Deel 2 Thema's Burgerschap voor MBO 3-4 2021

Opdracht 27

Sommige mensen vinden dat de rechtshulp en onze
rechters hun werk niet goed genoeg doen.
Maak deze opdracht met een klasgenoot.
Bekijk eerst samen de video van 0.00 tot 2.00.
Beantwoord daarna vraag a.

a Vind je het oké wat deze pedojagers doen?
Leg je antwoord uit.

Bekijk de video nu verder. Beantwoord daarna vraag b, c, d en e.

b Waarom is de politie het niet eens met de pedojagers?

c Zou je nu een ander antwoord geven op vraag a? Leg uit waarom wel/niet.

d Wat deze pedojagers doen, noemen mensen ook wel ‘voor eigen rechter spelen’.

Wat wordt hiermee bedoeld, denk je?

e Bedenk een reden waarom ‘voor eigen rechter spelen’ gevaarlijk kan zijn.

Recht 149

Portfolio-opdracht

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Speel het moordspel.
Tijdens dit spel doe jij het werk van de officier van justitie.
Als je klaar bent maak je een prikbord.
Je prikbord gaat over het werk van een officier van justitie bij een moordzaak.
Volg deze drie stappen:
Stap 1 Verzamel foto’s en tekeningen over het werk van een officier van justitie.
Stap 2 Maak korte stukjes tekst die je bij de foto’s en tekeningen kunt zetten.
Stap 3 Zorg dat je alles mooi verdeelt over een pagina (digitaal of op papier).
Speel hier het moordspel. Scan de QR-code.

• Sluit je dit thema liever buiten af? Scan dan de QR-code!

150

Woordpuzzel

Welke woorden horen bij de zin of de omschrijving?
Begin je antwoord bij het bijpassende cijfer.
Horizontaal (van links naar rechts)
1. Een moord is geen overtreding maar een ….
3. Je bent een … als de politie denkt dat je iets strafbaars hebt gedaan.
4. Een land waar burgers rechten hebben en vrijheid is voor iedereen.
6. Opstaan voor ouderen is een voorbeeld van een ….
7. Door rood rijden is een ….
9. Alle rechtsregels samen.
10. Hierin staan de grondrechten.
Verticaal (van boven naar beneden)
2. Land met grondrechten.
5. De opwarming van de aarde is een ….
6. Engeland verlaat de EU.
7. Hier ging de casusvideo over.
8. Verenigde Naties.

1
2

3

4

5
6

78

9

10

Recht 151

Woordenlijst

Advocaat
Iemand die een persoon of een bedrijf bijstaat in een rechtszaak.

Criminaliteit
Het begaan van misdaden.

Gedragsregels
Regels over hoe je je hoort te gedragen.

Gelijkheidsbeginsel
Iedereen wordt in dezelfde omstandigheden hetzelfde behandeld.

Grondrechten
Basisrechten van ieder mens. De belangrijkste rechten die mensen zouden moeten hebben.
Ook wel: mensenrechten.

Grondwet
De basis van alle andere wetten. Hierin staan onder andere de grondrechten.

Juridisch loket
Vrijwilligersorganisatie die gratis juridisch advies geeft.

Misdrijf
Zwaar strafbaar feit.

Officier van justitie
Iemand die in een strafzaak de schuld van een verdachte probeert aan te tonen en een straf eist.

Overtreding
Licht strafbaar feit.

Recht
Alle rechtsregels samen.

Rechter
Iemand die tijdens een rechtszaak beslist wat er moet gebeuren of wat de straf is.

Rechtsregels
Regels die voor iedereen gelden.

Rechtsstaat
Land waarin alle inwoners grondrechten hebben die beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid.

Rechtswinkel
Vrijwilligersorganisatie die gratis juridisch advies geeft. In sommige gevallen kan de rechtswinkel ook een zaak starten.

Strafzaak
Een rechtszaak in het strafrecht.

Verdachte
Iemand waarvan de politie denkt dat hij/zij iets strafbaars heeft gedaan.

Wet
Geschreven regel van de overheid die voor iedereen geldt.

152

Aantekeningen

Recht 153



Vitaal burgerschap

8 Eten en bewegen 156
176
9 Lekker in je vel 196

10 Seks

8 Eten en bewegen

themasburgerschap.nl/etenenbewegen

CASUS

IK DOE NIET MEE
In de video zag je Eden. Eden is op weg naar school. Op de scooter rijdt Eden langs dingen die met
eten en bewegen te maken hebben. Een fastfoodrestaurant, een kraampje met snacks, een reclamebord
met ‘Eet meer fruit’.
Eden vindt fruit en sporten maar niks. Dat laat het gezicht wel zien, maar bij snacks verschijnt er een
grote glimlach. Op school vallen ze Eden nog een keer lastig met gezond gedrag.
Maar Eden? Die doet niet meer mee!
Wie is er volgens jou verantwoordelijk voor dat jij een gezond lichaam hebt?
Geef je antwoord en leg dat uit.

156

Les 1 Gezonde leefstijl

Iedereen wil gezond zijn, maar niet iedereen leeft even
gezond. Soms is ook je leefomgeving ongezond. Vet
eten, alcohol, roken, weinig bewegen, laat naar bed
gaan, je lichaam niet goed verzorgen (geen goede
hygiëne), stress. Het zijn allemaal zaken die ongezond
zijn. Sommige zaken bepaal jij, maar met andere
bemoeit de overheid zich. Denk aan extra geld voor
sportverenigingen of aandacht voor gezond eten op
school. Ook bedrijven spelen een rol, bijvoorbeeld door
het maken en verkopen van gezonde producten.

Conditie Arie Boomsma: ‘Gezond leven
Je hebt een gezond lichaam nodig om goed te kunnen moet een gewoonte worden’
functioneren. Daarom moet je het ook goed
onderhouden. Je lichaam bestaat uit heel veel onderdelen Een gezonde leefstijl begint dus bij jou, maar de
die allemaal samenwerken. Om ze goed te laten werken overheid en bedrijven spelen ook een rol. Ten slotte is
heb je een goede conditie nodig. Door regelmatig te ook jouw omgeving belangrijk. Je gezin, je vrienden en
bewegen en gezond te eten bouw je die op. Een sociale media. De voorbeelden die zij geven kunnen
goede conditie zorgt ook voor een hogere weerstand, invloed hebben op jouw gedrag. Eten je ouders gezond?
waardoor je minder snel ziek wordt. Roken je vrienden niet? Volg je sporters op sociale
Verleidingen media? Grote kans dat jij dan een gezonde leefstijl
Gezond leven is niet altijd makkelijk. Verleidingen zijn hebt.
overal. Denk maar aan reclame voor lekkere snacks of
energiedrankjes. Je hersenen reageren hierop. Je krijgt
er zin in en wilt het kopen. Zo verdienen bedrijven veel
geld met reclame.



Opdracht 1

Lees lestekst 1 - Gezonde leefstijl.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 2

Lees lestekst 1 - Gezonde leefstijl.
Hieronder zie je zes voorbeelden. Zet het juiste woord erachter. Kies uit:
BEWEGEN - DRANKPROBLEEM - HYGIËNE - ROKEN - STRESS - VOEDING

BEVWoEoGrbEeNel-dD RANKPROBLEEM - HYGIËNE - ROKEN - WEINIG SLAAP - STRWESoSor-dVOEDING

1. Ik heb faalangst bij toetsen.
2. Mijn longen piepen, misschien moet ik toch stoppen.
3. Ik tril als ik geen alcohol op heb.
4. Mijn tanden? Die poets ik nooit.
5. Ontbijten doe ik op school met een zak chips.
6. Drie keer in de week tennis en op zondag voetbal.

Eten en bewegen 157

Bron 1

Opdracht 3 Ik ben gek op frisdrank

Lees bron 1. Hoe gezond is het gedrag van Sureya?
Leg je antwoord uit.

Sureya is 19 jaar. Ze gaat
drie keer in de week naar
de sportschool en fietst
elke dag naar school.
In het weekend spreekt ze
vaak iets af met vrienden.
Dan rookt ze weleens een
sigaretje, maar alcohol drinkt ze niet. Ze houdt
het altijd bij cola of sinas, want ze is gek op fris-
drank. Naar: Midagter

Opdracht 4

Geef jouw leefstijl een cijfer en leg je antwoord uit.
1 = slecht 2 = onvoldoende 3 = voldoende 4 = heel goed

Hoe is het met je conditie?

Hoe gezond eet je?
Rook je? (Ja = 1, Nee = 4)

Hoe goed slaap je?
Hoeveel stress (spanningen) heb je?

Hoe is jouw persoonlijke hygiëne?

Drink je meer dan 1 glas alcohol per dag? (Ja = 1, Nee = 4)
Drink je zo weinig mogelijk suikerhoudende drank (frisdrank, vruchtensap)? (Nee = 1, Ja = 4)

158 Les 1 - Gezonde leefstijl

Opdracht 5

Meerdere zaken hebben invloed op je gezondheid. Kijk eerst nog eens naar de casusvideo.

a Wat bepaalt Eden zelf? Waar zijn verleidingen uit de omgeving? Waar bemoeit de overheid zich mee?
En waar houden ook bedrijven zich mee bezig? Zet een kruisje in één of meer vakjes.

Eden Omgeving Overheid Bedrijven

Op de scooter naar school

Fastfoodrestaurant

Reclame ‘Ga sporten!’

Koopt een bak popcorn

Reclame ‘Eet meer fruit’

Rennende mensen

Les op school

b G eef nu nog eens antwoord op de vraag onder de casus. Wie is er volgens jou verantwoordelijk voor dat jij

een gezond lichaam hebt?

Opdracht 6 Wist je dat?

Van elke vier jongeren hebben er drie een gezond gewicht

Je kunt met je leeftijd, lengte en gewicht zelf berekenen hoe dat bij jou zit. Je gebruikt dan
de BMI, body mass index. Een BMI tussen de 18,5
en 25 is gezond. Bij een BMI lager dan 18,5 spreek
je van ondergewicht. Mensen met ondergewicht
hebben vaak minder energie en zijn sneller ziek.
Bij een BMI hoger dan 25 spreek je van overgewicht.
Bij overgewicht wordt je conditie slechter en heb je
een grotere kans op ziekten. Bij een BMI van 30 of
meer spreek je van obesitas.

Bereken je BMI via de QR-code. Leg uit of jouw BMI een reden is om je leefstijl aan te passen.

Eten en bewegen 159

Opdracht 7

Bekijk de video van het begin tot 4 minuut 30.
In de video kom je een paar moeilijke woorden tegen.
Zoals: depressie, overgewicht, hart- en vaatziekten en biologische klok.

a Ken je ze niet? Zoek ze dan op en schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Beantwoord daarna de vragen.

b Waarom is het volgens de video slecht om weinig te slapen?

Let op: meer dan 1 antwoord is juist.
Dat kan zorgen voor minder vrienden.
Dat kan zorgen voor slechtere resultaten op school.
Dat kan zorgen voor schulden.
Dat kan zorgen voor ziekten.

c Wat is volgens de video de beste tijd om te beginnen met school?

9 uur in de stad, 10 uur op het platteland.
9 uur op het platteland, 10 uur in de stad.
9 uur in de stad en op het platteland.
10 uur in de stad en op het platteland.

d Waarom is dat de beste tijd om te beginnen met school? Omcirkel het juiste antwoord.

Door hun BIOLOGISCHE KLOK / VOEDING worden jongeren pas laat slaperig.
Omdat ze vroeg op moeten voor school slapen ze te KORT / LANG.
Als het ’s ochtends dan ook nog donker is denken de hersenen dat het NACHT / LICHT KAPOT is.
Daardoor zitten jongeren nog KORTER / VERMOEIDER in de klas.

Opdracht 8

• Gebruik voor deze opdracht Google maps.
• Typ jouw adres in.
• Zet de balk rechtsonder op 200 meter.
• Print deze kaart uit of gebruik hem digitaal.
• Teken op de kaart waar ongezonde verleidingen zijn. Denk aan reclames en snackbars.
• Teken op de plattegrond waar sportmogelijkheden zijn. Denk aan parken, sporttoestellen, sportverenigingen

en fitnesscentra.

a Vergelijk je kaart met die van een klasgenoot. Welke verschillen vallen jullie op?

b Bij wie zijn de meeste ongezonde verleidingen? Leg je antwoord uit.

160 Les 1 - Gezonde leefstijl

Les 2 Voeding

Eden beweegt maar weinig. Hij eet in de casusvideo ook eten is slecht. Sommige mensen gaan dan lijnen
niet zo gezond. Als je wilt weten wat gezond eten is, kun met een soepdieet, ziekenhuisdieet of shakes. Zulke
je de Schijf van Vijf gebruiken. Die bestaat uit vijf diëten werken wel, maar meestal maar voor korte tijd.
groepen waarin alle producten zitten die goed zijn voor De kans is groot dat je na een tijdje weer net zo zwaar
je gezondheid. Als je voldoende eet uit elk vak, krijg je bent. Dat noem je het jojo-effect. De beste manier om
voldoende van alle voedingstoffen binnen. af te vallen is daarom het aanpassen van je leefstijl.
Voedingsstoffen heb je nodig voor je weerstand, Gezond eten en elke dag bewegen. Je kunt daarbij een
energie, groei en herstel. Je moet niet van elke groep diëtist om hulp vragen.
evenveel eten. Eet bijvoorbeeld niet te veel vlees en
zuivel, en juist veel groente en fruit.

Afvallen Wat doet de overheid?
Voor veel mensen is gezond eten niet gemakkelijk. Hoe weet je nu welk product in de supermarkt gezond
Overgewicht komt vooral door meer eten dan je nodig is? Je kunt op het etiket zien welke voedingsstoffen
hebt en te weinig bewegen. En ook veel vet en suiker in een product zitten. Je ziet ook steeds vaker de
Nutri-Score. De bedoeling is dat je hiermee straks in
één keer kunt zien hoe gezond of ongezond het product
is. Maar de overheid werkt nog aan een goede
afstemming met de Schijf van Vijf.
De Gezonde School is een programma van de overheid.
Scholen helpen studenten dan in lessen, in de kantine en
in de schoolomgeving met een gezonde leefstijl.

Opdracht 9

Lees lestekst 2 - Voeding.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Eten en bewegen 161

Opdracht 10

Lees lestekst 2 – Voeding. Zet daarna de volgende woorden op de goede plaats.
JOJO-EFFECT - NUTRI-SCORE - DIËTIST - GEZONDE SCHOOL - VOEDINGSSTOFFEN

Waar gaat dit over?

1. In de winter ben ik tien kilo zwaarder dan in de zomer. Dat is het .
.
2. Mijn vader krijgt van een hulp om af te vallen. .

3. Onze opleiding doet mee aan een programma met de naam

4. De zit op steeds meer producten.

5. Ik voel me slap en ongezond. Ik mis denk ik

Opdracht 11

Lees ‘Wist je dat?’ en maak daarna de opdracht.

VOEDINGSSTOFFEN Wist je dat?

1. Koolhydraten, vetten en eiwitten leveren energie. 3. Om voldoende weerstand te krijgen heb je ook

Energie heb je nodig om te kunnen bewegen. vitamines en mineralen nodig.

- Koolhydraten zitten in brood, pasta, rijst en suiker. Mineralen hebben dus ook een dubbelrol, net als

- Vetten zitten in olie, boter en mayonaise. eiwitten. Er zijn veel verschillende vitamines en

- E iwitten zitten in vlees, vis, melk, kaas, eieren, mineralen. Vitamine A, B, C, D hebben allemaal

peulvruchten, noten en paddenstoelen. hun eigen rol. Dat geldt ook voor mineralen als

fluoride en natrium.

2. E iwitten, water en mineralen zorgen voor groei en Alle voedingsstoffen samen zijn nodig voor een

herstel. goede gezondheid.

Je noemt dit ook wel bouwstoffen. Het lichaam

bestaat uit cellen. Bouwstoffen heb je nodig om

nieuwe cellen op te kunnen bouwen en oude cellen

te vervangen.

- E iwitten zorgen dus voor groei en herstel én voor

energie.

- Water. Je kunt maar een paar dagen zonder water.

Gelukkig komt schoon drinkwater in Nederland

gewoon uit de kraan.

- K alk en ijzer zijn voorbeelden van mineralen.

Mineralen krijg je vanzelf binnen als je gezond eet.

a Kijk in het schema op de volgende bladzijde naar de eerste kolom. Maak de naam van de voedingsstof af.
b Ga naar de tweede kolom. Zet een kruisje bij de functie(s) van de voedingsstof.
c Vul in de derde kolom iets in wat jij graag eet en waar de voedingsstof in zit.

162 Les 2 - Voeding

Voedingsstof Zorgt voor: Zit in:

Koolhydraten Energie
Groei en herstel

Weerstand

Ve X Energie

Groei en herstel
Weerstand

E Energie
Groei en herstel
Weerstand

W Energie
Groei en herstel
Weerstand

M Energie Calcium
Groei en herstel in kaas
Weerstand

Vi Energie Vitamine C
Groei en herstel in sinaasappels
Weerstand

Opdracht 12

Omdat het lezen van een etiket lastig is en tijd kost, is de Nutri-Score ingevoerd.
Bekijk eerst de video.

a Wat is de Nutri-Score? Omcirkel het juiste antwoord:


De Nutri-Score is een logo met DRIE / VIJF kleuren en bijbehorende letters.

b Met de Nutri-Score kun je SNEL VERGELIJKEN / ALLE VOEDINGSWAARDEN ZIEN.
c De overheid voert dit in om MENSEN / BEDRIJVEN te helpen met gezonde keuzes.
d Met welke mening/meningen ben jij het eens?

Een logo is niet nodig. Winkels kunnen beter gezonde producten goedkoper maken.
Dit logo is prettig. Nu kun je makkelijk een gezonde keuze maken.
Het maakt niets uit. Ik kijk nooit naar logo’s. Ik maak mijn eigen keuzes.

Eten en bewegen 163

Opdracht 13

Bekijk bron 2. Je ziet het etiket van een pak vruchtenyoghurt.
Vorm tweetallen en maak samen de vragen.

Bron 2

a Van welk ingrediënt zit er het meeste in dit product?
b Hoe weet je dat?
c Is dit een vet product? Leg je antwoord uit.

d Hoeveel energie zit er in een portie yoghurt?

e Welke vitamines zitten er volgens het pak in dit product?
f Moet je dit product weggooien na de datum die op de bovenzijde staat? Leg je antwoord uit.

164 Les 2 - Voeding

Opdracht 14

a Is jouw school een Gezonde School?

Ja

Nee

b Hoe gezond is de schoolkantine?

Zet een kruisje onder ‘Duim omhoog’
of onder ‘Duim omlaag’.

1. Vers fruit valt op.
2. Water valt op.
3. Volkorenbrood valt op.
4. Bij de kassa staan alleen gezonde producten.
5. Bij acties gaat het altijd om gezonde producten.
6. Op posters staan alleen gezonde producten.

c Bij welke lessen gaat het over gezond eten?

d Bij welke lessen gaat het over gezond bewegen?

Opdracht 15

a Is het een dieet? Zoek het op als je het niet zeker weet.

Ja Nee Ja Nee

Atkins Nutri-Score
Gezonde School Paleo
Jojo South beach
Keto Voedingscentrum

b Wat is het gevaar van diëten, denk je?

c Hoe maak je dat risico zo klein mogelijk?

Eten en bewegen 165

Opdracht 16

Lees wat Eden zegt over zijn medestudenten.

Eden: ‘Veel studenten eten in de
pauze een ongezonde hap.’

a Kruis aan met welke uitspraak/uitspraken jij het eens bent.

Nou en? Daar is toch niets mis mee.
De gemeente moet snackbars in de buurt van scholen verbieden.
De school moet zorgen dat je daar gezond, lekker en goedkoop kunt eten.
Studenten moeten zelf gezond eten.

b Leg je keuze uit.

Opdracht 17

ACTUEEL

Ik vind mezelf een mooie vrouw Bron 3

MIJDRECHT – Roxeanne Hazes dit allemaal te doen, is het een leefstijl
kreeg regelmatig berichten dat ze te geworden.’ Hazes benadrukt dat ze
dik was. Inmiddels is ze heel wat dit niet heeft gedaan omdat de
kilo’s kwijt. ‘Wat heb ik gedaan? Ik maatschappij dat verwacht. ‘Ik vond
heb mijn oude sporttrainer opgebeld mezelf een mooie vrouw, ook toen ik
en gezegd dat er echt wat moest voller was. Ik vind mezelf nu ook een
gebeuren. Daarnaast let ik op mijn mooie vrouw.’
voeding, samen met een diëtist. Door
Naar: metronieuws.nl

a Bij welke twee professionals heeft Roxeanne hulp gezocht?

b Leg in je eigen woorden uit wat Roxeanne bedoelt met de verwachtingen van de maatschappij.

c Wat vind jij daarvan?
166 Les 2 - Voeding

Les 3 Bewegen

Je lichaam is gemaakt om te bewegen. Maar meer dan Aan de slag
de helft van alle mensen beweegt te weinig. Als je te wei- De overheid wil dat je gaat bewegen. Ongezonde
nig beweegt gaat je lichaam slechter werken. Je hart en mensen zijn namelijk duur. Denk maar aan de kosten
je longen kunnen minder aan, je gewrichten worden voor dokters. Daarom zijn er subsidies voor sportclubs
stijver en je spieren slapper. Je voelt je minder fit. Te en is gym op school verplicht. In steeds meer parken
weinig bewegen is dus ongezond, zeker als je ook nog komen sporttoestellen. Maar je moet zelf ook in actie
ongezond eet. komen. Een duidelijk doel, zoals fit worden, sterker
Gezond bewegen worden of afvallen helpt hierbij. Zoek een sport die bij
De overheid geeft een advies voor gezond bewegen. je past. Sport je liever alleen of in een team? Houd je van
Die zegt dat volwassenen 2,5 uur per week moeten competitie of juist niet?
bewegen. Voor jongeren is dat meer: 7 uur per week.
Het is belangrijk dat je zo beweegt dat je hartslag en je
ademhaling toenemen (dus dat je gaat hijgen). Iedereen
moet daarbij ook oefeningen doen om zijn spieren en
botten te versterken.

Bewegen en werk Bibian Mentel opent een Cruyff Court.
Ook op je werk is gezond bewegen belangrijk. Heb je
zittend werk achter een computer? Sta dan zeker elke
twee uur op en beweeg!
Heb je zwaar lichamelijk werk? Zorg dan dat je goed
tilt. Vanuit je knieën! Ook goed staan, zitten, stapelen,
duwen voorkomt lichamelijke klachten.

Opdracht 18

Lees lestekst 3 - Bewegen.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 19

Lees lestekst 3 - Bewegen. Zijn de volgende zinnen juist of onjuist? Zet een kruisje op de goede plaats.

Juist Onjuist

1. Meer dan de helft van alle mensen beweegt te weinig.
2. Als je 67 bent, moet je 1 uur per week bewegen.
3. Veel stilzitten is niet gezond.
4. Ook op je werk is gezond bewegen belangrijk.
5. De overheid laat gezond bewegen helemaal aan jou over.

Eten en bewegen 167

Opdracht 20

Bekijk de infographic. Maak daarna de opdracht.

a Bij matig intensief bewegen gaan je hartslag en je ademhaling iets sneller. Bij welke activiteit hoort dat?

Fietsen Wielrennen

b Bij zwaar intensief bewegen gaan je hartslag en ademhaling veel sneller. Welke activiteit zie je daar?

Wandelen Hardlopen

c Wat kun je doen om je spieren sterker te maken?


Doe de beweegtest. Bekijk de tips in de uitslag.

d Ga jij iets doen met deze tips? Waarom wel of niet?

Opdracht 21

Hoe voorkom je lichamelijke klachten op je werk? Zet onder de foto GOED of FOUT.

168 Les 3 - Bewegen

Opdracht 22

a Voor welk beroep word jij opgeleid?
b Welke lichamelijke klachten kom je in dat beroep veel tegen?

c Wat kun jij doen om die klachten te voorkomen?

d Wat kan het bedrijf doen om die klachten te voorkomen?

e Wat kan de overheid doen om die klachten te voorkomen?

Opdracht 23

Lees ‘Wist je dat?’. Wist je dat?

Zo moet je tillen

Ga zo dicht mogelijk bij het voorwerp staan dat je moet tillen.
Zak door je knieën en trek je buik in.
Adem goed in voordat je tilt.

Pak het voorwerp goed vast. Zo dus niet!
Til altijd met twee handen.
Kom omhoog vanuit je benen.
Kijk daarbij recht vooruit.

Zorg dat je rug zo veel mogelijk recht blijft.
Draai nooit tijdens het tillen (eerst tillen, dan draaien).

a Vorm nu tweetallen en doe samen de opdracht.
• Leg een voorwerp op de grond.
• Een van jullie tilt dat voorwerp op.
• De ander kruist aan bij ‘Wist je dat?’ wat er goed gaat.
• Wissel nu van rol.

b Wie heeft deze opdracht het beste uitgevoerd? Leg je antwoord uit.

Eten en bewegen 169

Opdracht 24 Bron 4

Lees bron 4 en maak dan de vragen.

Verplicht naar fitness

In Zweden lachen ze er niet om.
Op het hoofdkantoor van sportmerk
Björn Borg in Stockholm moeten
alle werknemers elke vrijdagmiddag
verplicht naar fitness. ‘Wie niet wil
meedoen, moet maar opstappen’,
zegt directeur Henrik Bunge.

Naar: AD

a Waarom zou Björn Borg Zweden deze bedrijfsregel over fitness hebben?

b Wat vind je van die bedrijfsregel? Leg je antwoord uit.

c Wat doet jouw leerbedrijf om werknemers te laten bewegen?

Opdracht 25

Het mbo heeft heel veel opleidingen.
Je kunt er ook terecht voor de opleiding Sport en recreatie.
Bekijk de video en beantwoord de vragen.

a Wat is belangrijk voor een medewerker sport en recreatie?

Geld
Mensen
Techniek

b Noteer een sportonderdeel bij het leerbedrijf uit de video.

c Noteer een activiteit bij dit leerbedrijf die niet met sport te maken heeft.

170 Les 3 - Bewegen

Portfolio-opdracht

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Je krijgt van de docent een leeg dagboek. Houd een week lang bij wat je eet en drinkt.
Geef per product aan in welk vak van de Schijf van Vijf dit past. Als een product niet in de
Schijf van Vijf zit, zet je een kruisje in het grijze vakje.
TIP: op de volgende bladzijde staat een voorbeeld. Gebruik bron 5 en de QR-code.
Houd ook een week lang bij hoeveel uur je beweegt. Dat vul je elke dag helemaal onderaan in.
Geef na een week antwoord op de volgende vragen:

a In welk deel van de schijf zitten de meeste voedingsmiddelen?
b In welk deel van de schijf de minste?
c Wat zou je vaker moeten eten? En wat minder vaak?

d Kijk nog eens op bladzijde 168 naar het advies van de overheid. Beweeg jij genoeg?

Ja Nee

e Hoe gezond is jouw leefstijl? Leg je antwoord uit.

Bron 5

Eten en bewegen 171

• Sluit je dit thema liever buiten af? Scan dan de QR-code!

172

Woordpuzzel

Wat staat er?
Deze tien woorden hebben allemaal met dit thema te maken.
De letters staan alleen door elkaar. Zet jij ze in de goede volgorde?
TIP: als je goed kijkt, zie je met welke letter elk woord begint.
1 oCitedin
2 eOtcgrihewv
3 dooesgifVtsn
4 Wnesrtead
5 jcetfefJo-o
6 leLjfties
7 cetNsrioru-
8 yKotelrndoah
9 tnreIgëidn
10 miLusoiaahdghcn

Eten en bewegen 173

Woordenlijst

BMI
Score die aangeeft of je een gezond gewicht hebt.
Conditie
Toestand van je lichaam.
Diëtist
Iemand die als beroep advies geeft over gezonde voeding.
Gezonde School
Programma om in het onderwijs bezig te zijn met een gezonde leefstijl.
Jojo-effect
Snel afvallen, dan stoppen en weer aankomen.
Leefstijl
Jouw manier van leven.
Nutri-Score
Logo dat laat zien hoe gezond of ongezond een product is.
Obesitas
Ernstig overgewicht.
Ondergewicht
Wanneer iemand minder weegt dan gezond is.
Overgewicht
Wanneer iemand meer weegt dan gezond is.
Schijf van Vijf
Advies voor gezond eten en drinken.
Voedingsstoffen
Bestanddelen in eten en drinken die het lichaam nodig heeft.
Weerstand
Vermogen van het lichaam om je te beschermen tegen ziektes.
 

174

Aantekeningen

Eten en bewegen 175

9 Lekker in je vel

Dream School

themasburgerschap.nl/lekkerinjevel

CASUS 0:00 tot 1:02

DREAM SCHOOL
Dream School is een tv-programma over jongeren die ‘niet lekker in hun vel zitten’. Dat betekent dat ze
zich om een of andere reden niet happy voelen. Daarom zijn ze gestopt met school. Het doel van Dream
School is om de jongeren te helpen. De leraren op Dream School zijn meestal bekende Nederlanders.
Zij proberen ervoor te zorgen dat de leerlingen zich beter voelen. Dat valt nog niet mee.
De jongeren hebben namelijk problemen. Sommigen hebben veel stress, bijvoorbeeld door pesten of door
de slechte relatie met hun ouders. Anderen hebben last van depressies. Ze hebben dan heel lang nergens
zin in. Veel leerlingen van Dream School gebruiken drugs, roken of drinken alcohol.

Zit jij weleens niet zo lekker in je vel? Waardoor komt dat?

Geef je antwoord en leg dat uit.

176

Les 1 Stress

De leerlingen van Dream School zitten niet zo lekker in Presenteren voor een groep is best spannend.
hun vel. Een van de redenen daarvoor is stress. Stress
heeft te maken met spanning. Sommige jongeren bij
Dream School hebben last van spanning. Bijvoorbeeld
vanwege pesten, angst voor toetsen of door hun ouders.
Het klinkt misschien gek, maar jij hebt ook elke dag
te maken met stress. Bijvoorbeeld als je een presentatie
hebt. Dat is helemaal niet erg. Een beetje spanning
helpt zelfs om beter te presteren. Dit heet positieve
stress. Als stress ervoor zorgt dat je minder goed
presteert is dat negatieve stress.

Gevolgen van negatieve stress Wat doe je eraan?
Als je lang last hebt van negatieve stress, kan dit Er zijn veel oorzaken van stress. Het is dan ook niet zo
vervelende gevolgen hebben. Je kunt je niet meer makkelijk op te lossen. Heb jij stress? Praat er dan over.
concentreren en niet goed leren of werken. Je kunt zelfs Bijvoorbeeld met je mentor of met de vertrouwens-
overspannen raken. Je bent dan erg moe, slaapt slecht persoon op school. Samen kun je dan kijken hoe je meer
en je kunt niet meer tegen drukte of lawaai. Als je rust balans (evenwicht) in je leven krijgt. Misschien moet je
neemt, kom je er meestal wel overheen. Doe je dit niet, wel minder gaan werken of anders gaan leren.
dan kun je een burn-out krijgen. Dan kun je lange tijd Rust en regelmaat zijn belangrijk. Slaap voldoende,
niks meer doen. Herstellen van een burn-out duurt ontspan en eet drie keer per dag.
vaak erg lang.


Opdracht 1

Lees lestekst 1 - Stress.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 2

Lees lestekst 1 - Stress.
Daarna lees je de drie zinnen hieronder en omcirkel je het juiste woord.
1. Ik vind een beetje zenuwen voor een toets niet zo erg. Dan concentreer ik me beter.
Hier hoort dit woord bij: BURN-OUT - POSITIEVE STRESS - NEGATIEVE STRESS
2. Door de spanning lette ik tijdens mijn rijexamen helemaal niet op de weg.
Hier hoort dit woord bij: BURN-OUT - POSITIEVE STRESS - NEGATIEVE STRESS
3. Ik lig al maanden in mijn bed. Het lukt me niet om iets te doen.
Hier hoort dit woord bij: BURN-OUT - POSITIEVE STRESS - NEGATIEVE STRESS

Lekker in je vel 177

Opdracht 3 D

Bekijk de situaties hieronder. Stel dat jij in deze situatie komt.
Krijg jij dan positieve of negatieve stress? Leg je antwoord uit.

A BC

A Voor een belangrijke wedstrijd heb ik POSITIEVE / NEGATIEVE stress, want Bron 1

B Voor een examen heb ik POSITIEVE / NEGATIEVE stress, want

C Als mijn computer crasht, heb ik POSITIEVE / NEGATIEVE stress, want

D In de achtbaan heb ik POSITIEVE / NEGATIEVE stress, want

Opdracht 4

Lees eerst bron 1. Maak daarna de opdracht.

Ik ben bang voor spreekbeurten

Chantal (19): ‘Ik heb al sinds de basisschool last van faalangst. Ik ben zo bang voor
spreekbeurten en overhoringen dat ze ook echt slecht gaan. Na de middelbare school
ben ik begonnen aan een mbo-opleiding. Daar heb ik een faalangsttraining gedaan.
Deze heeft wel iets geholpen, maar ik geloof niet dat ik ooit echt van mijn faalangst
afkom. Ik merk wel dat hoe ouder ik word, hoe beter ik ermee om leer gaan.’

Naar: faalangst.nl

a Onderstreep in de bron de woorden die je niet kent.
b Zoek de woorden op en noteer de betekenis aan het eind van dit thema.
c Is faalangst een voorbeeld van negatieve stress? Leg je antwoord uit.

d Doe de faalangsttest via de QR-code. Klopt de uitslag van de test volgens jou? JA / NEE
e Geef het meisje uit bron 1 één tip over hoe ze beter kan omgaan met faalangst.

178 Les 1 - Stress

Opdracht 5 Bron 2

Lees bron 2. Maak daarna de opdracht.

Mijn ouders weten het niet

Overspannenheid onder jongeren: het komt steeds vaker voor. Edgar (19)
volgt een mbo-opleiding, maar heeft al een tijdje een burn-out. ‘Ik herinner
me een moment dat ik te laat was bij het leerplein. Er waren geen plekken
meer vrij. Ik ben naar huis gegaan en heb een paar dagen in bed gelegen.
Toen wist ik dat ik een burn-out had. Ik heb het gevoel dat ik altijd alles
goed moet doen. Daarom doe ik maar alsof er niks aan de hand is.
Mijn ouders weten niet eens dat ik een burn-out heb.’ Bron: Midagter

a Waardoor wist Edgar dat hij een burn-out had? Onderstreep de zin waarin het staat.
b Waarom heeft Edgar zijn ouders nog niet verteld over zijn burn-out?

c Denk eens aan jezelf. Zou jij het aan je ouders vertellen als je een burn-out had? Leg ook uit waarom.

Ik zou WEL IETS / NIETS zeggen, want

Opdracht 6 Bron 3

Lees bron 3 en maak daarna de opdrachten. Lekker in je vel 179

Tips bij stress

Wat doe je als je last hebt van stress?
1. Sport regelmatig, het liefst buiten.
2. Eet gezond: dit geeft je energie.
3. Ontspan door iets creatiefs te doen: dans, schilder of zing.
4. Maak een planning: zo houd je overzicht over wat je moet doen.

5.

6.

a Tip nummer past het beste bij mij omdat:

b Bedenk zelf nog twee tips. Schrijf die hierboven op plek 5 en 6.

Opdracht 7

In de lestekst staat: ‘zorg voor balans in je leven’. Een balans is ook een ander woord voor weegschaal.
Hoe staat het met die balans bij jou?

a Zet links de dingen die bij jou voor stress kunnen zorgen.
b Zet rechts de dingen die bij jou voor ontspanning kunnen zorgen.
c Is er balans in je leven? Met andere woorden: staan links en rechts even hoog? JA / NEE

Opdracht 8

a Zet in het schema wat jij kunt doen voor meer balans.
b Zet in het schema wat school kan doen voor meer balans.
c Wat kan jouw (leer)bedrijf doen voor meer balans?
d Wat kan de overheid doen voor meer balans? 


Jij


School


Leerbedrijf


Overheid

180 Les 1 - Stress

Les 2 Verslaving

Bijna 2 miljoen mensen in Nederland zijn wel ergens
aan verslaafd. Ook sommige jongeren bij Dream School
hebben een verslaving: ze kunnen niet meer zonder iets.
Bij verslaving denk je al snel aan roken, alcohol of drugs.
Maar ook gedrag kan verslavend zijn. Dan kan iemand
bijvoorbeeld niet meer zonder gokken of gamen.

Oorzaken hun familie of vrienden vergeten. Daardoor komen ze
Meestal begint een verslaving doordat iemand een steeds meer alleen te staan. Een verslaving kan ook
bepaald middel of bepaald gedrag al heel prettig vindt. zorgen voor financiële problemen. Het kost vaak veel
Voor de leerlingen bij Dream School waren problemen geld en je werk lijdt eronder waardoor je inkomen daalt.
thuis of op school ook een oorzaak. Sommigen Gevolgen voor de samenleving
gebruikten drugs om de problemen en stress te vergeten Verslavingen hebben ook gevolgen voor de samenleving.
en raakten verslaafd. Je omgeving speelt ook een rol. Mensen zijn ziek, hebben zorg nodig, werken minder of
Bijvoorbeeld: als je vrienden blowen of gamen, ga je dat verliezen hun baan. De politie is ook veel tijd kwijt
zelf ook sneller doen. aan het bestrijden van drugscriminaliteit. Zo kost
Gevolgen voor jezelf verslaving de maatschappij miljarden euro’s.
Een verslaving heeft gevolgen voor jezelf en voor
je omgeving. Mensen met een verslaving aan middelen
als alcohol of heroïne krijgen bijvoorbeeld vaak
lichamelijke problemen. Denk aan gewichtsverlies,
hartziekten of kanker.
Veel mensen krijgen sociale problemen door hun
verslaving. Ze zijn zo bezig met hun verslaving dat ze



Opdracht 9

Lees lestekst 2 - Verslaving.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 10

Lees lestekst 2 - Verslaving. Wat hoort bij wat? Trek lijnen.

Financiële problemen Geen aandacht voor familie en vrienden.
Niet meer zonder iets kunnen.
Drugscriminaliteit Illegale koop en verkoop van drugs.
Hartziekten en kanker.
Lichamelijke problemen Omdat je vrienden blowen, doe je het zelf ook.
Je inkomen daalt door je verslaving.
Verslaving door je omgeving
Lekker in je vel 181
Sociale problemen

Verslaving

Opdracht 11

Drank en drugs kom je tegen als je uitgaat. Hoe zit dat bij jou? Scan de QR-code en doe de test.
De test geeft aan het eind persoonlijke tips.

a Noteer twee dingen die je goed doet (groen).
1.
2.

b Noteer twee dingen die beter kunnen (oranje of rood).
1.
2.

Opdracht 12

Linda (24): Ik kan geen dag zonder series
Tycho (18): Ik heb mijn verdriet in het gamen gestopt
Aicha (16): Ik zit wel 10 uur per dag op Instagram
Kenji (28): Ik heb grote schulden door het gokken

a Wat voor verslaving heeft Linda?

Bingewatchverslaving Koopverslaving Seksverslaving

b Wat is voor Tycho de oorzaak van zijn verslaving?
Problemen Omgeving

c Wat voor gevolgen kan de verslaving van Aicha hebben?

d Wat voor problemen heeft Kenji door zijn verslaving?

Sociale problemen Financiële problemen Lichamelijke problemen

e Ken jij iemand die verslaafd is? Zo ja, wat zijn de gevolgen voor die persoon? En voor jou?

182 Les 2 - Verslaving

Opdracht 13

Bekijk de poster op bladzijde 250 en 251. Maak daarna de opdracht.

a Welk effect hebben de volgende drugs? Zet een kruisje.

Hasj en wiet XTC Cocaïne Speed GHB Alcohol


Stimulerend

Verdovend

Verandert je bewustzijn

b Je bent nieuwsgierig naar XTC. Maar je twijfelt of je dat ook echt moet doen. Daarom gebruik je de

weegschaalmethode. Je weegt de voordelen tegen de nadelen af. Vul drie voordelen en drie nadelen in.

Opdracht 14

Lees bron 4 en maak daarna de opdracht.

Ik shopte als een drugsverslaafde op zoek naar een shot Bron 4

Myrthe (21) verdient meer dan genoeg om van te Ik kocht sieraden en stapels kleren die ik nooit aan
leven. Toch heeft ze een schuld van 28.000 euro. deed. Vrienden met rijke ouders deden dat ook,
Dat komt door haar shopverslaving: ze kan niet dus ik wilde met hen meedoen. Dan voelde het
stoppen met winkelen. ‘Ik shopte als een drugs- alsof ik er echt bij hoorde. Toen het geld op was,
verslaafde op zoek naar een shot’, zegt Myrthe. ging ik maar shoppen met het geld van mijn baas.’
‘Van winkel naar winkel gaan gaf me echt een kick.
Naar: linda.nl

a Van welke problemen heeft Myrthe het meeste last?

Sociale problemen Financiële problemen Lichamelijke problemen



b Myrthe is verslaafd door haar PROBLEMEN / OMGEVING, omdat

c Myrthe zegt dat ze een ‘kick’ kreeg van het shoppen. Wat bedoelt ze daarmee?

Lekker in je vel 183

Opdracht 15

Lees eerst de teksten en maak daarna de vragen. Wist je dat?

Wie kan je helpen?

Hoe kom je van een verslaving af? Je kunt zelf proberen te stoppen met een verslaving. Dat heet
afkicken. Dat lukt vaak niet in je eentje. Je kunt dan ook hulp zoeken. Ga bijvoorbeeld naar de
huisarts of naar de vertrouwenspersoon op school. Zij kunnen je, als dat nodig is, ook doorsturen
naar de verslavingszorg. Scan de QR-code voor een overzicht.

Gordon: Noah (31):
‘Drank, coke, alles. Ik ben ‘Nooit meer wil ik onder
vier dagen helemaal van invloed zijn van drugs of drank.
de wereld geweest.’ En nooit meer wil ik terug naar
Gordon was een jaar lang dat zielige hoopje mens dat ik
afgekickt van drugs, maar was toen ik verslaafd was. Dat
hij heeft een terugval houdt me overeind. Ik heb er
gehad. ‘Als de coronacrisis zoveel voor teruggekregen
er niet was geweest, dan had ik het gewoon sinds ik niets meer gebruik.
volgehouden. Die ziekte heeft alle afleiding Ik overleef niet meer, maar ik lééf.’
weggehaald.’

a Waarom heeft Gordon een terugval gehad?

b Gordon koos eerder voor een verslavingskliniek. Bedenk een reden waarom hij dat deed.

c Wat bedoelt Noah met: ‘Ik overleef niet meer, maar ik lééf’?

d Stel je voor: een vriend van je is verslaafd.

Wat zou je hem aanraden: zelf afkicken of naar de verslavingszorg gaan? Onderstreep je antwoord.
ZELF AFKICKEN / VERSLAVINGSZORG, want

e Zou jij in de verslavingszorg willen werken? Leg je antwoord uit.

184 Les 2- Verslaving

Opdracht 16 Bron 5

Lees bron 5 en maak daarna de opdracht.

Mijn vader is alcoholverslaafd

Mijn vader viel elke avond op de bank in slaap. Ik durfde geen
vriendinnen mee naar huis te nemen. Niemand mocht weten
dat mijn vader dronk. Ik schaamde me voor hem.
Voor mijn achttiende verjaardag heb ik aan mijn vader
gevraagd of hij één avond niet wilde drinken.
Hij kon het niet. Het heeft gezorgd voor problemen bij mij
en mijn broers. Ik voel me boos, in de steek gelaten en ik heb
veel verdriet. Naar: proud2bme.nl

a Van welke problemen heeft de verslaafde vader het meeste last?

Financiële problemen Lichamelijke problemen Sociale problemen

b Uit de bron blijkt dat families van mensen met een verslaving daar ook veel last van hebben. Bedenk nog

één groep die last kan hebben van iemands verslaving.

Opdracht 17 Bron 6

Lees bron 6 en maak daarna de opdracht.

Ik blow elke dag

Najib (38) heeft een prima baan en een leuk leven. Toch blowt
hij elke dag. ‘Ik ben begonnen op mijn zestiende. Mijn vrienden
blowden soms. Het was gek als je niet meedeed.’ Najib is lang-
zaam verslaafd geraakt. ‘Elke week zeg ik tegen mezelf dat ik ga
stoppen. Maar als er maar iets fout gaat, rol ik alweer een joint.
Na het blowen voel ik me dan zo ontspannen. Alle stress is dan
meteen weg.’ Naar: glamour.nl

a Waarom kan Najib niet stoppen met wiet roken?

Anders kan hij niet met zijn stress omgaan.
Zijn vrienden blowden vroeger ook.
Hij heeft geld genoeg om het te betalen.

b Geef Najib één tip om van zijn verslaving af te komen.

c Vind jij dat de overheid meer moet doen om mensen met een verslaving te helpen? Leg je antwoord uit.

Lekker in je vel 185

Opdracht 18

Lees eerst ‘Wist je dat?’ en maak dan de opdracht.

De overheid tegen verslaving Wist je dat?

De overheid probeert verslaving te voorkomen. Een paar voorbeelden:
• Je mag pas vanaf je achttiende alcohol en sigaretten kopen.
• Op sigarettenpakjes moeten waarschuwingen staan.
• Supermarkten mogen vanaf 2024 geen tabak meer verkopen.
• De handel in heroïne is verboden.
• Onder je achttiende mag je geen coffeeshop in.
• De overheid ondersteunt voorlichting op scholen.

a Met welke maatregelen uit ‘Wist je dat?’ denk je dat supermarkten niet zo blij zijn? Leg uit.

b Hoe denk je dat artsen daarover denken? Leg uit.

Eden: ‘Ja hoor, allemaal regels tegen roken,
maar gokken in Holland Casino mag wel
van de overheid.’

c Vind jij dat de overheid meer moet doen tegen gokken? Leg je antwoord uit.

Er zijn ook landelijke acties die te maken hebben met afkicken. Denk aan ‘Dry january’. Mensen proberen dan een maand
lang geen alcohol te drinken. ‘Stoptober’ is ook zo’n actie. Rokers proberen dan 28 dagen te stoppen met roken.

d Vorm tweetallen. Kies samen een verslaving.

Wij kiezen voor de verslaving aan:

e Bedenk een actie voor die verslaving. Leg de actie in drie zinnen uit.

186 Les 2 - Verslaving

Les 3 Geluk

De leerlingen bij Dream School zijn om verschillende Geluk vinden
redenen gestopt met school. Dat kwam door allerlei Hoe word je nou gelukkig? Richt je in ieder geval op de
problemen. Van problemen word je ongelukkig. Je zit dingen die goed gaan in je leven. Heb je toch moeite om
niet zo lekker in je vel. Maar geluk is een lastig begrip. geluk te vinden? Vraag dan om hulp bij je mentor, je
Wat is geluk? Voor de een zit dat in elke dag een bed en vrienden of je huisarts. Die kijken samen met jou
eten hebben. Een ander is pas gelukkig als hij veel geld waarom jij je ongelukkig voelt en wat je daaraan kunt
verdient. Een derde vindt geluk in het krijgen van doen.
kinderen. Geluk betekent dat je tevreden bent met je
leven.

Ongelukkig
Door problemen zoals stress of verslaving is gelukkig
zijn moeilijk. Als je lang ongelukkig bent, kun je zelfs in
een depressie raken. Je hebt dan nergens zin in, voelt je
moe en somber. Let op: een depressie is een ziekte!

Weerbaarheid
Dream School probeert de leerlingen lekker in hun vel
te laten zitten. Bijvoorbeeld door ze uit te dagen en
weerbaar te maken. Weerbaarheid betekent dat je
opkomt voor jezelf, dat je je grenzen kent en daar naar
handelt. Je weet van jezelf bijvoorbeeld wanneer je te
veel stress hebt. Je vraagt om hulp als je problemen hebt.
En je kunt voorkomen dat je verslaafd raakt. Kortom: je
maakt keuzes waardoor je gelukkiger leeft.



Opdracht 19

Lees lestekst 3 - Geluk.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 20

Lees lestekst 3 - Geluk.

Hieronder staan vijf zinnen over de lestekst. Zijn die juist of onjuist? Zet een kruisje in de juiste kolom.


Juist Onjuist



1. Gelukkig zijn betekent: tevreden zijn met je leven.

2. Als je een depressie hebt, ben je even verdrietig.

3. Weerbaarheid is de hele dag vrolijk zijn.

4. Als je ongelukkig bent, moet je het zelf oplossen.

5. Geluk is voor iedereen anders.



Lekker in je vel 187

Opdracht 21

Geluk is voor ieder mens anders. Het is moeilijk om precies te weten hoe je gelukkig wordt.
Het gevoel van geluk is wel goed te herkennen. Hieronder staan dingen waar mensen gelukkig van worden.

Zonnige dag Goed cijfer Druk bezig zijn Serie kijken
Muziek maken Belangrijke toets Vroeg opstaan Chillen met vrienden
Nieuwe spullen Een boek lezen
Horrorfilm Luieren
Gamen Sporten Koud weer Boswandeling
Familie Geld
Gezondheid Kinderen Drugs
Spanning Een relatie ...

a Welke dingen maken jou gelukkig? Kleur ze groen.
b Er is één vakje niet ingevuld. Vul dat zelf in. Wat maakt jou nog meer gelukkig?
c Welke dingen maken jou ongelukkig? Kleur ze rood.
d Vergelijk je antwoorden met die van een klasgenoot. Is er veel verschil?

Opdracht 22

Lees de twee interviews over geluk hieronder en maak daarna de opdracht.

Hans (73) Aïsha (16)
‘Ik heb heel mijn leven hard ‘Ik ben best snel
gewerkt. Altijd druk. Veel gelukkig. Thuis hebben we
vergaderen. Veel autorijden. niet veel geld, maar dat is niet
Veel geld verdienen. Nu woon ik het belangrijkste. Samenzijn is
samen met mijn vrouw in een mooi huis vlak belangrijk voor me. Zeker met mijn vrienden.
bij de zee. Heerlijk rustig. Maar toch vlak bij Die zie ik het liefst heel vaak. En met de familie
mooie winkels en goede restaurants.’ natuurlijk, door samen te eten.’

a Wat is voor Hans het belangrijkste voor geluk, denk je? Onderstreep je antwoord. GELD / SAMENZIJN
b Hoe denkt Aïsha over geluk?

c Wat zou de oorzaak van het verschil tussen Hans en Aïsha kunnen zijn?

188 Les 3 - Geluk

Opdracht 23 Wist je dat?

Lees eerst ‘Wist je dat?’ en maak daarna de opdracht.

Happyles

Mbo-scholen kunnen ervoor kiezen om een happyles te geven.
Dat is een les over happiness en (niet) lekker in je vel zitten.
Het doel van de happyles is dat de studenten gelukkiger worden.
Dat geluk zorgt vaak ook voor betere cijfers en meer gezelligheid op
school. Naar: mondriaankindenjeugd.nl

a Studenten halen betere cijfers als ze lekker in hun vel zitten. Hoe komt dat?

b Stel je voor: jouw klas krijgt een happyles. Waar moet de les dan in ieder geval over gaan?

Noem ten minste drie dingen.

Opdracht 24

Bekijk de infographic en maak daarna de opdracht.

a Wat valt je op als je kijkt naar waar de landen liggen?
b Waarom zijn mensen in de roodgekleurde landen minder gelukkig, denk je? Noem twee redenen.

c Noem één ding dat beter kan in Nederland zodat we stijgen op de ranglijst.

Lekker in je vel 189

Opdracht 25

Nederland staat zesde op de ranglijst van
gelukkigste landen. Uit onderzoek blijkt dat
kinderen en jongeren het beste kunnen opgroeien in
Nederland. Een ander onderzoek laat zien dat bijna 88%
van de studenten zegt gelukkig te zijn.

Scan de QR-code en bekijk de video.
Maak daarna de vragen.

a Noteer drie dingen uit de video die jou ook gelukkig maken.

b Hoe gelukkig ben jij? Zet een kruisje op de lijn. Gelukkig

Ongelukkig

Ga nu in tweetallen bij elkaar zitten.

c Vergelijk jullie antwoorden bij a en b, wat valt jullie op?

d ‘Geld maakt niet gelukkig’ is een bekende uitdrukking. Hoe denken jullie daarover? Leg uit.

Opdracht 26

Lees bron 7 en maak daarna de opdrachten.

ACTUEEL

Ik ga me steeds meer alleen voelen Bron 7

HILVERSUM – Door de coronacrisis Sommige van mijn vrienden zijn gewoon
hebben we veel minder contact met depressief geworden.’ Psycholoog Erik
anderen. Vooral jongeren hebben het hier Matser neemt deze klachten erg serieus.
erg zwaar mee. Meer dan de helft voelt zich ‘Corona is niet alleen gevaarlijk voor je
ongelukkiger. De 20-jarige Joep van Dijk lichaam. Het kan ook gevaarlijk zijn voor
herkent het wel. ‘Ik ga me steeds meer alleen je geest als je je lange tijd somber voelt.’
voelen. Je kan met niemand afspreken.
Naar: Hart van Nederland

a Wat bedoelt Erik Matser met: ‘Het kan ook gevaarlijk zijn voor je geest’?

190 Les 3 - Geluk

b Met welke mening ben jij het eens?

Jongeren moeten zich niet zo aanstellen! Iedereen is eenzaam door corona.
De overheid moet jongeren niets verbieden als het om contact gaat.
Jongeren moeten zelf manieren vinden om hun vrienden te spreken.

c Bedenk een manier waarop Joep zijn vrienden toch nog kan spreken.

Opdracht 27

Lees de twee situaties en maak daarna de opdracht.

Weer een onvoldoende Eén sigaret

Bram (18) krijgt zijn toets Akira (19) is op een feestje.
terug. Het is een 4. Dat is Een vriendin komt naar haar
de zoveelste onvoldoende toe met een sigaret. ‘Rook je
voor Nederlands. Bram mee? Eén sigaret kan toch
baalt er flink van. ‘Ik dacht geen kwaad?’ Akira is pas
dat ik het echt begreep. Laat gestopt met roken. Maar als haar
ik maar zo snel mogelijk bijles vriendin haar vraagt om mee te roken, vindt
nemen. En misschien kan ik de toets nog met ze het moeilijk om nee te zeggen. ‘Eentje dan,
de leraar bespreken.’ voor de gezelligheid’, zegt Akira.

a Wie is weerbaarder, Bram of Akira? Leg je antwoord uit.

b Beschrijf hoe jij reageert als je een slecht cijfer haalt. Wat doe je? Wat denk je?

c Wat zou jij doen als je Akira was? Leg je antwoord uit en gebruik het woord ‘weerbaar’.

Lekker in je vel 191

Portfolio-opdracht

Bij deze laatste opdracht maak je een product. Voeg dit toe aan je portfolio.
Ontwerp een Instagramprofiel over ‘lekker in je vel zitten’. Volg de volgende stappen:
1. Maak een account aan. Verzin een naam, een profielfoto en een korte tekst.
2. Ga naar de woordenlijst aan het einde van dit thema.
3. Kies drie woorden.
4. Zoek of maak een foto die bij die woorden past.
5. Zorg dat die foto’s op jouw account te zien zijn.

• Sluit je dit thema liever buiten af? Scan dan de QR-code!

192

Woordpuzzel

Welke woorden horen bij de omschrijving?
Als je alle woorden goed hebt ingevuld, lees je in de oranje kolom een woord.
Dat is de oplossing.

1. Spanning waardoor je beter presteert.
2. Professionele hulp die mensen helpt met afkicken van een verslaving.
3. Spanning waardoor je slechter presteert.
4. Niet meer zonder een bepaald middel of gedrag kunnen.
5. Veel spanning.
6. Voor lange tijd ongelukkig zijn.
7. Misdaden die te maken hebben met drugs.
8. Zoveel stress hebben dat je niks meer kunt doen.
9. In dit thema betekent het: evenwicht in je leven.
10. Tevreden zijn met je leven.
11. Stress omdat je bang bent iets fout te doen.

1
2

3 4
7 5

6

8 10
9

11

Lekker in je vel 193

Woordenlijst

Afkicken
Stoppen met een verslaving.
Balans
Evenwicht in je leven.
Burn-out
Langer dan een halfjaar zo overspannen zijn dat je niks meer kunt doen.
Depressie
Voor lange tijd ongelukkig zijn.
Drugscriminaliteit
Misdaden die te maken hebben met drugs.
Faalangst
Stress omdat je bang bent iets fout te doen.
Geluk
Tevreden zijn met je leven.
Negatieve stress
Spanning waardoor je slechter presteert.
Overspannen
Heel moe zijn of slecht slapen door te veel negatieve stress.
Positieve stress
Spanning waardoor je beter presteert.
Stress
Veel spanning.
Verslaving
Niet meer zonder een bepaald middel of gedrag kunnen.
Verslavingszorg
Professionele hulp die mensen helpt met het afkicken van een verslaving.
Weerbaarheid
Voor jezelf op kunnen komen.

 

194

Aantekeningen

Lekker in je vel 195

10 Seks

themasburgerschap.nl/seks

CASUS

JA…EN?
Deze video gaat over generatie ‘Ja…en?’ Dat zijn jongeren die alles eigenlijk heel normaal vinden.
Zoenende jongens, een meisje dat veel seks heeft, een jongen die huilt. ‘Ja…en?’, zeggen de jongeren
in dit filmpje. Regels over hoe een man een man moet zijn, hebben ze niet. Hetero, lesbi, gay, of trans,
‘Ja…en?’. Ze worden er niet boos om en gebruiken zeker geen geweld.
Toch gaan we in Nederland niet altijd respectvol met elkaar om. Hoe reageer jij als iemand homo’s
uitscheldt of bedreigt? Wat doe jij als iemand een meisje een slet noemt? Zeg jij iets als een vriend
iemands naaktfoto doorstuurt? Generatie ‘Ja…en?’ is tegen dit gedrag, maar zegt vaak niets. Is dat raar?
Zeg jij iets als iemand homo’s uitscheldt?
Geef je antwoord en leg dat uit.

196

Les 1 Gender

Je bent geboren als jongen, maar voelt je een meisje.
Ja...en? Toch vinden veel mensen daar iets van. Dat
heeft te maken met het begrip gender. Dat is hoe de
maatschappij vindt dat een meisje of jongen eruit hoort
te zien. Zich hoort te voelen en te gedragen.
Vroeger was het volgens velen duidelijk: je bent of een
man of een vrouw. Nog steeds kijken veel mensen er zo
naar. Toch voelen veel mensen zich niet thuis in het
hokje ‘man’ of ‘vrouw’. Ze zitten er tussenin of voelen
zich helemaal geen man of vrouw.

Even uitleggen er tijdens de puberteit achter wat hun geaardheid is.
Het lichaam dat je hebt bij je geboorte, heet je sekse. Maar je kunt er ook later nog achter komen.
Meestal is dat jongen of meisje, maar niet altijd. Voor Discriminatie
sommige mensen klopt het lichaam waarin ze zijn Hoe je geboren bent, hoe je je voelt en hoe je je gedraagt:
geboren niet met hoe ze zich voelen. Hoe je je voelt, iedereen ervaart zijn lichaam verschillend. Je spreekt
noem je je genderidentiteit. En dan kun je ook nog van genderdiversiteit.
kijken naar hoe iemand zich gedraagt. Dat heet je Je mag zijn wie jij bent, maar toch zijn er mensen die
genderexpressie. ‘anders’ zijn maar raar vinden. Zij maken foute grappen,
Verliefd discrimineren of gebruiken zelfs geweld. Dat maakt het
Of je nou wel of niet in een hokje past, je mag verliefd soms lastig om je te gedragen zoals je je voelt. En de
zijn op wie jij wilt. Of je verliefd wordt op mannen, op mensen die discrimineren? Hoe krijgen we die zo ver
vrouwen of op allebei, is je geaardheid. Je geaardheid dat zij ook zeggen: ‘Ja…en?’
krijg je mee met je geboorte. De meeste mensen komen



Opdracht 1

Lees lestekst 1 - Gender.

a Zet een streep onder de woorden die je niet kent.
b Zoek de onderstreepte woorden op in een woordenboek.
c Schrijf de betekenis bij je aantekeningen aan het eind van dit thema.

Opdracht 2

Lees lestekst 1 - Gender. Juist Onjuist
Zijn de volgende zinnen juist of onjuist? Zet een kruisje op de goede plaats.




1. Je kunt kiezen voor je geaardheid.

2. Je genderidentiteit en sekse zijn altijd hetzelfde.

3. Seksuele diversiteit betekent dat iedereen verschillend is op seksueel gebied.

4. Of jij je mannelijk of vrouwelijk gedraagt heet genderexpressie.

5. Iedereen voelt zich of man of vrouw.

Seks 197

Opdracht 3

Hoor jij bij generatie ‘Ja…en?’
Geef bij elke situatie aan wat jij daarvan vindt.

Wel een Kan echt niet!
Ja…en? beetje vreemd

Een jongen die alle drankjes betaalt
en nóg geen poenie krijgt.

Twee guys die gewoon staan
te tongen.

Als meisje veel seks hebben.


Een sexy rokje aan, maar geen zin
in een hand op je bil.

Een jongen die ook weleens huilt.

Opdracht 4

Bekijk de infographic. Maak daarna de opdracht.

1. Mijn sekse is .
2. I k gedraag me , dat is mijn genderexpressie.
3. Ik voel me , dat is mijn genderidentiteit.
4. I k val op , dat is mijn seksuele geaardheid.

198 Les 1 - Gender