Proefexemplaar Burgerschap MBO Entree/2

Woordpuzzel

Onder de puzzel staan woorden die belangrijk zijn bij dit thema.
Vind jij ze allemaal terug in de woordzoeker?
De woorden staan
- van links naar rechts
- van rechts naar links
- v an boven naar beneden
- van beneden naar boven
- schuin.

De letters die overblijven vormen een uitspraak die past bij dit thema. Kun jij hem vinden?

Veel succes!

NE V E LN I UDRSBA Argument
E I I E T D E NS U E OM Botsing
T ARTNE A I RUKTM Cultuur
HRENA L I EETSSE Demonstratie
CGSARRNKV L I I L Divers
UUDE E E TR I USN I Geloof
LMD S L F E S D CMGD Grondwet
V ERBONDENHE I D Inleven
NNNO T EWDNORGG Migratie
E T L E I T A R G I M L IJ Nederland
KEVERSCH I L L EN Seksisme
GVOOROORDE E LD Tolerant
E I TAN I M I RCS I D Uniek
Verbondenheid
Verschillen
Vluchten
Vooroordeel

Woorden afstrepen

Verschillen 69

Woordenlijst

Artikel 1
Het eerste deel van de grondwet, waarin staat dat iedereen in Nederland gelijk is.

Cultuurverschillen
Verschillen die te maken hebben met je opvoeding en de plek waar je bent opgegroeid.

Discriminatie
Iemand wordt in dezelfde situatie onterecht anders behandeld dan een ander.

Divers
Met heel veel verschillen.

Grondwet
De basis van alle andere wetten. Hierin staan onder andere de grondrechten.

Inleven
Proberen te begrijpen waarom iemand anders tegen dingen aankijkt.

Migratie
Verhuizen van het ene land naar het andere land.

Migratie-achtergrond
Iemand die zelf, of één van zijn ouders, in het buitenland is geboren.

Norm
Gedragsregel in een groep of in de samenleving.

Racisme
Discriminatie vanwege afkomst of huidskleur.

Seksisme
Discriminatie vanwege geslacht, dus bijvoorbeeld omdat je een vrouw bent.

Tolerant
Je accepteert dat mensen anders zijn dan jij.

Verbondenheid
Het gevoel dat je bij elkaar hoort.

Vluchten
Je woonplek moeten verlaten omdat het er niet veilig is.

Vooroordeel
Een mening die je hebt over een groep, terwijl je de mensen niet goed kent.

Waarde
Uitgangspunt of principe dat mensen belangrijk vinden in hun leven.

Wij-gevoel
Het gevoel dat je bij elkaar hoort.

Wij-zij denken
Het tegenovergestelde van het wij-gevoel: groepen mensen komen tegenover elkaar te staan.

70

Aantekeningen

Verschillen 71



Politiek-juridische
dimensie

5 Politiek 94
6 Nederland en de wereld 114
7 Recht 134

PROEFEXEMPLAAR

Let op: dit proefexemplaar bevat vijf van de twaalf thema’s. Uit elke
dimensie een thema. Zo krijgt u een beeld van Thema’s Burgerschap
voor MBO Entree-2.

5 Politiek

burgerschap.nl/politiek

CASUS

HONDERD EURO OF STEMRECHT?
De video gaat over jongeren en hun stemrecht. Veel jongeren gaan bij verkiezingen niet stemmen.
Experts denken al langer na over hoe dat komt, en hoe je dat zou kunnen veranderen.
Presentator Marcel Bamberg vraagt verschillende jongeren naar hun mening. Hoe belangrijk vinden zij het
om te mogen stemmen? Je ziet hem in gesprek met verschillende mbo-studenten die nog niet zo lang in
Nederland zijn. En hij stelt ze deze vraag: wil je liever honderd euro of stemrecht? Het is opvallend dat lang
niet iedereen voor die honderd euro kiest. Zelfs niet als Marcel het nog aantrekkelijker maakt. Tweehonderd?
Duizend? Een Ferrari erbij? Blijkbaar vinden zij het stemrecht toch belangrijk.
Wat zou jij doen? Honderd euro of stemrecht?
Geef je antwoord en leg dat uit.

94

Les 1 Politiek gaat over jou

Honderd euro of stemmen? Die vraag uit de casusvideo
gaat over jouw invloed op politiek. De politiek maakt
keuzes over wat er moet gebeuren in Nederland. Wat
doen we tegen milieuvervuiling? Of: hoe zorgen we
voor voldoende banen? De mensen die deze belangrijke
besluiten nemen zijn politici. Ze zitten in de regering
en het parlement. En ze worden gekozen door de
bevolking. Dus ook door jou! Nederland is namelijk
een democratie.

Democratie Laat je horen!
Iedere Nederlander boven de 18 jaar heeft stemrecht. Bij onze democratie horen rechten die ervoor zorgen
Dat betekent dat je bij verkiezingen mag stemmen op dat je invloed hebt op de politiek. Die staan in de
iemand die jij goed vindt. Mark Rutte, Geert Wilders of grondwet. Je hebt bijvoorbeeld de vrijheid van
toch Jesse Klaver? Met zo’n stem zeg je eigenlijk: jij mag meningsuiting. Je mag je eigen mening geven, zolang
namens mij beslissingen nemen over het land. Politici je niet discrimineert of beledigt.
die veel stemmen krijgen, komen dan in het parlement Iedereen mag ook een politieke partij beginnen, en je
en soms in de regering. mag demonstreren. Denk aan de protesten tegen de
De regering is het bestuur van Nederland. De regering coronamaatregelen of denk aan Black Lives Matter. In
maakt plannen om problemen aan te pakken en voert een democratie beslis jij mee over de toekomst van het
die plannen uit. Het parlement moet deze plannen wel land. Dus laat je mening horen!
goedkeuren en controleert of de regering geen fouten
maakt.

Opdracht 1

Lees lestekst 1 - Politiek gaat over jou.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 2

Lees lestekst 1 - Politiek gaat over jou.
Hieronder staan zes zinnen over de lestekst. Zijn die juist of onjuist? Zet een kruisje in de juiste kolom.

Juist Onjuist

1. Politici houden zich bezig met keuzes over Nederland. X

2. Nederland is een democratie.

3. Iedere Nederlander mag stemmen.

4. Het parlement is hetzelfde als de regering.

5. In de grondwet staat dat je alles mag zeggen wat je wilt.

6. Iedereen kan invloed hebben op de politiek.

Politiek 95

Opdracht 3

a Vind je het belangrijk om meer over politiek te weten? Leg uit waarom.

b Hieronder staan belangrijke politieke onderwerpen. Omcirkel de onderwerpen waar jij een mening over hebt.

L OON VAN MENSEN IN DE ZORG - TEKORT AAN BETAALBARE WONINGEN - VUURWERKVERBOD -
STRAFFEN IN NEDERLAND - KLIMAATVERANDERING - ASIELBELEID.

c Kies één onderwerp waar je je mening over geeft.

Ik heb een mening over , want ik vind dat:

d Hoe goed ben jij in het vormen van een mening? Geef jezelf een rapportcijfer van 1 t/m 10.

Opdracht 4

Lees ‘Wist je dat?’ en maak de opdracht.

Wist je dat?
Staatshoofd

Landen hebben een staatshoofd. Bij ons is dat de koning. Je spreekt
dan van een monarchie. Er zijn ook landen met een president als

staatshoofd. Zo’n land is een republiek. niet zoveel macht. In een
Koning Willem-Alexander heeft trouwens

democratie ligt de macht bij de (vertegenwoordigers van de) burgers.

a Kijk op internet wie het staatshoofd is van de landen in het schema, zet dan een kruisje in de juiste kolom.

Land Staatshoofd Monarchie Republiek

Nederland Willem-Alexander X

België

Duitsland
Frankrijk
Groot-Brittannië
Marokko
Turkije



b Waarom is koning Willem-Alexander niet de baas van Nederland?

96 Les 1 - Politiek gaat over jou

Opdracht 5

Bekijk de infographic. Maak daarna de opdracht.

a Zet de foto’s op de juiste plaats. 3
b Wie of wat zie je? Schrijf het in de tabel.

12


Hoort bij Wie of wat?
Foto Gemeente
Provincie
Nederland





c Welke zinnen zijn juist en welke zijn onjuist? Zet steeds een kruisje.

Juist Onjuist


1. Willem-Alexander is lid van het kabinet.

2. Premier is een ander woord voor burgemeester.

3. Het parlement bestaat uit twee kamers.

4. De gemeenteraad controleert B en W.

5. Een Commissaris van de Koning zit in de ministerraad.

Politiek 97

Opdracht 6

Scan de QR-code en gebruik de webpagina.

a Hoeveel ministers tel je?
b Hoeveel staatssecretarissen tel je?
c Hoeveel staatssecretarissen en ministers kende je al van gezicht?

d Wie gaat over deze onderwerpen? Trek een lijn tussen het onderwerp en de juiste minister.

Vroegtijdige schoolverlaters Minister van Defensie

Ouderenzorg Minister voor Rechtsbescherming

Uitkeringen Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

Slachtofferhulp Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs

Veiligheid van het leger Minister van Justitie en Veiligheid

Terroristische dreiging Minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid

Opdracht 7

45 6

1 23 7

8 9 10
11 12

Welke partijen herken jij? Zet achter het cijfer de naam van de politieke partij.

17
28
39
4 10
5 11
6 12

98 Les 1 - Politiek gaat over jou

Opdracht 8 Bron 1

In bron 1 lees je een probleem en een mogelijke oplossing.

ACTUEEL

Stageplek vinden lastig door Corona

ROTTERDAM – 13.000 mbo’ers hebben geen stageplek. Leerbedrijven
willen tijdens de coronacrisis liever geen extra mensen op de werkvloer.
Student Bo Robbe zegt: ‘Ik zoek al maanden’. De VVD en GroenLinks
vinden dat het kabinet met een oplossing moet komen voor het tekort
aan leerbedrijven voor mbo’ers. Door corona hebben op dit moment
veel mbo-studenten geen stageplek. De twee partijen willen dat er een
corona-stagebonus komt. Bedrijven krijgen dan geld van de overheid als
ze stageplekken aanbieden aan mbo-studenten. Naar: RD.nl, AD en RTLnieuws

a Zet de stappen in de goede volgorde. De eerste stap heeft al een 1.

Jij zet de nummers 2, 3, 4 en 5 op de goede plaats.

Het kabinet zorgt dat er een corona-stagebonus komt.
Het parlement controleert of de corona-stagebonus op de juiste manier wordt gegeven.
1 Er is een tekort aan stageplekken voor mbo-studenten.
Het kabinet stelt voor om een corona-stagebonus in te voeren.
Het parlement is het eens met het voorstel voor een corona-stagebonus.

b Heb jij een stageplek? Omcirkel je antwoord. JA / NEE

c Was het moeilijk om die te vinden? Leg je antwoord uit.

d Wat vind jij ervan dat de overheid geld geeft aan leerbedrijven? Leg uit.

e Welk advies zou jij geven aan iemand die geen stageplek kan vinden?

Politiek 99

Opdracht 9

Lees ‘Wist je dat?’. Maak dan de opdracht. Wist je dat?

Het is belangrijk dat je nadenkt over wat jij ergens van vindt. Je hebt

recht op je eigen mening, maar een mening is niet altíjd goed. Voor een

goede mening heb je namelijk argumenten nodig. Een argument is een

reden waarom je iets vindt. Een goed argument moet aan twee eisen

voldoen:

1. Een argument moet waar zijn. Iets dat waar is noem je een feit.

Goed: ‘Jongens zijn vaker betrokken bij geweld, dat blijkt uit Waar is het argument?

onderzoek van het CBS.’ Dit argument is een bewezen feit.

Fout: ‘Alle jongens zijn agressief, ik zag laatst nog een paar jongens vechten.’

Als jij een paar jongens ziet vechten betekent dat niet dat alle jongens agressief zijn.

2. Een argument moet logisch zijn.

Fout: ‘Door slecht onderwijs hebben mensen minder kans op een goede baan. Er zijn veel werklozen,

dus is het onderwijs slecht.’ Dit is niet logisch. Je weet niet wat hier de oorzaak is van de werkloosheid.

Misschien wel de coronacrisis.

Eden: ‘Mijn opa rookte elke dag en is 98 jaar
geworden. Roken is dus helemaal niet ongezond.’

Gebruikt Eden een goed argument?

a Is het waar?

b Is het logisch?

Opdracht 10

a Lees de uitspraken en zet een kruisje in de kolom(men) die jij hierbij vindt passen. Discriminatie

Vrijheid van
Belediging meningsuiting

1. Vrouwen zijn alleen goed voor het huishouden. X
2. Ik vind het christendom een achterlijk geloof.
3. Ik nodig alleen zwarte mensen uit, die zijn gezellig.
4. De koning heeft een lelijke baard.
5. Ik vond Trump een waardeloze president.

b Ga in gesprek met een klasgenoot over de uitspraken. Leg aan elkaar uit waarom je voor elk antwoord hebt

gekozen. Bij welke uitspraken hebben jullie hetzelfde antwoord gegeven? Bij welke niet?

100 Les 1 - Politiek gaat over jou

Les 2 Wat vind jij belangrijk?

Als je gaat stemmen kies je iemand die ‘past’ bij wat jij
belangrijk vindt. Maar, dan moet je wel eerst goed weten
wat belangrijk is voor jou. En je moet weten welke
politieke partij daarvoor opkomt.
Betere studiefinanciering, betaalbare woonruimte, kans
op een goede baan? Het zou zomaar kunnen dat dit nu
belangrijke dingen zijn voor jou. Je hebt er zelf voordeel
bij. We noemen dat ook wel belangen.

Voor elk wat wils Niet altijd je zin
Politieke partijen hebben ideeën over wat goed is voor In Nederland heeft nog nooit één partij de meerderheid
de samenleving als geheel. Ze komen op voor de in de Tweede Kamer gehaald. En een meerderheid heb
belangen van alle mensen. Maar er zijn veel verschillende je nodig om je plannen goedgekeurd te krijgen.
politieke partijen en die hebben niet allemaal hetzelfde Politieke partijen moeten daarom altijd met elkaar
idee. Regelmatig is er zelfs sprake van tegengestelde samenwerken. Als ze een beslissing moeten nemen, kan
belangen. De ene partij wil bijvoorbeeld meer niet elke partij zijn zin krijgen. Iedereen moet zich een
vluchtelingen toelaten. Dat is belangrijk voor mensen beetje aanpassen. Een beslissing waarbij iedereen zich een
die in een ander land bedreigd worden. De andere beetje aanpast, noem je een compromis. Het sluiten van
partij wil juist minder vluchtelingen. Dat is belangrijk compromissen is nodig in een democratie.
voor mensen die zich zorgen maken over de druk op
Nederland. Zo is er vast ook wel een partij die past bij
wat jij belangrijk vindt.

Opdracht 11

Lees lestekst 2 - Wat vind jij belangrijk?

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 12

Lees lestekst 2 - Wat vind jij belangrijk?

Vul het ontbrekende woord in. Kies uit:
VEEL - AFSPRAAK - BELANGEN - EISEN - NOOIT - VAAK - HETZELFDE - COMPROMIS - STRIJD - VERSCHILLEND

Let op: je gebruikt niet alle woorden.

1. Belangen zijn voor iedereen VERSCHILLEND.

2. Er heeft nog een politieke partij de meerderheid in de Tweede Kamer gehaald.

3. Er zijn politieke partijen.

4. Als politieke partijen een beslissing moeten nemen, sluiten ze vaak een .

5. Betaalbare woonruimte en kans op een goede baan zijn voorbeelden van .

Politiek 101

Opdracht 13

Werk samen met een klasgenoot. Lees de casus en maak daarna samen de opdracht.

Casus

Op een mbo-opleiding in Overijssel waren verkiezingen voor
klassenvertegenwoordigers. Farid en Denise zijn gekozen. Tien
studenten kozen voor Farid en acht studenten kozen voor Denise.
De eerste taak die Farid en Denise hebben gekregen, is het inrichten
van het lokaal. Vóór de verkiezingen hebben Farid en Denise allebei
vijf verschillende dingen aan hun klasgenoten beloofd.
Nu moeten Farid en Denise samenwerken. Van de tien dingen die ze
in totaal hebben beloofd mogen ze er samen nog maar vijf uitvoeren.

a Lees onderstaande tabel. Maak van de beloften van Farid en Denise één lijstje met vijf punten.

Farid’s beloften Denise’s beloften

Een chillplek met een graffitihoek in de klas. De klas opknappen met planten.

Zitzakken in plaats van stoelen. Stevige stoelen voor een goede werkhouding.

Laptops in de klas. Vaste computers in de klas.

Tafels met wieltjes zodat ze elke dag anders kunnen staan. Tafels op vaste plekken.

Speakers voor muziek bij het zelfstandig werken. Een rustige werkplek, met zo min
mogelijk afleiding.

Farid en Denise kunnen het beste dit lijstje maken:
1.

2.
3.
4.
5.

b Leg uit waarom jullie voor dit lijstje hebben gekozen.

c Kunnen Farid en Denise hun beloften nakomen? Leg uit.

102 Les 2 - Wat vind jij belangrijk?

Opdracht 14 Wist je dat?

Lees ‘Wist je dat?’. Maak dan de opdracht.

Belangen

Tiffany: ‘Ik wil na het mbo zo snel mogelijk aan het werk’.
Minister: ‘Ik wil zo veel mogelijk werk voor iedereen’.
Tiffany en de minister hebben verschillende belangen. Het belang van Tiffany is
belangrijk voor haarzelf. Het belang van de minister is belangrijk voor veel mensen.
Wat belangrijk is voor jezelf noem je eigenbelang.
Wat belangrijk is voor iedereen noem je algemeen belang.

Soms kunnen belangen met elkaar botsen.
Storm: ‘Ik koop graag zo goedkoop mogelijk’ (eigenbelang).
Abdel: ‘Ik koop liever iets duurdere, milieuvriendelijke producten’ (algemeen belang).
Mensen met dezelfde belangen kunnen lid worden van een belangenorganisatie.
Dat is een vereniging die opkomt voor de belangen van een bepaalde groep. Denk maar aan Greenpeace.

Geef bij elke uitspraak aan of het gaat om een algemeen belang of om eigenbelang.
Zet een kruisje in de juiste kolom.

Algemeen belang Eigenbelang

1. We moeten zorgen voor meer werkgelegenheid. x
2. Om gezond te blijven, doe ik veel aan sport.
3. Er moeten meer betaalbare woningen komen.
4. Ik wil zo snel mogelijk een huis voor mijzelf.
5. Ongezond voedsel moet duurder worden dan gezond voedsel.

Opdracht 15

Meera vindt het Sanne vindt het
belangrijk om veel belangrijk om rekening
van de wereld te te houden met het milieu.
zien. Ze vindt dat vliegen
Ze zit regelmatig in duurder moet worden
een vliegtuig. gemaakt.

Meera en Sanne hebben verschillende belangen. In dit geval botsen ze met elkaar.
Hieronder zie je een aantal belangen staan. Trek een lijn tussen de belangen die met elkaar kunnen botsen.

Voorzichtig met het milieu Privacy
Vlees eten De wereld over vliegen
Camerabewaking op straat Respect voor dieren
Gezondheid Roken

Politiek 103

Opdracht 16 Bron 2

Lees bron 2. Maak daarna de vragen.

10.000 euro voor je verjaardag

Je moet aardig wat uurtjes vakkenvullen of
afwassen voor tienduizend euro. GroenLinks
wil alle jongeren in Nederland op hun achttiende
verjaardag tienduizend euro geven om zo
kansenongelijkheid tegen te gaan. Niet alle
jongeren zijn daarvoor.
Brent Meelhuysen (17) ziet het plan van Jesse
Klaver niet zitten: ‘Een slecht idee. Van dit bedrag
zouden jongeren kunnen gaan studeren of een
bedrijfje opstarten. Wat een belachelijk plan, dit
slaat nergens op. Als jongere ren je met dat geld
meteen naar de Apple Store. Dat zou ik ook doen.’

Naar: rtlnieuws.nl

a Wat betekent het woord kansenongelijkheid?

b Welk doel heeft GroenLinks met dit plan?

c Denk je dat GroenLinks hiermee haar doel bereikt? Leg je antwoord uit.

d Zou jij belang hebben bij dit plan van GroenLinks? Leg je antwoord uit.

Opdracht 17

Maak deze opdracht samen met een klasgenoot.
Zoek op de website stemjijook.nl naar de verschillen en overeenkomsten tussen politieke partijen.
Onderstreep het juiste antwoord.

A GroenLinks en de SP vinden allebei BEDRIJVEN - GELIJKE KANSEN - GELD heel belangrijk.
B DENK en de PVV denken heel verschillend over WERKGELEGENHEID - ZORG - VLUCHTELINGEN.
C FORUM VOOR DEMOCRATIE - D66 wil meer samenwerking in de Europese Unie.
D De SGP, de ChristenUnie en het CDA zijn alle drie LIBERAAL - SOCIALISTISCH - CHRISTELIJK.
E De VVD wil zo veel mogelijk VRIJHEID - GELIJKHEID en de PvdA wil zo veel mogelijk VRIJHEID - GELIJKHEID.
F De Partij voor de Dieren en 50PLUS strijden allebei vooral voor ÉÉN BELANG - MEERDERE BELANGEN.

104 Les 2 - Wat vind jij belangrijk?

Les 3 Invloed uitoefenen

Door te stemmen laat jij weten wat jij belangrijk vindt.
Je hebt invloed op welke politieke partijen er aan de
macht komen. Je kunt ook lid worden van een politieke
partij. Maar… er zijn meer manieren om invloed uit te
oefenen.
Stel dat jij vindt dat er nu echt iets moet gebeuren aan
de klimaatverandering. En je hoort van veel mensen om
je heen dat zij dat ook vinden. Jullie willen dat de
politiek dit gaat oplossen. Dan zal je de politiek duidelijk
moeten maken dat veel mensen iets willen doen aan dit
probleem.

Demonstratie Petitie
Je kunt ergens tegen protesteren door te demonstreren. Om duidelijk te maken dat veel mensen het met je eens
Bij een demonstratie verzamelen veel mensen zich op zijn kun je ook een petitie starten. Dat is het verzamelen
een plek waar iedereen mag komen. Jullie maken daar van handtekeningen. Als je er veel hebt, kun je de
duidelijk dat de opwarming van de aarde moet stoppen. Tweede Kamer vragen of je de handtekeningen mag
Om veel mensen naar de demonstratie te krijgen, deel je aanbieden aan een politicus. Je mag daar gewoon een
de actie via sociale media. Je zorgt dat journalisten brief over sturen. Bij het geven van alle handtekeningen
aanwezig zijn door ze van tevoren uit te nodigen. Dan is aan de politicus zorg je ook weer voor media-aandacht.
de kans het grootst dat ook de politiek weet wat jullie Met een beetje geluk gaat de politiek zich dan met jullie
willen. probleem bezighouden.

Opdracht 18

Lees lestekst 3 - Invloed uitoefenen.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 19

Lees lestekst 3 - Invloed uitoefenen.

Wat bereik je met de actie? Zet een kruisje in de juiste kolom. Er kunnen meerdere antwoorden goed zijn.


Duidelijk maken dat
Aandacht voor Politici zien mensen last hebben
Actie het probleem het probleem van het probleem

Handtekeningen verzamelen. X X
Handtekeningen aan een politicus geven.
Met een grote groep op het Binnenhof demonstreren.
Een bericht op sociale media plaatsen.

Politiek 105

Opdracht 20

In de casusvideo aan het begin van dit thema zie je jongeren die mogen kiezen tussen honderd euro
of stemrecht. Lees de volgende stellingen:

Jeffrey: ‘Mijn stem maakt toch geen verschil.’

Juanita: ‘Voor 100 euro mag je mijn stem kopen.’

Overleg met een klasgenoot. Noem voor elke stelling een reden waarom het gevaarlijk is als iedereen
hetzelfde denkt als Jeffrey en /of Juanita.

Jeffrey:
Juanita:

Opdracht 21

Scan de QR-code en bekijk de video.

a Wat is JOB? Kruis het juiste antwoord aan.

Een belangenorganisatie
Een politieke partij
Een studentenraad

b Voor wie komt JOB op?
c Heeft JOB invloed op de politiek? Leg uit waarom wel / niet.

106 Les 3 - Invloed uitoefenen

Opdracht 22

Bijna alle politieke partijen hebben een jongerenorganisatie.
Zoek op internet van één politieke partij de jongerenorganisatie.

a Welke jongerenorganisatie heb je gevonden?

b Hoe oud moet je zijn om lid te worden van deze jongerenorganisatie?

c Zou jij bij een politieke jongerenorganisatie willen? Leg je antwoord uit.

d Heeft een politieke jongerenorganisatie invloed op de politiek, denk je? Leg je antwoord uit.

Opdracht 23 Bron 3

Lees bron 3. Maak daarna de vragen.

ACTUEEL

Jongeren willen meedenken

HILVERSUM – Jongeren willen meedenken bij de aanpak van de
coronacrisis. Volgens hen nemen oudere mensen op dit moment de
besluiten, maar jongeren krijgen straks de meeste last. Na de actie
#ikdoenietmeermee, besloten Famke Louise en Diederik Gommers dat
het tijd werd om samen te overleggen. Zij is de kritische influencer die
eigenlijk wel klaar is met het coronabeleid. Hij de nuchtere arts die uitlegt
dat ‘ik doe niet meer mee’ niet kan. Daarom kwamen ze met het idee om
samen een campagne te starten. Naar: EenVandaag en Dagblad van het Noorden

a Hoe probeerde Famke Louise samen met andere influencers invloed uit te oefenen?

Demonstratie Lid worden van een politieke partij Media-aandacht Petitie

b Waarom vindt Diederik Gommers dat die actie eigenlijk niet kan?

c Denk je dat de politiek meer naar jongeren zou luisteren als er meer jongeren gaan stemmen?

Leg je antwoord uit.

Politiek 107

Opdracht 24 Wist je dat?

Lees ‘Wist je dat?’. Maak daarna de opdracht.

Je kunt gewoon mailen

De e-mailadressen van alle Tweede Kamerleden staan
online. Scan de QR-code maar eens. Als jij je
probleem onder de aandacht wilt brengen van
bijvoorbeeld Farid Azarkan of Geert Wilders,
dan kun je ze gewoon een mailtje sturen.

Wanneer kan het handig zijn om contact op te nemen met een Kamerlid? Kruis het juiste antwoord aan.

Als jij geen werk kunt vinden na je mbo-opleiding.
Als jij en je vrienden geen werk kunnen vinden na hun mbo-opleiding.
Als veel mensen geen werk kunnen vinden na hun mbo-opleiding.

Opdracht 25 Bron 4

Lees bron 4.
Maak daarna de vragen.

Stemmen vanaf je zestiende

In Oostenrijk mocht het al een tijdje, maar nu
mag je ook op Malta al vanaf je zestiende
stemmen. Het Maltese parlement vindt dat het
beter is voor de democratie als jongeren ook
meestemmen.

Naar: Trouw.nl

a Waarom zou stemmen vanaf je zestiende beter zijn voor de democratie?

b Vind jij dat in Nederland de stemleeftijd naar 16 jaar moet? Leg je antwoord uit.

108 Les 3 - Invloed uitoefenen

Opdracht 26

Bekijk de infographic. Maak daarna met een klasgenoot de opdracht.

Op de Rotterdamse Afrikanermarkt halen buurtbewoners zelf
vuilnis op. De buurt blijft schoner en het zorgt voor betaald werk.

Zoek op internet voorbeelden van burgers die aandacht vragen van politici. Volg de volgende drie stappen:
STAP 1: Kies uit de lestekst of de infographic drie manieren om de politiek te beïnvloeden.

Zet die in de linkerkolom. We hebben er al één voorgedaan.
STAP 2: Zoek bij elke manier een voorbeeld uit het nieuws.
Gebruik bing.com/news, news.google.nl, of news.yahoo.com.
STAP 3: Noteer in de rechterkolom kort het voorbeeld dat jullie hebben gevonden.

Manier om politiek Voorbeeld dat hierbij past
te beïnvloeden
1. Burgertop Zeventig burgers bedachten samen oplossingen om
de vervuiling van een fabriek te verminderen.
2.

3.
4.

Politiek 109

Opdracht 27

Werk voor deze opdracht samen met een andere student.

a Bedenk samen een probleem waar veel mensen last van hebben en dat de politiek zou kunnen oplossen.

Wij vinden een probleem.

Veel mensen hebben hier last van en we willen dat de politiek dit oplost.

b Bedenk een manier om jullie probleem onder de aandacht te brengen. Wat gaan jullie doen?

Portfolio-opdracht

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
In verkiezingstijd maken politieke partijen posters waarop ze duidelijk maken wat zij belangrijk vinden.
Maak met een klasgenoot je eigen verkiezingsposter.
Volg deze drie stappen:
STAP 1 Bedenk een naam voor jullie partij.
STAP 2 Bedenk in ieder geval drie standpunten die

jullie partij belangrijk vindt.
STAP 3 Zorg dat de poster er mooi en duidelijk uitziet.

Je wilt natuurlijk zo veel mogelijk stemmen!

EEN GOEDE POSTER:
- trekt de aandacht
- heeft een korte, krachtige tekst over wat jullie willen
- heeft een duidelijke, grote letter
- heeft kleur
- is netjes afgewerkt.

• Sluit je dit thema liever buiten af? Scan dan de QR-code!

110

WWooorodrpdupzuzzezlel

BWeeBWglkieneegljkiweneoajweonrotadwonerotndwoehrondoorhrbedoinjrbehbinejijthbdbeiejtijdpboeaimjspossamceshnssrdceihjenvrdicinjeivjgfic?enirjg.f?er.
Va4n V. a54Elin..ennEHklisenibenknersisabnlaneisrssastlariaiesnrascgrnihenwtcjgsohauwatwsrababirjebileiajdnieegrdreiejekrneseteenerneeecbnhetebetenjee.tzjeijnzizjninzkinrijkgrti.jgt.

895 1 ... 089MHH...iiieenEMHrrieidisinenntoreiosdslratrtosaenokaerdrusnnnkmejsuonjteenuatsawejteetlaeskbaesneetelsklpvcaseirreneeevcrgstirariejediarrjtiekasajnsrsarttiealesanrastr.leelesanncts.hewtntaeeawntte.senhtoewnoafdwt.ajitj bjiej lbaenlgarnijgkrivjkinvditn.dt.
10. Een land met een president als staatshoofd.
Van Va1bn.ovbBeoenvlaennnaganernaaobrregnbaeendniseeandteien voor mbo-studenten.

26731 ..... 3762BEZED....oeeeitnrDEZElvasmoeeietnlteanreogvsmnleeeetldeamtnenonloeeemoTdrmetngwgeneemaotTeelngawieeenjerikdetesglaneiaeeuhjrtkdemgkakineeuanohemnmdkavkniotanotneeeomndrngak.rit(etlneetimnrnigak.ji(d)elbntinnioagzjid)l-einssjnangtzsul.eisvtjdnanesea.rvtnztaesatarhemztnosae.ohmlfoedeon.lfedon.mominvilnoveldoeuditutiet oteefoeenfeenn.en.

1 2 3
4

5 7
6 6

8 8

99
7

1

PolPitoileiktie1k11111

Woordenlijst

Algemeen belang
Iets dat voor iedereen belangrijk is. Ook wel: maatschappelijk belang.

Argument
Een reden waarom iemand iets vindt.

Belang
Voordeel dat iemand, een groep of een organisatie ergens bij heeft.

Belangenorganisatie
Vereniging die opkomt voor de belangen van een bepaalde doelgroep.

Bron
De plek waar informatie vandaan komt.

Compromis
Een beslissing waarbij iedereen zich een beetje moet aanpassen.

Democratie
Een land waarin de burgers grote invloed hebben op politieke besluiten.

Demonstratie
Een groep mensen die bij elkaar komt op een openbare plek om ergens tegen te protesteren.

Eigenbelang
Een voordeel dat iemand ergens bij heeft. Ook wel: persoonlijk belang.

Feit
Iets dat echt is gebeurd of echt zo is.

Grondwet
De basis van alle andere wetten. Hierin staan onder andere de grondrechten.

Monarchie
Een land met een koning aan het hoofd.

Parlement
De Tweede Kamer en de Eerste Kamer samen.

Petitie
Schriftelijk verzoek namens een groep mensen.

Politiek
Het maken van keuzes over wat belangrijk is voor een land.

Politieke partij
Groep die via verkiezingen haar plannen voor het land wil uitvoeren.

Regering
Het bestuur van een land.

Republiek
Een land met een president aan het hoofd.
 

112

Aantekeningen

Politiek 113



Vitaal burgerschap

8 Eten en bewegen 156
176
9 Lekker in je vel 196

10 Seks

PROEFEXEMPLAAR

Let op: dit proefexemplaar bevat vijf van de twaalf thema’s. Uit elke
dimensie een thema. Zo krijgt u een beeld van Thema’s Burgerschap
voor MBO Entree-2.

8 Eten en bewegen

burgerschap.nl/etenenbewegen

CASUS

IK DOE NIET MEE
In de video zag je Eden. Eden is op weg naar school. Op de scooter rijdt Eden langs dingen die met
eten en bewegen te maken hebben. Een fastfoodrestaurant, een kraampje met snacks, een reclame-
bord met ‘Eet meer fruit’.
Eden vindt fruit en sporten maar niks. Dat laat het gezicht wel zien, maar bij snacks verschijnt er
een grote glimlach. Op school vallen ze Eden nog een keer lastig met gezond gedrag. Maar Eden?
Die doet niet meer mee!
Wie is er volgens jou verantwoordelijk voor dat jij een gezond lichaam hebt?
Geef je antwoord en leg dat uit.

156

Les 1 Gezonde leefstijl

Iedereen wil gezond zijn, maar niet iedereen leeft even
gezond. Soms is ook je leefomgeving ongezond. Vet
eten, alcohol, roken, weinig bewegen, laat naar bed
gaan, je lichaam niet goed verzorgen (geen goede
hygiëne), stress. Het zijn allemaal zaken die ongezond
zijn. Sommige zaken bepaal jij, maar met andere
bemoeit de overheid zich. Denk aan extra geld voor
sportverenigingen of aandacht voor gezond eten op
school. Ook bedrijven spelen een rol, bijvoorbeeld door
het maken en verkopen van gezonde producten.

Conditie Arie Boomsma: ‘Gezond leven
Je hebt een gezond lichaam nodig om goed te kunnen moet een gewoonte worden’
functioneren. Daarom moet je het ook goed
onderhouden. Je lichaam bestaat uit heel veel onderdelen Een gezonde leefstijl begint dus bij jou, maar de
die allemaal samenwerken. Om ze goed te laten werken overheid en bedrijven spelen ook een rol. Ten slotte is
heb je een goede conditie nodig. Door regelmatig te ook jouw omgeving belangrijk. Je gezin, je vrienden en
bewegen en gezond te eten bouw je die op. Een sociale media. De voorbeelden die zij geven kunnen
goede conditie zorgt ook voor een hogere weerstand, invloed hebben op jouw gedrag. Eten je ouders gezond?
waardoor je minder snel ziek wordt. Roken je vrienden niet? Volg je sporters op sociale
Verleidingen media? Grote kans dat jij dan een gezonde leefstijl
Gezond leven is niet altijd makkelijk. Verleidingen zijn hebt.
overal. Denk maar aan reclame voor lekkere snacks of
energiedrankjes. Je hersenen reageren hierop. Je krijgt
er zin in en wilt het kopen. Zo verdienen bedrijven veel
geld met reclame.



Opdracht 1

Lees lestekst 1 - Gezonde leefstijl.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 2

Lees lestekst 1 - Gezonde leefstijl.
Hieronder zie je zes voorbeelden. Zet het juiste woord erachter. Kies uit:
BEWEGEN - DRANKPROBLEEM - HYGIËNE - ROKEN - STRESS - VOEDING

BEVWoEoGrbEeNel-dD RANKPROBLEEM - HYGIËNE - ROKEN - WEINIG SLAAP - STRWESoSor-dVOEDING

1. Ik heb faalangst bij toetsen.
2. Mijn longen piepen, misschien moet ik toch stoppen.
3. Ik tril als ik geen alcohol op heb.
4. Mijn tanden? Die poets ik nooit.
5. Ontbijten doe ik op school met een zak chips.
6. Drie keer in de week tennis en op zondag voetbal.

Eten en bewegen 157

Bron 1

Opdracht 3 Ik ben gek op frisdrank

Lees bron 1. Hoe gezond is het gedrag van Sureya?
Leg je antwoord uit.

Sureya is 19 jaar. Ze gaat
drie keer in de week naar
de sportschool en fietst
elke dag naar school.
In het weekend spreekt ze
vaak iets af met vrienden.
Dan rookt ze weleens een
sigaretje, maar alcohol drinkt ze niet. Ze houdt
het altijd bij cola of sinas, want ze is gek op fris-
drank. Naar: Midagter

Opdracht 4

Geef jouw leefstijl een cijfer en leg je antwoord uit.
1 = slecht 2 = onvoldoende 3 = voldoende 4 = heel goed

Hoe is het met je conditie?

Hoe gezond eet je?
Rook je? (Ja = 1, Nee = 4)

Hoe goed slaap je?
Hoeveel stress (spanningen) heb je?

Hoe is jouw persoonlijke hygiëne?

Drink je meer dan 1 glas alcohol per dag? (Ja = 1, Nee = 4)
Drink je zo weinig mogelijk suikerhoudende drank (frisdrank, vruchtensap)? (Ja = 1, Nee = 4)

158 Les 1 - Gezonde leefstijl

Opdracht 5

Meerdere zaken hebben invloed op je gezondheid. Kijk eerst nog eens naar de casusvideo.

a Wat bepaalt Eden zelf? Waar zijn verleidingen uit de omgeving? Waar bemoeit de overheid zich mee?

En waar houden ook bedrijven zich mee bezig? Zet een kruisje in één of meer vakjes.

Eden Omgeving Overheid Bedrijven

Op de scooter naar school
Fastfoodrestaurant
Reclame ‘Ga sporten!’
Koopt een bak popcorn
Reclame ‘Eet meer fruit’
Rennende mensen
Les op school

b Geef nu nog eens antwoord op de vraag onder de casus. Wie is er volgens jou verantwoordelijk voor dat jij

een gezond lichaam hebt?

Opdracht 6 Wist je dat?

Van elke vier jongeren hebben er drie een gezond gewicht

Je kunt met je leeftijd, lengte en gewicht zelf berekenen hoe dat bij jou zit. Je gebruikt dan
de BMI, body mass index. Een BMI tussen de 18,5
en 25 is gezond. Bij een BMI lager dan 18,5 spreek
je van ondergewicht. Mensen met ondergewicht
hebben vaak minder energie en zijn sneller ziek.
Bij een BMI hoger dan 25 spreek je van overgewicht.
Bij overgewicht wordt je conditie slechter en heb je
een grotere kans op ziekten. Bij een BMI van 30 of
meer spreek je van obesitas.

Bereken je BMI via de QR-code. Leg uit of jouw BMI een reden is om je leefstijl aan te passen.

Eten en bewegen 159

Opdracht 7

Bekijk de video van het begin tot 4 minuut 30.
In de video kom je een paar moeilijke woorden tegen.
Zoals: depressie, overgewicht, hart- en vaatziekten en biologische klok.

a Ken je ze niet? Zoek ze dan op en schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Beantwoord daarna de vragen.

b Waarom is het volgens de video slecht om weinig te slapen?

Let op: meer dan 1 antwoord is juist.
Dat kan zorgen voor minder vrienden.
Dat kan zorgen voor slechtere resultaten op school.
Dat kan zorgen voor schulden.
Dat kan zorgen voor ziekten.

c Wat is volgens de video de beste tijd om te beginnen met school?

9 uur in de stad, 10 uur op het platteland.
9 uur op het platteland, 10 uur in de stad.
9 uur in de stad en op het platteland.
10 uur in de stad en op het platteland.

d Waarom is dat de beste tijd om te beginnen met school? Omcirkel het juiste antwoord.

Door hun BIOLOGISCHE KLOK / VOEDING worden jongeren pas laat slaperig.
Omdat ze vroeg op moeten voor school slapen ze te KORT / LANG.
Als het ’s ochtends dan ook nog donker is denken de hersenen dat het NACHT / LICHT KAPOT is.
Daardoor zitten jongeren nog KORTER / VERMOEIDER in de klas.

Opdracht 8

• Gebruik voor deze opdracht Google maps.
• Typ jouw adres in.
• Zet de balk rechtsonder op 200 meter.
• Print deze kaart uit of gebruik hem digitaal.
• Teken op de kaart waar ongezonde verleidingen zijn. Denk aan reclames en snackbars.
• Teken op de plattegrond waar sportmogelijkheden zijn. Denk aan parken, sporttoestellen, sportverenigingen

en fitnesscentra.

a Vergelijk je kaart met die van een klasgenoot. Welke verschillen vallen jullie op?

b Bij wie zijn de meeste ongezonde verleidingen? Leg je antwoord uit.

160 Les 1 - Gezonde leefstijl

Les 2 Voeding

Eden beweegt maar weinig. Hij eet in de casusvideo ook eten is slecht. Sommige mensen gaan dan lijnen
niet zo gezond. Als je wilt weten wat gezond eten is, kun met een soepdieet, ziekenhuisdieet of shakes. Zulke
je de Schijf van Vijf gebruiken. Die bestaat uit vijf diëten werken wel, maar meestal maar voor korte tijd.
groepen waarin alle producten zitten die goed zijn voor De kans is groot dat je na een tijdje weer net zo zwaar
je gezondheid. Als je voldoende eet uit elk vak, krijg je bent. Dat noem je het jojo-effect. De beste manier om
voldoende van alle voedingstoffen binnen. af te vallen is daarom het aanpassen van je leefstijl.
Voedingsstoffen heb je nodig voor je weerstand, Gezond eten en elke dag bewegen. Je kunt daarbij een
energie, groei en herstel. Je moet niet van elke groep diëtist om hulp vragen.
evenveel eten. Eet bijvoorbeeld niet te veel vlees en
zuivel, en juist veel groente en fruit.

Afvallen Wat doet de overheid?
Voor veel mensen is gezond eten niet gemakkelijk. Hoe weet je nu welk product in de supermarkt gezond
Overgewicht komt vooral door meer eten dan je nodig is? Je kunt op het etiket zien welke voedingsstoffen
hebt en te weinig bewegen. En ook veel vet en suiker in een product zitten. Je ziet ook steeds vaker de
Nutri-Score. De bedoeling is dat je hiermee straks in
één keer kunt zien hoe gezond of ongezond het product
is. Maar de overheid werkt nog aan een goede
afstemming met de Schijf van Vijf.
De Gezonde School is een programma van de overheid.
Scholen helpen studenten dan in lessen, in de kantine en
in de schoolomgeving met een gezonde leefstijl.

Opdracht 9

Lees lestekst 2 - Voeding.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Eten en bewegen 161

Opdracht 10

Lees lestekst 2 – Voeding. Zet daarna de volgende woorden op de goede plaats.
JOJO-EFFECT - NUTRI-SCORE - DIËTIST - GEZONDE SCHOOL - VOEDINGSSTOFFEN

Waar gaat dit over?

1. In de winter ben ik tien kilo zwaarder dan in de zomer. Dat is het .
.
2. Mijn vader krijgt van een hulp om af te vallen. .

3. Onze opleiding doet mee aan een programma met de naam

4. De zit op steeds meer producten.

5. Ik voel me slap en ongezond. Ik mis denk ik

Opdracht 11

Lees ‘Wist je dat?’ en maak daarna de opdracht.

VOEDINGSSTOFFEN Wist je dat?

1. Koolhydraten, vetten en eiwitten leveren energie. 3. Om voldoende weerstand te krijgen heb je ook

Energie heb je nodig om te kunnen bewegen. vitamines en mineralen nodig.

- Koolhydraten zitten in brood, pasta, rijst en suiker. Mineralen hebben dus ook een dubbelrol, net als

- Vetten zitten in olie, boter en mayonaise. eiwitten. Er zijn veel verschillende vitamines en

- E iwitten zitten in vlees, vis, melk, kaas, eieren, mineralen. Vitamine A, B, C, D hebben allemaal

peulvruchten, noten en paddenstoelen. hun eigen rol. Dat geldt ook voor mineralen als

fluoride en natrium.

2. E iwitten, water en mineralen zorgen voor groei en Alle voedingsstoffen samen zijn nodig voor een

herstel. goede gezondheid.

Je noemt dit ook wel bouwstoffen. Het lichaam

bestaat uit cellen. Bouwstoffen heb je nodig om

nieuwe cellen op te kunnen bouwen en oude cellen

te vervangen.

- E iwitten zorgen dus voor groei en herstel én voor

energie.

- Water. Je kunt maar een paar dagen zonder water.

Gelukkig komt schoon drinkwater in Nederland

gewoon uit de kraan.

- K alk en ijzer zijn voorbeelden van mineralen.

Mineralen krijg je vanzelf binnen als je gezond eet.

a Kijk in het schema op de volgende bladzijde naar de eerste kolom. Maak de naam van de voedingsstof af.
b Ga naar de tweede kolom. Zet een kruisje bij de functie(s) van de voedingsstof.
c Vul in de derde kolom iets in wat jij graag eet en waar de voedingsstof in zit.

162 Les 2 - Voeding

Voedingsstof Zorgt voor: Zit in:
Koolhydraten
Ve Energie
E Groei en herstel
W Weerstand
M
Vi X Energie

Groei en herstel
Weerstand

Energie
Groei en herstel
Weerstand

Energie
Groei en herstel
Weerstand

Energie Calcium
Groei en herstel in kaas
Weerstand

Energie Vitamine C
Groei en herstel in sinaasappels
Weerstand

Opdracht 12

Omdat het lezen van een etiket lastig is en tijd kost, is de Nutri-Score ingevoerd.
Bekijk eerst de video.

a Wat is de Nutri-Score? Omcirkel het juiste antwoord:

De Nutri-Score is een logo met DRIE / VIJF kleuren en bijbehorende letters.

b Met de Nutri-Score kun je SNEL VERGELIJKEN / ALLE VOEDINGSWAARDEN ZIEN.
c De overheid voert dit in om MENSEN / BEDRIJVEN te helpen met gezonde keuzes.
d Met welke mening/meningen ben jij het eens?

Een logo is niet nodig. Winkels kunnen beter gezonde producten goedkoper maken.
Dit logo is prettig. Nu kun je makkelijk een gezonde keuze maken.
Het maakt niets uit. Ik kijk nooit naar logo’s. Ik maak mijn eigen keuzes.

Eten en bewegen 163

Opdracht 13

Bekijk bron 2. Je ziet het etiket van een pak vruchtenyoghurt.
Vorm tweetallen en maak samen de vragen.

Bron 2

a Van welk ingrediënt zit er het meeste in dit product?
b Hoe weet je dat?
c Is dit een vet product? Leg je antwoord uit.

d Hoeveel energie zit er in een portie yoghurt?

e Welke vitamines zitten er volgens het pak in dit product?
f Moet je dit product weggooien na de datum die op de bovenzijde staat? Leg je antwoord uit.

164 Les 2 - Voeding

Opdracht 14

a Is jouw school een Gezonde School?

Ja

Nee

b Hoe gezond is de schoolkantine?

Zet een kruisje onder ‘Duim omhoog’
of onder ‘Duim omlaag’.

1. Vers fruit valt op.
2. Water valt op.
3. Volkorenbrood valt op.
4. Bij de kassa staan alleen gezonde producten.
5. Bij acties gaat het altijd om gezonde producten.
6. Op posters staan alleen gezonde producten.

c Bij welke lessen gaat het over gezond eten?

d Bij welke lessen gaat het over gezond bewegen?

Opdracht 15

a Is het een dieet? Zoek het op als je het niet zeker weet.

Ja Nee Ja Nee

Atkins Nutri-Score
Gezonde School Paleo
Jojo South beach
Keto Voedingscentrum

b Wat is het gevaar van diëten?

c Hoe maak je dat risico zo klein mogelijk?

Eten en bewegen 165

Opdracht 16

Lees wat Eden zegt over zijn medestudenten.

Eden: ‘Veel studenten eten in de
pauze een ongezonde hap.’

a Kruis aan met welke uitspraak/uitspraken jij het eens bent.

Nou en? Daar is toch niets mis mee.
De gemeente moet snackbars in de buurt van scholen verbieden.
De school moet zorgen dat je daar gezond, lekker en goedkoop kunt eten.
Studenten moeten zelf gezond eten.

b Leg je keuze uit.

Opdracht 17

ACTUEEL

Ik vind mezelf een mooie vrouw Bron 3

MIJDRECHT – Roxeanne Hazes dit allemaal te doen, is het een leefstijl
kreeg regelmatig berichten dat ze te geworden.’ Hazes benadrukt dat ze
dik was. Inmiddels is ze heel wat dit niet heeft gedaan omdat de
kilo’s kwijt. ‘Wat heb ik gedaan? Ik maatschappij dat verwacht. ‘Ik vond
heb mijn oude sporttrainer opgebeld mezelf een mooie vrouw, ook toen ik
en gezegd dat er echt wat moest voller was. Ik vind mezelf nu ook een
gebeuren. Daarnaast let ik op mijn mooie vrouw.’
voeding, samen met een diëtist. Door
Naar: metronieuws.nl

a Bij welke twee professionals heeft Roxeanne hulp gezocht?

b Leg in je eigen woorden uit wat Roxeanne bedoelt met de verwachtingen van de maatschappij.

c Wat vind jij daarvan?
166 Les 2 - Voeding

Les 3 Bewegen

Je lichaam is gemaakt om te bewegen. Maar meer dan Aan de slag
de helft van alle mensen beweegt te weinig. Als je te wei- De overheid wil dat je gaat bewegen. Ongezonde
nig beweegt gaat je lichaam slechter werken. Je hart en mensen zijn namelijk duur. Denk maar aan de kosten
je longen kunnen minder aan, je gewrichten worden voor dokters. Daarom zijn er subsidies voor sportclubs
stijver en je spieren slapper. Je voelt je minder fit. Te en is gym op school verplicht. In steeds meer parken
weinig bewegen is dus ongezond, zeker als je ook nog komen sporttoestellen. Maar je moet zelf ook in actie
ongezond eet. komen. Een duidelijk doel, zoals fit worden, sterker
Gezond bewegen worden of afvallen helpt hierbij. Zoek een sport die bij
De overheid geeft een advies voor gezond bewegen. je past. Sport je liever alleen of in een team? Houd je van
Die zegt dat volwassenen 2,5 uur per week moeten competitie of juist niet?
bewegen. Voor jongeren is dat meer: 7 uur per week.
Het is belangrijk dat je zo beweegt dat je hartslag en je
ademhaling toenemen (dus dat je gaat hijgen). Iedereen
moet daarbij ook oefeningen doen om zijn spieren en
botten te versterken.

Bewegen en werk Urban Sport Zone in Amsterdam
Ook op je werk is gezond bewegen belangrijk. Heb je
zittend werk achter een computer? Sta dan zeker elke
twee uur op en beweeg!
Heb je zwaar lichamelijk werk? Zorg dan dat je goed
tilt. Vanuit je knieën! Ook goed staan, zitten, stapelen,
duwen voorkomt lichamelijke klachten.

Opdracht 18

Lees lestekst 3 - Bewegen.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 19

Lees lestekst 3 - Bewegen. Zijn de volgende zinnen juist of onjuist? Zet een kruisje op de goede plaats.

Juist Onjuist

1. Meer dan de helft van alle mensen beweegt te weinig.
2. Als je 67 bent, moet je 1 uur per week bewegen.
3. Veel stilzitten is niet gezond.
4. Ook op je werk is gezond bewegen belangrijk.
5. De overheid laat gezond bewegen helemaal aan jou over.

Eten en bewegen 167

Opdracht 20

Bekijk de infographic. Maak daarna de opdracht.

a Bij matig intensief bewegen gaan je hartslag en je ademhaling iets sneller. Bij welke activiteit hoort dat?

Fietsen Wielrennen

b Bij zwaar intensief bewegen gaan je hartslag en ademhaling veel sneller. Welke activiteit zie je daar?

Wandelen Hardlopen

c Wat kun je doen om je spieren sterker te maken?

Doe de beweegtest. Bekijk de tips in de uitslag.

d Ga jij iets doen met deze tips? Waarom wel of niet?

Opdracht 21

Hoe voorkom je lichamelijke klachten op je werk? Zet onder de foto GOED of FOUT.

168 Les 3 - Bewegen

Opdracht 22

a Voor welk beroep word jij opgeleid?
b Welke lichamelijke klachten kom je in dat beroep veel tegen?

c Wat kun jij doen om die klachten te voorkomen?

d Wat kan het bedrijf doen om die klachten te voorkomen?

e Wat kan de overheid doen om die klachten te voorkomen?

Opdracht 23

Lees ‘Wist je dat?’. Wist je dat?

Zo moet je tillen

Ga zo dicht mogelijk bij het voorwerp staan dat je moet tillen.
Zak door je knieën en trek je buik in.
Adem goed in voordat je tilt.

Pak het voorwerp goed vast. Zo dus niet!
Til altijd met twee handen.
Kom omhoog vanuit je benen.
Kijk daarbij recht vooruit.

Zorg dat je rug zo veel mogelijk recht blijft.
Draai nooit tijdens het tillen (eerst tillen, dan draaien).

a Vorm nu tweetallen en doe samen de opdracht.
• Leg een voorwerp op de grond.
• Een van jullie tilt dat voorwerp op.
• De ander kruist aan bij ‘Wist je dat?’ wat er goed gaat.
• Wissel nu van rol.

b Wie heeft deze opdracht het beste uitgevoerd? Leg je antwoord uit.

Eten en bewegen 169

Opdracht 24 Bron 4

Lees bron 4 en maak dan de vragen.

Verplicht naar fitness

In Zweden lachen ze er niet om.
Op het hoofdkantoor van sportmerk
Björn Borg in Stockholm moeten
alle werknemers elke vrijdagmiddag
verplicht naar fitness. ‘Wie niet wil
meedoen, moet maar opstappen’,
zegt directeur Henrik Bunge.

Naar: AD

a Waarom zou Björn Borg Zweden deze bedrijfsregel over fitness hebben?

b Wat vind je van die bedrijfsregel? Leg je antwoord uit.

c Wat doet jouw leerbedrijf om werknemers te laten bewegen?

Opdracht 25

Het mbo heeft heel veel opleidingen.
Je kunt er ook terecht voor de opleiding Sport en recreatie.
Bekijk de video en beantwoord de vragen.

a Wat is belangrijk voor een medewerker sport en recreatie?

Geld
Mensen
Techniek

b Noteer een sportonderdeel bij het leerbedrijf uit de video.

c Noteer een activiteit bij dit leerbedrijf die niet met sport te maken heeft.

170 Les 3 - Bewegen

Portfolio-opdracht

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Je krijgt van de docent een leeg dagboek. Houd een week lang bij wat je eet en drinkt.
Geef per product aan in welk vak van de Schijf van Vijf dit past. Als een product niet in de
Schijf van Vijf zit, zet je een kruisje in het grijze vakje. TIP: op de volgende bladzijde staat een voorbeeld.
Gebruik bron 5 en de QR-code.
Houd ook een week lang bij hoeveel uur je beweegt. Dat vul je elke dag helemaal onderaan in.
Geef na een week antwoord op de volgende vragen:

a In welk deel van de schijf zitten de meeste voedingsmiddelen?
b In welk deel van de schijf de minste?
c Wat zou je vaker moeten eten? En wat minder vaak?

d Kijk nog eens op bladzijde 168 naar het advies van de overheid. Beweeg jij genoeg?

Ja Nee

e Hoe gezond is jouw leefstijl? Leg je antwoord uit.

Bron 5

Eten en bewegen 171

• Sluit je dit thema liever buiten af? Scan dan de QR-code!

172

Woordpuzzel

Wat staat er?
Deze tien woorden hebben allemaal met dit thema te maken.
De letters staan alleen door elkaar. Zet jij ze in de goede volgorde?
TIP: als je goed kijkt, zie je met welke letter elk woord begint.
1 oCitedin
2 eOtcgrihewv
3 dooesgifVtsn
4 Wnesrtead
5 jcetfefJo-o
6 leLjfties
7 cetNsrioru-
8 yKotelrndoah
9 tnreIgëidn
10 miLusoiaahdghcn

Eten en bewegen 173

Woordenlijst

BMI
Score die aangeeft of je een gezond gewicht hebt.
Conditie
Toestand van je lichaam.
Diëtist
Iemand die als beroep advies geeft over gezonde voeding.
Gezonde School
Programma om in het onderwijs bezig te zijn met een gezonde leefstijl.
Jojo-effect
Snel afvallen, dan stoppen en weer aankomen.
Leefstijl
Jouw manier van leven.
Nutri-Score
Logo dat laat zien hoe gezond of ongezond een product is.
Obesitas
Ernstig overgewicht.
Ondergewicht
Wanneer iemand minder weegt dan gezond is.
Overgewicht
Wanneer iemand meer weegt dan gezond is.
Schijf van Vijf
Advies voor gezond eten en drinken.
Voedingsstoffen
Bestanddelen in eten en drinken die het lichaam nodig heeft.
Weerstand
Vermogen van het lichaam om je te beschermen tegen ziektes.
 

174

Aantekeningen

Eten en bewegen 175



Economische
dimensie

11 Werk 218


12 Jij als consument 238

PROEFEXEMPLAAR

Let op: dit proefexemplaar bevat vijf van de twaalf thema’s. Uit elke
dimensie een thema. Zo krijgt u een beeld van Thema’s Burgerschap
voor MBO Entree-2.

11 Werk

burgerschap.nl/werk

CASUS

VEEL VERSCHILLENDE BANEN
In de video zie je een grote rode knop. Daarboven hangt een bord met daarop ‘De reis van je leven start
hier’. Als je op de knop drukt, verschijnen ineens allemaal mensen met verschillende beroepen.
Het kiezen van een opleiding kun je zien als het begin van de reis van je leven. Want hoe je leven
eruitziet, heeft natuurlijk ook te maken met welk werk je doet. Bij sommige banen werk je buiten, bij
andere binnen. Soms werk je in een team, soms werk je juist zelfstandig. Bij sommige beroepen gebruik
je vooral je handen, bij andere vooral je hoofd. Kortom, er zijn heel veel verschillende banen.
Welke beroepen herken jij in de video? Noem er minstens vier.
Geef je antwoord en leg dat uit.

218