โครงงานเรื่องปุ๋ยชีวภาพจากใบจามจุรี

โครงงาน
เร่ือง ปุ๋ยหมักชวี ภาพจากใบจามจุรี

นำยไกรวิชญ์ จัดทำโดย เลขท่ี 4
พูนทรพั ย์ เลขที่ 5
เลขที่ 8
นำยพรมพรำย จนั ทร์ดี เลขที่ 10
เลขที่ 11
นำงสำวกรวภิ ำ คำใบ เลขที่ 12
เลขที่ 16
นำงสำวถริ นนั ท์ คงลือรกั ษ์

นำงสำวพันธิตรำ อัมภรัตน์

นำงสำวพมิ พล์ ภสั พำนโคกสูง

นำงสำวอรปรียำ สุทธปิ ระภำ

ช้ันมัธยมศกี ษำปีที่6/1

โรงเรยี นระยองวิทยำคม นิคมอตุ สำหกรรม

ครทู ีป่ รึกษำโครงงำน
คุณครูจนั ทร์มณี จรสั แสง

ก

คานา

โครงงำนวทิ ยำศำสตร์ เรอ่ื ง ปุ๋ยหมกั ชีวภำพจำกใบจำมจรุ ี โครงงำนเร่ืองนีศ้ ึกษำกำรทำปุ๋ยหมัก
ชีวภำพจำกใบจำมจุรี เพรำะหำไดง้ ่ำยในทอ้ งถิน่ และชุมชน และเปน็ กำรนำใบไม้ทห่ี ล่นลงตำมพ้นื เหล่ำนี้มำใช้
ให้เกิดประโยชน์ นอกจำกใบจำมจุรีแล้วยงั นำเอำจรุ นิ ทรีย์ EM กำกนำ้ ตำล และมลู สัตว์ มำช่วยบำรงุ ตน้ ไม้
เพ่อื ให้เปน็ ปุ๋ยชวี ภำพเพื่อทดแทนกำรใช้ปุ๋ยเคมที ี่มีรำคำสงู ลดปญั หำดนิ เสือ่ มคุณภำพ ลดปญั หำสง่ิ แวดล้อม
และลดกำรนำเขำ้ จำกตำ่ งประเทศด้วย

ผจู้ ัดทำหวงั เปน็ อย่ำงยงิ่ ว่ำโครงงำนในเรือ่ งนีค้ งเป็นประโยชน์ตอ่ เกษตรกรและผู้ทส่ี นใจท่ีจะทำป๋ยุ
ขนึ้ มำใช้เองโดยไมต่ ้องใช้ปุย๋ เคมเี ลย หำกมขี ้อผิดพลำดประกำรใดผูจ้ ดั ทำต้องขออภัยไว้ ณ โอกำสนดี้ ว้ ย

คณะผู้จัดทำ
12 มกรำคม 2564

ข

กิตติกรรมประกาศ

โครงงำนวทิ ยำศำสตรเ์ ร่ือง ปุ๋ยหมกั ชวี ภำพจำกใบจำมจรุ ี เพือ่ ทดลองกำรมีประสิทธภิ ำพของปุ๋ยหมกั
ชวี ภำพโดยไดร้ ับกำรสนับสนุนจำกกลมุ่ ผลิตปุย๋ ชีวภำพชมุ ชนมำบชลดู และได้รับกำรสนับสนุนจำกคุณครู
จันทรม์ ณี จรสั แสง ทไี่ ดใ้ ห้คำปรึกษำในกำรจดั ทำโครงงำนและไดร้ ับควำมอนุเครำะหจ์ ำกชำวบำ้ นทีไ่ ด้ให้
ขอ้ เสนอแนะและนำเอกสำรตำรำต่ำง ๆ ทีใ่ ช้ในกำรศกึ ษำคน้ ควำ้

คณะผู้จดั ทำ ขอขอบพระคุณทุกทำ่ นดังที่ไดก้ ลำ่ วถงึ มำข้ำงต้น และทไ่ี มไ่ ด้กล่ำวถึงไว้ ณ ที่น้เี ปน็
อยำ่ งสูง

คณะผูจ้ ดั ทำ
12 มกรำคม 2564

ค

หวั ข้อโครงงาน : ปุ๋ยหมกั ชวี ภำพจำกใบจำมจุรี
ประเภทของโครงาน
ผเู้ สนอโครงงาน : โครงงำนประเภททดลอง

ครูทป่ี รึกษาโครงงาน : นำยไกรวิชญ์ พูนทรพั ย์ เลขที่ 4
ปีการศกึ ษา เลขที่ 5
นำยพรมพรำย จันทรด์ ี เลขที่ 8
เลขท่ี 10
นำงสำวกรวภิ ำ คำใบ เลขท่ี 11
เลขท่ี 12
นำงสำวถิรนนั ท์ คงลอื รกั ษ์ เลขท่ี 16

นำงสำวพันธติ รำ อมั ภรัตน์

นำงสำวพมิ พล์ ภสั พำนโคกสงู

นำงสำวอรปรียำ สทุ ธิประภำ

ช้นั มัธยมศึกษำปีที่ 6/1

: คณุ ครูจนั ทร์มณี จรัสแสง

: 2564

บทคัดย่อ

โครงงำนวิทยำศำสตรเ์ รอื่ ง ปุ๋ยหมักชีวภำพจำกใบจำมจุรี สตู รบำรงุ ต้นไมจ้ ัดทำขนึ้ เพือ่ ศึกษำกำรทำ
ปยุ๋ หมักชวี ภำพจำกใบจำมจรุ ีท่ีทำกำรผสมกับ จรุ ินทรีย์ EM กำกน้ำตำล และมลู สัตว์ เตรยี มสถำนทีโ่ ดยกำร
นำจอบมำขุดดิน รว่ นให้ละเอียด นำมลู สุกรปรมิ ำณ 10 กิโลกรัมมำเททับลงไปบนดนิ ร่วน นำแกลบปริมำณ 3
กิโลกรัมมำเททับลงไป นำใบไมแ้ หง้ ปริมำณ 500 กรัมวำงลงบนมลู สุกรและแกลบแลว้ นำจอบมำเกลยี่ ให้เข้ำกัน
นำนำ้ มำรดให้ชุ่มโดยใสน่ ้ำปริมำณ 5 ลิตร ปดิ ฝำใหส้ นิททง้ิ ไวป้ ระมำณ 30 วัน ผลปรำกฏว่ำนำ้ หมกั ชวี ภำพที่
ได้จำกกำรหมัก มีรำสขี ำวเกดิ ขึน้ มำกมำย มีกลิน่ ของกำรหมกั และนำนำ้ หมกั ชีวภำพนไ้ี ปใช้ลดตน้ ไม้แทนกำร
ใชป้ ๋ยุ เคมี ปุย๋ หมักชีวภำพนีเ้ ปน็ ประโยชนแ์ ก่นกั เรยี น ชมุ ชน เกษตรกรและผ้ทู ี่สนใจท่ีจะทำปุ๋ยขึน้ มำใชเ้ อง
ทดแทนกำรใช้ป๋ยุ เคมีซงึ่ มีรำคำสงู ดนิ เสอ่ื มคุณภำพและเป็นปญั หำสิ่งแวดลอ้ มตำมมำ

สารบญั ง

เร่อื ง หน้ำ

คำนำ ก
กิตติกรรมประกำศ ข
บทคัดย่อ ค
สำรบัญ ง
บทท่ี 1 บทนำ 1-2
1
ท่มี ำและควำมสำคญั ของโครงงำน 1
วตั ถุประสงค์ 1
ตวั แปร 2
ขอบเขตของกำรศึกษำค้นคว้ำ 2
สมมติฐำนในกำรศึกษำ 2
ประโยชน์ท่คี ำดวำ่ จะไดร้ บั 3
บทท่ี 2 เอกสำรทีเ่ กี่ยวขอ้ ง 3
E.M. (อี.เอม็ .) คืออะไร 3
ลักษณะโดยท่ัวไปของ EM 3
ใบจำมจุรี 4-5
บทท่ี 3 วธิ กี ำรจัดทำโครงงำน 4-5
อปุ กรณ์และวธิ กี ำรทดลอง 6-8
บทท่ี 4 ผลกำรจัดทำโครงงำน 9
บทที่ 5 สรุปและอภปิ รำยผลกำรทดลอง 9
สรปุ ผลกำรทดลอง 9
ประโยชน์ท่คี ำดวำ่ จะไดร้ ับ 9
ขอ้ เสนอแนะ 10
บรรณำนุกรม 11
ภำคผนวก

1

บทท่ี 1
บทนา

1. ท่มี าและความสาคญั ของโครงงาน
ปจั จบุ ันดนิ ปุย๋ มีรำคำแพงหำซ้ือยำก ต้องออกไปซ้อื ทท่ี อ้ งตลำดเทำ่ นนั้ ส้ินเปลอื งท้ังเงินและเวลำคณะ

ผ้ดู ำเนนิ โครงงำนพบว่ำใบไม้บำงชนดิ มีคุณสมบตั ิพิเศษ เม่ือย่อยสลำยแลว้ กลำยเปน็ ปยุ๋ เป็นอำหำรของพชื ทำให้
ธญั พืชเติบโต เช่น ใบจำมจรุ ี

ใบจำมจรุ ีเป็นไม้ยืนต้นชนดิ หน่ึง มีอยู่ทกุ ภำคของประเทศไทย ใบจำมจุรมี ีคุณสมบตั ิพเิ ศษอย่ำงหนง่ึ
เมือ่ ผสมกบั ดินร่วน และมูลสัตว์ต่ำง ๆ แล้วจะย่อยสลำยกลำยเปน็ ดนิ ปยุ๋ ไดง้ ำ่ ย สำมำรถนำมำผลิตเป็นดนิ ปุ๋ย
ทดแทนปุย๋ ตำมท้องตลำดไดเ้ ป็นอย่ำงดี

เน่ืองจำกในบรเิ วณรอบ ๆ บ้ำนของเรำมใี บไม้เป็นจำนวนมำก ทำให้เกิดกำรทบั ถมมำกข้ึนเร่ือย ๆ ซ่ึง
กำรทบั ถมของใบไม้บำงคนอำจมองในแง่ดวี ่ำ ทำใหม้ ีป๋ยุ เกดิ ข้ึนเองตำมธรรมชำติ แต่กำรย่อยสลำยในรูปแบบน้ี
ตอ้ งใชร้ ะยะเวลำทน่ี ำนพอสมควร จึงเกิดแง่คิดอีกรูปแบบหนง่ึ ว่ำ ควรกำจดั ใบไม้เหลำ่ น้นั ท้ิงไป โดยบำงคนอำจ
เลอื กวธิ ีเผำใบไม้ทิ้ง ซ่ึงทำให้ส่งผลกระทบถึงภำวะโลกร้อนทก่ี ำลงั ทำควำมเดือดร้อนท่วั ทกุ มมุ โลก ภำวะโลก
ร้อนเกิดขึน้ จำกกำรปลอ่ ยกำ๊ ซคำร์บอนไดออกไซด์และก๊ำซมีเทนขน้ึ สู่บรรยำกำศของโลก ดังน้ันกล่มุ ของพวก
เรำจงึ คิดหำวิธีชว่ ยโลกในรูปแบบของปยุ๋ ชีวภำพ ซ่งึ เหมำะกับกำรบำรุงในภำคกำรเกษตรในรูปแบบตำ่ ง ๆ ซ่ึง
พวกเรำไดท้ ำกำรทดลองในกำรทำปุ๋ยชวี ภำพ เพ่ือที่จะนำไปบำรุงต้นไมใ้ หเ้ จริญงอกงำม ทำให้ตน้ ไม้เตบิ โต
อยำ่ งรวดเรว็ เป็นต้นไม้ท่ีช่วยในกำรดูดซับก๊ำซคำร์บอนไดออกไซดแ์ ละกำ๊ ซมีเทนเพอ่ื ลดภำวะโลกร้อน และช่วย
ในงำนเกษตรรูปแบบต่ำง ๆ

คณะผู้ดำเนนิ โครงงำน ไดเ้ ล็งเห็นประโยชนข์ องใบจำมจรุ ีดังกล่ำวจึงไดด้ ำเนนิ โครงงำน ทผี่ ลติ ขน้ึ จำก
ใบจำมจรุ เี พ่ือทดแทนดนิ ปยุ๋ จำกท้องตลำด และเพ่ือลดคำ่ ใช้จำ่ ย

2. วัตถปุ ระสงค์
1. เพอ่ื ทรำบคณุ สมบัตพิ เิ ศษของใบจำมจุรเี พ่ือนำมำผสมกบั ดนิ ร่วน
2. เพ่อื เปรยี บเทยี บคุณสมบตั ิพิเศษระหวำ่ งปยุ๋ จำกใบจำมจุรีกบั ดินป๋ยุ ชนดิ อ่นื ๆ
3. เพือ่ ผลติ ดนิ ปยุ๋ ขึ้นจำหนำ่ ย และใชเ้ อง เพือ่ ทดแทนดินปุ๋ยจำกทอ้ งตลำด เปน็ กำรดำเนินตำมรอย
พระรำชดำริเศรษฐกจิ พอเพยี ง

3. ตัวแปร
3.1 ตัวแปรต้น
ใบจำมจรุ ี ดินร่วน มลู สัตว์ กำกนำ้ ตำล และสำร EM
3.2 ตัวแปรตำม
กำรยอ่ ยสลำยกลำยเป็นปุ๋ยของใบจำมจุรี ดินร่วน และ มูลสัตว์
3.3 ตัวแปรควบคมุ
ปรมิ ำณส่วนผสมระหวำ่ งใบจำมจุรี ดินร่วน มูลสตั ว์ กำกน้ำตำล และสำร EM

2

4. ขอบเขตของการศึกษาคน้ คว้า
1. มลู สัตว์ในกำรศกึ ษำครั้งนใ้ี ชเ้ ฉพำะมลู ของสุกร
2. ใบไมแ้ หง้ ทใ่ี ช้ในกำรศกึ ษำครง้ั น้ีใช้ใบไมแ้ ห้งท่วั ไปทม่ี ีในบริเวณบำ้ น
3. ดนิ ทใ่ี ช้ในกำรศึกษำครัง้ น้ีคือดินรว่ น
4. ระยะเวลำในกำรศกึ ษำ 60 วนั

5. สมมติฐานในการศกึ ษา
1. ใบไม้แห้งสำมำรถนำมำทำเป็นป๋ยุ ชวี ภำพได้
2. มูลของสุกรสำมำรถนำมำทำเป็นป๋ยุ ชวี ภำพได้
3. ปยุ๋ ชีวภำพสำมำรถนำมำใช้ประโยชนใ์ นกำรช่วยบำรงุ กำรเจริญเตบิ โตของตน้ ไม้ได้

6. ประโยชน์ที่คาดวา่ จะไดร้ บั
1. นำไปใชใ้ นกำรบำรุงต้นไม้ได้
2. ลดกำรใชป้ ุ๋ยเคมใี นกำรบำรงุ ตน้ ไม้
3. ลดปรมิ ำณของใบไม้ในบริเวณรอบ ๆ บ้ำน
4. ลดปรมิ ำณมลู สตั ว์
5. ลดมลภำวะทำงอำกำศทเ่ี กิดจำกกลิ่นของมูลสตั ว์

3

บทท่ี 2
เอกสารทีเ่ กี่ยวขอ้ ง

1. E.M. (อ.ี เอ็ม.) คืออะไร
E.M. ย่อมำจำกคำวำ่ Effective Micro-organisms หมำยถงึ กลุ่มจลุ ินทรยี ์ที่มปี ระสทิ ธิภำพคิดค้น

พบโดย ศำสตรำจำรย์ ดร.เทรโอะ ฮงิ ะ (TEROU HIGA) แห่งมหำวิทยำลัยรวิ กิว เมืองโอกินำว่ำ ประเทศญ่ีปนุ่
โดยใชเ้ ทคนคิ ทำงชีวภำพ รวบรวมเฉพำะกล่มุ จลุ นิ ทรีย์ หมวดสร้ำงสรรค์ทมี่ ีอยู่ในธรรมชำตมิ ำใชป้ ระโยชน์
ช่วยปรบั ปรุงสภำพควำมสมดุลของส่ิงมีชีวิตและสิ่งแวดลอ้ มให้ดีขนึ้ จุลนิ ทรียห์ มวดสรำ้ งสรรคท์ ่มี ใี น EM ไดแ้ ก่
กลุ่มจุลนิ ทรีย์สงั เครำะห์แสง แลกโตบำซลิ ัส เพนนิซเี ลยี่ ม ไตรโคเดอมำ ฟซู ำเรยี ม สเตรปโตไมซสิ อโซโตแบ
คเตอ ไรโซเบียม ยสี ต์ รำ ฯลฯ จลุ ินทรยี ์ใน EM สว่ นใหญเ่ ปน็ จลุ ินทรียท์ ่ีไม่ตอ้ งกำรอำกำศ และมีพลงั “แอน
ติออกซิเดชั่น” ซึ่งเปน็ พลังสร้ำงสรรค์ของชวี ติ ป้องกันไม่ให้มีกำรทำลำยชวี ภำพทีส่ ำคัญของ เซลล์ไดป้ ้องกัน
ฤทธิ์ของสำรพิษไดห้ ลำยชนิด รักษำสภำพธรรมชำตขิ องเซลล์ ได้ไม่ใหเ้ ส่ือมสภำพรักษำสุขภำพของคนและสัตว์
ไมใ่ ห้เปน็ โรคหรือเจ็บป่วยได้ง่ำย

2. ลกั ษณะโดยท่ัวไปของ EM
เป็นของเหลวสีน้ำตำลกล่ินหอมอมเปร้ียวอมหวำน (เกดิ จำกกำรทำงำนของกลุม่ จลุ นิ ทรียต์ ่ำง ๆ ใน

E.M.) เป็นกลุ่มจลุ ินทรียท์ ม่ี ชี ีวติ ไม่สำมำรถใชร้ ่วมกับสำรเคมหี รอื ยำปฏชิ วี นะและยำฆ่ำเช้อื ต่ำง ๆ ได้ ไม่เป็น
อันตรำยต่อส่งิ มชี วี ติ เชน่ คน สตั ว์ พืช และแมลงท่ีเป็นประโยชน์ ชว่ ยปรับสภำพควำมสมดุลของส่ิงมีชีวติ และ
สงิ่ แวดลอ้ ม เปน็ กลุ่มจลุ ินทรีย์ ท่ีทุกคนสำมำรถนำไปเพำะขยำยเพ่อื ช่วยแก้ปัญหำต่ำง ๆ ได้ด้วยตนเอง

3. ใบจามจรุ ี
เนอ่ื งจำกต้นจำมจุรีเปน็ พชื ในตระกูลถว่ั ใบมสี ำรอำหำรหลำยชนดิ จงึ นยิ มนำมำเป็นอำหำรสตั ว์ เช่น

วัว ควำย สุกร แพะ แกะ เป็นตน้ นอกจำกน้นั ยังใชร้ ว่ มกบั ฝักแกส่ ำหรับเปน็ อำหำรสัตว์ เน่อื งจำกฝักมีรสหวำน
เปน็ ท่ชี อบของสัตวบ์ ำงชนดิ เช่น โค กระบือ

จำกงำนวิจยั (พจนยี ์ แสงมณี และ วมิ ลฉัตร สมนิยำม) ปริมำณธำตอุ ำหำรที่มีในวสั ดอุ นิ ทรยี พ์ บวำ่ ใบ
จำมจุรมี ีไนโตรเจนสงู ถงึ 23.8 ก./กก. และสูงกว่ำฟำงข้ำวประมำณ 4 เท่ำ ถึงแม้ปรมิ ำณฟอสฟอรสั และ
โพแทสเซียมต่ำกวำ่ ฟำงข้ำว ปรมิ ำณไนโตรเจนขนำดนม้ี ีควำมนำ่ สนใจ เหมำะกบั ข้ำวหรือพชื ท่ีกำลังเจริญเติม
โตมำกเลยทีเดยี ว

4

บทท่ี 3
วธิ ีการจัดทาโครงงาน
1. อุปกรณแ์ ละวิธีการทดลอง
1.1 อุปกรณ์ท่ใี ช้
1. ใบไม้แห้ง 500 กรมั
2. มลู สกุ ร 10 กิโลกรัม
3. น้ำ 5 ลิตร
4. จอบ
5. กระถำงตน้ ไม้ 3 กระถำง
6. ตน้ ไม้ 3 ตน้
7. แกลบ 3 กิโลกรัม
1.2 วธิ กี ำรทดลองขั้นท่ีหนงึ่ กำรทำปยุ๋ ชีวภำพ
1. เตรยี มสถำนทโี่ ดยกำรนำจอบมำขดุ ดนิ ร่วนใหล้ ะเอียด
2. นำมลู สกุ รปรมิ ำณ 10 กโิ ลกรัมมำเททบั ลงไปบนดินรว่ น
3. นำแกลบปริมำณ 3 กิโลกรัมมำเททบั ลงไป
4. นำใบไม้แห้งปรมิ ำณ 500 กรัมวำงลงบนมูลสกุ รและแกลบแลว้ นำจอบมำเกล่ยี ใหเ้ ข้ำกัน
5. นำน้ำมำรดใหช้ ุ่มโดยใส่น้ำปรมิ ำณ 5 ลิตร ดังรปู

6. ทิง้ ไวเ้ ปน็ ระยะเวลำ 30 วัน
7. สำมำรถนำไปใช้ในงำนเกษตรได้

5

1.3 วิธกี ำรทดลองข้ันที่สอง กำรนำปยุ๋ ชวี ภำพมำใช้ประโยชน์
1. นำต้นไม้ไปปลูกในกระถำงทเ่ี ตรยี มไว้
2. นำปยุ๋ ชวี ภำพไปใสก่ ระถำงที่ 1,2,3 ในปรมิ ำณ 50,100,150 กรัมตำมลำดับ
3. รดน้ำต้นไม้เชำ้ เย็นในปริมำณที่เทำ่ กันและใส่ปยุ๋ ชวี ภำพทุกสัปดำหต์ ำมที่กำหนด
4. สงั เกตกำรเปล่ียนแปลง

6

บทที่ 4
ผลการจัดทาโครงงาน
บนั ทึกผลการทดลอง
กระถำงที่ 1 ไดใ้ ส่ปรมิ ำณปยุ๋ 50 กรมั กำรเจริญเตบิ โตของต้นไมม้ ีขนำดเล็กกวำ่ กระถำงทห่ี นง่ึ และสอง
กระถำงที่ 2 ไดใ้ สป่ รมิ ำณปุ๋ย 100 กรัม กำรเจรญิ เตบิ โตของต้นไม้มขี นำดใหญ่กว่ำกระถำงที่หนึ่งแตเ่ ลก็ กวำ่
กระถำงทส่ี ำมเล็กนอ้ ย
กระถำงท่ี 3 ได้ใสป่ รมิ ำณปุ๋ย 150 กรัม กำรเจริญเติบโตของตน้ ไม้มขี นำดใหญก่ ว่ำกระถำงทห่ี นง่ึ และกระถำงที่
สอง
กระถำงที่ 1

กอ่ น

หลัง

7

กระถำงท่ี 2

กอ่ น

หลงั

8

กระถำงท่ี 3

กอ่ น

หลงั

9

บทท่ี 5
สรปุ และอภปิ ลายผลการทดลอง

1. สรุปผลการทดลอง
กระถำงท่ี 1 ได้ใส่ปรมิ ำณปยุ๋ 50 กรัม กำรเจริญเตบิ โตของต้นไมม้ ีขนำดเล็กกว่ำกระถำงท่หี นึง่ และสอง
กระถำงที่ 2 ได้ใสป่ ริมำณปยุ๋ 100 กรมั กำรเจริญเตบิ โตของตน้ ไม้มีขนำดใหญก่ ว่ำกระถำงท่หี นึง่ แตเ่ ล็กกว่ำ
กระถำงทส่ี ำมเล็กนอ้ ย
กระถำงท่ี 3 ได้ใส่ปรมิ ำณปยุ๋ 150 กรมั กำรเจริญเตบิ โตของต้นไม้มขี นำดใหญก่ ว่ำกระถำงทห่ี นึง่ และ
กระถำงทีส่ อง

2. ประโยชน์ทคี่ าดวา่ จะไดร้ บั
1. นำไปใชใ้ นกำรบำรุงต้นไมไ้ ด้
2. ลดกำรใช้ป๋ยุ เคมีในกำรบำรงุ ต้นไม้
3. ลดปรมิ ำณของใบไม้ในบรเิ วณรอบ ๆ บ้ำน
4. ลดปริมำณมลู สตั ว์
5. ลดมลภำวะทำงอำกำศทเ่ี กิดจำกกลน่ิ ของมูลสัตว์

3. ข้อเสนอแนะ
กำรทำปยุ๋ ชีวภำพระยะเวลำเป็นส่งิ สำคัญดังนนั้ เม่ือยงั ไม่ถึงระยะเวลำท่ีกำหนด จงึ ไมค่ วรนำปุ๋ยมำใช้

กอ่ นเพรำะอำจมีคุณภำพท่ีด้อยประสิทธิภำพหรืออำจให้ผลท่ีไม่นำ่ พอใจ

10

บรรณานกุ รม

Thetoymonny (2553) เรอ่ื งโครงงำนวทิ ยำศำสตร์เร่ืองปุ๋ยหมกั ชวี ภำพ สบื คน้ เม่ือ 8 มกรำคม 2564
จำก https://thetoymonny.blogspot.com

11

ภาคผนวก