The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

At-Thaudhih As-Sorfi

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by The Sunnah, 2021-11-22 22:41:10

Kitab

At-Thaudhih As-Sorfi

‫اﻟﺘﱠﻮﺿﻴﺢ اﻟﺼﺮﻓﻰ‬

AT-TAUDHIH
AS-SORFI

PENGARANG

‫توضيح الصرف‬

‫بظم الله السحمً السحيم‬

ٍ‫ وأكسم بعع عبتد‬.‫ وتن ّزَت صفاته عً الىقصان والصوال‬.‫يا تق ّدض ذاته عً اللفيف والمثال‬
‫ وجعل غ ّىة إختيازها مصسوفة إلى‬.‫بئعطاء المظاعف مً الىىال‬ ‫إ ّيصاّهلاى‬ ‫ وع ّم لطفه‬.‫بتصحيح البال‬
.‫على مً أزشدها إلى طسيق به الظلامة عً الظلاطل والأغلال‬ .‫ما به طلامة البال والحال‬
. ‫ أ ّما بعد‬.‫وعلى أله وأصحابه الأمؤيً والمعسوف والىاَين عً المىكسبص ّحة المقال‬

Kitab yang ada di hadapan anda ini adalah sebuah risalah kecil yang amat sesuai dipelajari.
Terutama sekali bagi pelajar yang baru mula hendak mengenal bahasa arab. Pada
permulaan kitab ini kami terangkan serba sedikit mengenai muqaddimah ilmu sorof.

Pengertian: Sorof Atau Tasrif

Menurut bahasa ialah perubahan atau perpindahan.

Menurut istilah ulama sorof adalah perubahan atau perpindahan kalimah dari satu bentuk
atau dari asal (masdar atau madhi) ke bentuk yang lain kerana menghendaki makna yang
diinginkan.

Contoh:

Asal Makna asal Bentuk yang lain Makna yang diinginkan

ُ ‫َي ْظ ِس‬ Sedang/Akan memukul

‫ َض ضَ َض‬Telah memukul ْ ‫ِا ْط ِس‬ Pukullah

ْ ‫َت ْظ ِس‬ Jangan kau pukul

Jadi, perubahan daripada kalimah َ ‫ َط َس‬kepada kalimah ُ ‫َي ْظ ِس‬ ْ ‫ِا ْط ِس‬ ْ ‫َت ْظ ِس‬ dan

seterusnya itulah dinamakan sebagai TASRIF.

1

‫توضيح الصرف‬

Asal setiap kalimah menurut ulama Basrah adalah masdar. Contoh: ‫ َط ْسًبا‬: Pukulan, ‫ َه ْص ًسا‬:
Pertolongan. Sedangkan menurut ulama Kufah pula Feel Madhi adalah asal. Contoh: َ ‫ َط َس‬:
Telah Memukul, ‫ َه َص َس‬: Telah Menolong.

Di dalam kitab-kitab tasrif Feel madhi berada pada urutan yang pertama, manakala masdar
pula pada kedudukan yang ketiga. Cuba perhatikan tasrif ini:

ْ ‫ َت ْظ ِس‬- ْ ‫ ِا ْط ِس‬- ٌ ‫ َم ْظ ُسو‬- ٌ ‫ َطا ِز‬- ‫َط َس َ – َي ْظ ِس ُ – َط ْسًبا‬

Penyusun
Ulama yang mula-mula sekali menyusun ilmu ini adalah Imam Muaz Bin Muslim. Beliau
seorang ulama yang berasal dari Kufah, Iraq. Wafat pada tahun 187 Hijrah.

Perbahasan
Perkara yang dibahas di dalam ilmu sorof ini adalah mengenai Isim Musytaq dan Feel
Mutasrrif.

Manfaat
Manfaat mempelajari ilmu ini adalah terjaganya lisan daripada kesalahan ketika
mengucapkan kalimah di dalam bahasa arab dan agar terpelihara kaedah-kaedah bahasa
arab di dalam penulisan.
Orang tidak mahir didalam ilmu sorof pasti akan melakukan kesalahan ketika menterjemah
kalam-kalam seumpama ini:

ٍُ ‫َم ًْ َ ال َت ت اللشسر َب َط َل ُو ُطى ُء‬

Dia pasti akan menterjemah “Barangsiapa yang berkata di bawah pokok maka wudhunya
telah batal”. Sedangkan terjemahan yang betul adalah: “Barangsiapa yang tidur (tengah
hari) di bawah pokok maka wudhunya telah batal”.
Dan juga perkataan seumpama ini:

2

‫توضيح الصرف‬

‫َم ًْ َ ا َل َ ا َل الل ُه َف َق ْد َك َف َس‬

Dia pasti akan menterjemah: “Barangsiapa yang berkata, Allah berkata-kata maka sungguh
dia telah kafir”. Sedangkan terjemahan yang betul adalah: “Barangsiapa yang berkata: Allah
tidur maka dia menjadi kafir”.

Sumber Pengambilan

Sumber pengambilan ilmu sorof ialah dari ayat-ayat al-quran, hadis nabi dan kalimah yang
digunakan oleh orang-orang arab.

Semoga Allah memudahkan kita untuk mendalami bahasa arab dan memahami isi
kandungan al-quran dan hadis nabi. Amin.

Abu Thalhah
Tanjung Minyak, Melaka.

3

‫توضيح الصرف‬

MENGENAI SIGHAH

4

‫توضيح الصرف‬

SIGHAH

Sighah = Ialah bentuk suatu kalimah yang ditinjau dari segi makna yang terdapat padanya.

Sepuluh Sighah

Terdapat sepuluh sighah yang terdapat di dalam susunan tasrif. Iaitu:

1) Feel Madhi

CIaointuto: kha:taَ k‫ا‬e‫ل َب‬r‫ا‬ja‫ ٌد‬y‫شْي‬aَ n‫َح‬g‫ َت‬m‫ َف‬,e‫سا‬mً ‫ْم‬p‫َع‬un‫ٌد‬y‫شْي‬aَ i mَ ‫َس‬a‫ط‬kَ na ‘telah’.

2) Feel Mudharek

CIaoitnut:okha:taَ k‫با‬eَ ‫ل‬r‫ا‬ja‫ ُح‬y‫ َت‬a‫ ْف‬n‫ َي‬g‫ ٌد‬m‫ َشْي‬e,m‫ ًسا‬p‫ ْم‬u‫ َع‬nyُ a‫ ِس‬i‫ْظ‬m‫ي‬aَ k‫ٌد‬n‫شْي‬aَ ‘sedang atau akan’.

3) Masdar

ICaointuto: Kh:at‫ا‬a‫ ْي ًى‬n‫م ِب‬aُّ m‫ ا‬aً ‫ْت‬y‫َف‬an‫َك‬g‫َل‬m‫ىا‬eَ mْ ‫َت‬p‫ َف‬u‫ا‬n‫ َّه‬y‫ ِإ‬a,i‫ل ِه‬m‫ال‬a‫ُس‬k‫ْص‬na‫ء‘ َه‬pَ ‫ا‬e‫ج‬rَ b‫ا‬u‫َذ‬a‫ِإ‬,ta‫دا‬nً ‫َط َس َ َشْي ٌد َط ْسًبا َش ِد ْ’ي‬

4) Masdar Mim

Iaitu: Kalimah yang mempunyai makna ‘perbuatan’ dan pada permulaannya terdapat

huruf Mim. ‫َم ْس َطا َر‬ ‫ى‬ ِ ‫َا ْب َت‬

Contoh: ‫الل ِه‬

5) Isim Fael

CIaointuto: Kh:al‫و‬im‫م ٍس‬aْ ‫ع‬hَ yُa‫ز‬nِ ‫ا‬g‫ َط‬m‫د‬eٌ m‫ َشْي‬punyai makna “Pelaku perbuatan’.

6) Isim Maf’ul

ICaointuto: Kh:al‫د‬iٍm‫َشْي‬ahُ y‫و‬a‫ ُس‬n‫ ْظ‬g ‫م‬mَ ‫ا‬e‫َر‬mََ punyai makna “Penderita perbuatan’.

7) Feel Amar
Iaitu: Kata kerja yang mempunyai makna ‘Perintah’

5

‫توضيح الصرف‬

Contoh: َ ‫ ِا ْف َت ْح ال َبا‬, ‫ِا ْط ِس ْ َشْي ًدا‬

8) Feel Nahi

Iaitu: Kata ‫ا‬k‫َب‬e‫ل‬r‫ا‬j‫ح‬a ‫ت‬yَ ‫ف‬aْ ‫ت‬nَ g m, e‫دا‬mً ‫شْي‬pَ uْn‫ِس‬y‫ظ‬aْ i ‫ت‬mَ akna ‘larangan’

Contoh: َ

9) Isim Zaman dan Isim Makan

ICaointuto: Kh:al‫ن‬iَm‫م ْي‬aِ ‫ل‬hِ ‫ ْظ‬yُ‫م‬a‫ال‬n‫س‬gُ ‫ َص‬m‫ى‬eْ ‫م‬mَ ‫ء‬pَ ‫ا‬u‫ َج‬nyai makna ‘’tempat atau masa dilakukan perbuatan’

10)Isim Alat

CIaointuto: Kh:al‫ت‬imِ ‫ْي‬a‫ َب‬h‫ال‬y‫ا‬an‫َتا‬g‫ ْف‬m‫ ِم‬e‫را‬mَ ََpunyai makna ‘’alat bagi perbuatan’.

KHULASAH Sighah Maknanya
Feel Madhi. Telah Memukul
‫ضَ ضَ َض‬ Feel Mudharek Sedang atau Akan Memukul
ُ‫ضًَ ضْ ِر ب‬ Masdar Pukul
‫َض ضْ ًبا‬ Isim Fael Yang Memukul
ٌ‫َض ا ِرا ب‬ Sifat Musyabbahah Yang Cantik
‫ضَ ضَ ٌب‬ Isim Maf’ul Yang Dipukul
ٌ‫َض ضْ ُب ب‬ Feel Amar Pukullah
ْ‫رِ ْض ِر ض‬ Feel Nahi Jangan Kau pukul
‫لا ضَج ضْ رِ ْض‬ Isim Makan Waktu Memukul
‫ضَ ضْ رِ ٌب‬ Isim Zaman Tempat Memukul
‫ِر ْض ضَ ٌب‬ Isim Alat Alat Memukul.

6

‫توضيح الصرف‬

Di antara sighah lain yang terdapat di dalam kitab tasrif adalah:

1. Sifat Musyabbihah.

Iaitu: Sifat yang menyerupai isim fael.

Contoh: ًٌ ‫ َشْي ٌد َح َظ‬, ‫َعا ِا َ ُة َج ِم ْي َل ٌة‬

2. Isim Tafdhil

Iaitu: Isim yang menunjukkan makna banyak atau paling untuk menyatakan perbandingan.

Contoh: ‫ َشْي ٌد َأ ْح َظ ًُ َم ًْ َع ْمسو‬, ‫َعا ِا َ ُة َأ ْج َم ُل ِم ًْ َم ْسَي َم‬

3. Sighah Mubalaghah

Iaitu: Isim fael yang menunjukkan makna sangat atau maha.

Contoh: ‫َوالل ُه َع ِل ْي ٌم َح ِك ْي ٌم‬

Berikut adalah diantara sighah yang terdapat di dalam tasrif istilahi (Tasrif 10).

Isim Isim Feel Feel Isim Isim Masdar Feel Feel
Alat Maf’ul Fael Mudhare Madhi
Makan/Zaman Nahi Amar

‫ضَ ضْ ُب ٌبو ُب ْض ُب ْض لا َضج ضْ بُ ضْ ضَ ْض َض ٌب رِ ضْ َض ٌب‬ ‫َض ضَ َض ضًَ ضْ ُب ُب ضَ ضْ ً ضَ ا رِا ٌب‬
ٌ‫َض ضْ بُ ٌب ُب ضْ ُب ضْ لا َضج ضْ ُب ضْ َض ضْ ضَ ٌب رِ ْض ضَ ب‬
‫ُب ُب ْض ًجا َض ا ِرا ٌب‬ ُ‫َض ضَ َض ضًَ ضْ بُ ب‬

7

‫توضيح الصرف‬

MENGENAI BINA’

8

‫توضيح الصرف‬

BINA’

BINA' = Ialah bentuk kalimah bahasa arab yang ditinjau dari segi huruf dan susunannya.

Pembahagian Bina’

Bina’ terbahagi kepada empat:

Pertama: Bina’ Soheh: Iaitu kalimah yang tiada padanya:

- Huruf Illat seperti: ‫َو َع َد‬
- Huruf berganda seperti :‫َأ َ َل‬
- Huruf Hamzah seperti ‫َم َّد‬
Contoh Bina Soheh: َ ‫ َع ِل َم َط َس‬,‫َف َت َح‬

Kedua: Bina’ Mahmuz.

Iaitu kalimah yang terdapat padanya huruf hamzah, samada pada permulaan, pertengahan
dan akhir. Ia terbahagi kepada tiga. Iaitu:

o Mahmuz Fa’. Contoh: ‫ َأ َم َس‬,‫ َأ َمل‬,‫َأ َ َل‬
o Mahmuz Ain. Contoh: ‫َط َ َل‬
o Mahmuz Lam. Contoh: َ َ ‫ َو‬, ‫ َب َد َأ‬, ‫َ َ َسأ‬

Ketiga: Bina’ Mudha’af.

Iaitu kalimah yang terdapat pada ain dan lam feelnya huruf yang sejenis.

Contoh: (Mudhaaf Tsulasi): )‫ ِام َت َّد ( ِا ْف َت َع َل‬, )‫ َم َّد ( َف َع َل‬. Berasal dari kalimah َ ‫ ِا ْم َت َد‬, َ ‫ َم َد‬.

Pada dua contoh ini huruf Ain dan Lam Feel adalah huruf yang sejenis iaitu huruf Dal.

9

‫توضيح الصرف‬

Contoh: (Mudhaaf Ruba’i): ‫ َت َصْل َص َل = َت َف ْع َل َل‬,‫ َ ْشل َص َل = َف ْع َل َل‬. Pada dua contoh ini huruf yang

sejenis adalah huruf Zai dengan Zai dan Lam dengan Lam. .

Keempat: Bina Mu’tal

CIaointutokha:lim‫َع‬a‫َط‬h‫و‬yَ a,n‫ َل‬g‫ َص‬te‫َو‬r,da‫َد‬p‫َع‬a‫و‬tَ padanya huruf Illat. Huruf Illat ada tiga, iaitu Alif, Wau, dan Ya’.

Pembahagian Bina Mu’tal
Bina Mu’tal pula terbahagi kepada empat bahagian:

1) Mu’tal Misal.
Iaitu kalimah yang terdapat huruf illat pada Fa’ Feel (iaitu permulaan kalimah atau
huruf asal yang pertama).
Bina’ Mu’tal Misal pula terbahagi kepada dua:

o Misal Wau, Contoh: ‫ َو َط َع‬,‫ َو َص َل‬, ‫َو َع َد‬
o Misal Ya’ Contoh: ‫َ َظ َس‬

2) Mu’tal Ajwaf.
Iaitu kalimah yang terdapat huruf illat pada Ain Feel (iaitu pertengahan kalimah atau
huruf asal yang kedua).
Bina Mu’tal Ajwaf terbahagi kepada dua:

o Ajwaf Wau. Contoh: ‫ َا َن‬,‫ َ ا َل‬. Kalimah ‫ َا َن‬,‫ َ ا َل‬sebelum melalui proses I’lal
berasal dari ‫ َ َو َن‬,‫ َ َو َل‬. Huruf Illatnya adalah huruf Wau.

10

‫توضيح الصرف‬

o Ajwaf Ya’ . Contoh: َ ‫ َشا‬, ‫ َبا َع‬Kalimah َ ‫ َشا‬, ‫ َبا َع‬sebelum melalui proses I’lal berasal
dari َ ‫ َش‬, ‫ َ َ َع‬. Huruf Illatnya adalah huruf Wau.

3) Mu’tal Naqis.

Iaitu kalimah yang terdapat huruf illat pada Lam Feel (iaitu akhir kalimah atau huruf
asal yang ketiga).

Bina Mu’tal Naqis terbahagi kepada dua:

o Naqis Wau. Contoh: ‫ َ َعا‬, ‫ َغ َصا‬. Kalimah ‫ َ َعا‬, ‫ َغ َصا‬sebelum melalui proses I’lal
berasal dari ‫ َ َع َى‬, ‫ َغ َصَو‬. Huruf Illatnya adalah berupa huruf Wau.

o Naqis Ya’ . Contoh: ‫ َب َنى‬, ‫ َز َمى‬Kalimah ‫ َب َنى‬, ‫ َز َمى‬sebelum melalui proses I’lal berasal
dari ‫ َب َن َي‬, َ ‫ َز َم‬. Huruf Illatnya adalah berupa huruf Wau.

4) Mu’tal Lafif.

Iaitu kalimah yang terdapat huruf dua huruf illat dalam satu kalimah samaada pada Fa’
feel (permulaan kalimah) dan Ain feel (pertengahan kalimah) feel atau pada Ain dan
Lam Feel.

Bina Lafif terbahagi kepada dua:

o Lafif Maqrun. Dinamakan L‫ي‬a‫ى‬fَ i‫ش‬fَ Maqrun (Menyertai) jika huruf illatnya berada pada
Ain dan Lam Feel. Contoh:

o Lafif Mafruq. DCoinnatmoha:k‫ى‬a‫ َق‬n‫َو‬ Lafif Mafruq (Berpisah) jika huruf illatnya berada pada Fa’
dan Lam Feel.

11

‫توضيح الصرف‬

KHULASAH

BINA’

SOHEH MAHMUZ MUDHA’AF MU’TAL

Fa’ Ain Lam

MISAL AJWAF NAQIS LAFIF
Wau Ya’ Mafruq Maqrun
Wau Ya’ Wau Ya’

12

‫توضيح الصرف‬

MENGENAI WAZAN & MAUZUN

13

‫توضيح الصرف‬

MUTHABAQAH, WAZAN DAN MAUZUN

MUTHABAQAH

MUTHABAQAH Ialah kalimah yang terdapat di dalam kitab tasrif (selain daripada wazan)
yang berfungsi sebagai tempat untuk menyesuaikan atau memadankan kalimah yang lain
(yang tidak terdapat di dalam kitab tasrif) yang sama pada sighah, bina’ dan wazannya agar
dapat diketahui tasrifnya.

WAZAN

WAZAN Ialah kalimah yang dijadikan dari huruf Fa’, Ain dan Lam ‫ َف َع َل‬yang berfungsi

untuk menimbang atau menyesuaikan kalimah yang lain (Mauzun) agar dapat diketahui
huruf asal dan huruf ziyadahnya serta harakat dan sukunnya.

MAUZUN

MAUZUN pula ialah kalimah yang ditimbang atau dipadankan untuk diketahui huruf asal
dan ziyadahnya serta harakat dan sukunnya.

CARA MENIMBANG/MEMADANKAN

Sebahagian besar kalimah dalam bahasa arab adalah berasal dari tiga hu‫ َض‬rَ‫ ض‬u‫ َض‬f.dUisnetbuukt
mentasrif setiap kalimah hendaklah mengikut wazannya. Untuk lebih jelas

wazan sedangkan semua kalimah yang diikutkan kepadanya disebutkan sebagai Mauzun.

Contohnya: Wazan

‫َف َع َل‬

14

‫توضيح الصرف‬

َ ‫ َط َس‬Mauzun

o Kalimah ‫ َف َع َل‬disebut sebagai Wazan dan kalimah َ ‫ َط َس‬pula disebut sebagai

Mauzun.

o Cara memadankan antara Wazan dan Mauzun ialah selarikan seperti di atas
kemudian padankan pada:

(1) Harakat dan sukun kedua-duanya

(2) Huruf asal dan huruf Zaidah apakah ada persamaan

o Huruf asal yang pertama pada susunan disebut sebagai Fa’ kalimah (atau Fa’ Feel),
huruf asal yang kedua disebut Ain kalimah, dan huruf asal yang ketiga disebut
sebagai Lam kalimah.

o Di dalam contoh di atas huruf ‫ ض‬disebut Fa’ kalimah/Fa’ Feel, huruf ‫ ز‬sebagai Ain

kalimah, dan sebagai Lam Kalimah.

Contoh Muthabaqah Wazan dan Mauzun

WAZAN MAUZUN Feel Mutasrrif
Isim Musytaq
‫َف َع َل‬ َ ‫َط َس‬
‫َِيا َْْففف ْعًِِععل ُْالل‬ ‫َِيا َْْططظ ِِْسسًسب ُْا‬
‫َفا ِع ٌل‬ ٌ ٌ‫َم َْطظاُ ِسزو‬
‫َم ْف ُعى ٌل‬ ٌ ‫َم ْظ ِس‬
‫َم ْف ِع ٌل‬

15

‫توضيح الصرف‬

MENGENAI TASRIF ISTILAHI & LUGHAWI

16

‫توضيح الصرف‬

TASRIF ISTILAHI

TASRIF ISTILAHI adalah perubahan atau perpindahan kalimah daripada Feel Madhi atau
masdar kepada kalimah lain yang berbeza-beza bentuknya kerana mengkhendaki makna
yang dinginkan.

Pada dasarnya kalimah Feel ada dua jenis:

Pertama: Feel Tsulasi

o Tsulasi Mujarrad (Terdiri 6 Bab)
o Tsulasi Mazid (Terdiri 12 Bab)

Kedua: Feel Ruba’ie.
o Ruba’ie Mujarrad (Hanya 1 Bab)
o Ruba’ie Mazid (Terdiri 3 Bab)

Mulhaq Ruba’ie:

o Mulhaq Ruba’ie Mujarrad (ada 7 B‫ ْض‬a‫ َض‬b‫&) ضَج‬ ‫َض‬ ‫َض‬ ‫َض ْض‬ ْ‫ض‬ ِ‫ ر‬ada 9 Bab)
o Mulhaq Ruba’ie Mazid (Mulhaq
َ‫َض ض‬

Jadi, keseluruhan tasrif Feel berjumlah 22 Bab yang akan diterangkan satu persatu
InsyaAllah.

FEEL TSULASI

Feel Tsulasi adalah feel yang huruf asalnya adalah 3 huruf. Ia terbahagi kepada dua:

1) Feel Tsulasi Mujarrad seperti lafaz: َ ‫َط َس‬
2) Feel Tsulasi Mazid seperti lafaz: َ ‫َاض َز‬

FEEL TSULASI MUJARRAD

17

‫توضيح الصرف‬

FEEL tTeSrdUaLpAaStIhMurUuJfAtRaRmAbDahaadna.lCahonktaolhim: ‫س‬aَ h‫ َص‬y‫ َه‬a,nَg‫ َس‬f‫ط‬eَ el madhinya terdiri dari tiga huruf dan
tidak

Feel Tsulasi Mujarrad terdapat enam bab. Di antara setiap bab dapat dibezakan dengan

harakat ain feel yang ada pada feel madhi dan mudhare’ sebagaimana nazam berikut:

‫ َك ْظ َسَتا ِن‬- ‫ َط ُّم ّط ٍّم‬- ‫ َك ْظ ُس َف ْت ٍح‬- ‫ َف ْت َ َتا ِن‬- ‫ َف ْى ُح َك ْظ ٍس‬- ‫َف ْت ُح َط ٍّم‬

‫ ( َف َع َل َي ْف ُع ُل) = َف ْت ُح َط ٍ ّم‬Ain Feel Madhi dibaca fathah dan ain feel mudhare’ dhommah
‫ ( َف َع َل َي ْف ِع ُل) = َف ْت ُح َك ْظ ٍس‬Ain feel madhi dibaca fathah dan ain feel mudhare’ dibaca kasrah
‫ ( َف َع َل َي ْف َع ُل) = َف ْت َ َتا ِن‬Ain Feel Madhi dan mudhare’ dibaca fathah
‫َك َطْظُّمُس َف ّْطت ٍٍّمح‬ = )‫( َف ِع َل َي ْف َع ُل‬
= )‫( َف ُع َل َي ْف ُع ُل‬ Ain Feel Madhi dibaca kasrah dan ain feel mudhare’ dibaca fathah
Ain Feel Madhi dan mudhare’ dibaca dhommah

‫ ( َف ِع َل َي ْف ِع ُل) = َك ْظ َسَتا ِن‬Ain Feel Madhi dan mudhare’ dibaca kasrah

CATATAN:1

Tsulasi = Feel yang huruf asalnya 3 huruf
Ruba’ie = Feel yang huruf asalnya 3 huruf
Mujarrad = Tiada huruf zaidah
Mazid = Terdapat huruf zaidah

1 Pem1.baThsaugliaasni:FFeeeellMyaennggjiukmutlaJhumhularhufHnuyaruafdnayatigTaerhbuarhuaf,gsieKpeepratid: a‫ َل‬e‫ َت‬mَ pat:
2. Ruba’ie: Feel yang jumlah hurufnya ada empat huruf, seperti:‫َ ا َت َل‬
3. Khumasi: Feel yang jumlah hurufnya ada lima huruf, seperti: ‫َت َقا َت َل‬
4. Sudasi: Feel yang jumlah hurufnya ada enam huruf, seperti: ‫ِا ْه َك َظ َس‬

18

‫توضيح الصرف‬

‫‪KHULASAH2‬‬

‫‪FEEL‬‬

‫‪TSULASI‬‬ ‫‪RUBA’IE‬‬

‫‪Mujarrad‬‬ ‫‪Mazid‬‬
‫‪12 Bab‬‬
‫‪6 Bab‬‬
‫‪1 Huruf‬‬ ‫‪2 Huruf‬‬ ‫‪3 Huruf‬‬
‫َض ضَ ضَ لا ضًَ ضْ بُ بُ‬
‫َض َض ضَ لا َضً ضْ ِر ُب‬ ‫ضَ ْض َض َض لا ُبً ضْ رِ بُ لا ِر ضْ َضا ً‬ ‫ِر ْض ضَ ضَ ضَ لا ضًَ ضْ َض رِ بُ لا ِر ْض رِ َضا ً‬ ‫رِ ضْ ضَخ ضْ ضَ ضَ لا َضٌ ضْ َضخ ْض رِ ُب لا ِر ْض رِخ ْض َضا ً‬
‫َض ضَ َض لا َضً ضْ َض ُب‬ ‫َض َّع َض لا ُبً َض رِعِّ ُب لا َضج ْض رِ ضْ ً‬ ‫رِ ْض ضَخ َض ضَ لا ضًَ ضْ ضَخ رِ بُ لا ِر ضْ ِرخ َضا ً لا‬ ‫رِ ضْ َض ْض ضَا َض لا ضًَ ْض َض ضْ ِرا بُ لا رِ ْض ِر ْض َضا ً‬
‫ضَ رِ َض لا َضً ضْ َض ُب‬
‫ضَ ُب َض لا ضًَ ْض ُب بُ‬ ‫َضج ضَ َعّ ضَ لا َضً ضَخ َض عَّ بُ لا َضج ضَ ُّ ً لا ضَ ا ضَا ضَ لا بًُ ضَ ا رِا ُب لا ُب َض ا َضا ضَ ًت‬ ‫رِ ْض َض ّعَ َضولا ضًَ ْض َض ِعّرِ ُبولا رِ ْض رِ َّع ً‬
‫ضَ رِ َض لا َضً ضْ رِ بُ‬ ‫رِ ْض َضا َّعولا َضً ضْ َضا ُّولا رِ ْض ِر ْض َض ً لا‬
‫َضج َض ا ضَا َض لا َضً َضخ َض ا َضا بُ لالا َضج ضَ ا ُبا ً لا‬

‫ِر ْض َض َعّ لا ضًَ ْض ضَ ُّ لا ِر ْض ِر ضَ ً‬

‫‪2 Semua tasrif Tsulasi dan Rubaie samaada Mujarrad atau Mazid secara lengkap boleh rujuk didalam kitab Tarbiq‬‬
‫‪At-Tasrif yang disusun oleh penulis juga.‬‬

‫‪19‬‬

‫توضيح الصرف‬

‫‪Mujarrad‬‬ ‫‪Mazid‬‬
‫‪1 Bab‬‬ ‫‪3 Bab‬‬

‫َض ضْ َض َض لا بًُ ضَ ضْ رِ بُ لا ضَ ضْ ضَ ضَ ًت‬ ‫‪1 Huruf‬‬ ‫‪2 Huruf‬‬

‫ضَ ْض ضَ َض ‪Mulhaq‬‬ ‫ضَج ضَ ْض ضَ ضَ لا ضًَ ضَخ ضَ ضْ َض بُ لا ضَج ضَ ضْ بُ ً لا‬ ‫ِر ضْ َض ضْ ضَ ضَ لا َضً ْض َض ْض ِر ُب لا ِر ضْ ِر ْض ضَ ً‬
‫ضَج َض ْض ضَ َض لا ضًَ ضَخ َض ْض ضَ بُ لا َضج ضَ ْض بُ ًجا‬ ‫رِ ْض ضَ ضْ ضَ ضَ لا ضًَ ضْح ضَ ْض رِ ُب لا رِ ْض ِر ضْ ضَ ا ً ا‬

‫ِر ْض ضَ ضَ عَّ لا ضًَ ضْ ضَ رِ ُّ لا رِ ضْ ِر ّعَ ً‬

‫‪7 Bab‬‬ ‫َضج ضَ ضْ ضَ َض ‪Mulhaq‬‬ ‫رِ ضْ َض ضْ ضَ َض ‪Mulhaq‬‬

‫ضَ ْض َض َض لا بًُ َض ضْ رِ ُب لا َض ْض ضَ ضَ ًتلا‬ ‫‪7 Bab‬‬ ‫‪2 Bab‬‬
‫ضَ ْض ضَا َض لا بًُ ضَ ضْ رِا بُ لا َض ْض ضَا ضَ ًتلا‬
‫َضث ْض ضَ ضَ لا َضً ضَخ َض ضْ َض ُب لا َضج َض ْض ُب ً لا‬ ‫ِر ضْ ضَ ضْ َض َض َضً ضْ َض ْض رِ بُ رِ ضْ ِر ضْ َض ً‬
‫َض ْض َض ضَ لا ُبً ضَ ضْ ِر بُلا َض ضَ ضَ ًت‬ ‫ضَثضَ ضْ ضَ َضولا َضً ضَخ ضَ ضْ ضَا بُ لا ضَج ضَ ْض بُا ً‬ ‫ِر ْض ضَ ضْ َضلىلا ضًَ ضْ ضَ ضْ ِرلىلا ِر ضْ ِر ضْ ضَ ً‬
‫َض ضْ َض َضولا بًُ ضَ ضْ ِر ُبولا َض ضَ ضَ ًت‬ ‫َضج َض ْض ضَ َضولا ضًَ ضَخ َض ضْ ضَ بُ لا َضج َض ْض بُ ً لا‬
‫ضَ ضْ َض َض لا ُبً َض ْض رِ ُب لا ضَ ْض ضَ َض ًتلا‬ ‫ضَج ضَ ْض ضَ َضولا ضًَ َضخ َض ْض ضَ ُب لا ضَج ضَ ضْ بُ ً لا‬ ‫‪20‬‬
‫ضَ ْض ضَلىلا بًُ ضَ ضْ رِلىلا ضَ ضْ َض ًةلا‬ ‫ضَج َض ضْ َض َضولا َضً ضَخ َض ضْ َض بُولا ضَج ضَ ْض بُ ً لا‬
‫َض ضْ َض َض لا ضًَ َض ضْ ِر ُب لا ضَ ْض ضَ َض ًت‬ ‫َضج َض ضْ ضَ َضولا ضًَ َضخ ضَ ضْ ضَ بُ لا َضج َض ْض ُب ً لا‬
‫ضَج َض ضْ َضوىلا َضً ضَخ ضَ ضْ ضَلىلَضاج ضَ ضْ رِب ًا‬

‫توضيح الصرف‬

Berikut adalah di antara contoh tasrif Istilahi. Tasrif Istilahi secara lengkap kami muatkan
di dalam kitab Tatbiq At-Tasrif.

TASRIF TSULASI MUJARRAD
Terdapat 6 Bab
Bab 1

Isim Alat Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
‫ِم ْف َع ٌل‬ Zaman ‫َت ْف ُع ْل‬ ‫َفا ِع ٌل‬ ‫َف ْعًلا‬
ٌ ‫ِم ْ َس‬ ْ ‫َت ْ ُس‬ ‫ُا ْف ُع ْل‬ ‫َم ْف ُعى ٌل‬ ٌ ‫َخا ِز‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫ُخ ُسْو ًجا‬ ‫َي ْف ُع ُل‬ ‫َف َع َل‬
‫َم ْف َع ٌل‬ ْ ‫ُا ْخ ُس‬ ٌ ‫َم ْ ُسو‬ ‫َو َم ْ َس ًجا‬ ُ ‫َي ْ ُس‬ َ ‫َخ َس‬

ٌ ‫َم ْ َس‬

Bab 2

Isim Alat Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
‫ِم ْف َع ٌل‬ Zaman ‫َت ْف ِع ْل‬ ‫َفا ِع ٌل‬ ‫َف ْعًلا‬
‫ِا ْف ِع ْل‬ ‫َم ْف ُعى ٌل‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫َي ْف ِع ُل‬ ‫َف َع َل‬
‫َم ْف ِع ٌل‬

ٌ ‫َت ْظ ِس ْ َم ْظ ِس ٌ ِم ْظ َس‬ ْ ‫َط َس َ َي ْظ ِس ُ َط ْسًبا َو َم ْظ َسًبا َطا ِز ٌ َم ْظ ُسو ٌ ِا ْط ِس‬

Bab 3

Isim Alat Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
‫ِم ْف َع ٌل‬ Zaman ‫َت ْف َع ْل‬ ‫َفا ِع ٌل‬ ‫َف ْعًلا‬
‫ِم ْف َت ٌا‬ ‫َت ْف َت ْح‬ ‫ِا ْف َع ْل‬ ‫َم ْف ُعى ٌل‬ ‫َفا ٍت ٌح‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫َف ْت ً ا‬ ‫َي ْف َع ُل‬ ‫َف َع َل‬
‫َم ْف َع ٌل‬
‫ِا ْف َت ْح‬ ‫َم ْف ُت ْى ٌا‬ ‫َو َم ْف َت ً ا‬ ‫َي ْف َت ُح‬ ‫َف َت َح‬
‫َم ْف َت ٌح‬

Bab 4

21

‫توضيح الصرف‬

Isim Alat Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
- Zaman ‫َت ْف َع ْل‬ ‫َفا ِع ٌل‬ ‫َف ْعًلا‬
- ‫َت ْع َل ْم‬ ‫ِا ْف َع ْل‬ ‫َم ْف ُعى ٌل‬ ‫َعاِل ٌم‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫ِع ْل ًما‬ ‫َي ْف َع ُل‬ ‫َف ِع َل‬
‫َم ْف َع ٌل‬ ‫َم ْع ُلى ٌم‬
Isim Alat ‫َم ْع َل ٌم‬ ‫ِا ْع َل ْم‬ ‫َو َم ْع َل ًما‬ ‫َ ْع َل ُم‬ ‫َعِل َم‬
Bab 5
- Isim
- Makan/ Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Zaman Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
‫َت ْف ُع ْل‬ ‫َف ِع ْي ٌل‬ ‫َف ْعًلا‬
‫َم ْف َع ٌل‬ ًْ ‫َت ْ ُظ‬ ‫ُا ْف ُع ْل‬ - ًٌ ‫َح َظ‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫َي ْف ُع ُل‬ ‫َف ٌع َل‬
ًٌ ‫َم ْ َظ‬
ًْ ‫ُا ْح ُظ‬ - ‫َو َم ْ َظ ًىا‬ ‫َح ُظ ًَ َي ْ ُظ ًُ ُح ْظ ًىا‬

Bab 6

Isim Alat Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mim Mudhare Madhi
- Zaman ‫َت ْف ِع ْل‬ ‫َفا ِع ٌل‬ ‫ِف ْعَلاًها‬
- ْ ‫َت ْ ِظ‬ ‫ِا ْف ِع ْل‬ ‫َم ْف ُعى ٌل‬ ٌ ‫َحا ِط‬ ‫َو َم ْف َعًلا‬ ‫ِح ْظ َبا ًها‬ ‫َي ْف ِع ُل‬ ‫َف ِع َل‬
‫َم ْف ِع ٌل‬
ْ ‫ِا ْح ِظ‬ ٌ ‫َم ْ ُظى‬ ‫َو َم ْ َظ ًبا‬ ُ ‫َي ْ ِظ‬ َ ‫َح ِظ‬
ٌ ‫َم ْ ِظ‬

TASRIF TSULASI MAZID
Terdapat 12 Bab
Bab 1

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman ‫ُت ْف ِع ْل‬ ‫َأ ْف ِع ْل‬ ‫ُم ْف ِع ٌل‬ ً ‫ِإ ْفعا‬
‫ُت ْك ِس ْم‬ ‫َأ ْك ِس ْم‬ ٌ ‫ُم ْف َع‬ ‫ُم ْك ِس ٌم‬ ‫َو ُم ْف َعًلا‬ ‫ِإ ْك َسأ ًما‬ ‫ُي ْف ِع ُل‬ ‫أ ْف َع َل‬
‫ُم ْف َع ٌل‬ ‫ٌي ْك ِس ُم‬ ‫َأ ْك َس َم‬
‫ُم ْك َس ٌم‬ ‫َو ُم ْك َسًما‬
‫ُم ْك َس ٌم‬

Bab 2

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman

22

‫توضيح الصرف‬

‫ُم ْف َع ٌل‬ ‫ُت ْف ِع ْل‬ ‫َو ُم ْف َعًلا ُم ْف ِع ٌل ُم ْف َع ٌ َأ ْف ِع ْل‬ ‫ِإ ْفعا ً‬ ‫ُي ْف ِع ُل‬ ‫أ ْف َع َل‬

‫َأ ْك َس َم ٌي ْك ِس ُم ِإ ْك َسأ ًما َو ُم ْك َسًما ُم ْك ِس ٌم ُم ْك َس ٌم َأ ْك ِس ْم ُت ْك ِس ْم ُم ْك َس ٌم‬

‫‪Bab 3‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫ُت َفا ِع ْل‬ ‫َفا ِع ْل‬ ‫ُم َفا ِع ٌل‬ ‫ُم َفا َع َل ًة‬
‫ُت َقا ِت ْل‬ ‫َ ا ِت ْل‬ ‫ُم َفا َع ٌل‬ ‫ُم َقا ِت ٌل‬ ‫َو ُم َفا َعًلا‬ ‫ُم َقا َت َل ًة‬ ‫ُي َفا ِع ُل‬ ‫َفا َع َل‬
‫ُم َفا َع ٌل‬ ‫َي َقا ِت ُل‬
‫ُم َقا َت ٌل‬ ‫َو ُم َقا َتًلا‬ ‫َ ا َت َل‬
‫ُم َقا َت ٌل‬

‫‪Bab 4‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫َت َت َفا َع ْل‬ ‫َت َفا َع ْل‬ ‫ُم َت َفا ِع ٌل‬ ‫َت َفا ُعًلا‬
‫َت َ َبا َع ْد‬ ‫َت َبا َع ْد‬ ‫ُم َت َفا َع ٌل‬ ‫ُم َت َبا ِع ٌد‬ ‫َو ُم َت َفا َعًلا‬ ‫َت َبا ُع ًدا‬ ‫َب َت َفا َع ُل‬ ‫َت َفا َع َل‬
‫ُم َت َفا َع ٌل‬
‫ُم َت َبا َع ٌد‬ ‫َو ُم َت َبا َع ًدا‬ ‫َي َ َبا َع ُد‬ ‫َت َبا َع َد‬
‫ُم َت َبا َع ٌد‬

‫‪Bab 5‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫َت َت َف َّع ْل‬ ‫َت َف َّع ْل‬ ‫ُم َت َف ِّع ٌل‬ ‫َت َف ُّعًلا‬
‫َتَ َق َّط ْع‬ ‫َت َق َّط ْع‬ ‫ُم َت َف َّع ٌل‬ ‫ُم َت َق ِ ّط ٌع‬ ‫َو ُم َت َف َّعًلا‬ ‫َت َق ُّط َعا‬ ‫َي َت َف َّع ُل‬ ‫َت َف َّع َل‬
‫ُم َت َف َّع ٌل‬
‫ُم َت َق َّط ٌع‬ ‫َو ُم َت َق َّط ًعا‬ ‫َي َت َق َّط ُع‬ ‫َت َق َّط َع‬
‫ُم َت َق َّط ٌع‬

‫‪Bab 6‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫َت ْى َف ِع ْل‬ ‫ِا ْه َف ِع ْل‬ ‫ُم ْى َف ِع ٌل‬ ‫ِا ْه ِف َعا ً‬
‫ُم ْى َف َع ٌل‬ ‫َو ُم ْى َف َعًلا‬ ‫َي ْى َف ِع ُل‬ ‫ِا ْه َف َع َل‬
‫ُم ْى َف َع ٌل‬

‫‪23‬‬

‫ُم ْى َك َظ ٌس‬ ‫توضيح الصرف‬

‫ِا ْه َك َظ َس َي ْى َك ِظ ُس ِا ْه ِك َظا ًزا َو ُم ْى َك َظ ًسا ُم ْى َك ِظ ٌس ُم ْى َك َظ ٌس ِا ْه َك ِظ ْس َت ْى َك ِظ ْس‬

Bab 7

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman ‫َت ْف َت ِع ْل‬ ‫ِا ْف َت ِع ْل‬ ‫ُم ْف َت ِع ٌل‬ ً ‫ِا ْف ِت َع‬
‫َت ْ َت ِم ْع‬ ‫ِا ْج َت ِم ْع‬ ‫ُم ْف َت َع ٌل‬ ‫ُم ْ َت ِم ٌع‬ ‫َو ُم ْف َت َعًلا‬ ‫ِا ْج ِت َما ًعا‬ ‫َي ْف َت ِع ُل‬ ‫ِا ْف َت َع َل‬
‫ُم ْف َت َع ٌل‬ ‫َي ْ َت ِم ُع‬
‫ُم ْ َت َم ٌع‬ ‫َو ُم ْ َت َم ًعا‬ ‫ِا ْج َت َم َع‬
‫ُم ْ َت َم ٌع‬

Bab 8

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman ‫َت ْف َع َّل‬ ‫ِا ْف َع َّل‬ ‫ُم ْف َع ّلٌل‬ ً ‫ِا ْف ِعَلا‬
‫َت ْ َم َّس‬ ‫ِا ْح َم َّس‬ ‫ُم ْف َع ٌّلل‬ ‫ُم ْ َم لٌّس‬ ‫َو ُم ْف َعالًّلا‬ ‫ِا ْح ِم َسا ًزا‬ ‫َي ْف َع ُّل‬ ‫ِا ْف َع َّل‬
‫ُم ْف َع ّلٌل‬
‫ُم ْ َم لٌّس‬ ‫َو ُم ْ َم ًالّسا‬ ‫َي ْ َم ُّس‬ ‫ِا ْح َم َّس‬
‫ُم ْ َم ٌّلس‬

Bab 9

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman ‫َت ْظ َت ْف ِع ْل‬ ‫ِا ْط َت ْف ِع ْل‬ ‫ُم ْظ َت ْف ِع ٌل‬ ً ‫ِا ْط ِت ْف َعا‬
‫َت ْظ َت ْ ِف ْس‬ ‫ِا ْط َت ْ ِف ْس‬ ‫ُم ْظ َت ْف َع ٌل‬ ‫ُم ْظ َت ْ ِف ٌس‬ ‫َو ُم ْظ َت ْف َعًلا‬ ‫ِا ْط ِت ْ َفا ًزا‬ ‫َ ْظ َت ْف ِع ُل‬ ‫ِا ْط َت ْف َع َل‬
‫ُم ْظ َت ْف َع ٌل‬ ‫َ ْظ َت ْ ِف ُس‬
‫ُم ْظ َت ْ َف ٌس‬ ‫َو ُم ْظ َت ْ َف ًسا‬ ‫ِا ْط َت ْ َف َس‬
‫ُم ْظ َت ْ َف ٌس‬

Bab 10

Isim Feel Nahi Feel Amar Isim Isim Fael Masdar Masdar Feel Feel
Makan/ Maf’ul Mim Mudhare Madhi
Zaman

24

‫توضيح الصرف‬

‫ُم ْف َع ْى َع ٌل‬ ‫َت ْف َعى ِع ْل‬ ‫ِا ْف َع ْى ِع ْل‬ ‫ُم ْف َع ْى َع ٌل‬ ‫ُم ْف َع ْى ِع ٌل‬ ‫َو ُم ْف َع ْى َعًلا‬ ‫ِا ْف ِع ْي َعا ً‬ ‫َي ْف َع ْى ِع ُل‬ ‫ِا ْف َع ْى َع َل‬
‫ُم ْ َد ْو َ ٌ‬ ‫َت ْ َد ْو ِ ْ‬ ‫ِا ْح َد ْو ِ ْ‬ ‫ُم ْ َد ْو َ ٌ‬ ‫ُم ْ َد ْو َ ًبا‬ ‫َو ُم ْ َد ْو َ ًبا‬ ‫ِا ْح ِد ْي َدا ًبا‬ ‫َي ْ َد ْو ِ ُ‬ ‫ِا ْح َد ْو َ َ‬

‫‪Bab 11‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫َت ْف َع ِّى ْل‬ ‫ِا ْف َع ِّى ْل‬ ‫ُم ْف َع ِّى ٌل‬ ‫ِا ْف ِع َّى ً‬
‫َت ْ َل ِّى ْذ‬ ‫ِا ْج َل ِّى ْذ‬ ‫ُم ْف َع َّى ٌل‬ ‫ُم ْ َل ِّى ٌذ‬ ‫َو ُم ْف َع َّىً‬ ‫ِا ْجِل َّى ًذا‬ ‫َي ْف َع ِّى ُل‬ ‫ِاف َع َّى َل‬
‫ُم ْف َع َّى ٌل‬ ‫َي ْ َل ِّى ُذ‬ ‫ِا ْج َل َّى َذ‬
‫ُم ْ َل َّى ٌذ‬ ‫َو ُم ْ َل َّى ًذا‬
‫ُم ْ َل َّى ٌذ‬

‫‪Bab 12‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫َت ْف َعا ِ ّل‬ ‫ِا ْف َعا ِ ّل‬ ‫ُم ْف َعا ٌلّل‬ ‫ِا ْف ِع ْيَلا ً‬
‫َت ْ َما َّز‬ ‫ِا ْح َما َّز‬ ‫ُم ْف َعا لٌّل‬ ‫ُم ْ َما ّلٌز‬ ‫َو ُم ْف َعا ًّلا‬ ‫ِا ْح ِم ْي َرا ًزا‬ ‫َي ْف َعا ُّل‬ ‫ِاف َعا َّل‬
‫ُم ْف َعا لٌّل‬
‫ُم ْ َما لٌّز‬ ‫َو ُم ْ َما لّاًزا‬ ‫َي ْ َما ُّز‬ ‫ِا ْح َما َّز‬
‫ُم ْ َما ّلٌز‬

‫‪TASRIF RUBA’IE MUJARRAD‬‬
‫‪Hanya satu bab‬‬

‫‪Isim‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Makan/‬‬ ‫‪Amar‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Fael‬‬ ‫‪Mim‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫ُت َف ْعِل ْل‬ ‫َف ْع َل َل ًة َو ِف ْعَلا ً‬
‫ُت َد ْح ِس ْ‬ ‫َف ْعِل ْل‬ ‫ُم َف ْع َل ٌل‬ ‫ُم َف ْعِل ٌل‬ ‫َو ُم َف ْع َلًلا‬ ‫َ ْح َس َج ًة َو ِ ْح َسا ًجا‬ ‫ُي َف ْعِل ُل‬ ‫َف ْع َل َل‬
‫ُم َف ْع َل ٌل‬ ‫ُم َد ْح ِس ٌ‬ ‫َي َد ْح ِس ُ‬
‫َ ْح ِس ْ‬ ‫ُم َد ْح َس ٌ‬ ‫َو ُم َد ْح َس ًجا‬ ‫َ ْح َس َ‬
‫ُم َد ْح َس ٌ‬

‫‪TASRIF RUBAIE MAZID‬‬
‫‪Terdapat 3 bab‬‬
‫‪Bab 1‬‬

‫‪25‬‬

‫توضيح الصرف‬

Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Mim Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mudhare Madhi
Zaman ‫َت َف ْع ُلًلا‬
‫َت َت َف ْع َل ْل‬ ‫ُم َت َف ْعِل ٌل ُم َت َف ْع َل ٌل َت َف ْع َل ْل‬ ‫َو ُم َت َف ْع َلًلا‬ ‫َت َد ْح ُس ًجا‬ ‫َ َ َف ْع َل ُل‬ ‫َف ْع َل َل‬
‫ُم َت َف ْع َل ٌل‬
ْ ‫َت َت َد ْح َس‬ ْ ‫َو ُم َت َد ْح َس ًجا ُم َت َد ْح ِس ٌ ُم َت َد ْح َس ٌ َت َد ْح َس‬ ُ ‫َي َت َد ْح َس‬ َ ‫َت َد ْح َس‬
ٌ ‫ُم َت َد ْح َس‬

Bab 2

Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Mim Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mudhare Madhi
Zaman ‫َت ْف َع ْىِل ْل‬ ‫ُم ْف َع ْىِل ٌل‬ ‫َو ُم ْف َع ْى َلًلا‬ ً ‫ِا ْف ِع ْىَلا‬
‫َت ْ َسْه ِ ْم‬ ‫ِا ْف َع ْىِل ْل‬ ‫ُم ْف َع ْى َل ٌل‬ ‫ُم ْ َسْه ِ ٌم‬ ‫َو ُم ْ َسْه َ ًما‬ ‫ِا ْح ِسْه َ ا ًما‬ ‫َي ْف َع ْىِل ُل‬ ‫ِا ْف َع ْى َل َل‬
‫ُم ْف َع ْى َل ٌل‬ ‫َي ْ َسْه ِ ُم‬
‫ِا ْح َسْه ِ ْم‬ ‫ُم ْ َسْه َ ٌم‬ ‫ِا ْح َسْه َ َم‬
‫ُم ْ َسْه َ ٌم‬

Bab 3

Isim Feel Nahi Feel Isim Isim Fael Masdar Mim Masdar Feel Feel
Makan/ Amar Maf’ul Mudhare Madhi
Zaman ‫َت ْف َع َل َّل‬ ‫ُم ْف َعِل لٌّل‬ ‫َو ُم ْف َع َللاًّلا‬ ً ‫ِا ْف ِعَّلا‬
‫َت ْق َ ِع َّس‬ ‫ِا ْف َع َل َّل‬ ‫ُم ْف َع َل لٌّل‬ ‫ُم ْق َ ِع لٌّس‬ ‫َو ُم ْق َ ِع ّلٌس‬ ‫ِا ْ ِ ْع َسا ًزا‬ ‫َي ْف َعِل ُّل‬ ‫ِا ْف َع َل َّل‬
‫ُم ْف َع َل لٌّل‬ ‫َي ْق َ ِع ُّس‬
‫ِا ْ َ َع َّس‬ ‫ُم ْق َ َع لٌّس‬ ‫ِا ْ َ َع َّس‬
‫ُم ْق َ َع ٌّلس‬

TASRIF LUGHAWI

TASRIF LUGHAWI ialah perubahan berntuk kalimah dari satu bentuk kepada bentuk yang
lain dengan memperhatikan mufrad, tasniah dan jamak, serta memperhatikan muzakar
muannasnya, begitu juga ghoib, khitab dan takallumnya.

Perbahasan tasrif Lughawi adalah pada sighah-sighah berikut:

1. Feel Madhi
2. Feel Mudhare’
3. Masdar
4. Isim Fael
5. Isim Maf’ul
6. Feel Amar

26

‫توضيح الصرف‬

7. Feel Nahi
8. Isim Zaman/Makan
9. Isim alat
10. Isim Dhomir
11. Sifat Musyabbahah
12. Isim Tafdhil
Disini kami hanya muatkan sedikit sahaja tasrif Lughawi sebagai panduan. Tasrif Lughawi
secara lengkap kami muatkan di dalam kitab Tatbiq At-Tasrif.

Di sini kami hanya sertakan Contoh Tasrif Lughawi bagi Bina Soheh Bab Tsulasi Mujarrad
sahaja: 3

Tsulasi Mujarrad
Bab 1

Isim Makan/ Feel Nahi Feel Amar Isim Maf’ul Isim Fael Masdar Feel Feel Madhi
Zaman Mudhare
‫َم ْى ُصىٌز‬ ‫َهَهاَُاهه ِاِصَِّصصَُصساساٌٌوزسِ َنن‬ ‫َه ْص ًسا‬ ‫َه َص َس‬
‫َم ْى َص ٌس‬ ‫ََمم ْْىى ُُصصىىَُززاو ِ َنن‬ ‫ُه َّص ٌس‬ ًٍِ ‫ََهه ْْصص ََسسْاي‬ ‫َي ْى ُص ُس‬ ‫َه َص َس‬
‫َمَ ْمى َىا َصِ َصسا ُِسن‬ ‫َه َص َسٌر‬ ‫ََييْْىى ُُصص ُسساو ِ َنن‬ ‫َه َص ُسْوا‬
‫ََهه َااهاِِ ِصص ََصسستَاساٌرٌِن‬ ‫َت ْى ُص ُس‬ ْ ‫َه َص َس‬
‫َت ْى ُص ْس‬ ‫ُا ْه ُص ْس‬ ‫َم ْى ُصىَز ٌر‬ ‫َه َىا ِص ُس‬ ‫َتَيْىْى ُ ُصص َ ْساس َِنن‬ ‫َه َص َسَتا‬
‫َت ْى ُص َسا‬ ‫ُا ْه ُص َسا‬ ‫ََمم ْْىى ُُصصىىَززتاا ٌِن‬ ‫َت ْى ُص ُس‬ ‫َه َص ْس َن‬
‫َت ْى ُص ُسْوا‬ ‫ُا ْه ُص ُسوا‬ ‫َم َىا ِص ْي ُر‬ ‫ََتتْىْى ُُصص َُسْساو ِ َنن‬ َ ‫َه َص ْس‬
‫َتَتْىْى ُصُص ِ َسسْاي‬ ‫ُاُْاهْه ُصُص ِ َسسْا‬ ً‫ََتتَتْْىىْى ُُ ُصصص َِْسْسايس ََِنن‬ ‫َه َص ْسُت َما‬
‫َت ْى ُص ْس َن‬ ‫ُا ْه ُص ْس َن‬ ‫َا ْه ُص ُس‬ ‫َه َص ْسُت ْم‬
‫َه ْى ُص ُس‬ ِ ‫َه َص ْس‬
‫َه َص ْسُت َما‬
ًَّ ‫َه َص ْسُت‬
ُ ‫َه َص ْس‬
‫َه َص ْسَها‬

Bab 2
3 Untuk tasrif yang lebih lengkap sila rujuk kitab Tatbiq At-Tasrif karangan penyusun.

27

‫توضيح الصرف‬

‫‪Isim Makan/‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim Maf’ul‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫‪Mudhare‬‬
‫َم ْظ ُسو ٌ‬ ‫َطا ِز ٌ‬ ‫َط ْسًبا‬ ‫َط َس َ‬
‫َم ْظ ِس ٌ‬ ‫ََمم ْْظظ ُُسُسَبباىِ َنن‬ ‫ََطُططاا َِِّزُسزَبابا ٌىِ َنن‬ ‫ََطط ْْسَسَبب ْاي ٍِن‬ ‫َي ْظ ِس ُ‬ ‫َط َسَبا‬
‫َم ْظ ِسَبا ِن‬ ‫ََََََتيتيتتََتََََيتتتها ْْْْْْْظظْْظظظظْْْظْظظطظظظِِِِِِِسسُُِِسسِسسََََسِِِِبببسبسببْْبسسسسببْْيااااُُُُىىًًَََََِِِِننننننن‬ ‫َط َسَب ْت‬
‫َم ِظا ِز ُ‬ ‫َط َّس ٌ‬ ‫َط َسَب َتا‬
‫َط َسَب ٌة‬ ‫َط َسْب ًَ‬
‫ََََتتتَتَتت ْْْْظْْظظظظظِِِِسُسِِْسسِببسسبََببَْااىىًا‬ ‫ِا ْط ِس ْ‬ ‫َم ْظ ُسو َب ٌة‬ ‫َََطططَاطَِسَِاىبزَاِبَتزَِبازا ٌُِةٌن‬ ‫َط َسْب َت‬
‫ِِِااِِااا ِْْْطْططططِِِسُسِِْسِببسسََببب َْااىًا‬ ‫ََمم ْْظظ ُُسسووََبب َتاا ٍِن‬ ‫َط َسْب ُت َما‬
‫َط َسْب ُت ْم‬
‫َم َظا ِزْي ُ‬ ‫َط َسْب ِت‬
‫َط َسْب ُت َما‬
‫َط َسْب ُ َّن‬
‫َط َسْب ُت‬
‫َط َسْب َىا‬

‫‪Bab 3‬‬

‫‪Isim Makan/‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim Maf’ul‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel Madhi‬‬
‫‪Zaman‬‬
‫َم ْف ُتى ٌا‬ ‫َفا ِت ٌح‬ ‫َف ْت ً ا‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫َف َت َح‬
‫َم ْف َت ٌح‬ ‫ََمم ْْفف ُُتتىى َُححاىِ َنن‬ ‫ََففاُاِفِتتَّت َُا ٌْاىاِ َنن‬ ‫َف ْت‬ ‫َف َت َ ا‬
‫َم َْمف ََتفاَِتاُحِن‬ ‫َف ْت‬ ‫َي ْف َت ُح‬
‫ُف َّت ٌح‬ ‫َي ْف َت‬
‫َف َت َ ٌة‬ ‫ْي ِن‬ ‫َ‬ ‫اىِ َنن‬ ‫َ‬ ‫َي ْف َت‬
‫ََفف َاَفاِفِتتاَِتىََا َِتَتا ُاٌحةٌِن‬ ‫اٍ‬ ‫ُ‬
‫َ‬ ‫َف َت ُ ْىا‬

‫َت ْف َت ُح‬ ‫َف َت َ ْت‬
‫َت ْف َت‬ ‫َف َت َ َتا‬
‫ا ِن‬ ‫َي ْف َت‬ ‫َف َت ْ ًَ‬
‫َم ْف ُتى َح ٌة ِا ْف َت ْح‬ ‫ْ ًَ‬ ‫َف َت ْ َت‬
‫َت ْف َت ْح‬ ‫َت ْف َت ُح‬
‫َت ْف َت َ ا‬ ‫ِا ْف َت َحا‬ ‫ََمم ْْفف ُُتتىى ََحح َتا ْي ٍِن‬ ‫َ‬ ‫َت ْف َت‬ ‫َف َت ْ ُت َما‬
‫َت ْف َت ُ ىا‬ ‫ِا ْف َت ُ ىا‬ ‫َم َفا ِت ْي ُح‬ ‫ْاىِ َنن‬ ‫ُ‬ ‫َت ْف َت‬ ‫َف َت ْ ُت ْم‬
‫َت ْف َت ِحى‬ ‫ِِاا ْْفف ََتت ِ َحاى‬
‫َت ْف َت َ ا‬ ‫َت ْف َت ِ ْي َن‬ ‫ْ ِت‬ ‫ْ‬ ‫َف َت‬
‫َت ْف َت َ ا ِن‬ ‫ُت َما‬ ‫َف َت‬

‫‪28‬‬

‫ِا ْف َت ْ ًَ َت ْف َت ْ ًَ‬ ‫توضيح الصرف‬

‫َف َت ْ ُ َّن َت ْف َت ْ ًَ‬
‫َف َت ْ ُت َا ْف َت ُح‬
‫َف َت ْ َىا َه ْف َت ُح‬

‫‪Bab 4‬‬

‫‪Isim Makan/‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim Maf’ul‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫َم ْع ُلى ٌم‬ ‫َعاِل ٌم‬ ‫ِع ْل ًما‬
‫َم ْع َل ٌم‬ ‫ََمم ْْععُُللىىَُمماىِ َنن‬ ‫َ َعع ُاعا َِّلِللمُ َمااىٌ ِم َنن‬ ‫ِِععْْلل ََمم ْاي ٍِن‬ ‫َ ْع َل ُم‬ ‫َعِل َم‬
‫َم ْع َل َما ِن‬ ‫ُع َّل ٌم‬ ‫ََ ْْععََلل َُمماىِ َنن‬ ‫َعِل َما‬
‫َم َعاِل ُم‬ ‫َع َل َم ٌة‬ ‫َت ْع َل ُم‬ ‫َعِل ُمىا‬
‫ََعع َاعاِلِلامَمَِلَتَاماٌ ٌةِن‬ ‫َت ْع َل ُم‬ ‫َعِل َم ْت‬
‫َم ْع ُلى َم ٌة ِا ْع َل ْم َت ْع َل ْم‬ ‫َع َىاِل ُم‬ ‫َ ْع َل ْم ًَ‬ ‫َعِل َم َتا‬
‫َت ْع َل َما‬ ‫ِِاِِااا ْْعْْعَععَلََلللُِمََمم ْااىيا‬ ‫ََمم ْْععُُللىىََمم َتاا ٌِن‬ ‫َت ْع َل ُم‬ ‫َعِل ْم ًَ‬
‫َت ْع َل ُمىا‬ ‫َم َعاِلي ُم‬ ‫ََتت ْْععََلل َُمماىِ َنن‬ ‫َعِل ْم َت‬
‫ََتت ْْععََلل َِم ْاي‬ ‫ََتَتت ْْعْععََلَلل َِْمممْيا ًََِنن‬ ‫َعِل ْم ُت َما‬
‫ِا ْع َل ْم ًَ َت ْع َل ْم ًَ‬ ‫َا ْع َل ُم‬ ‫َعِل ْم ُت ْم‬
‫َو ْع َل ُم‬ ‫َعِل ْم ِت‬
‫ََعِعِلل ْْممُُت ََّمنا‬
‫‪Bab 5‬‬ ‫َعِل ْم ُت‬
‫َعِل ْم َىا‬
‫‪Isim Makan/‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar Isim Maf’ul‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Feel‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫‪-‬‬ ‫َح َظ ًٌ‬ ‫ُح ْظ ًىا‬ ‫‪Mudhare‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫‪-‬‬ ‫ََحح ََظظ َُىىاىِ َنن‬ ‫ُُحح ْْظظََىى ْاي ٍِن‬
‫َم ْ َظ ًٌ‬ ‫‪-‬‬ ‫َي ْ ُظ ًُ‬ ‫َح ُظ ًَ‬
‫َ اَظِ َىطا ًُِن‬ ‫ُُظظ َُىىاىِ َنن‬ ‫َح ُظ َىا‬
‫ْ‬ ‫َم‬ ‫ْ‬ ‫َي‬ ‫َح ُظ ُى ْىا‬
‫َم‬ ‫ْ‬ ‫َي‬

‫‪29‬‬

‫توضيح الصرف‬

‫‪-‬‬ ‫َت ْ ُظ ًُ‬ ‫َت‬ ‫َح ُظ َي ْت‬
‫ْ ُ ُظظَىْنا َِنن‬ ‫ْ‬ ‫َي‬ ‫َح ُظ َي َتا‬
‫‪-‬‬ ‫َح ُظ ْن َن‬
‫َح ُظ ْي َت‬
‫ُا ْح ُظ ًْ َت ْ ُظ ًْ‬ ‫‪-‬‬ ‫َح ُظ َي ُت َما‬
‫َح َظ َى ٌة‬ ‫َت ْ ُظ ًُ‬ ‫َح ُظ ْي ُت ْم‬
‫َت ْ ُظ َىا‬ ‫ُا ْح ُظ َىا‬ ‫‪-‬‬ ‫ََحح ََظظََيىَتاا ٌِن‬ ‫ُُظظ َُىىاىِ َنن‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫َح ُظ ْي ِت‬
‫َت ْ ُظ ُىىا‬ ‫ُا ْح ُظ ُىىا‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫َح ُظي ُت َما‬
‫‪-‬‬ ‫َح ُظ ْى ُ َّن‬
‫ُُظظِ َنى ْاي‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫ُُاا ْْحح ُُظظِ َنى ْاي‬ ‫‪-‬‬ ‫ِح َظا ٌن‬ ‫ُظ ِى ْي َن‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫َح ُظ ْي ُت‬
‫َت‬ ‫ْ ُ ُظظَىْنا َِنن‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫َح ُظ ْي َىا‬
‫ْ‬ ‫‪-‬‬ ‫َت‬

‫َت ْ ُظ ْن َن‬ ‫ُا ْح ُظ ْن َن‬ ‫َا ْح ُظ ًُ‬

‫َه ْ ُظ ًُ‬

‫‪Bab 6‬‬

‫‪Isim Makan/‬‬ ‫‪Feel Nahi‬‬ ‫‪Feel Amar‬‬ ‫‪Isim‬‬ ‫‪Isim Fael‬‬ ‫‪Masdar‬‬ ‫‪Feel‬‬ ‫‪Feel‬‬
‫‪Zaman‬‬ ‫‪Maf’ul‬‬ ‫‪Madhi‬‬
‫َم ْ ُظى ٌ‬ ‫حا ِط ٌ‬ ‫ِح ْظ َبا ًها‬ ‫‪Mudhare‬‬
‫َم ْ ِظ ٌ‬ ‫ححاا ِِطط َُبباىِ َنن‬ ‫ِِحح ْْظظََببااََهه ْاي ٍِن‬ ‫َح ِظ َ‬
‫ُُظظىُىَبباىِ َنن‬ ‫ْ‬ ‫َم ْ ِظ َبا ِن‬ ‫ُح َّظا ٌ‬ ‫َي ْ ِظ ُ‬ ‫ْ‬ ‫َح ِظ َبا‬
‫ْ‬ ‫َم‬ ‫َم َ ا ِط ُ‬ ‫ِِظظ َُبباىِ َنن‬ ‫ْ‬ ‫َي‬ ‫َح ِظ ُبىا‬
‫َم‬ ‫ُح َّظ ٌ‬ ‫ْ ِظ ُ‬ ‫َي‬ ‫َح ِظ َ ْت‬
‫َح َظ َب ٌة‬ ‫َت‬ ‫َح ِظ َ َتا‬
‫حا ِط َب ٌة‬ ‫َََََتتتتتَََََتيهتا ْْْْْ ْْْْْحِِِِِ ِِِِِظظظظظُظظظظََظِببببْْب ْياااُُُىَََِِِنَنننننن‬ ‫َح ِظ ْ َن‬
‫ْ ِظ ْ‬ ‫َت‬ ‫ِا ْح ِظ ْ‬ ‫َم ْ ُظىَب ٌة‬ ‫ححاا ِِططََبَتاا ٌِن‬ ‫َح ِظ ْ َت‬
‫ْ ِظ َبا‬ ‫َت‬ ‫ِا ْح ِظ َبا‬ ‫ُُظظىَىببَتاا ٌِن‬ ‫ْ‬ ‫َم‬ ‫َح َىا ِط ُ‬ ‫َح ِظ ْ ُت َما‬
‫ِا ْح ِظ ُبىا‬ ‫َم‬ ‫َح ِظ ْ ُت ْم‬
‫ِظ ُبىا‬ ‫ْ‬ ‫َت‬ ‫ِِاا ْْحح ِِظظِ َب ْاي‬ ‫ْ‬ ‫َح ِظ ْ ِت‬
‫ْ ِِظظِ َب ْاي‬ ‫َت‬ ‫ِا ْح ِظ ْ َن‬ ‫ََحح ِِظظ ْبُُت ََّمنا‬
‫ْ‬ ‫َت‬ ‫َم َ ا ِط ْي ُ‬ ‫َح ِظ ْ ُت‬
‫َح ِظ ْ َىا‬
‫َت ْ ِظ ْ َن‬

‫‪30‬‬

‫توضيح الصرف‬

ISIM DHOMIR

DHOMIR Ialah kata ganti nama yang mengandungi erti ‘Dia’, ‘kamu’, ‘saya’, baik seorang,
dua orang mahupun ramai.

PEMBAHAGIAN DHOMIR

Dhomir terbahagi kepada dua:

1. Dhomir Bariz : Iaitu Dhomir yang nampak lafaznya seperti: ‫ أه َت‬,‫ َأ َها‬, ‫ َف َع ْل َىا‬,‫َف َع ْل ُت‬
2. Dhomir Mustatir : Iaitu dhomir yang tersembunyi seperti: ُ ‫َه ْظ ِس ُ َا ْط ِس ُ َت ْظ ِس‬

Dhomir Bariz terbahagi kepada dua:

1. Dhomir Muttasil iaitu Dhomir yang boleh 4b,erissiammbmuanugpudnenhguarnufk. alCimonathohy:an‫ُت‬g‫ع ْل‬lَ a‫ َف‬in
samaada bersambung dengan kalimah Feel
‫ َف ْي ِه َب ْي ُت ُه‬. Dhomir ini adakala berkedudukan Rafa’, Nasab atau Jarr.

2. lDahino.mCoirntMouh:nf‫َى‬aَُsi,l‫َها‬i‫َأ‬a,itٍُu‫ َّيا‬D‫ ِإ‬homir yang tidak boleh bersambung dengan kalimah yang

Dhomir Mustatir pula terbahagi kepada dua:

1. Mustatir Wujub : Dhomir Yang tidak dapat diganti dengan isim zohir yang semakna
dengannya. Dhomir ini hanya pada tiga tempat: (1) Feel Amar yang Mufrad

4 Samaada Feel madhi, mudhare’ maupun amar.

31

‫توضيح الصرف‬

Muzakkar (seperti: ْ ‫( ) ِا ْط ِس‬2) Feel Mudhare’ yang Mufrad Muzakkar Mukhatab
‫( ) َت ْظ ِس‬3) Feel Mudhare’ yang Mutakallim (seperti: ُ
(seperti: ُ ‫) َه ْظ ِس ُ َا ْط ِس‬

2. Mustatir Jawaz : Dhomir Yang boleh diganti dengan isim zohir yang semakna
dengannya. Termasuk dhomir Mustatir Jawaz adalah semua feel Madhi dan
Mudhare’ yang Ghaib atau Gha’ibah.

KHULASAH

DHOMIR

BARIZ MUSTATIR

Muttasil Munfasil

Wujub Jawaz

Marfu’ Mansub Majrur Marfu’ Mansub 32

‫ه هما هم ها هما ه ّن‬ ‫هو هما هم‬ ‫إيّاه إيّاهما إيّاهم‬
‫َك كما كم ِك كما ك ّن‬ ‫هي هما ه ّن‬ ‫إيّاها إيّاهما أيّاه ّن‬
‫أنت أنتما أنتم‬ ‫إيّا َك إيّاكما إيّاكم‬
‫ي َنا‬ ‫أنت أنتما أنت ّن‬ ‫إيّا ِك أياكما إيّاك ّن‬

‫أنا نحن‬ ‫إيّاي إيّانَا‬

‫توضيح الصرف‬

Tasrif Feel Yang Bersambung Dengan (DHOMIR MUTTASIL MAHAL RAFA’)

Madhi Mudhare’ Amar Madhi Mudhare’ Amar

‫َفع َل‬ ‫َي ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ْل‬ Mustatir Jawaz Mustatir Jawaz
َ ‫َفع‬ ‫ََيي ْْففعع ُلو ِ َنن‬ ‫ا ْفع‬
‫َفع ُْلوا‬ ‫َت ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ُلوا‬ Alif Tasniah Alif Tasniah
‫َفع َل ْت‬ ‫َتَي ْ ْففعع ْلَِنن‬ ‫اا ْْففععِلى‬
‫َفع َل َات‬ ‫َت ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ْلَن‬ Wau jamak Wau Jamak
‫َفع ْلَن‬ ‫ََتت ْْففعع ُلو ِ َنن‬
َ ‫َفع ْل‬ ً‫ََتَتت ْْْفففععع ِ ْْيللَِ َنن‬ Mustatir Jawaz Mustatir Jawaz
‫َفع ْل َُما‬ ‫َا ْفع ُل‬
‫َفع ْل ُ ْم‬ ‫َه ْفع ُل‬ Alif Tasniah Alif Tasniah
‫َ َففعع ُْْتللَِما‬
‫َفع ْل َُّن‬ Nun Niswah Nun Niswah
ُ ‫َفع ْل‬
‫َفع َْهلا‬ Ta’ fael Mustatir Wujub Mustatir Wujub

Ta’ fael Alif Tasniah Alif Tasniah

Ta’ fael Wau Jamak Wau Jamak

Ta’ fael Ya’ Mukhatabah Ya Mukhatabah

Ta’ fael Alif Tasniah Alif Tasniah

Ta’ fael Nun Jiswah Nun Niswah

Ta’ fael Mustatir Wujub

Nun Dan Alif Mustatir Wujub

Catatan:

Semua Kalimah yang berwarna adalah Dhomir Bariz, selain dari itu adalah Dhomir
Mustatir.

33

‫توضيح الصرف‬
‫‪Contoh Tasrif DHOMIR MUTTASIL MANSUB‬‬

‫َط َس ٌَُ َطس َ َُ َما َط َس َ َُ ْم َط َس َ ََا َط َس َ َُ َما َط َس َ َُ ًَّ َط َس َ َ َط َس َ ُك َما َط َس َ ُك ْم َط َس َ ِ َط َس َ ُك َما‬
‫َط َسَب ُكَّن َط َسَه ًِ ْ َط َس َها ‪.‬‬

‫ِإ َّنٌ ِإ َّنَما ِإ َّنَم ِإَََّانِإ َّنَُ َما ِإ َّ ُنَ ًَّ ِإ َّن ِإ َّ ُنك َما ِإ َّه ُكْم ِإ َِّن ِإ َّه ُ َكما ِإ َّه ُكَّن ِ ِإو َّْنى ِإ َّان‬

‫‪Contoh Tasrif DHOMIR MUTTASIL MAJRUR‬‬

‫ِم ًٌُْ ِم ْى َُهما ِم ْ ًَُ ْم ِم ْ ًََا ِم ْ ًَُ َما ِم ْ ًَُ ًَّ ِم ًْ َ ِم ْى ُ َكما ِم ْى ُكْم ِم ًِْ ِم ْ ًُك َما ِم ْى ُكَّن ِم ِّ ًْ ِمَّها‬
‫َب ْي ُ ُتٌ َب ْي َُت َما َب ْي َُت ْم َب ْي ََُتا َب ْي َُت َما َب ْي َُت ًَّ َب ْي ُ َت َب ْي ُت ُ َكما َب ْي ُتك ْم َب ْي ُ ِت َب ْي ُكت َما َب ْي ُكت ًَّ َب ْي ِتْ َب ْي َُهتا‬

‫‪34‬‬

‫توضيح الصرف‬

‫‪MAUQI’ DHOMIR‬‬

‫’‪DHOMIR MUTTASIL MARFU‬‬ ‫‪DHOMIR MUTTASIL DHOMIR MUNFASIL‬‬
‫‪pada Kalimah Feel‬‬
‫’‪Mauqi‬‬ ‫‪MAJRUR‬‬
‫‪Dhomir‬‬
‫‪Madhi‬‬ ‫’‪Mudhare‬‬ ‫‪Amar‬‬ ‫‪Sebab‬‬ ‫‪Sebab‬‬ ‫‪MANSUB‬‬ ‫‪MARFU‬‬ ‫‪MANSUB‬‬
‫مفس مركسغائ‬
‫مثنى مركسغائ‬ ‫َفع َل‬ ‫َي ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ْل‬ ‫‪Huruf‬‬ ‫‪Idhafah‬‬ ‫إ ّنٌ‬ ‫َُ َى‬ ‫إ ّياٌ‬
‫جمع مركسغائ‬ ‫َفع َ‬ ‫ََيي ْْففعع ُلو ِ َنن‬ ‫ا ْفعلا‬ ‫ِإإ ّّننََمما‬ ‫َُ َما‬
‫مفس مؤهث غائبة‬ ‫َفع ُْلوا‬ ‫َت ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ُلوا‬ ‫ِم‪ًٌJaْ r‬‬ ‫َب ْيتٌ‬ ‫َُ ْم‬
‫مثنى مؤهث غائبة‬ ‫َفع َل ْت‬ ‫َتَي ْ ْففعع ْلَِنن‬ ‫اا ْْففعع ِلي‬ ‫ِم ًَْما‬ ‫َب ْي َتما‬ ‫إ ّياَما‬
‫جمع مؤهث غائبة‬ ‫َفع َل َات‬ ‫َت ْفع ُل‬ ‫ا ْفع ْلَن‬ ‫ِم ًَْ ْم‬ ‫َب ْي َتم‬ ‫إ ّياَم‬
‫مفس مركسم اط‬ ‫َفع ْلَن‬ ‫ََتت ْْففعع ُلو ِ َنن‬ ‫إ ّياَا ِ َ إ ّنَا َب ْتها ِم ًَْا‬
‫مثنى مركسم اط‬ ‫َفع ْل َ‬ ‫ََتَتت ْْْفففععع ِ ْْيللَِ َننً‬ ‫إ ّياَما َُ َما إ ّنَما َب ْي َتما ِم ًَْما‬
‫جمع مركسم اط‬ ‫َفع ْل َُما‬ ‫َا ْفع ُل‬ ‫إ ّياَ ًّ َُ ًّ إ ّنَ ًّ َب ْي َت ًّ ِم ًَْ ًّ‬
‫مفس مؤهث م اطبة‬ ‫َفع ْل ُ ْم‬ ‫َه ْفع ُل‬ ‫إ ّنَ َب ْي َت ِم ًْ َ‬ ‫أه َت‬ ‫إ ّيا َ‬
‫مثنى مؤهث م اطبة‬ ‫َ َففعع ْ ْللَُِما‬ ‫ِِمم ًًُْْكك ْمما‬ ‫َب ْيتكما‬ ‫إ ّهكما‬ ‫إ ّياكما‬
‫جمع مؤهث م اطبة‬ ‫َفع ْل َُّن‬ ‫َب ْيتكم‬ ‫إ ّ ُنكم‬ ‫أهتما‬ ‫إ ّياكم‬
‫متكلم وحدر‬ ‫َفع ْل ُ‬ ‫إ ّنِ َب ْي ِت ِم ًِْ‬ ‫أه ُت ْم‬ ‫إ ّيا ِ‬
‫متكلم مع ال ير‬ ‫َفع َْهلا‬
‫ِِمم ًًُْْكك ّمًا‬ ‫َب ْيتكما‬ ‫إ ّنكما‬ ‫أه ِت‬ ‫إ ّياكما‬
‫َب ْيتك ًّ‬ ‫إ ّنك ًّ‬ ‫إ ّياك ًّ‬
‫ِِمم ًَِّّاًْ‬ ‫َب ْ ِت ْ‬ ‫إ ِّون ْ‬ ‫أهتما‬ ‫إ ّيا َ‬
‫َب ْي هتا‬ ‫إ ّها‬ ‫أه ّن‬ ‫إ ّيا َها‬

‫أها‬
‫َه ْ ًُ‬

‫‪35‬‬

‫توضيح الصرف‬

‫‪Ertinya:‬‬ ‫مفس مركسغائ‬
‫مثنى مركسغائ‬
‫‪1 Dia seorang lelaki‬‬ ‫جمع مركسغائ‬
‫‪2 Dia Dua orang lelaki‬‬ ‫مفس مؤهث غائبة‬
‫‪3 Mereka Ramai lelaki‬‬ ‫مثنى مؤهث غائبة‬
‫‪4 Dia seorang perempuan‬‬ ‫جمع مؤهث غائبة‬
‫‪5 Dia Dua orang perempuan‬‬ ‫مفس مركسم اط‬
‫‪6 Mereka ramai perempuan‬‬ ‫مثنى مركسم اط‬
‫‪7 Engkau seorang lelaki‬‬ ‫جمع مركسم اط‬
‫‪8 Engkau berdua lelaki‬‬ ‫مفس مؤهث م اطبة‬
‫‪9 Kamu ramai lelaki‬‬ ‫مثنى مؤهث م اطبة‬
‫‪10 Engkau seorang perempuan‬‬ ‫جمع مؤهث م اطبة‬
‫‪11 Engkau berdua perempuan‬‬ ‫متكلم وحدر‬
‫‪12 Kamu ramai perempuan‬‬ ‫متكلم مع ال ير‬
‫‪13 Aku/Saya‬‬
‫‪14 Kami/Kita‬‬

‫‪Hafal:‬‬
‫‪Huruf Jar yang bersambung dengan dhomir‬‬

‫ِم ًْ = ‪Daripada‬‬
‫رِ ضْ بُ لا رِ ضْ بُه ضَ لاا رِ ضْ ُبه ْض لالالالالالرِالالضْا َضهلاا ِر ْض ُبه ضَ لاا رِ ْض بُه َّع لالالالال ِرالالاْض َض لا ِر ْض بُك ضَ الا رِ ْض بُك ْض لالالالالالارِلا ْض ِر لا ِر ْض بُك ضَ الا رِ ْض ُبك عَّ لالالالالالاِرلا ِرّعِ لاي رِ عَّا‬

‫ِإ َلى = ‪Kepada‬‬

‫ِر ضَ ْض رِلا رِ ضَ ضْ ِره ضَ لاا رِ َضل ْض ِره ضْ لالالالالالارِلالالَْضاويَضهالا رِ ضَ ْض رِه َض لاا ِر َض ْض رِه عَّ لالالالالالرِالضَالاْض ضَ لا رِ ضَ ْض ُب ضَ الا رِ َض ْض بُ ضْ لالالالالالالارِلاَض ضْ رِ لا ِر ضَ ْض ُب ضَ الا ِر َض ْض بُك َّع لالالالالالالالرِالا َضوّعَليا رِ ضَ ْض ضَا‬

‫‪36‬‬

‫توضيح الصرف‬

‫َع ًْ = ‪Daripada‬‬

‫ضَا ضْ بُ لا َضا ضْ ُبه َض لاا ضَا ْض ُبه ضْ لالالالالاَضلاضْنضَهالا َض ضْنُبه ضَ الا ضَا ْض ُبه َعّ لالالالالالا ضَلاالا ضْ َض لا ضَا ْض ُبك ضَ الا َضا ضْ ُبك ْض لالالالالالالا ضَا ضْ رِ لا َضا ْض ُب َض الا ضَا ضْ ُبك َّع لالالالالالالال َضاا ِرعِّ ْضلاي َض َّعا‬

‫َع َلى = ‪Diatas‬‬

‫َضا ضَل ْض ِرلا ضَا َض ضْ رِ ضَ الا ضَا ضَل ْض ِره ْض لالالالالَضاا َضل ضْ َضهلاا ضَا ضَل ضْ ِره َض لاا َضا َضل ْض ِره َّع لالالالالالاَضلااَضل ضْ َض لا َضا ضَ ْض بُ ضَ الا ضَا ضَل ْض ُبك ضْ لالالالالالاَضا ضَل ضْ ِر لا َضا ضَ ضْ بُ ضَ الا ضَا ضَ ضْ ُب َّع لالالالالالا َضا ضعَّليا َضا ضَل ْض َضا‬

‫ِفى = ‪Di/Pada‬‬
‫ِر ضْ رِلا رِ ضْ ِره ضَ لاارِ ضْ ِره ضْ لالاِرلا ضْ َضهلاارِ ضْ ِره َض لاارِ ْض ِره َّع لالاِرلالْضا َض لاِر ْض بُك ضَ الارِ ضْ ُبك ضْ لالالاِرلا ْض ِر لاِر ْض بُك ضَ الارِ ضْ بُك عَّ لالالالالا لىرِا رِ ْض ضَ‬

‫م = ‪Bagi/Untuk‬‬
‫ضَوبُ لا ضَ ُب َض الا َضوبُه ضْ لالالالالالالَضاوضَه لاا ضَوُبه َض لاا َضوبُه َّع لالالالالالالَضاولضَا لا َض بُوك َض الا َض ُبوك ْض لالالالالالالالَضالواِر لا َض ُبوك ضَ الا ضَ بُ عَّ لالالالالالالالالالاضْليا ِر َضضَوا‬

‫باء =‪Dengan‬‬
‫رِ ِرلا ِر ِره َض لاا ِر ِره ضْ لالالالالالالالرِالَضاهلاا ِر رِه َض لاا ِر رِه َّع لالالالالالالالاِرلاضَلالالا رِ بُ ضَ الا ِرُبك ْض لالالالالالالالالاِرلا ِرلا لا ِرُبك ضَ الا رِبُك عَّ لالالالالالالالالالاْضلاليا ِر رَِضا‬

‫‪37‬‬

‫توضيح الصرف‬

Tasrif Masdar beserta Dhomir

‫تسجمة‬ ‫طميرالمُق َّدز مصدز‬ ‫مى ع الظمير‬
‫َى – أهت – أها َف ْع ًلا‬
Satu Perbuatan ‫ََفف ْْععَ َلل ْيا ٍِن‬ ‫مفس مركس‬
Dua Perbuatan ً ‫ ه‬- ‫َما – أهتما‬ ‫مثنى مركس‬
Banyak Perbuatan ً ‫ ه‬- ‫ أه ّن‬- ًّ َ ‫جمع مؤهث‬

Tasrif Isim Fael beserta Dhomir

‫تسجمة‬ ‫مصدز‬ ‫مى ع الظمير طميرال ُمق َّدز‬
‫َ َفف َُااففاِ َِّععع َُِلاعلاٌٌى ِلل َنن‬
Seorang lelaki yang melakukan ‫ُف َّع ٌل‬ ‫َى – أهت – أها‬ ‫مفس مركس‬
Dua orang lelaki yang melakukan ‫َف َع َل ٌة‬ ‫مثنى مركس‬
‫ََفَف َفااف َاِِىععاََِلعلََِتعلااٌٌُةِلن‬ ً ‫ ه‬- ‫َما – أهتما‬ ‫جمع مركس‬
Ramai lelaki yang melakukan ً ‫ ه‬- ‫ أهتم‬- ًّ َ
Beberapa yang melakukan
Beberapa yang melakukan ‫جمع التكظير‬
Beberapa yang melakukan
‫– أهت – أها‬ ‫مفس مؤهث‬
Seorang Perempuan yang melakukan
Dua orang perempuan yang melakukan ً ‫ ه‬- ‫َما – أهتما‬ ‫مثنى مؤهث‬
ً ‫ ه‬- ‫ أه ّن‬- ًّ َ ‫جمع مؤهث‬
Ramai perempuan yang melakukan
Beberapa yang melakukan ‫صي ة مىتهى الشمىع‬

38

‫توضيح الصرف‬

Tasrif Isim Maf’ul beserta Dhomir

‫تسجمة‬ ‫مصدز‬ ‫مى ع الظمير طميرالمُق َّدز‬
‫َم ْف ُعى ٌل‬
Seorang lelaki yang menjadi mangsa ‫َ َمم ْ ْفف ُعُعىَُىلىِ َنن‬ ‫مفس مركس َى – أهت – أها‬
Dua orang lelaki yang menjadi mangsa ‫َم ْف ُعىَل ٌة‬
‫َ َمم ْ ْفف ُعُعىََىل َتا ٌِن‬ ً ‫ ه‬- ‫َما – أهتما‬ ‫مثنى مركس‬
Ramai lelaki yang menjadi mangsa ‫َم َفا ِع ْي ُل‬ ً ‫ ه‬- ‫ أهتم‬- ًّ َ ‫جمع مركس‬
Seorang Perempuan yang menjadi mangsa ‫مفس مؤهث‬
Dua orang perempuan yang menjadi mangsa ‫– أهت – أها‬ ‫مثنى مؤهث‬
Ramai perempuan yang menjadi mangsa ‫جمع مؤهث‬
ً ‫ ه‬- ‫َما – أهتما‬
Beberapa yang melakukan ً ‫ ه‬- ‫ أه ّن‬- ًّ َ

‫صي ة مىتهى الشمىع‬

Tasrif Isim Zaman & Makan Beserta Dhomir

‫تسجمة‬ ‫مصدز‬ ‫مى ع الظمير طميرال ُمق َّدز‬
‫َِمِم ْمَفْففَاعََعِلعاٌُِللن‬
Satu masa atau tempat ‫مفس مركس َى – أهت – أها‬
Dua masa atau tempat ً ‫ ه‬- ‫مثنى مركس َما – أهتما‬
Beberapa masa atau tempat
‫صي ة مىتهى الشمىع‬

39

‫توضيح الصرف‬

FEEL MUTASARRIF

40

‫توضيح الصرف‬

PERBAHASAN FEEL JAMID DAN FEEL MUSTARRIF

FEEL JAMID Ialah feel yang tetap pada satu bentuk. ‫َما َأ ْج َم َل ُه‬ Alangkah

Contoh: ‫ ِت ْع َم‬sebaik-baik, ‫ ِب ْ َع‬Seburuk-buruk, ‫ َل ْي َع‬Tidak, Selain,

indahnya.

FEEL MUSTARRIF
FEEL MUSTARRIF ialah feel yang boleh ditasrif.
Ia terbahagi kepada tiga:

1) Feel Madhi
2) Feel Mudhare’
3) Feel Amar

FEEL MADHI
FEEL MADHI ialah kata kerja untuk perbuatan yang telah berlaku.

Contoh: َ ‫ َط َس‬Telah memukul, ‫ َه َص َس‬Telah menolong

Menurut ulama Kufah, sumber atau asal tasrif adalah berpunca dari Feel Madhi. Sedangkan
menurut ulama Basrah, sumber tasrif adalah dari Madar.

CARA MENGENAL FEEL MADHI
o Huruf pertama Feel Madhi Mabni Ma’lum (Kalimah Aktif) mestilah berbaris Fathah

s‫ل‬aَ m‫قا َت‬aَ a‫ َت‬d,‫ل‬aَ ‫ت‬Tَ ‫ا‬sَ u,l‫ل‬aَ s‫ َت‬iَ (3 Huruf), Ruba’ie (4 Huruf), atau Khumasi (Lima huruf). Contoh :

41

‫توضيح الصرف‬

o KJikaasrahhu.rCuofnptoerht:a‫س‬mَ ‫َف‬aْn‫َت‬y‫ط‬aْ ‫ ِا‬adalah Hamzah Wasal5 maka ianya mesti dibaca dengan

o Hukum Feel Madhi adalah Mabni 6. Feel Madhi dimabni dengan fathah selagi tak

sbeeprsearmti:buًَ n‫ َسْب‬g‫ َط‬den‫ا‬g‫سْب َى‬aَ ‫ط‬nَ : ,(‫ت‬1ُ )‫ َسْب‬D‫ َط‬h,o‫َّن‬mُ ‫َسْب‬i‫ط‬rَ R,‫ت‬aِ f‫ب‬aْ‫ َط’ َس‬M,‫م‬uْ ‫ت‬tُ ‫ب‬aْ‫ َس‬h‫ َط‬a,r‫ا‬r‫َم‬i‫ت‬kُ ‫سْب‬,َ 7‫ َط‬m,‫ت‬aَ k‫َسْب‬a‫ َط‬ia, dimabni dengan Sukun
atau (2) Wau Dhomir

Jamak, maka ia dimabni dengan Dhommah seperti: ‫َط َسُب ْىا‬

Kesimpulan:

Mabni Fathah, iaitu ketika t‫تا‬aَ ‫سَب‬kَ ‫ َط‬b,e‫ت‬rْ s‫سَب‬aَ ‫ط‬mَ ,b‫ىا‬u‫سُب‬nَ ‫ط‬gَ d,‫ا‬e‫َسَب‬n‫ َط‬ga,nَ ‫ َس‬D‫ َط‬homir Rafa’ Mutaharrik atau
Wau Dhomir Jamak seperti:

‫ا‬M‫سُب ْى‬aَ ‫ط‬bَ ni Dhommah, iaitu ketika bersambung dengan Wau Dhomir Jamak seperti:

sMeapbenrtii:Sًَ u‫َسْب‬k‫ َط‬un‫ ُت‬i‫ب‬aْ‫ َس‬i‫َط‬tu,‫َّن‬kُ ‫ب‬eْ‫ َس‬t‫َط‬ik,a‫ ِت‬b‫ َسْب‬e‫ َط‬rs,a‫ ْم‬m‫َسْب ُت‬b‫ َط‬un,‫ا‬g‫ب ُت َم‬dْ‫ َس‬e‫ َط‬n,g‫ت‬aَ n‫ َط َسْب‬de.ngan Dhomir Rofa’ Mutaharrik

5 HAMZAH WASAL biaelrathenhgaamhaznahayyaatn.gCobnetrohhar:a‫س‬kَ ‫ظ‬aَ t‫ا ْ(ه َك‬hِ ipdaudpa) ketika berada pada ‫ك‬aَ w‫ ًذ ِل‬a‫َس‬l‫َظ‬a‫ك‬yَ ‫ه‬aْ ‫فا‬tَ dَ a‫جا‬nَ ‫ل ُّص‬t‫ا‬idُ a‫ْس‬k‫ َظ‬d‫ َك‬ibaca (mati)
ketika berada pada susunan ayat
ُ ‫ال ُّص َجا‬

6 MABNI adalah kalimah yang tetap akhir kalimah dengan satu harakat sahaja seperti tetap pada Fathah (Baris
atas). Dalam apa jua keadaan ia tidak akan mengalami perubahan pada harakatnya. Berbeza dengan Mu’rab iaitu
kalimah yang mengalami perubahan pada akhirnya disebabkan oleh Amil.

MABNI TERBAHAGI KEPADA EMPAT: (1) Fathah (Baris atas), (2) Karah (Baris Bawah), (3) Dhommah (Baris
Hadapan) dan (4) Sukun (Bertanda Mati).

7 Dho1m- irTRaa’ fFaa’’iMl suetpaehratir:‫ت‬rُ ik‫ َسْب‬a‫ َط‬da,‫ن‬tَّ igُ ‫سْب‬aَ ‫ط‬:َ ,‫ َط َسْب ِت‬,‫ َط َسْب ُت ْم‬,‫ َط َسْب ُت َما‬,‫َط َسْب َت‬
2- Nun Niswah seperti: ًَ ‫َط َسْب‬
3- ‫ َها‬seperti: ‫َط َسْب َىا‬

42

‫توضيح الصرف‬

JADUAL FEEL MADHI

Feel Madhi Di Mabni Dengan Kerana
Tak bersambung dengan:
‫َض ضَ َض‬ Fathah
Fathah - Dhomir Mutaharrik
‫َض َض َضبا‬ Dhommah - Wau Dhomir Jamak
ُ‫َض َض ب‬ Fathah Bersambung dengan Wau Dhomir Jamak
Fathah Tak bersambung dengan:
‫ضَ ضَ ضَب ْض‬ Sukun - Dhomir Mutaharrik dan
‫َض ضَ َضب َضخا‬ Sukun - Wau Dhomir Jamak
‫ضَ ضَ ضْب َض‬ Sukun
‫َض َض ْضب َض‬ Sukun Bersambung dengan Dhomir Mutaharrik
‫َض ضَ ْضب بُخ َض ا‬ Sukun
ْ‫َض َض ْضب ُبخ ض‬ Sukun
‫ضَ ضْب‬ َ‫ض‬ Sukun
ِ‫ر‬ ‫َض ضْب بُخ‬ Sukun
‫ا‬ َ‫ض‬ َ‫ض‬ Sukun

‫ضَ ضَ ضْب ُب َّع‬
‫َض َض ضْب ُب‬
‫ضَ ضَ ضْب َضا‬

FEEL MUDHARE’

FEEL MUDHARE’ ialah kata kerja untuk perbuatan yang sedang berlaku (Hal) atau akan
berlaku (Mustaqbal).

Contoh: ُ ‫ َي ْ ِعز‬Sedang/Akan memukul, ‫ َي ْى ُص ُس‬Sedang/Akan menolong.

CARA MENGENAL FEEL MUDHARE’

o Feel Mudhare’ mestilah dimulakan dengan salah s‫ت‬aُ t‫ي‬uْ ‫أ َه‬dsaerpiehrutiruُ‫ ب‬fِ‫ر‬ Mudhara’ah. Huruf
Mudhara’ah ada empat,
iaitu: ) – – ‫(أ – ن‬ ْ‫َضً ض‬

43

‫توضيح الصرف‬

o Huruf pertamanya mestilah berbaris FATHAH ketika Feel Tsulasi, Khumasi dan
Sudasi. seperti: ‫ َي ْستَ ْف ِف ُر‬, ‫ يَتَ َق َت ُل‬, ‫ َي ْقتُ ُل‬. Namun pada ketika Feel Ruba’ie huruf
pertamanya mesti berbaris DHOMMAH seperti: ‫ يُ َا ِت ُل‬, ‫يُ ْك ِر ُم‬

o Hukum asal Feel Mudhare’ adalah Mu’rab8 ketika ia tidak bersambung dengan: (1)
Nun Taukid (Tsaqilah dan Khafifah) seperti: ‫ يَ ْض ِر َ ْن‬,‫ َي ْض ِر َ َّنن‬atau (2) Nun Niswah
seperti: ‫يَ ْض ِر ْ َن‬. Contohnya: ,‫ َي ْض ِر ُو َن‬,‫ َي ْض ِر َا ِن‬, ُ ‫َي ْض ِر‬

o Ketika feel mudhare’ bersambung dengan Nun Niswah maka ia di Mabni dengan
Sukun seperti: ‫يَ ْض ِر ْ َن‬. Dan ketika ia bersambung dengan Nun Taukid maka di Mabni
dengan fathah, seperti: ‫ َي ْض ِر َ ْن‬,‫يَ ْض ِر َ َّنن‬

o I’rab Feel Mudharek adalah Rafa’ pada ketika ia Tajarrud, iaitu tidak masuk apa-
apa Amil samaada amil nasab atau amil jazam. Seperti: ‫ يَ ْض ِر ُو َن‬,‫ يَ ْض ِر َا ِن‬, ُ ‫ َي ْض ِر‬.

o Jika feel mudhare’ Kemasukan Amil Nasab maka Feel Mudhare’ wajib dibaca nasab
seperti: ‫ َ ْن َي ْض ِر ُو ا‬,‫ َ ْن َي ْض ِر َا‬, َ ‫ َ ْن يَ ْض ِر‬. Jika ia kemasukan amil jazam maka ia wajib
dibaca jazam seperti: ‫ َ ْم يَ ْض ِر ُوا‬, ‫ َ ْم يَ ْض ِر َا‬, ْ ‫َ ْم يَ ْض ِر‬

o Alamat I’rab Feel Mudhare’ adalah Rofa’ dengan dhommah, Nasab dengan fathah
dan Jazam dengan sukun, ketika ia Berupa Feel Soheh akhir9 serta tak bersambung
dengan: (1) Alif Tasniah, (2) Wau Jamak atau (3) Ya’ Muannas Mukhatabah seperti:
ُ ‫ نَ ْض ِر‬, ُ ‫ َا ْض ِر‬, ُ ‫ تَ ْض ِر‬, ُ ‫ يَ ْض ِر‬.

o Namun, Ketika ia bersambung dengan (1) Alif Tasniah, (2) Wau Jamak atau (3) Ya’
Muannas Mukhatabah, maka alamat Rofa’nya adalah dengan Tsubut Nun, Nasab dan
Jazam dengan Hazfu Nun. Contoh Rofa’ seperti: ,‫ تَ ْض ِر ُو َن‬,‫ َت ْض ِر َا ِن‬, ‫ َي ْض ِر ُو َن‬,‫يَ ْض ِر َا ِن‬
‫ تَ ْض ِر ِ ْي َن‬. Contoh Nasab seperti: ‫ َ ْن َت ْض ِر ِ ْي‬,‫ َ ْن َت ْض ِر ُوا‬,‫ َ ْن َت ْض ِر َا‬, ‫ َ ْن يَ ْض ِر ُو ا‬,‫ َ ْن يَ ْض ِر َا‬.
Contoh Jazam seperti ‫ َ ْم تَ ْض ِر ِ ْي‬,‫ َ ْم َت ْض ِر ُوا‬,‫ َ ْم َت ْض ِر َا‬, ‫ َ ْم َي ْض ِر ُوا‬,‫َْلم يَ ْض ِر َا‬

8 Mukrab iaitu kalimah yang mengalami perubahan pada akhirnya disebabkan oleh amil yang masuk padanya.

9 Manakala I’rab feel Mudhare’ Mu’tal akhir ialah: Rafa dengan dhommah Muqoddarah seperti: ‫َي ْ َش ْى َي ْس ِم ْى َي ْد ُعى‬
Nasab dengan Fathah Zohirah seperti: ‫ َل ًْ َي ْد ُع َى‬,‫ َل ًْ َي ْس ِم َى‬,‫ َل ًْ َي ْ َش َى‬dan Jazam dengan hazaf huruf illat seperti: ‫َ ْلم‬
‫ َ ْلم َي ْد ُع‬,‫ َ ْلم َي ْسِم‬, َ ْ ‫َي‬

44

‫توضيح الصرف‬

JADUAL FEEL MUDHARE’ Mu’rab atau Mabni? I’rabnya Alamatnya
Dhommah
Feel Mudhare’ Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
TAJARRUD Mu’rab Rofa’ Dhommah
Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
‫َضً ْض ِر ُب‬ Mu’rab Rofa’
ِ‫َضً ْض ِر َضبا ر‬ -
َ‫ضًَ ْض ِر بُب ض‬ Mabni (Sukun) Dhommah
‫ضَج ْض رِ ُب‬ Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
ِ‫َضج ْض ِر َضبا ر‬ Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
َ‫َضً ْض رِ ْضب ض‬ Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
‫ضَج ْض رِ ُب‬ Mu’rab Rofa’ Tsubut Nun
ِ‫َضج ْض رِ ضَبا ر‬ Mu’rab Rofa’
َ‫ضَج ضْ ِر ُبب ض‬ -
‫َضج ضْ ِر ِرب ْض َض‬ Mabni (Sukun) Dhommah
ِ‫ضَج ْض ِر ضَبا ر‬ Mu’rab Rofa’ Dhommah
‫ضَج ْض ِر ْضب َض‬ Mu’rab Rofa’
‫ضَ ضْ ِر ُب‬
ُ‫َض ْض ِر ب‬

45

‫توضيح الصرف‬

Feel Mudhare’ Mu’rab atau Mabni I’rabnya Alamatnya
Fathah
MASUK AMIL NASAB Mu’rab Nasab
Mu’rab Nasab Hazfu Nun
َ‫َض ضْ لا َضً ضْ رِ ض‬ Hazfu Nun
‫ضَ ْض لا َضً ْض رِ َضبا‬ Mu’rab Nasab
‫ضَ ْض لا َضً ضْ رِ ُبب‬ Mu’rab Nasab Fathah
َ‫ضَ ْض لا ضَج ْض رِ ض‬ Mu’rab Nasab Hazfu Nun
‫ضَ ْض لا ضَج ْض رِ ضَبا‬
َ‫ضَ ْض لا ضًَ ضْ ِر ضْب ض‬ Mabni (Sukun) -
َ‫ضَ ْض لا ضَج ْض رِ ض‬ Mu’rab Nasab Fathah
‫َض ْض لا َضج ضْ رِ َضبا‬ Mu’rab Nasab Hazfu Nun
‫َض ضْ لا ضَج ضْ ِر بُب‬ Mu’rab Nasab Hazfu Nun
ْ‫َض ضْ لا ضَج ْض رِ ِر ض‬ Mu’rab Nasab Hazfu Nun
‫َض ْض لا ضَج ضْ رِ َضبا‬ Mu’rab Nasab Hazfu Nun
‫ضَ ضْ لا ضَج ْض رِ ْضب َض‬
َ‫ضَ ْض لا ضَ ضْ رِ ض‬ Mabni (Sukun) -
‫َض ْض لا ضَ ْض ِر َض‬ Mu’rab Nasab Fathah
Mu’rab Nasab Fathah

46

‫توضيح الصرف‬

Feel Mudhare’ Mu’rab atau Mabni I’rabnya Alamatnya
Sukun
MASUK AMIL JAZAM Mu’rab Jazam
Mu’rab Jazam Hazfu Nun
ْ‫َض ْض لا ضًَ ْض ِر ض‬ Hazfu Nun
‫َض ْض لا َضً ْض ِر ضَبا‬ Mu’rab Jazam
‫ضَ ْض لا ضًَ ضْ رِ ُبب‬ Mu’rab Jazam Sukun
ْ‫َض ْض لا َضج ْض ِر ض‬ Mu’rab Jazam Hazfu Nun
‫ضَ ْض لا ضَج ضْ ِر ضَبا‬
َ‫ضَ ضْ لا َضً ْض ِر ْضب ض‬ Mabni (Sukun) -
ْ‫ضَ ضْ لا ضَج ضْ رِ ض‬ Mu’rab Jazam Sukun
‫ضَ ْض لا َضج ضْ ِر َضبا‬ Mu’rab Jazam Hazfu Nun
‫َض ضْ لا َضج ْض ِر بُب‬ Mu’rab Jazam Hazfu Nun
‫ضَ ضْ لا ضَج ضْ رِ ِر ْض‬ Mu’rab Jazam Hazfu Nun
‫َض ضْ لا ضَج ْض رِ ضَبا‬ Mu’rab Jazam Hazfu Nun
‫ضَ ْض لا َضج ضْ ِر ضْب َض‬
‫َض ْض لا ضَ ضْ رِ ْض‬ Mabni (Sukun) -
‫َض ْض لا ضَ ضْ ِر ْض‬ Mu’rab Jazam Sukun
Mu’rab Jazam Sukun

47

‫توضيح الصرف‬

‫‪Feel mudhare’ yang bersambung dengan:‬‬ ‫‪NUN TAUKID KHAFIFAH‬‬

‫‪NUN TAUKID TSAQILAH‬‬ ‫َي ْظ ِس َ ْن‬

‫َضً ْض رِ َض َّع‬ ‫‪-‬‬
‫َضً ضْ رِ َضبا رِعِّ‬ ‫َي ْظ ِس ُ ْن‬
‫ضًَ ْض ِر بُ َعّ‬ ‫َت ْظ ِس َ ْن‬
‫َضج ضْ رِ ضَ عَّ‬
‫َضج ْض ِر ضَبا رِِعّ‬ ‫‪-‬‬
‫ضًَ ضْ ِر ْضب َض رِعِّ‬
‫َضج ْض رِ ضَ َّع‬ ‫‪-‬‬
‫ضَج ضْ ِر ضَبا ِرعِّ‬ ‫َت ْظ ِس َ ْن‬
‫ضَج ْض ِر بُ َعّ‬
‫َضج ْض ِر رِ عَّ‬ ‫‪-‬‬
‫ضَج ْض ِر ضَبا ِرِّع‬ ‫َت ْظ ِس ُ ْن‬
‫ضَج ْض رِ ضْب َض رِِّع‬ ‫َت ْظ ِس ِ ْن‬
‫ضَ ضْ ِر َض َعّ‬
‫ضَ ضْ ِر ضَ عَّ‬ ‫‪-‬‬

‫‪-‬‬
‫َا ْط ِس َ ْن‬
‫َه ْظ ِس َ ْن‬

‫‪48‬‬

‫توضيح الصرف‬

FEEL AMAR
FEEL AMAR Ialah kata kerja yang menunjukkan makna perintah atau suruhan. Contoh:
ْ ‫ ِا ْض ِر‬Pukullah.

CARA MEMBUAT FEEL AMAR

Pertama: Membuang huruf Mudhara’ah yang Mukhatab seperti: ُ ‫ َ ْط ِس‬, ُ ‫ َ ْط ِس‬, ُ ‫ َن ْط ِس‬, ُ ‫َا ْط ِس‬

Kedua: Menambah Hamzah Wasal sekiranya selepas huruf Mudhara’ah bertanda sukun.

o Hamzah Wasal dibaca Dhommah jika ain feelnya berbaris dhommah seperti: ْ ‫ُا ْخ ُس‬

o Hْ a‫ ِس‬m‫ا ْط‬zِ ,a‫ْح‬h‫ْف َت‬W‫ ِا‬asal dibaca kasrah\ jika ain feelnya berbaris fathah atau kasrah seperti:

o Jika selepas huruf Mudhora’ah sbeeprehratri:ak‫ ْد‬a‫ ِّع‬t‫َب‬ ,(F‫ ْل‬a‫ا ِت‬tَhah/Kasrah/Dhommah), maka tidak
perlu ditambah Hamzah Wasal

Ketiga: Di Mabni seperti feel mudhare’ yang di Jazamkan seperti: ْ ‫( َا ْخ َس‬Mabni Sukun), Feel
Mudhare’nya: ُ ‫ َت ْ ُس‬10

JADUAL FEEL AMAR

ْ‫ضَ ْض ُب ض‬ Feel Amar Soheh ‫ِا ْع َل ْم‬ Mabni
‫ِا ْع َل َما‬ Sukun
‫بُ ضْ بُ َضجا‬ ْ ‫ِا ْط ِس‬ ‫ِا ْع َل ُم ْىا‬ Hazaf Nun
‫بُ ْض ُب بُج لا‬ ‫ِا ْط ِسَبا‬ Hazaf Nun
‫ِا ْط ِسُب ْىا‬

10 ْ ‫ ُا ْخ ُس‬- ُ ‫ ُا ْخ ُس‬- ُ ‫َت ْ ُس‬

49


Click to View FlipBook Version