************

28

เนอ้ื หา (หนว่ ยท/ี่ บทท)ี่ 4 การวางแผนการสอบบญั ชี

สาระสําคัญ
ในการปฏบิ ัติงานการตรวจสอบของผู้สอบบัญชี จําเป็นต้องมีการวางแผนงานสอบบัญชี

ซึง่ จะชว่ ยให้การปฏิบัติงานจริงเป็นไปด้วยความราบรื่น ช่วยให้ผู้สอบบัญชีสามารถเก็บรวบรวมหลักฐาน
ในการสอบบัญชีได้อย่างเพียงพอและเหมาะสม การวางแผนการสอบบัญชียังช่วยผู้สอบบัญชให้มีการ
พิจารณาเรื่องที่สําคัญอย่างเหมาะสม รวมทั้งสามารถระบุปัญหาท่ีเกิดข้ึนและทํางานสําเร็จรวดเร็ว มี
ประสิทธิผล

เนอ้ื หา
ความหมายของการวางแผนงานสอบบัญชี

การวางแผนงานสอบบัญชี หมายถงึ การพัฒนากลยทุ ธ์ทั่วไป และวิธกี ารโดยละเอียดสําหรับ
ลกั ษณะ ระยะเวลาและขอบเขตของการตรวจสอบที่คาดไว้ นนั่ คอื การวางแผนงานสอบบัญชี หมายถงึ
การกําหนดขอบเขตการปฏิบตั งิ าน วิธีการ และเวลาทีจ่ ะใช้ในการตรวจสอบ เพื่อรวบรวมหลักฐานการ
สอบบญั ชีอยา่ งเพยี งพอและเหมาะสม ท้ังน้ีเพื่อให้บรรลุวตั ถปุ ระสงค์การตรวจสอบได้อย่างมีประสิทธภิ าพ
และประสทิ ธผิ ล

ประโยชน์ของการวางแผนงานสอบบัญชี
1. ช่วยใหผ้ ู้สอบบญั ชสี ามารถรวบรวมหลักฐานการสอบบัญชไี ดอ้ ย่างเพยี งพอและเหมาะสมใน

แต่ละสถานการณ์
2. ชว่ ยให้คา่ ใช้จ่ายและต้นทุนทเี่ กิดขน้ึ จากการตรวจสอบเป็นไปอย่างเหมาะสม
3. ช่วยให้เกิดความร่วมมอื กับลูกค้า และปูองกันการเข้าใจผดิ โดยทําความตกลงกําหนดการ

ตา่ ง ๆ ลว่ งหนา้ และยนื ยนั กําหนดการดงั กลา่ ว
4. ชว่ ยให้ผ้สู อบบญั ชแี น่ใจได้ว่าไดม้ กี ารพิจารณาเรื่องท่ีสาํ คญั อย่างเหมาะสม รวมทัง้ สามารถ

ระบแุ ละจดั การกับปญั หาที่อาจเกดิ ข้นึ ได้
5. ชว่ ยใหม้ กี ารมอบหมายงานแก่ผูช้ ว่ ยอย่างเหมาะสม
6. ชว่ ยใหก้ ารประสานงานกับผู้สอบบัญชีอน่ื และผูเ้ ชี่ยวชาญ

การวางแผนกอ่ นรับงานสอบบญั ชี
1. การพิจารณารับงานสอบบัญชี Engagement Cetter
2. การรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับธุรกจิ ท่ตี รวจสอบ Plant Tour
3. การวิเคราะห์เปรียบเทยี บในเบอ้ื งต้น
4. การกําหนดระดบั ความมสี าระสาํ คญั Mationality

29

5. การประเมินความเสี่ยงในการสอบบญั ชที ยี่ อมรับ ได้และความเส่ียงสืบเนื่อง
6. การทําความเข้าใจในระบบการควบคุมภายในและการประเมนิ ความเส่ียงจากการควบคมุ
7. การพัฒนาแผนการสอบบัญชีโดยรวมและแนวการสอบบญั ชี

1. ประเมินความเสี่ยงในการรับงาน

กรณีลกู ค้ารายใหม่ New Engagement

รวมรวมขอ้ มูลเบ้ืองต้น สง่ หนงั สือถึง CPA คนก่อน ประเมินความ
เสีย่ ง

จดั ทําหนงั สอื ตอบรับงาน ตดั สินใจรับงาน

กรณีลูกค้ารายเกา่ Engagement Continuing

Update ข้อมลู เบอ้ื งตน้ ประเมินความเส่ยี ง ตัดสินใจรับงาน

จัดทาํ หนงั สอื ตอบรับงาน

ภาพท่ี 4 การประเมินความเส่ียงในการรบั งาน
2. ข้อตกลงในการรบั งานสอบบญั ชี
หนงั สือตอบรบั งาน
2.1 การแตง่ ตง้ั ผู้สอบบญั ชี
2.2 วัตถปุ ระสงคแ์ ละขอบเขตการตรวจสอบ
2.3 ความรบั ผดิ ชอบของผบู้ ริหาร
2.4 ความรับผดิ ชอบของผู้สอบบัญชี
2.5 รูปแบบรายงาน
2.6 คา่ ธรรมเนียมการสอบบัญชี

30

2.7 ลกู ค้าลงนามเห็นชอบในหนังสือตอบรบั งาน
3. การจัดเตรียมคณะทํางานตรวจสอบ

ข้ันตอนของการวางแผนงานสอบบัญชี
1. การรวบรวมข้อมลู เก่ยี วกับธุรกิจและสถานภาพทางกฏหมายของลูกคา้
2. การวเิ คราะห์เปรียบเทียบในเบ้ืองตน้
3. กําหนดระดับความมสี าระสําคัญ
4. ประเมินความเสีย่ งในการสอบบัญชี
5. การทาํ ความเข้าใจระบบการควบคุมภายในและการประเมนิ ความเสี่ยงจากควบคุม
6. การพัฒนาแผนการสอบบัญชีโดยรวมและกําหนดแนวการสอบบัญชี

การรวบรวมข้อมลู เกี่ยวกับธุรกจิ ท่ีตรวจสอบ
1. ประโยชนข์ องข้อมลู เก่ยี วกบั ธุรกิจตรวจสอบ
1.1 เพ่อื ใหค้ วามเข้าในระบบบัญชี
1.2 เพ่ือระบุปัญหาและความเส่ียงสืบเนือง
2. การได้มาซึ่งความรเู้ ก่ยี วกบั ธรุ กจิ ท่ตี รวจสอบ
2.1 ช่วงกอ่ นรับงานสอบบัญชี ทาํ ความเข้าใจสภาพแวดล้อมทางธรุ กิจ และ รปู แบบธรุ กจิ

นโยบายการบริหาร
2.2 ช่วงหนังจากตอบรับงานแลว้ ข้อรายละเอียดเพ่ิมเติมทัง้ หมดเก่ียวข้องกบั การตรวจสอบ

เช่นงบการเงนิ ปีก่อน เอกสารสาํ คัญของธรุ กิจ
3. แหล่งความรู้เกย่ี วกับธุรกจิ และกจิ การทีต่ รวจสอบ ประสบการณ์ของผ้สู อบบัญชีท่ีผ่านมา การ

ปรกึ ษาหารือกบั บุคลากรในกิจการและผสู้ อบบญั ชอี ืน่ ที่ปรึกษาทางกฏหมาย สิ่งตีพิมพ์ที่เกยี่ วกบั ธุรกจิ
การตรวจเย่ียมสถานประกอบการ เอกสารท่ีกจิ การจัดทํา เช่น รายงานการประชุม งบการเงิน คู่มอื ระบบ
บญั ชี

การวิเคราะห์เปรียบเทียบในเบ้ืองต้น
1. เพอ่ื ชว่ ยในการทําความเขา้ ใจเกย่ี วกบั ธุรกิจและระบุรเร่ืองทจี่ ะเกิดความเส่ียง
2. เพ่ือช่วยทําความเขา้ ใจกจิ การ ระบคุ วามเส่ียง และกาํ หนดระยะเวลาขอบเขตวธิ ปี ฏิบตั ิงาน

ของการตรวจสอบ

31

ตวั อย่างการวเิ คราะหเ์ ปรียบเทยี บ

รายการ ปี 2558 ปี 2559 เพมิ่ ขึน้ (ลดลง)
166
ลูกหนีก้ ารค้า (ล้านบาท) 512 346 -18
72
อัตราการหมุนเวียนลกู หน้ี 11 คร้งั 29 คร้งั
(1)
สินค้าคงเหลอื 250 178 17

อตั ราการหมนุ ของสนิ ค้า 14 ครัง้ 24 ครงั้

สินทรพั ยห์ มุนเวียน 16 17

ค่าซ่อมแซม 42 25

ตารางที่ 5 การวเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บ

การกําหนดระดับความมสี าระสาํ คัญ
1. ความหมายของความมสี าระสาํ คญั เช่น จํานวนเงินทถ่ี า้ ทราบ/ไม่ทราบ ทาํ ให้กระทบต่อการ

ตดั สินใจที่อาจเปล่ยี นไป
2. ความหมายของระดับความมีสาระสําคญั เชน่ ระดบั ความไม่ถูกตอ้ งที่ผสู้ อบบัญชยี อมรับได้
3. ตวั อยา่ งของการกําหนดระดับความมสี าระสาํ คัญ การกําหนดจํานวนเงนิ สงู สดุ ที่ยอมให้ผดิ พลาด

ได้โดยไม่กระทบความเหน็ ในรายงานการสอบบญั ชี AIPCA Audit and Accounting Manual แนะนาํ ว่า
ระดับสาระสาํ คญั อาจกําหนดได้จาก 5-10% ของยอดกําไรกอ่ นภาษี หรอื 0.50 – 1.50 % ของยอด
สินทรัพย์รวมหรือรายได้รวมแล้วแต่อย่างใดจะมากกว่ากนั

ตัวอยา่ ง ความหมายของระดับความมีสาระสาํ คญั
ระดบั ความมีสาระสําคัญถูกกําหนดไว้ เท่ากบั 500,000 บาท
- ถ้ายอดขายบนั ทึกผดิ ไป 30,000 บาท จํานวนเงินไม่มสี าระสาํ คัญ ไมม่ รี ายการปรับปรุง
- ถา้ ยอดขายบันทึกผิดไป 600,000 บาท จาํ นวนเงนิ ถอื วา่ มีสาระสําคัญต้องปรบั ปรงุ
- รายการปรับปรุงที่มจี ํานวนเงินน้อย ๆ รวมกนั แล้วเกนิ 500,000 บาท ตอ้ งปรับปรุง
- บัญชที ่มี ียอดตํ่ากว่า 500,000 บาท ไม่ต้องตรวจสอบ

32

การจดั ทํากลยุทธ์การสอบบัญชโี ดยรวม (มาตรฐานการสอบบัญชี รหัส 300)
1. ความรู้เกี่ยวกบั ธรุ กจิ ท่ีตรวจสอบ
2. ความรเู้ ข้าใจในระบบบัญชแี ละระบบควบคุมภายใน
3. ความเสีย่ งและสาระสําคัญ
4. ลกั ษณะ ระยะเวลา ขอบเขตของวธิ ีการปฏบิ ตั งิ าน
5. การประสานงาน การสั่งการ การควบคุมงาน และการสอบทาน
6. เร่ืองอืน่ ๆ

33

บริษทั รุง่ แสง จํากัด
กลยุทธก์ ารสอบบญชีโดยรวม
สาํ หรบั ปสี น้ิ สดุ วนั ท่ี 31 ธันวาคม 25x1

1. ขอบเขตการตรวจสอบ
ตรวจสอบเพ่อื แสดงความเห็นต่องบการเงนิ ของบริษทั ร่งุ แสง จาํ กัด สาํ หรับปสี สิ้ ดุ วันท่ี 31 ธันวาคม

25x1 นอกจากรายงานของผู้สอบบัญชีแลว้ บริษัทฯ ยงั ต้องการขอ้ เสนอแนะเกีย่ วกบั จดุ อ่อน ของการควบคุมภายเพ่อื
นําไปปรับปรงุ การปฏบิ ัตงิ านและการดําเนนิ ธรุ กจิ ของบริษทั ฯ ใหด้ ขี ้ึน
2. ขอ้ มูลเกย่ี วกับบรษิ ัท

บริษัท รงุ่ แสง จํากดั จดทะเบยี นกอ่ ต้งั เมื่อวนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x0 ต้ังอยเู่ ลขที่ 15 ถนนประชาอุทศิ 54
แขวงทงุ่ ครุ เขตราษฏรบรู ณะ กรงุ เทพมหานคร
3. สภาพแวดล้อมของการควบคุมภายใน

ผบู้ รหิ ารของบริษทั มีทัศนคติที่ดตี อ่ กระบบการควบคุมภายใน โดยจดั ใหม้ โี ครงสรา้ งองคก์ รทีเ่ หมาะสมของ
ระบบบญั ชีและระบบการควบคุมภายในทส่ี ําคญั
4. ระบบบญั ชีและระบบการควบคุมภายใน

บริษัทฯ ไมม่ กี ารเปลี่ยนแปลงระบบบัญชแี ละระบบการควบคมุ ภายในอื่นท่มี ีสาระสาํ คญั
5. ผลการดาํ เนินงานของกจิ การ

งบการเงินระหว่างกาลสาํ หรับงวด 9 เดอื นสิ้นสุดวนั ที่ 30 กนั ยายน 25x1 ของบรษิ ทั ฯ เปรียบเทียบกบั งบ
การเงนิ สาํ หรบั งวดเดยี วกันของปกี ่อน สามารถวิเคราะหผ์ ลการดําเนินงานในชว่ ง 9 เดอื นแรกของบริษทั ฯ ดงั นี้

บรษิ ัทฯ มยี อดขายเพิม่ ขึน้ เล็กน้อยจาก 240 ล้านาทในปีก่อนเปน็ 241 ลา้ นบาท (ตวั เลขท้งั ปโี ดยประมาณ)
หรอื เพมิ่ ข้ึน 0.4% ในปนี ี้ ซึ่งจากการประชุมกับผบู้ รหิ ารเพ่ือวางแผนตรวจสอบ พบว่าในปีนี้สภาพเศรษฐกจิ กระเตือ้ งขน้ึ
อยา่ งตอ่ เน่อื งจากปีก่อน ทาํ ใหป้ ระชาชนมกี ําลังซอื้ มากขนึ้ อยา่ งไรกต็ าม การแขง่ ขนั ระหวา่ งปมี ีความรุนแรงมาก
คูแ่ ขง่ รายสาํ คญั ของบริษทั ฯ คือ บรษิ ทั ก. จํากดั ไดป้ รับลดราคาขายสินคา้ ลงหลายรายการ และมีการออกสินค้าใหม่
หลายรายการซงึ่ เป็นสินคา้ ประเภทเดยี วกับของบรษิ ัทแต่มีความทนั สมยั มากกว่า โดยในชว่ งเวลาดงั กล่าวบริษทั ฯ กาํ ลงั
อยรู่ ะหวา่ งกอ่ สร้างโรงงานแห่งทีส่ อง และกาํ ลงั ให้บรษิ ัทท่ปี รึกษาดา้ นการตลาดทาํ การวจิ ัยความตอ้ งการของผบู้ รโิ ภคทาํ
ใหบ้ ริษัทเสียส่วนแบง่ การตลาดไปสว่ นหนึ่ง
6. ระดับความมีสาระสําคัญ

ระดับความมสี าระสําคญั กาํ หนดจากรายการในงบการเงิน คอื กาํ ไรสทุ ธิกอ่ นภาษีเงนิ ได้ สําหรับงวด 9 เดอื น
สน้ิ สุดวนั ที่ 30 กันยายน 25x1
7. นโยบายการบญั ชี

นโยบายการบัญชที ่ีบริษัทฯ ใช้เปน็ ไปตามมาตรฐานการรายงานทางการเงนิ และไม่มีการเปลย่ี นแปลง
นโยบายการบัญชีจากงวดบญั ชีก่อน

34

8. การประเมินความเสย่ี งในแต่ละระดบั รายการในงบการเงนิ

ความเสย่ี งสบื เนือ่ งและความเสีย่ งจากการควบคุม สาํ หรับรายการท่มี สี าระสําคญั (ตามตารางแนบท้าย)

9. กําหนดการตรวจสอบ

การตรวจสอบก่อนวันส้ินงวด 1-15 พฤศจกิ ายน 25x1

การสงั เกตการณก์ ารตรวจนับสินคา้ คงเหลอื 30 ธนั วาคม 25x1

การตรวจสอบวนั ส้ินงวด 15-31 มกราคม 25x2

วนั ท่ีเสนอรายงานของผสู้ อบบญั ชี 15 มกราคม 25x2

ข้อเสนอแนะเกี่ยวกบั จดุ อ่อนของการควบคมุ ภายใน 15 มกราคม 25x2

10. อื่น ๆ

การตวจสอบนบั สนิ ค้าคงเหลอื ประจําปขี องบริษัทฯ จะการทําในวนั ท่ี 30 ธนั วาคม 25x1 ผู้อํานวยการฝุาย

บัญชี จะแจ้งกาํ หนดการท่แี นน่ อน รวมท้ังวธิ ีการตรวจนบั ใหผ้ สู้ อบบญั ชกี อ่ นวันตรวจนบั สินค้าคงเหลอื ประมาณ 2

สปั ดาห์

คณะผ้ตู รวจสอบบญั ชี
ผ้สู อบบญั ชี นายใจ สงา่ งาม
ผู้ช่วยผตู้ รวจสอบ นายโชค รักงาน
นางสาวสดใส ซอ่ื สตั ย์
นายชาญ หาญกลา้

ภาพที่ 5 ภาพตัวอย่างกลยุทธ์การสอบบญั ชีโดยรวม

35

รายการ ปจั จัยเพิม่ หรอื ลดความเสี่ยง การประเมินความเสยี่ ง วิธีการตรวจสอบ
เงินสด ความเสยื่ ง ความเสย่ี ง
เงินฝากธนาคาร -มจี ดุ ออ่ นของการควบคุมภายใน สบื เน่อื ง จากการควบคุม -วิเคราะหเ์ ปรียบเทียบ
เงนิ เบิกเกินบัญชี ของเงนิ สดและเงินฝากธนาคารบ้าง -ทดสอบการควบคมุ ของ
ธนาคาร อยา่ งไรกต็ าม ผู้บริหารพยายาม ตาํ่ กลาง การจ่ายเงินและการรับเงนิ
ปรบั ปรุงแกไ้ ขจดุ อ่อนดังกลา่ ว -สอบทานงบกระทบยอด
ลูกหน/้ี ขาย/ กลาง ตา่ํ เงนิ ฝากธนาคาร
ต้นทนุ ขาย -เป็นรายการทม่ี ีสาระสาํ คัญ -ขอยนื ยันยอดธนาคาร
-ไมม่ ีการจดั ทํารายงานการวเิ คราะห์ -วิเคราะหเ์ ปรยี บเทียบ
สินค้าคงเหลอื อายลุ ูกหนีค้ วรใช้วิจารณญารณใน -ทดสอบการควบคมุ
การต้งั คา่ เผื่อหน้สี งสัยจะสญู ระบบขายและลกู หนี้
ลกู หน/ี้ เจา้ หน้ี -มกี ารควบคมุ ภายในที่สาํ คญั เช่น -ขอยนื ยันยอดลกู หน้ี
กจิ การทีเ่ กยี่ วข้อง การอนุมตั สิ นิ เชอ่ื -ตรวจตดั ยอด
กนั -ลูกหนีส้ ว่ นใหญเ่ ปน็ ลกู หนีท้ ม่ี ี -สอบทานความเพียงพอ
เงินลงทุนชว่ั คราว ฐานะการเงินดี ของค่าเผือ่ หนสี้ งสยั จะสูญ
-เปน็ รายการทมี่ ีสาระสําคญั
-ผลการตรวจสอบท่ีผา่ นมา พบว่า กลาง ต่ํา -วิเคราะหเ์ ปรียบเทียบ
การควบคมุ ภายในเรอ่ื งการรับและ -ทดสอบการควบคมุ ในเร่อื ง
เบิกจา่ ยสินคา้ คงเหลือมคี วาม การรบั เบกิ จ่ายสนิ คค้ งเหลอื
เพียงพอ -สังเกตการณ์ตรวจนับสินคา้
-ทดสอบการคาํ นวณราคาทุน
-เป็นรายการคา้ ท่เี กิดขึน้ เป็นปกติ -ตรวจสอบการตรี าคา
จากประสบการณก์ ารตรวจสอบ -ตรวจตัดยอด
ทผ่ี ่านมาไม่พบรายการปกติ -สอบทานความเพยี งพอของ
ค่าเผือ่ หนสี้ งสัยจะสญู
-บรษิ ทั คาดวา่ จะไมเ่ กดิ ผลขาดทุน
จากการลงทนุ เนอื่ งจากมกี าร ต่าํ ตํ่า -วเิ คราะหเ์ ปรียบเทยี บ
กระจายความเส่ียง -ขอหนังสอื ยนื ยันยอด
-วิธตี รวจสอบเน้อื หาสาระ
สาํ หรับรายการทีม่ สี าระสําคญั

ตํ่า ต่ํา -วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทียบ
-วิธีตรวจสอบเนอ้ื หาสาระ
สาํ หรับรายการท่มี ีสาระสําคญั

36

ทด่ี นิ อาคาร และ -ไมม่ ีรายการซอ้ื เพิ่ม หรือ การ การประเมนิ ความเสยี่ ง -วิเคราะหเ์ ปรียบเทยี บ
ความเสย่ื ง ความเสย่ี ง -ตรวจนับสินทรพั ย์
อปุ กรณ์ จาํ หน่ายท่ีเปน็ สาระสาํ คญั สืบเน่ือง จากการควบคมุ -วิธตี รวจสอบเนอ้ื หาสาระ
-สอบทานการด้อยคา่ ของ
เงนิ กู้ยมื จาก -มกี ารควบคมุ ภายในท่สี าํ คญั ตํ่า กลาง สินทรัพย์
ธนาคาร -สอบทานความเพียงพอการ
ตาํ่ ตาํ่ ประกันภยั
เจ้าหน้กี ารคา้ / -มกี ารควบคมุ ภายในที่สําคญั -วิเคราะหเ์ ปรียบเทยี บ
ซื้อ -ระบบซ้อื และเจา้ หนีก้ ารคา้ กลาง ตาํ่ -ขอยนื ยนั ยอดธนาคาร
ไมซ่ บั ซอ้ น ตาํ่ ต่ํา -วธิ ตี รวจสอบเนอ้ื หาสาระ
ทุนเรือนหุ้น และ -ไมม่ ีการเพ่มิ ทนุ ในระหว่างปี -สอบทานภาระผกู พัน
กําไรสะสม -วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บ
ค่าใช้จ่ายในการขาย -มกี ารควบคุมภายในที่สําคญั -ทดสอบการควบคมุ การซือ้
และบรหิ าร -ผลการวเิ คราะห์เปรียบเทียบท่ี -วิธตี รวจสอบเน้อื หาสาระ
ผ่านมามคี วามสมเหตสุ มผล -วิเคราะหเ์ ปรียบเทียบ

กลาง ต่าํ -วิเคราะหเ์ ปรยี บเทยี บ
-ทดสอบการควบคมุ ของการ
จ่ายเงินเดือน
-วิธีตรวจสอบเนื้อหาสาระ
สําหรับรายการทมี่ สี ระสําคัญ

ตารางท่ี 6 การประเมินความเสีย่ งแตล่ ะระดบั รายการในงบการเงิน

37

รายละเอียดของงานตรวจสอบ ดชั นกี ระดาษ หนึง่ ฤทยั ดวงใจ นงนชุ ชาญ
ทําการ (1) (2) (1) (2) (1) (2) (1) (2)
การวางแผน การสอบทาน และการควบคมุ งาน 4 10 14 14 7 10
การวิเคราะหเ์ ปรยี บเทยี บ I 1 68 2 16 16
เหตกุ ารณ์ภายหลังวนั ทีน่ งบการเงิน II
หน้ีสินทีอ่ าจจะเกดิ ขน้ึ VI 5 10 2 6 16
ภาระผูกพนั VII 2 16 86
เงินสดและเงนิ ฝากธนาคาร VIII 2 8 15
เงินลงทุน A 5
ลกู หนก้ี ารคา้ B 33 10
รายการกับบคุ คลหรือกจิ การทเี่ ก่ยี วข้องกนั C 5 8 3
สนิ ค้าคงเหลือ D 1
ภาษีเงนิ ไดน้ ติ ิบคุ คล E 2 15 12 10 30
สนิ ทรัพยห์ มุนเวยี นอืน่ /สินทรัพย์อื่น F 53 29 75 24 77
ทีด่ ิน อาคาร และอปุ กรณ์ G,J
เงนิ ก้ยู มื H 4
เจา้ หน้ีการคา้ และตั๋วเงินจา่ ย K 4
หน้ีสนิ หมนุ เวยี นอนื่ L
ทุนเรอื นห้นุ M 2
สาํ รองตามกฎหมาย N 68
กําไร (ขาดทนุ ) สะสม O 40 68
รายได้และคา่ ใชจ้ า่ ย P
รวมจํานวนชวั่ โมง R

หมายเหตุ (1) การตรวจสอบก่อนวนั สนิ้ งวด 1-15 พฤศจกิ ายน 25x1
(2) การตรวจสอบวันสิ้นงวด 15-31 มกราคม 25x2

ตารางที่ 7 แผนกําหนดการตรวจสอบบัญชี

38

ความหมายของแนวการสอบบัญชี
แนวการสอบบัญชี (Audit Program) หมายถงึ การกําหนดวิธกี ารตรวจสอบ ลกั ษณะขอบเขต

และระยะเวลาไว้ลว่ งหนา้ สําหรบั งานตรวจหน่งึ ๆ ซ่งึ สอดคลอ้ งกับผลการประเมินความเส่ยี งสืบเนอ่ื งและ
ความเส่ียงจากการควบคุม

แนวการสอบบัญชบี ัญชมี ีประโยชน์หลายประการ
1. เพือ่ ใหผ้ ้สู อบบญั ชไี ด้ใช้วธิ ีการตรจสอบที่จาํ เปน็ อย่างครบถ้วน ทาํ ให้ไดห้ ลักฐานทีเ่ พียงพอตอ่ การ
แสดงความเหน็ ในรายงานการตรวจสอบ
2. ผสู้ อบบญั ชีสามารถใช้แนวการสอบบัญชเี ปน็ เป็นคาํ สั่งงาน และเปน็ เครื่องมือในการมอบหมาย
งานแก่ผูช้ ่วยผู้สอบบัญชี
3. ใช้ในการควบคุมงาน ตดิ ตามงานและบนั ทึกการปฏบิ ัติงานการตวจสอบบญั ชีให้เป็นไปอยา่ ง
ถูกต้องมปี ระสิทธิภาพ

องคป์ ระกอบของแนวทางการสอบบัญชี
1. วัตถุประสงค์ของการตรวจสอบ
2. วิธีการตรวจสอบ
3. ขอบเขตการตรวจสอบ
4. เวลาทใี่ ช้ในการตรวจสอบ
5. ดัชนีกระดาษทาํ การและการอ้างอิง
6. ลายมอื ชื่อผู้ตรวจสอบและวันท่ีตรวจสอบ

39

ตวั อยา่ งแนวการสอบบญั ชี

บรษิ ัท..........................................
แนวการสอบบัญชลี กู หน้ี

สําหรบั งวดสิน้ สดุ วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1
วัตถุประสงค์ในการตรวจสอบ เพอื่ ตรวจสอบว่า
1. ลูกหนี้ ณ วนั สนิ้ งวดทีม่ ีอยู่จรงิ และไดบ้ นั ทกึ ไวอ้ ย่างถกู ต้องครบถ้วน
2. ลกู หนใ้ี นงบการเงนิ แสดงยอดดว้ ยจํานวนสุทธทิ ีค่ าดวา่ จะไดร้ ับและมีการตัง้ ค่าเผ่ือหนสี้ งสัยจะสญู อย่างเพียงพอ
3. ลูกหนกี้ ารคา้ แสดงไว้ในงบการเงินและเปดิ เผยขอ้ มูลอยา่ งถูกต้องครบถว้ น

ดชั นี วธิ กี ารตรวจสอบ เวลาที่ใช้ในการ ตรวจโดย วันท่ี
กระดาษ ตรวจสอบ
ทําการ 1. เปรยี บเทียบยอดคงเหลอื ลูกหน้ีและคา่ เผือ่ หนสี้ งสยั จะสญู
ปีปจั จุบนั กบั ปีก่อนเพ่อื ดคู วามแตกต่างและสอบสวนหา ประมาณ จริง
สาเหตุ
2. เปรียบเทยี บรายละเอียดบัญชีคมุ ยอดลูกหน้ี ณ วนั ส้ินปี
ไดต้ รงกบั บัญชีย่อย
- สุ่มทดสอบการยืนยันยอดคงเหลอื บัญชีลกู หนีก้ ารค้าโดย
จดั ทําหนงั สอื ยืนยันลกู หน้ีและส่งหนังสอื ยนื ยันลกู หนแ้ี ละ
ติดตามผล
- หากลกู หนต้ี อบโดยมขี ้อทกั ทว้ ง ให้จดข้อความทักท้วงแล้ว
ตรวจสอบหาสาเหตุ กรณีท่ีไมไ่ ด้รบั คาํ ตอบ ให้ขอทอ่ี ยู่ใหม่
และจดั สง่ อกี ครง้ั เปนี คร้ังที่ 2 ทางไปรษณยี ์
- หากไมไ่ ดร้ ับตามคาํ ตอบหลงั จากสง่ ครัง้ ท่ี 2 ใหใ้ ช้วิธีการ
ตรวจสอบอนื่ ดงั น้ี
- ตรวจสอบหลักฐานการขาย ไดแ้ ก่ ใบสัง่ ของ ใบรับของ
โดยตรวจสอบกับใบเสรจ็ รับเงินและการนาํ เงนิ ฝากธนาคาร
4. สอบทานความเพียงพอของคา่ เผอ่ื หนสี้ งสยั จะสญู
5. ตรวจสอการตดั หนสี้ ญู
6. ตรวจสอบรายการหักหน้ี
7. ตรวจสอบตดั ยอดขาย สุ่มตรวจเอกสารช่วงก่อนและหลัง
วนั ส้ินงวดบัญชี

ตารางท่ี 8 แนวทางการตรวจสอบบัญชี

แบบฝกึ หดั หรือ ใบงาน 40

วชิ า การสอบบญั ชี ใบงานที่ 4
เร่ือง การวางแผนการสอบบัญชี

1. ให้ผเู้ รยี นแบ่งกล่มุ ออกเป็น 6 กลมุ่ โดยใหน้ ับ 1 ถงึ -3 ผู้เรยี นท่นี ับได้หมายเลขเดียวกัน ให้อยกู่ ลุ่ม
เดยี วกัน

2. ใหผ้ เู้ รยี นแต่ละกลุม่ ชว่ ยกันจัดทาํ แผนงานการสอบบัญชี กําหนดเวลากลุม่ ละ 45 นาที โดยแบง่ กลมุ่ ตาม
ประเภทธรุ กจิ ดังน้ี

กลุ่ม 1 โรงแรม
กลมุ่ 2 รบั เหมาก่อสร้าง
กล่มุ 3 ภตั ตาคาร
กลุ่ม 4 ขายวัสดกุ ่อสร้าง
กลุ่ม 5 ขายคอมพวิ เตอร์
กลุ่ม 6 ขายท่ีดิน

41

วิชา การสอบบญั ชี แบบฝึกหัด4
เรื่อง การวางแผนการสอบบัญชี

ตอนท่ั 1 ให้นกั ศกึ ษาตอบคาํ ถามต่อไปน้ใี ห้ถูกต้อง

1. มาตรฐานการสอบบัญชี รหสั 300 เรื่องการวางแผนงานตรวจสอบการเงินกําหนดให้ผู้สอบบญั ชีตอ้ งจดั ทาํ
กลยุทธส์ อบบญั ชโี ดยรวม กลยุทธด์ ังกลา่ วกาํ หนดเกย่ี วกับเรอื่ งใด

2. ใหน้ ักศึกษาอธิบายเน้อื หาสาระทส่ี าํ คญั ทผ่ี ู้สอบบญั ชีจําเป็นต้องระบไุ ว้ในหนงั สือตอบรับงานสอบบญั ชี
3. การวเิ คราะหเ์ ปรียบเทยี บในช่วงการวางแผนการตรวจสอบ มปี ระโยชน์ต่อการตรวจสอบอย่างไร
4. จงบอกขัน้ ตอนทีส่ ําคญั ในการวางแผนงานสอบบญั ชี
5. ใหอ้ ธิบายความหมายของแนวการสอบบัญชี (Audit Program)

42

บทสรุป
การวางแผนงานสอบบญั ชีเป็นขน้ั ตอนท่สี ําคญั ขน้ั ตอนหนงึ่ ในกระบวนการสอบบญั ชี ซง่ึ

ชว่ ยให้ผู้สอบบัญชีสามารถเก็บรวบรวมหลกั ฐานได้อย่างเพียงพอและเหมาะสม เพื่อสรุปความเห็นของ
ผ้สู อบบัญชีไดอ้ ย่างสมเหตุสมผล การวางแผนงานสอบบัญชเี รมิ่ ตงั้ แตก่ ารไดม้ าซึ่งความเกีย่ วกบั ธรุ กจิ ท่ี
ตรวจสอบ การวเิ คราะห์เปรียบเทียบ การกําหนดระดบั ความมสี าระสําคัญและประเมินความเส่ียงจาก
การควบคมุ การพฒั นากลยุทธก์ ารสอบบญั ชีโดยรวม ซง่ึ เปน็ แผนกลยุทธข์ องผ้สู อบบัญชีเพื่อใชป้ ระโยชน์
ในการวางแผนงานสอบบัญชี กลยทุ ธ์การสอบบัญชีโดยรวม ควรมรี ายละเอียดเกี่ยวกบั ธรุ กจิ ที่ตรวจสอบ
ความร้คู วามเข้าใจในระบบญั ชีและระบบควบคมุ ภายใน ความเสย่ี งและสาระสําคญั ลักษณะ ระยะเวลา
ขอบเขตของวธิ ีการปฏบิ ัตงิ านตลอดจนการประสานงาน การส่ังการ การควบคุมงานและการสอบทาน
งาน

ผสู้ อบบญั ชีจะจดั ทําแนวการสอบบญั ชี ซงึ่ ผลมาจากการจดั ทํากลยุทธ์การสอบบญั ชี
โดยรวม แนวการสอบบญั ชีเปน็ การกําหนดวิธกี ารตรวจสอบ ลกั ษณะขอบเขตและระยะเวลาไวล้ ว่ งหนา้
สําหรบั งานตรวจสอบหน่งึ ๆ ผูส้ อบบญั ชจี ะใช้แนวการสอบบญั ชใี นการควบคุมและบนั ทึกการปฏิบัตงิ าน
เพ่อื ใหก้ ารปฏบิ ัติบงานสอบบัญชีเปน็ ไปอย่างถกู ตอ้ ง และจะให้แนวการสอบบญั ชีมอบหมายงานให้แก่
ผู้ช่วยผู้สอบบัญชี ตลอดจนใช้ในการควบคมุ งาน ตดิ ตามงาน และบนั ทกึ ผลการปฏบิ ตั งิ านให้เป็นไปอย่าง
ถูกต้องและมีประสิทธภิ าพ

43

เนอ้ื หา (หนว่ ยที่/บทท)่ี 5 ความเสี่ยงในการสอบบัญชแี ละการควบคุมภายใน

สาระสาํ คัญ
ในการแสดงความเหน็ ต่องบการเงนิ เพ่ือให้ไดม้ าซึง่ ความเชอื่ มั่นอย่างสมเหตุสมผลวา่ งบ

การเงินโดยรวมปราศจากการแสดงขอ้ มลู ทข่ี ัดตอ่ ขอ้ เท็จจรงิ อนั เปน็ สาระสาํ คัญหรอื ไม่ ไมว่ า่ จะเกดิ จาก
การทจุ ริตหรือขอ้ ผดิ พลาด ผสู้ อบบัญชตี อ้ งได้มาซ่งึ หลักฐานการสอบบญั ชที เี่ หมาะสมอย่างเพยี งพอ เพอ่ื
ลดความเสี่ยงในการตรวจสอบบัญชีใหอ้ ยูใ่ นระดบั ตํา่ ทีย่ อมรับได้ ซึ่งช่วยใหผ้ ูสอบบญั ชสี ามารถได้ข้อสรปุ
ทส่ี มเหตสุ มผลในการแสดงความเหน็ ของผู้สอบบญั ชไี ด้

เน้ือหา
ความหมายของความเสย่ี งในการสอบบัญชี

ความเสี่ยงในการสอบบัญชี (Audit Risk) หมายถงึ ความเสี่ยงที่ผูส้ อบบัญชี แสดงความเห็นทีไ่ ม่
เหมาะสม เมื่องบการเงิน แสดงขอ้ มลู ที่ขดั ต่อขอ้ เทจ็ จงิ อนั เป็นสาระสาํ คญั

องค์ประกอบของความเสี่ยงในการสอบบัญชี
1. ความเสย่ี งสบื เน่ือง (Inherent Risk) คือความเส่ยี งต่อส่งิ ทผี่ ู้บรหิ ารได้ให้การรับรองไว้

เกี่ยวกับประเภทของรายการ ยอดคงเหลือของบญั ชี หรือ การเปดิ เผยข้อมูล
2. ความเส่ยื งจากการควบคุม (Control Risk) คือความเสยี่ งท่ีควบคมุ ภายในกิจการไม่สามารถ

ปูองกนั หรือตรวจสอบและแก้ไขการแสดงข้อมูลที่ขดั ต่อเทจ็ จรงิ ทอ่ี าจเกดิ ข้ึนภายในเวลาทันทวงที
3. ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ (Detection Risk) คือ ความเส่ยี งที่วิธกี ารตรวจสอบบญั ชีท่ี

ผสู้ อบบัญชีใช้ไม่พบการแสดงข้อมลู ท่ีขดั ต่อข้อเทจ็ จริงอันเปน็ สาระสําคญั

ความเสยี่ งสืบเน่อื ง (Inherent Risk) แบ่งออกเปน็ 2 ระดบั
1). ความเสียงสืบเน่ืองในระดับงบการเงนิ
2) ความเสย่ี งสืบเนือ่ งในระดับรายการของยอดคงเหลือในบัญชแี ละประเภทรายการ

44

ขอ้ มูลหรอื สถานการณ์ ความเสี่ยงสบื เนอื่ งท่อี าจเกิดข้ึน

1. ภาวะเศรษฐกิจถดถอย ระยะเวลาการเก็บหน้ีนานขน้ึ 1. การตงั้ ค่าเผื่อหนสี้ งสัยจะสญู ตา่ํ กวา่ ท่คี วรจะเป็น
2. ธุรกจิ ขายสนิ คา้ ทก่ี ารเปลีย่ นแปลงทางเทคโนโลยีสูง 2. โอกาสทจี่ ะเกดิ ความเสียหายสงู จากการท่ีสินค้า
ลา้ สมัยและจําหนา่ ยไมไ่ ด้
3. แหลง่ เงินทนุ สว่ นใหญก่ ู้ยมื จากสถาบันการเงนิ 3. อัตราแลกเปลย่ี นมคี วามผนั ผวนตามสภาพเศรษฐกิจ
ตา่ งประเทศ จงึ สง่ ผลกระทบอยา่ งมสี าระสาํ คญั ต่อบญั ชีเจ้าหนีท้ ีแ่ สดง
อยู่ในงบแสดงฐานะการเงนิ มยี อดสงู ไปหรอื ตํ่าไป
4. สภาพการแข่งขันสูงทาํ ใหต้ ้องลดราคาขายของสนิ ค้า 4. อาจมกี ารตกแตง่ งบการเงนิ เพ่ือรบั ร้รู ายไดเ้ กินจรงิ
5. ฝุายบรหิ ารของกจิ การได้รับผลตอบแทนขึ้นอยู่กับ 5. การกาํ หนดผลตอบแทนจากกาํ ไรสุทธิประจาํ ปอี าจ
กําไรสุทธปิ ระจาํ ปี เป็นแรงกดดันต่อผบู้ ริหาร ทาํ ให้มกี ารตกแต่งรายได้ในงบ
การเงนิ ให้มียอดสงู ขึ้น และเลื่อนการรับรคู้ ่าใชจ้ ่าย
ออกไปทาํ ใหก้ ําไรสทุ ธสิ ูงข้ึน

ตารางท่ี 9 ความเสี่ยงสบื เนอื่ ง

ความเสี่ยงจากการควบคุม (Control Risk)

1. ความเส่ียงทร่ี ะบบบญั ชหี รือระบบควบคุมภาย ไมส่ ามารถปอู งกนั หรือตรวจสอบและแก้ไขการ

แสดงขอ้ มูลต่อขอ้ เทจ็ จริงทนั เวลา

2. ความเสยี่ งท่ีอยนู่ อกเหนือการควบคุมของผสู้ อบบัญชี

ข้อมูลหรอื สถานการณ์ ความเสี่ยงจากการควบคุมที่อาจเกดิ ขึ้น

1.ไมไ่ ดส้ ง่ ใบสั่งซ้ือไปใหแ้ ผนกตา่ ง ๆ 1.รบั สนิ ค้าไม่ตรงกบั ที่ส่ังซ้อื หรอื ไมไ่ ด้คณุ ภาพ หรือ จ่ายเงนิ

สําหรบั สนิ คา้ ทไี่ ม่ไดร้ ับ

2. การขายสนิ คา้ โดยไม่มีการอนุมตั เิ ครดิต 2.อาจเกิดหนสี้ ญู หรือไดร้ บั ชําระหน้ีลา่ ชา้

3. ไม่มรี ะบอนุมัติการจา่ ยเงนิ 3.รายการบนั ทึกบญั ชเี ก่ียวกบั การเงินอาจไม่ถกู ต้อง

4. ไม่มีการตรวจนับสนิ คา้ ทไ่ี ดร้ ับจากการสั่งซือ้ 4.สินคา้ ทีร่ ับาอาจจะชาํ รุดเสยี หาย ไมถ่ กู ต้องหรอื ครบถ้วนอาจมี

การจา่ ยเงินไมถ่ ูกตอ้ ง เช่น

-บนั ทึกบญั ชเี จ้าหน้ีและสินคา้ ไมต่ รงตามงวด

-บญั ชีเจา้ หนี้และสนิ คา้ ไมต่ รงตามงวด

5. บันทึกบัญชซี ้ือตามสําเนาใบแจง้ หนี้ 5.บญั ชเี จ้าหนีแ้ ละสนิ คา้ สูงกวา่ ความเป็นจริงเนื่องจากไมไ่ ด้รบั ของ

6. เจ้าหนา้ ทแ่ี ต่ละแผนกดําเนนิ การส่งั ซ้ือเองโดย 6.สัง่ ซอ้ื สินคา้ ทีไ่ มเ่ กย่ี วเนื่องกับกจิ การ

ไมไดร้ บั การอนมุ ตั ิ

ตารางที่ 10 ความเสี่ยงจากการควบคมุ

45

ความเสยี่ งจากการตรวจสอบ (Detection Risk)
ความเสย่ี งท่วี ธิ กี ารตรวจสอบ เนอื้ หาสาระท่ีผ้สู อบบัญชใี ช้ ไม่สามารถตรวจพบการแสดงข้อมลู ท่ี
ขัดตอ่ ขอ้ เท็จจรงิ อนั เป็นสาระสําคญั ความเสีย่ งจากการตวจสอบเกิดจาก ความเสี่ยงจากการเลือก
ตวั อย่าง วธิ กี ารตรวจสอบที่ไมม่ ีประสทิ ธภิ าพ หรือ มีข้อบกพร่องในการปฏบิ ัตงิ านตรวจสอบ

การกําหนดระดบั ความมีสาระสําคญั
ระดบั ความมสี าระสาํ คัญ (Materiality Level) หมายถงึ ขนาดหรือลกั ษณะของระดับความไม่

ถูกต้องของรายการและข้อมูลทผ่ี ู้สอบบัญชยี อมรับได้ โดยผูสอบบัญชสี ามารถแสดงความเหน็ ต่องบ
การเงินอย่างไม่มเี งื่อนไข

ความเสีย่ งในการสอบบัญชีทีย่ อมรับได้
ความเสย่ี งในการสอบบัญชที ่ียอมรบั ได้ (Acceptable Audit Risk : AAR) หมายถึง ความเสี่ยงที่

ผ้สู อบบญั ชยี อมรับข้อผดิ พลาดได้ ถงึ แมว้ า่ งบการเงินแสดงขอ้ มลู ที่ขดั ต่อข้อเทจ็ จรงิ ในระดบั หนึ่ง
ผ้สู อบบญั ชจี ะต้องวางแผนการปฏบิ ตั ิงานเพื่อขจัดความเสีย่ งจากการตรวจสอบให้อยู่ในระดบั ที่

ยอมรับได้ การดําเนนิ การดังกล่าว มแี บบจําลองความเสย่ี งในการตรวจสอบ (Audit Risk Model)
การวางแผนการตรวจสอบ ผู้สอบบัญชีจะประเมนิ ความเสี่ยงสบื เน่อื ง ความเส่ยี งจากการควบคมุ

และความเส่ียงในการสอบัญชีทย่ี อมรบั ไดจ้ ากการควบคุม เพ่ือนําผลกรประเมินความเสี่ยงทีไ่ ด้มาพิจารณา
ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ ความเสยี่ งที่อยู่ภายใตก้ ารควบคมุ ของผูส้ อบบัญช โดยใชว้ ธิ ีการตรวจสอบที่
มีลักษณะ ระยะเวลาและขอบเขตทเ่ี หมาะสม จงึ เรียกความเสีย่ งจากการตรวจสอบนวี้ ่า ความเส่ียงจาก
การตรวจสอบทีว่ างแผนไว้ (Planned Detection Risk :PDR)

การวเิ คราะห์ความเสีย่ งในการสอบบญั ชี
AAR = IR × CR × PDR

PDR =

AAR = ความเสีย่ งในการสอบบัญชที ่ียอมรับได้
IR = ความเสี่ยงสบื เนอื่ ง
CR = ความเสีย่ งจากการควบคุม
PDR = ความเส่ยี งจากการตรวจสอบทวี่ างแผนไว้

46

ตวั อยา่ ง การคาํ นวณ PDR 5% IR = 100%
กรณที ี่ 1 AAR = 100% PDR = 0.05%
CR =

PDR =

= 5%

กรณที ่ี 2 AAR = 5% IR = 100%
PDR = CR = 50% PDR = 10%

= 10%

รายการ กรณที ี่ 1 กรณที ี่ 2

ความเสยี่ งในการสอบบัญชีที่ผสู้ อบยอมรับได้ AAR 5% 5%
100% 100%
ความเส่ยี งสบื เน่อื ง IR 100% 50%
5% 10%
ความเส่ยี งจากการควบคุม CR

ความเสี่ยงจากการตรวจสอบทีว่ างแผนไว้ PDR

ตารางท่ี 11 การวเิ คราะหค์ วามเสย่ี ง

สรปุ ความสัมพันธ์ของตัวแปรแต่ละตวั ไดด้ ังนี้
1. IR และ CR มีความสัมพันธ์โดยตรงกับหลกั ฐานการบญั ชี
2. AAR มคี วามสมั พันธ์กบั PDR โดยตรง แตม่ คี วามสัมพนั ธ์ผกผนั กับ IR,CR และหลกั ฐานการ
สอบบัญชี
3. ระดับ PDR ที่ผ้สู อบบัญชียอมรับไดห้ รอื วางแผนไว้ (Planned Detection Risk) จะมี
ความสัมพนั ธแ์ บบผกผนั กับ IR และ CR

47

ความสัมพนั ธของความเส่ียงกบั หลกั ฐานการสอบบัญชี

สถานการณ์ AAR IR CR PDR ปริมาณหลกั ฐานที่

1 ตอ้ งการ
2
3 สงู ตาํ่ ตาํ่ สงู ตาํ่
4
5 ตาํ่ ตาํ่ ตาํ่ กลาง กลาง

ตาํ่ สงู สูง ตาํ่ สงู

กลาง กลาง กลาง กลาง กลาง

สงู ตาํ่ กลาง กลาง กลาง

ตารางที่ 12 แสดงความสมั พันธข์ องความเสย่ี งกับหลกั ฐานการสอบบญั ชี

ความหมายของการควบคมุ ภายใน
การควบคมุ ภายใน (Internal Control) หมายถึง กระบวนปฏบิ ัติงานที่บุคลากรในองค์กร โดย

คณะกรรมการบรหิ าร ผู้บริหารทกุ ระดับ และพนกั งานทกุ คนมีบทบาทร่วมกนั ในการจดั ให้มีข้ึน เพื่อสรา้ ง
ความเชอื่ มั่นอยา่ งสมเหตุสมผลวา่ การปฏิบตั ิงานจะบรรลุวตั ถปุ ระสงค์ของการควบคุมภายใน

วตั ถปุ ระสงค์ของการควบคุมภายใน
1. ประสทิ ธภิ าพและประสิทธผิ ลของการปฏิบตั งิ าน (Operation :O) โดยมุง่ เน้นใหม้ ีการใช้
ทรพั ยากรขององค์กรในการดําเนนิ งาน เช่น คน เงิน ทรัพย์สิน วสั ดุ เคร่อื งมือเครือ่ งใช้ และเวลาใหเ้ ปน็ ไป
อยา่ งประหยดั และไดผ้ ลคมุ้ ค่า มีการดูแลรกั ษาทรัพย์สินให้อย่ใู นสภาพพร้อมใชง้ าน
2. ความเชอ่ื ถือไดข้ องรายงานการเงิน (Financial Report : F) ความเชือ่ ถือได้และความถกู ต้อง
ของรายงานทางการเงินเปน็ สิ่งสําคัญต่อผู้ใช้ ไมว่ า่ จะเปน็ บุคคลภายในหรอื ภายนอกองค์กร ไดแ้ ก่
ผูบ้ ริหาร ผู้ถือหุ้น ผูล้ งทุน เจา้ หนี้ ลูกหนี้ หน่วยงานทเ่ี กี่ยวข้อง
3. การปฏิบัตติ ามกฎหมายและกฎระเบยี บ (Compliance : C) เปน็ การมุง่ เน้นใหก้ ระบวนการ
ปฏิบัตงิ านเปน็ ไปตามกฎหมาย ข้อบังคับ เงื่อนไขตามสัญญา ข้อตกลง รวมถงึ แนวทางการปฏิบัติงานท่ี
เกยี่ วขอ้ ง

48

องค์ประกอบของการควบคุมภายใน

องคป์ ระกอบของการควบคุมภายในตามแนวคิดของ COSO มี 5 ประการ ไดแ้ ก่
1. สภาพแวดล้อมการควบคุม (Control Environment) หมายถงึ ปจั จัยต่าง ๆ ทม่ี ผี ลต่อทัศนคติ
ของผู้บริหารและตระหนักถึงความจําเปน็ และความสาํ คัญของการควบคุมภายในของบุคลากรทุกคนใน
องค์กร ปัจจัยทม่ี ผี ลต่อของสภาพแวดล้อมการควบคุมทีเ่ ก่ียวข้อง

- ความซ่ือสัตย์และคุณคา่ ทางจรรยาบรรณ
- ความรคู้ วามสามารถ
- การมีส่วนรว่ มของผ้มู ีหน้าท่ใี นการกาํ กับดแู ล
- ปรชั ญาและรูปแบบของการบรหิ าร
- โครงสรา้ งขององคก์ ร
- การมอบหมายอํานาจหนา้ ท่ีและความรบั ผิดชอบ
- นโยบายและวธิ ปี ฏบิ ตั ิด้านทรพั ยากรบุคคล
2. กระบวนการประเมินความเสี่ยงของกจิ การ (Risk Assessment) การประเมนิ ความเส่ียงเปน็
วธิ กี ารตรวจสอบเพือ่ ใหไ้ ด้มาซ่งึ ความเข้าใจในกิจการและสภาพแวดลอ้ มของกจิ การ รวมถงึ การควบคุม
ภายในของกิจการ เพื่อระบุและประเมินความเสย่ี งจากการแสดงขอ้ มลู ท่ีขัดต่อขอ้ เท็จรริงอันเป็น
สาระสําคัญ
3. ระบบสารสนเทศทเี่ กี่ยวข้องกับการรายงานทางการเงนิ และการสอ่ื สาร (Information and
Communication) ทีเ่ กีย่ วขอ้ งกับการรายงานทางการเงินและการสื่อสาร การควบคุมภายในท่ดี จี ะ
เกดิ ขึ้นได้
4. กิจกรรมการควบคุม (Control Activities) กิจกรรมการควบคุมเป็นนโยบายและวิธีการที่ช่วยให้
ม่ันใจวา่ นโยบายและกระบวนการเกย่ี วกบั การควบคุมภายในทีก่ ําหนดขนึ้ มกี ารปฏิบตั ิตามภายในองค์กร
อยา่ งท่วั ถึง เชน่ การอนุมตั ริ ายการ การสอบทานผลการปฏิบตั งิ าน การประมวลผลข้อมลู การควบคุม
ทางกายภาพ การแบ่งแยกหนา้ ท่ี
5. การติดตามผลการควบคมุ (Monitoring) การติดตามผลการควบคุมเปน็ กระบวนการประเมนิ
ความมีประสิทธิภาพของการควบคมุ ภายในเพื่อใหม้ ั่นใจว่า นโยบายต่าง ๆ มีการปฏิบตั ิตาม และเป็น
การตดิ ตามการควบคมุ ภายในทีม่ ีอยู่ มีข้อบกพรอ่ งอย่างไร และมีการดาํ เนนิ การแก้ไขท่ีจําเปน็

การประเมินความเส่ียงจากการควบคมุ
การประเมินความเสีย่ งจากการควบคุม เป็นขัน้ ตอนหนงึ่ ที่สําคญั ในการวางแผนงานสอบบญั ชี

ผู้สอบบญั ชจี ะทาํ การศึกษาและประเมนิ ความเสี่ยงท่ีอาจเกิดจากระบบการควบคุมภายใน มขี อ้ พจิ ารณา
ความเสี่ยงในการตรวจสอบ แบ่งออกเปน็ 4 ข้ันตอน

49

1. การทาํ ความเข้าใจกิจการและสภาพแวดล้อมของกจิ การ รวมถึงการควบคมุ ภายในของ
กจิ การ ผ้สู อบบัญชีจะต้องศึกษาและรวบรวมขอ้ มูลวา่ มกี ารควบคมุ ภายในอะไรบ้างท่ีกิจการกําหนดไว้
จะตอ้ งมกี ารจัดบันทึการทําความเขา้ ใจไวเ้ ปน็ หลักฐาน เช่น จดบนั ทกึ เปน็ คาํ บรรยาย (Narrative)
เขียนผงั ทางเดินเอกสาร (Flowchart) แบบสอบถาม (Questionnaire)

2. การประเมนิ ความเสย่ี งจากการควบคุมภายใน ผูส้ อบจะทาํ การประเมินความเสีย่ งจากการ
ควบคุม หลงั จากที่ได้ทาํ ความเข้าใจระบบบญั ชแี ละระบบการควบคมุ ภายใน

3. การทดสอบการควบคมุ เปน็ การทดสอบการควบ เพ่ือให้ไดม้ าซง่ึ หลักฐาน การสอบบญั ชี
เกี่ยวกบั ความมปี ระสิทธิผลของการนาํ การควบคุมไปปฏบิ ตั ิเพื่อปูองกนั หรือการตรวจพบและการแสดง
ข้อมลู ท่ีขัดต่อข้อเท็จจรงิ อันเปน็ สาระสําคญั

4. การตดิ ตามและประมนิ ผลการควบคมุ ผสู้ อบบัญชีทดสอบการควบคุมแล้วจะทําการสรปุ ผล
การทดสอบวา่ อยใู่ นระดับใด สงู กลาง หรอื ต่าํ เพ่ือนาํ ผลที่ไดจ้ ากการประเมินประสิทธิภาพของการ
ควบคมุ ภายใน มาช่วยในการวางแผน การตรวจสอบเนื้อหาสาระ ในบางกรณี

การรายงานจุดออ่ นของการควบคุมภายใน
1. การตรวจสอบได้กระทาํ ดว้ ยวตั ถปุ ระสงค์ทจ่ี ะแสดงความเหน็ เกย่ี วกบั งบการเงิน และไม่ใช่เพอ่ื

ความม่นั ใจเกยี่ วกับประสิทธิภาพของระบบการควบคุมภายในของกจิ การ
2. การแจ้งจุดออ่ นของการควบคุมเป็นการแจ้งจดุ อ่อนเทา่ ที่พบจากการปฏบิ ัติงานตรวจสอบบัญชี

ไม่ใช่พบจุดอ่อนทัง้ หมดที่มีอยใู่ นระบบ

50

แบบฝึกหัด หรอื ใบงาน

วิชา การสอบบัญชี
เรอื่ ง ความเส่ยี งในการสอบบญั ชีและการควบคมุ ภายใน ใบงานท่ี 5

1. ใหผ้ ูเ้ รียนแบ่งกลมุ่ ออกเปน็ 7 กล่มุ โดยใหจ้ บั ฉลากหมายเลข 1-7 ผ้เู รยี นท่ีจับได้ หมายเลขเดยี วกันอยู่
กลุ่มเดียวกนั

2. ให้ผูเ้ รยี นแต่ละกลมุ่ วเิ คราะหค์ วามเสี่ยง ในสถานการณต์ า่ ง ๆ ตอ่ ไปนีว้ ่าเป็นความเสี่ยง ประเภทใด
ผลกระทบต่องบการเงิน พรอ้ มทั้งใหข้ อ้ เสนอแนะแก่ผ้บู รหิ ารของกจิ การ

1.1 เจา้ หน้าแผนกตา่ ง ๆ ซ้อื เองโดยไมไ่ ดร้ ับอนุมตั ิจากผู้จดั การแผนก
1.2 บันทึกบัญชีซอื้ ตามสาํ เนาใบแจง้ หนี้
1.3 ลูกหนี้จาํ นวนมากชาํ ระหน้ีดว้ ยเงนิ สดหรอื เช็คที่ไม่ระบุ A/C PAYEE ONLY
1.4 ไมม่ ีการตรวจรับสนิ คา้ ที่ไดจ้ ากการสงั่ ซือ้
1.5 ไมไ่ ดจ้ ัดทําใบรับสินคา้

51

บทสรปุ
ความเสี่ยงในการสอบบัญชีเป็นความเส่ียงท่ีผู้สอบบัญชีแสดงความเห็นที่ไม่เหมาะสม

เม่อื งบการเงนิ แสดงชอ้ มูลท่ีจัดตอ่ ข้อเท็จรริงอย่างมีสาระสําคัญ ความเสี่ยงในการสอบบัญชีประกอบด้วย
ความเสยี่ งสืบเนื่อง ความเสยี่ งจากการควบคมุ และความเส่ียงจากการตรวจสอบ ผูส้ อบบัญชีควรมีความรู้
ความเข้าใจในระบบการควบคุมภายใน เพ่ือให้สามารถประเมินผลในขั้นต้นว่า กิจการมีระบบการ
ควบคุมภายในทม่ี ปี ระสทิ ธผิ ลและพอเพยี งท่เี ช่ือถอื ได้หลงั จากผูส้ อบบญั ชไี ด้มาซงึ่ ระบบการควบคุมภายใน
ผู้สอบบัญชีจะประเมินความเส่ียงสืบเนื่องและความเสี่ยงจากการควบคุม เพื่อพิจารณากําหนดลักษณะ
ระยะเวลาและขอบเขตของวิธีการตรวจสอบเนื้อหาสาระ เพื่อลดความเสี่ยงในการสอบบัญชีให้อยู่ ใน
ระดบั ตาํ่ ท่ียอมรับได้ ความเสี่ยงสืบเน่ืองและความเส่ียงจากการควบคุม เป็นความเสี่ยงที่อยู่นอกเหนือ
การควบคุมของผู้สอบบัญชี ในขณะที่ความเสี่ยงจากการตรวจสอบ ผู้สอบบัญชีสามารถควบคุมได้โดยใช้
วิธกี ารตรวจสอบ ลักษณะการตรวจสอบ และขอบเขตการตรวจสอบทีเ่ หมาะสม

การควบคุมภายใน เป็นกระบวนการปฏิบัติงานท่ีผู้บริหารกําหนดขึ้นเพ่ือให้เกิดความ
ม่ันใจว่า วิธีปฏิบัติงานในองค์กรบรรลุวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ ความมีประสิทธิภาพของการ
ดาํ เนนิ งาน ความเช่ือได้ของรายงานทางการเงิน และปฏิบัติตามกฎหมายข้อกําหนด กฎระเบียบ และ
ข้อบังคับเครื่องมือของผู้บริหารเพื่อที่จะให้การดําเนินงานของกิจการเป็นไปด้วยความเรียบร้อย และมี
ประสิทธิภาพสอดคล้องกับนโยนบายของกิจการ ผู้สอบบัญชีต้องได้มาซึ่งความเข้าใจในระบบบัญชีและ
การควบคุมภายในอย่างเพียงพอ เพื่อวางแผนการตรวจสอบและพัฒนาวิธีการตรวจสอบให้มีประสิทธิผล
ในระหว่างการปฏิบตั งิ านตรวจสอบ หากผู้สอบบัญชีพบจุดอ่อนของการควบคุม ผู้สอบบัญชีมีหน้าที่ต้อง
รายงานให้ผูบ้ ริหารข้นั สูงทราบเก่ยี วกบั ข้อบกพร่องท่ีพบ การรายงานควรกระทําเป็นลายลักษณ์อักษรและ
ควรแจ้งไว้ในรายงานด้วยว่า การตรวจสอบได้กระทําด้วยวัตถุประสงค์ที่จะแสดงความเห็นเกี่ยวกับงบ
การเงิน และมิใช่เพื่อความมัน่ ใจเกีย่ วกบั ประสทิ ธิ่ภาพของระบบการควบคมุ ภายในของกิจการ

52

เน้ือหา (หนว่ ยที/่ บทท)่ี 6 กระดาษทาํ การของผูส้ อบบญั ชี (Audit Working Papers)

สาระสาํ คัญ
ในการปฏบิ ัตงิ านการตรวจสอบ ผสู้ อบบญั ชีต้องบนั ทึกเร่ืองตา่ ง ๆ ทสี่ าํ คญั ทีพ่ บจาก

การตรวจสอบ เพ่ือเป็นหลักฐานประกอบการแสดงความเหน็ ของผู้สอบบัญชี กระดาษทําการจงึ เป็น
หลกั ฐานทีแ่ สดงถึงบันทึกทเ่ี พียงพอและเหมาะสม เกยี่ วกับเกณฑ์ในการไดม้ าซง่ึ รายงานของผสู้ อบบัญชี
และเป็นหลกั ฐานที่แสดงวา่ ผสู้ อบบัญชีไดม้ ีการวางแผนและปฏบิ ตั ิงานตรวจสอบตามมาตรฐานการสอบ
บัญชี

เน้อื หา

ความหมายของกระดาษทาํ การของผูส้ อบบญั ชี
เอกสารหรอื บนั ทึกรายละเอียดของข้อมูล ขอ้ เทจ็ จรงิ ท่ีผสู้ อบบัญชพี บจากการตรวจสอบ เพ่อื ใช้

ประเมินผลและสรปุ ผลรายงานการสอบบญั ชี
กระดาษทําการหรือเอกสารของงานตรวจสอบที่ผสู้ อบบัญชีต้องจดั ทําและรวบรวมเกบ็ ไว้เป็น

หลกั ฐานอาจได้มาจาก
1. กระดาษทาํ การท่ีผ้สู อบบัญชีจดั ทําขึ้นเอง เชน่ กระดาษทําการแนวการสอบบญั ชี

การวเิ คราะห์ บันทึกประเด็นต่าง ๆ สรปุ เรอื่ งต่าง ๆ ทส่ี าํ คัญ
2. กระดาษทาํ การที่ผสู้ อบบัญชไี ด้รบั จากลูกคา้ ไดแ้ ก่ สาํ เนางบทดลองที่ลูกค้าจัดทํารายงาน

การประชุมหนงั สือรบั รองจากลูกคา้ แผนผังโรงงาน
3. กระดาษทาํ การท่ผี ู้สอบบัญชีได้รับจากบคุ คลภาคนอก เช่น หนงั สือขอข้อมูลจากธนาคาร

หนงั สอื ยืนยันยอดลกู หนนี้

วัตถปุ ระสงคใ์ นการจดั ทํากระดาษทําการ
1. เพ่ือเปน็ หลกั ฐานประกอบการแสดงความเหน็ ของผู้สอบบัญชีต่องบการเงินท่ตี รวจสอบ ใช้

เป็นแนวทางในการตรวจสอบครง้ั ต่อไป
2. เปน็ หลกั ฐานวา่ การปฏิบตั ิงานตรวจสอบเป็นไปตามมาตรฐานการสอบบญั ชีทีร่ ับรองทั่วไป
3. ช่วยในการวางแผนการปฏบิ ัติงานสอบบัญชแี ละช่วยใหม้ ีการมอบหมายงานแกผ่ ูช้ ว่ ยอย่าง

เหมาะสม
4. ชว่ ยในการสอบทานงานและควบคมุ ดูแลงานของผูช้ ่วยผ้สู อบบัญชี
5. เพอื่ บนั ทึกปญั หาข้อบกพรอ่ งหรือขอ้ มูลท่ีมีความสําคัญทไ่ี ด้ตรวจพบจากการตรวจสอบ

53

รูปแบบและเน้ือหาของกระดาษทําการ
1. ขนาดหัวกระดาษทาํ การ ควรมีชื่อของกิจการทต่ี รวจสอบ งวดบญั ชี บัญชีท่ที าํ การตรวจสอบ

และชอื่ ของกระดาษทําการซึ่งระบุเร่ืองทต่ี รวจสอบ
2. ดัชนีกระดาษทําการและการอา้ งอิง เปน็ การจดั หมวดหมู่กระดาษทําการมลี กั ษณะคล้ายกบั

การระบเุ ลขหน้าของหนังสอื การใช้รหัสอา้ งอิงจะเป็นประโยชน์ในการตรวจสอบ
3. เครื่องหมายการตรวจสอบ (Tick Mark) เป็นการใชเ้ คร่ืองหมายหรือสญั ลักษณแ์ สดงให้เห็น

ว่าผสู้ อบบัญชไี ด้ตรวจสอบข้อมูลโดยวธิ กี ารตรวจสอบใด
4. ลายมอื ชือ่ ผู้จดั ทําและวันที่จดั ทํา เจา้ หนา้ ทท่ี ีป่ ฏบิ ตั ิงานตรวจสอบจะตอ้ งเป็นผลู้ งลายมือชอื่

ในกระดาษทําการเพอื่ ท่จี ะสามารถควบคุมการปฏบิ ตั งิ านและติดตามงานได้ รวมทัง้ ตอ้ งระบุวนั ที่จัดทาํ
ด้วย

5. ลายมือช่อื ผสู้ อบทานและวนั ท่ีสอบทานแลว้ เสรจ็ การลงลายมอื ช่ือผ้สู อบทานและวันทีส่ อบ
ทาน เพื่อเป็นหลักฐานว่าผสู้ อบบัญชไี ด้มีการควบคุมงานและสอบทานงานท่ีทาํ โดยผู้ช่วยผสู้ อบบญั ชี อยา่ ง
เพยี งพอและเหมสาะสมหรือไม่

การกําหนดดัชนีกระดาษทาํ การและการอ้างอิง

สาํ นกั งานสอบบญั ชไี ทย 1. หวั กระดาษทาการ 2. ดชั นีกระดาษทาการ B
ชื่อลูกคา้ บริษทั รุ่งแสง จาํ กดั 3.การอา้ งองิ กระดาษทาการ
กระดาษทําการลูกหนี้การคา้
งวดบญั ชี 31 ธันวาคม 25x1 กระดาษ ยอดตามที่ตรวจสอบ ยอดตามบญั ชี รายการปรับปรงุ ยอดตามทต่ี รวจสอบ
ทําการ 31 ธ.ค. 25x1 31 ธ.ค. 25x1 เดบิต เครดติ 31 ธ.ค. 25x1
ช่อื บัญชี อา้ งองิ
B-1 70,000 w 85,000 y 2,000 87,000
ลูกหนี้การคา้ B-2 (4,250) y (4,250)
คา่ เผ่ือหน้ีสงสยั จะสูญ 70,000w 80,750
ลกู หนี้การค้าสทุ ธิ 2,000 82,750

4.เครอื่ งหมายการตรวจสอบ ไป B/S

5.ลายมือช่ือผจู้ ดั ทาและวนั ทจี่ ดั ทา 6.ลายมือช่ือผสู้ อบทานและวนั ทสี่ อบทาน

W ตรวจกับกระดาษทาํ การปกี อ่ น  ทดสอบการบวกเลข ตรวจกบั ยอดคงเหลือในบัญชีแยกประเภท ณ 31 ธ.ค. 25x1
ภาพที่ 6 การกําหนดดชั นกี ระดาษทาํ การและการอา้ งอิง

54

ระบบการใหด้ ชั นกี ระดาษทําการ
วธิ ที ี่ 1 ระบบตวั เลข

1. กระดาษทาํ การเงนิ สดและเงินฝากสถาบันการเงิน
1-1 กระดาษทําการประกอบเงินสดย่อย

2. กระดาษทาํ การลกู หนก้ี ารค้า
2-1 กระดาษทาํ การประกอบลกู หนี้

วธิ ีที่ 2 ระบบตวั อกั ษร
A กระดาษทาํ การเงินสดและเงนิ ฝากสถาบนั การเงนิ
B กระดาษทาํ การลูกหนกี้ ารค้า
C กระดาษทําการสินคา้ คงเหลือ

วธิ ที ่ี 3 ระบบผสมตัวอักษรและตวั เลข
A กระดาษทาํ การเงินสดและเงินฝากสถาบันการเงิน
A-1 กระดาษทําการใบตรวจนบั เงนิ สด
B กระดาษทาํ การลูกหนี้การค้า
B-1 กระดาษทาํ การประกอบลูกหนี้

ประเภทของกระดาษทําการ
1. กระดาษทาํ การข้อมูลท่ัวไป ได้แก่ โครงสรา้ งขององคก์ ร สาํ เนาหนงั สือบริคณหส์ นธิ

ข้อบงั คบั รา่ งงบการเงนิ และรา่ งรายงานของผู้สอบบญั ชี การวิเคราะหเ์ ปรยี บเทยี บ แผนการสอบบญั ชี
โดยรวม รวมการสอบบัญชี บันทกึ ารสอบทาน เปน็ ตน้

2. กระดาษทาํ การงบการเงนิ (Financial Statements Working Papers) ไดแ้ ก่กระดาษทาํ
การ งบทดลอง (Trial Balance) งบแสดงฐานะการเงิน (Statement of Financial position) งบกาํ ไร
ขาดทุน (Profit and Loss) การอ้างอิงจํานวนเงินในงบการเงนิ อาจใชร้ หัส F/S (Financial
Statements) หรอื อา้ งองิ ไปยงั งบเหล่านนั้ โดยตรง

55

ตวั อยา่ งกระดาษทาํ การงบแสดงฐานะการเงนิ

ภาพท่ี 7 กระดาษทําการงบแสดงฐานะการเงิน

56

ภาพที่ 7 ตวั อยา่ งกระดาษทําการงบแสดงฐานะการเงนิ

57

สาํ นกั งานสอบบญั ชไี ทย AJE
ชื่อลูกค้า บรษิ ัท รุง่ แสง จาํ กัด
งวดบัญชี 31 ธนั วาคม 25x1
กระดาษทําการรายการปรบั ปรุง

ลาํ ดับ ดชั นอี า้ งองิ รายการปรบั ปรงุ เดบิต เครดติ
400 1,500
AJE1 CC 5 เดบติ คา่ พาหนะ
300
CC 6 คา่ วัสดสุ ิน้ เปลือง
800
CC 7 คา่ รับรอง

− 1 เครดิต เงนิ สดย่อย

1

ปรบั ปรงุ ค่าใช้จา่ ยจากวงเงินสดยอ่ ยที่ยังไม่ไดเ้ บิกชดเชย

ผจู้ ดั ทํา .......โชค..... วันที่ ...10/2/25x2.... ผสู้ อบทาน .....ด.ี .... วนั ท่ี 14/2/25x2....

ภาพท่ี 8 ตัวอย่างกระดาษทําการรายการปรบั ปรุง

3. กระดาษทาํ การหลัก (Lead Schedule) เป็นกระดาษทําการท่สี รปุ ยอดคงเหลือจาก
งบทดลอง โดยแบ่งหมวดหมู่ตามแตล่ ะองคป์ ระกอบของงบการเงนิ กระดาษทําการเงินสดและเงนิ ฝาก
สถาบนั การเงิน A กระดาษทําการลกู หน้ีการค้า B กระดาษทาํ การสนิ คา้ คงเหลือ C

58

สํานกั งานสอบบัญชไี ทย A
ช่ือลกู คา้ บริษทั ร่งุ แสง จํากดั
งวดบญั ชี 31 ธนั วาคม 25x1
กระดาษทาํ การเงนิ สดและรายการเทยี บเท่าเงนิ สด

ชือ่ บัญชี กระดาษ ยอดตามที่ ยอดตามบญั ชี รายการปรบั ปรุง ยอดตามท่ี
ทําการ ตรวจสอบ31 31 ธ.ค. 25x1 เดบติ เครดิต ตรวจสอบ 31
เงินสดยอ่ ย อา้ งองิ ธ.ค. 25x1 ธ.ค. 25x1
เงนิ ฝากธนาคาร-ออมทรัพย์ A-1 10,000¥ 1,500
บญั ชีเลขที่ 5361011715 10,000W 8,500
รวมเงินสดและรายการเทียบเทา่ เงินสด
A-2 30,000W 71,250¥ 2,000 73,250

40,000 81,250 2,000 1,500 81,750

   

W ตรวจกับกระดาษทําการปกี ่อน
 ทดสอบการบวกเลข
¥ ตรวจสอบกับยอดคงเหลอื ในบัญชีแยกประเภท ณ วนั ที่ 31 ธ.ค. 25x1
สรุปผลการตรวจสอบ
จากการตรวจสอบบญั ชีเงนิ สดและรายการเทียบเท่าเงินสดในวันท่ี 31 ธันวาคม 25x1 หากกิจการไม่
ปรับปรงุ รายการไดป้ รบั ปรุงรายการท่ีนาํ เสนอจะสามารถสรุปไดว้ ่า ยอดคงเหลือเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดใน
วนั ท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 แสดงยอดถูกต้องตามทีค่ วรในสาระสําคญั ตามาตรฐานการรายงานทางการเงนิ

ผจู้ ดั ทาํ .......โชค..... วันท่ี ...10/2/25x2.... ผูส้ อบทาน .....ด.ี .... วนั ท่ี 14/2/25x2....

ภาพที่ 9 ตัวอยา่ งกระดาษทาํ การหลัก-เงินสดและรายการเทียบเท่าเงนิ สด

4. กระดาษทําการประกอบ (Detail Schedule) เป็นกระดาษทาํ การท่ใี ชบ้ ันทึกข้อมูล
รายละเอียดในบญั ชีวเิ คราะห์ข้อมูล คํานวณหรือกระทบยอด ซงึ่ ยอดรวมจะอ้างอิงไปยังกระดาษทําการ
หลัก เชน่

กระดาษทาํ การใบตรวจนบั เงินสดย่อย A-1 (กระดาษทาํ การประกอบ) และ
กระดาษทําการงบพิสจู น์ยอดเงนิ ฝากธนาคาร A-2 (กระดาษทําการประกอบ)

59

สํานกั งานสอบบัญชไี ทย A
ชอื่ ลูกคา้ บรษิ ัท รงุ่ แสง จาํ กดั

งวดบญั ชี 31 ธนั วาคม 25x1

กระดาษทาํ การใบตรวจนับเงินสดย่อย

วงเงินสดยอ่ ย 10,000.00 บาท ตรวจนบั ท่ี แผนกการเงิน เวลา 8.30 น. ตามบัญชี ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x1

รายการตรวจนบั ประเภท จํานวน จํานวนเงนิ
ธนบตั ร 1,000.00
5 5,000.00 C
รวมธนบตั รและเหรยี ญ 500.00
ใบสําคญั เงินสดยอ่ ยท่ียังไมไ่ ด้เบกิ ชดเชย 100.00 5 2,500.00 C
รวม 50.00 5 500.00 C
ยอดเงินตามบญั ชี 20.00 - -
10.00 20 400.00 C
5.00 10 100.00 C
1.00 - -
- -

8,500.00 

1,500.00
10,000.00

10,000.00 ¥

ขา้ พเจา้ ขอรับรองวา่ ไดร้ บั เงนิ เอกสาร และหลักฐานทีน่ ํามาให้ทําการตรวจนบั ตามท่ปี รากฎขา้ งตน้ คนื จาก

ผตู้ รวจครบแล้วภายหลังจาการตรวจนบั และไม่มตี วั เงิน เอกสาร หรอื หลกั ฐานใดท่ถี ือเปน็ ตัวเงินนอกเหนอื ไปจากท่ีได้

นาํ มาให้ตรวจนบั เหลืออยู่อีก

ผู้ตรวจนบั .....เอ.......วนั ท่.ี ..31/12/25x1…. ผรู้ ักษาเงนิ สดยอ่ ย ........นฤมล.........วันท่ี 31/12/25x1….

 ทดสอบบวกเลข

¥ ตรวจสอบกบั ยอดคงเหลอื ในบัญชีแยกประเภท ณ วนั ที่ 31 ธนั วาคม 25x1

C ทดสอบการคาํ นวณ

ผู้จดั ทาํ ...เอ.......วนั ที.่ ..31/12/25x1….. ผสู้ อบทาน ......บี..... วันที่ .....14/2/25x2……

ภาพที่ 10 ตวั อย่างกระดาษทําการประกอบ-ใบตรวจนับเงนิ สดย่อย

60

5. กระดาษทําการสนับสนุน (Supporting Schedule) เป็นกระดาษทําการทใี่ ชจ้ ดบันทึก

ขอ้ มูลประกอบรายการกระดาษทาํ การประกอบ เพ่ือแสดงรายละเอียดใหม้ ากขึ้น เช่น ใบสําคัญจา่ ยเงิน

สดยอ่ ยท่ยี งั ไมไ่ ด้เบิกชดเชย หนังสอื ขอข้อมูลจา่ กธนาคาร หนังสือยนื ยันยอดลกู หนี้

เงนิ สดยอ่ ยและรายการเทียบเท่าเงนิ สด A (กระดาษทาํ การหลกั )

ใบตรวจนบั เงนิ สดย่อย A-1 (กระดาษทําการประกอบ)

ใบสําคญั จ่ายวเงนิ สดยอ่ ยทีย่ งั ไมไ่ ดเ้ บกิ ชดเชย (กระดาษทําการสนับสนุน)

สาํ นกั งานสอบบญั ชไี ทย

ช่อื ลกู ค้า บริษทั รงุ่ แสง จํากัด − 1
1
งวดบัญชี 31 ธนั วาคม 25x1

กระดาษทาํ การใบสําคญั จา่ ยเงนิ สดยอ่ ยที่ยงั ไมไ่ ดเ้ บกิ ชดเชย

รายการ ใบสาํ คญั จา่ ย จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ
เลขท่ี วันท่ี AJE1
400.00 V
คา่ พาหนะ 12-101 29 ธ.ค.25x1 300.00 V
800.00 V
ค่าวัสดสุ นิ้ เปลือง 12-102 30 ธ.ค.25x1 1,500.00 

คา่ รับรอง 12-103 30 ธ.ค.25x1

หมายเหตุ 1. กจิ การเบกิ ชดเชยเงินสดย่อยครั้งสดุ ทา้ ยเม่อื วันที่ 29 ธ.ค. 25x1 ตามใบสําคัญเลขท่ี 12-020 ถึง

12-029 สาํ หรบั ใบสําคญั รบั เลขท่ี 12-030 ถึงเลขท่ี 12-032 เปน็ คา่ ใช้จ่ายงวดนี้จึงเสนอปรบั ปรุงบญั ชี

เดบิต ค่าพาหนะ 400 บาท

คา่ วสั ดุสนิ้ เปลือง 300 บาท

ค่ารับรอง 800 บาท

เครดติ เงินสดยอ่ ย 1,500 บาท

3. ใบสาํ คญั เงนิ สดย่อยและเอกสารประกอบมไิ ด้ประตับตราคําวา่ “จ่ายแล้ว” ไดแ้ นะนําลูกคา้ ใหป้ ระทบั ตรา

ทกุ ครัง้ เพอ่ื จะไดป้ ูองกนั ไม่ใหเ้ กดิ ปญั หาการนําใบเสรจ็ และเอกสารมาเบกิ ซ้ําอกี

V ตรวจสอบเอกสารหลกั ฐานประกอบการจ่ายเงนิ

 ทดสอบการบวกเลข

ผูจ้ ัดทํา...เอ.......วันท่ี...31/12/25x1….. ผ้สู อบทาน ......บี..... วนั ที่ .....14/2/25x2……

ภาพท่ี 11 ตวั อย่างกระดาษทาํ การประกอบอน่ื -ใบสําคญั จา่ ยเงินสดยอ่ ยที่ยงั ไม่ไดเ้ บิกชดเชย

61

6. กระดาษทําการสรุปผลการตรวจสอบ (Summary Working Papers) เมื่อผูส้ อบบัญชี

ตรวจสอบเสร็จสน้ิ ในแตล่ ะรายการของงบการเงินผู้สอบบญั ชีจะสรปุ ผลการตรวจสอบโดยจัดทาํ ข้นึ สาํ หรับ

แต่ละองคป์ ระกอบของงบการเงิน เช่น

กระดาษทาํ การเงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสด A

กระดาษทาํ การสรปุ การตรวจสอบ-เงนิ สดและรายการเทยี บเทา่ เงินสด AS

สํานักงานสอบบญั ชไี ทย AS
ชือ่ ลูกค้า บรษิ ัท ร่งุ แสง จาํ กัด

งวดบัญชี 31 ธนั วาคม 25x1

กระดาษทาํ การสรปุ ผลการตรวจสอบเงนิ สดแลรายการเทียบเท่าเงินสด

สรุปผลการตรวจสอบ

จากการตรวจสอบบญั ชเี งนิ สดและรายการเทยี บเทา่ เงินสดในวนั ที่ 31 ธันวาคม จัดทํา...เอ.......

วันท่.ี ..31/12/25x1….. ผสู้ อบทาน ......บี..... วันท่ี .....14/2/25x2……

25x1 หากกจิ การไดป้ รบั ปรงุ รายการท่ีนาํ เสนอจะสามารถสรุปไดว้ า่ ยอดคงเหลอื เงินสดและรายการเทียบเท่าเงินสดใน

วันท่ี 31 ธนั วาคม 25x1 แสดงยอดถกู ตอ้ งตามทคี่ วรในสาระสาํ คญั ตามมาตรฐานการรายงานทางการเงิน

จดั ทํา...เอ.......วนั ท่.ี ..10/2/25x2….. ผสู้ อบทาน ......บ.ี .... วันที่ .....14/2/25x2……

ภาพที่ 12 ตวั อยา่ งกระดาษทําการสรุปการตรวจสอบ-เงินสดและรายการเทยี บเท่าเงินสด

62

กระดาษทําการงบแสดงฐานะการเงิน AJE
งบแสดงฐานการเงนิ กระดาษทาการรายการปรบั ปรุง

ณ วันที่ 31 ธนั วาคม 25x1 1. เดบติ คา่ พาหนะ 400
สนิ ทรพั ย์
สินทรพั ยห์ มยุ เวียน คา่ วสั ดสุ นิ้ เปลอื ง 300

เงินสดและรายการเทยี บเท่าเงินสด A 81,750 คา่ รบั รอง 800

เครดิต เงินสดยอ่ ย

A

กระดาษทาการหลกั -เงินสดและรายการเทียบเทา่ เงินสด

ดชั นีอา้ งองิ ยอดตามบญั ชี ปรบั ปรุง ยอดตาม
ตรวจสอบ

เงินสด A-1 10,000 (1,500) AJE 1
8,500

เงินฝากธนาคาร A-2 71,250 2,000 AJE 2
73,250 รวม 81,250

กระดาษทาการประกอบ A-1 กระดาษทาการสนบั สนนุ − 1
1

กระดาษทาการใบตรวจนบั เงินสดยอ่ ย กระดาษทาการเงินสดยอ่ ยทีย่ งั ไมไ่ ดเ้ บกิ
ชดเชย

ภาพท่ี 13 แสดงความสัมพนั ธ์และการอ้างองิ กระดาษทาํ การ

63

การสอบทานกระดาษทาํ การ
ผ้สู อบบัญชคี วรสอบทานกระดาษทําการทผี่ ชู้ ่วยสอบบญั ชีจัดทํา เพ่ือพจิ ารณาถึงความสมบูรณ์

และความเพียงพอของข้อมูลหลักฐาน เพือ่ ใหง้ านมคี ุณภาพตามมาตรฐานการสอบบัญชีท่รี บั รองท่วั ไป
เมอื่ พบปญั หาจากการสอบทานให้บันทกึ ข้อสังเกตไวใ้ นกระดาษทาํ การบันทึการสอบทานงาน

สาํ นกั งานสอบบัญชไี ทย V1
ช่ือลูกคา้ บรษิ ทั รุ่งแสง จํากดั
งวดบญั ชี 31 ธันวาคม 25x1
กระดาษทาํ การบันทกึ การสอบทาน

ลําดับ กระดาษทํา ประเดน็ ทพ่ี บ การแกไ้ ข

การอา้ งอิง ปรับปรงุ

1 A เช็คคา้ งจ่ายเลขท่ี 00321 เป็นเช็คทสี่ ่งั จ่ายท่ีค้างเกินกว่า 6 เดือน ซ่ึง A-2

หมดอายแุ ล้วควรปรบั ปรงุ ประเภทบญั ชใี หม่ และใหส้ อบถามกิจการถึง

สาเหตทุ ีเ่ จา่ หนไี้ มไ่ ปขน้ึ เงนิ

2 E ให้สรุปสาเหตขุ องการจาํ หน่ายเครอื่ งระหวา่ งปี และใหส้ อบถามเพมิ่ เตมิ E-3

เกี่ยวกบั การนาํ สง่ ภาษีมลู คา่ เพ่ิมเกยี่ วกบั การขายเครอ่ื งจักร

ผู้จัดทาํ ....โชค....วันที่ .3/3/25x2…. ผสู้ อบทาน......ใจ.....วนั ท่ี 20/3/25x2….

ภาพท่ี 14 ตวั อยา่ งกระดาษทําการบันทึการสอบทาน

การเกบ็ รักษากระดาษทําการ
การเก็บรักษากระดาษทําการ ให้จัดเก็บเป็นหมวดหมู่เข้าแฟูมกระดาษทําการ ซึ่งแบ่งออกเป็น

2 ประเภทใหญ่ ๆ คือ
1. กระดาษทําการแฟม้ ถาวร (Permanent File) ใช้เกบ็ กระดาษทําการทเ่ี ป็นประโยชน์ตอ่ การ

ตรวจสอบตลอดระยะเวลาที่เป็นผู้สอบบัญชีของลูกค้ารายน้ัน หรือเป็นประโยชน์ต่อการตรวจสอบนาน
กว่า 1 รอบบญั ชี เช่น ขอ้ มูลเก่ยี วกับโครงสร้างนติ ินัยขององค์กรและแผนภูมิองค์กร หนังสือบริคณห์สนธิ
ข้อบังคับ สัญญา หรือข้อตกลงที่ใช้บังคับระยะยาว หนังสือสําคัญการจดทะเบียนนิติบุคคล (หนังสือ
รบั รอง) หนังสือสญั ญาเข้าเป็นหุ้นสว่ น รายงานการประชุมกรรมการ หรือรายงานการประชุมผู้ถือหุ้น ผัง
บัญชี นโยบายการบัญชี /ธุรกิจ คู่มือปฏิบัติงานของลูกค้า ข้อมูลเกี่ยวกับอุตสาหกรรม สภาพแวดล้อม
ทางเศรษฐกิจ และกฎหมาย

64

2. กระดาษทําการแฟม้ ปัจจบุ นั (Current File) ใชใ้ นการเก็บรวบรวมกระดาษทาํ การท่ีเกยี่ วขอ้ ง
กับงานตรวจสอบสําหรับงวดบัญชีเดียว เช่น หลักฐานเกี่ยวกับการวางแผนงานสอบบัญชี รวมท้ัง
แนวทางการสอบบัญชี หลักฐานเกี่ยวกับการประเมินความเส่ียงสืบเนื่อง ความเสี่ยงจากการควบคุม
สําเนางบการเงิน และรายงานของผู้สอบบัญชีสําหรับปีน้ัน ๆ กระดาษทําการงบทดลอง หรือกระดาษทํา
การงบการเงนิ รายงานเสนอให้กิจการปรับปรุงบัญชี หรือจัดประเภทใหม่ ข้อสรุป ประเภทของความเห็น
ของผู้สอบบัญชี พร้อมเหตุผลสนับสนุน การวิเคราะห์เปรียบเทียบรายการต่าง ๆ หลักฐานท่ีแสดงถึงการ
ควบคุมงานและการสอบทานงาน หนงั สอื รบั รองจากทนายความ หนงั สอื รับรองของผู้บริหาร

65

แบบฝกึ หัด หรือ ใบงาน
แบบทดสอบกอ่ นเรียนและหลงั เรยี น

ตอนที่ 1 จงทําเคร่อื งหมายกากบาท (X) ลงหน้าข้อที่ถูกตอ้ งท่สี ดุ
1. ข้อใดเป็นวัตถุประสงคข์ องการจดั ทาํ กระดาษทําการของผู้สอบบัญชี

ก. ใชห้ ลักฐานประกอบการแสดงความเห็นของผู้สอบบัญชี
ข. เป็นหลักฐานแสดงว่าผู้สอบบญั ชไี ดต้ อบรับการปฏิบตั ิงานกับลูกค้า
ค. เป็นหลักฐานยืนยันความถูกตอ้ งของการจัดทาํ งบการเงิน
ง. ใชจ้ ัดทํางบการเงินให้ลกู ค้า
2. การใช้รหัสอ้างอิงในกระดาษทําการ มีประโยชน์อย่างไร
ก. เพื่อใหท้ ราบว่าใครเป็นผ้จู ดั ทํากระดาษทาํ การ
ข. เพ่ือติดตามตรวจสอบขอ้ มูลหรือหลกั ฐานไปยงั กระดาษทําการแต่ละเรื่องได้
ค. เพื่อวางแผนควบคุมผู้ช่วยผตู้ รวจสอบ
ง. เพื่อเปน็ แนวทางในการสอบบัญชี
3. เครอ่ื งหมายการตรวจสอบ มีประโยชนอ์ ย่างไร
ก. อ้างองิ กระดาษทาํ การ
ข. อธิบายวธิ กี ารตรวจสอบท่ีใช้
ค. ระบุผรู้ ับผิดชอบในการจดั ทําการะดาษทาํ การ
ง. เปน็ หลกั ฐานการปฏิบตั งิ านของผูส้ อบบญั ชี
4. รูปแบบและเน้ือหาของกระดาษทาํ การของผสู้ อบบัญชี ไมไ่ ดข้ น้ึ กบั ปัจจัยใด
ก. ความซบั ซอ้ นของธุรกิจ
ข. ลกั ษณะของวธิ ีการตรวจสอบที่ใช้
ค. ความสาํ คัญของหลักฐานการสอบบัญชที ่ีได้รับ
ง. ระยะเวลาในการเก็บรักษากระดาษทําการ
5. ดชั นกี ระดาษทําการ ควรอยสู่ ่วนใดของกระดาษทําการ
ก. ตรงกลางของกระดาษทาํ การ
ข. มมุ บนหรือมุมลา่ งดา้ นขวาของกระดาษทําการ
ค. มมุ บนหรือมุมลา่ งด้านซา้ ยของกระดาษทําการ
ง. อยสู่ ว่ นใดของกระดาษทําการก็ได้ทผ่ี ูส้ อบบญั ชเี ห็นว่าเหมาะสม
6. ขอ้ ใดถกู ตอ้ งเกย่ี วกับกระดาษทาํ การ
ก. ควรวางรปู แบบใหเ้ หมาะกบั งานท่ตี รวจสอบและความต้องการของผู้สอบบัญชี
ข. กระดาษทําการใชแ้ ทนสมุดบัญชี

66

ค. กระดาษทําการใช้เปน็ หลกั ฐานการปฏิบัติงานของผสู้ อบบัญชี
ง. กระดาษทําการควรเก็บไว้ ณ ท่ที ําการของลูกคา้ เพราะลกู ค้าจะไดค้ ้นหาข้อมลู เม่ือต้องการ
7. กระดาษทําการของผสู้ อบบัญชีในข้อใดทแ่ี สดงถึงจาํ นวนเงนิ ของแต่ละองค์ประกอบในงบการเงิน
ก. กระดาษทาํ การงบทดลอง
ข. กระดาษทําการหลกั
ค. กระดาษทาํ การประกอบ
ง. กระดาษทาํ การสรุปผลการตรวจสอบ
8. เอกสารหลกั ฐานข้อใดควรจัดเก็บไว้ในแฟม้ ปจั จบุ นั
ก. ผงั องค์บญั ชีของบรษิ ัท
ข. แนวการสอบบัญชี
ค. สัญญาเชา่ ระยะยาว
ง. คมู่ อื ปฏบิ ตั งิ าน
9. เอกสารหลักฐานข้อใดควรจดั เกบ็ ไวใ้ นแฟ้มถาวร
ก. ผังทางเดนิ เอกสารรายงานการประกอบผู้ถือหนุ้ ระบบบัญชีและระบบการควบคุมภายใน
ข. หนังสือรบั รองของผบู้ ริหาร
ค. กระดาษทาํ การงบทดลอง
ง. เอกสารหลกั ฐานเก่ียวกบั การวางแผนงานสอบบัญชี
10.ข้อใดกล่าวถูกต้องเก่ยี วกบั การจัดเกบ็ กระดาษทาํ การ
ก. ผ้สู อบบญั ชคี วรจัดทาํ สารบญั กระดาษทาํ การเพื่อสะดวกในการจัดเก็บและการคน้ หา
ข. กระดาษทาํ การทุกแผ่นตอ้ งมีลายมือช่ือของผู้ทําบญั ชีของกิจการที่ตรวจสอบ
ค. การเก็บรักษากระดาษทาํ การต้องเก็บรกั ษาไว้ 10 ปี ตามพระราชบญั ญตั ิการบัญชหี ลัง

จากนน้ั สามารถทาํ ลายได้
ง. การเกบ็ รักษากระดาษทําการผูส้ อบบญั ชีต้องจดั เกบ็ ไวท้ ส่ี ํานักงานของลกู คา้ เนื่องจากมี

เอกสารท่เี ปน็ ความลบั ของลกู คา้
***********

67

บทสรปุ
กระดาษทําการเป็นหลักฐานสนับสนุนการแสดงความเห็นว่าได้มีการวางแผนและ

ปฏิบัตงิ านตรวจสอบตามมาตรฐานการสอบบญั ชีและข้อกําหนดทางกฎหมายท่ีเกี่ยวข้อง กระดาษทําการ
ไม่มีรูปแบบและเน้ือหาท่ีแน่นอนตายตัว แต่ขึ้นอยู่กับรูปแบบเนื้อหาและขอบเขตของเอกสารหลักฐาน
ของงานตรวจสอบขึ้นอยู่กับหลายปัจจัย เช่น ขนาดและความซับซ้อนของกิจการ ลักษณะของวิธีการ
ตรวจสอบท่ีใช้ ความเส่ียงท่ีระบุไว้จากการแสดงข้อมูล ท่ีขัดต่อข้อเท็จจริงอันเป็นสาระสําคัญ ในการ
จดั ทํากระดาษทําการตอ้ งมกี ารกําหนดดชั นีกระดาษทําการกํากับไว้ตั้งแต่เริ่มจัดทํา เม่ือจัดทํากระดาษทํา
การเสรจ็ สมบูรณ์แล้วให้ลงลายมอื ชอ่ื และระบวุ นั ที่จัดทาํ และส่งให้ผู้สอบทานเพื่อสอบทานกระดาษทําการ
เมื่อผู้สอบทานได้สอบทานกระดาษทําการเสร็จ ให้จัดเก็บเป็นหมวดหมู่เข้าแฟูมงานตรวจสอบให้
เรียบร้อย เพื่อใช้ประโยชน์ในการใช้งานต่อไป ผู้สอบบัญชีต้องเก็บรักษาข้อมูลในกระดาษทําการไว้เป็น
ความลับ และเกบ็ รกั ษาอย่างปลอดภยั ท้งั น้คี วรเก็บรักษาไว้เป็นระยะเวลาที่เพียงพอต่อความต้องการใน
การใช้กระดาษทําการในการปฏิบัติงาน มาตรฐานการควบคุมคุณภาพกําหนดว่า ระยะเวลาการเก็บ
รักษาเอกสารหลักฐานงานตรวจสอบโดยปกติแล้วจะเก็บไม่น้อยกว่า 5 ปี นับจากวันท่ีในรายงานของ
ผู้สอบบัญชี ซึ่งสอดคล้องกับพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 ให้เก็บรักษาเอกสารทางบัญชีไว้ไม่
น้องกว่า 5 ปี อย่างไรก็ดี ผู้สอบบัญชีต้องมีความรับผิดชอบในการท่ีจะไม่เปิดเผยความลับต่าง ๆ
เกย่ี วกับลูกคา้ ใหผ้ ้อู ื่นทราบ ทั้งน้ีเวน้ แตใ่ นกรณตี อ้ งให้ถ้อยคาํ ในฐานะท่ีเปน็ พยานตามกฎหมาย

68

เนอื้ หา (หนว่ ยท/ี่ บทท)ี่ 7 การตรวจสอบสินทรัพย์

สาระสาํ คญั
การตรวจสอบสินทรัพย์เป็นการตรวจสอบเพ่ือพิสูจน์ว่า สินทรัพย์ท่ีแสดงไว้ในงบแสดง

ฐานะการเงนิ มีอยูจ่ รงิ ณ วันส้ินงวดบัญชี และเปน็ กรรมสิทธข์ิ องกจิ การ บันทึกรายการไว้อย่างครบถ้วน
ในมูลค่าท่ีถูกต้อง ตลอดจนแสดงรายการและเปิดเผยข้อมูลในงบการเงินอย่างถูกต้องครบถ้วน การ
ตรวจสอบบัญชีสินทรัพย์ที่สําคัญ ได้แก่ การตรวจสอบเงินสดและเงินฝากธนาคาร เงินลงทุน ลูกหน้ี
การคา้ สินค้าคงเหลือ สนิ ทรพั ย์หมุนเวยี นอืน่ และทีด่ นิ อาคารและอปุ กรณ์

เนอ้ื หา
การตรวจสอบเงนิ สดและรายการเทยี บเท่าเงนิ สด

เงนิ สด หมายถึง เงินสดในมือและเงนิ ฝากธนาคารทกุ ประเภท แต่ไมร่ วมเงินฝากประเภททต่ี ้อง
จ่ายคนื เมือ่ สิ้นระยะเวลาที่กําหนด เชน่ ธนบตั รและเหรยี ญกษาปณ์ทก่ี ิจการมีอยู่ รวมท้งั เงนิ สดย่อย
ธนาณตั ิ ตัว๋ แลกเงินไปรษณยี ์ เงินฝากกระแสรายวันและออมทรัพย์ เชค็ เดินทาง ดราฟต์ของธนาคาร

รายการเทียบเท่าเงนิ สด หมายถงึ เงนิ ลงทนุ ชวั่ คราวทมี่ สี ภาพคล่องสงู ซ่งึ พรอ้ มทจ่ี ะเปลี่ยนเงิน
สดในจาํ นวนท่ีทราบได้และมีความเส่ยี งตอ่ การเปลย่ี นแปลงในมูลค่าน้อย

วถั ตปุ ระสงค์ของการตรวจสอบเงินสดและรายการเทียบเทา่ เงินสด
1. เงนิ สดและเงนิ ฝากธนาคาร แสดงในงบการเงนิ ท่มี จี ริง ณ วันส้ินงวดบญั ชีและเป็นกรรมสิทธิ์ของ
กจิ การ
2. เงนิ สดและเงนิ ฝากธนาคารเป็นผลจากการบันทึกเงนิ สดรบั และเงินสดจา่ ยตรงตามรอบบัญชีที่
เกดิ ขึ้นและมเี อกสารประกอบรายการบัญชคี รบถ้วน
3. เงนิ สดและเงินฝากธนาคารได้แสดงรายการไวใ้ นงบการเงินอย่างเหมาะสมและได้มกี ารเปิดเผย
ข้อมลู วงเงินกู้ หลักประกนั เงินกเู้ งอื่ นไขการใชเ้ งินสดและเงนิ ฝากธนาคาร

วิธีการตรวจสอบเงินสด
1. วธิ ีตรวจสอบเงนิ สดในมือและเงนิ สดย่อย
1.1 ตรวจนับเงินสดย่อยคงเหลอื
1.2 ตรวจใบสาํ คญั เงินสดย่อยทย่ี ังไม่ไดเ้ บิกชดเชย
1.3 ปรบั ปรุงยอดเงนิ สดย่อยคงเหลือในวันสน้ิ งวด
2. ตรวจสอบใบสําคัญประกอบรายการรับเงินและรายการจ่ายเงนิ

69

วธิ ตี รวจสอบเงินฝากธนาคาร
1. ตรวจสอบยอดยกมาของบญั ชีเงินฝากธนาคาร
2. วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บเงนิ ฝากธนาคารสาํ หรบั ยอดคงเหลือปีปัจจบุ นั กบั และปีกอ่ น
3. การยนื ยันยอดเงนิ ฝากธนาคาร
4. สอบทานงบพพิ สูจน์ยอดเงนิ ฝากธนาคาร ณ วันสน้ิ งวด
5. สอบทานรายงานการประชุม สัญญตา่ ง ๆ

70

วนั ที.่ ..................................................................

เรียน ผูจ้ ดั การ
ธนาคาร...........................................................
เพื่อประโยขนใ์ นการตรวจสอบบญั ชีบรษิ ัท......................................................ใหเ้ สร็จทันภายในเวลาทีก่ าํ หนด

บรษิ ทั ฯ ใคร่ของความกรณุ าธนาคาร โปรดให้ข้อมูลตามคาํ ถามในแบบขอข้อมูลทแ่ี นบมานแ้ี ละสง่ คนื ไปให้
..............................(ชื่อผู้สอบบญั ชหี รือชื่อสํานักงาน)............................................ผสู้ อบบัญชีของบริษัทฯภายในวนั ที่
.....................................................โดยใช้ซองที่แนบมาพร้อมนี้

อนึ่ง คาํ ถามใดท่ไี มม่ ีคําตอบ โปรดระบไุ ว้โดยชดั เจนดว้ ยวา่ “ไมม่ ”ี

ขอแสดงความนบั ถือ

..............................................
(...............................................)

ผมู้ อี าํ นาจ

ตามหลกั ฐานของธนาคาร ลกู ค้าดงั กลา่ วไมม่ รี ายการอื่นใดอีกนอกจากทก่ี ลา่ วไว้ขา้ งต้น ขอ้ มลู นจ้ี ดั ทาํ ขนึ้ ตาม
คาํ ขอของเจา้ ของบญั ชี เพอ่ื ใช้ในวัถตุประสงคข์ องการตรวจสอบและรบั รองบญั ชเี ทา่ นั้น ห้ามนําไปใชเ้ พือ่ วัถตปุ ระสงค์
อน่ื

ขอแสดงความนบั ถอื

...............................................................
ประทับตรา (..............................................)
เจ้าหน้าท่ผี รู้ บั มอบอํานาจ

หากทา่ นมีข้อสงสัยเกี่ยวกบั ข้อมูลดังกล่าวขา้ งตน้ โปรดติดตอ่ .....................................(ระบุชอื่ ผู้รบั ผดิ ชอบของ
ธนาคาร) โทรศพั ท.์ .................................โดยการติดต่อนัน้ อยูใ่ นขอบเขตท่ีเจ้าของบญั ชไี ด้อนญุ าตไว้เปน็ ลายลกั ษณ์อักษร

ภาพที่ 15 ตัวอย่างหนังสอื ขอข้อมูลจากธนาคาร

71

การตรวจสอบเงินลงทนุ
เงินลงทนุ (Investment) หมายถึงสินทรพั ย์ท่ีกิจการมีไว้เพื่อเพ่ิมความม่ังค่ังให้กับกจิ การไม่วา่ จะ

อยใู่ นรปู ของส่วนแบง่ ทจ่ี ะไดร้ ับ เช่นดอกเบ้ยี ค่าสิทธิและเงินปนั ผล
1. เงนิ ลงทุนชว่ั คราว (Temporary Investments)
2. เงนิ ลงทุนระยะยาว เป็นเงนิ ลงทนุ ที่กจิ การต้ังใจถอื ไว้หลกั ทรัพยไ์ วเ้ กินกว่า 1 ปี ได้แก่ เงิน

ลงทนุ เผ่อื ขาย เงนิ ลงทนุ ในบริษทั รว่ ม เงินลงทนุ ในบริษัทย่อยและเงินลงทนุ ในกจิ การรว่ มคา้

วัตถปุ ระสงค์ของการตรวจสอบเงินลงทนุ
1. เงินลงทุนมีอยจู่ ริงและเปน็ กรรมสิทธข์ิ องกจิ การ
2. เงนิ ลงทุนและรายได้จากเงินลงทนุ ได้แสดงไว้ในงบการเงินอยา่ งถูกต้องครบถ้วน
3. เงินลงทุนแสดงมลู คา่ ที่ถูกต้องในงบการเงนิ ตามหลักการบัญชที ่รี ับรองทัว่ ไป และจดั ประเภท

ไวอ้ ย่างเหมาะสม
4. เงินลงทนุ ได้มีการเปิดเผยเงอื่ นไขและข้อจํากัดความทงั้ ภาระผูกพันไวอ้ ย่างเหมาะสม
5. เงินลงทนุ และรายไดม้ ีการแสดงรายการและเปดิ เผย ข้อมูลอย่างถูกต้องตามหลักการบญั ชีท่ี

รับรองท่วั ไป

วธิ ีการตรวจสอบเงนิ ลงทุน
1. วิเคราะห์เปรียบเทียบเงนิ ลงทุนของปีปจั จบุ นั กบั ปกี ่อน
2. ขอรายละเอียดเงนิ ลงทุน ณ วันสนิ้ งวด
3. ตรวจสอบการซื้อขายเงินลงทุนระหวา่ งงวด
4. ตรวจสอบรายไดจ้ ากเงินลงทุน
5. ตรวจสอบการตีราคาเงนิ ลงทุน
6. ตรวจสอบการแสดงรายการและเปดิ เผยข้อมูลเก่ยี วกบั เงินลงทุน

การตรวจสอบลกู หน้ีการคา้
ลูกหน้กี ารคา้ (Trade Receivables) หมายถึง เงินท่ลี กู ค้าค้างชําระคา่ สนิ ค้าหรอื บริการท่ีกจิ การ

ไดข้ ายหรือให้บรกิ ารตามปกติ และลูกหนต้ี ามต๋วั เงนิ รบั อนั เกิดจากค่าสินคา้ หรือบรกิ าร

วัถตปุ ระสงค์ของการตรวจสอบลูกหน้กี ารค้า
1. ลูกหนี้ ณ วันส้ินงวดมอี ยู่จริงและไดบ้ ันทกึ ไวอ้ ยา่ งครบถ้วน
2. ลกู หน้ใี นงบการเงนิ แสดงยอดดว้ ยจาํ นวนสทุ ธทิ ค่ี าดว่าจะได้รบั
3. ลูกหนี้การค้าแสดงไว้ในงบการเงนิ และเปิดเผยข้อมลู อยา่ งถูกตอ้ งครบถว้ น