93
“ ตอนพี่พรรณเพิ่งคลอดลูกได้ 6-7 เดือน พี่เหมี่ยวก็คอยมาถาม ว่าอยากลองทำ ไหม แต่งานนี้มันยากนะ พี่พรรณเลยตอบไปว่า ทำ ไม่ได้ จะเอาเวลาไหนมานั่งแทงเข็มทีละเส้น ทีละเส้น ไม่ใช่น้อยๆ นะ ทั้งลูกอีก จะเอาเวลาไหนดูแลลูก จะมานั่งปักผ้าเลือกสีฝ้ายอยู่ นั่น มันยุ่งยาก แต่วันหนึ่งอุ้มลูกไปหาคนข้างบ้าน เขาปักพวงกุญแจ ก็เกิดสงสัย ทำยังไงถึงสวยขนาดนี้ แล้วอีกอย่างคือบ้านพี่พรรณ อยู่ใกล้พี่เหมี่ยว เขาทำอะไรก็เห็น อุ้มลูกไปเดินดูนั่นดูนี่ ทำ ไมงาน นี้สวยจังเลย ก็ไปมองเห็นเขาปัก พี่ก็คิด จะไปปักยังไงให้มันสวย เหมือนเขา ก็เกิดความรู้สึกชอบ จะทำ ได้อยู่หรอถ้าเราจะลองทำดู ก็ เลยไปแอบหัดปัก ตอนนั้นพี่พรรณใช้เส้นเดียว ใช้เส้นคู่ก็ไม่เป็น มัน เรียงเส้นไม่สวย ก็เอาไปให้พี่เหมี่ยวดู พี่เหมี่ยวก็ว่าได้แค่ไหนก็เอา ลองดูนะ เริ่มต้นด้วยกันนะ ฝึกเอาหัดเอา พี่ก็ทำ ”
95 พี่ พรรณ - สำ พันธ์ ลามทุม ช่างปั กผ้าแบรนด์ภูคราม
9 7 พี่พรรณพาลูกชายมาดูต้นไม้ ที่พี่พรรณเคยขึ้นไปเล่นใน วัยเด็ก
99
101
103
“ อยู่กับภูครามมาหลาย ๆ ปีก็เริ่มเข้าใจว่าภูครามสร้างมาเพื่ออะไร ภูครามไม่ได้มาเพื่อหางานให้เราทำแค่คนเดียว แต่มาเพื่อชุมชน ป่า ก็เกี่ยว การดำ รงชีวิตก็เกี่ยว ครอบครัวก็เกี่ยว ทำยังไงเราถึงจะมีงาน ทำ ในช่วงที่เลี้ยงลูกตัวเล็ก ๆ แต่ก่อนวันละบาทก็ยังหาไม่ได้ แต่มันก็ จะเริ่มมีเมื่อเราขยัน ขยันขึ้น ชำ นาญขึ้น พอมีฝีมือก็ทำ ให้เราทำ งาน ได้เร็ว พอทำ งานได้เร็วเราก็จะมีทั้งรายได้ มีทั้งเวลาได้อยู่กับลูก ”
105
“ บรรยากาศของห้วยนํ้า ของป่าหลังบ้านเรา มันเป็นทรัพยากรที่คง อยู่แบบธรรมชาติ ไม่มีผู้ใดมาแตะต้อง มันเลยเป็นงานในใจของเรา มันดึงศักยาภาพของเราออกมาได้โดยที่เราไม่ได้ไปมองภาพทางไหน เรามองแค่สถานที่บริเวณจุดเล็ก ๆ ของเรา ที่คนมองอื่นไม่เห็น เรา ก็บรรยายออกไปในผืนผ้าของเราได้ ”
107 พี่ วิ - วิสาขา แข่ธาตุ ช่างปั กผ้าแบรนด์ภูคราม
109
111
113 “ จุดที่เราอยากจะเอาไปสร้างสรรค์ในงานของเราแทบทุกชิ้นก็คือ ต้นไม้ อย่างต้นที่พี่วิอยู่ตอนนี้เขาเรียกกันว่ากระดิ่งนางฟ้า แต่บ้าน เราเรียกต้นแหว่ง มันเป็นต้นไม้ที่รู้สึกว่ามีความชุ่มชื้น อบอุ่น ใบเขา จะไม่ร่วงหล่นให้เรารู้สึกรำคาญ เป็นต้นไม้ที่สร้างความสมดุลให้กับ ตัวเองตลอดเวลา เราก็อยากได้ต้นไม้ต้นนี้ อาจจะเป็นกิ่งหรือเป็น ดอกบ้าง ใส่ลงไปในตัวเสื้อ อยู่ในงานของเราแทบทุกชิ้น บางตัวที่ไม่ ได้เล่าเรื่องต้นไม้ก็จะแอบแถมลงไปด้วยตลอด ”
115
“ หน้าแล้งเราก็มีเวลามาเก็บพวกของป่ากิน เช่น ดอกกระเจียว เห็ด ขอน มันจะมีอากาศของมันที่ทำ ให้มีของกินประเภทนี้ทุกช่วง ใน ช่วงหน้าฝนเราก็มาหากินเห็ด ช่วงหน้าหนาวเราก็มาหากินกุ้ง ช่วง หน้าร้อนเราก็มาหาเก็บดอกกระเจียว มันก็จะเป็นอยู่อย่างนี้ ในบ้าน เรามี ในชุมชนเรามี ในป่าหลังบ้านเรามี เราก็ไม่อยากไปไหนหรอก แล้วก็มีงานให้เราได้เสริมรายได้ ได้มีความสุข มีอารมณ์ทำ งานแบบ ที่ว่าไม่ต้องไปไกลบ้าน ได้อยู่กับครอบครัวก็เป็นความสุขชนิดหนึ่ง ความเพลิดเผลินมันทำ ให้เราทำ งานแบบตั้งใจ ส่งอารมณ์ถึงคนที่เขา รับงานเราไป เพราะว่าเราใส่กับงานเต็มที่ กับอารมณ์ที่ว่าเราอยาก สร้างสรรค์งานให้ออกมาดีที่สุด ถึงจะไม่ได้เรียนจบสูงๆมีความรู้ เยอะๆ แต่ก็เป็นความตั้งใจของคนคนนึงที่ทำ เต็มกำลัง ทำสุดความ สามารถแล้ว ”
117
“ งานทอ งานย้อม มันเป็นงานพื้นถิ่น เป็นงานที่เป็นวิถีชีวิตของคนที่นี่ เราอยาก บอกเรื่องราวของภูพานผ่านงาน พยายามที่จะเล่าเรื่องสิ่งแวดล้อมภายในผืนผ้า สร้าง จิตสำ นึกด้วยงานปัก นี่คือกระบวนการทำ งานที่ภูครามทำ ไม่ว่าจะเป็น การทอ การ ย้อม เราไม่ได้เน้นเรื่องงานปักอย่างเดียว มันเป็นแค่เครื่องมือที่เราจะทำ เรื่องการ อนุรักษ์ งานปักผ้ามันอาจจะไม่มีในท้องถิ่นเลย ไม่ได้มีเป็นวัฒนธรรม แต่เราแค่เอามา ใช้เป็นเครื่องมือ เหมือนดินสอเหมือนปากกา ที่เราจะเล่าเรื่องใด ๆ แต่ว่ามันผ่านผ้า แล้วมันจะสามารถติดตัวผู้คนไปในที่ต่าง ๆ ได้ สามารถสวมใส่ได้ ให้เป็นเสื้อตัวหนึ่ง ที่สามารถจะเดินทางไปทั่วโลก โชว์คนทั่วโลกให้ได้เห็นว่ามันมีเรื่องราวแบบนี้อยู่ มัน เป็นเป้าหมายหลักที่เราอยากจะถ่ายทอด สื่อสาร ให้คนได้รู้ว่าเรากำลังทำอะไรอยู่ ”
119
121 Anurak อนุรักษ์ “ เรามองการอนุรักษ์เปลี่ยนไปในแต่ละปี เพราะมันคือประสบการณ์ที่เราเจอจริง ๆ เราต้องย้อนมาก่อนว่าเราต้องการอนุรักษ์เพื่ออะไร คำว่าอนุรักษ์ของเราคืออะไร อนุรักษ์ของพี่คือพี่อยากให้มันดำ รงอยู่ ในบางอย่างที่มันยังดีอยู่ อย่างเช่นธรรมชาติ สิ่งแวดล้อม วิถีชีวิตที่ มันสวยงาม อะไรที่เราจะอยากรักษาและชลอการเปลี่ยนแปลง ดังนั้นสิ่งที่พยายามทำอยู่ในเรื่องการอนุรักษ์นั้น บางทีก็จะมองกว้างมาก บางทีก็จะมองแคบ ดูว่าเราสามารถทำอะไรได้บ้าง เช่นทำ ให้คนได้รู้ว่าเราทำ เรื่องนี้ เพื่อสร้างการตระหนักบางอย่างว่าทำ ไมเขาถึงทำ เรื่องนี้ กับอีกอันนึงคือทำลึกไปที่ใจคนทำ งาน คนที่เขาอยู่กับสิ่งแวดล้อมนี้ ธรรมชาตินี้ให้เขาหวงแหนยังไงได้บ้าง เพื่อสร้างให้มันเกิดใน ระยะยาวไม่ใช่แค่สั้น ๆ ” พี่มะเหมี่ยวเล่าให้ฟังถึงความหมายของการอนุรักษ์แบบภูคราม
123
125 “ เราเข้าใจว่าแต่ละคนมองเรื่องการอนุรักษ์ต่าง กัน เพราะว่าประสบการณ์ในการใช้ชีวิตมันต่างกัน บางคนสนใจมาก บางคนสนใจน้อย เพราะว่าผล ประโยชน์ หรือความเดือดร้อนที่เข้าถึงเขามันมีมาก น้อยไม่เท่ากัน หรือบางคนก็ไม่ได้จำ เป็นที่จะต้อง มานั่งคิดเรื่องนี้ เขาอาจจะไม่ได้สำผัสถึงประโยชน์ ที่เขามองไม่เห็น บางคนก็สนใจอย่างมากที่จะต้อง ทำ เรื่องนี้ เพราะเขารู้สึกว่าเสียประโยชน์บางอย่าง ที่มันชัดเจน จึงอยากรักษาอยากอนุรักษ์เรื่องนี้ ”
127
“ ดังนั้นสิ่งที่ภูครามจะทำ ได้คือเราอนุรักษ์ที่ใจคน ว่าเรารักษาบางส่วนแล้วก็ใช้ บางส่วน ใช้แล้วจะทดแทนแบบไหน เราก็ต้องดูว่าอันไหนคือสิ่งที่เราดูแลได้หรือ เก็บรักษาได้ เราใช้เขา เราก็ต้องดูแลเขา เราจะดูแลแบบไหนมันก็ขึ้นอยู่กับว่าสิ่งที่ เราจะใช้มันมีมากน้อยแค่ไหน เพื่อไม่ให้มันหายไปเลย ชลอได้แค่ไหน หรืออาจจะ ไม่แตะต้องเลยก็ได้ มันมีบริบทมันมีระบบนิเวศ มันเหมาะสมที่เราจะดูแลแค่ไหน แต่ละคนไม่เหมือนกัน อย่างภูครามเราก็ทำ ให้เห็นว่าเราทำ เรื่องนี้ คนจะแคร์ตาม ก็ได้ ไม่แคร์ตามเราก็ได้ ” มะเหมี่ยว - ปิลันธน์ ไทยสรวง
129
131
133 การใช้ชีวิตของมนุษย์ร่วมกับธรรมชาตินั้น ก็เป็นสิ่งที่จำ เป็น อย่างมาก ธรรมชาติได้มอบวิถีชีวิต ธรรมชาติได้มอบความ เป็นอยู่ให้กับเรา นี่จึงเป็นเหตุผล ว่าทำ ไมเราถึงควรหันกลับ มามองความสำ คัญของธรรมชาติ ดูแลรักษาและ “อนุรักษ์” เท่าที่ตัวเราเองพอจะทำ ได้ ไม่ว่าจะมากหรือน้อยก็ตาม.
135
137 กฤษณพงศ์ พุดสี Phune Bhu ขอนแก่น : มหาวิทยาลัยขอนแก่น, 2566 / 133 หน้า. จัดทำ�โดย แขนงวิชาภาพยนตร์และภาพถ่าย หลักสูตรออกแบบนิเทศศิลป์ สาขาวิชาทัศนศิลป์และออกแบบนิเทศศิลป์ คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น เลขที่ 123 หมู่ 16 ถ. มิตรถาพ ต.ในเมือง อ.เมือง จ.ขอนแก่น 40002 โทร. 06-2232-0922 E-mail : [email protected] พิมพ์และแยกสี : โรงพิมพ์มหาวิทยาลัยขอนแก่น พิมพ์ครั้งแรก : มีนาคม 2567
139