การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ ช ุ ดการเร ียนทางไกล หลกสัตรการด ู แลผ ู ส ู งอาย ู ุ สถาบนพัฒนาการศักษานอกระบบและการศ ึกษาตามอึ ธยาศัยภาคตะวันออกั สำนกงานสังเสรมการศ ิ กษานอกระบบและการศ ึกษาตามอึ ธยาศัยั สำนกงานปล ัดกระทรวงศักษาธึการิ กระทรวงศกษาธึการิ รายวชาทิ 7 ี่การชวยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหร ุ บผัสู งอาย ู ุ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ คำนำ ชดการเรุยนทางไกลหล ี กสัตรการดูแลผูสูงอายู ุมงใหุผเรูยนมีความรี และประสบการณ ูในด านทกษะั คณธรรมุจรยธรรมในการด ิแลผูสูงอายู ุไดแก บทบาทผดูแลผูสูงอายู ุความรพู นฐานเกื้ยวกี่บผั สูงอายู ุจตวิทยาิ และการเรยนรีของผูสูงอายู ุการเสรมสร ิ างส ขภาพผุสูงอายู ุอาหารสำหรบผั สูงอายู ุกจกรรมและนินทนาการั สำหรบผั สูงอายู ุการชวยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหรุบผั สูงอายู ุ และกฎหมายและสทธิของผิ สูงอายู ุ ชดการเรุยนทางไกล ีหลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุประกอบดวย เอกสารชดการเรุยนี จำนวน 8 รายวชาและสม ิดบุนทักกึจกรรมิ จำนวน 2 เลมผเรูยนควรศ ีกษาวึธิการศ ีกษาชึดการเรุยนกีอนแลวจงศึกษาึ เนอหาตามเอกสารช ื้ดการเรุยนแตีละรายวชาอยิางละเอยดี ตลอดจนปฏบิตักิจกรรมตามทิ กำหนดอย ี่างครบถวน และควรศกษาคึนควาเพมเติ่มดิ วยตนเองให มากท สี่ดุเพอนำข ื่อม ลมาใชูประโยชน สงสูดในการศุกษาึ ในการจดทำช ัดการเรุยนทางไกล ีหลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุไดรบความอนัเคราะหุจากผรููผเชู ยวชาญี่ และบคลากรของหนุวยงานเครอขืายตางๆ ซงตึ่องขอขอบค ณเปุนอย างส งไวูณ โอกาสนี้ สถาบนั กศน. ภาคตะวนออกัหวงเป ันอยางยงวิ่าเอกสารชดการเรุยนนี ี้จะเปนประโยชน แกผเรูยนและผี สนใจท ูวไปได ั่ นำไปใช ดแลผูสูงอายูไดุอย างเหมาะสมต อไป สถาบนักศน. ภาคตะวนออกั
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ หนา หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ.................................................................................................... ก คำชี้แจงวิธีการศึกษาชุดการเรียนทางไกล.............................................................................. ค แบบทดสอบตนเองกอนเรียน............................................................................................... จ รายวชาทิ ี่ 7 การชวยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหรุบผัสูงอายู ............................................ 1ุ ตอนที่ 1 อบุตัเหติ และการปุองกนอับุตัเหติ ในผุสูงอายู .......................................... 4ุ เรองทื่ี่ 1.1 ความหมายและประเภทของอบุตัเหติ ............................................ 5ุ เรองทื่ี่ 1.2 สาเหตและการปุองกนการเกัดอิบุตัเหติ ......................................... 7ุ เรองทื่ี่ 1.3 สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู .......................................... 9ุ เรองทื่ี่ 1.4 ผลกระทบจากการเกดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู .................................... 12ุ เรองทื่ี่ 1.5 การปองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ......................................... 14ุ ตอนที่ 2 การปฐมพยาบาลเบองตื้น การเปลยนอี่ริยาบถและการเคลิอนยื่าย ........... 16 เรองทื่ี่ 2.1 หลกการปฐมพยาบาล ั ........................................................................ 17 เรองทื่ี่ 2.2 การปฐมพยาบาลเบองตื้น ................................................................. 20 เรองทื่ี่ 2.3 การเปลยนอี่ริยาบถในผ ิ สูงอายู ........................................................ 35ุ เรองทื่ 2.4 การเคลอนยื่ายผ สูงอายู ...................................................................... 39ุ ตอนที่ 3 การใชยาสำหรับผูสูงอายุ..................................................................... 46 เรองทื่ี่ 3.1 หลกการใช ัยาและการอานฉลากยา ................................................. 47 เรองทื่ี่ 3.2 วธิการส ี งเกตยาเส ัอมคื่ณภาพและวุธิการเกีบร็กษายาั ............. 58 เรองทื่ี่ 3.3 ความเชอผื่ดิๆ เกยวกี่ บการใช ัยา .....................................................61 เรองทื่ี่ 3.4 การแพยาและอนตรายจากการแพัยา ........................................... 65 เรองทื่ี่ 3.5 การใชยาในผ สูงอายู ............................................................................ 70ุ สารบญ ั
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ ตอนที่ 4 การสงผูสูงอายุไปสถานพยาบาล...................................................... 73 เรองทื่ี่ 4.1 การเตรยมตี วไปสถานพยาบาลของผ ั สูงอายู .......................... 74ุ เรองทื่ี่ 4.2 การพาผสูงอายูไปยุงสถานพยาบาล ั กรณการตรวจส ี ขภาพประจำปุ .................................................. 76 บรรณานุกรม................................................................................................................. 78 แบบทดสอบตนเองหลังเรียน........................................................................................... 80 เฉลยแบบทดสอบตนเองกอน - หลังเรียน......................................................................... 83 แนวคำตอบกิจกรรม....................................................................................................... 84 คณะผูจัดทำ.................................................................................................................. 93 หนา
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ ก หลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุ แนวคดิ หลกสัตรการดูแลผูสูงอายูมุแนวคี ดสำค ิญัดงนั ี้ 1. มงตอบสนองความตุองการเรยนรีและเพูมประสบการณ ิ่ ในด านทกษะัการดแลผูสูงอายู ุเพอการนำไป ื่ ใชในช วีตประจำว ินและพัฒนาคัณภาพชุวีติ โดยมไดิมงเนุนทการรี่กษาผั สูงอายูตามหลุกวัชาทางการแพทยิ 2. ใชหลกการจั ดการศ ั กษาทางไกลท ึผี่เรูยนสามารถเร ียนรี จากส ูอการเรื่ยนรี ูทพี่ฒนาขั นในร ึ้ปแบบู ชดการเรุยนี และเสรมการสอนด ิ วยการฝ กภาคปฏ บิตัิ วตถั ประสงคุ หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุมุงพัฒนาใหผูเรียนมีความรูและประสบการณในดานทักษะ คุณธรรม จรยธรรมิ ในการดแลผูสูงอายู ุโดยมวีตถั ประสงคุดงนั ี้ 1. เพอเสร ื่มสร ิางคณธรรมและจรุยธรรมของผิดูแลผูสูงอายูทุเหมาะสม ี่ 2. เพอให ื่ผเรูยนมีความรี ูความเขาใจพ นฐานในการด ื้แลผูสูงอายูอยุางถกตูอง 3. เพอให ื่ผเรูยนมีทีกษะและสามารถปฏ ับิตัการดิแลผูสูงอายูใหุม สีขภาพดุานรางกายจตใจ ิอารมณและ สงคมทัดี่ี ระยะเวลาและจำนวนหนวยกติ 1. ระยะเวลาของหลกสัตรู หลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุใชเวลาเรยนี 310 ชวโมง ั่ แยกเปน 1.1 เรยนรีภาคเนู อหาและภาคทฤษฎื้ี 244 ชวโมง ั่ 1.2 ฝกปฏ บิตัิ 66 ชวโมง ั่ 2. จำนวนหนวยกติ 12 หนวยกติ (ระยะเวลาเรยนทฤษฎี ี20 ชวโมง ั่ตคีาเทากบั 1 หนวยกติและ ระยะเวลาเรยนทฤษฎี และปฏ ีบิตั 40 ิชวโมง ั่ตคีาเทากบั 1 หนวยกติ)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ ข โครงสรางเนอหาื้ หลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุประกอบดวยเนอหาื้ 8 รายวชาิดงนั ี้ รายวชาทิ 1 ี่บทบาทผดูแลผูสูงอายู ุใชเวลาเรยนี 20 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 2 ี่ความรพู นฐานเกื้ยวกี่บผั สูงอายู ุใชเวลาเรยนี 40 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 3 ี่จตวิทยาและการเริยนรีของผูสูงอายู ุใชเวลาเรยนี 40 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 4 ี่การเสรมสร ิ างส ขภาพผุสูงอายู ุใชเวลาเรยนี 30 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 5 ี่อาหารสำหรบผั สูงอายู ุใชเวลาเรยนี 40 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 6 ี่กจกรรมและนิ นทนาการสำหร ับผั สูงอายู ุใชเวลาเรยนี 60 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 7 ี่การชวยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหรุบผั สูงอายู ุใชเวลาเรยนี 60 ชวโมง ั่ รายวชาทิ 8 ี่กฎหมายและสทธิของผิ สูงอายู ุใชเวลาเรยนี 20 ชวโมง ั่ การฝกปฏ บิตัและส ิมมนาวัชาชิพี ผเรูยนทีกคนตุองฝ กปฏ บิตัตามกิจกรรมทิ กำหนดและเข ี่าร วมการสมมนาวัชาชิพี การวดและประเม ันผลิ การวดและประเม ันผลการเริยนี ประเมนโดยพ ิจารณาผลการเริยนี 4 ดาน คอื 1. การจดทำแบบฝ ั กปฏ บิตัในสม ิดบุนทักกึจกรรมิ 2. การทำแบบทดสอบภาคความรู 3. การทดสอบภาคปฏบิตัิ 4. การเขาร วมสมมนาวัชาชิพี การจบหลกสัตรู การจบหลกสัตรมูหลีกเกณฑั ดงนั ี้ 1. ตองได คาคะแนนของผลการเรยนทีงั้ 4 ดาน ไมนอยกวารอยละ 50 2. ตองได คะแนนรวมทงั้ 4 ดานผลการเรยนไม ีนอยกวารอยละ 60 3. ตองผานการเขาร วมสมมนาวัชาชิพี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ ค คำชแจงวี้ธิการศ ีกษาชึดการเรุยนทางไกล ี การเตรยมตีวั ชดการเรุยนทางไกล ีหลกสัตรการดูแลผูสูงอายู ุประกอบดวย 1. สอหลื่กั คอื เอกสารชดการเรุยนี จำนวน 8 เลม และสมดบุนทักกึจกรรมิ จำนวน 2 เลม 2. สอบื่คคลุ ไดแก อาจารยท ปรี่กษาประจำหล ึ กสัตรู วทยากริ ผรู ูหรอภืมูปิญญาทองถนิ่ 3. สออื่นื่ๆ ไดแก สอทื่มี่จำหน ี ายในท องตลาดหรอแหลืงการเรยนรีตูางๆ เชนหองสม ดประชาชนุ หองสม ดของหนุวยงานตางๆ ในการศกษาชึดการเรุยนี ผเรูยนควรเตรียมตีวเพัอการศ ื่กษาดึวยตนเอง ดงนั ี้ 1. ศกษารายละเอึยดหลี กสัตรการดูแลผูสูงอายู ุ 2. วางแผนเพอกำหนดระยะเวลา ื่และหาเวลาวางทพรี่อมจะศ กษาวึนละั 3 - 5 ชวโมง ั่ เพอให ื่สามารถ เรยนรีรายละเอูยดของเนีอหาแตื้ละรายว ชาให ิจบอยางนอย 1 ตอน พรอมท งปฏ ั้บิตักิจกรรมตามทิ กำหนด ี่ 3. ประสานงานกับอาจารยที่ปรึกษาประจำหลักสูตร เพื่อเขาพบหรือขอคำแนะนำและตรวจ แบบฝกปฏ บิตัิ การประเมนผลตนเองกิอนเรยนและหลีงเรัยนี กอนศกษารายละเอึยดของแตีละรายว ชาในช ิดการเรุยนนี ี้ขอใหผเรูยนทำแบบทดสอบตนเองก ีอนเรยนี รายวชานินั้ๆ กอนเมอทำเสร ื่จแล็ วให ไปตรวจคำตอบจากเฉลยและรวมคะแนนในการทดสอบไว ดานบนของ แบบทดสอบ ถาผเรูยนได ีคะแนนเกนิ 70% แสดงวาผเรูยนมีความเขี าใจในเน อหาหลื้กของวัชานิ พอสมควรแล ี้ว และการศกษารายละเอึยดของวีชานิ จะทำให ี้ผเรูยนมีความรี ูความเขาใจและเก ดทิ กษะในว ัชาอินื่ๆ ไดดยีงขิ่นึ้ หากคะแนนของผเรูยนได ีนอยกวา 70% ผเรูยนควรพยายามศ ีกษาเนึ อหาในรายว ื้ชานินั้ๆ อยางละเอยดี เพอเสร ื่มความเขิ าใจและผเรูยนจะได ี สามารถทำแบบทดสอบประเม นตนเองหลิงเรั ยนได ีคะแนนมากกวา 70% หรอไดืคะแนนเตม็ โดยขอใหผเรูยนบีนทักคะแนนึกอนเรยนี - หลงเรั ยนไว ี ในแบบฝ กปฏ บิตัแติละรายวชาดิวย การทำแบบทดสอบตนเองกอนและหลงเรัยนี แลวบนทักคะแนนทึ ไดี่จากคำเฉลย โดยนำคะแนนหลงเรัยนี ไปเปรยบเทียบกีบคะแนนกัอนเรยนี จะทำใหผเรูยนทราบความกีาวหน าในการเร ยนของตนเองได ี สงทิ่ผี่เรูยนตี องคำน งถึ งเปึนอยางยงิ่คอืตองไม นำคำตอบจากเฉลยคำตอบมาใส ในแบบทดสอบ เพอเพื่มิ่ คะแนนกอนเรยนี - หลงเรัยนี เพราะการกระทำดงกลั าวจะไม เก ดประโยชน ิ ใดๆ กบผัเรูยนเลยีเนองจากื่ คะแนนกอนเรยนี - หลงเรัยนี เปนเพ ยงการประเม ีนความริพู นฐานและพื้ฒนาการั ในการเรยนรีของผูเรูยนี เทานนั้ ไมสามารถนำมารวมก บคะแนนเพั อประเม ื่นการจบหลิ กสั ตรไดู
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ ง การศกษาจากส ึอชื่ดการเรุยนี ในการศกษาชึดการเรุยนีผเรูยนควรศ ีกษารายละเอึยดเนีอหาของแตื้ละรายวชาจากชิดการเรุยนทางไกล ี ซงแตึ่ละรายวชาจะแบิ งออกเป นตอนๆ และแตละตอน จะประกอบไปดวยเนอหาเรื้องตื่างๆ จากนนศั้กษาึ เนอหาจากเอกสารช ื้ดการเรุยนีแลวทำก จกรรมทิายเรองแตื่ละเรองทื่ กำหนดลงในสม ี่ดบุนทักกึจกรรมิ โดยเมอื่ ผเรูยนทำแบบฝ ี กปฏ บิตัในสม ิดบุนทักกึ จกรรมเสร ิ จในแต ็ละรายวชาแลิว ใหนำสม ดบุนทักกึจกรรมดิงกลัาว สงให อาจารยท ปรี่กษาึเพอตรวจให ื่คะแนน การศกษาคึนควาเพมเติ่มิ ผเรูยนอาจคีนควาหาความรเพูมเติ่ มได ิจากแหลงการเรยนรีอูนื่ๆ เชนหองสม ดประชาชนุหองสม ดุ ของหนวยงานตางๆ หนวยบรการส ิ อการศ ื่ กษาทางไกล ึหรอศืนยูดแลผูสูงอายูหรุอภืมูปิญญาทองถนหริ่อแหลืง การเรยนรีตูางๆ เปนตน การฝกปฏ บิตัิ ผเรูยนตีองเขาร บการฝ ั กปฏ บิตัเพิอพื่ฒนาความรัและทูกษะในการด ัแลผูสูงอายู ุตามวนั และสถานทที่ี่ จะแจงภายหลงัผเรูยนจะตี องนำบ ตรประจำต ัวนั กศักษาหรึ อนำบ ื ตรประจำต ั วประชาชนหร ัอบืตรขัาราชการ ไปแสดง หากผเรูยนไม ีมบีตรประจำต ั วมาแสดงอาจไม ั ไดรบสัทธิ ในการเข ิาร บการฝ ั กปฏ บิตัิ การสอบและสมมนาวัชาชิพี เมอสื่นสิ้ดระยะเวลาตามหลุกสัตรูผเรูยนตีองเขาร บการทดสอบความร ัภาคทฤษฎูีและรวมสมมนาั วชาชิพีเพอพื่ฒนาบัคลุกภาพและประสบการณ ิวชาชิพตามวีนั และสถานทที่จะแจี่งภายหลงัผเรูยนจะตีอง นำบตรประจำต ัวนั กศักษาหรึ อนำบ ื ตรประจำต ั วประชาชนหร ัอบืตรขั าราชการไปแสดง หากผเรูยนไม ีมบีตรั ประจำตวมาแสดงอาจไม ั ไดรบสัทธิ ในการเข ิ าสอบและร วมสมมนาวัชาชิพี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ จ แบบทดสอบตนเองกอนเร ี ยน คำแนะนำ : ใหผเรูยนอี านคำถามแล วเขยนวงกลมลีอมรอบข อคำตอบท ถี่กตูองเพ ยงคำตอบเด ียวี 1. ขอใดค อความหมายของือบุตัเหติุ ก. เหตการณุทเกี่ดขินอยึ้างต งใจ ั้ ข. เหตการณุทคาดวี่าจะเกดขินึ้ ค. เหตการณุทเกี่ดขินอยึ้ างไม ต งใจ ั้ ง. เหตการณุทกำล ี่งเกัดขินขณะนึ้นั้ 2. สาเหตสำคุ ญทั ทำให ี่ผ สูงอายูเกุดอิบุตัเหติคุอขื อใด ก. ความเปลยนแปลงทางร ี่างกาย ข. การเคลอนไหวลำบาก ื่ ค. ลกหลานไมูดแลู ง. สายตาไมด ี 3. ผลกระทบตอครอบครวทัเกี่ดจากการเกิดอิบุตัเหติของผุสูงอายูคุอขื อใด ก. ทำใหรางกายออนแอ ข. รสูกวึาต วเองไม ัมคีณคุา ค. ทำใหเสยคี าใช จายมาก ง. เปนโรคซ มเครึา 4. ขอใดค อวืธิการในการป ีองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ ก. นายเตชเปดไฟให สวางพอเพยงบรีเวณทางขินลงบึ้ นได ั ข. นายเขียววางของไวทั่วบานเพื่อจะไดหางาย ค. นายสรยูสรางหองน้ำเปนแบบนงยองั่ๆ ง. นายแดงวางสงของไว ิ่ตามทางเดนิ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ ฉ 5. ขอใดเป นวตถั ประสงคุท สำค ี่ญของการปฐมพยาบาล ั ก. เพอชื่วยชวีติ ข. เพอลดอาการบาดเจื่บ็ ค. เพองื่ ายในการเคล อนยื่าย ง. เพอลดความรื่นแรงของอาการุ 6. สงทิ่ตี่องคำน งถึ งเป ึนอนดั บแรกในการปฐมพยาบาลค ัอขื อใด ก. อปกรณุในการช วยเหลอื ข. ความตงใจของผ ั้ชูวยเหลอื ค. ความสามารถของผชูวยเหลอื ง. ความปลอดภยของสถานท ัเกี่ดเหติุ 7. ถาผ สูงอายูทุไมี่รสูกตึวัควรจบชัพจรบรี เวณใดจะสะดวกและง ิายทสี่ดุ ก. บรเวณคอ ขิ . บรเวณขิอมอื ค. บรเวณขาหนิบ งี . บริเวณขอพับแขน 8. ยายแดงถกแมวขูวนจะมวีธิการปฐมพยาบาลเบ ีองตื้นอย างไร ก. หายาหมองทา ข. ลางแผลดวยน้ำสบู ค. เชดด็ วยแอมโมเน ยี ง. พาไปพบแพทยท โรงพยาบาลช ี่มชนุ 9. ตามาถกมูดบาดเลี อดไหลไม ืหยดุดาวควรทำอยางไรเป นอนดับแรกั ก. เปดปากแผลให กวางเพ อใส ื่ยา ข. กดปากแผลใหเลอดหยื ดไหลุ ค. ลางแผลให สะอาดเพ อปื่องกนการตัดเชิอื้ ง. ปลอยให เลอดหยื ดไหลเองุแลวป ดปากแผลเพ อป่ืองกนการตัดเชิอื้
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ ช 10. ขอใดค อสาเหต ืทุผี่สูงอายูเปลุยนอี่ริยาบถบิอยๆ ก. เพอปื่องก นการเป ันลมตะครวิ ข. เพอให ื่รางกายได เคล อนไหว ื่ ค. เพอปื่องกนการเกั ดโรค ิ ง. เพอให ื่ลกหลานมองเหูน็ 11. ทานงทั่ผี่สูงอายูควรหลุกเลียงคี่อขื อใด ก. นงทั่าเดมิๆ ข. นงบนเกั่าอ ี้ ค. นั่งพับเพียบ ง. นงเหยั่ยดขาี 12. ขอใดค อการใช ืยาถกเวลาู ก. แดงทานยากอนอาหารแลวทานอาหารทนทั ี ข. ดำทานยาหลงอาหารอยัางนอย 15 นาที ค. เขียวทานยาหลังอาหารทันที่ที่ทานขาวเสร็จ ง. มวงทานยากอนอาหารกอนทานอาหาร 5 นาที 13. ขอใดค อฉลากยาใช ื ภายใน ก. ยาตดฉลากส ินี้ำเงน ขิ . ยาตดฉลากส ิมีวง ค. ยาตดฉลากส ิแดง งี . ตดฉลากส ิเหลีองื 14. ขอใดค อฉลากยาทืบอกวี่นทัผลี่ตยาิ ก. Reg. No. 09/2011 ข. Lot. No. 10/2011 ค. Exp. Date 2/2010 ง. Mfg. date 1/2010 15. สงสำค ิ่ญทัตี่องเตร ยมในการไปสถานพยาบาลคร ีงแรกของผั้สูงอายูคุอขื อใด ก. บตรประจำต ั วประชาชน ข ั . บตรประจำต ั วคนไข ั ค. บตรทองั 30 บาท ง. ใบนดแพทยั
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 1 รายวชาทิ 7ี่ การชวยเหลอเบ ื องต ื้นด านส ขภาพสำหร ุ บผัส ู งอาย ู ุ เคาโครงเน อหาื้ ตอนที่ 1 อบุตัเหติ และการปุองกนอับุตัเหติุ 1.1 ความหมายและประเภทของอบุตัเหติุ 1.2 สาเหตและการปุองกนการเกัดอิบุตัเหติุ 1.3 สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ 1.4 ผลกระทบจากการเกดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ 1.5 การปองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ ตอนที่ 2 การปฐมพยาบาลเบองตื้น การเปลยนอี่ริยาบถและการเคลิอนยื่าย 2.1 หลกการปฐมพยาบาล ั 2.2 การปฐมพยาบาลเบองตื้น 2.3 การเปลยนอี่ริยาบถในผ ิ สูงอายู ุ 2.4 การเคลอนยื่ายผ สูงอายู ุ ตอนที่ 3 การใชยาสำหร บผัสูงอายู ุ 3.1 หลกการใช ัยาและการอานฉลากยา 3.2 วธิการส ี งเกตยาเส ัอมคื่ณภาพและวุธิการเกีบร็กษายาั 3.3 ความเชอผื่ดิๆ เกยวกี่ บการใช ัยา 3.4 การแพยาและอนตรายจากการแพัยา 3.3 การใชยาในผ สูงอายู ุ ตอนที่ 4 การสงผสูงอายูไปสถานพยาบาลุ 4.1 การเตรยมตี วไปสถานพยาบาลของผ ั สูงอายู ุ 4.2 การพาผสูงอายูไปยุงสถานพยาบาล ักรณตรวจส ี ขภาพประจำปุ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 2 แนวคดิ วยสังอายูเปุนวยทัมี่การเปล ี ยนแปลงท ี่งรั้างกายและจ ตใจ ิ ซงการชึ่วยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหรุบั ผสูงอายู ุผดูแลตูองให ความสำค ญและดัแลอยูางใกล ชดเพิ อไม ื่ ใหเกดอิบุตัเหติุและหาทางปองกนอับุตัเหติุ ที่อาจจะเกิดขึ้นกับผูสูงอายุการดูแลปฐมพยาบาลเบื้องตนที่อาจจะเกิดขึ้นไดทุกเวลา พรอมทั้งการดูแล ชวยเหลอผื สูงอายูในการเปลุยนอี่ริยาบถและการเคลิอนยื่ ายในกรณ ทีผี่สูงอายูเคลุอนไหวลำบาก ื่ การชวยเหลอื ดแลในการใหูยาอยางถกตูองในผ สูงอายู ุและการดแลพาผูสูงอายูไปสถานพยาบาลเพุอพบแพทยื่ ในการ ตรวจรางกายซงถึ่าผดูแลหรูอบืตรหลานมุความเขี าใจในการช วยเหลอเบืองตื้นด านส ขภาพสำหรุบผั สูงอายูกุจะ็ ทำใหผ สูงอายูมุสีขภาพกายุสขภาพจุตทิดี่ีและมความส ี ขในการอยุรูวมกนั จดประสงคุ เมอศื่กษาเนึอหาื้รายวชาทิ 7 ี่แลวผเรูยนสามารถ ี 1. อธบายสาเหต ิการเกุดอิบุตัเหติ และการปุองกนอับุตัเหติ ในผุสูงอายูไดุ 2. ปฏบิตัการปฐมพยาบาลเบ ิองตื้ นได 3. อธบายวิธิการเปล ียนอี่ริยาบถและการเคลิอนยื่ายผ สูงอายูไดุ 4. บอกวธิการใช ี ยาในผ สูงอายูไดุอยางถกตูอง 5. บอกขนตอนในการส ั้งผสูงอายูไปสถานพยาบาลไดุ ระยะเวลาการเรยนรี ู 60 ชวโมง ั่ ทฤษฎี 30 ชวโมง ั่ ปฏบิตัิ 30 ชวโมง ั่ กจกรรมการเริยนรี ู 1. ทำแบบทดสอบตนเองกอนเรยนี 2. ศกษาเอกสารช ึดการเรุยนีรายวชาทิ 7 ี่ตอนท 1 - 4 ี่ 3. ฝกปฏ บิตัในสถานพยาบาลหร ิอแหลืงเรยนรี ู 4. ทำกจกรรมตามทิ กำหนด ี่ 5. ทำแบบทดสอบตนเองหลงเรัยนี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 3 สอการสอน ื่ 1. ชดการเรุยนทางไกล ี 2. สมดบุนทักกึจกรรมิ การประเมนผลิ 1. ประเมนผลจากแบบทดสอบตนเองก ิอนเรยนและหลีงเรัยนี 2. ประเมนผลจากการทำก ิ จกรรมในสม ิดบุนทักกึ จกรรมและแนวคำตอบ ิ 3. ประเมนผลจากการฝ ิ กปฏ บิตัิ 4. ประเมนผลจากการสอบเม ิอจบหลื่กสัตรู
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 4 ตอนท 1ี่ อบ ุ ตัเหติ และการป ุ องก นอับ ุ ตัเหติ ในผ ุ ส ู งอาย ู ุ เรองทื่ี่ 1.1 ความหมายและประเภทของอบุตัเหติุ 1.2 สาเหตและการปุองกนการเกัดอิบุตัเหติุ 1.3 สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ 1.4 ผลกระทบจากการเกดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ 1.5 การปองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ แนวคดิ อบุตัเหติ เปุนเหตการณุทเกี่ดขิ นโดยไม ึ้คาดคดมากิอนซงอาจจะพบได ึ่บอยในว ยสังอายู ุโดยเฉพาะ อบุตัเหติจากการหกลุมซงสึ่ วนใหญ เกดขิ นภายในบ ึ้ านในขณะทำก จวิ ตรประจำว ันตัางๆ อบุตัเหติทุเกี่ดขินมึ้ี ผลกระทบตอผสูงอายูทุงดั้านรางกายและจตใจ ิอนตรายจากการบาดเจับม็ตีงแตั้เลกน็อยจนกระทงรั่นแรงุ ถงชึวีติ สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายูทุสำค ี่ญเกัยวขี่องก บปัจจยั 2 ประการ คอื การเปลยนแปลง ี่ ดานรางกายและจ ตใจ ิ และสงคมในว ั ยสังอายูและสภาพแวดลุอมท ไมี่เหมาะสมดงนันั้การดแลสภาพแวดลูอม ใหปลอดภ ยอยั เสมอู การปฏบิตัตนในการป ิองกนอับุตัเหติทุเหมาะสม ี่ ชวยให ผ สูงอายูมุสีขภาพดุและใช ีชวีติ ในบนปลายอย ั้างมความส ีขุ จดประสงคุ เมอศื่กษาตอนทึ 1 ี่จบแลวผเรูยนสามารถ ี 1. อธบายิ ความหมายและประเภทของอบุตัเหติ ไดุ 2. บอกสาเหตและการปุองกนเกัดอิบุตัเหติ ไดุ 3. บอกสาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายูไดุ 4. บอกผลกระทบของการเกดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายูไดุ 5. บอกวธิการป ีองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายูไดุ
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 5 เรองทื่ 1.1 ี่ ความหมายและประเภทของอบ ุ ตัเหติุ ความหมาย อบุตัเหติุหมายถงึเหตการณุทเกี่ดขิ นโดยบ ึ้งเอัญิทไมี่ ไดตงใจั้หรอเหตืทุเกี่ดขิ นโดยไม ึ้ ไดคาดคดิ และมกเกั ดผลในทางลบ ิ ไดแก การบาดเจบ็พการิหรอเส ืยชีวีติ สญเส ูยทรีพยั สนิขาวของเส ยหายี ประเภทของอบุตัเหติุ 1. ประเภทของอบุตัเหติทุแบี่งตามสถานทเกี่ดิ ไดแก 1.1 อบุตัเหติ ในบุาน เปนเหตการณุทเกี่ดขินกึ้บสมาช ั กในครอบคร ิวั ภายในตวอาคารบัานเรอนื หรอบรืเวณรอบิๆ บาน 1.2 อบุตัเหติบนถนนุเปนเหตการณุทเกี่ดขิ นจากการใช ึ้ รถใช ถนน ในการสญจรไปมาระหว ัาง การเดนทางิซงเปึ่นป ญหามากในป จจบุนั 1.3 อบุตัเหติ ในสถานทุทำงาน ี่หรอสถานประกอบการเป ืนเหตการณุทเกี่ดขินกึ้บผั ประกอบ ู อาชพทีงหลายั้ ซงอาจจะเป ึ่นคนงาน ทำงานในโรงงานอตสาหกรรมุชาวไรชาวนา 1.4 อบุตัเหติ ในสถานทุพี่กผัอนหย อนใจ เปนเหตการณุทเกี่ดขินกึ้บบัคคลทุกเพศทุกวุยใน ั ขณะทพี่กผัอนอย ในสถานท ูี่หยอนใจต างๆ เชนชายทะเล สวนสนกุสวนสาธารณะ 2. การแบงประเภทของอ บุตัเหติตามเรุองราวทื่เกี่ยวขี่องกบอับุตัเหติุไดแก 2.1 ตวการหรัออื ปกรณุท ทำให ี่เกดอิบุตัเหติุเชนยานยนตอาวธปุน สารพษิ ไฟฟากาซหงตุม 2.2 ผลจากอบุตัเหติุเชนบาดแผลของผวหนิ งศัรษะหรี อสมองบาดเจ ืบ็กระดกหูกัแผลจาก วตถัระเบุดและกระส ิ นปุนแผลลวก - ไหม 2.3 สงแวดลิ่อมท ทำให ี่เกดอิบุตัเหติุเชนการจราจร บาน โรงเรยนี สถานทประกอบการ ี่ เชน โรงงาน สถานทกี่อสราง สนามกฬาี สนามรบ 2.4 ผทูประสบอ ี่บุตัเหติุเชนอบุตัเหติทุเกี่ดแกิผ ใชูรถใช ถนนอบุตัเหติ ในเดุก็คนงาน นกกั ฬาี คนชรา
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 6 กจกรรมทิ 1ี่ 1.1 ใหผเรูยนอธีบายความหมายของอิบุตัเหติุ 1.2 ใหผเรูยนอธี บายประเภทของอ ิบุตัเหติุ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมนิ ี้ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 7 อบุตัเหติุเปนเหตการณุทเกี่ดขิ นโดยไม ึ้ต งใจหร ั้อคาดคืดมากิอนซงถึ่าร สาเหต ูจะทำใหุปองกนเหตัุ ทอาจจะเกี่ดขิ นได ึ้ซงมึ่สาเหต ี และการปุองกนดังนั ี้ สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติุ สำหรบสาเหต ัการเกุดอิบุตัเหติ โดยทุวไปม ั่กจะพบอยั 3 ูปจจยั หลกัๆ คอื 1. บคคลุ 2. ตนเหตุ 3. สภาพแวดลอม 1. บคคลุนบได ัวาเป นปจจยทัมี่ความสำค ี ญในการก ั อให เกดิ อบุตัเหติุโดยพจารณาถิงึ 1.1 อายของบุคคลุเชน ในวยเดักม็กจะหยั บสิงทิ่เปี่นพษเขิ าปาก ผสูงอายูมุกจะเส ัยงตี่อการ หกลม เปนตน 1.2 ความผิดปกติสวนบุคคล และ บุคคลที่เปนโรคบางชนิด เชน บุคคลที่เปนโรคหัวใจ โรคลมชกัและความผดปกต ิอินื่ๆ เปนสาเหต ทุสำค ี่ญทักี่ อให เกดอิบุตัเหติ โดยเฉพาะอยุางยงอิ่บุตัเหติจากการุ ขบรถยนตั 1.3 ความเหนอยอื่อนหรอเพลืยของบีคคลุเชน ความปวดเมอยื่หรออือนเพล ยจากการปฏ ีบิตังานิ 1.4 สภาวะของอารมณของบคคลุความเครยดี ความโมโห ความวตกกิงวลทัเกี่ดขินึ้ 1.5 การใชยาบางชนดิยาบางชนดกิ อให เก ดปิญหาทางดานอบุตัเหติ ไดุเชน การใชยาระงบั ประสาทบางชนดิ การใชยาแกแพ อาจทำใหเกดอาการงิวงนอนถาข บรถอาจทำให ัเกดอิบุตัเหติ ไดุ 1.6 บคคลทุดี่มสื่ราุการดมสื่ ราจะทำใหุประส ทธิภาพติางๆ ในรางกายลดลง ทำใหเกดอิบุตัเหติุ จากการขบรถได ังาย ตอนท 1.2 ี่ สาเหตและการป ุ องกนการเกัดอิบ ุ ตัเหติุ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 8 2. ตนเหตุเปนอ กปีจจยหนังทึ่มี่สีวนในการก อให เกดอิบุตัเหติุซงประกอบด ึ่วย 2.1 สมบตัทางกายภาพของตินเหตทุอาจเป ี่นอนตรายัเชนเครองจื่ กรไม ัม ฝาครอบ ีการวางยา อนตรายไว ั ในท เดี่กเอ็อมหยื้บถิงึ 2.2 การออกแบบทไมี่เหมาะสมทพี่กอาศ ัยัถนนหนทางตางๆ ออกแบบไมเหมาะสมกม็กั จะเสยงตี่อการเกดอิบุตัเหติ ไดุงาย 3. สภาพแวดลอม เปนปจจยทัมี่ความสำค ีญทั จะทำให ี่เกดอิบุตัเหติ ไดุเชน 3.1 สภาพแวดลอมทางกายภาพ แสงสวางไม เพยงพอี อากาศรอน ฝนตก ถนนลนกื่ ทำให ็ เกดความผิดพลาดทิอาจกี่ อให เกดอิ นตรายได ั เชนการอานฉลากยาไม ชดเจนั ทำใหกนยาผิดิ 3.2 สภาพแวดลอมทางจิตวิทยา เชน ความสัมพันธระหวางพอ แมลูก ความกดดัน ทางเศรษฐกจิความเครยดจากการทำงานหน ีกั การปองกนการเกัดอิบุตัเหติุ หลกของการป ัองกนอับุตัเหติุมดีงนั ี้ 1. แกไขท ตี่วการัหรออื ปกรณุท ทำให ี่เกดอิบุตัเหติุเชน ในบานเรอนทืกแหุงผใหญูควรเกบยา็หรอื สารมพี ษให ิอย ในท ูมี่ดชิดิเดกหย็ บไม ิถงึ สงกิ่อสรางทกแหุงควรคำน งถึ งความปลอดภ ึ ยเป ั นสำค ญัเครองมื่อื เครองใช ื่ควรออกแบบ ใหความปลอดภ ยแกัผ ใชูสงใดท ิ่ชำร ี่ดบกพรุองให รบซีอมแซมแก ไข 2. ใหความสนใจแก บ คคลบางจำพวกทุเสี่ยงตี่อการเกดอิุบัติเหตุเชน เด็ก คนชรา ขามถนน คนขับรถที่ติดยาเสพติดหรือดื่มสราุคนงานทสายตาและร ี่ างกายไม สมบรณูผทูเกี่ยวขี่องกบบัคคลเหลุานควรี้ หาทางปองก นเป ันพ เศษ ิ 3. ควบคุมแกไขสิ่งแวดลอมที่กอใหเกิดอุบัติเหตุเชน จัดการจราจรใหดีจัดแสงสวางและ บรรยากาศในทอยี่อาศูยัอาคารบานเรอนื โรงเรยนี ควรเปนส งปล ิ่กสรูางทแขี่งแรงปลอดภ ็ยั กจกรรมทิ 2ี่ 2.1 ใหผเรูยนอธี บายสาเหต ิของการเกุดอิบุตัเหติุ 2.2 ใหผเรูยนอธีบายวิธิการป ีองกนการเกัดอิบุตัเหติุ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมนิ ี้ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 9 เรองทื่ 1.3 ี่ สาเหตของการเก ุ ดอิบ ุ ตัเหติ ในผ ุ สู งอาย ู ุ ผูสูงอายุเปนวัยที่เกิดการเปลี่ยนแปลง ทงทางดั้านรางกายจตใจ ิ และสงคมัมการตอบสนอง ี ตอสงแวดลิ่อมชาการรบรั และประสาทความร ูสูกลดลงึ เสยสมด ีลงุายจ งทำให ึเกดอิบุตัเหติตามมาุและอบุตัเหติุ กเป็ นสาเหต หนุงของการเส ึ่ยชีวีตในผ ิ สูงอายูทุพบบี่อย เชนการหกลม ตกเตยงีหรอตกบื นไดั ไฟไหมน้ำรอนลวก อบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุหมายถงึเหตการณุ ทเกี่ดขินอยึ้ างไม คาดค ดและไม ิต งใจของผ ั้สูงอายู ุทเกี่ดขิ นโดยไม ึ้มสีงบอกเหติ่ลุวงหนา และสงผลตอผสูงอายู ุ สาเหตของการเกุดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ ปจจยทั เปี่นสาเหต ของการเกุดอิบุตัเหติหกลุมในผ สูงอายูทุสำค ี่ญมั 2 ี ประการคอื ปจจยดัาน ผสูงอายู ุและปจจยดั านส งแวดลิ่อม 1. ปจจยดัานผ สูงอายู ุสวนใหญ เป นผลจากการเปล ยนแปลง ี่ทงดั้านรางกายจตใจและส ิงคมั 1.1 การเปลยนแปลงด ี่านรางกาย ไดแก 1) กลามเนื้อและกระดูก ผูสูงอายุจะมีกำลังกลามเนื้อลดลง กระดูกและขอเสื่อม มอาการเจี บปวด ็ ทำใหตดขิดเคลั อนไหวไม ื่สะดวก 2) การเดนิผสูงอายูมุกยกเทั าไม สงพอูทำใหเก ดการสะด ิดลุมได งาย 3) การมองเห็น ไมชัดเจน ทำใหคาดคะเนความตื้นลึกของพื้นทางเดินไมแมนยำ ลานสายตาแคบลงทำใหมองเห นส็งติ่างๆ ไดในวงจำก ดันอกจากนการจี้บภาพวัตถัตุางๆ ไมว องไวเหม อนเดืมิ เปนเหต ใหุรางกายเตรยมความพรี อมได ไมทนทัวงท ี 4) การไดยนิ และการไดกลนลดลงิ่ ทำใหความตนตื่วตั อสญญาณเตัอนภืยลดลงั 5) การรับรูของสมองและประสาทสัมผัสชาลง ทำใหการรับรูตอสัมผัสที่มากระทบ รางกายลดลง และปฏกิริยาของริ างกายในการเตร ยมตีวรับเหตัการณุทเกี่ดขินอยึ้างกะทนหันกัช็าลงดวย 6) การทรงตวไม ัด ีทำใหเซเส ยหลีกลั มได งาย
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 10 7) การปรบตัวของรั างกายในการเปล ยนอี่ริยาบถติางๆ ไมด ีทำใหเกดอาการหนิามดื การเปลยนที่าทางจากนอนเป นนงั่หรอจากนื งเปั่นยนืรวมทงยารั้ กษาโรคบางชน ัดกิอาจม็ สีวนทำให เกดอาการิ หนาม ดเป ืนลมงายเชนยาลดความดนโลห ัติยารกษาโรคห ั วใจัยาขบปั สสาวะ ยากลอมประสาท และยาแกแพ เปนตน 1.2 การเปลยนแปลงด ี่านจ ตสิงคมั นอกจากการเปลยนแปลงด ี่านรางกายแลวผสูงอายูยุงั ตองเผชญกิ บการเปล ั ยนแปลงด ี่านจ ตใจ ิ และสงคมดัวยเชนการเกษยณอายี การทำงานุการมรายได ีลดลง บตรหลานแยกจากไปเพราะหนุาทการงานี่หรอมืครอบครีวั สงเหลิ่าน ทำให ี้ความมนคงั่ดานจ ตใจส ินคลอนั่ ไปเมื่อประกอบกับสมรรถภาพรางกายที่เสื่อมถอยลง การมีโรคประจำตัวและตองพึ่งพาผูอื่นมากขึ้นทำให ผูสูงอายรุสูกเครึยดและกี งวลใจจะม ั โอกาสหกล ีมมากกวาผทูไมี่เครยดีรวมทงผั้สูงอายูทุอาศ ี่ยอยัเพูยงลำพ ีงั คนเดยวมีกจะเกัดอิบุตัเหติงุายกวาผทูม่ีคีสมรสและดำรงช ูวีตอยิรูวมกนัเนองจากคื่ครองมูโอกาสด ีแลชูวยเหลอื ซงกึ่นและกั นได ั 2. ปจจยดัานส งแวดลิ่อม สงแวดลิ่อมท ไมี่เหมาะสม เปนสาเหต ใหุเกดอิบุตัเหติหกลุมในผ สูงอายูไดุ โดยเฉพาะสงแวดลิ่ อมในบ านซ งเปึ่นสถานท ผี่สูงอายูเกุดอิบุตัเหติบุอยทสี่ดุตวอยั างสงแวดลิ่อมท ไมี่เหมาะสม เชน 2.1 ภายในบานและรอบบรเวณบิาน 1) แสงสวางไม เพยงพอี โดยเฉพาะตามทางเดนิหองน้ำ พนตื้างระดบหรัอบื นได ั 2) ไมมราวบี นได ัขนบั้ นได ัแคบ สงหรูอชืนั 3) พนลื้นื่ขดเป ันมนั ทำใหเก ดแสงสะท ิอนเขาตาและเม อปราศจากราวย ื่ดเกาะหรึอื เครองชื่วยพยงเดุนกิจะหกล็ มได งาย 4) พนตื้างระดบทั สี่งเกตเหั นได ็ยากเชนระดบความส ังตู่ำแตกตางกนเพัยงเลีกน็อยและ สของพี นใกล ื้เคยงกีนั ทำใหมองเห นไม ็ชดเจนั 5) พนทางเดื้ นไม ิเรยบเสมอก ีนัเชนอฐแผินท ปี่ตามทางเดูนเผยอิหรอแตกหืกั 6) มสีงกิ่ดขวางตามทางเดีนิเชนของเลนเดก็ สายไฟ สายโทรศพทั หรอวางเฟอร ืนเจอริ เตยี้ๆ ไวทพี่นื้ 7) การจดวางส ังของเคริ่ องใช ื่ ไม เปนระเบยบี 8) สงของเคริ่ องใช ื่วางส งหรูอตื่ำเกนไป ิ ทำใหตองแหงนหนาเวลาเออมหยื้บหริอตือง กมโค งตวมากัเกดอาการหนิาม ดได ืงาย 9) อปกรณุของใช ชำร ดุเชนเกาอ ี้พรมหรอผืาถพูนทื้มี่วนงอ ขาดรงรุงิ่
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 11 2.2 หองน้ำ 1) พนหื้องน้ำ เปยกลนื่มคราบสบ ี ู 2) ไมมราวยีดเกาะึ 3) ใชสวมนงยองั่ๆ ทำใหลกนุงลำบาก ั่ 4) สงของเคริ่ องใช ื่ ไม เปนระเบยบี 2.3 การแตงกายของผสูงอายู ุ 1) เสอผื้าหลวมรมรุามแขนเสอหลวมกวื้างมสายเช ีอกืหรอโบว ื ยาวรงรุงัอาจคลอง ลกปูดประต ูทำใหลมหรอเกืยวกานี่ ้ำรอนหกเกดความริอนลวก 2) รองเทาหลวมพนรองเทื้าลนื่ ทำใหเด นสะด ิดุ พลาดไดงาย กจกรรมทิ 3ี่ ใหผเรูยนอธี บายสาเหต ิทุทำให ี่ผ สูงอายูเกุดอิบุตัเหติุ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมิ ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 12 ผสูงอายูมุโอกาสเก ีดอิบุตัเหติ ไดุงายและเมอเกื่ดอิบุตัเหติขุนแลึ้วกต็องใช การดแลรูกษาทัซี่บซัอน และมโอกาสเก ี ดปิญหาแทรกซอนตามมาซงสึ่งผลกระทบตอผสูงอายูทุงทางรั้างกายจตใจ ิ และสงคมัดงนั ี้ 1. ดานรางกาย ผสูงอายู ุเมอเกื่ดอิบุตัเหติขุนแลึ้วอาการมกจะรันแรงมากกวุาคนอนทื่อายี่นุอยกวาเพราะการ ดแลรูกษายังยากซุบซัอนกวาวยผั ใหญูตองการการฟ นฟสภาพมากกวูาเกดอาการแทรกซิ อนได งายและมอีตราั ตายสงกวูาคนอายนุอยตวอยัางเชน ผสูงอายูทุหกลี่มและกระด กสะโพกหูกัมกจะตัองนอนรกษาตัวอยันานู เคลอนไหวร ื่ างกายได จำก ดั ทำใหเกดอาการแทรกซิ อนได งาย ผสูงอายูจะชุวยเหลอตื วเองในการทำก ัจวิ ตรประจำว ันั ตางๆ ไดนอยลงและตองพงพาผึ่อูนมากขื่นึ้ 2. ดานจ ตใจ ิ การทผี่สูงอายูตุองพงพาผึ่อูนเป ื่นเวลานานๆ จะมผลกระทบกระเทีอนดืานจ ตใจทำให ิเกดความิ รสูกวึ าตนเองไร คาและแมผ สูงอายูบางรายจะไดุรบบาดเจับเพ็ยงเลีกน็อยกตามผ็ สูงอายูกุจะร็ สูกกึ งวลใจ ัและ ขาดความมนใจในตนเอง ั่ ไมกลาทจะเดี่ นทางไปนอกบ ิาน และไมกล าทำก จกรรมใด ิๆ เพราะเกรงจะเกดการิ หกลมซ้ำอีก เปนตน สิ่งเหลานี้ทำใหผูสูงอายุตองดำรงชีวิตอยูภายในขอบเขตจำกัดเพียงบนเตียง หรือ ภายในบานเทานนั้ ทำใหคณภาพชุวีตลดลงิ 3. ดานส งคมั การดำรงชวีตภายในขอบเขตจำก ิดดังกลัาว ทำใหบทบาททางส งคมของผั สูงอายูลดลงทุละี นอยๆ และตองพงพาผึ่อูนเพื่มมากขิ่นเรึ้อยื่ๆ จนในทสี่ดผุสูงอายูไมุสามารถช วยตนเองได เลยและตองพงึ่ พาผอูนตลอดไป ื่ ซงมึ่ผลกระทบตีอครอบครวทั งในด ั้านการปรนน บิตัดิแลู และคาใช จายในการร กษาั ผสูงอายูเปุนวยทัมี่ความเปล ี ยนแปลงทางร ี่างกายจ ตใจ ิ สงคมัซงถึ่าเกดอิบุตัเหติมุกจะมัอาการี รนแรงมากกวุาคนท วไป ั่และการดแลรูกษากัย็งยากุสงผลกระทบดานจ ตใจทำให ิเกดความริ สูกวึ าตนเองไร คา ตองพงพาผึ่อูนมากขื่นึ้สงผลกระทบตอครอบคร วในด ัานการดแลและคูาใช จายในการร กษาั เรองทื่ 1.4 ี่ ผลกระทบจากการเกดอิบ ุ ตัเหติ ในผ ุ สู งอาย ู ุ
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 13 กจกรรมทิ 4ี่ ใหผเรูยนอธีบายผลกระทบของการเกิดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมิ ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 14 ปญหาเรองการเกื่ดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุสงหนิ่งทึ่ จะทำได ี่กค็อการป ืองกนัและลดอบุตัเหติทุอาจี่ เกดขินึ้เนองจากอื่บุตัเหติทุเกี่ดขิ นในช ึ้วีตประจำว ินของผั สูงอายู ุสวนใหญ มาจากป จจยดั านสภาพแวดล อมและ ตวผั สูงอายูเองุดงนันผั้สูงอายูและผุดูแลจูงควรให ึ ความเอาใจใส ในการป องกนอับุตัเหติุดงนั ี้ 1. ปจจยดัานส งแวดลิ่อม เปนสาเหต ใหุเกดอิบุตัเหติถุงเกึอบครืงหนึ่งึ่ดงนันั้จงควรตรวจตราึ สงแวดลิ่ อมในบ านและบรเวณรอบิๆ บานอย างสม่ำเสมอ หากพบสวนใดท อาจเป ี่นสาเหต ใหุเกดอิบุตัเหติ ไดุงาย ควรแกไขปร บปร ั งใหุอย ในสภาพท ูปลอดภ ี่ยตลอดเวลาั เพราะการปรบปร ังดุานส งแวดลิ่อม เปนสงทิ่สามารถ ี่ กระทำไดโดยตรวจตราดแลทูกุ ๆ สวนภายในท พี่กอาศ ัยั ไดแก 1.1 ภายในบาน 1) พนบื้านแหงสะอาด ไมลนื่ถามพีนตื้างระดบตั องเป นพนทื้สี่งเกตเหั นได ็งายเชน ระดบพั นสื้งตู่ำตางกนมากัหรอใช ื สทีแตกตี่างกนเหั นได ็ชดเจนั 2) อปกรณุเคร องใช ื่อยในสภาพเร ูยบรีอยจดวางเป ันระเบยบอยี ในระด ูบสายตา ั 3) ไมมสีงกิ่ดขวางตามทางเดีนิ 4) แสงสวางเพยงพอี สวทซิ ไฟอย ในตำแหน ูงทเอี่อมถื้งึ และใชได สะดวก 5) มราวบี นได ั 6) มราวจีบตามทางเดันิ 7) มโทรศ ีพทั อยในตำแหน ูงทเอี่อมถื้ งในกรณ ึทีหกลี่มและตองนอนอยบนพูนื้ 8) หลกเลี ยงการโยกย ่ี ายเปล ยนแปลงเฟอร ี่นเจอริ สงของเคริ่ องใช ื่บอยๆ 1.2 หองน้ำ 1) ทนี่งของส ั่วม สงพอทูจะวางเที่าบนพ นได ื้และเขางอ 90 องศา 2) มราวยี ดเกาะในห ึองน้ำ และโถสวม 3) หองน้ำไมกวางเก นไปโดยเฉพาะสองข ิ างของโถส วมควรเป นฝา 2 ดานเพอเวลาถื่าย อจจาระและลุกยุนแลื วจะได คอยก นไม ั ใหผ สูงอายูลุมเวลาทมี่อาการเซหรีอเอื ยงไป ี 4) พนหื้องน้ำเปนแบบเรยบีมวีสดักุนลันบนพื่นหื้องน้ำ อางน้ำ 5) อปกรณุเคร องใช ื่วางเป นระเบยบี 6) แสงสวางเพยงพอี สวทซิ ไฟอย ในตำแหน ูงทเอี่อมถื้งและหยึ บใช ิ ได สะดวก เรองทื่ 1.5 ี่ การปองกนการเกัดอิบ ุ ตัเหติ ในผ ุ สู งอาย ู ุ
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 15 1.3 บรเวณรอบิๆ บาน 1) ทางเดนิเรยบเสมอ ี ไมสงตู่ำ ไมม รอยแตกชำร ีดุขนบั้ นไดไม ั ชำร ดุ 2) มแสงสว ีางรอบบานและตามทางเดนิถงประต ึรูวั้ 3) ไมมสีงกิ่ดขวางตามทางเดีนิเชนกงไม ิ่กระถางตนไม ฯลฯ 2. ดานผ สูงอายู ุการปฏบิตัติวเพั อปื่องกนหรั อลดโอกาสท ืจะเกี่ดอิบุตัเหติหกลุมให นอยลงผสูงอายู ุ ควรระมดระวั งในเร ัองทื่าทางและการแต งกายให เหมาะสม ดงนั ี้ 1) การแตงกายรดกัมุเสอผื้ าไม หลวมเก นไป ิหรอมื สายยาวร ีงรุงั 2) รองเทาท ใชี่เด นในบ ิ านควรเป นพนยางกื้นลันและกระชื่บพอดั สีวนรองเทาท ใชี่เดนนอกบิาน ควรเปนรองเทาห มสุนหรอมื สายร ี ดสันพนยางกื้นลันื่ 3) การเปลยนอี่ริยาบถติางๆ ขณะนอนจะลกนุงหรั่อยื นควรทำซ ื้ำ ๆ เพอให ื่รางกายปร บั ความดนโลห ั ตไดิทนั 4) หลีกเลี่ยงการแหงนหนาเพราะจะเกิดอาการหนามืดไดงาย การเหลียวซายแลขวา ตองทำซ ้ำ ๆ 5) ไมควรเดนหริ อทำอะไรด ืวยความรบรีอนขณะเดนตามองพิ นและไม ื้ควรถอของสองม ื อใน ื เวลาเดยวกีนัเพอใช ื่ชวยยดเหนึยวพยี่งตุวไดั ในกรณ ทีอาจเกี่ดการสะด ิดลุนพลาดจะหกลื่ม 6) อปกรณุหรอเครืองชื่วยเดนอยิ ในสภาพปลอดภ ูยัเชน ปลายไมเทาหมยางกุนลันื่รถเขนม็ทีี่ หามลอ เปนตน 7) แวนตาและเครื่องชวยฟงใชงานไดดีหากมีปญหาดานการมองเห็นควรพบจักษุแพทย เพอรื่บการรักษาทัถี่กตูอง 8) รบประทานยาตามขนาดท ัแพทยี่สงั่และคอยสงเกตอาการผั ดปกต ิ ิเชนอาการหนามดื ใจสนั่งนงงุเปนตนเพอระมื่ดระวังตนเองและรายงานแพทยัเพ อปร ื่ บขนาดยาให ั เหมาะสม ฯลฯ กจกรรมทิ 5ี่ 5.1 ใหผเรูยนอธีบายวิธิการป ีองกนการเกัดอิบุตัเหติ ในผุสูงอายู ุ 5.2 ใหผเรูยนส ีงเกตการจัดบัานทมี่ผีสูงอายูอาศุยอยั ในบ ูานและผเรูยนคีดวิาการจดบัานนนั้ถกตูอง เหมาะสมหรอไม ื พรอมให เหต ผลประกอบุ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมิ ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 16 ตอนท 2ี่ การปฐมพยาบาลเบองต ื้น การเปลยนอ ี่ริยาบถและการเคลิอนย ื่าย แนวคดิ 1. การปฐมพยาบาลเปนการให ความชวยเหลอผืบาดเจูบผ็ทูประสบอ ี่บุตัเหติ ไดุอยางกะทนหันั หลกการและวัธิการปฐมพยาบาลเป ี นการปฏ บิตัเฉพาะจิ งจำเป ึนต องปฏ บิตัอยิางรอบร ูมฉะนิ นจะทำให ั้ผสูงอายู ุ ไดรบอันตรายมากขันึ้ 2. การเคลอนไหวท ื่าทางนงั่ ยนืเดนิหรอขณะทำก ืจกรรมมิ ความสำค ีญตั อการป องกนอันตรายั จากการลนหกลื่ม เสนเอนพล็กิกระดกแตกหูกั เพราะในภาวะสงอายูกลุามเน อและเส ื้นเอนม็ความยีดหยืนุ นอยลง กำลงและความแขังแรงของกระด็กและกลูามเนอลดลงจื้ งทำให ึแตกหกงัายดงนันการเคลั้ อนไหวและ ื่ การมอีริยาบถทิถี่กตูองปลอดภ ยมั ความสำค ี ญในการป ัองกนอั นตรายความเส ัยหายทีอาจจะเกี่ดขินและชึ้วยการ เคลอนไหวได ื่ดขีนึ้ จดประสงคุ เมอศื่กษาตอนทึ 2 ี่จบแลวผเรูยนสามารถ ี 1. อธบายความหมายของการปฐมพยาบาลได ิ 2. บอกความสำคญของการปฐมพยาบาลได ั 3. ปฏบิตัการปฐมพยาบาลเบ ิองตื้ นได อยางถกตูอง 4. อธบายการเปล ิยนอี่ริยาบถและการเคลิอนยื่ ายได 5. ปฏบิตัการเคลิอนยื่ายผ สูงอายูไดุอยางถกตูอง เรองทื่ี่ 2.1 หลกการปฐมพยาบาล ั 2.2 การปฐมพยาบาลเบองตื้น 2.3 การเปลยนอี่ริยาบถในผ ิ สูงอายู ุ 2.4 การเคลอนยื่ายผ สูงอายู ุ
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 17 ความหมาย การปฐมพยาบาล หมายถงึ การใหความชวยเหลอื เบองตื้นกบผัทูไดี่รบอับุตัเหติุหรอผืบาดเจูบอย็างกระทนหันัณ สถานที่เกิดเหตุโดยใชอุปกรณเทาที่จะหาไดในขณะนั้นกอน ที่ผูบาดเจบจะได ็รบการดัแลรูกษาจากบัคลากรทางการแพทยุหรอื สงต อไปย งโรงพยาบาล ั ความสำคญั ความสำคญของการปฐมพยาบาล ัมดีงนั ี้ 1. เปนการชวยรกษาชัวีตของผิ ปูวย การปฐมพยาบาลทถี่กตูองและรวดเร วสามารถช ็วยลดอนตรายั ทรี่นแรงหรุอลดความเส ืยงตี่อการเสยชีวีตได ิ เชนการชวยผายปอดผ ทูหยี่ ดหายใจุการหามเลอดื เปนตน 2. ชวยป องก นไม ั ใหผปูวยได รบอันตรายมากขันึ้การปฐมพยาบาลจะเปนการลดอนตรายจากการั บาดเจบ็ตลอดจนชวยป องกนภาวะแทรกซัอนหรอความพืการทิอาจเกี่ดขินหลึ้งจากประสบอ ับุตัเหติหรุอื เจ็บปวย เชน การชวยเหลือผูที่หมดสติโดยใหนอนตะแคงเพื่อไมใหสำลักน้ำลาย หรือเสมหะเขาไปใน ทางเดนหายใจ ิหรอการเคลือนยื่ายผ ปูวยทกระดี่กหูกอยัางถกวูธิชีวยให กระด กไมูไปกดท บสั วนสำค ญั เปนตน 3. ชวยบรรเทาอาการเจ บปวด ็ การปฐมพยาบาลทถี่กตูองจะชวยลดอาการเจ บปวดและทรมาน ็ จากการไดรบบาดเจับต็างๆ เชน การใชน้ำลางตาผทูถี่กสารเคมูเขีาตาซงชึ่วยลดอาการระคายเคองและลดความื เจบปวดลงได ็ หรอการเขื าเฝอกชวคราวั่ ใหผทูกระดี่กขาหูกเพั อให ื่สวนทหี่กเคลั อนไหวได ื่นอยท สี่ ดและไมุไป ทำลายเนอเยื้อทื่อยี่บรูเวณรอบิๆ และลดความเจบปวดได ็อกดีวย เปนตน 4. ชวยให ผปูวยฟ นตวและกลับสัสภาพเดูมโดยเร ิว็เนองจากผื่ปูวยมกมัความกีงวลเกัยวกี่บั อาการบาดเจบของตนเอง็ดงนันนอกจากการชั้วยเหล อโดยการปฐมพยาบาลแล ืวการดแลทางดูานจ ตใจก ิ เป็น สงสำค ิ่ญั ไมว าจะเป นการให กำล งใจั ปลอบโยน การอยเปูนเพ อนโดยไม ื่ละทงิ้ตลอดจนการเคลอนยื่ายอยาง ถกตูองและรวดเรวเพ็ อสื่งตอผ ปูวยหรอเจื บป็ วยไปส สถานทูร่ีกษาทั เหมาะสม ี่จะชวยให ผปูวยหรอเจื บป็ วยฟ นตวั ไดเรวข็นึ้ เรองทื่ 2.1 ี่ หลกการปฐมพยาบาล ั
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 18 หลกการทั วไปในการปฐมพยาบาล ั่ 1. เมอพบผื่บาดเจูบท็มี่เลีอดออกควรหืามเลอดื 2. ถาผูบาดเจ็บไมมีเลือดออกควรตรวจวารางกาย อบอุนหรือไมมีอาการช็อคตัวเย็นซีดหรือไมควรหมผาใหอบอุน หนุนลำตวให ั สงกวูาศรษะเลีกน็อย 3. ควรตรวจวาผูปวยมีสิ่งของในปากหรือไมเชน เศษอาหาร ฟนปลอม ถาม ใหีรบลีวงออกเพอไม ื่ ใหทางเด นหายใจ ิ อดตุนหรั อสำล ืกเขั าปอด 4. ควรตรวจลมหายใจของผบาดเจูบว็าตดขิดหรัอหยื ดหายใจหรุอไม ื ถาม ควรผายปอด ีและ ควรตรวจคลำชพจรของเส ีนเล อดใหญ ืบรเวณขิ างลำคอ ถาพบวามการเตีนจ งหวะเบามากให ัรบนวดหี วใจด ัวย วธิกดหนีาอก 5. ควรตรวจรางกายวามสีวนใดม บาดแผลี รอยฟกช้ำกระดกหูกหรัอืเขาเคลอนหรื่ อไม ื หากพบสงิ่ ผดปกต ิ ใหิ ปฐมพยาบาล เชน ปดบาดแผลหามเลอดื เปนตน 6. ควรคลายเสอผื้ าให หลวม 7. ไมควรเคลอนยื่ายผบาดเจูบโดยไม ็ จำเป น หากจำเปนตองเคลอนยื่ ายควรทำให ถกวูธิี 8. ควรหามคนมามงดุ ูเพราะจะทำใหอากาศถ ายเทไม สะดวกตองให มอากาศโปร ีงและมแสงสว ีาง เพยงพอี 9. ใหมคนดีแลผูบาดเจูบตลอดเวลาก็ อนนำส งแพทย คณสมบุตัของผิ ใหู การปฐมพยาบาลท ดี่ี 1. เปนผทูไดี่รบการฝ ักอบรมเร องการปฐมพยาบาล ื่ 2. เปนผทูมี่ความละเอียดี สงเกตลักษณะอาการตัางๆ และมพีนความรื้เรูองสร ื่รวีทยาิและ กายวภาคศาสตร ิ 3. สามารถควบคมสตุตนเองได ิ ไมหวาดกลวและมัจีตวิ ทยาในการพ ิดู 4. เปนผมูความรอบคอบีตดสั นใจรวดเร ิว็และรจูกสถานบร ัการพยาบาลทิ ใกล ี่เคยงบรีเวณิ ที่เกิดเหตุ 5. สามารถเปนท ปรี่ กษาให ึ คำแนะนำปร กษาทางดึ านส ขอนามุยหรั อการป ืองกนอับุตัเหติุ หลักการปฐมพยาบาลเบื้องตนเปนการชวยเหลือเบื้องตนแกผูที่ไดรับบาดเจ็บกอนที่จะนำสง สถานพยาบาล ซงผึ่ทูชี่วยเหลอตื องเป นผทูมี่ความรอบคอบีมสตี ิตดสั นใจได ิรวดเรว็และมความรี ความชำนาญ ู ในการชวยเหลอผื ปูวยได อยางทนทัวงท ี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 19 กจกรรมทิ 1ี่ 1.1 ใหผเรูยนอธี บายความหมายของการปฐมพยาบาล ิ 1.2 ใหผเรูยนอธี บายความสำค ิ ญของการปฐมพยาบาล ั 1.3 ใหผเรูยนบอกคี ณสมบุตัของผิ ปฐมพยาบาลท ูดี่ี (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมนิ ี้ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 20 การปฐมพยาบาลเมอเป ื่นลมหมดสต ิ อาการผทูเปี่นลมหมดสต ิ ไมรูสึกตัว หรือหมดสติไปอยางฉับพลัน หนาซดีมอเทืาเยนเหง็อออกื่ หายใจลกและชึาตวอั อนปวกเป ยก การดแลู 1. ใหนอนศีรษะต่ำ (ไมตองหนุนหมอน) ปลดเสอผื้าและเขมข็ ดให ัหลวมเพ อให ื่เล อดไปเล ื ยงสมอง ี้ ไดเรวและพอเพ็ยงี 2. หามคนมงดุ ูเพอให ื่อากาศถ ายเทได ให ดมยาแอมโมเน ยหอมีหรออาจใช ืผาเยนเช็ดบร็เวณิ คอและใบหนาจะช วยให รสูกตึวเรัว็ 3. หามกนหริอดื มอะไรในขณะท ื่ยี่ งไม ั ฟน 4. เมอเรื่มริ่สูกตึวั ใหนอนตออยาเพงลิ่กนุงเรั่วเก็ นไป ิ 5. เมอผื่สูงอายูเรุมกลิ่ นอะไรได ื อาจใหดมนื่ ้ำ หรอนื้ำหวาน 6. ถาย งไม ั ฟ นภายใน 15 นาทีใหสงโรงพยาบาลท นทั ี 7. ถาผ สูงอายูหยุดหายใจใหุผายปอด โดยวธิเปี าปากแล วนำส งโรงพยาบาลด วน การปฐมพยาบาลเมอมื่บาดแผลี การหามเลอดื หลกการหัามเลอดตื องคำน งถึงึ 1. ความปลอดภยของตัวเองั การปองกนการตัดเชิอทื้ตี่ องไปส มผั สกับบาดแผลัและเลอดของื ผปูวยโดยตรง ควรใชถงมุอยางหรือหาวื สดั ใกลุตวัเชนถงพลาสตุกิ 2. บาดแผลเลกกดโดยตรงบนบาดแผล ็ บาดแผลใหญข นให ึ้ ใช ฝาม อกดปากแผลไว ื วธิทีดี่ทีสี่ดคุอื ใชผาสะอาดพ บหนาัๆ กดลงบนบาดแผล 3. ใชผายดพึนทบผัาท ปี่ ดกดบาดแผลไว 4. ถาเลอดออกมากือยาเส ยเวลาทำแผลให ี ใชมอกดบนแผลื เรองทื่ 2.2 ี่ การปฐมพยาบาลเบองตื้น
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 21 5. ถาเลอดยื งไม ัหยดุใหใชนวมิ้อกดตรงจื ดเสุนเลอดแดงทืมาเลี่ยงี้ 6. เฝาระวงอาการชัอค็ การทำแผลทวไป ั่ 1. ลางม อให ื สะอาด 2. ทำแผลทสะอาดก ี่อนแผลสกปรก 3. เชดรอบแผลด็ วยสำล ชีบุแอลกอฮอล (เชดวนจากด็ านในออกมาด านนอกทางเดยวี ) 4. ปดปากแผลด วยผากอซหรอผื าสะอาด 5. อยาให แผลถกนู้ำจะทำใหเปนหนองหรอหายชืา กรณแผลลีกถึงกระดึกหรูอกระดื กโผลู 1. หามเลอดทืนทั ี 2. ใชผาสะอาดคล มุหามจบกระดักยูดกลั บไป ั 3. รบพาไปพบแพทย ีทนทั ี กรณแผลตีนหรื้อมืดบาดี 1. บบเลีอดออกบืาง 2. ลางดวยน้ำสะอาดและสบู 3. ใสยาทงเจอริ แผลสด เบตาดนี 4. ปดแผลเพ อให ื่ขอบแผลสมานต ดกินั กรณแผลถลอกที วไป ั่ 1. ลางแผลดวยน้ำและสบูใหสงสกปรกออกให ิ่หมด 2. เชดด็วยแอลกอฮอล ทาดวยทงเจอริ ใส แผลสด 3. ไมต องป ดแผล การเกดบาดแผลิ บาดแผลไหม บาดแผลไหมหมายถึง บาดแผลที่เกิดจากไฟไหมน้ำรอนลวก ความรอนหรือประกาย จากกระแสไฟฟา เปนเหต ใหุผวหนิงและเนัอเยื้อบาดเจื่บ็มผลให ีเกดอาการชิอค็เนองจากส ื่ญเส ูยนี้ำเปน จำนวนมาก และบาดแผลของผวหนิงั ทำใหตดเชิ อโรค ื้
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 22 สาเหตของบาดแผลไหมุ 1. เกดจากไฟไหม ิหร อไฟลวก ื (flame) ทำใหเก ดการทำลายผ ิวหนิงหรัอเนือเยื้อของรื่างกายจาก ผลของความรอนแหงเชน เปลวไฟ โลหะทรี่อน เปนตน 2. น้ำรอนลวก (Scalds) เปนการทำลายผ วหนิงหรัอเนือเยื้อของรื่างกายจากความร อนเป ยก เชนน้ำรอน ไอน้ำรอนน้ำมนทัรี่อนๆ ของเหลวตางๆ ทรี่อน เปนตน 3. แสงแดด (Sunburns) เปนการทำลายผ วหนิ งจากการได ัรบแสงอ ัลตรุาไวโอเล ตเป ็นเวลา นาน ๆ อาจเปนสาเหต ของมะเรุงผ็วหนิ งไดั 4. กระแสไฟฟา (Electrical) เกดจากกระแสไฟฟ ิ าไหลผ านรางกายหรอืถกฟูาผา 5. สารเคม (Chemical) ีเกดจากกรดหริอดื างจะทำให เกดแผลกวิ างใหญ มอาการรีนแรงุ การปฐมพยาบาลกรณไฟไหม ีน้ำรอนลวก จะทำใหมีบาดแผล บริเวณที่ถูกอุบัติเหตุจะแดงอาจ จะพองหรอไม ืพองก ได็ วธิการปฐมพยาบาล ี 1. ใหแชบรเวณทิ ไฟไหม ี่น้ำรอนลวกในน ้ำเยนท็ สะอาด ี่ หรอใช ืชบนุ้ำเยนป็ ดไว เพ อลดอาการปวดแสบปวดร ื่อน 2. ถาแผลไม ลกหรึ อไม ืมตีมพองให ุลางแผลดวยน้ำเกลอหรือนื้ำตมสกทุเยี่นแล็วซ บให ัแหง 3. ทาแผลดวยวนวุานหางจระเขท ไมี่มยางตีดิ 4. ทาขผี้งแกึ้น้ำรอนลวก 5. ถาม อาการพองเป ีนบรเวณกวิ างให รบพาไปพบแพทย ี การปฐมพยาบาลกรณเกีดบาดแผลจากวิตถัเคมุี วตถัเคมุีเชนกรด ดาง ทำใหเก ดบาดแผลไหม ิทรี่ นแรงไดุทงั้ ทางดวงตาและผวหนิงั 1. ชะลางดวงตาและผวหนิงดัวยน้ำเปลาจำนวนมาก โดยเปด กอกน้ำใหน้ำไหลผานบาดแผลนานๆ หากหาน้ำสะอาดไมไดกใช็น้ำทอยี่ ใกล ู มอทื สี่ ดไปกุอนแลวร บไปพบแพทย ี 2. ถาเกดบาดแผลบริเวณหนิาควรลางตาด วยให สะอาดด วยน้ำเยน็แลวใช ผาสะอาดป ดตาไว เพอปื่องก นฝันละอองเขุาตา 3. รบนำส ี งโรงพยาบาลท นทั ี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 23 การปฐมพยาบาลกรณเกี ดบาดแผลจากกระแสไฟฟ ิา อาการที่เกิดจากกระแสไฟฟาดูดมีความรุนแรง แตกตางกนตังแตั้ผวหนิ งไหม ั หวใจหย ัดเตุนหยดหายใจุชอค็ เปนลมหมดสต จนเส ิยชีวีตได ิจงควรมึการชีวยเหลอดืงนั ี้ 1. หากผปูวยตดอยิกูบแหลั งกระแสไฟฟ ารวั่รบปีด สวตซิ ไฟฟ าถาหาท ปี่ ดไม ได ให ใชทอนไม แหงเชนดามไม กวาด เขยคนบาดเจี่บออกจากแหล็ งไฟฟ า 2. ถาผ ปูวยหย ดหายใจใหุรบผายปอดถ ีาห วใจหย ัดเตุนโดยคลำช พจรไม ี ได ใหนวดห วใจท ันทั ี 3. ถาผ ปูวยหายใจได เองแต หมดสต ใหิผ ปูวยนอนตะแคงเพ อไม ื่ ใหเสมหะอ ดตุนทางเดั นหายใจ ิ ตรวจดตามผูวหนิงวัาม บาดแผลไฟไหม ีหร อไม ื 4. ถาพบบาดแผลให ใชน้ำเยนชะล็างแล วปดแผลดวยขผี้งทาแผลแลึ้วนำส งโรงพยาบาลต อไป เครองใช ื่ ในการทำแผล 1. สำลีหรอผืาก อซสำหร บชับนุ้ำยาเชดแผลและผ็วหนิงั รอบแผล 2. น้ำยาสำหรบทำความสะอาดเล ั อกใช ื ตามความเหมาะสม 2.1 น้ำเกลือใชสำหรับลางแผล นิยมใชมากเพราะมี ความเขมข นใกล เคยงกีบระดั บความเป ันกรด -ดางของเลอดื จนทำใหไมระคายเคองตือเนอเยื้อและขณะทำแผล ื่ ผปูวยไม แสบถาไมม ใหี ใชน้ำ 1 ลตริ ผสมเกลอื 1 ชอนชาตมให เดอดแลื วปล อยให เย นนำมาใช ็แทนน้ำเกลอไดื 2.2 น้ำตมส กใชุแทนน้ำเกลอกรณืทีไมี่มนี้ำเกลอื 3. แอลกอฮอล 70% ใชสำหร บเชัดผ็วหนิงรอบัๆ แผลเพอลดจำนวนเช ื่ อโรคท ื้อยี่ตามผูวหนิงั 4. ทงเจอริ ไอโอด นี 2.5% ใชสำหร บเชัดผ็วหนิ งรอบแผลและให ั ใชแอลกอฮอลล 70% เชดตาม็ ดวยทกครุงทั้งนั้เพี้อปื่องกนผัวหนิ งไหม ัพอง 5. เบทาดนิ (Betadine) ใชสำหร บเชัดแผลและผ็วหนิงรอบแผลัเนองจากนื่ ้ำยานมี้ประส ีทธิภาพิ ในการฆาเช อโรคไม ื้ระคายเคองเนือเยื้อและผื่วหนิงเหมัอนกืบทังเจอริ ไอโอด นจีงนึ ยมใช ิคอนขางมาก 6. ยาเหลองื (Acriflavine) ใชใสแผลเรอรื้งตัางๆ 7. ไฮโดรเจนเปอรออกไซค ใช สำหร บลั างแผลสกปรก แผลมหนองีแผลทถี่กของแหลมทูมตำ ิ่เชน ตะปู 8. ผากอซแผลทวไปน ั่ ยมใช ิผาก อซป ดแผลขนาดทใชี่ขนอยึ้กูบขนาดของแผลั 9. พลาสเตอรนอกจากนอาจใช ี้ผาพนแผลัผาผกยูดึ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 24 วธิการทำความสะอาดแผล ี 1. ดขนาดของแผลวูาต องใช วสดัุอปกรณุอะไรบ าง 2. จดทัานอนผ ปูวยให เหมาะสม เปดเฉพาะตำแหน งทมี่แผลี 3. ลางมือใหสะอาด ถูกตองตามวิธีการและเตรียมวัสดุอุปกรณในการทำแผล ตามความ เหมาะสมกบแผลของผั ปูวย 4. จัดวางชุดทำแผลใหใกลมอและสะดวกสำหร ื ับทำแผลเปนตำแหนงที่ผูทำแผลไมทิ้งสำลี ใชแลว หามยายของใช ในช ดทำแผลุจดวางภาชนะสำหร ับรองรั บเศษสำล ั ีผาก อซจากการทำแผลไว ใกล ๆ ขณะทำแผล 5. เปดช ดทำแผลดุวยเทคน คปลอดเช ิอแลื้วเตรยมนี้ำยาสำหรบทำแผล ัถาเปนแผลชนดแหิ งใช เพยงแตีแอลกอฮอล 70 % เพยงอยีางเดยวี 6. ใชมอจืบผัาดานนอกของช ดทำแผลุเพอยกดื่ามปากค บขีนแลึ้วหย บปากค ิบออกจากชี ดทำแผลุ 7. ใชปากค บชนีดมิเขี ยวในช ี้ดทำแผลุหยบผิ าปดแผลด านในท ชี่ดติวแผลออกัแลวท งลงในภาชนะ ิ้ ทเตรี่ ยมไว ี ใหสงเกตวัาแผลมอาการบวมแดงีกดเจบ็ และสงทิ่ ไหลออกจากแผล ี่ซงตึ่ดอยิกูบผั าปดแผลทเอาออกี่
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 25 8. ใชปากค บไม ีมเขียวหยี้บสำล ิชีบแอลกอฮอลุ 70% และใชปากค บมีเขียวจี้บสำล ั ใหี ปากค บี มเขียวอยี้ดูานลางบดหมาดิๆ แลวใช ปากค บมีเขียวจี้บสำล ัดีงกลัาวเชดแผลและผ็วหนิงรอบัๆ แผลเทานนั้ เชดจนแผลและผ็วหนิงรอบัๆ แผลสะอาดโดยเชดบร็เวณดิ านในออกมาด านนอก 9. ใชปากคีบไมมีเขี้ยวหยิบผากอซปดแผลใหมีขนาดใหญกวาแผลโดยรอบประมาณ 1 นิ้ว ปดคลุมบนแผล หามวางลงขางแผลแลวดงเลึ อนมาป ื่ดแผล 10. ปดปลาสเตอร ตามแนวทางขวางก บลำต ัวของผั ปูวยจดทัานอนผ ปูวยให เรยบรีอย 11. เกบเคร็ องใช ื่ ในการทำแผล แลวนำไปแช ในภาชนะท เตรี่ยมนี้ำผงซกฟอกไว ัลางม อให ื สะอาด หลงจากทำแผลก ับผั ปูวย
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 26 การปฐมพยาบาลกรณฟกช ี้ำ การฟกช้ำ (Contusion) เปนการบาดเจบของเน็อเยื้ออื่อน จนเกิดการฟกช้ำ เนื่องจากหลอดเลือดฝอยของบริเวณนั้นฉีกขาด เลอดจืงออกมาคึงอยั่ ภายในกล ูามเนอื้ โดยทผี่วหนิ งไม ัมการฉีกขาดี สาเหตุ เกดจากแรงกระแทกของวิตถัทุไมี่มคมกระทบรีางกาย โดยตรง อาการและอาการแสดง กลามเนอทื้ฟกช ี่ ้ำ จะมอาการปวด ีบวม และเขยวคลี้ำเปนจ ้ำ กลามเนอเกรื้ง็ การปฐมพยาบาล 1. หยดพุกการใช ักลามเน อสื้วนนนทั้นทั ี 2. ยกบรเวณทิ ฟกช ี่ ้ำใหสงและประคบดูวยความเยน็ ในระยะ 24 ชม.แรก จะชวยบรรเทา ความเจบปวด ็ และทำใหเสนเลอดตืบีเลอดออกนือยลง ไมบวมมากหรออาจใช ืผาพ นให ัแนนชวยให เลอดื หยดและจำกุดการเคลั อนไหวด ่ืวย 3. ประคบความรอนหลงั 24 ชวโมง ั่ ใหใชรวมกบการนวดเบาัๆ เพอให ื่มการดีดซูมของเลึอดดืขีนึ้ การปฐมพยาบาล กรณขีอเคลด็ ขอเคลด็ (Sprains) เปนการฉกขาดของเอีนท็อยี่รอบๆูขอและ เยอหื่มขุอพบบอยบรเวณิขอเทาขอมอืและขอเขา สาเหตุ เกดจากมิการเคลี อนไหวอย ื่างรวดเรวหร็อมืการบีดิการเหวยงี่ อยางแรงตรงบรเวณขิอตอเกนกวิาขอน นจะสามารถทำได ั้เชนเดนสะด ิดุหรอกืาวพลาดจากการลงจากท สี่งู อาการและอาการแสดง ปวดมาก กดเจบ็บวม อาจมอาการชาและเคลี อนไหวข ื่อน นไม ั้ ไดเลย การปฐมพยาบาล 1. งดการใชขอหรออวืยวะนันเพั้ อให ื่ขอทบาดเจี่บอย็นูงิ่ๆ หรอเคลื อนไหวน ื่อยท สี่ดุและจดให ั อยในท ูาทสบาย ี่ โดยใชผาพนรอบขัอน นให ั้แนนพอควร โดยใชผาพนทัยี่ ดได ื 2. ประคบดวยความเยน็ ใน 24 ชม. แรก หลงจากนั นให ั้ประคบด วยความรอน 3. พยายามยกขอน นให ั้สงขูนึ้ถาเปนขอมอืขอไหล ควรหอยแขนไว ดวยผ าสามเหล ยมี่ 4. นำสงโรงพยาบาลเพ อตรวจให ื่แน ใจว าเอนย็ดขึอฉกขาดีอยางเดยวหรีอมืกระดีกหูกรัวมดวย
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 27 การปฐมพยาบาล กรณขีอเคลอนื่ ขอเคลอนื่ (Dislocation) เปนภาวะท ปลายกระด ี่กหรูอหืวั กระดกสองอูนทัมาชนกี่นประกอบก ันขั นเป ึ้นขอเคลอนออกจากตำแหน ื่ง ทเคยอยีู่ทำใหเยอหื่มขุอนนมั้การฉีกขาดหรีอมืการยีดของเอืน็กลามเนอื้ เสนเลอดืเนอเยื้อื่และเสนประสาท บรเวณนินมั้การฉีกขาดหรี อฟกช ื้ำ บรเวณทิ พบได ี่บอยได แก ขอมอืขอศอก ขอไหล ขอสะโพก กระดกู สะบา และขากรรไกร สาเหตุ ถกตูีหกลมหรอการเหวืยงี่การบดิหรอกระชากอยืางแรงทขี่อนนั้หรอเกืดจากการหดเกริง็ ของกลามเนออยื้างเฉยบพลีนั อาการและอาการทแสดง ี่ ปวดมาก บวมรอบ ๆ ขอกดเจบ็มอาการฟกช ี้ำ รปรูางของขอท ไดี่รบอั นตรายเปล ัยนรี่ ปไปจากู เดมและความยาวของแขนหริอขาขืางท ไดี่รบบาดเจั บอาจส ็นหรั้อยาวกวื าปกต ิเคลอนไหวข ื่อน นไม ั้ ได ตามปกต ิ การปฐมพยาบาล 1. ใหพกขัออยนูงิ่ๆ อยาพยายามดงขึอทเคลี่ อนให ื่เขาท ี่ 2. ประคบดวยความเยน็ 3. ใชผาพยงุ /ดาม หรอเขื าเฝ อกส วนน นให ั้อย ในท ูาพกั 4. นำสงโรงพยาบาล เพราะการทงไว ิ้ นานจะทำให การดงเขึาท ลำบาก ี่และถานานเก นไปอาจ ิ ตองทำการผ าตดั การปฐมพยาบาลผมูไขี การปฐมพยาบาล ควรปฏบิตัดิงนั ี้ 1. เชดต็ วลดไข ั เพอเปื่นการถายเทความรอนออกจากรางกาย ถาม อาการปวดศ ีรษะรีวมก บการใช ั กระเป าน้ำแขงประคบบร ็ เวณศ ิรษะและี หนาผาก 2. ใหยาลดไข ตามความเหมาะสม เชน ในเดกให ็ยาพาราเซตามอลน้ำเชอมขนาดตามอายืุ่ ของเดก็ ผใหญูใหยาพาราเซตามอลชนดเมิด็ (500 มลลิกริมั) 1 - 2 เมด็ 3. ใหดมนื่ ้ำมาก ๆ ประมาณ 2,500 - 3,000 มลลิลิตรติอวนัยกเวนในรายท เปี่ นโรคไต โรคหวใจ ั
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 28 4. ใหนอนพักมาก ๆ ในหองที่มีอุณหภูมิไมสูง อากาศถายเทไดสะดวกและอากาศบริสุทธิ์ เพื่อใหรางกาย ไดพกผัอนลดกจกรรมในการใช ิพลงงานลงั เปนการลดการใช ออกซเจนิการเผาผลาญอาหาร ของรางกาย 5. ใหอาหารทมี่ ประโยชน ียอยงายมประโยชน ีตอร างกายและให พล งงานส ังูเชนขาวตม โจก เปนตน 6. สงเกตความผั ดปกต ิ ิเชนสผีวหนิงั อาการหนาวสนั่อาการเพอชกัเพอทื่ จะได ี่ชวยเหลอทืนั น้ำทใชี่ ในการเช ดต็ วลดไข ั การเชดต็ วลดไข ั ชวยลดอณหภุมูของริ างกายโดยใช หล กการนำความร ัอนน้ำทใชี่แบ งเปน 4 ชนดคิอื 1. น้ำธรรมดา อณหภุมู 30 - 37 ิ องศาเซลเซยสี ใชในการเช ดต็ วลดไข ัทวไปและไม ั่มอาการี หนาวสนั่ 2. น้ำเยน็อณหภุมูประมาณ ิ 5 องศาเซลเซยสีมกใช ัเชดต็ วลดไข ั ในกรณ ทีมี่ ไขี สงู ๆ 3. น้ำผสมแอลกอฮอลโดยใชแอลกอฮอล 70% 1 สวนผสมกบนั้ำธรรมดาหรอนื้ำแขง็ 3 สวน ใชเชดต็ วลดไข ั ในกรณ ทีมี่ ไขี สงมากู ๆ และอาจเกดอาการชิ กไดังาย 4. น้ำอนุอณหภุมูประมาณ ิ 40 องศาเซลเซยสี ใชเชดต็ วลดไข ั ในกรณ ทีเปี่นเดก็หรอผืทูมี่ ไขี รวมกบอาการหนาวส ัน่ั วธิการเชีดต็ วลดไข ั 1. เตรยมนี้ำสำหรบเชัดต็วัควรเตรยมผีาอยางนอย 2 ผนื 2. ใชผาชบนุ้ำบดหมาดิๆ ลบทูใบหน ี่ าใหทวั่วางพกทัซอกคอี่เปลยนผี่าถตูวชับนุ้ำบอยๆ ลบซู้ำ ๆ 3 - 4 ครงั้เพราะบรเวณคอเป ินทรวมของหลอดเลี่อดและความรือนชวยให ความรอนถ ายเทได ดีถามอาการี หนาวสนควรหยั่ดเชุดต็วั 3. ในเดกโต็ จะวางกระเปาน้ำแขงท็ ศี่รษะีเพอให ื่เก ดความสบายและลดความร ิอน 4. ใชผาชบนุ้ำลบบรูเวณอกิพกไว ั สกครั ูแลวเปล ยนผี่ าใหม เพอให ื่ความรอนถ ายเทได ดี 5. ใชผาชบนุ้ำลบแขนทูละขีาง โดยลบจากปลายแขนเขูาหาห วใจ ัพกไว ัทขี่อพบัรกแรั สกครั ู และใหผ ปูวยกำผ าไว ทำซ้ำ 2 - 3 ครงั้ 6. ลูบบริเวณขาทีละขาง โดยลูบจากปลายขาเขาหาหัวใจ พักไวที่ขอพับใตเขา ฝาเทา ซอก ขาหนีบ ทำซ้ำ 2 - 3 ครงั้ 7. ลบตูวบรัเวณดิานหลงั โดยใหผ ปูวยตะแคงตวัเรมจากบริ่เวณตินคอเขาหาห วใจ ัแลวเชัด็ ตวให ัแหง ทาแปงเพ อความส ื่ขสบายุใสเสอผื้าท ไมี่หนาหลงจากนันั้ 20 - 30 นาทีวดอัณหภุมูของริางกายวาลด ลงหรอไม ื
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 29 การปฐมพยาบาลกรณเมี อได ื่รบสารพัษิ การไดรบสารพ ัษิหมายความถงึ สารพษเขิ าสรูางกาย โดยการ รบประทาน ั สดหายใจูสมผั สทางผ ัวหนิงัหรอืฉดผีานทางผวหนิงเขั าไปใน รางกายทำให เกดอินตรายัพการิหรอถืงแกึชวีติทงนั้อาจเกี้ ดจากความจงใจ ิ เชนฆาตวตายัหรอจากอืบุตัเหติุรเทูาไม ถงการณึกได็ ชนดของสารพ ิษิ สารททำให ี่เกดพิษติอมนษยุมทีมาจากแหลี่งตางๆ กนั อาจเปนพ ษจากส ิตวั เชนงพูษิผงึ้ แมงปองพษจากพิชืเชนเหดพ็ษิ ลำโพง ยางนองพษจากแริธาตตุางๆ เชนตะกวั่ฟอสฟอรสั สารหนูและ สารสงเคราะหัตางๆ เชนยาฆาแมลงยาอนตรายัรวมทงสารส ั้งเคราะหั ทใชี่ ในคร วเรั อนจำพวกน ื้ำยาฟอกขาว น้ำยาขดหัองน้ำ เปนตน สารพษจากการริ บประทาน ั สารพษทิเขี่าสรูางกายโดยการร บประทาน ั สวนมากเป นพวกอาหารเป นพษิบดเนูาเหดม็พีษิ ทำใหมอาการไม ี สบาย ปวดทองอยางรนแรงุอาเจยนีทองรวงนอกจากนยี้งไดัแก 1. พวกกรดหรอดืางอยางแรงเมอดื่มหรื่อรื บประทานเข ั าไป จะกดทำลายเน ัอเยื้อของระบบื่ ทางเดินอาหารตั้งแตริมฝปาก จนถึงกระเพาะอาหาร ทำใหเกิดแผลไหมบริเวณปาก ลิ้น หลอดอาหาร กระเพาะอาหาร มอาการเจี บปวดร ็นแรงุอาเจยนออกมาเป ีนเล อดส ื ดำี 2. พวกยาเบอหนืู่เบอสื่นุขัและยาฆาแมลง เปนสารท ไมี่ ได ทำลายเน อเยื้ อโดยตรง ื่แตทำให ม ี อาการกระวนกระวาย เพอ หายใจลำบาก ผวหนิงแหังและรอนชพจรเตีนเรว็กลามเนอหดเกรื้ง็และชกไดั 3. พวกสารกดประสาท เมอรื่บประทานเข ั าไปแรก ๆ จะรสูกตึนเตื่นชวคราวั่ตอมาจะเซองซื่มึ หายใจชามเสียงกรนีผวหนิงเยันช็นื้หนาและมอเขืยวคลี้ำ กลามเน อปวกเป ื้ยก ไดแก พวกฝนมอรฟน ยานอนหลบัแอลกอฮอลเปนตน หลกการปฐมพยาบาล ั ในกรณรีบประทานสารพ ัษิผชูวยเหลอตื องประเม นวิาผ ปูวยรบสารพ ัษเขิ าไปหร อไม ื โดยดจากู อาการและสงแวดลิ่อมทพบผี่ปูวยรวมดวยเชน พบในหองครวัมภาชนะบรรจี สารพุษอยิ ในบร ูเวณนินั้เพอหาื่ ชนดของสารท ิรี่บประทานเข ั าไป หรอเกืบต็วอยัางอาเจ ยนไปให ีแพทยตรวจ 1. ทำใหสารพ ษเจิอจางื ในกรณทีผี่ปูวยรสูกตึ วและไม ัมอาการชีกั โดยการใหดมนื่ ้ำซงหางึ่าย ที่สุด ถาดมนมจะดื่กวีาเพราะวานอกจากจะชวยเจอจางแลืวยงชัวยเคล อบและป ืองกนอันตรายตัอเยอบื่ทางุ เดนอาหารถิาก นสารพ ิษทิ เปี่นกรดอยางแรงเข าไป ใหดมดื่างออนๆ เชนน้ำปนใสูผงชอลคละลายน ้ำ หรอถืา กนดิางอยางแรงเข าไป กให็ดมกรดอื่อนๆ เชนน้ำสมสายช ูน้ำสมคนั้น้ำมะนาว เปนตน
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 30 2. นำสงโรงพยาบาลภายใน 15 นาทีจะไดชวยลางทอง เอาสารพษนินออกจากกระเพาะอาหารั้ 3. ทำใหผูปวยอาเจียน เพื่อเอาสารพิษออกจากรางกาย ในกรณีที่ตองใชเวลานานในการ นำสงไปโรงพยาบาลผชูวยเหลอตืองขจ ดเอาสารพ ัษออกจากกระเพาะอาหารทิยี่ งไมั ไดดดซูมเขึ าไปทำอ นตรายตัอ รางกาย การทำใหอาเจยนมีหลายวีธิีดงนั ี้ 3.1 ใชนวชิ้หรี้อดืามชอนล วงกวาดลำคอให ลกึหรอให ืดมนื่ ้ำอนมากุ ๆ แลวลวงคอ 3.2 ใชน้ำเกลอแกงื 2 ชอนชาผสมน ้ำอนุ 1 แกวแลวให ด มให ื่ หมดใช น้ำอนละลายสบุู พอสมควร (หามใช ผงซ กฟอก ั ) ใชในกรณ รีบประทานสารปรอท ัแตการทำให อาเจ ยนอาจทำให ีเกดอินตรายั ตอผูปวยไดจึงหามทำในผ ปูวยต อไปน ี้ 1) หมดสติหรอไม ืคอยรสูกตึวั 2) รบประทานสารพ ัษชนิดกิดเนัอื้เชนกรด - ดางซงจะพบรอยไหม ึ่แดงบร เวณปาก ิ การอาเจยนจะเป ี นการทำให สารพ ษยิอนกลบขั นมาทำอ ึ้นตรายตัอเนอเยื้อของหลอดอาหารและปาก ื่เกดอาการิ รนแรงมากขุนึ้ 3) รบประทานสารพ ัษพวกนิ้ำมนปั โตรเล ยมีเชนน้ำมนเบนซันิน้ำมนสน ั เปนตน 4) สขภาพไมุด ีเชน โรคหวใจ ั เปนตน 4. ดูดซับสารพิษในระบบทางเดินอาหารเปนการลดปริมาณการดูดซึมสารพิษเขาสูรางกาย สารทใชี่ ไดผลด ีคอื Activated charcoal ลกษณะเป ันผงถ านส ดำให ี ใช 1 ชอนโต ะละลายน้ำ 1 แกว ใหผปูวยดมื่ ไขขาว 3 - 4 ฟองตใหีเขากนหรั อแป ื งสาล ละลายนี้ำ หรอืน้ำมนมะกอกัหรอืน้ำมนสล ัดัอยางใดอย างหนงกึ่ ได็ การปฐมพยาบาลกรณถีกแมลงูสตวั กดตัอย แบงเปน 2 ลกษณะั คอืแมลงกดตัอย ไดแก ผงึ้ตอแตน เปนตน และสตวัขวนหรอกืดั เชน แมว สนุขั เปนตน วธิการปฐมพยาบาล ีกรณแมลงกีดตัอย 1. ใชหลอดกาแฟเล ก็ๆ หรอปลายด ื ามปากกาล กลูนทื่ ถอดไส ี่ออกแลวครอบจดทุถี่กกูดั กดลงให เหลกในโผล ็ แลวดงเอาเหลึ กในออก ็ 2. ทาแผลดวยแอมโมเน ยหรีอครืมทาแผลี 3. ใชน้ำแขงประคบบร ็เวณทิ ปวดหร ี่อบวมื 4. ถามอาการอี นให ื่รบไปพบแพทย ี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 31 วธิการปฐมพยาบาล ีกรณสีตวัขวนหรอกืดั 1. ลางแผลด วยสบ อูอน 2. หามเลอดื 3. รบพาไปพบแพทย ี โดยเร ว็ การปฐมพยาบาลกรณสีงแปลกปลอมเข ิ่าสรูางกาย 1. สงแปลกปลอมเข ิ่าตา การปฐมพยาบาล 1. หามขยตาี้ลมตาในน ื้ำสะอาด หรอนื้ำเกลอื กรอกตาไปมาผงอาจหลดออกมาุ 2. ถาผงอย ในเปล ูอกตาดืานลาง ใหดงเปล ึอกตาลืางลงมาแล วใช ผาสะอาดเข ยออกี่ (ทมาี่ : http://www.manager.co.th/asp-bin/Image.aspx?ID=1729395) (ทมาี่ : http://www.manager.co.th/asp-bin/Image.aspx?ID=1729396) รปู การนำสงแปลกปลอมออกจากตาด ิ่านลาง รปูการนำสงแปลกปลอมออกจากตาด ิ่านบน 3. ถาผงอย ในเปล ูอกตาดืานบน ใหดงเปล ึอกตาบนลงมาทื บเปล ัอกตาลืาง ขนของเปลอกตาลืาง จะทำหนาทคลี่ายแปรง ปดเอาส งแปลกปลอมออกมา ิ่ถาย งไม ัออกต องปล นหนิ้งตาบนออกแลั วใช มมชายผุา สะอาดเขยออกี่ 4. ในกรณทีผงฝ ี่ งในล กตาูใหหยอดดวยน้ำมนมะกอกัหรอของเหลวทื สะอาดและไม ี่ระคายเคองื ตอเยอบื่ตาุใหหล บตาใช ัผาปดตาแล วส งโรงพยาบาล
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 32 กรณทีี่กรด-ดางเขาตา โดยทดี่ างจะละลายพวกสารประกอบพวกไขม นทัผี่วของลิกตาู ขณะเดยวกีนกัแทรกซ็มเขึ าไปในล กตาไดูลกกวึาพวกกรดซงมึ่ฤทธี ไปทำให ิ์ โปรตนทีผี่วของลิกตาตกตะกอนูเมอโดนสารเคม ื่พวกนีเขี้ าตาจะทำให เกดอาการิ แสบตา น้ำตาไหลพราก เจบปวดตามาก ็ตาแดง เปลอกตาบวมืตาพรามวั การปฐมพยาบาล 1. ลางตาทนทัดีวยน้ำสะอาดทอยี่ ใกล ูมอทื สี่ดุถาไม ม อาจใช ีน้ำกอกน้ำในโองน้ำคลองแทน อยามวรัรอีขณะลางตาให แหวกตาผ ปูวยให กวาง และบอกใหกรอกตาไปมาเพ อลื่างสารเคม ออกให ีมากท สี่ดุ ถาเป นสารละลายกรด ใหลางนาน 30 นาทีแตถ าเป นสารละลายด างควรลางนานกวา 1 ชวโมง ั่ ในขณะเดยวกีนั เตรยมจี ดสั งไปโรงพยาบาล 2. ในกรณทีบี่านอยหูางจากโรงพยาบาลมาก เสยเวลาเดีนทางนานิ ใหใช ยาปฏ ชิวนะชนีดิ ขผึ้งปึ้ายตาเชนขผึ้งปึ้ายตาคลอแรมเฟนน คอลิ ปายตาเพ อปื่องก นไม ั ให เปลอกตาตืดกินัถาม อาการปวดตามาก ี ใหรบประทานยาแก ั ปวดท นทั ี 2. สงแปลกปลอมเข ิ่าหู อาจเปนสงทิ่มี่ชีวีติเชนยงุมด หมดัเหบ็แมลงตางๆ เขาหู โดยเฉพาะในเด็กจะรองไหยิ่งแมลงขยับตัว หรือกัดจะเจ็บทุรนทุรายมาก หรือ อาจไมมชีวีติเชนกระดมุเมลดพ็ชื การปฐมพยาบาล 1. ถาเป นสงมิ่ชีวีตใช ิน้ำ (ควรเปนน ้ำอนุ ) หยอดเขาไปในห ใหูเตม็ แมลงจะคลานออกมา หรอตายแลืวลอยขนมาึ้หรอใช ื ไฟฉายส องแมลงจะตามแสงไฟออกมา แตถาผ ปูวยแกว หทะลูหุามหยอดน้ำหรอฉืดนี้ำเขาไปเพราะจะทำให เกดการอิ กเสบได ั 2. กรณใชีน้ำหยอดแลวแมลงไม ออกมาจะต องตะแคงให น้ำไหลออกใหหมด 3. ใชน้ำมนมะกอกหรัอนื้ำมนมะพรัาวแทนเพอปื่องก นไม ั ใหแมลงกดแกัวหู 4. ถาแมลงนนตายและลอยขั้นมาแลึ้ว ใหใช ไมพ นสำล ัที สะอาดทำความสะอาดห ี่ขูางนนถั้า แมลงนนตายและไม ั้ลอยขนมาึ้ซงอาจจะเป ึ่นเพราะแมลงต วใหญ ั ควรนำส งโรงพยาบาล 5. กรณทีไมี่มชีวีติ ใหตะแคงหขูางนนั้อาจหลดออกมาเองนำสุงโรงพยาบาลในรายท ไมี่ออก ไมพยายามเขยออกเพราะจะยี่ งทำให ิ่วตถัเลุอนลงไปอ ื่กี
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 33 3. สงแปลกปลอมเข ิ่าคอ สงแปลกปลอมท ิ่ตี่ดคอิเชนกางปลา กระดกไกูเหรยญสตางค ี หรอฟื นปลอม จะพบตงแตั้ปาก โคนลนิ้ตอมทอนซลิมกเป ันพวกก างปลาหร อื อาจจะลงในหลอดอาหารสวนบนก อาจไม ็เกดอาการผิ ดปกต ิ ไดิ แตถาเขาหลอดลม อาจทำใหทางเด นหายใจอ ิดตุนและตายได ั กรณตีดคอจะมิอาการเจีบเวลากล็นื หรอเจืบคอมากเวลากล็นื การปฐมพยาบาล 1. ซกประว ัตัเกิยวกี่บวัตถั แปลกปลอมใหุแน ใจค ออะไร ื 2. ใหผบาดเจูบอ็ าปากกว างถาเห นส็ งแปลกปลอมช ิ่ดเจนั ใหใช ไมกดลนทิ้พี่นผัากอซหรอื ผาสะอาด กดทโคนล ี่นแลิ้ วใช ปากค บี (forceps) คบสี งแปลกปลอมออกมา ิ่สวนมากมกจะตัดอยิทูขี่างๆ ตอมทอนซิล 3. ถาเปนกางหรอกระดืกขนาดเลูกให ็ดมนื่ ้ำมาก ๆ กลนกือนข าวส กหรุอกลื นขนมป ืงนมุ ๆ สิ่งแปลกปลอม จะหลดไปในกระเพาะอาหารุ 4. หามใช มอแคะหรือลืวง เพราะจะทำใหเนอเยื้อบรื่เวณทิมี่สีงแปลกปลอมฝ ิ่งอยบวมแดงู และเอาออกยากขนอาจมึ้การอี กเสบและต ัดเชิ อตามมาได ื้ 5. ถามองไม เหนส็ งแปลกปลอมเลย ิ่ควรนำสงโรงพยาบาล แพทยจะส องกล องและใช คมคีบี ออกมา กรณเขีาหลอดลมผปูวยจะม อาการสำล ีกอยัางรนแรงุไอ หายใจลำบาก หายใจมเสียงดีงั ถามการอีดตุนมากัจะพบอาการตวเขัยวี ปลายมอปลายเท ืาเขยวรีวมดวย การปฐมพยาบาล 1. ชวยเอาส งแปลกปลอมออก ิ่ 1.1 ในกรณเปีนเดกเล็ก็ ใหจบเดักห็ อยศ รษะและตบบรีเวณกลางหลิงั 1.2 ถาเปนเด กโตให ็จบนอนควั่ำพาดบนตกผั ใหญูโดยใหศรษะของี เดกห็อยต่ำกวาลำต วัแลวตบบรเวณกลางหลิงั 1.3 ถาเปนผ ใหญูใหจบนอนควั่ำพาดลำตวกั บโตัะหรอเกืาอ ี้แลวหอย สวนศรษะลงตี่ำกวาลำต วั ใชมอทื งสองข ั้างยนพั นไว ื้หรอมืคนชีวยจบั แลวตบบรเวณกลางหลิงั (ทมาี่ : http://women.mthai.com/ mom-child/94419.html)
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 34 1.4 ถาเปนคนอวนหรอหญืงมิครรภี ใหวางมอบรืเวณกิงกลางหนึ่าอกเหนอลื นปิ้เลกน็อย ผปฐมพยาบาลอย ูดูานหลงของผั ปูวยให กดแรงๆ บรเวณหนิาอกตดติอกนั 6 - 10 ครงั้ 1.5 กรณหมดสต ี ใหิ นอนหงายวางโคนฝ ามอถืดจากซั โครงซ ี่สี่ดทุายวางอกมี อไว ืขางบน กดแรง ๆ เขาด านในและข นขึ้างบน 5 ครงั้ 2. หลงจากเอาส ั งแปลกปลอมออก ิ่ ใหนำส งโรงพยาบาล และคอยสงเกตอาการอยั างใกล ชดิ ขณะนำสง รปูการชวยเอาส งแปลกปลอมออกจากหลอดลมในผ ิ่ ใหญู , คนอวนและหญงติงครรภั้ (ทมาี่ : http://www.nurse.nu.ac.th/cai/images/firstaid/043.jpg) กจกรรมทิ 2ี่ 2.1 ใหผเรูยนยกตีวอยัางอาการบาดเจบท็เกี่ดกิบผั สูงอายู ุมา 1 อาการ โดยใหบอกสาเหต ุอาการ วธิการดีแลรูกษาเบัองตื้น 2.2 ใหผเรูยนไปสถานพยาบาล ีแลวสอบถามหร อสืงเกตการดัแลผูสูงอายูของเจุาหนาท ี่พรอมบนทักึ ขอม ลตามแบบฟอรูมท กำหนด ี่ (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมิ ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั) การปฐมพยาบาล ผเรูยนจะตี องฝ กเรยนรี จากการปฏ ูบิตัจริ งจากสถานพยาบาล ิ เพอให ื่มความรี ความชำนาญ ูมทีกษะการปฏ ับิตัทิถี่กตูอง
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 35 เรองทื่ 2.3 ี่ การเปลยนอี่ริยาบถในผ ิ สู งอาย ู ุ อริยาบถิ คอืการเคลอนไหว ื่กริยาอาการิทาทางของรางกายเชน นงั่เดนิยนืวงิ่ทำงาน รวมทงการนอนดั้วย การเปลยนอี่ริยาบถิคอื การเปลยนที่าทางการเคล อนไหวของร ื่างกาย เชน การเปลยนที่านงั่เดนิยนื เปนตน ผสูงอายูกุบการเปล ัยนอี่ริยาบถิ ผสูงอายูมุกเป ันวยทัเกี่ดการเคลิ อนไหวได ื่นอยเมอนื่งอยั่ ตรงไหนจะน ูงนั่งิ่ๆ กลางคนกือนนอน อยในท ูาไหน ตนขื่นกึ้อย็ ในท ูานนั้ ทำใหปวดไหล ปวดคอ ปวดหลงัเมอเวลาตื่นนอนขื่อเลก็ๆ ตามมอและนืวิ้ จะติดขัด ตึง แข็ง และเหยียดไมออก เสนเอ็นและพังผืดมีแนวโนมจะหดรั้งเขามาจนเหยียดขอไมออก เนื่องจากขาดการเคลอนไหวข ื่อตอเหลานนั้ ผสูงอายูจุงควรลึกขุนเดึ้นบิอยๆ แตไมตองเด นนานเป ินช วโมง ั่ขยบแขนขาเป ันครงคราวั้เชน แกวงแขนไปมา เตะขาไปมา เวลานอนอาจปผูานวมหนาประมาณคร งนึ่วบนพิ้ นไม ื้หร อปื เสูอื่เพอไม ื่ ใหความเยน็ ของพื้นทำใหรางกายสูญเสียความรอนไป เวลานอนทุกครั้งที่รูสึกตัวควรขยับตัวและเปลี่ยนทานอน เชน จากทานอนหงาย เปนนอนตะแคงขวาหรอตะแคงซืายผสูงอายูไมุควรนอนคว่ำเปนเวลานานจะทำให หายใจ ลำบาก เมอตื่นนอนอยื่ารบลีกลงจากเตุยงหรีอลืกขุนึ้ควรบรหารมิอและเทืากอนเพ อให ื่ การไหลเว ยนดีขีนึ้ จงคึอยลกขุนจากทึ้นอนี่ การทรงตวัและการเคลอนไหว ื่ ทาทางในการ นงั่ยนืเดนิ หรอการเคลื อนไหว ื่ ขณะทำกจกรรมมิ บทบาทสำค ีญตั อการป องกนั อนตรายจากการลันหกลื่ม หรอเส ืนเอนพล็กิกระดกแตกหูกเพราะในภาวะท ั สี่งอายูกลุามเน อและเส ื้นเอน็ มความยีดหยืนนุอยลง กำลงและความแขังแรงของกระด็กและกลูามเนอลดลงื้กระดกโปรูงบางมากขนจึ้งึ แตกหกงัายดงนันั้การเสรมความแขิงแรงของกล็ามเนอื้และการมอีริยาบถทิถี่กตูองปลอดภ ยัจงมึความี สำคญยั งในการป ิ่องกนั ความเสยหายและชีวยการเคล อนไหวร ื่ างกายได ดขีนึ้ ขอปฏ บิตัในการ ินงั่ยนืเดนินอน และการทำกจกรรมิ ไมอย ในท ูาเดมนานิๆ การอยในท ูาเดมนานเกิ นไปจะเก ิดอาการิ ปวดเมอยื่และเนอเยื้อหรื่อผืวหนิ งเสัยหายจากแรงกดที บในท ัาเดมนานิๆ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 36 ทาหรอการเคลื อนไหวท ื่ผี่สูงอายูควรหลุกเลียงี่ ทาทควรหลี่กเลี ยงได ี่แก ทานงพั่บเพัยบีททำให ี่เอนเข็าถกดูงยึดมากเกื นไป ิและเนอเยื้ อใตื่ขอเขา บบรี ดทำให ั การไหลเว ยนเลีอดทื ขาไม ี่สะดวกเกดปวดเม ิอยขาและเขื่าเสอมื่เจบปวดเข ็ามากขนึ้การหมนเปลุยนี่ ทาตางๆ ตองค อยเป นค อยไป อยางอเหยยดีหรอบืดหมินขุอมากเกนพิกิดั ทาท เหมาะสมขณะทำก ี่จกรรมติางๆ ขณะทำกจกรรมในผ ิ สูงอายูจะเปุนการนงั่และการยนื โดยตองด แลใหูมนคงั่ โดยยนในท ืาเทาแยก หางกนัระดบความกวั างของไหล และการนงให ั่ลงน้ำหนกทักี่นเขาแยกห างพอประมาณ จดวางของในระด ับั หยบจิ บได ังาย โดยจดวางของใช ัระดบเอวถั งไหล ึ การถอของตื องให ใกลตวั และไมยกหรอถือของหนืกัถาของอย ู สงหรูอไกลไม ื ควรใช เออมื้และของทอยี่ตู่ำกวาเอวไม ควรให กม ภาพ หยบของระยะใกล ิตวและใกล ัมอื การเปลยนจากที่านอนเป นทานงั่ การเปลยนที่านอนเป นทานงตั่องตะแคงตวลักขุนนึ้งั่ ไมควรลกขุนนึ้ งในท ั่านอนหงายเพราะ กลามเน อเส ื้นเอนและกระด็ กสูนหลั งไมัแข งแรงและกำล ็ งกายเส ัอมถอยื่อาจเกดปิญหา ปวดหลงักระดกสูนหลังั และหมอนรองกระดกสูนหลังเคลั อนกดรากประสาทได ื่อกทีงชั้ วยให การลกขุนนึ้ งทำได ั่งายดวย นอนตะแคงออกแรงดนทัมี่อบนืและออกแรงยนทัขี่อศอกล างเพอยื่นลำต ัวขันพรึ้อมเคล อนตะโพก ื่ ใหตงในท ั้านงั่
การชวยเหลือเบื้องตนดานสุขภาพสำหรับผูสูงอายุ 37 ภาพ การเปลยนจากที่านอนเป นทานงั่ ภาพ การจดทัานงั่ การลกขุนยึ้นจากทืานงั่ กรณทีนี่งเกั่าอและตี้องการลกขุนยึ้นผื สูงอายูตุองเลอนตื่ วให ัเขาเลยทนี่ งมาพอควรและวางขาใน ั่ ทากาวเทา ใชมอดืนพันทื้นี่ งและโน ั่มตวมาขัางหนาเลกน็อยออกแรงยนทัมี่อและเทืาดนตัวลักขุนึ้ กรณทีผี่ดู แลและญาต ูอยิดูวยและผสูงอายูมุกำล ี งไมัดตีองชวยพย งยกลำตุวั โดยยนดืานหนาและ มอจืบดัานขางระดบอกของผั สูงอายู ุหรอสอดม ือผื านใต รกแรั ไปประสานท หลี่งของผั สูงอายู ุใชเขาชวยดนเขัา ของขาขางทกี่าวออกมาเพอชื่วยด นให ัเขาเหยยดลีกขุนได ึ้ การจดทัานงั่ การชวยจดทัาน งให ั่ผ สูงอายู ุควรดแลใหูนงสบายท ั่กสุวนผอนคลายและมทีพี่กพยังุเชนมทีี่ พงหลิ งให ัหลงตรงัอาจตองใช วสดันุนหนุนทุหลี่งสัวนเอวท โคี่งเวามทีพี่กแขนทั สบาย ี่ขอศอก ฝาเทาวางราบ กบพันื้หรอใช ืทรองเที่าเพ อให ื่ตนขาวางแนบพอดกีบทันี่งั่และเขาเลยขอบทนี่งประมาณ ั่ 1 นวฟิ้ตุ
หลักสูตรการดูแลผูสูงอายุ 38 กจกรรมทิ 3ี่ 3.1 ใหผเรูยนอธี บายการเปล ิยนอี่ริยาบถทิ เหมาะสมสำหร ี่บผั สูงอายู ุ 3.2 ใหผเรูยนยกตีวอยั างการเปล ยนอี่ริยาบถหริอการเคลื อนไหวของผ ื่สูงอายู ุททำให ี่ ตนเองได รบั อนตรายัมา 3 ตวอยัางพรอมบอกสาเหต และแนวทางแกุไข (ใหผเรูยนเขี ยนคำตอบของก ีจกรรมิ ในสมดบุนทักกึจกรรมิแลวตรวจสอบแนวคำตอบภายหล งั)