การทำน้ำยาสระผมจากว่านหางจระเข้

ชุดวิชา 
รายวชิ า อาหาร- ขนม 
หมวดวิชาคหกรรม 

ศูนยก ารศกึ ษานอกโรงเรยี นภาคตะวนั ออก

สาํ นกั บริหารงานการศึกษานอกโรงเรยี น  กระทรวงศกึ ษาธกิ าร 

ชดุ วชิ า 

น้าํ ยาสระผมและ 
นาํ้ ยานวดผมจากวา นหางจระเข 

รายวิชา อาหาร- ขนม 
หมวดวิชาคหกรรม 

ศูนยก ารศกึ ษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก 

สํานักบริหารงานการศึกษานอกโรงเรียน  กระทรวงศึกษาธิการ

วานหางจระเข เปนพืชลม ลกุ ทสี่ ามารถปลกู เปน  
ไม ประดั บ  หรื อปลู กไว สําหรั บใช ประโยชน 
ตางๆ  เชน เปนยารักษาโรค  เปนสวนผสมทํา 
เคร่ืองสําอาง  โดยเฉพาะใชเปนสวนผสมใน 
การทํานํ้ายาสระผม  และนํ้ายานวดผม  ซึ่ งม ี
สรรพคุณชวยบาํ รุงเสนผม  ทาํ ใหผมดกดําเปน 
เงางาม 

ชุดวิชาการทํานํ้ายาสระผม   และน้ํายานวดผม 
จากวานหางจระเข  เปนชุดวิชาที่ จัดทําข้ึ น 
เพื่ อใหนักศึกษา  ประชาชน    ตลอดจนผู สนใจ 
ศกึ ษาคนควา หาความรดู วยตนเอง ทดลองปฏบิ ตั  ิ
และหมั่ นฝ กฝนปรั บปรุ งแก ไขอยู เสมอ 
ก็จะสามารถนาํ ไปประกอบอาชีพได 

ศู น ย ก าร ศึ ก ษาน อ ก โร ง เ รี ย น ภาค ตะ วั น อ อ ก 
ขอขอบคุณคณะกรรมการชุดวิชาทุกทานและ 
คณะกรรมการพัฒนาและปรับปรุงหลักสูตร 
ที่มีสวนเกี่ยวของในการผลิตชุดวิชานี้  ไว  ณ 
โอกาสน้ี

ศูนยก ารศกึ ษานอกโรงเรียนภาคตะวันออก

คํานํา 
คาํ แนะนาํ การใชชุดวิชา..................................................................................ก 
แบบทดสอบกอ นเรยี น ....................................................................................ข 
โครงสรา งชุดวิชา............................................................................................ ง 

ตอนที ่ 1  ความรูเรื่องวา นหางจระเข ...................................................... 1 
ตอนที่  2  วธิ ีการทาํ นํา้ ยาสระผมจากวานหางจระเข ............................ 10 
ตอนท่ี  3  วิธที ํานา้ํ ยานวดผมจากวานหางจระเข .................................. 24 
ตอนที ่ 4  การบรรจหุ บี หอ นํ้ายาสระผม 

และน้ํายานวดผมจากวานหางจระเข...................................... 29 
ตอนที่  5  การจัดการและการจาํ หนาย .................................................. 34 
แบบทดสอบหลังเรียน .................................................................................. 42 
เฉลยแบบทดสอบกอ น-หลังเรยี น ................................................................. 46 
แนวตอบกิจกรรม ......................................................................................... 46 
แหลงศึกษาคนควาเพ่ิมเตมิ ........................................................................... 47 
บรรณานกุ รม................................................................................................. 48

ก 

การทาํ นํ้ายาสระผมและนํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข 

1.  ชุดวชิ าการทําน้ํายาสระผมและนํ้ายานวดผมจากวา นหางจระเข      มเี นอื้ หา 
จํานวน  5 ตอน  ซง่ึ ผเู รียนสามารถศึกษาหาความรไู ดดว ยตนเอง โดยผูเ รียน 
ตองศกึ ษาโครงสรา งชุดวิชาใหเขาใจ แลัววางแผนการเรยี นใหเ หมาะสมกับ 
ตนเอง 

2.  ใหผ ูเรียนทาํ แบบทดสอบกอ นเรียน  แลวตรวจคาํ ตอบคาํ เฉลยทใี่ หไ ว   เพอื่  
ทราบพืน้ ฐานความร ู

3.  ควรศกึ ษาแนวคดิ   จุดประสงค   ขอบขา ยเนือ้ หาในแตล ะตอนใหเขา ใจ  เพื่อ 
ทราบสาระสําคัญและจดุ เนน ในตอนนั้นๆ 

4.  ผเู รยี นตอ งปฏบิ ตั ติ ามกจิ กรรมทก่ี าํ หนดให  จงึ จะเปน แนวทางในการนาํ ไปส ู
การเรียน และปฏิบตั ิจรงิ ได 

5.  ชดุ วชิ าการทาํ นา้ํ ยาสระผมและน้ํายานวดผมจากวานหางจระเข   ไดแ ยกเปน 
ตอน ๆ ดังน้ัน  ผูเ รยี นสามารถเรียนรเู ฉพาะเรอ่ื งเฉพาะตอนทีต่ นสนใจได 

6.  เมอื่ ศกึ ษาทกุ ตอนแลว  ใหท ําแบบทดสอบหลงั เรยี น  เพอ่ื ทดสอบความร ู หาก 
ยงั ติดขัดหรือยังไมร ู ชัดเจนในเรือ่ งใด ใหกลบั ไปทบทวนใหม 

7.  หากผเู รียนตอ งการขอมลู เพมิ่ เตมิ      หรอื ขอคาํ แนะนาํ สามารถศึกษาไดจาก 
แหลงความรตู างๆ ทม่ี ไี วใ นทายเลม

ข

แบบทดสอบกอนเรียน 

ใหวงกลมหนา ขอ ท่ถี กู ตอ งท่สี ุด 
1.  มนษุ ยเ ริ่มรจู กั ใชประโยชนจ ากวา นหางจระเขต ง้ั แตเมอื่ ไร? 

ก.  ครสิ ตศกั ราชที่ 15 
ข.  ครสิ ตศกั ราชท่ี 12 
ค.  กอ นครสิ ตศกั ราช 1,500 ป 
ง.  สมยั ปจจบุ นั  
2.  ในวนุ วา นหางจระเข  มีสรรพคุณตัวยาอะไรบา ง? 
ก.  ยาฆา เชือ้  
ข.  ยาสมานแผล 
ค.  ยาระงบั ปวด 
ง.  ถูกทุกขอ 
3.  ขอ ใด ไมใ ช ลักษณะของวานหางจระเข 
ก.  เปน พชื ยนื ตน  
ข.  ลาํ ตน สนั้  
ค.  ใบยาว ปลายแหลม 
ง.  มีดอกออกจากกลางลาํ ตน  
4.  ขอใดกลาวไมถ กู ตอ ง 
ก.  วานหางจระเขใชเ ปนสว นผสมของเครอื่ งสาํ อาง 
ข.  วา นหางจระเขใ ชร ักษาสวิ  
ค.  ใชว นุ วานหางจระเขรกั ษาแผลจากของมคี ม 
ง.  ใชเ ปลอื กนอกของใบวา นหางจระเขรักษาแผลไฟไหม 
5.  วานหางจระเขพันธุอะไร ท่นี ิยมใชกันมาก 
ก.  พันธบุ ารบ าเดน็ ซิส 
ข.  พนั ธุพน้ื เมอื ง 
ค.  พนั ธจุ ากแอฟรกิ า 
ง.  พันธซุ าฮารา

ค 

6.  ตน วา นหางจระเขทนี่ าํ มาใชค วรมอี ายปุ ระมาณเทาไร? 
ก.  3 เดือนขึน้ ไป 
ข.  1 ป ขึ้นไป 
ค.  6 เดือนขึน้ ไป 
ง.  5 เดือนข้นึ ไป 

7.  ขอใด ไมใ ช สวนผสมทใี่ ชทําน้ํายาสระผมจากวานหางจระเข 
ก.  การบรู  
ข.  วานหางจระเข 
ค.  มะกรูด 
ง.  สารเคมี 

8.  ในปจ จบุ นั แหลงท่สี นบั สนนุ เงินทุนของผปู ระกอบอาชพี  คือขอใด? 
ก.  อตุ สาหกรรมจังหวัด 
ข.  พาณิชยจ ังหวดั  
ค.  ธนาคาร 
ง.  ไมม ีขอใดถูก 

9.  ขอใดคือลกั ษณะการขายสง 
ก.  นําสินคา ไปขายถงึ บานผูซอ้ื  
ข.  วางสนิ คาไวใ นรา นขายปลีก 
ค.  จดั นทิ รรศการสนิ คา 
ง.  ขายสินคาใหก ับหางราน เพอื่ นําไปขายตอ 

10. ขอใดคือหลักในการกําหนดราคาสนิ คา  
ก.  ราคาสนิ คา = ตน ทุน + คาแรง 
ข.  ราคาสินคา = คาวัสดุ + คาสารเคมี 
ค.  ราคาสนิ คา = ตน ทนุ การผลิต + คาใชจ า ย + กําไร 
ง.  ราคาสินคา = ตน ทนุ การผลิต-กาํ ไร

ง

สาระสาํ คญั  

วา นหางจระเขา เปน พืชสมนุ ไพรทีน่ าํ มาใชประโยชนไ ดหลายอยาง เชน ใชเ ปน  
ยารักษาโรคตางๆ  ใชเปนสวนผสมทําเคร่ืองสําอาง  โดยเฉพาะเปนสวนผสมสําหรับ 
ทํานํ้ายา  สระผมและนํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข  และบรรจุหีบหออยางถูกตอง 
เหมาะสม สามารถจําหนายเปน อาชพี เสรมิ  เพม่ิ รายได 

จดุ ประสงค 

เม่อื ศึกษาชดุ วชิ านจี้ บแลว  สามารถ 
1.  อธบิ ายประโยชนของวานหางจระเขได 
2.  ทาํ น้าํ ยาสระผมจากวานหางจระเข สตู รที่ 1 และสูตรท่ี 2 ได 
3.  ทาํ น้ํายานวดผมจากวานหางจระเขได 
4.  อธิบายการบรรจหุ ีบหอ น้าํ ยาสระผม และนาํ้ ยานวดผมจากวา นหาง จระเขไ ด 
5.  อธิบายการจัดการและการจําหนายได 

ขอบขา ยเนอ้ื หา 

ชุดวิชานา้ํ ยาสระผมและนาํ้ ยานวดผมจากวา นหางจระเข  ใชเ วลาเรียน 30 ชั่วโมง 
จาํ นวน 1 หนว ยการเรยี น ประกอบดวยเนอื้ หา 5 ตอน  ดงั น้ี 

ตอนที่ 1  ความรูเรือ่ งวานหางจระเข 
ตอนท่ี 2  วธิ ีการทํานํา้ ยาสระผมจากวานหางจระเข 
ตอนท่ี 3  วิธที ํานา้ํ ยานวดผมจากวานหางจระเข 
ตอนที่ 4  การบรรจหุ บี หอ นาํ้ ยาสระผมและนาํ้ ยานวดผมจากวา นหางจระเข 
ตอนที่ 5  การจดั การและการจําหนา ย 

ตอนที่ 1 

ความรูเรื่องวา นหางจระเข 

สาระสาํ คญั  

วานหางจระเขเปนพืชสมุนไพรท่ี มีใชมานาน  และมีประโยชน 
ใชเปน สว นผสม ทาํ เครอ่ื งสําอาง และรกั ษาโรคตางๆ 

จดุ ประสงค 

เม่อื ศึกษาตอนท่ี 1 จบแลว สามารถ 
1.  อธิบายความเปน มาของวานหางจระเขได 
2.  บอกลักษณะและประโยชนของวานหางจระเขไ ด 

ขอบขา ยเนอื้ หา 

1.  ความเปนมาของวา นหางจระเข 
2.  ลกั ษณะและประโยชนของวานหางจระเข

2

ความเปน มาของวา นหางจระเข 

ภาพตน วานหางจระเข 

วานหางจระเขเปนพืชลมลุก  และเปนไมพื้ นเมืองที่ ปลูกในอาฟริกา 
ตะวันออก และตะวันตก ตอ มาไดนาํ มาปลกู ในประเทศทีม่ ีอากาศรอ นทั่วๆไป 
มหี ลกั ฐานของชาวอยี ิปตซง่ึ ถือวาเปนหลกั ฐานทเ่ี กาแก  กลา วถึงสรรพคณุ ตา งๆ 
ของวานหางจระเข   นั่นแสดงวา มกี ารใชประโยชนจากวา นหางจระเข เปนเวลา 
หลายศตวรรษแลว และจากตาํ ราสมุนไพรท่ีมชี ือ่ ของกรกี  เมอื่ ครสิ ตศตวรรษท่ ี
1  รายงานถงึ วิธีการใชวา นหางจระเขรกั ษาโรคตา งๆ ได อยา งมหัศจรรย  เชน ใช 
รกั ษาบาดแผล  ใชกบั โรคที่เกิดจากกระเพาะทํางานไมปกต ิ แกอาการทองผกู  
รักษาโรคริดสีดวง แกป วดศรี ษะ อาการคนั ที่ผวิ หนัง ผิวหนงั อักเสบเนื่องจาก 
แดดเผา ผวิ ดา งดํา ชว ยบาํ รงุ ผวิ หนัง แกผ มรว ง ระงับอาการปวด และอน่ื ๆ 

ตอมาทางอเมริกาและทางยุโรป  รูจักการใชประโยชนจากวานหางจระเข 
โดยใชน้ํายางสีเหลืองจากใบสด  นํามาทําใหแหงเปนกอนสีดํา  ท่ีเรารูจัก 
และเรียกวา ยาดํา   แตใชเปนยาถายหรือเปนยาระบายเทานั้น ในระยะเวลา 
ตอ มาเมอื่ มกี ารผลติ เครอ่ื งฉายเอก็ ซเรยแ ละระเบดิ ปรมาณ ูทาํ ใหนกั วทิ ยาศาสตร 
มุงความสนใจมาท่ีวานหางจระเขอีกครั้งหนึ่ง   เนื่องจากรังสีทําใหผิวหนัง 
เกิดรอยไหมกลายเปนแผลเปนเร้ือรังซ่ึงรักษาใหหายไดยาก    จนกระทั่ง 
ไดทดลองใชวุนจากวานหางจระเขรักษาแผล  ผลปรากฏวาใชไดผลดีกวายา 
ชนิดอื่นๆ 

3

ไดมีการวิจัยสรรพคุณวานหางจระเขกระจายไปเกือบท่ัวโลก  มีบริษัท 
ผลิตยาและครีมจากวานหางจระเขเกิดข้ึนมากมาย  ในวงการอุตสาหกรรม 
เครื่ องสําอางมีการต่ื นตัวอยางมาก  ไดนําเอาเมือกจากวานหางจระเข 
ผสมในเครอ่ื งสําอาง เชน  ครมี ทาหนา  ครมี บาํ รงุ ผวิ    ครมี ปอ งกนั แดดเผา  เปน ตน  

ชวงระยะเวลาประมาณ  30  ปที่ผานมาไดมีการวิเคราะหวานหางจระเข 
อยางมาก    แตผลการวิเคราะหสามารถบอกไดเพียงบางสวนวาวานหาง 
จระเขเปนพืชท่ีไมเปนพิษและวุนของวานหางจระเขเปนสวนผสมของตัวยา 
ไดแก  ยาสมาน  ยาหามเลือด  ยาฆาเชื้อ  และยาระงับความปวด  ปองกันไมให 
เกิดแผลเปน    รวมทั้งสามารถเรียกเนื้อไดดี  หรือเรียกวาฮอรโมนสมานแผล 
มสี รรพคุณชว ยใหแ ผลหายเร็ว 

ลกั ษณะและประโยชนข องวา นหางจระเข 

ภาพวนุ วา นหางจระเข 

ภาพดอก 

ภาพตน วา นหางจระเข 

ภาพกาบใบ 

4

ลกั ษณะทว่ั ไป 

วา นหางจระเขเปนพืชลมลุก ลําตนสนั้  ใบหนา  อวบน้ํา  สเี ขยี วออ นมีจดุ ประ 
สีขาว    ลักษณะใบยาวปลายแหลม  ขอบใบหยักมีหนาม    ดอกออกจากกลาง 
ลาํ ตน เปนชอ กานยาว ดอกสีสมแดง โคนดอกติดกันเปนหลอด ปลายกลับ 
แยกจากกัน  วานหางจระเขมีหลายพันธุและขยายพันธุโดยใชหนอ สว นของ 
วา นหางจระเขท ่ีนํามาใช  คอื  น้าํ ยาง และเน้อื วุน   วา นหางจระเขส ามารถนํามา 
ใชป ระโยชนไ ดหลายอยาง 

ประโยชนข องวา นหางจระเข 

ผลติ ภณั ฑจากวานหางจระเข 

วานหางจระเขเปนพืชที่ ใชประโยชนกันมานานทั้ งในวงการแพทย 
และวงการอุตสาหกรรมทําเคร่ื องสําอาง  ถึงกับขนานนามวานหางจระเขวา 
วานมหัศจรรย  เน่ืองจากมีองคประกอบที่มีท้ังโปรตีน  วิตามิน  เอนไซม 
กรดอะมโิ น  กลาวกนั วา นํา้ วา นหางจระเขหรือน้ําอโลเวรา   เปน เครอื่ งด่ืมทีม่  ี
เกลือแรครบถวน   และสมบูรณท่ีสุดตามธรรมชาติ  เปนพืชชนิดเดียวท่ีมี 
วติ ามินบี 12  ซง่ึ มสี วนในการ สรางเม็ดเลอื ดแดง 

5

การนําวานหางจระเขมาใชประโยชน อาจแบงเปน  2 ประเภท คือใชเปน 
ยาภายใน และเปน ยาภายนอก ดังน ี้

ก.  ยาภายใน

1. ใชเ ปน ยาถาย ใชน้ํายางสเี หลืองซง่ึ อย ู
ระหวางผิวนอกของใบกับตัววุ นผลิต 
ยาดํา 

วธิ กี ารทํายาดาํ   คัดเลือกวา นหางจระเขเฉพาะพนั ธทุ ีม่ ีขนาดใบใหญ และอวบ 
นํ้ามาก    ตนที่เหมาะควรมีอายุระหวาง  9  เดือนถึง  3  ป จะใหนํ้ายางมาก 
ตัดใบวานหางจระเขตรงโคนใบ  นําไปเค่ี ยวใหขน  เทลงในพิมพทิ้ งไว 
จนแข็งเปน กอ น  มลี กั ษณะสีแดง  น้ําตาลปนดํา  เปราะ  ผิวมนั   มีกลิน่ และรสขม 
ขนาดท่ี ใชเปนยาถายหรือยาระบาย  ปนเปนกอนขนาดเทาเม็ดขาวโพด 
รับประทานคร้งั ละ 2 เมด็

2. ใชแกอาการปวดตามขอ  โดยนําใบ 
ว านหางจระเข ปอกส วนนอกออกให 
เหลือแตวุ น    นําไปแชตู เย็นจะชวยให 
รับประทานงา ยขึน้   รับประทานวนั ละ  2- 
3  คร้ังๆ ละ  1-2  ชอนโตะอาการปวดตาม 
ขอจะทุเลาลง 

ข.  ยาภายนอก 

ปอกเปลือกวานหางจระเขจนหมด  ลางน้ํายางสีเหลืองออก  จะเหลือสวน 
ทเ่ี ปน แทงเนอ้ื ใสๆ สว นนี้เราเรียกวา  วนุ  และเม่อื ขูดเนื้อวนุ  จะมีนาํ้ ไหลออกมา 
เรยี กวา น้าํ เมือก ซ่ึงทง้ั วนุ และนํ้าเมอื ก นํามาใชประโยชนไดห ลายอยาง ดงั น้ี 

6

ภาพนาํ แผนวนุ วานหางจระเขมาปด แผล 

1. ใชรักษาแผลไฟไหมและนํ้ารอนลวก  ใชวุนในใบสดทาหรือปดที่แผลให 
เปยกอยูตลอดเวลาในระยะ  2  วันแรก  วุนจากวานหางจระเขจะชวยเรียกเนื้อ 
บรรเทาอาการปวดแสบปวดรอน  ใหเปล่ียนวุ นวานหางจระเขทุกๆ  วัน 
จนกวาจะหาย และควรระวังเรือ่ งความสะอาด

ภาพกาํ ลงั บีบน้าํ เมอื กจากวา นหางจระเขใสท่ีบาดแผลบรเิ วณหลังมือ 

2. ใชร ักษาแผลจากของมีคม ทาํ ความสะอาดบาดแผลใหเรยี บรอย นาํ วุน วาน 
หางจระเขมาปด ตรงแผลใหมิดใชผาปด หยอดนํา้ เมือกลงตรงแผลใหเปยกอยู 
เสมอ จะชวยไมใ หปวดแผล และจะทําใหแ ผลหายเร็ว 

7

3. ใชรักษารดิ สีดวงทวาร สําหรับคนทเี่ ปน โรคริดสดี วงทวาร สามารถใชว าน 
หางจระเขร ักษาได  โดยทาํ ความสะอาดทวารหนักใหสะอาดแหง ควรปฏบิ ัติ 
หลังจากถายอุจจาระหรือหลังอาบนํ้าหรือกอนนอน  ใหปอกสวนนอก 
ของใบว านหางจระเขออกแลวเหลาให ปลายแหลมเล็ กน อย  เพ่ื อใช เหน็ บ 
ในชอ งทวารหนกั    อาจจะนําไปแชเ ยน็ ใหแ ขง็ กอ นกไ็ ด  เพอ่ื จะทาํ ใหสอดงา ยขนึ้  
ตอ งหมัน่ เหนบ็   วันละ 1-2 ครง้ั จนกวา จะหาย การปฏิบตั เิ ชนน ี้ นอกจากจะชว ย 
รกั ษาแลว ยังชว ยบรรเทาอาการปวดและอาการคันได

4. ใชเปน เครื่องสําอาง 
4.1  ทําใหผ มดก ใชว นุ จากใบสดชะโลมบนเสน ผม จะทําใหรากผมเยน็  เปน  

การชวยบาํ รุงตอมที่รากผมใหมีสุขภาพดี และถาใชเปนประจาํ จะทาํ ใหผมดก 
เสนผมนมุ สลวยเปนเงางาม   และยงั ชวยรักษาแผลบนหนังศีรษะอกี ดวย 

4.2  รกั ษาผวิ เปน จดุ ดา งดาํ  ผิวดา งดําอาจเกดิ ขนึ้ เนอ่ื งจากอายุมากขนึ้ หรอื ถกู  
แสงแดด ใชว นุ ทาบริเวณท่ีเปนจดุ ดางดํา   วนั ละ 2 ครง้ั  หลงั จากทาํ ความ สะอาด 
ผิวแลว  การรักษาแบบนี้ตองใชเวลานานพอสมควร  จุดดางดําจึงจะหาย 
ฉะน้ันผูใชตอ งอดทนและใจเยน็ จงึ จะไดผ ล 

4.3  รกั ษาสวิ   ใบวา นหางจระเขจะมีฤทธ์ิเปน กรดออ นๆ ฉะนั้นการใชวุน 
จากใบวานจะชวยยับย้ังการติดเช้ือ ชวยลดความมันบนใบหนา ชวยกาํ จัดสิว 
เสย้ี นบนใบหนา  ทําใหผ วิ หนา ผอ งใส 

ปจจุบัน  มีเครื่ องสําอางที่ ใชวานหางจระเขเปนสวนผสมจําหนาย 
ในทอ งตลาดหลายรูปแบบ เชน น้าํ ยาสระผม นํ้ายานวดผม สบูแ ละครมี ตา ง ๆ 

8

กิจกรรมท่ี 1

เม่ือผูเรยี นศึกษาเก่ียวกับความเปน มาของวานหางจระเขน้ีแลว ใหตอบ
คาํ ถามตอไปน ี้
1.  อธิบายความเปนมาของวานหางจระเขพอเขาใจ 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
2.  อธิบายลักษณะและประโยชนของวานหางจระเขพอเขาใจ 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
3.  ชวงทม่ี กี ารผลติ เครือ่ งฉายเอ็กซเรยข้ึนมาใช     นักวทิ ยาศาสตรไ ดน ํา 

วา นหางจระเขไ ปเกี่ยวขอ งอยา งไร 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
4.  สว นใดของวานหางจระเขร ักษาแผลไหมจากรังสเี อ็กซเรย 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
5.  จากผลการทดลองพบวา  ในวนุ ของวานหางจระเข มีตัวยาทช่ี ว ยรักษา 

อาการเจบ็ ปวยอะไรบา ง 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 

9

กจิ กรรมท่ี 2

ใหผูเรียนไปพบผูรู แลวพูดคุยเก่ียวกับลักษณะและประโยชนของวาน
หางจระเข ในทอ งถน่ิ ตามแบบที่กาํ หนดให 
1.  ในหมบู านของทานมีตน วา นหางจระเข  หรอื ไม  มี  ไมม  ี
2.  วา นหางจระเขมีลักษณะอยางไร เชน 

ลําตน..................................................................................................... 

ใบ.......................................................................................................... 

ดอก....................................................................................................... 

ขยายพนั ธุใดโดยวิธี.............................................................................. 
3.  ชาวบานใชว า นหางจระเขทําประโยชนแ ละรักษาโรคอะไรไดบ าง ? 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 
...................................................................................................................... 

ตอนที่ 2 

วธิ ีการทํานา้ํ ยาสระผมวา นหางจระเข 

สาระสาํ คญั  

การผลิตน้ํายาสระผมจากวานหางจระเข  จะตองประกอบดวยวาน 
หางจระเข  น้ํามะกรูดแและสารเคมี      ถาตองการใหน้ํายาสระผมจากวาน 
หางจระเขม ีสรรพคณุ สงู  ควรคดั เลือกพันธวุ านหางจระเขท่เี หมาะสม 

จดุ ประสงค 

เมื่อศกึ ษาตอนที่ 2  จบแลว  สามารถ 
1.  อธิบายลักษณะพันธุของวานหางจระเขที่นํามาใชเปนสวนผสม 
ในการทาํ นาํ้ ยาสระผมได 
2.  บอกสวนผสมและวิธที าํ นํ้ายาสระผมจากวานหางจระเขได 
3.  ทาํ นาํ้ ยาสระผมจากวา นหางจระเขได 

ขอบขา ยเนอ้ื หา 

1.  พันธุและลักษณะวานหางจระเขท่ีนํามาใชเปนสวนผสมในการ 
ทํานาํ้ ยาสระผม 

2.  ขั้นตอนการทาํ น้าํ ยาสระผมจากวา นหางจระเข (สตู รที่ 1) 
3.  ขนั้ ตอนการทําน้ํายาสระผมจากวานหางจระเข (สตู รท่ี 2)

11

1. พนั ธแุ ละลกั ษณะวา นหางจระเขท น่ี ํามาใชเ ปน สว นผสมในการทําน้าํ ยาสระผม 

วานหางจระเขมีประมาณ 200 พันธุ แตละพันธุจะมีสรรพคุณที่นาํ มาใช 
ประโยชนมากนอยตางกัน  ในประเทศไทยเรียกช่ื อวานหางจระเขตาม 
ภูมิภาคตางๆ  เชน    ภาคเหนือเรียกวา  วานไฟไหม  ภาคกลางเรียกวา 
วา นหางจระเขห รอื หางตะเข   ภาษาจีนเรียกวา  นาํ เตก 

พันธวุ า นหางจระเข  ท่ีนิยมนาํ มาใชรกั ษาโรคตางๆ และใชเ ปน สวนผสมทํา 
เครอื่ งสาํ อาง เชน นํ้ายาสระผม นา้ํ ยานวดผม หรือ ครมี บํารุงผวิ ตา งๆ คอื  พันธ ุ
บารบ าเด็นซสี  ซึง่ เปน พนั ธุท่ีมีสรรพคุณสงู  และมีผูน ยิ มใชก ันมาก 

การเลือกวานหางจระเขท่ีนาํ มาใชประโยชน  ใชรักษาโรคตางๆ รวมทั้ง 
ทําเคร่ืองสําอางนน้ั  จะตอ งคัดเลอื กลักษณะลําตน  และใบ ของวา นหางจระเขท ่ ี
เหมาะสมกับการใชประโยชน  เพ่ือจะไดผลอยางเต็มท่ี  และไมส้ินเปลือง 
โดยใชเหต ุ  ซง่ึ มีหลักในการพจิ ารณาดังนี้ 

ขนาดของลาํ ตนวานหางจระเข  ตนวานหางจระเขท่ีนํามาใชควรเปนตน 
ท่ีปลกู นาน 1 ปข ึ้นไป แตถ ึงจะเปน ตน เลก็ ๆ ก็มีสรรพคุณในการรักษาเชนกัน 
แตสรรพคุณจะมีมากตามอายุของตน  ฉะน้ันการใชตนท่ี มีอายุมากจะใหผล 
มากกวาทม่ี ีอายุนอย 

ลกั ษณะใบวา นหางจระเขท น่ี าํ มาใช   ควรใชใบลา งสดุ เพราะเปน ใบทแ่ี กและ 
ใหญก วา ใบอืน่  เพราะมีนาํ้ เมือกมาก และมีคณุ คาในทางรกั ษามากกวา และกอ น 
ท่ีนาํ ใบวา นหางจระเขม าใช ตองลางใหส ะอาดเสยี กอ น  ใบวานควรเปนใบสด 
เพราะใบทถี่ ูกตดั ออกจากตนแลว  สรรพคุณจะลดลงเรื่อยๆ ฉะน้ันควรตดั เทาที ่
จาํ เปนและพอใชเทาน้ัน แตถา ไมสามารถใชใบวานจากตนไดทุกคร้ัง เม่ือตัด 
ออกจากตน แลวใหน ําไปแชใ นตูเ ย็น และควรใชใหห มดภายใน 7 วนั  

12

2. วิธกี ารทาํ นา้ํ ยาสระผมจากวานหางจระเข (สตู รที่ 1) 

ภาพ สวนผสมตา งๆเชน  มะกรดู  วานหางจระเขและสารเคมตี า งๆ 

สว นผสม  2  ถวยตวง 
1  ถวยตวง 
1.  วานหางจระเข  1  ลติ ร (หรอื 1 กโิ ลกรัม) 
2.  นํ้ามะกรูด  1  กิโลกรมั  
3.  น้ําสะอาด  1  ขดี (หรือ 100 กรมั ) 
4.  หัวแชมพ ู 1  ขีด (หรือ 100 กรมั ) 
5.  ผงขน  1  ขดี (หรือ 100 กรมั ) 
6.  ลาโนลินเมด็   25  ซีซี (10  ซีซ ี เทากับ 1 ชอ นแกง) 
7.  ผงฟอง 
8.  นาํ้ หอม 

13

ป จจุ บั นนิ ยมทําน้ํ า ย าสระ ผมจากว านหาง จระเ ข กั นอย างแพ ร หล าย 
โดยอาจจะทําเพ่ือใชในครอบครัวหรือทําเพ่ือจาํ หนาย ซ่ึงเปนการเพ่ิมรายได 
อีกทางหนง่ึ  จึงทําใหมสี ว นผสมและวิธีการทําหลายสตู ร ดังตอไปนี้ 

ขั้นตอนการทําน้าํ ยาสระผมจากวา นหางจระเข   สูตรท่ ี 1 

การทํานาํ้ ยาสระผมจากวานหางจระเข    มีขนั้ ตอนดังน้ี
ขั้นตอนท่ี 1 

1.1 ล างว าน หางจระเข ให สะอาด 
ปอกเปลอื ก  เอาแตเนื้อวุน 
ภาพ คนกาํ ลังปอกเปลอื กวานหางจระเข 

ภาพกําลงั ใชเคร่ืองใหล ะเอียด 

1.2 เอาเนือ้ วุน สับเปน ชนิ้ เล็กๆ หรือใสเ ครื่องปนเนอ้ื วนุ   ปนใหละเอียด 

14

1.3  ใช ผ าขาว บางกรอ งเอ าแต นํ้ า ว าน 
ภาพใชผาขาวบางกรองวา นหางจระเขใสภ าชนะ  หางจระเขท ่ีปนแลว   2  ถว ยตวง

ขัน้ ตอนท่ี 2 

ภาพปอกผวิ มะกรูด 

ภาพกรองเอาแตน า้ํ มะกรูด 

2.1  นําลูกมะกรูดมาลางใหสะอาด 
แลวปอกผิวมะกรูด    ค้ันนํ้า    กรอง 
เอากากและเมล็ดออก  ใหไดนํ้า  1 
ถวยตวง 

ข้ันตอนที่ 3  15

ตวงนํา้ สะอาด 1 ลติ ร แลว นาํ น้ําวา นหาง 
จระเข  และนํ้ามะกรูดใสในนํ้าที่ตวงไว 
ใชผา ขาวบางกรองอีกครัง้ หน่ึง

ข้นั ตอนท่ี 4  4.1 นําไปตมใหเดือด  10  นาที แลวใส 
ลาโนลินคนใหละลาย 
ภาพต้ังภาชนะบนเตาและคนสว นผสม 
รวมทงั้ ใสสารเคม ี

4.2  ใสผงขน  คนใหเขากัน  ตมอีก 
ประมาณ 1/2 ช.ม. 

ภาพยกภาชนะลงจากเตาคนสว นผสม ู

16

4.3  ยกลงจากเตาใสผงฟองคนให ล  ะลาย 

ใสห วั แชมพ ู

ภาพเติมน้าํ สะอาดอีก 1 ลติ ร  4.4 ใสห วั แชมพคู นใหเขากนั  
4.5  เตมิ นํ้าสะอาดเพมิ่ อกี   1  ลิตร 

4.6 ทิง้ ไวใหเ ย็นใสน ํ้าหอม 25 ซีซี.

ใสหวั นํา้ หอม 

ขนั้ ตอนท่ี 5 

นาํ นํ้ายาสระผมท่ีไดบรรจขุ วด 

17

3. วิธกี ารทํานํา้ ยาสระผมจากวานหางจระเข (สูตรที่ 2) 

ภาพสว นผสมตางๆ วางรวมกันอย ู

การทํานํา้ ยาสระผมจากวานหางจระเข  (สูตรท ่ี 2) ไมแตกตางจากสูตรท่ี 1 
มากนกั   เพยี งแตเพิม่ สารเคมีบางตัว เพือ่ เพิ่มสรรพคณุ มากขนึ้  ดงั น ้ี คือ 

สวนผสม  3  ถวย 
1 1/2  ถวย 
1.  วานหางจระเข  7  ถวย 
2.  น้ํามะกรูด  100  กรมั  
3.  น้าํ สะอาด  100  กรัม 
4.  ผงขน  100  กรัม 
5.  ลาโนลินเม็ด  1  กโิ ลกรัม 
6.  ผงฟอง  1  ออนซ 
7.  หัวแชมพ ู 1  ออนซ 
8.  เคดี (ตวั ยาทาํ ใหขนชนิดนาํ้ )  1  ออนซ 
9.  ลาโนลินชนดิ น้ํา  1  ออนซ 
10.วดี ีเอ็ม (ตัวยาแกค นั ) 
11.นาํ้ หอม 

18

ขน้ั ตอนการทาํ นํา้ ยาสระผมจากวา นหางจระเข (สตู รท่ี 2) 

การทาํ น้าํ ยาสระผมจากวา นหางจระเข (สตู รท่ี 2) มขี ัน้ ตอนดังน้ี
ขน้ั ตอนที่ 1 
1.1  นําวานหางจระเขล างใหสะอาด 
1.2  ปอกเปลอื กเอาแตเนอื้ วนุ  
1.3  นํามาสับใหเ ปนชน้ิ เลก็ ๆ ละเอยี ดหรอื ปน ดวยเครือ่ งใหละเอียด 
1.4  เอาผา ขาวบางกรองใหไ ดน ้ํา 3 ถวยตวง
ขัน้ ตอนท่ี 2 
2.1  นํามะกรดู ปอกเปลอื กใหหมด 
2.2  ผา ซีกคั้นเอาแตน ํ้ากรองเอากากและ เมล็ดออก 
2.3  ตวงใหไดนํ้ามะกรดู 1 1/2  ถวย  ตวงมะกรูด 1 1/2 ถว ยตวง
ขัน้ ตอนท่ี 3 
3.1  ตวงนา้ํ สะอาด  7  ถวย 
3.2  นาํ วานหางจระเขและนา้ํ มะกรูด ใส ในน้าํ ท่ีตวงไว 
3.3  ใชผ า ขาวบางกรองอกี ครั้งหน่ึง
ขั้นตอนที่ 4 
4.1  นาํ สว นผสมไปตม ใหเ ดอื ด 10 นาที 
4.2  ใสลาโนลินเมด็  ใสผงขนและคนใหลาโนลินละลายจนหมด 

ตงั้ ไฟใหเ ดือดอกี 5 นาที ยกลงจากเตา 
4.3  ใสผงฟอง  คนใหละลายเขา กันใหด  ี
4.4  ใสหัวแชมพู คนใหเขา กัน 
4.5  ใสเคด ี และลาโนลินชนดิ นา้ํ   คนให  เขากันทง้ิ ไวใหอ ุน  
4.6  ใสน า้ํ หอม และวีดเี อ็ม คนใหเขา กนั  
4.7  ทงิ้ ใหเ ย็น
ข้ันตอนท่ี 5 
5.1  ลา งขวดสําหรบั ใสน ํ้ายาสระผมทเ่ี ตรียมไวใ หส ะอาดผง่ึ ใหแ หงสนทิ  
5.2  นํานํา้ ยาสระผมบรรจุขวด 

นํ้ายาสระผมจากวานหางจระเข (สตู รที่ 2) จะชวยใหไมคนั ศรีษะ เสน ผม 
นิม่ สลวย  และหวีงา ย 

19

กจิ กรรมท่ี 3

ใหผ ูเรยี นไปคน ควาและสอบถามผรู ใู นหมูบา น เก่ยี วกับเร่อื งตอ ไปน้ ี
1.  ลกั ษณะพนั ธุของวา นหางจระเขท ่ีนํามาใชท ํานํา้ ยาสระผม (สูตรที่ 1) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
2.  สว นผสมของน้าํ ยาสระผมจากวา นหางจระเข (สูตรที่ 1) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
3.  ขัน้ ตอนการทําน้ํายาสระผมจากวา นหางจระเข  (สตู รท่ี 1) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

20

4.  วธิ ีการเลอื กวานหางจระเขมาใชประโยชน 
4.1  ขนาดของตนวานหางจระเขควรมีลักษณะ 

..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

4.2  ลักษณะวานหางจระเขท ี่ควรเลือกมาทํานา้ํ ยาสระผม 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

4.3  การนําใบวา นหางจระเขม าใชป ระโยชน 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

21

กจิ กรรมท่ี 4

ใหผูเรียนศึกษาเน้ือหา เร่ืองการทําน้ํายาสระผมจากวานหางจระเข
และทดลอง ทํานาํ้ ยาสระผมจากวา นหางจระเข (สตู รที่ 1) พรอ มบนั ทึกผล
การทดลองลงในแบบบนั ทึก 
สว นผสม 
1............................................................................................................. 
2............................................................................................................. 
3............................................................................................................. 
4............................................................................................................. 
5............................................................................................................. 
6............................................................................................................. 
7............................................................................................................. 
8............................................................................................................. 
ข้ันตอนในการทํา 

ขัน้ ตอนที่ 1  ...................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

ขน้ั ตอนท่ี 2  ...................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

ขั้นตอนที่ 3  ...................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

ขน้ั ตอนท่ี 4  ...................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

ขนั้ ตอนท่ี 5  ...................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

22

กจิ กรรมที่ 5

ใหผ เู รยี นไปคนควาและสอบถามผูร ูในหมบู า น เกยี่ วกับเร่อื งตอ ไปน ้ี
1.  ลักษณะพนั ธุของวานหางจระเขท่ีนาํ มาใชท าํ นํา้ ยาสระผม  (สตู รที่ 2) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
2.  สวนผสมของนาํ้ ยาสระผมจากวานหางจระเข  (สตู รที่ 2) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
3.  ขั้นตอนการทําน้าํ ยาสระผมจากวานหางจระเข  (สตู รที่ 2) 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

23

4.  วธิ ีการเลือกวานหางจระเขมาใชประโยชน 
4.1  ขนาดของตนวานหางจระเขค วรมีลักษณะ 

..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

4.2  ลกั ษณะวานหางจระเขท ่ีควรเลือกมาทาํ น้าํ ยาสระผม 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

4.3  การนาํ ใบวา นหางจระเขม าใชป ระโยชน 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

ตอนที่ 3 

วิธีการทํานาํ้ ยานวดผม 
จากวานหางจระเข 

สาระสาํ คญั  

นํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข  เมื่อใชแลวจะชวยใหผมลื่น    หวีงาย 
สามารถทาํ ใชเ องไดไมย าก 

จดุ ประสงค 

เม่ือศกึ ษาตอนที่ 3 จบแลว  สามารถ 
1.  บอกสว นผสมและขน้ั ตอนการทาํ น้าํ ยานวดผม จากวา นหางจระเขไ ด 
2.  ทาํ นา้ํ ยานวดผมจากวานหางจระเขไ ด 

ขอบขา ยเนอ้ื หา 

1.  สวนผสมในการทาํ นํ้ายานวดผมจากวา นหางจระเข 
2.  ข้ันตอนการทํานํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข

25

1.  สว นผสมในการทํานา้ํ ยานวดผมจากวา นหางจระเข 

ภาพสวนผสม 

สว นผสม 

1.  เอซี (a c)  จาํ นวน  200  กรัม 

2.  แวซ เอ บ ี จาํ นวน  400  กรัม 

3.  วานหางจระเข  จาํ นวน  3  ถวยตวง 

4.  นาํ้ สะอาด  จํานวน  4 1/2  กิโลกรมั  

5.  สีตามความตองการ (ถาไมใ สจ ะออกเปน สีขาว) 

6.  นา้ํ หอม  จาํ นวน  1/2  ออนซ  (หรอื ตามตองการ) 

2. ขน้ั ตอนการทาํ นาํ้ ยานวดผมจากวา นหางจระเข

การทํานํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข
มขี นั้ ตอนดังน้ ี

ขน้ั ตอนท่ี 1 

1.1  ลางวานหางจระเขใหสะอาด ปอก 
เปลอื กเอาแตว ุน 

26

ภาพกําลงั ปน วนุ ดวยเคร่อื ง  1.2 สบั วนุ ใหละเอยี ดหรือนําไปปนดวย 
เคร่อื งจนละเอียด 

1.3  ผสมวุนท่ีปนละเอียดแลวกับนํ้าสะอาด 
กรองดวยผา  

ขั้นตอนท่ี 2 

2.1  นาํ สว นผสมไปตมใหเ ดือด 10 นาที 
2.2  ใส แวซ เอบ ี คนใหล ะลาย 

27

-ภาพกาํ ลงั ใสส ารเคม ี 2.3  ใส เอซ ี
และคนไปเรื่อยๆ  2.4 ใส สตี ามตอ งการ คนใหเ ขากนั  
(ขณะใสแวซ เอ บี และ เอ ซี อยาใหไ ฟ 
แรง)  ยกลงจากเตา 

ขนั้ ตอนที่ 3  3.1  หาภาชนะท่ีใหญกวาใสนํ้า  แลวนํา 
ภาชนะทใี่ สน้ํายานวดผมลงไปแชในนํา้  
ภาพกาํ ลงั แชภ าชนะท่มี สี ว นผสมอยู 

ภาพกาํ ลงั  คนสวนผสมและใสห วั น้าํ หอม  3.2 คอ ยๆคนจนนา้ํ ยานวดผมอนุ    แลว จงึ  
ใสห ัวนาํ้ หอมลงไปคนเขา กนั  
( ค ว ร ค น นํ้ า ย า น ว ด ผ ม ข ณ ะ ย ก ล ง แ ช 
นํ้า เยน็ ตลอดเวลาจนกวา จะอนุ หรอื เยน็ ) 

28

ข้ันตอนท่ี 4 

ภาพกําลงั บรรจุนํา้ ยานวดผมลงในขวด  4.1 ลางขวดหรือภาชนะสาํ หรบั ใสน าํ้ ยา 
นวดผมใหสะอาดแลวผึง่ ใหแหง 

4.2 นาํ น้ํายานวดผมทเี่ ยน็ แลว  บรรจขุ วด 

ภาพสาํ เรจ็  

กจิ กรรมที่ 6

ใหผ เู รียนศกึ ษาวธิ กี ารทําน้ํายานวดผมจากวานหางจระเข แลวทดลองทาํ
นํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข ตามข้นั ตอน 

ตอนท่ี 4 

การบรรจุหบี หอ  

สาระสาํ คญั  

การผลิตนํ้ายาสระผมและน้ํายานวดผมจากวานหางจระเข  จําเปนตอง 
มกี ารบรรจหุ บี หอ ทถ่ี กู ตอ ง และเหมาะสมจะชว ยใหผ ลติ ภณั ฑน า สนใจ และนา ใช 

วตั ถปุ ระสงค 

เมือ่ ศึกษาตอนท่ี 4 จบแลว สามารถ 
1.  เลือกวัสดุในการบรรจุหีบหอน้ํายาสระผมและน้ํายานวดผมจาก 
วานหางจระเขไ ด 
2.  บรรจหุ ีบหอ น้ํายาสระผมและนํา้ ยานวดผมจากวา นหางจระเขไ ด 

ขอบขา ยเนอื้ หา 

1. การเลอื กใชวสั ดุในการบรรจุหบี หอ นํา้ ยาสระผมและนํ้ายานวดผมจาก 
วานหางจระเข 

2.  การบรรจุหบี หอ นํ้ายาสระผมและน้าํ ยานวดผมจากวา นหางจระเข

30

การบรรจหุ บี หอ  

การบรรจุหีบหอ   ถือวามคี วามสาํ คัญมากสําหรบั สินคา ทุกประเภท  เพราะ 
การบรรจุหีบหอที่ ดีจะชวยรักษาสภาพของสินคาใหอยู ในลักษณะท่ี ดี 
จนกวาจะถึง  มือของผู ใชสินคา    การเลือกวัสดุท่ีใชในการบรรจุหีบหอท่ี ด ี
เหมาะสมกบั สนิ คา ลกั ษณะที่ใชบ รรจุหีบหอ  สสี ัน  ขนาดของหีบหอ  รวมทัง้  
รูปทรงของวัสดุที่นาํ มาใชบรรจุหีบหอจะชวยใหสินคานั้น  สะอาดตา  นาดู 
นา สนใจตอผพู บเหน็  และสามารถจําหนา ยสนิ คา นั้น ๆ ไดงา ยขึ้น 

สงิ่ ทตี่ อ งคาํ นงึ ถงึ ในการบรรจหุ บี หอ  

การเลอื กใชว ัสดใุ นการบรรจหุ ีบหอ นา้ํ ยาสระผมและนํา้ ยานวดผมจากวาน 
หางจระเขผูผลิตนํา้ ยาสระผมและน้าํ ยานวดผมจากวานหางยระเข  ควรคาํ นงึ ถงึ  
เรือ่ งของการบรรจุหบี หอ ดงั น ้ี  คอื  

1.  วสั ดุท่ีใชในการบรรจุหีบหอ   มหี ลักในการพจิ ารณาดังนี้ 
1.1  ชนิดของวัสดุทนี่ ํามาบรรจหุ บี หอ  ควรเหมาะสมกับสินคา  เชน  ปจจบุ นั  
นิยมใชข วดพลาสตกิ มาบรรจหุ ีบหอ น้าํ ยาสระผมหรอื นํา้ ยานวดผม 
1.2  ราคาของวสั ดุท่ีนาํ มาใชบรรจุหบี หอ    ราคาไมค วรสูงมากนัก   ควรให 
เหมาะสมกับราคาที่กาํ หนดขาย 
1.3  รปู ทรง สีสัน ของวัสดุทีบ่ รรจหุ ีบหอ  ควรสวยงาม สะดุดตา นา สนใจ 
นาใช   ตอ ผูพบเหน็ โดยทัว่ ไป 
1.4  มขี นาดพอเหมาะ และสะดวกในการหยบิ ถอื และพกพา 
1.5  สามารถรักษาคณุ ภาพของสินคาใหอ ยูไดด ีและนานจนถึงมอื ลูกคา 

31

2.  รายละเอียดประกอบการบรรจุหีบหอ  เมื่อตัดสินใจเลือกใชวัสดุในการ 
บรรจุหบี หอ นา้ํ ยาสระผม และนํา้ ยานวดผมไดแลวส่ิงสําคัญท่ีจะตองคาํ นึงถึง 
อกี อยา งหนง่ึ คอื  รายละเอยี ดทต่ี อ งมปี รากฎอยบู นวสั ด ุ ทบ่ี รรจหุ บี หอ สนิ คา นนั้ ๆ 
ดังน ี้

2.1  ชอ่ื สินคาทผ่ี ลติ   ควรจะเปนชื่อทีน่ า สนใจ จํางา ย ติดปาก สะดุดความ 
รูสกึ ผพู บเหน็  กระตุนใหอ ยากซื้อ 

2.2  สว นผสมของสนิ คา  จะตอ งมรี ายละเอยี ดสว นผสมตา ง ๆ ทใี่ ชผ ลติ สนิ คา  
2.3  วธิ ีใช บอกรายละเอียดวิธใี ชส นิ คาใหชดั เจน 
2.4  รายละเอียดผูผลติ  จะตอ งบอกวาสนิ คา น้ันใครเปน ผผู ลิต  ผลิต ณ ท่ใี ด 
2.5  ราคาของสินคา  ถามีราคาของสินคาปรากฎอยู   จะชวยใหผู ซ้ื อ 
สามารถตดั สินใจซอื้ ไดเ ร็ว และสะดวกขนึ้  
2.6  วนั  เดือน ป ทผ่ี ลิต 
2.7  วนั  เดอื น ป  ทีห่ มดอายุ กรณีท่ีสนิ คามอี ายใุ ชง านจํากัด 
2.8  เลขทที่ ะเบียนการคา  สินคา ท่ีผลิตสําหรบั จาํ หนา ย จะตอ งขออนญุ าตจด 

ทะเบียนการคาอยางถกู ตอง 
2.9  ขนาดบรรจุสนิ คา  บอกปริมาณสินคา มบี รรจ ุ มปี ริมาณเทา ไร 

ภาพ ขวดนํ้ายาสระผม และ นวดผม ทีม่  ี
สลาก หรือรายละเอียดตางๆ ท่ีชัดเจน 

ปรากฏอยบู นขวด 

32

กจิ กรรมที่ 7 

เม่ือผูเรียนศกึ ษาเรื่องการบรรจุหีบหอ จากชุดวิชาแลวใหต อบคําถามดัง 
ตอ ไปน ี้
1.  การเลอื กใชว ัสด ุ ในการบรรจหุ บี หอ นํา้ ยาสระผมจากวานหางจระเข 

ควรคํานงึ ถงึ เรื่องอะไรบา ง 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
2.  อธบิ ายขน้ั ตอนและวิธกี ารบรรจหุ บี หอ นาํ้ ยาสระผม และนํ้ายานวดผม 

จากวานหางจระเขพอเขา ใจ 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

33

3.  ใหผ เู รียนศึกษา  และสาํ รวจรายละเอยี ดบนวสั ดทุ ่ใี ชบ รรจสุ นิ คา  
ประเภทนาํ้ ยาสระผม  เครื่องสาํ อางตา ง ๆ วามรี ายละเอียดอะไรบา ง 
โดยใสเครื่องหมาย /  ลงในชองทกี่ าํ หนดให 

ท่ ี ประเภทสินคา ที่สาํ รวจคอื   ม ี ไมม  ี

- ช่ือสนิ คา  
- สวนผสมของสนิ คา  
- วธิ ีใชส ินคา 
- รายละเอียดของผผู ลติ สนิ คา 
- ราคาสนิ คา  
- วัน  เดอื น ป ท่ผี ลติ  
- วนั  เดอื น ป ทีห่ มดอายุ 
- ขนาดบรรจุ สนิ คา  
- เลขทท่ี ะเบียนการคา  
- อนื่ ๆ 

สรุปขอ คิดเห็นเพิม่ เติม แลวนําขอ มลู ไปอภปิ รายในการพบกลมุ  

ภาพรายละเอยี ดของสนิ คา ทรี่ ะบไุ วข า งบรรจุภัณฑ 

ตอนที่ 5 

การจัดการและการจาํ หนาย 

สาระสาํ คญั  

ผู ผลิ ตนํ้ายาสระผมและน้ํายานวดผมจากว านหางจระเข เพื่ อจําหนาย 
จาํ เปนจะ ตองศึกษาและปฏบิ ตั ใิ หถกู ตองเกย่ี วกับเรื่องการจดั การและจําหนา ย 
รวมทง้ั การจดั ทาํ บัญช ี  เพ่ือจะไดทราบถึงตนทนุ และกาํ ไรทไี่ ด 

จดุ ประสงค 

เมอ่ื ศกึ ษาตอนที่  5  จบแลว  สามารถ 
1.  บอกองคประกอบการจัดการและจําหนา ยได 
2.  ทําบัญชรี ายรับ-รายจายได 

ขอบขา ยเนอื้ หา 

1.  องคประกอบการจัดการและการจําหนาย 
2.  การทาํ บัญชี  รายรบั -รายจา ย

35

องคป ระกอบการจดั การและการจําหนา ย 

ผูผลิตนํ้ายาสระผมและน้ํายานวดผมจากวานหางจระเข  เพื่อจําหนายท่ี 
ตองการประสบความสําเร็จ    และสามารถจําหนายสินคาไดมากและมีกําไร 
จะตองมีความรู และสามารถปฏิบัติไดเก่ี ยวกับองคประกอบการจัดการ 
และการจาํ หนา ย  ดังน ้ี
1.  ความพรอ มในการประกอบอาชพี คอื  การคดิ ใหร อบคอบหรอื คาดคะเนกอ น 
ที่จะลงมือประกอบอาชีพ    หรือผลิตสินคาจําหนาย    อาจจะเรียกวาเปนการ 
วางแผนในการประกอบอาชีพ เกยี่ วกับเรอื่ งตอไปนี้ 

1.1  ทุน  การทาํ การคาทุกอยางตองมีการลงทุน บางคนอาจจะมีเงินทุน 
เพยี งพอ อยูแลว แตถ า ไมม เี งนิ ทนุ หรือมีแตไมพ อ ก็สามารถหาไดจ ากสถาบนั  
และแหลงสนับสนุนเงินทุน  ซ่ึงปจจุบันมีอยูหลายแหง  เชน  ธนาคารเพื่อ 
การเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เงินทุนอุตสาหกรรมในครอบครวั  
จากอุตสาหกรรมจังหวัด เงินกองทุนหมูบาน  ท่ีสําคัญตองมีความม่ันใจวา 
จะสามารถสงเงนิ ชําระ หนี้สินคนื ได 

1.2  ทําเลที่ต้ัง  ในการประกอบอาชีพควรพิจารณาวา  ถาจะผลิตน้ํายา 
สระผมและนํ้ายานวดผมจากวา นหางจระเขจ าํ หนาย บริเวณน้ันๆ หรือบริเวณ 
ใกลเ คียงมีวตั ถดุ บิ ท่ีใชใ นการผลติ เพยี งพอหรือไม เชน  วานหางจระเข  มะกรูด 
แลวถา ไมม  ี   สามารถหาไดจากท่ไี หน 

36

ภาพ แหลง เงนิ ทนุ ตางๆ 

ภาพสหกรณ 

1.3  การจดั หาเครอื่ งมือ เครอ่ื งใช  และอุปกรณ   จะตอ งพิจารณาวาในการ 
ทําน้ํายาสระผมและนํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข  จะตองใชวัสดุ  อุปกรณ 
อะไรบาง  อปุ กรณอะไรที่มีอยูแลว  และอะไรจะตอ งจดั หาหรือจดั ซื้อเพ่ิมเตมิ  
หรอื อุปกรณใดท่ีสามารถนํามาดัดแปลงใชงานไดบา ง 

1.4 แรงงาน ตอ งพิจารณาวาในการผลิตนาํ้ ยาสระผมและนํ้ายานวดผมจาก 
วา นหางจระเขเ พอื่ จําหนา ย จะตอ งใชแ รงงานมากนอยแคไ หน มแี รงงานอยแู ลว  
จาํ นวนเทา ใดและจะตอ งเตรยี มรับแรงงานเพ่ิมเตมิ อีกเทาไร 

1.5  ความรูแ ละทักษะในงานอาชีพ  ตลอดจนใชเ ทคโนโลยีตา งๆ ในการ 
ผลติ นํ้ายาสระผมและนํ้ายานวดผมจากวานหางจระเข  ถา ผลิตใชในครอบครวั  
ไมจําเปนตองใชเทคโนโลยีมาก    แตถาเปนการผลิตเพ่ือขาย    จําเปนตองใช 
เทคโนโลยตี างๆชว ย   เชน ใชเครอ่ื งจกั รในการบบี วนุ วานหางจระเขใ หละเอยี ด 
หรือใชเคร่ืองจกั รในการค้ันนํ้ามะกรูด รวมทั้งการบรรจุหีบหอ  ผูผลิตจําเปน 
ตองศกึ ษาขอมูลกอ นท่ดี ําเนนิ การผลิต 

37

2.  เทคนคิ ในการขาย  หรือวิธีขาย  ประกอบดว ย 
2.1  การหาตลาด ควรคํานงึ ถึงความตองการ หาตลาดเก่ียวกับสนิ คา ท่ผี ลิต 

วา มีความตองการมากนอยแคไ หน โดยใชวิธีสังเกต  สอบถามกับคนท่รี ูจ ักวา  
นยิ มสินคาประเภทไหน หรือฟงจากขาวสารทางวิทยุ  ดูโทรทัศน  รวมทัง้ อาน 
จากหนงั สอื พิมพ  เพื่อความมั่นใจในความตอ งการของตลาด 

2.2  วธิ กี ารจาํ หนาย  มีท้ังลกั ษณะ ขายปลกี และขายสง 
1)  ขายปลกี   สามารถปฏบิ ัติไดค อื  
-  ผูขายจะนําสนิ คา ไปขายถงึ ตัวผูซ อื้  โดยตรง หรอื ขายตามบาน 
-  วางสนิ คา ไวใ นรา นขายปลกี  ใหผ ูซอื้ เลือกซ้อื ตามใจชอบ 
2)  ขายสง  สามารถปฏิบัติไดดังนี้คือติดตอขายสงใหตามหางราน 

หรือหาง สรรพสินคา หรอื ตามสหกรณของหนว ย งานตางๆ 
2.3 การโฆษณาประชาสมั พนั ธ   เปน สง่ิ สําคญั ทจ่ี ะทําใหผ ซู อ้ื หรอื ลกู คา  รจู กั  

สนิ คา ทเี่ ราผลติ   มีความตอ งการที่จะซ้อื  การโฆษณาประชาสมั พนั ธ มีหลายวธิ  ี
เชน ใชวิธีบอกปากตอปาก ใชเ อกสารบรรยายสรรพคุณแจกประกอบการขาย 
สนิ คา เปน ตน  

การกาํ หนดราคาขายสนิ คา  

การกําหนดหรือการต้ังราคาสินคาควรตองอยูในระดับที่ผูซื้อพึงพอใจ 
และใน ขณะเดียวกัน ผูผลติ กต็ องมีกําไร ซึ่งมีหลักในการกําหนดราคาสินคา 
อยา งงา ย ๆ คอื  

การคิดตนทุนและกําไร  สวนใหญจะคิดตนทุนจากคาใชจายวัตถุดิบ 
คาเส่ือมของอุปกรณ เครื่องใช คาหีบหอ คาแรงงาน แลวบวกกําไร  30 -50 
เปอรเ ซน็ ต

วิธกี ารกําหนดราคาขายสนิ คา 

ราคาสนิ คา  =  ตนทนุ การผลติ   +  คาใชจาย  +  กาํ ไร

ตัวอยาง  20  บาท 
ตน ทุนการผลติ นา้ํ ยาสระผม (ตอ หนว ย)  5  บาท 
คาใชจ ายในการดําเนินงาน  10  บาท 
กําไร 40 เปอรเซน็ ต  35  บาท 
ราคาขาย 

38

กจิ กรรมท่ี 8

ใหผูเรียนไปพบผูประกอบอาชีพทําน้ํายาสระผม และนาํ้ ยานวดผมจาก
วา นหางจระเข หรอื ผปู ระสบความสาํ เรจ็ ในการประกอบอาชพี ในหมบู า น
เพอ่ื ขอคาํ ปรกึ ษาเกีย่ วกบั เร่อื งตา งๆ ดงั น ้ี
1.  การจดั หาเงินทนุ  และวิธีการไดมาหาเชนทนุ สามารถทาํ ไดอ ยา งไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
2.  มีหลกั ในการพิจารณาทาํ เลในการผลิตสนิ คาไดอยางไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
3.  มีหลกั ในการเตรยี มวัสดุ อปุ กรณ ทจ่ี ะผลติ สนิ คา อยา งไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
4.  เทคนิคการขาย 

- มีวิธกี ารหาตลาดไดอ ยา งไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

- มวี ิธีการจาํ หนา ยสนิ คาอยา งไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

39

5.  มีวิธกี ารโฆษณา ประชาสัมพันธสินคา อยางไรบา ง 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
6.  มหี ลักในการกําหนดราคาสนิ คา ทขี่ ายอยา งไร 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
.................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 
..................................................................................................................... 

40

การทาํ บัญชรี ายรับ -  รายจาย 

เรามักพบวาผู ประกอบการหรือผู ผลิตท่ี ประสบปญหาการขาดทุน 
เกิดจากขอ ผดิ  ผลาดประการหน่ึงคือ ไมไดท าํ บญั ชรี ายรบั - รายจา ยของตนเอง 
มกั อาศยั ความ จาํ  ซ่งึ ถา เปน รายการจํานวนมาก หรือระยะเวลานานอาจจะลืมได 
ฉะน้ั นการบันทึกรายการและตัวเลข  รายรับ  -  รายจาย  ของตนเองไว 
จึงเปน สิ่งสาํ คัญที่ จะชวยใหผูผลติ รูสภาพการคา ของตนเองและสามารถนาํ มา 
ตัดสนิ ใจหรือคาดคะเนลวงหนาได  ดังตัวอยา งตอไปน้ี

ตัวอยางบัญชี รายรบั - รายจา ย 

ว.ด.ป.  รายการ  รบั เงนิ   จา ยเงนิ   คงเหลือ 

15 /6 /50  เงนิ ทงั้ หมดทม่ี กี อ นเรม่ิ ทําบญั ช ี -  -  3,000 

15 /6 /50  ขายนาํ้ ยางพารา 40 กก. ๆ ละ 11 บาท  720  -  3,720 

15 /6 /50  รวมเงนิ   720  -  3,720 

18 /6 /50  ซอ้ื มะกรดู 50 กก. ๆ ละ 6 บาท  -  300  3,420 

18 /6 /50  ซอ้ื วา นหางจระเขพนั ธบุ ารบ าเดน็ ซสี  

5 กก. ๆ ละ 20 บาท  1,000  2,420 

18 /6 /50  รวมเงนิ   -  1,300  2,420 

21 /6 /50  ขายนา้ํ ยาสระผม40 ขวด ๆ ละ 35 บาท  1,400  -  3,820 

21 /6 /50  ขายน้ํายานวดผม 20 ขวด ๆ ละ 35 บาท  700  -  4,520 

21 /6 /50  รวมเงนิ   2,100  -  4,520 

25 /6 /50  จา ยคา แรงปอกเปลอื กวา นหางจระเข 5 คน 

คนละ 100 บาท  -  500  4,020 

25 /6 /50  จา ยคา สารเคมสี ว นผสมทาํ นาํ้ ยาสระผม  -  500  3,520 

25 /6 /50  ขายนา้ํ ยานวดผม20 ขวด ๆ35 บาท  700  -  4,220 

รวมเงนิ   700  1,000  4,220 

29 /6 /50  จา ยเงนิ คา สารเคมสี ว นผสมทาํ นาํ้ ยาสระผม  -  1,000  3,220 

29 /6 /50  ขายนา้ํ ยาสระผม20 ขวด ๆ ละ 35 บาท  700  -  3,920 

29 /6 /50  รวมเงนิ   700  1,000  3,920 

30 /6 /50  จา ยเงินคา มะกรดู 50 กก. ๆ ละ  6 บาท  -  300  3,620 

30 /6 /50  ขายนาํ้ ยานวดผม 20 ขวด ๆ ละ 35 บาท  700  -  4,320 

รวมเงนิ   700  300  4,320 

1 /7 /50  ยอดยกมาเดอื นกรกฎาคม  4,320 

41

กจิ กรรมท่ี 9

ใหผูเรยี นศกึ ษาตัวอยางการทําบัญชี รายรบั - รายจาย แลว ทําบัญชี รายรบั - ราย
จา ย ของตนเองดังน ี้

ว.ด.ป.  รายการ  รับเงนิ   จา ยเงิน  คงเหลอื  

42

แบบทดสอบหลงั เรยี น

ตอนท่ี 1 ใหว งกลมหนา ขอ ท่ถี กู ตอ งทีส่ ุด 

1.  มนษุ ยเริ่มรจู ักใชประโยชนจากวา นหางจระเขต้ังแตเมื่อไร? 
ก.  ครสิ ตศกั ราชท่ี 15 
ข.  ครสิ ตศักราชที่ 12 
ค.  กอนคริสตศักราช 1,500 ป 
ง.  สมัยปจ จบุ นั  

2.  ในวนุ วานหางจระเข   มสี รรพคณุ ตัวยาอะไรบา ง? 
ก.  ยาฆาเชือ้  
ข.  ยาสมานแผล 
ค.  ยาระงับปวด 
ง.  ถูกทุกขอ 

3.  ขอ ใด ไมใช ลกั ษณะของวานหางจระเข 
ก.  เปนพชื ยนื ตน 
ข.  ลาํ ตนสั้น 
ค.  ใบยาว ปลายแหลม 
ง.  มีดอกออกจากกลางลําตน 

4.  ขอ ใดกลาวไมถูกตอง 
ก.  วานหางจระเขใ ชเ ปน สว นผสมของเครอื่ งสาํ อาง 
ข.  วานหางจระเขใชรกั ษาสิว 
ค.  ใชวุนวานหางจระเขรักษาแผลจากของมีคม 
ง.  ใชเ ปลือกนอกของใบวานหางจระเขร กั ษาแผลไฟไหม 

5.  วานหางจระเขพ นั ธอุ ะไร ท่นี ิยมใชกันมาก 
ก.  พันธุบารบ าเด็นซสิ  
ข.  พนั ธพุ นื้ เมอื ง 
ค.  พนั ธุจากแอฟริกา 
ง.  พันธุซาฮารา 

6.  ตน วานหางจระเขทีน่ ํามาใชควรมอี ายุประมาณเทาไร? 
ก.  3 เดือนข้นึ ไป 
ข.  1 ป  ข้นึ ไป 
ค.  6 เดือนข้ึนไป 
ง.  5 เดือนขึ้นไป