บทความได้รับรางวัล

ก

สารบญั

เรือ่ ง หนา้
สารบัญ ................................................................................................................................ ก
อาชีพชมุ ชน

รางวัลชนะเลิศ นำ้ พริกปลากุเลาแมห่ นู ............................................................................ 2
รางวลั รองชนะเลศิ อันดับ 1 Eco Print ผา้ พมิ พล์ ายธรรมชาตเิ พอ่ื การคา้ จงั หวดั ชลบุรี 5
รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดับ 2 การแปรรปู เหด็ (เหด็ สามรส)............................................ 11
รางวัลชมเชย ขนมจนี เสน้ สด แมส่ มใจ........................................................................ 14
รางวัลชมเชย “จักสานพนัสนคิ ม” จังหวดั ชลบรุ ี.......................................................... 19
แหลง่ เรยี นรู้
รางวลั ชนะเลศิ ตามรอย ทพั พระเจา้ ตาก พระสถูปเจดยี ์ ชุมชนปากนำ้ โจโ้ ล้.................. 23
รางวลั รองชนะเลศิ อันดบั 1 กศน.อำเภอท่าใหม่ เมอื งแหง่ การเรียนรูต้ ลอดชวี ิต......... 26
รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดบั 2 สถานแสดงพันธุ์สัตว์นำ้ ระยอง วิถชี วี ติ ใต้ท้องทะเล.......... 31
รางวัลชมเชย ศูนย์สาธิตและแหลง่ เรยี นร้พู ลอยแหวน ................................................. 37
รางวัลชมเชย เรียนรู้ ดดู าว ณ แปลงยาว หอเฉลิมพระเกียรติ ................................. 40
ภูมปิ ญั ญาท้องถ่ิน
รางวลั ชนะเลศิ จักสานตะกร้าไมไ้ ผย่ อนดอกพิกลุ ........................................................... 44
รางวัลรองชนะเลศิ อันดับ 1 ภมู ปิ ญั ญาเสริมรากพันธุ์ไม้ หนงึ่ เดียวแปดรว้ิ .................. 48
รางวัลรองชนะเลศิ อนั ดบั 2 นวดแผนไทยวัดบ้านดอน ................................................. 52
รางวลั ชมเชย ภูมปิ ญั ญา “ทฤษฎีแหล่งเรียนร้แู บบเศรษฐกิจพอเพียง

จากมะเหมี่ยวฟารม์ ” ............................................................................. 56
รางวลั ชมเชย “มหศั จรรยป์ ยุ๋ หมักเตมิ อากาศ” โดยคุณบญุ ธรรม คชรินทร์.................. 59
แหล่งท่องเทย่ี ว
รางวัลชนะเลิศ ตลาดน้ำโบราณ ยอ้ นวยั สวู่ นั วาน ........................................................... 63
รางวลั รองชนะเลศิ อันดับ 1 แหลง่ ทอ่ งเท่ียวชมุ ชน พระจุฑาธชุ ราชฐาน จังหวดั ชลบุรี. 68
รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดับ 2 วัดสมานรัตนาราม แหลง่ รวมสง่ิ ศกั ดิ์สิทธคิ์ ู่เมืองแปดรวิ้ ... 74
รางวัลชมเชย น้ำตกเขาบรรจบ..................................................................................... 78
รางวัลชมเชย “วัดหงษท์ อง” ไหวพ้ ระธาตุกลางทะเล.................................................. 81

ข

สารบญั (ต่อ)

เร่ือง หนา้
ศิลปวัฒนธรรม ประเพณี

รางวลั ชนะเลิศ สืบสานงานประเพณบี ญุ ข้าวจ่ี หน่งึ เดียวในภาคตะวนั ออก .................... 85
รางวลั รองชนะเลิศ อันดบั ที่ 1 หนงั ใหญว่ ัดบา้ นดอน มหรสพชนั้ สงู ของแผน่ ดนิ .............. 88
รางวลั รองชนะเลิศ อันดบั ที่ 2 สืบสานวฒั นธรรมไทยบุญบงั้ ไฟประเพณที ี่ ซับตารี .......... 93
รางวลั ชมเชย ประเพณกี องขา้ วตำบลคลองตำหรุ......................................................... 96
รางวัลชมเชย วดั เตาอฐิ ใบโพธ์ิสีขาว..........................................................................100



2

รางวัลชนะเลศิ
น้ำพรกิ ปลากเุ ลาแมห่ นู

ตำบลบางสมัคร อย่ใู นพื้นทอี่ ำเภอบางปะกง จังหวดั ฉะเชิงเทรา พ้นื ท่ีเป็นท่ีราบลุ่ม มีลำ

คลองหลายสายไหลผ่านหมู่บ้านของตำบลบางสมัคร และเชื่อมต่อไปยังหมู่บ้านอื่นในตำบล

ใกลเ้ คยี ง ลักษณะภมู ิประเทศเหมาะแกก่ ารทำการเกษตร ประชากรในเขตเทศบาลตำบลบางสมัคร

ประกอบอาชีพเลีย้ งก้งุ เล้ียงปลา และอาชีพประมงชายฝงั่ แมน่ ้ำบางปะกง

ปลากุเลา เป็นปลาทะเลท่ีมีถิ่นกำเนิดในอ่าวไทยมาช้านาน และแพร่สายพันธุ์บริเวณ

ปากอ่าว บางปะกง ลักษณะของปลากุเลา มีรูปร่างยาวเรียว

ลำตัวค่อนข้างหนา แบนข้าง หัวค่อนข้างเล็ก ปากสั้น มีฟัน

แหลมคม ก้านครีบส่วนล่าง แยกออกเป็นสี่เส้น อยู่ในทะเลที่

อบอุ่นไม่ห่างจากชายฝั่งมากนัก อาศัยอยู่ตามหน้าดินโคลน

บางครั้งเข้าไปอยู่ในน้ำกร่อย พบทั่วไป ในฝั่งอ่าวไทย

เป็นปลาที่นิยมบริโภคเนื้อนุ่มรสชาติดีนำมาทำเป็นปลาเค็ม มี

ฉายาว่า “ราชาแห่งปลาเคม็ ” สมยั ก่อนชาวประมงรมิ ฝ่งั แม่น้ำ

บางปะกง ได้ปลากุเลาสดจำนวนมาก นำมาแปรรูปเป็นปลา

เค็ม เพื่อเก็บไว้ทานได้นาน คนพื้นบ้านนิยมนำมาแปรรปู

โดยการตากแห้งและทำปลากุเลาเค็ม มากกว่าทานสด ผ่าน

กรรมวิธี “ปลากางมุ้ง” อบโดยพลังงานแสงอาทิตย์ มีการ

รักษาความสะอาดปราศจากฝุ่นและแมลงทุกชนิด เป็นการ

ถนอมอาหารเพื่อเกบ็ ไว้ไดน้ าน

3

แม่หนู เป็นคนพื้นท่ีอำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชงิ เทรา พ.ศ. 2547
เริ่มประกอบอาชีพทำปลากุเลาเค็มขาย ใช้วัตถุดิบสด สะอาด รสชาติอร่อย
มีลูกค้าประจำมากมาย เมื่อกรมการพัฒนาชุมชนมาพบ จึงให้คำปรึกษา
แนวทางการจัดตั้งกลุ่มวิสาหกิจชุมชน จัดจำหน่ายในงานแสดงสินค้า
หลายแห่ง เช่น มหกรรมสินค้า OTOP เมืองทองธานี ไบเทคบางนา เป็นต้น
ทำให้สินค้าเป็นที่รู้จักมากขึ้น มีฐานลูกค้าใหม่เพิ่มขึ้น แม่หนูขยายการผลิต
เพื่อเพิ่มสินค้าให้มากข้ึนและสร้างแรงงานอาชีพในชุมชน ต่อมาปี พ.ศ.2555
แม่หนู ได้มอบหมายให้บุตรสาว “คุณสุวรรณา สรรธนสมบัติ” บริหารงาน
แทน ดำรงตำแหนง่ ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนแม่หนูปลากเุ ลาเค็ม มีสมาชิก
ผู้บริหารกลุ่ม จำนวน 10 คน ในปี พ.ศ. 2556 กศน.ตำบลบางสมัคร จัดโครงการศูนย์ฝึกอาชีพ
ชมุ ชน หลักสูตรการทำน้ำพริกตาแดง น้ำพรกิ เผา และนำ้ พรกิ ปลากุเลา เปน็ ครง้ั แรกและได้มีการ
พฒั นา การประกอบอาชพี ในทกุ มติ ริ ว่ มกบั หน่วยงานภาคเี ครือข่ายต่าง ๆ

น้ำพริกปลากุเลา แม่หนู มีจุดเด่นของผลิตภัณฑ์อยู่ที่ความอร่อย
เฉพาะตัว เพราะมีส่วนผสมของน้ำพริกเผา และน้ำพริกตาแดงเนื้อน้ำพริก
มีความหนืดลงตัว ผสมกับเนื้อปลากุเลา เพิ่มคุณค่าโภชนาการน้ำพริกไทย
รสชาตกิ ลมกลอ่ ม อร่อย รสเผ็ดปานกลาง หอมเน้อื ปลากุเลา เพราะใช้วัตถุดิบ
สดสะอาด มีกระบวนการผลิตปลอดภัย ไร้สารปรุงแต่ง ได้รับการคัดสรร
เป็นผลิตภัณฑ์ระดับห้าดาวประเภทอาหารตามโครงการคัดสรร สุดยอด
หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ไทย ปี พ.ศ. 2562 (OTOP Procuct Champion)
ได้รับประกาศณียบัตรจาก นายสมคิด จาตุศรีพิทักษณ์ รองนายกรัฐมนตรี
ประธานกรรมการอำนวยการ หนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภณั ฑ์แหง่ ชาติ (กอ.นตผ.) ทั้งนี้ได้มีการพฒั นา
ปรับปรุงสร้างจุดเด่นให้ผลิตภัณฑ์ และบรรจุภัณฑ์ให้ทันสมัยเป็นประจำอยู่เสมอมีรสชาติอร่อย
เขม้ ข้น เป็นสนิ คา้ ชุมชน OTOP ระดับ 5 ดาว ตำบลบางสมคั ร

4

เป้าหมายทางการตลาด คือการเพ่มิ ยอดขาย สร้างฐานการรบั รู้ และขยายฐานลกู ค้าหรือ
ตัวแทนขาย ปรับปรุงสินค้าและบรรจุภัณฑ์ เพิ่มประเภท
สินค้าออกมาใหม่ ๆ และโฆษณาผ่านช่องทางออนไลน์
ความสามารถ ในการผลิตสูงสุดและปริมาณการผลติ น้ำพริก
ปลากุเลา 400 กิโลกรมั ต่อเดอื น ได้จากเงนิ ของสมาชิก
ในกลุ่มวิสาหกจิ ชุมชน และจากการส่งเสริมของภาครัฐ ด้าน
เครื่องจักร อุปกรณ์ในการผลิต บรรจุภัณฑ์ และการนำไป
จำหนา่ ย ในงานแสดงสินค้า

กระบวนการผลติ นำ้ พรกิ ปลากุเลา เลอื กวตั ถดุ ิบที่มคี วามสด สะอาด ปลอดภยั ไร้สารปรุง
แต่ง นำมาล้างทำความสะอาด มีวัตถุดิบที่ใช้ในการทำ
น้ำพริก คือ ปลากุเลาแห้งบด หอมแดง พริก กระเทียม น้ำ
มะขามเปียก น้ำตาลปี๊บ น้ำปลา ในปริมาณที่เท่ากัน ราคา
สินค้า น้ำพริกปลากุเลา มี 2 ขนาด ขนาด 150 กรัม ราคา
กระปุกละ 35 บาท และขนาด 250 กรัม กระปุกละ
60บาท

Facebook: ปลากุเลาเค็ม แม่หนู บางปะกง @pakuraokem.maenu.bangpakong
ช่องทางการสัง่ ซื้อ: OTOP Today Padrew https://web.facebook.com/otoptodaypadrew
ชื่อผู้ติดต่อ : กลุ่มวิสาหกิจชุมชนแม่หนู / คุณสุวรรณา สรรธนสมบัติ เบอร์โทร/ LINE:
0899387523
ท่ีอยู่ : เลขท่ี 174/29 หมู่ 2 ตำบลบางสมัคร อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชงิ เทรา
พกิ ัด: ถนนบางนา-ตราด กม.43 เขา้ หมูบ่ ้านศรเี ทพไทย ซอย 40 บา้ นเลขท่ี 174/29 หมู่ 2 ตำบล
บางสมคั ร อำเภอบางปะกง ฉะเชิงเทรา (1.1 กม.)

ข้อมลู เนือ้ หา เรือ่ งราว เขยี นโดย นางสาวปทติ ตา ตันวิมลกุล
ภาพถา่ ย/ภาพประกอบ โดย นางสาวปทิตตา ตันวิมลกุล
ขอ้ มลู TKP อา้ งอิง https://shorturl.asia/GPFis

5

รางวัลรองชนะเลิศ อนั ดบั 1
Eco Print ผ้าพมิ พ์ลายธรรมชาติเพ่อื การคา้ จังหวดั ชลบรุ ี

มนุษย์มีความจำเป็นต้องใช้ปัจจัยสี่เพื่อการดำรงชีวิต ได้แก่ อาหาร เครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่
อาศัย และยารักษาโรค ซึ่งการจะไดเ้ หลา่ นีม้ าใช้สอย ต้องมีเงินซ้ือ และการจะมเี งินไดน้ ั้น มนุษย์
ตอ้ งประกอบอาชพี ตามความรู้ความสามารถของตนเองความหมายของอาชพี อาชีพ หมายถงึ การ
ทำงานซึ่งมีรายได้ตอบแทน เพื่อบุคคลจะนำรายได้นั้นไปใช้ในการดำรงชีวิตของตนเองและ
ครอบครัว อาชีพที่เลือกทำต้องเป็นอาชีพสุจริตทำให้เกิดประโยชน์แก่สังคม โดยไม่ทำให้ตนเอง
และผอู้ ืน่ เดือดรอ้ น

6

ความสำคญั ของอาชพี ในชมุ ชน
1. สร้างรายได้ให้แก่คนในชุมชน เมื่อผู้อยู่

อาศัยในชุมชนประกอบอาชพี ก็จะมรี ายไดม้ าใช้จ่าย
ในชีวติ ประจำวนั และหากรู้จักใช้จา่ ยอยา่ งประหยัด
จะทำให้มีเงนิ ออมไว้ใช้ในเวลาจำเปน็

2. ก่อให้เกิดความร่วมมือของคนใน
ชุมชน เมื่อผู้อยู่อาศัยในชุมชนมีการติดต่อค้าขาย
หรือประกอบอาชีพร่วมกัน และมีสัมพันธภาพที่ดี
ต่อกัน

3. พัฒนาชุมชนให้เจรญิ ก้าวหนา้ เมื่อผู้อยู่
อาศัยในชุมชนมีรายได้อาจมีการรวบรวมเงินกัน
นอกเหนือจากเงนิ สนับสนนุ ที่ไดร้ ับจากหน่วยงานราชการสรา้ งสาธารณูปโภคต่างๆ เพื่อใช้ร่วมกัน
ในชุมชน ชุมชนจงึ ได้รบั การพฒั นาให้ก้าวหน้า และคนในชมุ ชนก็มีคุณภาพชีวิตท่ีดีข้ึนตามไปด้วย
ผ้าพิมพ์สีธรรมชาติ Eco Printing เป็นงานวิจัยเชิง
นวัตกรรมรักษ์โลกโดยรองศาสตราจารย์ ด๊อกเตอร์
ทิพาพร พิมพิสุทธิ์ ที่บ้านไร่ไม้งาม อำเภอเมือง
จังหวัดตาก เป็นงานปลายน้ำ หลังจากท่เี กษยี ณจาก
งานสอนวิจัยในมหาวิทยาลัย ผ้าพิมพ์สีธรรมชาติ
ดั้งเดิมเป็นองค์ความรู้ตะวันตก เริ่มพัฒนาจาก
ประเทศออสเตรเลีย เปน็ ผลติ ภัณฑ์รกั ษ์ส่ิงแวดล้อม
รักษโ์ ลก ไม่ใชส้ ารเคมี เม่ือนำใบไม้หลากชนดิ วางลง
บนตัวเนื้อผ้า ผ่านกระบวนการทางธรรมชาติ ก็จะ
ไดผ้ ลติ ภัณฑผ์ า้ สีหลากชนิดไมซ่ ำ้ กัน เสมอื นเป็นหน่ึง
เดียวของผลิตภัณฑ์ในกระบวนการผลิตแต่ละครั้ง
เน่ืองจากธรรมชาตมิ กี ารเปล่ยี นแปลงตลอดเวลาตาม
ฤดกู าลและสภาวะแวดล้อม ส่งผลใหส้ ีสันในใบไม้แต่
ละใบทรงคุณค่า และสวยงามตามธรรมชาติ
ผลิตภัณฑ์ผ้าพิมพ์สีธรรมชาติ เชื่อมโยงกับวิถี
ธรรมชาติ ง่ายต่อการบำรุง รักษา ประหยัดพลังงาน
และต้นทุนในการดูแล ผลิตภัณฑ์ผ้าสีธรรมชาติ
จงึ เป็นสัญลักษณ์ของการรักษาความสมดุลของธรรมชาติ และยังสร้างศิลปะแฟชั่นที่ให้ทั้งคุณค่า

7

และราคา (กัลยดา ชุ่มอินทรจักร) ผลผลิตของผ้าพิมพ์สีธรรมชาติไม่ใช้สารเคมี ใช้สารจาก
ธรรมชาติไม่มีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น ขี้เถ้า เกลือ สารส้ม ใบไม้ เปลือกไม้ รากไม้ สีใบไม้
ดอกไม้บนผืนผ้าสวยงามตามธรรมชาติ และ มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว ผ้าพิมพ์สีธรรมชาติเป็นงาน
ศลิ ปะที่สวยงามทำจากสีของใบไม้และดอกไม้ท่อี อกแบบลายตา่ งๆ บนผนื ผา้ ธรรมชาติ สามารถทำ
เพื่อใช้ส่วนตัว เป็นอาชีพหลักของคนรุ่นใหม่ หรืออาชีพเสริมได้เป็นอย่างดีผ้าพิมพ์ลายธรรมชาติ
คือผ้าที่มีเส้นใยธรรมชาติ นำมาพิมพ์ลายด้วยกระบวนการ Eco Printing สามารถแปรรูปเป็น
ผลิตภัณฑ์ต่าง ๆ ได้มามาย เช่น เสื้อ กางเกง หมวก กระเป๋า รองเท้า ผ้าพันคอ ขึ้นอยู่กับความรู้
ฝีมือ และจนิ ตนาการของผู้แปรรปู วา่ อยากจะทำออกมาให้เปน็ สินค้าใด อกี ทง้ั เมือ่ ผลติ ออกมาแล้ว
ยงั เปน็ สินคา้ ท่ีมีชน้ิ เดียวในโลก ไม่สามารถลอกเลียนแบบ หรอื ทำในสิ่งที่เหมือนกันอกี ได้ เนือ่ งจาก
ลายผ้าจะมีความแตกตา่ งกนั ไป ตามลักษณะตอนท่ีทำการพิมพ์ผา้ สามารถนำไปขนึ้ เปน็ ชน้ิ งานท่ีมี

เพียงชิ้นเดียวในโลก สร้างอาชีพ สร้างรายได้
ให้กับประชาชนที่ต้องการมีรายได้ เพื่อเป็น
ทางเลอื กอกี ทางหนง่ึ สำหรับประชาชนได้สามารถ
นำไปปฏิบัติได้จริงและนำไปประกอบอาชีพเสรมิ
เพิ่มรายได้กับครอบครัวและชุมชนได้ การทำ ผ้า
พิมพ์สีธรรมชาติ Eco Printing และช่องทางใน
การขยายอาชีพ มุ่งพัฒนาคนให้ได้รับการศึกษา
เพื่อพัฒนาอาชีพและการมีงานทำสร้างรายได้
อาชีพใหม้ ีความมัน่ คง ในการจดั ทำอาชีพ ผ้าพิมพ์
สีธรรมชาติ Eco Printing นับว่าเป็นอาชีพใหม่
สำหรับชุมชน แต่ในสภาวะปัจจุบันนี้นับได้ว่า
สามารถทำเป็นอาชีพเสริมและสร้างรายได้ให้กับ
ชมุ ชนไดเ้ ป็นอยา่ งดี

8

สำนักงานส่งเสริมการศึกษานอกระบบ
และการศึกษาตามอัธยาศัย จังหวัดชลบุรี เป็นอกี
หน่วยงานหน่งึ ทใ่ี ห้การสนบั สนุนและมอบนโยบาย
ในการส่งเสริมอาชีพให้กับประชาชนในพื้นท่ี
เพ่อื ใหส้ ามารถเลือกช่องทางในการประกอบอาชีพ
โดยมอบหมายให้ ศูนย์การศึกษานอกระบบและ
การศกึ ษาตามอัธยาศัยอำเภอในสงั กัดพน้ื ทจ่ี ังหวัด
ชลบุรี ค้นหาวิทยากรท่ีมีความรู้ความสามารถใน
อาชีพต่างๆไปให้ความรู้แก่ประชาชนในพื้นท่ี
ชุมชนเพื่อให้สามารถมีช่องทางในการเลือก
ประกอบอาชีพและสร้างรายได้ให้กับตนเองและ
ครอบครัวอย่างยั่งยืน ศูนย์การศึกษานอกระบบ
และการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอสัตหีบในฐานะ
สถานศึกษาในสังกัด สำนักงานสง่ เสริมการศึกษา
นอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยจังหวัด
ชลบรุ ี ที่เล็งเหน็ ถงึ ประโยชนแ์ ละความสำคัญของ
การประกอบอาชีพของประชาชนในชุมชนเพ่อื ให้
มรี ายได้และเกดิ ความยงั่ ยนื ของอาชีพพรอ้ มทัง้ สามารถสรา้ งรายได้ให้กับตนเองและครอบครัวโดย
ไมต่ ้องเดนิ ทางออกนอกพน้ื ที่เพ่ือไปหาประกอบอาชีพต่าง ๆ น้นั เห็นว่า การประกอบอาชีพ Eco
Print ผ้าพิมพ์ลายธรรมชาติ เป็นอาชีพที่สามารถสรา้ งรายได้ใหก้ ับชมุ ชนเป็นอย่างดีและสามารถ
ทำเป็นสนิ ค้าส่งออกทั้งในและตา่ งประเทศได้ จงึ ได้คน้ หาวิทยากรและพฒั นาหลกั สูตร การทำ Eco
Print ผา้ พมิ พล์ ายธรรมชาติ และชอ่ งทางในการขยายอาชีพ เพ่อื มงุ่ พฒั นาคนใหค้ นในชุมชนได้รับ
การศกึ ษาเพอื่ พฒั นาอาชีพและการมีงานทำสร้างรายได้อาชีพให้มีความมั่นคง และในปัจจุบันการ
ประกอบอาชพี Eco Print ผา้ พิมพล์ ายธรรมชาติเพื่อการค้าของชุมชนบ้านเขาชจี รรย์ นำโดย นาง
กชกร การักษ์น้ำ ประธานกลุ่มวิสาหกจิ ชุมชน ชุมชนบ้านเขาชีจรรย์ หมู่ที่ 7 ตำบลนาจอมเทียน
อำเภอสตั หีบ จงั หวดั ชลบุรี สามารถสร้างรายได้ให้กบั ครอบครวั ในชุมชนได้ครงั้ ละ 4,000 บาท ถึง
5,000 บาท ทำให้ประชาชนในชุมชนสร้างเป็นรายได้หลักหรือรายได้เสริมได้เป็นอย่างดี โดยไม่
ตอ้ งเดนิ ทางออกไปหาอาชพี ในสถานทีอ่ นื่ และยงั ไดอ้ ย่กู บั ครอบครวั ของตนเองอกี ด้วย

9

วัสด/ุ อุปกรณ์
1. ผ้าขาวจากเสน้ ใยธรรมชาติ ท่ซี ักแลว้

(ซักด้วยสบู่ อ่อน ๆ สบู่เดก็ )
2. ใบไม้ ดอกไม้ ท่ีเลือกตามใจชอบ

(ต้องเปน็ ใบไมส้ ดจะดที ่ีสดุ )
3. ไม้สำหรับมว้ นผ้า (ใช้รดี กดใบไม้ อาจจะใช้ไม้

รดี แปง้ แทนได้)
4. พลาสตกิ (ใหใ้ หญก่ วา่ ผืนผ้าทีต่ ้องการทำเลก็ นอ้ ย

หรืออาจจะใช้กระดาษสาแทนได้)
5. ฟิลม์ ยืด (แรปหอ่ ของ)
6. เชอื ก
7. ซง้ึ นึ่ง (ในกระบวนการใหค้ วามรอ้ นหากเป็นวนั

แดดแรง ใช้กระดาษฟอยลห์ ่อแล้วตากแดดได)้
8. น้ำสนิม (ใชน้ ้ำปใู ส น้ำข้ีเถา้ สารสม้ แทนได)้
ขัน้ ตอนการทำ Eco pint
1. ข้นั ตอนการเตรยี มผ้า นำผ้าที่ซกั แลว้

(ผ้าท่ตี ้องการพิมพล์ าย) ไปแชน่ ้ำสนิมแชไ่ ปไมเ่ กนิ
1 ชม. และปริมาณความเข้มข้นไม่ควรสูงเกินไป
เพราะจะทำใหเ้ น้ือผา้ เสียหาย
2. เมื่อแช่จนครบกำหนด ให้นำออกมาสะบัด
ให้หมาดที่สุดเพื่อความชัดของลวดลายและยืด
พ้ืนผวิ ผา้ ให้ตึงจากนนั้ วางผ้าลง และจดั วางดอกไม้
ใบไม้ตามใจชอบ
3. ใช้พลาสติกคลมุ ผวิ หนา้ แลว้ ออกแรงกดให้ใบไม้
แนบสนิทกับผ้ามากขน้ึ โดยการกลิง้ ไมท้ บั ใน
ลักษณะทิศทางเดียวเพื่อไม่ให้เกิดการเคลื่อนของ
ใบไม้
4. ม้วนให้แน่นที่สุด แรปด้วยพลาสติกแรปเพื่อกันความชื้นออกและเข้า จากนั้นมัดเชือก และ
นำไปน่งึ อยา่ งนอ้ ย 45 นาที

10

ผู้ให้ขอ้ มูล : นายวีรากร มณีทรพั ย์สคุ นธ์/นางสาวสุรภา เชาวนั ดี
ผูเ้ รียบเรียง : นายทพั พเทพ อรเนตร

อา้ งองิ : https://www.technologychaoban.com/thai-local-wisdom/article_178671
อ้างอิง : https://taeakfc00.blogspot.com/p/10.html

11

รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดบั 2
การแปรรูปเห็ด (เหด็ สามรส)

เหด็ สามารถนำมาแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ได้หลายอย่าง
ประชาชนคนไทยรู้จักการบริโภคอาหารจากเห็ดนางฟา้ มานาน
แล้ว เพราะมีคุณค่าทางอาหารสูงกว่าพืชผกั หลาย ๆ ชนิด และ
ไม่ใชส้ ารฆา่ แมลงในการเพาะ วสั ดตุ า่ ง ๆ ที่ใช้เพาะเห็ดนางฟ้าก็
หาได้ง่าย ส่วนใหญ่เป็นวัสดุเหลือใช้ทางการเกษตรมาเพาะ
สามารถเพาะได้ตลอดทั้งปี จึงเป็นที่รู้จักอย่างกว้างขวาง และ
เพื่อเพ่ิมผลผลิตในการเพาะเห็ดนางฟ้าเป็นอาหารหลัก และเพิ่มมูลค่าของเห็ดนางฟ้า โดยมุ่งเน้น
สร้างความพอใจและตอบสนองความต้องการของกลุ่มเป้าหมาย ซึ่งเป็นอีกช่องทางหนึ่งของการ
เข้าสู่อาชีพ สร้างอาชีพ เสริมรายได้ให้กับครัวเรือน ทั้งยังสามารถนำมาประกอบอาชีพ เป็น
ช่องทางทำมาหากนิ ได้อีกด้วย ก่อนหน้าน้ี หมู่ที่ 10 ตำบลขนุ ซอ่ ง มชี าวบา้ นเพาะเลย้ี งเห็ดนางฟ้า
กันทุกครัวเรือน เพื่อนำไปเป็นอาหาร และที่เหลือนำไปขายในตลาด จนในที่สุดเห็ดนางฟ้าล้น
ตลาด ราคาตก ขายไม่ได้ราคา ทำให้เห็ดเกิดการเสียหายไปตาม ๆ กัน นางภูริดา จันพินิจ ผู้นำ
ชมุ ชนกล่มุ สตรีอาสาพัฒนา มีความคดิ ทจ่ี ะแปรรูป แทนทจ่ี ะขายเป็นเห็ดสดอย่างเดยี ว โดยได้รับ
การสนบั สนนุ แนะนำวิธีทำก้อนเหด็ และการแปรรปู เห็ด จากสำนกั งานเกษตรอำเภอแก่งหางแมว
ชาวบ้านชมุ ชนบา้ นคลองโปง่ ได้รวมตัวกันตง้ั “กลุ่มเพาะเห็ดชมุ ชนบา้ นคลองโป่ง” ขึ้น และได้รับ
การสนับสนุนจากพัฒนาชุมชนอำเภอแก่งหางแมว กรมพัฒนาชุมชน จึงเริ่มลงมือทำกันอย่าง
จรงิ จงั ตงั้ แตน่ น้ั มา โดยการนำ "เห็ดนางฟ้า" มาแปรรูปผลติ ภณั ฑข์ าย ในรูปแบบต่าง ๆ ทำกำไรให้
ตนเองและกลุ่มได้อย่างน่าทึ่ง และได้มีการนำมาถ่ายทอดความรู้ให้ชาวบ้าน ภายในอำเภอแก่ง
หางแมวทส่ี นใจ ผ่านการส่งเสรมิ อาชีพระยะสั้น ของหน่วยงาน กศน.อำเภอแก่งหางแมว อีกด้วย

12

สว่ นประกอบ สตู รเห็ดสามรส
1. เห็ดนางฟ้า
2. น้ำตาลป๊ีบ 2 กิโลกรัม
3. เกลือ 2 ขีด
4. นำ้ มะขามเปียก 2 ชอ้ นชา
5. งาขาวค่ัว 2 ช้อนโตะ๊
6. ใบเตยห่นั 1 ช้อนโต๊ะ
7. พริกชฟ้ี ้าหั่น ½ ถ้วย
8. ใบมะกรูดใสต่ ามชอบ ¼ ถ้วย

ขัน้ ตอนการทำ
1. นำเห็ดนางฟา้ 2 กโิ ลกรัม ไปลา้ งให้สะอาด นำมาฉีกเปน็ ฝอย ๆ ด้วยมือ กว้างประมาณ

1 เซนติเมตร เสรจ็ แล้ว แล้วนำไปผึง่ แดดใหแ้ ห้ง หมนั่ คอยกลบั ด้านเพื่อใหแ้ ห้งเสมอกนั
2. การทอดเห็ด ควรใช้น้ำมันถ่ัวเหลือง ตั้งกระทะใหใ้ ช้ไฟปานกลาง ในช่วงเริม่ แรก เม่ือ

น้ำมันในกระทะร้อนแล้วนำเหด็ ลงทอด หมั่นคอยกลับเรือ่ ย ๆ ใชเ้ วลาประมาณ 25-30 นาที จงึ เร่มิ
เพิ่มความแรงของไฟ รอจนกระทั่งเห็ดมีสีเหลืองกรอบดี จึงตักลงมาพักไว้ในตะแกรง รอจนเห็ด
สะเด็ดนำ้ มันจึงนำไปเทลงในกระดาษซบั นำ้ มนั อกี ชน้ั หน่ึง จากนนั้ ทอดใบเตย ใบมะกรูด พริกช้ีฟ้า
หั่น เช่นเดียวกนั

3. การปรุงรส ตั้งกระทะให้ใช้ไฟปานกลาง(ค่อนข้างอ่อน) ใส่น้ำตาลปี๊บ เกลือ น้ำ
มะขามเปยี ก ตามอตั ราสว่ นทีเ่ ตรียมไว้ คนให้เข้ากัน (ปรงุ รสตามชอบ)

4. นำเห็ดที่ทอดแลว้ ลงไปคลุกเคล้า คนให้เข้ากัน แล้วโรยงาขาวค่วั ใบเตย ใบมะกรดู
พริกชี้ฟ้าหั่นที่ทอดแล้ว คนให้เข้ากันอีกรอบ ปิดไฟ ตักใส่ภาชนะที่เตรียมไว้ เช่น ถาดวางด้วย
กระดาษซบั นำ้ มนั

13

ปัจจุบัน “กลุ่มเพาะเห็ดชุมชนบ้านคลองโป่ง” ไดม้ ีการทำกอ้ นเห็ดออกจำหน่าย และรับ
ซื้อเห็ดที่ได้จากก้อนเห็ดของสมาชิกในพื้นที่อำเภอแก่งหางแมว นำมาแปรรูปออกจำหน่าย ใน
ทอ้ งถนิ่ ซึง่ เปน็ อีกชอ่ งทางหนง่ึ ของการเข้าสู่อาชีพ สรา้ งอาชีพ เสริมรายไดใหก้ ับครัวเรอื น

สถานทตี่ ัง้ : กลมุ่ เพาะเหด็ ชมุ ชนบา้ นคลองโป่ง หมู่ท่ี 10 ตำบลขุนซ่อง อำเภอแก่งหางแมว
จังหวัดจันทบุรี

เบอรโ์ ทรศัพท์ : 084-9316591
Line ID : 0849316591

ผ้ใู หข้ ้อมลู : กลมุ่ เพาะเหด็ ชมุ ชนบา้ นคลองโปง่
นางภูริดา จันพนิ จิ

ภาพประกอบ : facebook ภรู ดิ า สาว จันพนิ จิ
โครงการ 1 อำเภอ 1 อาชีพ ของ กศน.อำเภอแกง่ หางแมว

ผู้เขียน : นางสาวปริศนา จึงอทิ ธิประเสริฐ

14

รางวัลชมเชย
ขนมจีน เสน้ สด แมส่ มใจ

นางสมใจ คงศิริ หรือ ป้าแอด๊ ปัจจบุ ันอายุ 67 ปี อาศัยอยูบ่ า้ นเลขท่ี 31 หมทู่ ่ี 4 ตำบล
เชิงเนิน อำเภอเมืองระยอง จังหวัดระยอง ทำอาชีพ ขาย
ขนมจีนนี้มาช้านานสืบทอด มาจาก บรรพบุรุษรุ่นสู่รุ่น เป็น
เวลาร่วม 50 ปี มาแล้ว นับว่าเป็นขนมจนี เจ้าเกา่ แก่แหง่ หนึง่
ของตำบลเชิงเนินที่มชี ื่อเสียง และเป็นที่รู้จักของคนในพ้นื ที่
ตำบลเชิงเนิน ขั้นตอนในการทำขนมจีน ป้าแอ๊ดจะใช้เตาฟืน
ในการต้มแป้ง เพื่อนำไปเข้าเครื่องโรยเส้นและใช้คนงาน
จับเส้นขนมจีนประมาณ 6-7 คน ต่อวัน จุดเด่นของขนมจีนปา้
แอ๊ด คือ ความสดใหม่ เน้นการทำเส้นขนมจีนวันต่อวัน
ทกุ ขั้นตอนการทำปา้ แอ๊ดคำนงึ ถงึ ความสะอาดเปน็ อันดบั หน่ึง

ขนมจีนเป็นผลิตภัณฑ์จากข้าวที่มีผู้นิยมรับประทานกันมาก พบได้ทุกหนทุกแห่งใน
ประเทศไทย นบั ต้ังแตช่ นบทจนถึงเมอื งใหญ่ นบั ตง้ั แตห่ าบเร่ แผงลอยจนถึง รา้ นอาหาร ภัตตาคาร
โรงแรม งานบุญและงานพิธี ทำให้ดูเหมือนคนไทยขาดขนมจีนไม่ได้ การที่ขนมจีนเป็นที่นิยมกัน
อยา่ งกวา้ งขวางน้ัน เน่อื งมาจากเป็นผลิตภณั ฑ์ท่ีปรุงรสได้หลายแบบ ทำใหไ้ ม่เบอื่ ทีจ่ ะรับประทาน
นอกจากนี้ยังสามารถดัดแปลงให้เข้ากับระบบการรับประทานของท้องถิ่นได้ดี แต่ความจริงแล้ว
ขนมจีนได้ชื่อว่าเป็นผลิตภัณฑ์ชนิดเดียวที่ให้สารอาหารครบ ตัวขนมจีนเป็นแหล่งคาร์โบไฮเดรต
เครื่องปรุงรส เช่น น้ำยา น้ำพริกแกงเผ็ด แกงเขียวหวาน แกงขี้เหล็ก ให้ไขมันและโปรตีน ส่วน
เคร่ืองเคยี ง เชน่ ถว่ั งอก มะระ โหระพา ใบแมงลัก พริกชฟ้ี ้า ถัว่ ฟกั ยาว ใหว้ ติ ามนิ และเกลอื แร่

15

ป้าแอ๊ดจะทำขนมจีน ตั้งแต่ตี 3 เพื่อมาทำเส้นขนมจนี ผลิตจากแป้งสดไมม่ ีการหมกั มี
เนื้อกอ่ นขา้ งกระด้าง สขี าวและไม่มกี ลน่ิ หมกั วัตถดุ ิบทใ่ี ช้ผลติ คอื

1. ข้าว รายละเอียดเกี่ยวกับข้าวที่ใช้ผลิตขนมจีนมีค่อนข้างจำกัด จากการไต่ถามผู้
ประกอบอาชพี นร้ี ะดับชาวบ้าน ระดับอตุ สาหกรรมในครัวเรือน และระดบั โรงงานตา่ งกม็ ีความเห็น
แตกต่างกัน อย่างไรก็ตามก็พอสรุปได้ว่า ขนมจีนนั้นไม่ต้องการความเหนยี วมากนัก แต่ต้องการ
ความนุม่ มากกวา่ การเลือกข้าวท่ีใชจ้ งึ ตอ้ งพถิ ีพิถัน

2. นำ้ น้ำท่ีใช้ผลติ ควรเป็นนำ้ สะอาด ถา้ เป็นนำ้ ประปาไม่ควรมคี ลอรนี มากเกินไปจะทำ
ใหผ้ ลิตภณั ฑ์มกี ล่นิ ผดิ ปกติ ถ้าใชน้ ้ำขนุ่ จะทำให้ผลติ ภัณฑ์มีสีคลำ้

3. เกลือ เกลือที่ผสมในขนมจนี ใช้เพื่อป้องกันการเน่า เพิ่มรส และลดความเปรี้ยวของ
ขนมจีน อาจเป็นเกลือสมุทรหรือเกลอื สนิ เธาว์กไ็ ด้ แตค่ วรมคี วามขาว และบริสุทธม์ิ ากพอ

4. สีผสมอาหาร ในบางครั้งการทำขนมจีนอาจต้องการเพิ่มสีสันให้แก่ขนมจีน เช่น
สีชมพู สีเหลือง สมี ว่ ง และสเี ขียว เป็นตน้ เพอื่ ให้ขนมจีนมีสีสนั ทน่ี ่ารับประทานมากข้ึน และช่วย
ดงึ ดูดความสนใจในทางการตลาดไดอ้ ีกทาง
ขัน้ ตอนการทำขนมจีน

ปา้ แอด๊ จะใส่ใจรายละเอยี ดทุกขัน้ ตอนในการทำเส้นขนมจีน ต้องรกั ษาความสะอาด เส้น
ขนมจีนจะสดใหม่ทุกคน จะได้รับความนยิ มจากแม่คา้ ขายปลีกในตลาด มารบั ซ้ือไปขายต่อในราคา
สง่ จงึ มียอดสงั่ ในการผลติ เสน้ ขนมจีนทุกวนั และขายหมดทุกวนั มกี ระบวนการทำ คอื

1. การทำความสะอาด และแช่ข้าวเปน็ ขน้ั ตอนแรก ท่ีต้องใส่ใจมาก ด้วยการนำข้าวมา
แชน่ ้ำ และลา้ งทำความสะอาด โดยเฉพาะสิ่งปนเปอ้ื นทมี่ ักลอยอยู่ช้นั บนหลงั แช่ข้าวในน้ำ ไม่ให้มี
สิ่งสกปรกลงไปในขา้ วแช่ หลังลา้ งเสร็จให้แช่ข้าวสกั พกั กอ่ นนำเขา้ ข้ันตอนการหมัก

2. การหมกั ข้าว การหมักขา้ วเปน็ กระบวนการที่ใชจ้ ุลินทรีย์เข้าช่วยย่อยแป้ง และทำให้
เกิดกลิ่น ด้วยการหมักข้าวท้ังแบบแห้ง และแบบแช่น้ำ แต่ทั่วไปนยิ มหมกั แห้งมากที่สุด การหมัก
แห้งเป็นวิธีการหมักที่ไม่ตอ้ งแช่ข้าว แต่จะให้น้ำแก่เมล็ดข้าวเป็นช่วง ๆ เพื่อให้แป้งในเมล็ดขา้ วมี
การดูดซับน้ำ เกิดภาวะเหมาะสมของจุลินทรีย์ และทำให้นำมาบดได้ง่ายขึ้น ขั้นตอนการหมักมี
ดังนี้

– นำขา้ วทล่ี า้ งทำความสะอาดเสร็จแลว้ และแช่ไดเ้ หมาะสมแล้ว ใสใ่ นภาชนะท่ีมีรู
ให้นำ้ ไหลผา่ นได้ เชน่ ตะกร้าไมไ้ ผ่ ตะแกรงลวด เปน็ ต้น การหมักจะเป็นการให้น้ำแก่เมล็ดข้าวทุก
วันแบบไมม่ กี ารแช่ ซง่ึ มักจะหมักนาน 2-3 วนั

– เมอ่ื หมกั ขา้ วครบตามวันท่ตี อ้ งการ ให้สงั เกตขา้ วที่พร้อมนำมาใช้ ซึง่ จะมีลักษณะ
เม็ดพองโต มีสีใสออกคล้ำเล็กน้อย เมื่อบีบจะเปื่อยยุ่ยง่าย มีกลิ่นแรงจากการหมัก ซึ่งถือว่า
ลกั ษณะเหลา่ น้เี หมาะสำหรับนำมาบดข้ันต่อไป

16

3. การบดข้าว เปน็ ข้ันตอนนำข้าวมาบดผา่ นเคร่ืองบดเพือ่ ให้เมล็ดข้าวแตกเปน็ ผงขนาด
เล็ก โดยมักบดขณะที่ข้าวอิ่มนำ้ ร่วมกับเติมน้ำขณะบด โดยข้าวที่บดจะแตกเป็นผงละลายมากับ
น้ำ ผ่านผ้าขาวสำหรับกรองให้ไหลลงตุ่ม ซึ่งในขั้นตอนนี้อาจเติมเกลือประมาณ 4 ส่วน สำหรับ
ปอ้ งกนั การเตบิ โตของเช้ือจุลินทรีย์

4. การนอนแป้ง การนอนแป้งเปน็ ขั้นตอนที่ใช้ในระดับครัวเรือน ด้วยการแช่น้ำแป้งให้
ตกตะกอน น้ำแปง้ ส่วนบนจะมีสเี หลอื ง และส่งิ ปนเปอื้ นสีดำคล้ำจะลอยอยู่บนสุด ในข้ันตอนน้ีจะ
ทำการล้างน้ำแป้ง ด้วยการให้น้ำ และปล่อยให้ตกตะกอน ซึ่งจะทำใหแ้ ปง้ ขาวสะอาด และมีกล่ิน
นอ้ ยลง

5. การทับนำ้ หรือการไลน่ ำ้ ขั้นตอนนีเ้ ป็นวิธกี ารกำจัดนำ้ ออกจากน้ำแป้ง ด้วยการนำน้ำ
แป้งใสผ่ า้ ขาวที่มดั ห่อใหแ้ น่น แล้วนำของหนักมาทับเพื่อให้น้ำไหลซมึ ผ่านออก ขนั้ ตอนนี้จะใชเ้ วลา
ประมาณ 1 วัน หลงั จากนน้ั จะได้กอ้ นแปง้ ท่มี นี ้ำประมาณ 40-50 เปอรเ์ ซ็นต์

6. การต้มหรือนึง่ แป้ง เป็นขั้นตอนที่ทำให้แป้งสุกประมาณ 25-35 เปอร์เซ็นต์ เท่าน้นั
เพื่อไม่ให้แป้งเหนียวมากเกินไป ใช้วิธีการนึ่งปั้นแป้งเป็นก้อน ๆ เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ
20-25 ซม. นำใส่เสวยี นหย่อนลงตม้ ในน้ำเดือด โดยให้แปง้ สกุ เข้าด้านในประมาณ 1-3 ซม. เทา่ นั้น
อย่าให้แป้งสุกลกึ มาก เพราะจะทำให้โรยเสน้ ไดย้ าก

7. การนวดแปง้ เปน็ ขน้ั ตอนการนำกอ้ นแป้งมาบ้ีให้ส่วนแป้งสุก และแป้งดิบผสมกัน ซึ่ง
อาจใช้มอื หรือเครื่องจักรหรือครกไม้สำหรับชาวชนบท โดยสงั เกตเนือ้ แป้งขณะนวด หากแป้งแห้ง
มากให้ผสมน้ำร้อน หากแป้งเหนยี วติดกันมากให้ผสมแป้งดบิ ก้อนแปง้ ท่ีเหมาะสำหรับโรยเส้นนั้น
ผสมข้าวประมาณ 1 กิโลกรัม ที่ทำให้ได้ก้อนแป้งเหลวหนักประมาณ 3-3.5 กิโลกรัม มีลักษณะ
เป็นก้องแป้งอ่อนออกเหลวเล็กน้อย ในขั้นตอนการนวดแป้ง หากต้องการเพิ่มสีสันขนมจีนให้มีสี
ตา่ ง ๆ จะทำในขน้ั ตอนน้ี ดว้ ยการเทสีผสมอาหารผสมลงนวดพร้อมก้อนแป้งให้มีสีเน้อื เข้ากัน

17

8. การกรองเม็ดแป้ง ในบางครั้งแป้งสุกอาจจับเป็นก้อนในขั้นตอนการนวดแป้ง หาก
นำไปโรยเส้นอาจทำให้เส้นขนมจีนไม่ต่อเนื่องได้ ดังนั้น จึงจำเป็นต้องกรองแป้งหลังนวดด้วย
ผา้ ขาวเสียกอ่ นเพอ่ื กำจัดก้อนแป้งสกุ ออกไปให้หมด

9. การโรยเส้น การโรยเส้นเป็นขั้นตอนสำคัญที่ทำให้ขนมจีนเป็นเส้น ด้วยการบีบดัน
ก้อนแป้งเหลวใหไ้ หลผ่านรขู นาดลงในน้ำเดือดเพ่อื ทำใหเ้ สน้ สกุ โดยยังคงรปู เส้นเหมอื นเดิม โดยจะ
ใช้แว่นจะมีลักษณะเป็นแผ่นโลหะทรงกลมท่ีมีรูขนาดเล็กจำนวนมาก แว่นน้ีจะถูกเยบ็ ติดแน่นกบั
ถุงผ้าทใ่ี ช้สำหรบั ใส่ก้อนแปง้ เหลว หลังจากน้ัน รวบปลายผา้ เข้าหากนั และบีบดันแปง้ ให้ไหลผ่านรู
ลงหมอ้ ตม้ เมอ่ื บบี เส้นลงหม้อตม้ แล้ว ใหพ้ ยายามรักษาความรอ้ นใหค้ งที่ และรอจนกว่าเสน้ ขนมจีน
จะลอยตวั จงึ ใชต้ ะแกรงหรอื กระชตุ ักข้ึนมา

10. การทำให้เย็น และจัดเรียงเส้น เป็นขั้นตอนสุดท้ายในการทำขนมจีน ภายหลังจาก
ต้มเส้นให้สุกลอยขึ้นดา้ นบนหม้อแล้ว ต่อมาจะใชต้ ะแกรงหรือกระชุตักเส้นขนมจนี ขึน้ มา แล้วจุ่ม
ลงน้ำเยน็ ทันที รอจนเส้นเย็นพรอ้ มสามารถใช้มอื จบั ได้ เมอ่ื เสน้ เย็นใหใ้ ช้มือข้างท่ถี นัดจับเส้นข้ึนมา
พันรอบฝ่ามืออีกข้างที่วางในแนวตั้ง จนกระทั่งหมดความยาวเส้น พร้อมวางใส่ภาชนะบรรจุหรอื
ตะแกรงที่มีช่องให้นำ้ ไหลผ่านได้ และเป็นภาชนะที่พร้อมส่งจำหน่ายได้ทันทีหรอื อาจวางเรียงให้
แห้งก่อนคอ่ ยจัดเรยี งในภาชนะจำหนา่ ย ทง้ั นี้ พยายามเรยี งเสน้ ให้เปน็ แนวสม่ำเสมอ

ปัจจุบันปา้ แอด๊ ไดใ้ ชแ้ ป้งสำเร็จในการทำขนมจีน ซ่ึงทำใหล้ ดขนั้ ตอนการผลติ และง่ายต่อ
การทำเส้นขนมจีน ป้าแอ๊ดทำขนมจีนส่งลูกค้าประจำและขายปลีกด้วย ปริมาณวันละ 500-800
กิโลกรัม ราคาขายอยู่ที่ประมาณ 22-25 บาท ต่อกิโลกรัม ใช้เวลาในการทำต่อวันประมาณ 8
ชั่วโมง เริ่มจากเวลา03.00-10.00 น. ขายทั้งปลีก และส่ง โดยส่งให้กับแม่ค้าที่มารับไปขายใน
ตลาดและขายหน้าบ้าน ชื่อร้านว่า บ้านขนมจีน แม่สมใจ (ท.บริการ) และปัจจุบันป้าแอ๊ดได้
ถา่ ยทอดภมู ปิ ญั ญาอาชพี ของตนใหก้ บั ลกู สาวของทา่ น เป็นผูส้ บื ทอดกิจการต่อไป

18

ข้อมูลเน้อื หา เรอ่ื งราว เขียนโดย นางสาวชริสรา เคหา
วติ ร

ภาพถา่ ย/ภาพประกอบ โดย นางสาวชรสิ รา เคหาวติ ร

19

รางวลั ชมเชย
“จกั สานพนสั นิคม” จังหวดั ชลบุรี

อำเภอพนัสนิคม เป็นชุมชนเก่าแก่ที่รุ่งเรืองมากกว่า 1,000 ปี มาแล้ว “พนัสนิคม”
มีความหมาย มาจาก พนัส ที่แปลว่า ป่า คำว่า นิคม แปลว่า หมู่บ้านใหญ่หรือตำบลพนัสนิคม
แปลใจความได้ว่า หมู่บ้านใหญ่หรือตำบลท่ีมีภูมปิ ระเทศเป็นป่า และเป็นเมืองทีม่ ีไม้ไผอ่ ย่างอดุ ม
สมบรู ณ์ ในสมยั พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกล้าเจ้าอย่หู วั (รัชกาลที่ 3) มีผู้นำชาวลาวที่มคี วามคุ้นเคย
และนำไมไ้ ผ่มาจกั สานเปน็ ผลิตภัณฑ์ จึงเกดิ อาชพี จักสานพร้อม ๆ กับการตงั้ ชมุ ชน เคร่ืองจักสาน
พนัสนิคม เป็นเครื่องจักสานที่ผสมผสานระหว่างวัฒนธรรม ไทย ลาว จีน นับเป็นการผสมผสาน
ความรจู้ ากภมู ิปญั ญาทีท่ รงคุณคา่ ยงิ่

ชาวบ้านในอำเภอพนัสนิคม จะจักสานไม้ไผ่ไว้ใช้ในชีวิตประจำวัน จักสานเครื่องมือ
เครื่องใช้ในครัวเรือน อุปกรณ์ดักจับสัตว์น้ำ และอุปกรณ์ที่ใช้ในการประกอบอาชีพอื่น ๆ เช่น

20

กระจาด กระบุง ไซ ตะกร้า กระด้ง ชะลอม เป็นต้น นับว่าเป็นอาชีพที่ทำควบคู่กันมาพร้อมกับ
อาชีพทำนา และเป็นอาชีพที่สร้างรายได้ให้กับครอบครัว ทั้งยังอนุรักษ์อาชีพเดิมให้ยังคงอยู่คู่
ชมุ ชน

ในปัจจุบันอาชีพจักสานของชาวพนัสนคิ ม ได้มีการพัฒนาฝีมือและรูปแบบขึ้น จากเดิม
เป็นการจักสานจากธรรมชาติ ต่อมาเริ่มมีการแลกเปลี่ยนซื้อขาย ก็ได้ประดิษฐ์คิดค้นลายใหม่ ๆ
ที่สวยงาม ผสมผสานรูปทรง ใช้ความประณีตทางศิลปหตั ถกรรม ตอบสนองผู้บริโภค โดยการนำ
วัสดุอืน่ มาประกอบใหไ้ ดง้ านทเ่ี พมิ่ มูลคา่ ผลติ ภัณฑม์ ากย่งิ ข้นึ ตอบสนองความตอ้ งการของผู้บรโิ ภค
หรือให้เป็นทางเลือกใหม่ เช่น การบุผ้าเครื่องจักสาน การจักสานหุ้มเซรามิค มีการรวมกลุ่ม
ของชาวบ้านในการทำจักสาน สู่การจัดจำหน่ายผลิตภัณฑ์ และออกบูทแสดงสินค้า เพื่อเป็นการ
ประชาสมั พนั ธ์งานศิลปหตั ถกรรมพื้นบา้ นของพนัสนิคมใหเ้ ปน็ ทีร่ จู้ กั ของตลาดอย่างกว้างขวาง

21

ทั้งนี้ อาชีพจักสานยังไม้ไผ่ ยังส่งเสริมการนำวัตถุดิบในพื้นที่มาใช้ให้เกิดประโยชน์สนอง
ตามพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียง เรียนร้ถู งึ การอนรุ กั ษ์ และพัฒนาอาชีพเดมิ ใหม้ ีคณุ ค่าอยู่เสมอ
และยังคงเจตนาสืบสานมรดกทางวฒั นธรรม โดยปราชญ์ผูม้ ีความรู้ความสามารถ มีทักษะในการ
จักสานที่ประณีต สวยงาม มีประสบการณ์ดา้ นการจักสาน ที่ได้รับการถ่ายทอดความรูแ้ ละฝึกฝน
จากบรรพบรุ ษุ ถา่ ยทอดองค์ความรู้ จากรนุ่ สู่รนุ่ เป็นการอนรุ ักษอ์ าชพี ชา่ งจักสาน ผ้มู ีเจตนารมณ์
ที่จะอนรุ ักษศ์ ิลปหัตถกรรมพน้ื บ้าน อันเป็นภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ แต่เดมิ มา ใหค้ งอย่สู บื ไปสู่ลกู หลาน

ข้อมูลเนื้อหา เรอ่ื งราว เขยี นโดย นางพริ ุฬห์พร ทำทอง ครผู ชู้ ว่ ย
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางพริ ุฬหพ์ ร ทำทอง ครูผชู้ ่วย



23

รางวลั ชนะเลิศ

ตามรอย ทพั พระเจา้ ตาก พระสถปู เจดีย์ ชมุ ชนปากนำ้ โจ้โล้

พระสถูปเจดีย์สมเด็จพระเจ้าตากสิน
มหาราช เป็นแหล่งเรียนรู้ที่เป็นสถานที่ทาง
ประวัติศาสตร์ เส้นทางการเดินทัพของสมเด็จ
พระเจ้าตากสินมหาราช ซึ่งเป็นอนสุ รณส์ ถานแห่ง
ชัยชนะในการสู้รบกับพม่าบริเวณปากน้ำโจโล้
ทรงใชเ้ มืองฉะเชงิ เทราเปน็ เส้นทางเดินทัพในการ
กอบกเู้ อกราช
ตามรอยเส้นทางการเดินทัพ ของพระเจ้าตากสินในสมัยอยุธยา พระเจ้าตากสินได้ตีฝ่าวง
ล้อมของพม่าออกจากกรุงศรีอยุธยาผ่านบ้านพรานนก ดงละคร จังหวัดนครนายก ผ่านมาทาง
อำเภอบ้านสร้าง จังหวัดปราจีนบุรี ตามแม่น้ำ
โยทะกาเข้ามาแม่น้ำบางปะกง และมาตั้งทัพที่
ปากน้ำโจ้โล้ (คลองท่าลาด) บริเวณปากน้ำโจ้โล้
แห่งนี้ มีการปะทะระหว่างพม่า ซึ่งมีกองกำลัง
มากกว่ากองกำลังของพระเจ้าตากสิน แต่ด้วย
พระเจ้าตากสินทรงพระปรีชาสามารถเอาชนะ
พม่าได้ เมื่อรบชนะพระเจ้าตากสินก็สั่งให้ไพร่พล
พกั ทพั เพอื่ ท่ีจะเดินทางต่อไปยงั อำเภอพนสั นคิ ม อำเภอพานทอง และอำเภอเมอื ง จังหวดั ชลบรุ ี

หลงั จากสมเดจ็ พระเจา้ ตากสินมหาราช ทรง
กอบกอู้ สิ รภาพจากพม่าได้สำเร็จ และปราบดาภิเษก
ขึน้ เป็นสมเด็จ พระบรมราชาท่ี 4 ไดท้ รงพระกรุณา
โปรดเกลา้ ฯ ใหส้ รา้ งพระสถูปเจดยี ์ขนึ้ บริเวณปากน้ำ
โจ้โล้ เพือ่ เป็นอนสุ รณแ์ ห่งชัยชนะ แตบ่ รเิ วณดงั กล่าว
เป็นแหลมทม่ี กี ระแสน้ำจากคลองทา่ ลาด ไหลบรรจบ
กับแม่น้ำบางปะกง ทำให้กระแสน้ำกัดเซาะจน
บริเวณแหลมปากนำ้ ที่พระสถูปองค์เดิมทีส่ ร้างข้ึนพังทลาย ต่อมาเมื่อประมาณ พ.ศ. 2491 ได้รับ
งบประมาณจากกรมโยธาธกิ าร กระทรวงมหาดไทยและกองสลากกนิ แบง่ รัฐบาลโดย มิสซังโรมัน

24

คอทอลิก จันทบุรี สร้างพระสถูปเจดีย์ขึ้นมา
ใหม่บริเวณเดิมตามรูปแบบของกอง
สถาปัตยกรรมกรมศิลปากร ลักษณะเป็นเจดีย์
ทรงระฆัง มีซุ้มทั้ง 4 ด้าน โดยเริ่มก่อสร้างเม่ือ
วันที่ 13 มิถุนายน พ.ศ. 2539 แล้วเสร็จเมื่อ
วนั ท่ี 12 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2542

พระสถูปเจดีย์สมเด็จพระเจ้าตากสิน
มหาราช ตั้งอยู่บริเวณปากน้ำโจ้โล้ ตำบล
ปากน้ำ ห่างจากทีว่ ่าการอำเภอบางคล้า ประมาณ 1 กโิ ลเมตร นักท่องเทย่ี วสามารถนำรถไปจอด
ใกล้พระสถูปเจดีย์สมเด็จ พระเจ้าตากสินมหาราชได้ เพื่อสักการะพระสถูปเจดีย์สมเด็จพระเจ้า
ตากสิน ซึ่งภายในบริเวณลาน พระสถูปเจดีย์ มีต้นไม้และศาลาพักให้นักท่องเที่ยวนั่งพักและ
ถ่ายรปู เปน็ จุดเชค็ อิน และชมความงามของธรรมชาติฝัง่ ตรงขา้ ม สามารถรับสายลมเย็นจากแม่น้ำ
บางปะกง สดู อากาศบรสิ ุทธ์ผิ สมกับเสยี งเรอื เคร่อื ง ซง่ึ เป็นวิถีชวี ติ ของชาวบา้ นริมนำ้ อีกดว้ ย แถม
ยังเป็นจุดที่ทำให้สามารถมองเห็น วัดปากน้ำโจ้โล้ พระอุโบสถสีทอง ซึ่งเป็นแหล่งท่องเที่ยวของ
ตำบลปากน้ำ

ส ำ ห ร ั บ ผ ู ้ ที่ ส น ใ จ ต ้ อ ง ก า ร เ ร ี ย น รู้
ประวัติศาสตร์สามารถเข้าชมพระสถูปเจดีย์
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช เปิดบริการทุก
วนั เวลา 07.00 – 18.00 น.

บริเวณจุดที่ตั้งพระสถูปเจดีย์สมเด็จ
พระเจ้าตากสิน เป็นสถานที่ในการจัดพิธีสำคญั
ของชาวอำเภอบางคล้าและจังหวัดฉะเชิงเทรา
มีการจัดงานสำคัญของอำเภอบางคล้าไม่ว่าจะ
เป็นการสมโภชน์บางคล้า 100 ปี หรือการจัด
งานที่ระลึกถึงสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
ที่สำคัญที่สุดคือเป็นสถานที่แหล่งน้ำศักดิ์สิทธ์ิ
แห่งเดียวของจังหวัดฉะเชิงเทรา ในการ
ประกอบพิธีพลีกรรมตักน้ำจากแหล่งน้ำ
ศักดิ์สิทธิ์ จังหวัดฉะเชิงเทรา เพื่อประกอบพิธี
ทำน้ำอภิเษก เนือ่ งในพระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก ณ แหล่งนำ้ ศักดสิ์ ิทธิ์ บรเิ วณปากนำ้ โจโ้ ล้ อำเภอ
บางคล้า จังหวัดฉะเชิงเทรา โดยเริ่มด้วยพิธีถวายสักการะเบือ้ งหน้าพระบรมฉายาลักษณ์สมเด็จ

25

พระเจา้ อยหู่ ัว พิธีพราหมณ์อ่านโองการบวงสรวงเพอื่ บูชาเทพยดาเทพารักษ์ผู้ดูแลรักษาแหล่งน้ำ
ศักด์ิสทิ ธ์ิ พิธอี า่ นคาถาพลีกรรมตกั น้ำ และพิธีตักน้ำศกั ด์สิ ิทธิ์ ใส่ขนั สาคร อญั เชิญขันน้ำสาครและ
ที่ตักน้ำ เข้าไปเก็บรักษาไว้ ณ พระอุโบสถวัดโสธรวรารามวรวิหาร พระอารามหลวง ตั้งอยู่ริม
แมน่ ำ้ บางปะกง อำเภอเมืองฉะเชิงเทรา

พระสถูปเจดีย์สมเด็จพระเจ้าตากสิน นอกจากเป็นแหล่งเรียนรู้ ยังเป็นสถานที่ที่
ประชาชนมีความศรัทธา เดินทางมากราบไหว้สักการะบูชา เพื่อขอพรให้สมหวังในสิ่งที่ตน
ปรารถนา เม่อื ได้ตามท่ขี อพรแล้วก็กลับมา ถวาย
ของตามทบี่ อกกล่าวไว้ ส่วนใหญ่มกั เป็นรปู ป้ันไก่
จำนวน 1 คู่ และหรือดาบ นำถวายพระสถูป
เจดยี ์สมเด็จพระเจา้ ตากสนิ

ตำแหน่งที่ตั้ง : บ้านปากน้ำโจ้โล้ หมู่ที่ 1
ตำบลปากน้ำ อำเภอบางคล้า จังหวัด
ฉะเชิงเทรา
การเดินทาง : จากที่ว่าการอำเภอบางคล้า โดยใช้เส้นทางถนนวฒั นปรดี า ขบั ผา่ นโรงเรยี นดารา
จรสั เลยี้ วซ้ายกอ่ นถงึ รา้ นอาหารท่าลาด ตรงเขา้ ไป ประมาณ 500 เมตร ถึงบริเวณพระสถปู เจดีย์
สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช

ขอ้ มลู เนื้อหา เอกสาร 100 ปีบางคล้า
เรยี บเรียงและเขยี นโดย นางสาวชตุ ิมา จนั ทะ
ภาพประกอบโดย Facebook เทศบาลตำบลปากนำ้ /นางสาวชตุ ิมา จนั ทะ

ข้อมลู TKP อ้างองิ http://bit.do/fU2mx

26

รางวลั รองชนะเลิศ อนั ดบั 1
กศน.อำเภอทา่ ใหม่ เมอื งแหง่ การเรยี นรู้ตลอดชวี ติ

ศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอำเภอท่าใหม่ หรือที่เรียกกันว่า
กศน.อำเภอท่าใหม่ ต้งั อยู่เลขที่ 1/2 หมทู่ ี่ 4 ตำบลเขาวัว อำเภอทา่ ใหม่ จงั หวัดจันทบุรี โดยตัว
อาคารเคยใช้เปน็ ห้องสมุดของวดั บรู พาพทิ ยาราม ต่อมาพระราชจันทโมลเี จ้าคณะจังหวัดจันทบุรี
เจ้าอาวาสวัดบูรพาพิทยาราม (พระอารามหลวง) ได้ยกพื้นที่ของอาคารดังกล่าวให้เป็นห้องสมุด
ประชาชน อำเภอท่าใหม่ ซึ่งได้ใชง้ านร่วมกับ กศน.อำเภอทา่ ใหม่ มีลกั ษณะเป็นอาคารปูนแบบ 2
ช้ัน ได้รับการออกแบบอาคารท้ังภายในและภายนอกอย่างมีเอกลกั ษณ์สวยงาม

ที่ ต ั ้ ง ข อ ง อ า ค า ร อ ย ู ่ ใ น พ ื ้ น ที่
บริเวณวัดบูรพาพิทยาราม ด้านหน้า
อาคารจะเป็นลานจอดรถ ส่วนด้านหลัง
อาคารนั้นจะเป็นสระน้ำที่เป็นเขต
อภัยทานของวัด

27

การบริหารจัดการและการออกแบบพื้นที่ใช้สอยภายในอาคารของ กศน.อำเภอท่าใหม่
เพือ่ ให้เหมาะสมและเกดิ ประโยชน์ต่อการใช้งาน จึงมกี ารแบง่ พน้ื ทต่ี า่ ง ๆ ดงั นี้

ห้องสมุดประชาชนอำเภอท่าใหม่ มีพื้นทีใ่ ห้บรกิ ารอยู่ช้ันล่างฝั่งซา้ ยของอาคาร เป็นห้อง
ทจ่ี ัดไวส้ ำหรบั ให้บรกิ ารสง่ เสรมิ การอา่ นแก่นกั ศกึ ษาและประชาชนทวั่ ไป

ห้องรับรอง มพี นื้ ท่ีใหบ้ รกิ ารอยู่ชั้นล่างตรงกลางของอาคาร เปน็ หอ้ งรับรองผู้มาติดต่อใช้
บรกิ าร โดยแบง่ เป็นห้องทำงานของบคุ ลากรและผ้อู ำนวยการ กศน.อำเภอท่าใหม่

แ ล ะ ห ้ อ ง ด ้ า น ข ว า เ ป็ น ห ้ อ ง ส ำ ห ร ั บ จั ด
น ิ ท ร ร ศ ก า ร ข อ ง ส ม เ ด ็ จ พ ร ะ ก น ิ ษ ฐ า ธ ิ ร า ช เ จ้ า
กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช
กมุ ารี

28

ชน้ั บนของอาคารแบง่ การใชง้ านออกเป็น
4 หอ้ ง คือ หอ้ งงานพัสดุ ห้องการเงนิ และงานแผน
ฯ ห้องงาน การศึกษาขั้นพื้นฐาน และห้องประชุม
โดยจะมีบุคลากรที่รับผิดชอบงานนั่งประจำห้อง
ตามงานต่าง ๆ เพื่อสะดวกต่อการทำงานและการ
ใหบ้ ริการ

นอกจากนบ้ี รเิ วณด้านขา้ งของอาคาร
ไดม้ ีการจัดตั้งศนู ย์การเรยี นรู้ตามหลักปรชั ญา
ของเศรษฐกิจพอเพยี งเพือ่ เปน็ แหลง่ เรียนรู้ชมุ ชน

กศน.อำเภอท่าใหม่ มีการกำหนดทิศทางการดำเนินงานของสถานศึกษาที่มีวิสัยทัศน์ คือ
ประชาชนอำเภอท่าใหม่ ได้รับการศึกษาตลอดชีวิต และการศึกษาอาชีพเพื่อการมีงานทำ สร้าง
สงั คมแห่งการเรียนรู้ทีเ่ ขม้ แข็ง อย่างย่งั ยนื กำหนดพนั ธกจิ ของสถานศกึ ษา ดังน้ี

29

1. จัดและสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและ
การศึกษาตามอัธยาศัยอย่างมีคุณภาพ พฒั นาทกั ษะ
การเรียนรู้ใหก้ ับประชาชนทกุ ช่วงวัย

2. จัดและส่งเสริมการศึกษาอาชีพเพ่อื
การมงี านทำเพื่อพัฒนาสมรรถนะของประชาชน
และชุมชนให้สามารถสร้างสรรค์และแข่งขัน
ดา้ นอาชพี ได้

3. สง่ เสริม สนับสนุน และประสานงานภาคี
เครือขา่ ย ในการร่วมกันจดั การศึกษานอกระบบและ
การศกึ ษาตามอธั ยาศัย และการเรยี นรตู้ ลอดชวี ิต
และการศกึ ษาเพ่ือการมงี านทำ

4. ส่งเสริมและพัฒนาในการนำ
เทคโนโลยดี ิจทิ ลั มาใชใ้ ห้เกิดประสิทธิภาพในการ
จัดการศึกษานอกระบบและการศึกษาตาม
อธั ยาศัยให้กับประชาชน

30

5. ควบคุมคุณภาพการจัดการศึกษาขั้น
พ้นื ฐาน การศกึ ษาต่อเน่ือง และการศึกษาตามอัธยาศัย
สร้างและกระจายโอกาสการเรียนรู้เพื่อตอบสนอง
ความต้องการการเรียนรู้ตลอดชีวิต มีทักษะการ
ดำรงชวี ิตบนพื้นฐานของปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพียง

นอกจากนี้ กศน.อำเภอท่าใหม่ ยังมีความโดดเด่นและน่าสนใจอีกมากมาย อาทิเช่น
ผลิตภัณฑ์จากกลุ่มอาชีพ ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีความรู้ความสามารถเฉพาะทาง แหล่งท่องเที่ยว
ท่นี ่าสนใจ หรือวิถชี ีวติ ของชาวบ้าน และแหลง่ เรยี นรู้ตา่ ง ๆ ไว้ต้อนรับผมู้ าเยอื นทกุ ทา่ นอกี ดว้ ย

ตำแหน่งที่ตงั้ : ต้งั อย่ใู นวัดบูรพาพิทยาราม 1/2 ม.4 ต.เขาววั อ.ท่าใหม่ จ.จันทบรุ ี
การเดินทาง : ใช้เสน้ ทางถนนสขุ ุมวิท จันทบรุ ี – ระยอง จากแยกไฟแดงเนนิ สูง เลยี้ วซ้ายขับตรง
ไป 500 เมตร วัดบรูพาพทิ ยารามทางด้านขวา ให้เลยี้ วเขา้ ไปจะพบกบั กศน.อำเภอท่าใหม่

ขอ้ มลู เนอ้ื หา เรยี บเรียง และเขยี น โดย นางสาวจรยิ า รงุ่ สว่าง
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย นางสาวจริยา รงุ่ สว่าง

31

รางวลั รองชนะเลศิ อันดบั 2
สถานแสดงพนั ธุส์ ตั ว์นำ้ ระยอง วิถีชวี ติ ใตท้ ้องทะเล

สฟี า้ ทส่ี ่องสะท้อนกับแสงและคล่ืนน้ำท่ีกระเพ่ือมอย่างช้า ๆ ฝงู ปลาคือพ้ืนท่ีซ่ึงเราจะเข้า
ไปเพ่อื ผอ่ นคลายและพาใจลอ่ งลอยออกไปจากเมือง โลกใตท้ ะเลเปน็ ดินแดนที่เราหลงใหล ความ
สวยงาม ความหลายหลายของสิ่งมีชีวิต ซึ่งในปัจจุบันนี้ได้มีการจัดแสดงสัตว์น้ำในรูปแบบอควา
เรยี ม ทำให้เราได้เห็นความหลากหลายของสิ่งมีชีวิตใต้ท้องทะเล จงั หวัดระยองนัน้ ใหค้ วามสำคัญ
ในการศกึ ษาระบบนิเวศใต้ทอ้ งทะเล ได้มีการรวบรวมและจดั แสดงพันธุส์ ัตว์ทะเลมีชีวติ ปลาทะเล
สวยงาม สัตว์ทะเลหายาก ความรู้เกี่ยวกับอาชีพการทำประมง เรือประมง และเครื่องมือประมง
หลายรูปแบบ รวมทั้งความรู้เกี่ยวกับทรัพยากรประมงของไทย เพื่อให้ผู้ที่เข้ามาเยี่ยมชม ได้
ความรู้และทำให้เกิดความเข้าใจเกี่ยวกับการดำรงชวี ิตและพฤตกิ รรมของสัตว์น้ำ ทั้งหมดน้ีได้จดั
แสดงไวใ้ นสถานแสดงพันธส์ุ ตั วน์ ำ้ ระยอง

สถานแสดงพันธส์ุ ัตว์น้ำระยอง ต้งั อยใู่ นศนู ย์วจิ ยั และพฒั นาประมงอ่าวไทยฝ่ังตะวนั ออก (ระยอง)
เลขท่ี 2 หมู่ท่ี 2 ต.เพ อ.เมืองระยอง จ.ระยอง 21160 ตดิ กับชายหาดเพ ตัวอาคารบางส่วน ยื่นลง
ไปในทะเล ด้านหน้ามีพืน้ ที่กวา้ งขวาง มีจุดเช็คอินตกแต่งดว้ ยการจำลองปลานานาชนิด สำหรับ
เป็นที่ถ่ายรปู

เมื่อเข้ามาภายในอาคารจะพบจุดจำหน่ายบัตรเข้าชมค่าบริการทั้งชาวไทยและ
ชาวตา่ งชาตริ าคาสบายกระเป๋าเลยทีเดยี ว ด้านในแบง่ โซนออกเป็น 3 โซน

1. โซนจัดแสดงพันธสุ์ ตั ว์ทะเลมีชีวติ
2. โซนนทิ รรศการดา้ นการประมง
3. โซนพิพธิ ภัณฑเ์ ปลอื กหอย

32

โซนจัดแสดงพันธ์ุสตั วท์ ะเลมชี ีวติ
เมื่อเข้ามาด้านในจะพบโซนนี้เป็นโซนแรก ซึ่งบริเวณนี้จะมีการแสดงสัตว์ทะเลในระบบ

นิเวศน้ำตื้น ที่อยู่ห่างจากชายฝั่งไม่เกิน 200 เมตร สัตว์แต่ละชนิดจะจัดแสดงไว้ในตู้กระจก
มที ั้งหมด 43 ตู้ แบ่งย่อยออกเปน็ 3 สว่ นย่อย ดังนี้

1. สัตว์น ้ำที่อาศัยใน แน วปะ กา รั ง
จัดแสดงสัตว์น้ำที่มีสีสันสวยงามในแนวปะการัง
ปลาการ์ตูน ปลาผเี สื้อ ปลานกแก้ว ปลาขีต้ ังเบ็ด
ปลาสนิ สมทุ ร ปลาไหลมอเรย์ เป็นตน้

2. สัตวน์ ้ำเศรษฐกิจ จดั แสดงสัตว์น้ำ
เศรษฐกิจ ท่ีใช้เป็นอาหาร รวมทั้งสัตว์น้ำท่ี
กรมประมงเพาะพันธ์ุได้ เช่น ปลากะรังดอก
ดำ ปลากะรังดอกแดง ปลากะรังเหลืองจุด
ฟ้า ปลากะรังหน้างอน ปลานวลจันทร์ทะเล
ปูม้า ปูทะเล กั้งกระดาน กั้งตั๊กแตน และ
หอยหวาน เปน็ ต้น

3. สตั วท์ ะเลมีพษิ เพือ่ ใหท้ ราบและระวงั ถงึ พษิ ของสัตว์ทะเล ไดแ้ ก่ สัตวท์ ะเลท่ีเป็นพิษ
จากการรับประทาน เช่น ปลาปกั เปา้ แมงดาถว้ ย และสัตวท์ ะเลทเ่ี ป็นพษิ จากการสมั ผัส เช่น เม่น
ทะเล ปลาสิงโต ปลากะรังหวั โขน ปลาอบุ ปลากะเบนจดุ ฟา้ และหอยเต้าปนู เปน็ ต้น

33

นอกจากน้ยี งั มีบ่อขนาดใหญ่ จำนวน 4 บ่อ ประกอบด้วย
1. บ่อปลากลางแจ้ง จัดแสดงระบบนิเวศใต้ท้องทะเล มีปลาทะเลขนาดใหญ่ ได้แก่
ปลาหมอทะเล ปลากระเบน ปลาโฉมงาม ปลาโมงตาโต ปลาฉลามหูดำ ปลากะพงและปลากะรัง
ชนดิ ตา่ ง ๆ
2. บ่ออุโมงค์ มีอุโมงคร์ อดผ่านยาว 10 เมตร สัมผัสชีวิตใต้ทะเลอย่างใกล้ชิด ชมพันธุ์
ปลาทะเลตา่ ง ๆ ได้แก่ ปลากะเบนนก ปลากะรงั หลากหลายชนดิ ปลาโมงตาโต เปน็ ตน้

3. บ่อเต่าทะเล จัดแสดงพันธุเ์ ตา่ ทะเลได้แก่ เต่ากระ และเต่าตนุ พันธุ์ปลาทะเลขนาด
เล็ก ไดแ้ ก่ ปลากระบอก ปลาสลดิ หิน ปลากะพงเหลอื งขม้ิน และปลาสลดิ ทะเล เปน็ ต้น

4. บ่อทรงกระบอก จัดแสดงพันธุ์ปลาผิวน้ำ ได้แก่ ปลาทู ปลาลัง ปลาสีขน ปลาสีกุน
ปลาสลดิ หนิ ทะเลแถบ ปลาสลดิ หินทะเลจดุ เหลือง ปลาตะกรบั ปลาข้างเหลือง เปน็ ต้น

34

โซนนทิ รรศการดา้ นการประมง

ภายในจะมนี ิทรรศการโครงการฟ้ืนฟูทรัพยากรชายฝ่ัง มีเครื่องมือประมงทะเลพื้นบ้าน
เรือประมงพื้นบ้าน และเรือประมงพาณิชย์ และนิทรรศการหมุนเวียนเกี่ยวกับทรัพยากรประมง
สัตว์ทะเล และมีตู้ให้ความรู้ แค่เพียงเอานิ้วไปสัมผัสหน้าตรงรูปภาพที่สนใจ ก็จะมีวิดิโอแนะนำ
รปู ภาพท่ีเราเลือก และภายในห้องยงั มเี รอื ทส่ี ามารถให้เราขน้ึ ไปดูภายในเรอื ไดอ้ ีกดว้ ย

35
โซนพิพธิ ภณั ฑเ์ ปลือกหอย

โซนนี้มีการจัดแสดงเปลือกหอยจำนวน 6 ตู้ เป็นเปลือกหอยทะเลในน่านน้ำไทย
นอกจากนยี้ ังมกี ารจัดแสดงความรูต้ ่าง ๆ ตามพน้ื ท่ภี ายในอาคาร ดงั น้ี ววิ ฒั นาการของปลา ระบบ
นเิ วศ แนวปะการัง ปลาฉลามเพชฌฆาตใต้ทอ้ งทะเล สัตว์น้ำในปะการังเทยี ม หอยทะเล

สำหรับผู้ที่มาเยี่ยมชมสัตว์ทะเลต่าง ๆ และนอกได้ความรู้ ได้ใกล้ชิดกับสัตว์ทะเล
ทางสถานแสดงพนั ธุส์ ตั ว์น้ำระยอง ยังมรี า้ นค้าจำหนา่ ยสินคา้ ให้ซือ้ เปน็ ของฝากอกี ด้วย

36

หากใครจะเขา้ เย่ียมชม มคี ่าบรกิ ารผ้ใู หญ่ 30 บาท เดก็ 10 บาท
ถ้าเปน็ เดก็ เลก็ สูงไมเ่ กิน 120 ซม. กบั ผ้สู งู อายุตั้งแต่ 60 ปขี นึ้ ไป
ไมเ่ สยี คา่ บัตร สามารถเขา้ ชมฟรี
วนั และเวลาทำการ : วนั พธุ -วนั ศกุ ร์ 10.00-16.00 น.
วนั เสาร์-วนั อาทิตย์ และวนั หยุดนักขัตฤกษ์ 10.00-17.00 น.
ปดิ ทำการ : วันจนั ทร์ และวนั องั คาร
สามารถติดตอ่ สอบถาม : 038-653-741, 038-651-763

สถานที่ต้งั : ศนู ยว์ จิ ัยและพฒั นาประมงอ่าวไทยฝง่ั ตะวนั ออก (ระยอง) เลขที่ 2 หมู่ท่ี 2 ตำบลเพ
อำเภอเมอื งระยอง จงั หวัดระยอง 21160
การเดินทาง : ห่างจากตวั เมืองระยอง 22 กโิ ลเมตร

- ใชถ้ นนสขุ ุมวทิ จากตวั เมืองระยองไปทางแกลง เลีย้ วขวาตรงแยกบ้านเพ สุดท่ีตลาด
บา้ นเพเลย้ี วขวา ไปทางบ้านปากคลอง ตรงไปจนถงึ ทางเข้าศนู ย์วิจยั และพฒั นาประมงฯ

- ถ้ามาจากถนนเลียบหาดแม่รำพึง วิ่งไปทางก้นอ่าว ถึงสี่แยกเลี้ยวขวาไปทางตลาด
บา้ นเพ ถงึ สามแยก เลย้ี วขวาตรงป้ายบอกทางไปสถานเี พาะพนั ธุส์ ตั ว์นำ้ สุดทางทศ่ี ูนย์ประมงฯ

ข้อมูลเนอ้ื หา เร่อื งราว เขยี นโดย นางสาวจฬุ ารัตน์ ธรรมวงศ์
ภาพถ่ายโดย นางสาวจุฬารัตน์ ธรรมวงศ์

อา้ งองิ https://www.fisheries.go.th/mf-emdec/mainweb/raq.html

37

รางวัลชมเชย
ศูนยส์ าธติ และแหลง่ เรยี นรพู้ ลอยแหวน

ศูนย์สาธิตและแหล่งเรียนรู้พลอยแหวน จันทบุรี โดยนายสำราญ รักตันติเกียรติ เป็น
เจ้าของอยู่บ้านเลขที่ 20/4 หมู่ที่ 4 ตำบล
พลอยแหวน อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี
เป็นเหมืองพลอยเก่า ที่ยังคงมีการอนุรักษ์
การขุดหาพลอยอยู่ในปัจจุบัน ซึ่งจะไม่มใี ห้
เห็นแล้ว และกำลังจะเลือนหายไปตาม
กาลเวลา แต่ปัจจุบัน คุณสำราญ ที่เป็น
เ จ ้ า ข อ ง เ ห ม ื อ ง พ ล อ ย ไ ด ้ ม ี ก า ร เ ป ิ ด ใ ห้
ประชาชน นักท่องเที่ยว และนักเรียน
นักศึกษาที่สนใจที่จะเข้าไปดูการทำเหมือง

พลอยสามารถท่จี ะเข้าไปเรียนรู้ และท่องเที่ยว
ได้ โดยในแต่ละวันก็จะมีประชาชน และ
นักท่องเที่ยวเข้ามาเที่ยวชมเหมืองพลอย
วนั ละ 30-40 คน เพ่อื เข้าไปดกู ารขุดหาพลอย
เม็ด ที่มีทั้งพลอยสตาร์ พลอยเขียวส่องมรกต
บุศราคัม และโกเมน ที่เป็นวิถีชีวิตการหา
พลอยที่ชาวตำบลพลอยแหวน ได้มีการทำกนั

มาอย่าง ยาวนาน โดยเหมืองพลอยของ
คุณสำราญ ที่เปิดให้ประชาชน นักท่องเที่ยว
และนักเรียน นักศึกษาได้เข้ามาศึกษาเรียนรู้
และเพื่อการทอ่ งเท่ียว

คุณสำราญ เผยว่า ทางเหมืองพลอย
เพ่อื ต้องการให้เยาวชนรุ่นหลัง ๆ และประชาชน
และนักท่องเที่ยวได้ร่วมกันอนุรักษ์ และเห็นถึง
วิถีชวี ติ การหาพลอยท่ียงั หลงเหลืออยู่ ประชาชน

38

นักท่องเที่ยว ตลอดจนนักเรียน และ
นักศึกษาที่อยาก จะเข้าไป เยี่ยมชม
หรือท่องเที่ยว สามารถที่จะติดต่อ
ผ่านทางสมาคมผู้ค้าอัญมณีและ
เครื่องประดับจังหวัดจันทบุรี ได้ทุก
วันเวลา

คุณสำราญ กล่าวว่า ตนเอง
อายุก็มากแล้ว ก็อยากให้นักเรียน
นกั ศึกษาทเี่ รียนด้าน สาขาอัญมณี ได้
เรียนรู้จากสภาพต้นน้ำที่เห็นวัตถุดิบในพื้นที่จริง ซึ่งเยาวชนรุ่นใหม่ ๆ ไม่เคยเห็นอย่างแน่นอน
ต น เ อ ง จ ึ ง ไ ด ้ เ ป ิ ด เ ห ม ื อ ง พ ลอ ย ข อ ง ต น เ อ ง เ พ ื ่ อ ใ ห้
ประชาชน นกั ท่องเทีย่ ว และนักเรยี น นักศกึ ษา ได้เห็น
วิถีชีวิตการหาพลอยในพื้นที่จริง เพื่อที่จะได้ร่วมกัน
อนุรกั ษ์
การทำเหมืองพลอยของจงั หวัดจันทบุรี ให้คง
อยู่ต่อไป และเป็นวิทยาฐานในการนำไปศึกษาเรียนรู้
ต่อไปในอนาคตอีกด้วย ในอดีตการขุดพลอยจะใช้วิธี
ขดุ บ่อลึก และใช้มีดอโี ต้เคาะเม่ือไดย้ ินเสยี งกจ็ ะขุดเป็น
ตัวแอล (L) และขดุ ใส่บุ้งกี๋และนำมารอ่ นปจั จุบัน 5-6 ปีหลงั มาน้ใี ช้วิธีนำรถแมค็ โคร มาขุด นำดิน
และพลอยมากองเปน็ ภูเขา และคอ่ ยๆฉีดนำ้ ลงมา เมือ่ โดนน้ำกจ็ ะไหลลงมาในอุปกรณ์คัดแตง่ หรอื
ชาวจันทบุรีเรียกว่าแย็ก จากนั้นจะนำมา
คดั แยกดินและพลอย ออกจากกนั

ซึ่งขั้นตอนนี้ต้องอาศัยความ
ชำนาญในการดู จะต้องนำมาส่องกับ
แสงแดดหากเป็นสีๆแสดงว่าเป็นพลอย
ก็จะคัดออกมา เพื่อนำไปคัดว่ามีรอยแตก
หรือไม่ หากมีรอยแตกก็จะใช้งานไม่ได้
แต่ถ้าไมม่ รี อยแตกก็จะมเี ด็กเดินพลอยมา
รับไปขายที่ตลาดค้าพลอย และส่งไปท่ี
รา้ นเพอื่ คัดรูปทรงและเล่อื ยแต่งรูปทรง จากนน้ั นำไปโกลนคือการข้นึ รูปทรง เช่น ทรงหยดนำ้ ทรง
รูปไข่ ทรงวงรี ก่อนเจียระไนให้เป็นมุมและแต่งให้เข้ารูปอีกทีปัจจุบันในพื้นที่นี้

39

ส่วนใหญ่จะเจอพลอยชนิดพลอยสตาร์ แต่จะ
พบชนิดอื่นบ้าง คุณสำราญ บอกว่า มีเนื้อที่
ท้งั หมด18 ไร่ ปัจจุบนั ขดุ ไปเพียง 3 ไร่ เพราะ
กว่าจะขดุ แตล่ ะไรต่ ้องใชเ้ วลานานมาก เคยขุด
พลอยได้ราคาสูงสุด 50,000 บาท ยังไม่เคย
ขุดไดร้ าคาหลกั แสน ในใจยังหวังว่าพืน้ ท่ตี วั เอง
จะยังพบพลอยราคาหลักแสนอยู่ ในบางวันก็
เจอพลอยหลายเม็ด บางวันก็ไม่พบเลย
อย่างไรก็ตาม ศูนย์สาธิตและเรียนรู้อัญมณี
พลอยแหวน เปิดเปน็ สถานทเ่ี รยี นรู้ถึงขน้ั ตอน
ตา่ ง ๆ

ศูนย์สาธติ และเรียนรอู้ ญั มณีพลอยแหวน
สถานท่ีตั้ง : 20/4 หมู่ที่ 4 ต.พลอยแหวน
อ.ท่าใหม่ จ.จันทบุรตี ิดตอ่ : โทร 084-944-4097
ค่าบรกิ าร : โดยมอี ัตราคา่ เข้าชม คนไทย 50 บาท ต่างชาติ 100 บาท
Facebook : ศูนยส์ าธติ และแหลง่ เรยี นรู้พลอยแหวน จนั ทบรุ ี

ข้อมลู เนื้อหา เรื่องราว เขียนโดย นายสทุ นิ ประเสรฐิ สงั ข์
ภาพถ่าย/ภาพประกอบ นายสำราญ รักตนั ตเิ กียรติ

ข้อมูลอา้ งองิ https://www.facebook.com/profile.php?id=100025407840796

40

รางวลั ชมเชย
เรยี นรู้ ดูดาว ณ แปลงยาว หอเฉลมิ พระเกียรติ

หอดูดาวเฉลิมพระเกียรติ 7 รอบ
พระชนมพรรษา หรือหอดูดาวภูมิภาค
ฉะเชิงเทรา เป็นหอดูดาวภูมิภาคสำหรับ
ประชาชนเต็มรูปแบบ แห่งที่ 2 ของประเทศ
ไทย ตั้งอยู่เลขที่ 999 ตำบลวังเย็น อำเภอ
แปลงยาว จงั หวัดฉะเชิงเทรา บนพนื้ ที่ 36 ไร่
ที่วัดวังเย็นมอบให้จัดสร้างหอดูดาวฯ
มีเป้าหมายหลักให้เป็นศูนย์การเรียนรู้ ดารา
ศาสตร์สำหรับประชาชนและสถานศึกษาในทอ้ งถนิ่ สนับสนุนการบรกิ ารวิชาการด้านดาราศาสตร์
แก่ชุมชน สนับสนุนการจัดการเรียนการสอนในสถาบนั การศึกษา รวมทั้งเป็นแหล่งท่องเที่ยวทาง

วิชาการที่สำคัญของภมู ิภาค

การให้บริการวิชาการเน้นสร้างความ
ตระหนักและสือ่ สารดาราศาสตรไ์ ปสู่สาธารณะ
ชน ครอบคลุมกลุ่มเป้าหมายทุกระดับ ทั้งเด็ก
และเยาวชน ครูอาจารย์ ประชาชนทั่วไป และ
นักดาราศาสตร์สมคั รเล่น เพอื่ สร้างแรงบันดาล
ใจ กระตุน้ ความสนใจ ยกระดบั และสรา้ งสงั คม
แห่งการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแต่
ละกิจกรรม ที่จัดขึ้นได้คำนึงถึงเนื้อหาท่ี
เหมาะสมและสอดคล้องกับความต้องการของ
กลุ่มเป้าหมาย ดังน้ี

กิจกรรมดา รา ศ า ส ต ร์ ส ำ ห รั บ
ประชาชน กิจกรรมดาราศาสตร์สำหรับ
ประชาชนทั่วไป เช่น กิจกรรมดูดาวตาม
สถานที่ต่าง ๆ กิจกรรม Public Night ทุกคืนวันเสาร์ การสังเกตปรากฏการณ์ดาราศาสตร์ เช่น
จันทรุปราคา เต็มดวง ดวงจันทร์เต็มดวงใกล้โลกที่สุดในรอบปี ดาวพฤหัสบดีใกล้โลก ดาวเสาร์
ใกลโ้ ลกทีส่ ดุ

41

ค่ายครอบครัวดาราศาสตร์ เป็นหนึ่งใน
กิจกรรมสำหรับประชาชน ที่ได้รับความสนใจเป็น
อย่างมาก โดยมุ่งเน้นให้สถาบันครอบครัว ซึ่งเป็น
สถาบันพื้นฐานที่สำคัญยิ่งในการสร้างบุคลากรที่มี
คุณภาพสู่
สงั คม

กิจกรรมสำหรับเด็กและเยาวชน การจัด
กิจกรรมให้กับเด็กและเยาวชน หอดูดาวภูมิภาค
ฉะเชิงเทรา ได้ดำเนินกิจกรรมดาราศาสตร์สำหรับ
เยาวชนในหลากหลายรูปแบบ เช่น ค่ายดาราศาสตร์สำหรับเด็กและเยาวชน เปิดประสบการณ์
การเรยี นรู้ทางดาราศาสตร์ให้เยาวชนได้สมั ผัสประสบการณ์ตรงกับกิจกรรมดูดาว ฝึกใช้งานกล้อง
โทรทรรศน์ แลเครื่องมือ/อุปกรณ์ดาราศาสตร์อื่น ๆ ค่ายชุมนุมดาราศาสตร์ เพื่อเปิดโอกาสให้
นักเรียนสามารถกลับไปสร้างชุมนุมดาราศาสตร์ใน
โรงเรียน จดั กจิ กรรมดาราศาสตร์ภายในโรงเรยี น อบรม
นักสื่อสารดาราศาสตรน์ ้อย เพอื่ ฝึกนักเรยี นและเยาวชน
สามารถถ่ายทอดและสื่อสารความรู้ดาราศาสตร์ไปสู่
ชุมชน และมาเป็นกำลังสำคัญช่วยเจ้าหน้าที่ หอดูดาว
ภมู ภิ าค ฉะเชงิ เทรา ในการให้บริการประชาชน

กิจกรรมสำหรับครู อาจารย์ หอดูดาวภูมิภาค ฉะเชิงเทรา ได้ให้ความสำคัญต่อการ
ถ่ายทอดองค์ความรู้ทางดาราศาสตร์ให้แก่ ครู
อาจารย์ และบุคลากรทางการศึกษา เนื่องจากจะ
เป็นสอื่ กลางสำคัญในการเผยแพรอ่ งค์ความรู้ดารา
ศาสตร์ไปสู่นักเรียนในวงกว้าง โดยจัดกิจกรรมปู
ความรู้พื้นฐานดาราศาสตร์ ส่งเสริมทักษะการ
จัดการเรียนรู้ พัฒนาสื่อการเรียนการสอนดารา
ศาสตร์ และจะส่งตอ่ ความรู้ดาราศาสตร์สนู่ ักเรียน
ตอ่ ไป

42

กิจกรรมสำหรับนักดาราศาสตร์สมคั รเล่น เพื่อเปิดโอกาสใหผ้ ู้ทีส่ นใจดาราศาสตร์หรอื นักดารา

ศาสตร์สมัครเล่นได้ใช้โครงสร้างพื้นฐานของหอดูดาวและมีเวทีในการแลกเปลี่ยนประสบการณ์

สำหรับนักดาราศาสตร์ด้วยกัน ตลอดจนสร้างเครือข่ายทางดาราศาสตร์ของนักดาราศาสตร์

สมัครเล่นได้

วัน-เวลา เปิดบรกิ าร

ทอ้ งฟา้ จำลองระบบฟูลโดนดิจิทัล องั คาร-ศุกร์ 11.00-12.00 น. และ 15.00-16.00 น.

ชมภาพยนตร์ดาราศาสตร์ อาทิตย์ 10.00-11.00 น. และ 14.00-15.00 น.

พรอ้ มเรยี นรรู้ ะบบสุริยะและ ***คา่ ใชจ้ ่าย บุคลทวั่ ไป 50 บาท***

กลุ่มดาว ***นักเรียน/นกั ศึกษา 30 บาท***

กิจกรรมดดู าว ทกุ วันเสาร์ 18.00-22.00 น.
(NARIT Public Night) ***ฟรีไมม่ ีคา่ ใช้จา่ ย***

ติตตอ่ ไดท้ ี่

เลขท่ี 999 หมทู่ ี่ 3 ต.วงั เยน็ อ.แปลงยาว จ.ฉะเชงิ เทรา 24190

โทรศัพท์. (+66) 038-589395 , 084-0882264
โทรสาร. (+66) 038-589396
@NARITCCO

https://shorturl.asia/cGO3K

ขอมลู เนอ้ื หา เรือ่ งราว เขียนโดย นางสาววิไลรตั น์ ศรรี ุ่ง
ภาพถา่ ย/ภาพประกอบ โดย นางสาววิไลรตั น์ ศรีรุ่ง
ขอมูล TKP อ้างอิง https://shorturl.asia/la3Jh



44

รางวลั ชนะเลศิ
จักสานตะกรา้ ไม้ไผย่ อนดอกพิกุล

เครื่องจักสานในประเทศไทยเรานั้น มีมาแต่โบราณสามารถพบเห็นได้ทุกภูมิภาคใน
ประเทศไทย หลากหลายรูปแบบแตกต่างกันไปตามวิถีชีวิตของแต่ละพื้นที่ อำเภอพนัสนิคม
จังหวัดชลบุรี เป็นเมืองเก่าเล็ก ๆ มีชื่อเสียงด้านเคร่ืองจักสานอย่างแพร่หลาย เป็นหนึ่งในแหล่ง
ผลิตเคร่ืองจักสานทใ่ี หญท่ ่ีสุดในประเทศ ซ่งึ เป็นภมู ิปญั ญาโบราณที่ถ่ายทอดสืบตอ่ กันมาจากบรรพ
บุรุษ ด้วยวิถีชีวิตการเป็นอยู่ที่เรียบง่าย ภูมิปัญญา ประเพณีและวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ใน
สมัยก่อน สะทอ้ นให้เหน็ ถึงวฒั นธรรมของพนสั นิคมเมืองเกา่ หากใครไดม้ าเยีย่ มชมเมอื งเลก็ ๆ น่า
อยู่แหง่ นี้ ตอ้ งหลงเสนห่ ์เครอ่ื งจักสานเมืองพนสั นิคมอยา่ งแนน่ อน

งานจักสานไม้ไผอ่ ำเภอพนัสนิคมจงั หวัดชลบุรี เป็นภูมิปัญญาดั้งเดิมของท้องถ่ิน ที่สืบ
ทอดกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษจนถึงปัจจุบัน นับเป็นเวลาหลายร้อยปีมาแล้วที่งานจักสานยังคงเป็น
เอกลักษณ์สะท้อนให้เห็นถึงภูมิหลงั ทางประวตั ิศาสตรแ์ ละวิถีชีวิตชาวอำเภอพนัสนิคม เล่าสืบตอ่
กันมาว่า “งานจักสานอำเภอพนัสนิคม” นั้น มีการทำมาตั้งแต่ดัง้ เดิมพร้อมกับการต้ังชุมชน ใน
อดีตชาวอำเภอพนัสนิคมส่วนใหญ่จะประกอบอาชพี ทำไร่ ทำนา หาปู หาปลา เอามาเป็นอาหาร
ในแต่ละวัน มักจะนำไม้ไผ่ที่มีจำนวนมากในชุมชน นำมาตัดสานทำเป็นอุปกรณ์ เครื่องมือใช้
ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ รวมทั้งนำมาจักสานเครื่องใช้สอยในครัวเรือน อุปกรณ์ เครื่องมือทาง
การเกษตร หรอื เครื่องมอื ในการจบั สัตว์น้ำ เช่น ไซ ต้มุ ลอบ รวมถึงตะแกรงเอาไว้ใช้ชอ้ น ก้งุ หอย
ปู ปลา ตามหนองน้ำ ซึ่งเป็นความรู้ความสามารถ ที่สืบทอดกันมาแต่บรรพบุรุษควบคู่กับอาชีพ

45

การทำนา แต่เดิมชาวบ้านจะทำเครื่องจักสานเพื่อใช้ภายในครัวเรือนเพียงเท่านั้น หรือทำจักสาน
เพ่ือนำไปแลกเปลยี่ นกับสินค้าอาหารกันภายในชมุ ชน อย่างเช่น ขา้ ว โดยมกั จะใชเ้ วลาหลังจากที่
วา่ งเว้นจากการทำนา การทำจกั สานในระยะเร่ิมแรกนน้ั เปน็ การนำไม้ไผม่ าสานผลัดสลับกันอย่าง
ง่าย ๆ มีสีสันตามธรรมชาติเป็นรูปร่าง ลวดลายต่าง ๆ ตามการใช้งาน เน้นการใช้สอยเป็นหลัก
เชน่ ตะกรา้ กระจาด กระบงุ ขอ้ ง ไซ ส่มุ กระด้ง เปน็ ตน้

ปัจจุบันอำเภอพนัสนิคมมีกลุ่มจักสานมากมายในชุมชน โดยพื้นที่ส่วนใหญ่ที่ทำการจัก
สานในอำเภอพนสั นคิ ม ได้แก่ ตำบลไรห่ ลักทอง สระส่เี หลี่ยม และบ้านนางู เป็นตน้ แตล่ ะหมู่บ้าน
นิยมจักสานกันอย่างหลากหลายรูปแบบตามความถนัด เช่น กลุ่มจักสานบ้านริมคลอง ตำบลไร่
หลักทอง หรอื ศนู ยฝ์ กึ อาชีพจักสานไมไ้ ผ่ตำบลไร่หลักทอง โดย กศน.อำเภอพนสั นคิ ม ซึ่งเป็นกลุ่ม
จักสานไมไ้ ผ่ในชมุ ชนดั้งเดิมและเป็นแหลง่ เรยี นรู้ ฝกึ อบรม ถา่ ยทอดองค์ความรู้และพฒั นารูปแบบ
ผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ให้แก่คนในชุมชน โดยนางรัชนีกร มะมี หนงึ่ ในสมาชกิ กลุ่มจักสานบ้านริมคลอง
แห่งนี้ รวมถึงทำการผลิตผลงานและพัฒนาสินคา้ เกี่ยวกบั การจักสานไม้ไผต่ ่าง ๆ ซึ่งเป็นวัสดจุ าก
ธรรมชาติท่หี าไดภ้ ายในชุมชน ตามแบบภูมิปัญญาดัง้ เดิมท่ีสืบทอดต่อกนั มาจนถึงปัจจุบันของชาว
พนสั นิคมทเ่ี นน้ ประโยชนใ์ ช้สอยแบบธรรมชาติและแลกเปลี่ยนกันภายในชมุ ชน ภายหลังประมาณ
10 ปีตอ่ มา กลุ่มจักสานบ้านริมคลองได้พฒั นาฝมี ือและรูปแบบให้มีความโดดเด่น มีสสี นั สวยงาม
มากยิง่ ข้ึนแตย่ ังคงความประณีตละเอียดละออและเอกลกั ษณ์ของอำเภอพนสั นิคมอยู่ อีกท้ังชุมชน

บ้านริมคลองแห่งนี้เป็นชุมชนที่อยู่ใกล้
ตลาด จึงมีการนำผลผลิตในครัวเรือน
ออกมาสู่ระบบการซื้อขายจนถึงปัจจุบัน มี
การพัฒนาฝีมือและรูปแบบใหม่ ๆ ให้กับ
คนในชุมชน และคนรุ่นหลังได้เรียนรู้เสมอ
จึงทำใหม้ ีเครื่องจักสานท่ีแปลกตา มีสีนสัน
สวยงาม และประโยชน์ในการใช้สอย
ที่แตกต่างไปจากเดิม เช่น “จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุล” ซึ่งเป็นลวดลายที่ดัดแปลง
เลียนแบบมาจากธรรมชาติเต็มไปด้วยความละเอียดอ่อนเพราะตอ้ งใช้ความเชี่ยวชาญในการสาน

46

ลวดลายที่เป็นเอกลักษณ์ของเมอื งพนัสนิคม ได้แก่ ลายพิกุลร่วง ลายพิกุลลายไทย ลายพิกุลดาว
ล้อมเดอื น ลายพกิ ลุ -ดอกบวั และลายพกิ ลุ ลายดอกแหน

งานจักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพกิ ุล ผู้จักสานจะต้องสร้างงานท่ีออกมาจากจิตใจท่รี กั
ในงาน สร้างสรรค์ จรรโลงเอกลักษณ์และวัฒนธรรมในท้องถิน่ มีความพยายาม ประยุกต์พัฒนา
รูปแบบให้ดีขึ้น โดยยังคงความรู้และอนุรักษภ์ ูมิปัญญาเดมิ ของท้องถิ่น แสดงถึงวิถีชวี ิตของคนใน
ท้องถิ่นได้ โดยการออกแบบผสมผสานระหว่างยุคสมัย รูปแบบผลิตภัณฑ์สวยงามและมีความ
ทันสมัยในขณะเดียวกัน มีเอกลักษณ์ของท้องถิ่นเดิม ผลิตภัณฑ์บางชิ้นงานแทรกสีที่ย้อมเป็น
ลวดลาย ใช้ฝีมือความเช่ียวชาญในการประดษิ ฐ์และมคี วามสวยงามทางดา้ นศลิ ปะ แฝงเจตนารมณ์

ที่อนุรักษศ์ ิลปหัตถกรรมพื้นบ้าน สืบสานภูมิปัญญาท้องถิน่
ดำรงไว้ซึ่งช่างฝีมือด้านการจักสานไม่ให้สูญหายไปจาก
ท้องถิ่น จักสานตะกร้าไม้ไผ่ยอนดอกพิกุลเป็นจักสานที่มี
รูปแบบท่สี วยงาม นา่ สนใจ ด้านประโยชน์ใช้สอย สามารถ
ใช้ได้จริงในชีวติ ประจำวนั สามารถใหเ้ ปน็ ของขวญั ของฝาก
แข็งแรง ทนทาน ใช้ใส่สิ่งของได้อเนกประสงค์ มีคุณค่าและเอกลักษณ์โดดเด่นแสดงถึงความเป็น
ไทย และเป็นการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม นำไปใช้ใส่สิ่งของแทนการใช้พลาสติกลดปัญหาภาวะโลก
ร้อนได้หรือนำไปประดับตกแต่งได้ตามชอบ และมีมาตรฐานในการใช้งาน เป็นการใช้สนิ ค้าท่ชี ่วย
สืบสานมรดกทางวัฒนธรรมและภูมิปญั ญาท้องถ่ินอันทรงคุณคา่ ของเมืองพนัสนิคม ปัจจุบันกลุ่ม
จกั สานบา้ นริมคลอง ตง้ั อยู่บา้ นเลขท่ี 32 หม่ทู ่ี 1 ตำบลไรห่ ลกั ทอง อำเภอพนสั นิคม จังหวดั ชลบุรี
อยู่หา่ งจากตัวอำเภอพนสั นิคม ประมาณ 7 กโิ ลเมตร สามารถเดนิ ทางได้สะดวก

47
ตัวอยา่ งผลติ ภัณฑ์ กล่มุ จักสานบ้านรมิ คลองและผลิตภัณฑ์จกั สานอำเภอพนสั นคิ ม

จงั หวดั ชลบรุ ี

ขอ้ มูลเนื้อหา เรอ่ื งราว เขยี นโดย นางสาวสนุ สิ า แสนมนตรี
ภาพถา่ ย/ภาพประกอบ โดย นางสาวสุนสิ า แสนมนตรี