Scan Magazine No.88 (Qershor 2021)

Lufta e rinisur ndaj korrupsionit FAQE 2 01 REVISTË MUJORE PËR FINANCË DHE KULTURË / QERSHOR 2021 / NR 88 400 LEKË

BSH sjell prerjen më të madhe në historinë e lekut FAQE 2364
GovCoin, paraja e së ardhmes
Financat që lëvizin në prapaskenat e futbollit FAQE 4 30

FAQE 5 08
1929, Kompania shqiptare në Bursën e Londrës! FAQE 6558



EDITORIAL SEZONI I KTHESËS FAQE 5
FAQE 20
FINANCAT PUBLIKE FAQE 32
LUFTA E RINISUR NDAJ KORRUPSIONIT FAQE 36
FAQE 43
BAROMETRI FAQE 50
JA GJENDJA FINANCIARE E FAMILJEVE SHQIPTARE

PARAJA
BSH SJELL PRERJEN MË TË MADHE NË HISTORINË E LEKUT

KRIPTOVALUTAT
GOVCOIN, PARAJA E SË ARDHMES

MARKETING
FINANCAT QË LËVIZIN NË PRAPASKENAT E FUTBOLLIT

HISTORI FAQE 58
1929, KOMPANIA SHQIPTARE NË BURSËN E LONDRËS!

SHËNDETI FAQE 64
REVOLUCIONI NË TESTIMIN E COVID-19

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 3

䔀欀漀渀漀洀椀愀 吀 最樀椀琀栀愀 REDAKSIA
䘀椀渀愀渀挀愀 渀 渀樀
䈀愀渀欀愀 攀欀爀愀渀 “Scan Magazine”
Botim i RTV SCAN

Drejtore e përgjithshme
Elvana Hana

Kryeredaktor
Kreshnik Kuçaj

Redaktor
Adi Darsi

Gazetarë
Dorian Koça
Dosti Banushi

Eri Saraçi
Elisabeta Dosku
Elefteria Zguri
Edel Strazimiri

Jenida Vladi
Jolanda Shuaipi

Klevis Llaha
Lidion Kulla
Lorenc Rabeta
Nebi Xhomaqi

Ola Mitre
Roel Korkuti
Saimira Dako
Urim Bajrami

Koncepti artistik
Labinot Çuni
Ana Thano

Faqosje & Design
Elvira Çiraku

Për reklama dhe abonime, kontaktoni:
E-mail: [email protected]
Tel: +355 68 20 118890

Adresa: “A.Moisiu”, ish-Kinostudio, Tiranë.

www.scan-tv.com
REVISTË MUJORE PËR FINANCË DHE KULTURË

/ QERSHOR 2021 /

眀眀眀⸀猀挀愀渀ⴀ琀瘀⸀挀漀洀

Sezoni i kthesës

PNga Adi DARSI Shpresat që Covid-19 të jetë shumë në mbrotjen e mjedisit dhe në
andemia tronditi eko- drejt fundit janë të shum- pastrimin e lumenjve dhe të plazheve,
nominë botërore në për- ta, por gjithësesi çlirimi nga duke planifikuar dhe rregulluar ad-
masa të panjohura më frikërat e një viti tjetër nën ministrimin e plazheve, duke u ku-
parë. Të gjithë sektorët u goditën në kufizime nuk janë larguar. jdesur deri në detaje që janë jetike si
shkallë të lartë, por sigurisht në për- ditorë, të cilët vijojnë të preferojnë që psh rojet e plazheve. Sado paradok-
masa të ndryshme. Në renditjen e të kalojnë fundjavat në brigjet shq- sale që është në plazhet tona shëno-
humbjeve pandemike sipas sektorëve, iptare. Por mbi të gjitha, ajo që është hen shumë viktima, dhe janë të gjithë
fluturimet ajrore e më pas turizmi edhe më e rëndësishmja, është se situ- mundësitë që numri i tyre në mos zero
bashkë me to, janë krye të klasifikim- ata pandemike e shprehur në shifrat e të jetë minimal.
it. U goditën të parët dhe pritja për të prekurve nuk ka qenë asnjëherë më
të shënuar një kthesë po ashtu vijon mirë se në këto dy muaj. Kjo ka bërë që Këto janë probleme të përher-
të jetë e lidhur ngushtë me ecurinë e biznesi i turizmit ta perceptojë të ardh- shme, të cilat nuk asnjë arsye ti shi-
pandemisë. Shpresat që Covid-19 të men me shpresë dhe optimizëm. kojmë vetëm me syze të errëta. Kjo
jetë drejt fundit janë të shumta, por për faktin se ashtu si e konfirmojnë
gjithësesi çlirimi nga frikërat e një viti Por ky, sigurisht, që është vetëm edhe shifrat në rritje të turistëve në
tjetër nën kufizime nuk janë larguar. fillimi. Të gjithë e kanë të drejtën të vitet parapandemike, përmirësimet
Në këtë kuptim kthesa e vërtetë do të shpresojnë për më mirë, por që kjo të në plazhet tona kanë qenë të konside-
shënohet kur fluturimet dhe turizmi të ndodhë duhet edhe të punojmë që se- rueshme. Investimet publike në rrugë,
operojnë në terrene të sigurta. zonin ta bëjmë të tillë. Nuk kemi përse mjedis e kujdes shëndetësor janë shtu-
të bëjmë sikur nuk e dimë se edhe para ar. Investimet private në resorte po
Ndërkohë në Shqipëri, edhe pse pandemisë, turizmi shqiptar ka patur ashtu kanë sjellë rezultate për tu vlerë-
në përmasa shumë modeste goditjet e një mal me probleme. Infrastruktura suar. Një pjesë e mirë e plazheve dhe
pandemisë kanë vepruar dhe pritet të rrugore, mjedisi i pastër, standartet e resorteve shqiptare tashmë janë plotë-
ndikojnë me të njëjtat ligjësi. Fluturi- pritjes dhe të shërbimit për turistët si sisht konkuruese me vendet e rajonit
met nga Rinasi, por edhe sektori i tur- gjithmonë lënë shumë për të dëshiru- dhe më gjerë. Por krahas problemeve
izmit, e sidomos turizmi veror, janë ar. Ky sezon sigurisht që nuk do të jetë të trashëguara, ky sezon mund të na
të lidhura ngushtësisht me zhvillimet shumë më ndryshe. përballë edhe me dukuri të reja. Kësh-
rajonale dhe më gjerë ata evropiane. tu “të etur”, nga një sezon i dështuar i
Treguesit sigurisht që kanë marrë, po Si për të mos e harruar faktin se të vitit të kaluar pronarët e plazheve, re-
për shkak të pandemisë, goditje his- parët që i shkaktojmë problemet jemi sorteve e hoteleve mund të këtkojnë
torike dhe shifrat e biznesit ranë në në vetë, edhe këtë vit nuk nguroj që ta kompensimin tek çmimet e kripura.
nivele minimale. Sezoni turistik i verës jepë shembullin e para qeveria. Nga Kjo do të ishte një “pabesi” me efekte
së kaluar do të mbahet mend si një vit Velipoja deri në Ksamil, kudo përg- për sezonet që vijnë. Po ashtu ideja se
me humbje drastike. jatë vijës bregdetare me qindra ndër- pandemia kaloi mund të na “çlirojë”
time pa leje janë përballë fadromave. gabimisht nga nevoja për kujdes të
Sezoni turistik i këtij viti ka ni- E njëjta sëmundje si edhe në vitet pa- vazhduar dhe zbatimin e protokolleve
sur në një tjetër frymë. Fluturimet rardhëse, prishje ndërtimes në nisje të të sigurisë. Mbipopullimi mund të
ajrore me fqinjët dhe disa nga vendet sezonit veror, a thua se kjo nuk mund ketë pasoja të padëshiruara.
e lindjes kanë rinisur. Prenotimet për të bëhet kur sezoni të ketë përfunduar
resortet e njohura nuk kanë munguar. pra në muajt tetor-nëntor apo në nisje Përshkrimi i situatës dhe renditja
Çarterat kanë nisur punën dhe turistët të vitit nga janari në mars. e problemeve janë nevoja për të parë
e huaj kanë mbërritur në plazhet shq- me sy realist atë që pritet për këtë se-
iptare. Rruga e Kombit, që vjet ishte Që sezoni të kalojë me sa më pak zon veror. Sepse jo vetëm për turizmin
arteri i vetëm turistik, këtë vit shumë probleme natyrisht që atyre duhet por edhe për ekonominë në përgjithë-
më herët ka “pompuar” mijëra turistë tu paraprijmë. Si? Duke investuar në si, pritet të hyjmë më në fund në zonën
infrastrukturë, duke u angazhuar më e kthesës dhe të shpresës.

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 5



SEZONI VEROR

Me sytë nga Turizmi

Pandemia Covid 19 qe një Mundësia për një sezon veror normal, si një shpresë për gjithë ekonominë
goditje e rëndë për eko-
nomitë në përgjithësi përgjithshme sezoni turistik i 2020 Shpresë dhe optimizëm për 2021
dhe për turizmin në vecanti. Në është konsideruar një sezon i hum- “2021 do të rikthehet në një vit të
vendin tonë, mbyllja e kufijve bëri bur. Operatorët turistikë për shkak
që turizmin ta mbajë gjallë vetëm të humbjeve që pësuan si pasojë e jashtëzakonshëm për turizmin shqip-
pushuesi vendas dhe si çdo vit pandemisë, nuk nguruan ta qua- tar, nëse lehtësohet pandemia. Kam
turistët shqiptarë nga Kosova dhe jnë 2020 një “vit të keq”. Kryetari i bindjen që në 2021 do hapet loja e
Maqedonia e Veriut. Sipas INSTAT Shoqatës së Operatorëve, Rexhep prenotimeve dhe rezervimeve, sepse
gjatë vitit 2020 pandemia e uli num- Kasmi tha se viti 2020 ishte vit i zi është një sektor që nuk funksionin
rin e turistëve me rreth 60 për qind. për turizmin. “Ishte një vit shumë i me rezervime teke, por me ato ma-
Edhe turistët nga Kosova, të cilët keq, por le të shpresojmë në para- sive”, ka deklaruar dy muaj më parë
nuk e braktisën bregdetin shqiptar shikimet që bëhen nga partnerët plot me oprtimizëm ministri i tur-
në kohë pandemie, gjatë 2020 patën tanë ndërkombëtarë për sezonin e izmit Blendi Klosi. Sipas tij bizneset
rënie me 52.4 për qind krahasuar ri të vitit 2021”, shprehet Kasmi. e turizmit kanë vijuar projektet dhe
me 2019. Shifrat u kompensuan janë në pritje të mysafirëve. “Në in-
disi nga shtetasit shqiptarë, të cilët
ndryshe nga çdo vit që patën push- Blendi Klosi: 2021 do të rikthehet në një vit të
uar në bregdetet e vendeve fqinje jashtëzakonshëm për turizmin shqiptar, nëse
Greqi dhe Itali, por edhe në vende lehtësohet pandemia. Kam bindjen që në 2021 do
të ndryshme evropiane e më larg, hapet loja e prenotimeve dhe rezervimeve, sepse është
nuk mundën të bëjnë të njëtën gjë një sektor që nuk funksionin me rezervime teke, por
për shkak të pandemisë si dhe mb- me ato masive
ylljes së kufijve. Në këtë situatë të

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 7

Shenjat janë për një
sezon turistik ndryshe
nga viti i kaluar. Tashmë
kanë nisur charter-
at e organizuar nga
Ukraina dhe Bjellorusia
dhe pritshmëritë janë
që polakët e çekët të
rikthehen gjithashtu.
Sipas turoperatorëve
vendas tregje të reja si
Bullgaria dhe Serbia kanë
shfaqur interes

vestim janë hotelet që nga Valbona, isht që peshën kryesore pritet ta mbajë Manastirliu njoftoi në fund të muajit
ku ka një hotel me 5 yje. Në asnjë turizmi shqipfolës, kryesisht Kosova, i maj se përfundoi vaksinimi i të gjithë
moment kantieret nuk u ndërprenë cili ka gjallëruar fundjavat, me qëndri- punonjësve të strukturave akomo-
pasi janë dhjetëra hotele dhe qindra met dyditore. Pavarësisht optimizmit, duese, për të lehtësuar sezonin turistik.
miliona investime nga privati. Pra, Shqipëria “rrezikohet” nga konkur- Ministri i turizmit Klosi, ka premtuar
duket se do të ketë sukses në 2021. renca rajonale. Nëse Greqia vendos se kët vit do të kemi një sezon “covid
Unë mendoj se ne jemi në 1/3 apo hapjen pa kushte, pjesa elitare e tur- free” dhe te siguri të garantuar në të
çerekun e kapaciteteve tona turistike. istëve shqipfolës mund të drejtohet gjitha pikëpamjet. Por jo vetëm aq, au-
Kemi shfrytëzuar vetëm 20% të breg- në vendin fqinj. Hapja e BE-së është toritetet kanë premtuar edhe hapjen e
detit shqiptar. Jemi ende në fillimet e ajo që do të qartësojë edhe më shumë qendrave shëndetësore verore. Do të
turizmit të brendshëm dhe të natyrës. panoramën dhe nëse do të kemi një jenë 28 qendra shëndetësore verore,
Kemi disa hotele të bukura në Berat, rikthim të gjermanëve e nordikëve me kujdes 24 orë, të cilat do të hapen
Korçë e Gjirokastër që do jenë pjesë e të cilët deri më tani janë skeptikë. Në përgjatë të gjithë zonave bregdetare,
ekonomisë së qyteteve. S’ka një rreth rang global për COVID-19 ka më por edhe në zonat turistike malore.
në Shqipëri mos ketë hotele për turiz- shumë informacion, paniku është Një masë tjetër është programi i dez-
min”, – është shprehur Klosi. ulur disi, ka një plan të gjerë vaksini- insektimit të zonave turistike, i cili
COVID dhe turizmi në Shqipëri mi dhe një alarm të kuq të sektorit të nisi nga vija bregdetare e Durrësit që
turizmit i cili kërkon hapjen me çdo në mes të majit. Është bërë e ditur se
Shenjat janë për një sezon turis- kusht. Janë të gjithë këta tregues që e sezoni turistik 2021 do të ketë një pro-
tik ndryshe nga viti i kaluar. Tashmë bëjnë më premtues sezonin veror në tokoll sa i takon masave anticovid, për
kanë nisur charter-at e organizuar përgjithësi. Autoritetet kanë ngritur të patur një situatë të kontrolluar të
nga Ukraina dhe Bjellorusia dhe prit- edhe një task forcë për turizmin për të COVID19 gjatë sezonit turistik.
shmëritë janë që polakët e çekët të adresuar problemet e Covid 19, duke
rikthehen gjithashtu. Sipas turopera- marrë masa për mbarëvajtjen e një Durrësi, sezon i lehtësuar nga CO-
torëve vendas tregje të reja si Bullgaria sezoni turistik të sigurt, përtej pande- VID-19
dhe Serbia kanë shfaqur interes. Sigur- misë. Ministrja e shëndetësisë Ogerta
Shfaqjet në ambiente të hapura

8 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Autoritetet kanë premtuar hapjen e qendrave shëndetësore
verore. Do të jenë 28 qendra shëndetësore verore, me kujdes 24
orë, të cilat do të hapen përgjatë të gjithë zonave bregdetare,
por edhe në zonat turistike malore. Një masë tjetër është pro-
grami i dezinsektimit të zonave turistike

kanë rifilluar në Durrës, por artistë e zbavitjes janë shumë më të pakta. bileta, u zhvillua në zonën e Ranës së
dhe operatorë turistikë theksojnë se “Këtë vit priten shumë turistë, por për- Hedhun në Shëngjin dhe ishte i pari
mungesa e mbështetjes nga pushteti gatitjet për sezonin janë ende shumë të i këtyre përmasave që prej fillimit të
vendor nuk mundëson një kalendar pakta,” shprehet banori i plazhit, sipas pandemisë. Interesi në rritje nga Tira-
të plotë aktivitetesh kulturore gjatë të cilit të ardhurat nga turizmi mund na e Prishtina por edhe mijëra turistë
sezonit të verës. Një mjek italian në të rriten vetëm nëse biznesi dhe in- të tjerë vendas e të huaj, kryesisht të
pension, i cili ka ardhur të banojë në stitucionet i bashkërendojnë punët.. rinj, pushtuan Shëngjinin. Operatorët
qytetin bregdetar, thotë se nuk gjen një Koncertet apo shfaqjet në hapësirën turistikë të zonës thanë se shpresojnë
kalendar artistik të këtij sezoni apo një e plazheve nga Durrësi deri në Ma- që festivali të jetë fillimi i një sezoni të
guidë-planimetri të Durrësit. “Për tu lin e Robit janë harruar prej kohësh, mbarë, pas dështimit të vitit që shkoi
ngjitur në kullën anzhuine, nga e cila por edhe brenda qytetit ato nuk janë për shkak të situatës së krijuar prej
Durrësi duket si në pëllëmbë të dorës, të sigurta. Regjisorja Driada Dervishi pandemisë. Ndërkohë që hotelet dhe
më është dashur të këkoj ndihmën e thekson se Durrësi ka forca artistike shtëpitë që lëshohen me qira për push-
kalimtarëve,” tha Michele Palmieri, i me përvojë, por artistët vetë si dhe ues në Shengjin që nga fillimi kanë
cili po përpiqet ta njohë qytetin, duke idetë e projektet që ato paraqesin nuk qenë plot. Bes Sula, administrator i një
shfrytëzuar mikpritjen e banorëve që vlerësohen nga drejtuesit e kulturës në hoteli thotë se të gjitha dhomat i ka të
e njohin gjuhën italiane. Në plazhin bashki. rezervuara. “Kemi patur shume kërke-
tradicional në jug të qytetit, Dhimitër Shëngjini e fillon me muzikë sa për dhoma ketë fundjave. Aktualisht
Kosho, kujton kohën kur në sektorin hoteli im është plot, madje kam kthyer
“Iliria” kishte një kinema verore, ndër- Shëngjini e hapi sezonin me Fes- shumë njerëz se nuk kisha vend”, thotë
sa në periferi instalohej çadra e cir- tivalin Ndërkombëtar të Muzikës Ele- Sula. Ai thotë se shumë janë të huaj,
kut të Tiranës. “Pushuesit e moshave ktronike Unum, që filloi mbrëmjen e por ka edhe vizitorë nga Kosova. Për
të ndryshme, mund të argëtoheshin 3 qershorit për të vijuar katër ditë me Sulën kjo është një nisje me këmbë të
përveç filmave, edhe në një shesh të radhë deri të dielën e 7 qershorit në mbarë e sezonit. Njësoj edhe Gjorgji
madh lodrash për fëmije,” thekson mbrëmje. Festivali, për të cilin orga- Kola menaxher i një hoteli në zonën e
Kosho, ndërsa i vjen keq që mundësitë nizatorët thanë se kanë prerë 10 mijë Shëngjinit, thotë prishmëritë për këtë

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 9

RISITË vit janë shumë pozitive. “Aktualisht
hoteli jonë është me kapacitet të plotë
dhe nuk kemi mundur t’iu përgjigje-
mi të gjitha kërkesave që kemi patur”,
thotë ai. Ndërkohë kryebashkiaku i
Lezhës, Pjerin Ndreu është shprehur
se janë marrë masat për një sezon poz-
itiv. “Jam i bindur se këtë vit do të kemi
sukses dhe do ketë dy dyndje pushue-
sish”, shprehet Ndreu.

Ide që funksionon, turizmi me gomone Kosova dhe të huajt kthejnë gjallëri-
në në bregdet
Nga vend që prodhonte emigrantë që largoheshin me gomone
nga vendi, sot Shqipëria është kthyer në destinacion turistik, Operatorët turistikë vendas
që mirëpret turistë që vijnë me gomone. Besmir Lulaj lindi në vitin shprehen se pandemia i ktheu sytë
1990, atëherë kur Shqipëria e dalë nga regjimi diktatorial me kufij të nga Kosova duke i dhënë një rëndësi
mbyllur, ishte e etur për botën e veçanërisht Europën. Të lidhur me më të madhe dhe duke përshtatur
Italinë nëpërmjet detit Jon, shqiptarët nisën emigrimin e paligjshëm. paketa të dedikuara për këtë treg. Ble-
Së pari me anije ditën për diell, e më pas me gomone gjatë natës, për dar Shima nga resorti “Rafaelo” në
t’i shpëtuar policisë kufitare të shtetit fqinj. Në ato vite gomonet morën Shëngjin shprehet se lëvizjet në zonën
shumë jetë njerëzish. Sot, 30 vite më pas, Besmiri drejton biznesin e e bregdetit kanë nisur prej disa javësh.
familjes, Marina Bay Resort, një prej resorteve më të njohur në jug Sipas tij, këtë vit organizmi ka qenë
të Shqipërisë, në Vlorë. Ai ka gjetur një simbolikë të veçantë turizmi: më i mirë me agjencitë në Kosovë.
sjelljen me gomone luksoze të turistëve italianëve nga Puglia, në Vlorë. Në lidhje me tregun mbarëshqiptar,
“Për ne që e kemi jetuar një ndryshim kaq të shpejtë është edhe një lloj operatorët vlerësojnë se se agjencitë e
krenarie, pasi nga një vend që shkonim për të parë ëndrrën, pa mar- Kosovës janë të organizuara më mirë
rë parasysh të gjithë risqet që mbartte një udhëtim i rrezikshëm, sot se ato të Maqedonisë së Veriut. Krye-
kthehemi në një vend që mirëpret turistët kuriozë, turistët e aventurës sisht Maqedonia e Veriut, nëse ka in-
në një udhëtim tejet të sigurtë.” - thotë Besmiri. Udhëtimi i sigurtë teres, telefonon 2-3 ditë para për ard-
dhe i rehatshëm nga brigjet italiane në ato shqiptare zgjat rreth 2 orë e hjet, por numri i turistëve është i ulët.
gjysmë. Ideja e bashkëpunimit mes Lulajt dhe partnerëve italianë lindi Sipas operatorëve shumica e turistëve
dy vite më parë gjatë një panairi turizmi. “Ka turistë që e kanë eksperi- nga Kosova e Maqedonia e Veriut janë
encë të parë dhe thjesht vijnë e ikin. Ndërkohë që këtë vit ne e shtuam familjarë në 95 për qind të rasteve. Veç
gamën e ofertës, duke bërë një exchange/shkëmbim të turistëve. Pra turistëve shqipfolës edhe të hujat kanë
ata vijnë dhe qendrojnë tri ditë tek ne, ndërkohë që ne nisim një grup nisur të vijnë në zonën bregdetare. Që
shqiptar që shkon e qendron tri ditë në Puglia, kryesisht në zonën e prej datës 25 maj kanë nisur charter-
Otrantos, dhe secili merr eksperienca të ndryshme duke bërë të njëjtin at nga Polonia e Çekia. Ndërkohë që
itinerar.” - thotë Besmiri. Ndërkohë që Besmir Lulaj bëhet gati për këtë ka patur rezervime nga ukrainasit dhe
sezon veror për grupin e parë të turistëve italianë që vijnë me gomone bjellorusët. Operatorët thonë se është
luksoze, bregdeti i Vlorës rezulton të jetë tërësisht i prenotuar gjatë rritur interesi edhe nga Bullgaria e
muajve korrik dhe gusht me turistë nga e gjithë bota. /DW Serbia. “Më parë, turisti serb ka qenë
sporadik, ndërsa këtë vit duan të orga-
nizohen me chartera dhe ka kompani
të cilat po merren seriozisht me këtë
pjesë. Përqendrimi dhe gjithë piku
këtë vit do të jetë korrik-gusht”, thotë
Blerim Norja, drejtues i një shoqërie
turistike.

10 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

SIGURIA

Rojet e plazhit si nevojë për
mbarëvajtjen e pushimeve

Burokracitë dhe zvarritjet fajësohen për mungesën e sigurisë në plazhe

Hasan Aliu, pushues lancën me keqardhje që pushuesi kishte. Pushues i rregullt në zonë
nga Kosova, thotë se nuk arriti të shpëtonte. Ai thotë Aliu thotë se asnjëherë nuk ka parë
kishte qëlluar shumë se ambulanca vonoi 1 orë, kurse shpëtues në kolibet e drurit të ngri-
afër 40-vjeçarit që humbi jetën të roje plazhi që të ndihmonin nuk tura në rërë. “Nga 2001 vijmë këtu,
shtunën në Velipojë. Aliu tregon
se ai e nxori burrin në breg gjallë, Mungesa e rojës së plazhit dhe vonesa e ndihmës së
por ambulanca dhe ndihma e parë shpejtë fajësohet prej pushuesve në Velipojë si shkak
u vonuan. “Nuk po mundem të për vdekjen e një 40-vjeçari nga Kosova. Bizneset
flas. Ka qenë shumë e vështirë, unë dhe pushteti lokal fajësuan Agjencinë Kombëtare të
e kam nxjerrë në breg. Dy persona Bregdetit se po vonon lejet dhe procedurat e punësimit
kanë ardhur më kanë ndihmuar”, të rojeve
tregon Hasan Aliu.
Ai thotë se i vjen shumë keq
që nuk mundi ta shpëtonte të riun.
“Erdhën vonë”, thotë ai për ambu-

Për pushuesit nuk kanë
shumë rëndësi format se
si gjenden rojat e plazhit.
Një pushues nga Kosova
totë se çdo vit 4-5 persona
vdesin në plazh. “Dje
iku djali 40-vjeçar prej
Fushës së Kosovës. Iku për
mosdije”, tha ai, ndërsa
tregoi se prej 20 vjetësh
pushonte në të njëjtin
vend

nuk pamë akoma një roje bregde- vit”, tha infermierja Vjollca Vocaj, rregullave vetëm në letra. “Bu-
tare në kabinë”, – tha Hasan Aliu. pas hapjes së qendrës. rokracitë shtetërore po kushtojnë
jetë njerëzish”, tha ai.
Punonjës policie në Velipojë i Por ndryshe prej saj rojet e
thanë BIRN se numri i të mbyturve plazhit si zor se do mund të jenë Taflaj i tha BIRN se një vit më
apo personave që pësonin atak kar- në kohë në kabina. Gentian Mema parë ai kishte nxjerrë nga deti 4
diak në ujë ishte rreth 8 çdo vit. përgjegjës për turizmin në Bashki- persona që rrezikonin mbytjen, por
në Shkodër i tha BIRN se nuk është sipas tij ai është ndër të vetmit që
Të pyetur për mungesën e ro- bërë akoma shpërndarja e stacione- bën atë punë në zonë, pasi shumi-
jeve të plazhit dhe emergjencës in- ve të plazhit, e filluar vetëm më 25 ca e hoteleve e kanë shërbimin me
stitucionet iu referuan burokracive maj, nga Agjencia Kombëtare e kohë të pjesshme ose vetëm në le-
dhe procedurave. Qendra Shënde- Bregdetit, AKB, në mënyrë që bi- tra. “80% e hoteleve në Velipojë nuk
tësore u tha se nuk kishte qëlluar zneset të fillojnë të punësojnë roje ofrojnë shërbim full time të rojeve
hapur pasi hapej me 15 qershor kur plazhi. bregdetare ose bëjnë kontrata fik-
fillon zyrtarisht sezoni, ndërsa rojet tive vetëm për të siguruar stacionin
e plazhin ishin ende peng i lejeve AKB u përgjigj me një sërë ref- e plazhit”, thotë ai.
nga Agjencia Kombëtare e Breg- erencash ligjore pyetjeve të BIRN,
detit. por nuk dha shpjegim pse proce- Por Taflaj thotë se kohët kanë
dura ishte me vonesë ndërkohë ndryshuar dhe bizneset dhe vetë
Por pas vdekjes burokratët që në bregdet plazhi kishte filluar. shteti duhet të zbatojnë rregullat,
duket se u shkundën. Qendra shën- AKB tha se aktualisht ishte ngritur përndryshe rrezikojnë penalitete,
detësore u hap të dielën një ditë pas një grup pune, pranë Ministrisë së pasi pushuesit nuk do të falin më
fatkeqësisë. Turizmit dhe Mjedisit dhe ende po neglizhencën.
kryheshin verifikimet e aplikimeve.
“Duke filluar që ditën e sotme, “Unë gjithashtu jam ekspert
pas rastit që ndodhi dje (të shtu- Ardit Taflaj, Roje Bregde- ligjor dhe kam firmosur doku-
nën), Qendra Shëndetësore do të tare i licencuar, është i revoltuar mentacionin e ekspertize ligjore të
jetë e hapur tani në sezonin turistik. me burokracitë dhe zbatimin e një rasti në plazhin e Durrësit për
Do të jetë ambulanca 24 orë si çdo

12 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

të cilin familjarët i kërkojnë shtetit Bizneset thonë se e kanë të vështirë edhe të gjejnë roje
480 mijë euro në gjykatë, pasi u pr- plazhi. Erald Erkoci, i cili po ashtu ka aplikuar për një
ovua se në bregdet mungonte roja stacion plazhi nga Agjencia e Bregdetit thotë se ata që
bregdetare”, thotë Taflaj. licencohen dhe kanë përgatitje shkojnë e gjejnë punë në
Ulqin, ndërsa për ta është e vështirë që t’i paguajnë
AKB i tha BIRN se këtë vit do
të kontrollonte nëse kontrata po në Velipojë. kërkon që rojet të jenë të punësuar
zbatohej dhe nëse nuk gjendeshin “Unë për vete kam aplikuar publikë dhe të paguhen përmes tak-
në punë rojet e plazhit, subjektet save nga bizneset që shfrytëzojnë
do të humbisnin kontratën. “AKB për stacion plazhi, jam gati të plotë- bregdetin.
do të verifikojë çdo sinjalizim të soj çdo kriter, por nga Agjencia e
pushuesve në lidhje me praninë e Bregdetit më thuhet prej kohësh se Për pushuesit nuk kanë shumë
vrojtuesve të plazhit në subjektet që “Kërkesa është në shqyrtim”. Këto rëndësi format. Hamid Restelica,
do të nënshkruajnë një kontratë”, vonesa janë kosto në çdo gjë”, thotë po nga Kosova, i tha BIRN se çdo
thuhet në përgjigje. Marku. Bizneset thonë se e kanë të vit 4-5 persona vdesin në plazh.
vështirë edhe të gjejnë roje plazhi. “Dje iku djali 40-vjeçar prej Fushës
Por bizneset lokale thonë Erald Erkoci, i cili po ashtu ka ap- së Kosovës. Iku për mosdije”, tha
se është AKB që po i penalizon likuar për një stacion plazhi nga ai, ndërsa tregoi se prej 20 vjetësh
duke vonuar lejet dhe duke dëm- Agjencia e Bregdetit thotë se ata pushonte në të njëjtin vend.
tuar imazhin e zonës. “Kjo që po që licencohen dhe kanë përgatitje
ndodh prishjet e ndërtimeve në shkojnë e gjejnë punë në Ulqin, Ai thotë se nëse do të ishin
muajin qershor, mbytjet, protestat ndërsa për ta është e vështirë që shpëtimtarët apo rojet e plazhit ras-
e pushuesve mungesa e stacioneve t’i paguajnë. “Rojet kemi shumë tet e fataliteteve mund të uleshin.
të plazhit janë minuse të forta në vështirësi t’i gjejmë, pasi duhen të “Por si vdesin, duke mos pasur ku-
promovimin e turizmit dhe kanë licencuar. Ka një numër të vogël jdes dhe ndihmën e shpëtimtarëve.
impakt negativ në imazhin që kri- të tillë dhe shumica zgjedhin Ulq- Nëse i kemi zvogëlohen rastet e
johet”, tha Lekë Marku biznesmen inin për të punuar”, thotë ai, ndërsa vdekjes”, thotë ai.

Emi Kalaja | BIRN

TURIZMI GLOBAL

Dhënia e vaksinave
kundër koronavirusit
është duke iu dhënë
zyrtarëve më shumë
besim për të mirëpritur
vizitorët, mirëpo koha
është kritike. “Vera është
sezon i vrullshëm për
shumë tregje, sidomos
në Evropë dhe Britani të
Madhe. Ne shpresojmë
shumë që të shohim
heqjen e kufizimeve”,
thonë operatorët

Bota në padurimin
për të udhëtuar sërish

Sipas Këshillit Botëror të Turizmit, në 2020 sektori humbi rreth

Vendet e varura nga 4.5 trilionë dollarë
turizmi janë në garë
për të rihapur kufi- itorët, mirëpo koha është kritike. para udhëtimit, si dhe kërkon një
jtë dhe ringjallje të ekonomive të “Vera është sezonë e vrullshme për test tjetër në arritje. Pasagjerëve
dëmtuara rëndë nga pandemia. shumë tregje, sidomos në Evropë po ashtu u kërkohet të izolohen
Këshilli Botëror për Udhëtim dhe dhe Britani të Madhe. Ne shpreso- derisa të dalin rezultatet e testit.
Turizëm ka vlerësuar se ky sektor jmë shumë që të shohim heqjen Constantinos Victoras, menaxher
ka humbur gati 4.5 trilionë dollarë e kufizimeve”, ka thënë Virginia në Hotelin NissiBlu, afër një plazhi
dhe 62 milionë vende të punës vi- Messina, lidere e përkohshme në me rërë të bardhë, ka thënë se ndo-
tin e kaluar. Kompanitë ajrore kanë Këshillin Botëror për Udhëtime nëse shkalla e infektimit në Qipro
humbur 126 miliardë dollarë vitin dhe Turizëm. Mirëpo rregullat ka rënë dukshëm në dy javët e fun-
e kaluar dhe janë në rrugë për të janë gjithandej të ndryshme dhe dit, deri në fund të qershorit asgjë
humbur edhe 48 miliardë dollarë vështirë për t’u ndjekur nga secili nuk do të jetë e sigurt për kompa-
këtë vit, sipas këtij grupi. Dhënia që planifikon të udhëtojë. Qiproja, nitë ajrore që të mundësojnë rezer-
e vaksinave kundër koronavirusit për shembull, ka kufizime për ven- vimet. “Paqartësitë janë shumë të
është duke iu dhënë zyrtarëve më det me rrezik të lartë dhe u kërkon mëdha tani”, ka thënë Victoras.
shumë besim për të mirëpritur viz- pasagjerëve prezantimin e një tes- Agatha dhe Simon Godurkieëicz
ti negativ PCR për koronavirus, nga Suedia kanë vendosur të push-
që është bërë në 72 orët e fundit ojnë në këtë ishull, larg lodhjes

14 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Evropa ka nisur të rihapet ngadalë, duke testuar
durimin e vendeve të Mesdheut që varen shumë nga
turizmi, përfshirë, Greqinë, Spanjën dhe Turqinë.
Turistët kanë nisur të shihen në Greqi, ku autoritetet
kanë vendosur që të pranojnë vaksinimin dhe
certifikatat e testeve nga BE dhe 21 shtete tjera

së shkaktuar nga pandemia. Si- së ende duhet të miratojnë këto një valë e re e infektimeve në fund
pas tyre, njerëzit duan t’i kthehen ndryshime, dhe ende nuk dihet të muajit mars. Bankoku ka mbyl-
një doze të normalitetit. “Jemi të saktë se kur mund të nisë së zbatu- lur parqet dhe zonat e argëtimit,
lodhur nga situata me virusin”, ka ari diçka e tillë. Turistët veçse kanë ashtu sikurse restorantet. Rrugët e
thënë Agatha Godurkieëicz. “Ka nisur të shihen në Greqi, ku auto- kryeqytetit dhe zonat turistike janë
qenë panik në fillim të pandemisë, ritetet kanë vendosur që të prano- pothuajse bosh dhe shumë njerëz
mirëpo tani është bërë shumë”. jnë vaksinimin dhe certifikatat e kanë humbur vendet e punës, të
Shihni më poshtë se si po plani- testeve nga Bashkimi Evropian dhe lidhura me turizëm. “Kam shumë
fikojnë të rihapen disa rajone për 21 shtete tjera. zemërim ndaj qeverisë. Ajo është
udhëtime. Azia dashur të punojë më mirë”, ka thë-
Evropa në Narong, punëtor nga Bankoku,
Virusi është duke u përha- për agjencinë e lajmeve Associated
Evropa ka nisur të rihapet pur me shpejtësi në disa rajone të Press.
ngadalë, duke testuar durimin Azisë, çka ka shtyrë shumë shtete Lindja e Mesme dhe Afrika
e vendeve të Mesdheut që va- të pezullojnë vendimet për ri-
ren shumë nga turizmi, përfshirë, hapje. Hong Kongu dhe Singapori Në pikun e pandemisë vitin e
Greqinë, Spanjën dhe Turqinë. kanë shtyrë vendimin e heqjes së kaluar, Emiratet e Bashkuara Arabe
Mirëpo kjo gjë po ndryshon tani, karantinës, derisa Hong Kongu ka kanë mbyllur kufijtë dhe aeropor-
pasi ambasadorët e Bashkimit Ev- rritur periudhën e karantinës për tet për udhëtarët. Kryeqyteti, Abu
ropian janë pajtuar javën e kaluar vizitorët e pavaksinuar. Kina ka Dabi ende zbaton disa kufizime,
që të lejojnë hyrjen e vizitorëve të vendosur kontrolle në aeroporte duke përfshirë masën e karanti-
vaksinuar plotësisht dhe synojnë dhe stacione të trenave, prandaj nës edhe për personat e vaksinuar
të zgjerojnë listën e shteteve në udhëtarët duhet të tregojnë patjetër plotësisht nga disa shtete. Mirëpo
kategorinë e vendeve të sigurta. testin negativ për koronavirus. qyteti më i madh i këtij vendi,
Megjithatë, vendet anëtare të BE- Tajlanda, e cila ka mbyllur kufijtë Dubai, ka hapur dyert për udhëtarët
vitin e kaluar, pati nisur të lejonte prej korrikut të vitit të kaluar, me
gradualisht hyrjen e vizitorëve të pak kufizime, përveç testit negativ
huaj. Mirëpo ky shtet ka tërhequr për koronavirus. Ndërkohë shteti
këtë masë, pasi është goditur nga më i madh i Gjirit, Arabia Sau-

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 15

dite nuk lejon hyrjen e turistëve. Teksa vazhdojmë të inkurajon udhëtimet e jashtme,
Qytetarëve sauditë, të cilëve u shohim rritje të shkallës duke konsideruar pjesën më të
është ndalur udhëtimi nga marsi së vaksinimit dhe rënie madhe të botës me rrezik të lartë.
i vitit 2020, u lejohet të udhëtojnë të niveleve të infektimit, Kufiri në mes të Shteteve të Bash-
nga maji i këtij viti, nëse janë vak- është kritike që të hapet kuara dhe Kanadasë vazhdon të
sinuar apo shëruar nga koronavi- udhëtimi ndërkombëtar”, jetë i mbyllur për udhëtimet jo
rusi. Egjipti ndërkohë është duke ka thënë Tori Emerson të domosdoshme deri më 21 qer-
tentuar të tërheqë sa më shumë Barnes, nënpresident i shor. Udhëtimi i brendshëm ajror
turistë, edhe pse po përballet me Asociacionit Amerikan të në SHBA po i afrohet niveleve të
valë të re të infektimeve. Ky vend Udhëtimit vitit 2019, mirëpo grupet e in-
ka përjashtuar plazhet, kafenetë dustrisë së udhëtimit besojnë se
dhe restorantet nga masa kufizu- hëtimet e brendshme ndërkom- administrata Biden është duke u
ese. Ky vend madje ka ulur çmim- bëtare, të gjithë amerikanët duhet vonuar për t’iu mundësuar ud-
in për viza turistike, ndonëse ende të kenë testin negativ për koro- hëtarëve ndërkombëtarë hyrjen
kërkon test negativ për koronavi- navirus para fluturimit. Depar- në tokën amerikane. “Teksa vazh-
rus, para hyrjes në këtë shtet. tamenti amerikan i Shtetit nuk dojmë të shohim rritje të shkallës
SHBA dhe Kanadaja së vaksinimit dhe rënie të niveleve
të infektimit, është kritike që të
Shtetet e Bashkuara vazhdo- hapet udhëtimi ndërkombëtar”, ka
jnë t’ua ndalojnë shumicës së viz- thënë Tori Emerson Barnes, nën-
itorëve nga Evropa, Kina, India, president i Asociacionit Ameri-
Brazili dhe vendet tjera. Në ud- kan të Udhëtimit.

16 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

礀漀甀琀甀戀攀⸀挀漀洀⼀爀愀搀椀漀琀攀氀攀瘀椀稀椀漀渀椀猀挀愀渀
䔀搀栀攀 渀

FAST NEWS

Importi i bananeve arrin rekord historik

Sipas të dhënave zyrtare nga Doganat janë 27 milionë kilogramë (27 mijë tonë) banane
të importuara, që do të thotë se konsumi për frymë është afërsisht 10 kilogram (numri i
popullsisë 2.8 milionë banorë). Në raport me vitin 2019, importet në sasi dhe në vlerë janë
dyfishuar. Për pesë vitet e fundit rezulton që ky të jetë viti me sasinë më të lartë të importeve
që ndiqet nga 2016, kur importi ishte mbi 22 milionë kilogramë. Ndërkohë, tregu i bananes
ka pësuar dinamika të ndryshme nga viti 2016 e në vazhdim. Në vitin 2016 importi bëhej në
pjesën më të madhe nga Ekuadori dhe më pak nga Kolumbia dhe Meksika.

Covid-19 “mbylli” 400 ndërmarrje të huaja

Viti 2020 ishte i vështirë edhe për bizneset si pasojë e pandemisë Covid-19, duke bërë
që shumë prej tyre të ulin qepenët. Sipas të dhënave të INSTAT, vitin e kaluar 408 ndër-
marrje të huaja e me pronësi të përzier mbyllën aktivitetin duke mos i rezistuar krizës.
Pjesa më e madhe e subjekteve të falimentuara ishin italiane dhe izraelite, teksa reduktim
të numrit të bizneseve aktive shënuan edhe ato me pronarë nga Greqia, Kosova e Turqia.
Në raportin e fundit të “Doing Bussines” Shqipëria u rendit në vend të 82 për klimën e
të bërit biznes, duke humbur 19 pozicione, për shkak të çështjeve të pronësisë dhe kor-
rupsionit.

Amnistia, 41 mijë prona u rivlerësuan

41 mijë biznese dhe individë shfrytëzuan mundësinë për të bërë rivlerësimin e pronës
së tyre. Duke paguar një shumë prej 3%, bizneset dhe pronarët e banesave rritën vlerën e
pronës së tyre në treg ndërsa në buxhetin e shtetit shkuan 39 milionë euro. Amnistia që
ndërmori qeveria një vit më parë për rivlerësimin e pasurive të paluajtshme duket se u
ka dhënë frymëmarrje individëve e bizneseve. Sipas të dhënave nga Agjencia Shtetërore e
Kadastrës, prej shkurtit 2020 kur dhe nisi procesi e deri në fund të majit të këtij viti për-
fituan nga rivlerësimi 41462 individë dhe biznese, që përafruan vlerën e pronës së tyre me
atë të tregut.



Shtohet besimi tek ekonomia. Arsyet

Për të gjashtin muaj radhazi treguesi i ndjesisë ekonomike ka shënuar rritje duke
reflektuar përmirësimin e besimit të bizneseve dhe konsumatorëve. Sipas Bankës së Shq-
ipërisë, ky tregues u rrit me 3.3% në maj kundrejt prillit, duke qëndruar mbi mesataren
historike. Përmirësimi erdhi kryesisht nga rritja e fortë e besimit në sektorin e shërbi-
meve dhe tregtisë, përkatësisht me 5.6% dhe 8.8%. Bizneset janë më optimistë për ecurinë
e sipërmarrjes dhe rritjen e kërkesës në sektorin e shërbimeve, ndërsa pritshmëritë për
punësimin janë vlerësuar të ulëta, duke reflektuar vështirësitë si pasojë e pandemisë dhe
masave kufizuese.

Pse bashkitë mblodhën më pak taksa

Kriza e pandemisë Covid-19 goditi fort të ardhurat e bashkive vitin e kaluar. Sipas raportit
të Financave Vendore, 61 bashkitë e vendit grumbulluan një vit më parë 24.2 miliardë lekë të
ardhura, rreth 1.4 miliardë lekë më pak se në vitin 2019. Ngushtimi i të ardhurave nga burimet
e veta preku thuajse gjysmën e njësive. Tkurrja më e fortë u shënua në njësitë e prekura nga
tërmeti i nëntorit: në Lezhë, Kurbin, Kamëz e Kavajë, me përjashtim të Tiranës e Rrogozhinës.
Tkurrje shënoi edhe taksa mbi pronën ku janë mbledhur vetëm 5.1 miliardë lekë, 2% më pak
se në 2019-n, ku peshën kryesore e zuri taksa mbi ndërtesën me 3.8 miliardë lekë.

18 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Raporti i BB: U shtuan 120 mijë të varfër

Kriza e pandemisë Covid-19 e ka thelluar më tej varfërinë në vend. Në vlerësimin e fun-
dit të Bankës Botërore rezulton se listës së të varfërve iu shtuan vitin e kaluar edhe 112 mijë
shqiptarë të tjerë, duke bërë që 1/3 e popullsisë së vendit të jetojnë me më pak se 5.5 dollarë
në ditë. Sipas raportit, të gjithë vendet e rajonit kanë parë një rritje të shkallës së varfërisë,
pasi vitin që lamë pas përllogaritet të jenë shtuar ndërmjet 165 dhe 336 mijë të varfër. Por më
e dukshme dhe më agresive kjo dukuri konstatohet në Shqipëri si rrjedhojë edhe e ndikimit
të tërmetit të nëntorit të 2019-s veçanërisht në zonat e prekura.

Uji i ndotur, ja tri “zonat e kuqe” në vend

“Zona të kuqe” në Shqipëri, për shkak të ndotjes janë plazhi në zonën e Currilave ne
Durrës, plazhi i Marinës në Vlorë dhe ai i Ohrit në Pogradec. Nga 119 pikat e monitoruara
në Shqipëri, rreth 75% e ujërave vijnë me cilësi të shkëlqyer, 17.6% e tyre me cilësi të mirë,
ndërsa 1.7% mbushin me vështirësi kushtet. Edhe pse nga viti 2015 Shqipëria vjen me për-
mirësim për ujërat e ndotur, përsëri mbetemi mbrapa vendeve fqinje dhe për këtë duhet
ndërhyrja e organeve kompetente. Bashkia dhe qeveria duhet të bashkëpunojnë më mirë për
të menaxhuar mbetjet ujore, por duket se kjo nuk ndodh dhe ujërat e zeza vijon të derdhen
lirshëm në det.

Pandemia shtoi kreditë me probleme

Kreditë me probleme zbritën në 8% në fund të muajit mars të këtij viti, duke shënuar
nivelin më të ulët që prej vitit 2009. Por, me gjithë trendin rënës në tërësi, ajo që vihet re nga
të dhënat e Bankës Qendrore është një rritje e lehtë e kredive me probleme për individët për
shkak të krizës së pandemisë. Rritja më e madhe e tyre, sipas statistikave zyrtare të Bankës së
Shqipërisë, ka ardhur pas muajit gusht me përfundimin e moratoriumit 6-mujor për shtyr-
jen e kësteve të kredive, duke bërë që në tetor raporti i kredive me probleme për këtë seg-
ment të arrijë në 5.8%, për t’iu rikthyer më pas rënies në muajt pasardhës.

Kriza, emigrantët dërgojnë më pak para

Krizat ekonomike që goditën Greqinë e më pas Italinë u ndjenë fort nga familjet shqip-
tare. Arsyeja është se emigrantët po dërgonin gjithmonë e më pak para në shtëpi për prindërit
që kanë lënë pas apo të afërmit. Shqipëria është e fundit në rajon për volumin e parave që
dërgojnë emigrantët, por kjo vetëm sipas statistikave zyrtare. Janë 1.6 milionë emigrantë
që ndihmojnë ¼ e familjeve shqiptare me të ardhurat që marrin nga puna ose nga biznesi i
tyre. Gjatë vitit të kaluar, me fillimin e pandemisë shumë dërgesa parash u deklaruan dhe u
formalizuan për shkak të kufizimeve, gjë që solli rritje të vlerës së regjistruar, thotë Banka
Botërore.

“Moody’s” konfirmon vlerësimin në B1 19

Reformat e ndërmarra dhe masat mbështetëse ndaj qytetarëve e biznesit duket se bënë
që ekonomia shqiptare të ketë qëndrueshmëri. Në rishikimin “në thellësi” të saj më të
fundit (21 maj 2021), agjencia ndërkombëtare e vlerësimit “Moddy’s” konfirmon për Shq-
ipërinë vlerësimin aktual në B1 dhe me perspektivë “të qëndrueshme”. Agjencia vlerëson
se ekonomia shqiptare u ndikua në mënyrë domethënëse nga pandemia, pasi goditja erdhi
në një kohë kur situata ekonomike kishte filluar të dobësohej që pas tërmetit të nëntorit
2019 dhe gjithashtu ku impakti u intesifikua edhe prej varësisë së ekonomisë në sektorin
e turizmit.

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

FINANCAT PUBLIKE

Ka ende shumë njerëz që
besojnë te ndryshimi dhe
vullneti për të parandaluar
fenomenin. Zërat kundër
kësaj të keqeje do të vijnë
mbase duke u forcuar për
të thënë me zë të fortë dhe
vullnet të prerë (jo vetëm
në ditën ndërkombëtare
antikorrupsion): Po!
Korrupsioni po luftohet!

Lufta e rinisur ndaj korrupsionit

NEDUART GJOKUTAJ je do të vijnë mbase duke u forcuar hjen e problemeve,  njësoj si ajrin.
jë pjesë e madhe jona për të thënë me zë të fortë dhe Ata e gjejnë kudo: nëpër zyra,
do të thoshte se është vullnet të prerë (jo vetëm në ditën shkolla, spitale, duke ecur, madje
e kotë ta rifillosh ndërkombëtare antikorrupsion): edhe në shtëpi ne ekranet e medi-
luftën ndaj korrupsionit, pasi ai ave. Për korrupsionin social nuk
është bërë normë morale e pranuar Po! para diskutojnë, por për atë publik
prej shoqërisë. Disa të tjerë do të Korrupsioni po luftohet! e pranojnë dhe dënojnë sipas ras-
thoshin se korrupsioni është një Është e mundur që ta frenojmë teve. Ata thonë se, nëse një nëpu-
fenomen global dhe është një e rrezikun që i kanoset lirisë tonë! nës publik qe merr bakshish dhe të
keqe që s’ke çfarë t’i bësh. Tashmë Ky besim vlen si fillim për të mbaron punën, është i zoti. Një në-
shumë nga ne, prej më shumë se 20 nisur luftën frontale kundër tij punës publik që merr bakshish dhe
vitesh,  i jemi nënshtruar korrup- edhe pse duhet ushqyer me moral nuk ta mbaron punën, është i pan-
sionit, njësoj si ndaj një sëmund- të pakorruptuar per te qendruar dershëm. Ndërsa, një person që
jeje kronike (p.sh. Diabeti). Me ndezur. Por, nëse humbasim be- nuk merr bakshish, por ta mbaron
këtë nënshtrim prej pacienti, na simin, nuk do të kemi as vullne- punën, është budalla e demode.
është forcuar bindja se Ai as mund tin. Atëherë ne nuk do të kemi
të kontrollohet, por as mund të rrugëzgjidhje edhe për shumë Për këtë mentalitet, korrup-
ndalohet. Pohime të tilla janë treg- kohë, por vetëm do vijojmë t’i nën- sioni është një e drejtë normale në
ues i humbjes së shpresës dhe të shtrohemi dhe të jetojmë bashkë shërbimet publike, pasi konsidero-
mësuarit për të bashkëjetuar me të me të duke e mbetur shpresehum- het si një e keqe e domosdoshme
keqen. hur si deri me sot per ditën kur të për një qeverisje “të mirë”. Ky men-
fillojë çlirimi prej tij.  talitet ka ardhur duke u forcuar
Megjithatë ka ende shumë Njerëzit, për sa i përket kor- nga njëra qeverisje në tjetrën. Ato
njerëz që besojnë te ndryshimi dhe ruptimit në sektorin publik, ende e e kanë toleruar deri në inkura-
vullneti për të parandaluar feno- konsiderojnë si ndihmës në zgjid- jim korrupsionin. Strategjitë dhe
menin. Zërat kundër kësaj të keqe-

20 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

planet e veprimit nuk kanë pasur harkun e mbi 10 viteve, indeksi për arsye së pari të renditjes që zë
efekt më shumë se kufiri i një fja- tregon ruajtje të një  status quo  të Shqipëria përvit në vendet e fun-
limi publik apo një seminari për t’u dëmshme për ecjen përpara në in- dit në Evropë, por edhe në botën
regjistruar si aktivitet. Mungesa e tegrim dhe demokraci. në zhvillim, ku mendojmë se jemi
burrave të shtetit nuk ka mundur pjesë e saj. Deri më sot, shifrat e in-
të ndryshojë besimin dhe ndjesh- Nga studime të bankës vestimeve mbajnë erë propagande,
mërinë e qytetarëve ndaj luftës botërore, rezulton se sot, nëse një e cila mbaron me vitin buxhetor
kundër korrupsionit, për sa kohë vend perceptohet si i korruptuar, apo më e shumta me fundin e një
që arsyeja e dorëzimit të shtetit hyrjet e investimeve të huaja bien mandati politik. Nuk ka ende in-
ishte vetë korrupsioni në nivelet e deri në 20% krahasuar me një vestime, që të kenë hedhur bazat
larta të tij. Korrupsioni në gjithë klimë normale. Dhe kjo, në vendin dhe të kenë krijuar një model zh-
këto vite vetëm sa është krasitur, tonë, deri më sot është ndier, pasi villimi industrial apo treg kapital-
duke u lënë i lirshëm të rritet dhe investimet e huaja dhe shqiptare të esh. Dhe kjo propagandë vazhdon
zhvillohet. NË gjithë këto vite, ai shprehura në masën kryesore në mbi 20 vite, edhe pse tregu shqip-
është kthyer në një filozofi qeveris- privatizime janë zgjatime të kor- tar është i hapur për këdo dhe bar-
jeje ekzistenciale. Korrupsionizmi rupsionit apo të hyrjeve të parave ra e taksave nuk është konsideruar
është kthyer në një pushtet para- të dyshimta. Barriera ndaj investi- problem për të investuar. Deri më
lel dhe konkurrent, njësoj si eko- meve në ekonominë shqiptare vjen
nomia informale, që konkurron
ekonominë formale. Ky pushtet ka Shqipëria për vitin 2015 renditej në vendin e 88-të
armatën e tij që komandohet nga nga 168 vende gjithsej, ne vitin 2016 ne vend te 83-të,
paraja dhe jo nga ligji, të cilit i kri- ndersa ne vitin 2017 renditej ne vendin e 91-të nga 180
johen pengesa për t’u zbatuar. vende gjithsej (sipas TI). Kjo do të thotë se 90 shtete
janë të perceptuara nga qytetarët e tyre si më pak të
Korrupsioni dhe investimet në korruptuara se Shqipëria
ekonomi

Shqipëria për vitin 2015 ren-
ditej në vendin e 88-të nga 168
vende gjithsej, ne vitin 2016 ne
vend te 83-të, ndersa ne vitin 2017
renditej ne vendin e 91-të nga 180
vende gjithsej (sipas të dhënave
nga Transparency International).
Kjo do të thotë se  90 shtete janë
të perceptuara nga qytetarët e tyre
si më pak të korruptuara se  Shq-
ipëria (për t’u marrë shembull si
ia bëjnë) dhe  79 shtete janë më
shumë të korruptuara se ne (per ti
pare ku jane me keq se Shqiperia).
Është normale që të ketë shtete më
të korruptuara se Shqipëria. Kurba
e perceptimit të korrupsionit nuk
ka dalë dot nga vendet që konsid-
erohen si të korruptuara. Në 2004-
n, Shqipëria ishte në vend të 108,
në 2008-n ishte në vend të 85, në
2014-n ishte në vend të 110. Në

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 21

sot, markat prestigjioze dhe multi- Lufta e rinisur ndaj met dhe përdridhen duke sqaruar
nacionalet nuk i shikojmë ende në korrupsionit duhet të bëhet arsyet. Në këtë moment  jemi per-
Shqipëri. NË vendet përreth, edhe në front të gjerë. Është para treguesit të forcuar të kor-
pse ka një treg me dimensione të momenti që lufta ndaj rupsionit, tashmë të aktivizuar dhe
ngjashme, ka prani më të madhe korrupsionit të konceptohet me  rriskun që të fillojë të synojë
dhe më të konsoliduar të kapitalit si luftë për uljen e varfërisë, edhe 365 ditë të tjera të vitit. Qe-
botëror. luftë ndaj evazionit fiskal, verisja ndërkohe, nëse kërkon të
ndaj ekonomisë informale rifillojë luftën duhet të japi sin-
Korrupsionizmi dhe zëvendësimi dhe arsye për forcimin e jalet e qarta të kuptueshme për
i vlerave kapaciteteve menaxheriale çdokënd.
të administratës publike
Arsyeja pse korrupsioni i rez- Një nga aspektet më të  duk-
iston sistemit të vlerave tona është Lufta e rinisur ndaj korrup- shme të rifillimit të luftës ndaj kor-
më së paku për shkak të prishjes së sionit duhet të bëhet në front të rupsionit është dezinfektimi i siste-
raportit me besimin ndaj pushtetit gjerë, ku armiku është i dukshëm mit ndaj atyre që nuk kanë kryer
(kontrata sociale), ku meritat e (të korruptuarit dhe mbrojtësit lig- detyrën ligjore dhe duke i treguar
pushtetit burojnë tek antivlerat so- jorë të tyre) dhe i padukshëm (ajo qytetareve vepren per te cilen ata
ciale. Ky besim ka humbur përvit pjesë e pushtetarëve të korruptuar, janë  duke u dënuar. Në klimën e
pak nga pak duke parë mungesën e që janë gjithmonë bashkë në opoz- sotme ndaj korrupsionizmit, lufta
transparencës, llogaridhënies dhe itë dhe pozitë). Është momenti që duhet parë si një kundërvënie ndaj
plagosjes së shpresës e kurajës civile lufta ndaj korrupsionit të koncep- fenomenit në të gjitha nivelet e
e qytetare për ta denoncuar këtë të tohet si luftë për uljen e varfërisë, pushteteve dhe pa kursyer as vet-
keqe. Transparenca do të ishte ve- luftë ndaj evazionit fiskal, ndaj veten.
primi i parë i vogël në ndryshimin ekonomisë informale dhe arsye për
e madh. Ndëshkimi i gjithë çfarë forcimin e kapaciteteve menaxhe- Kur lufta ndaj korrupsion-
rezulton nga transparenca dhe izo- riale të administratës publike. izmit arrin të prekë nivelet më të
limi social i njerëzve të korruptuar larta, atëherë jepet mesazhi se ka
do të bënte dallimin nga mungesa Armiku kryesor është korrupsio- filluar lufta ndaj burimit dhe ar-
e standardit deri më sot. Zgjimi i ni politik! syes që infekton të gjithë sistemin.
moralit qytetar është fitorja e parë Për drejtuesit që nuk ndërtuan
në luftën frontale ndaj korrupsion- Korruptimi i vullnetit politik dot sistemet ligjore për luftimin
it, duke qenë se është lufta e shu- (zotimet) të politikanëve është  i e fenomenit (mosveprimi) duhet
micës ndaj pakicës. Sado e vogël dukshëm kur nuk mbajnë premti- domosdoshmërisht ndjekja e mod-
që të jetë fitorja e parë, do të vlejë elit që po zbatojnë sot vendet para-
për të kthyer shpresën dhe besimin rojë të Ballkanit dhe më gjerë. Ndaj
në fitoren e luftës ndaj korrupsion- përgjegjësve që kanë tejkaluar qa-
izmit. Ndihma e shpejtë konkrete sjen e tyre ndaj të mirave publike
do të ishte spikatja e drejtuesve të nuk duhet të kenë më asnjëherë
saj që të përçojnë vlerat dhe takti- vend të lirë për tu ulur dhe të jenë
kat strategjike të luftës. prezentë në qeverisje dhe jetën so-
ciale.

22 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

TREGTIA

Në prill 2021

eksporti i mallrave është rri-
tur me afro 92%, krahasuar me
prill 2020. Sipas raportit më të
fundit të Institutit të Statisti-
kave mbi Tregtinë e Jashtme,
eksporti në prill ka ndjerë
rritje edhe krahasuar me me-
sataren e muajit prill për 3
vjeçarin 2018 – 2020

Eksportet, “vrulli”
i rritjes po vazhdon

NGA JENIDA VLADI

Ecuria e shkëmbimeve tregtare në “post - pandemi”

“Vaksina” ka dhënë 26%. Nga ana tjetër, sa i takon në muajin prill, vendet me të cilat
efektet e saj edhe periudhës 4 mujore të vitit, Shqipëria ka pasur rritjen më të
në Tregtinë e eksporti i mallrave ka kapur madhe të eksporteve janë Italia,
Jashtme! Eksportet dhe importet vlerën 109 miliardë lekë, duke u me 95.8%, Kosova, me 172.9%,
si në muajin prill, ashtu edhe në rritur me afro 35%, krahasuar me si dhe Gjermania, me 24.3%. Në
periudhën janar – prill 2021 janë të njëjtën periudhë të vitit para- fakt, edhe për periudhën janar –
rritur ndjeshëm, krahasuar me ardhës. prill, këto 3 shtete janë ato me të
të njëjtën periudhë të një viti më cilat është ndjerë rritja më e mad-
parë. Rritja është ndjerë edhe te he e eksporteve, krahasuar me të
Eksporti i mallrave në prill importet, të cilat arritën vlerën njëjtën periudhë të vitit paraard-
2021 është rritur me afro 92%, 225 miliardë lekë. Thënë ndry- hës.
krahasuar me prill 2020. Sipas ra- she, 29% më shumë se në janar
portit më të fundit të Institutit të – prill 2020. Sa i takon deficitit Thënë në shifra, në 4 mu-
Statistikave mbi Tregtinë e Jasht- tregtar, ai është thelluar, duke u jorin e 2021-it, Shqipëria ka
me, eksporti në prill ka ndjerë rritur me 24%, në vlerën 116 mil- eksportuar afro 10.8 miliardë
rritje edhe krahasuar me mesa- iardë lekë. lekë më shumë mallra drejt Ital-
taren e muajit prill për 3 vjeçarin isë, 3.8 miliardë lekë më shumë
2018 – 2020. Prilli, muaji i trinomit “Itali, mallra drejt Kosovës, si dhe 662
Konkretisht, rritja është afro Kosovë, Gjermani” milionë lekë më shumë mallra
drejt Gjermanisë.
Referuar të dhënave të Instat,

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 23

Sipas INSTAT, grupet
që kanë ndikuar
pozitivisht në rritjen
vjetore të eksporteve,
janë: “Materiale ndërtimi
dhe metale”, “Minerale,
lëndë djegëse, energji
elektrike”, si dhe “Tekstile
dhe këpucë”. Nga ana
tjetër, në uljen vjetore të
eksporteve ka ndikuar
grupi: “Prodhime druri
dhe letre”

“Vaksinohen” mallrat “Made in porti vendas u rrit me 8.2 miliardë Çfarë eksportoi Shqipëria në 4
China” dhe “Made in Turkey” lekë. mujorin e parë të 2021?
Shtetet që largoi 2021!
Sipas Instat, vendet me të Sipas Instat, grupet që kanë
cilat Shqipëria ka pasur rritjen më Edhe pse viti 2021 duket se ndikuar pozitivisht në rritjen
të madhe të importeve në periud- po rikthen në bazë shkëmbimet vjetore të eksporteve, janë: “Ma-
hën janar – prill 2021 janë Italia, tregtare me partnerët e Shq- teriale ndërtimi dhe metale” me
Turqia dhe Kina. Konkretisht, im- ipërisë, si Italia apo Turqia, me +12.6 pikë përqindje, “Minerale,
porti i mallrave me Italinë është shtete të tjera që “i kanë shërbyer” lëndë djegëse, energji elektrike”
rritur me afro 45%, ai me Turqinë pandemisë, duket se kanë filluar me +9.8 pikë përqindje, si dhe
me afro 53%, ndërsa ai me Kinën distancat tregtare. Referuar In- “Tekstile dhe këpucë” me +6.6
me afro 48%. stat, vendet me të cilat Shqipëria pikë përqindje.
ka ndjerë rënien më të madhe të
Në periudhën janar – prill eksporteve në 4 mujorin e 2021-it, Nga ana tjetër, në uljen vje-
2020, importi vendas nga Italia ka krahasuar me të njëjtën periudhë tore të eksporteve ka ndikuar
qenë në vlerën 40.2 miliardë lekë, të vitit paraardhës, janë Franca, grupi: “Prodhime druri dhe letre”
ndërsa për të njëjtën periudhë të me 18.2%, Mbretëria e Bashkuar, me -0.3 pikë përqindje.
këtij viti vlera arriti në 58.3 mili- me 14.9%, si dhe Ukraina, me
ardë lekë. 17.7%. Ndërkaq, sa i takon im- Në fakt, të gjithë zërat e grup-
porteve, për po të njëjtën peri- mallrave rezultojnë në rritje në
Ndërkaq, me Kinën, importi udhë, rënia më e madhe ka qenë eksport, sa i takon periudhës janar
në 4 mujorin e vitit pandemik ka me Rusinë, me 37%, Zvicrën, me – prill 2021 (krahasuar me janar –
qenë 14 miliardë lekë, ndërsa në 11.9%, si dhe Ukrainën, me 2%. prill 2020). “Prodhime druri dhe
janar – prill 2021, kjo vlerë ar- letre” është i vetmi zë që ka rezul-
riti 20.7 miliardë lekë. Sa i takon tuar në rënie, edhe pse përqindja
Turqisë, në 4 mujorin e 2021, im- flet për një rënie të lehtë.

24 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

KONCESIONET

Shoqëritë e PPP-ve, renditje
sipas të ardhurave dhe fitimit

Dhjetë kompanitë më rezultative për vitin 2019 sipas të dhënave zyrtare

Vetëm 138 shoqëri
koncesionare, kanë
deklaruar se kanë
kryer aktivitet me një
xhiro biznesi (totali i të
ardhurave) prej 88.599
miliard lekë, ose rreth 720
milion euro dhe fitim të
deklaruar para taksave
16.21 miliard lekë, ose rreth
131.7 milion euro

Open Data Albania ka miliard lekë, ose rreth 720 milion para tatimit. Marzhi i fitimit kun-
kryer një hulumtim euro dhe fitim të deklaruar para drejt të ardhurave është 20.47%.
të plotë për perfor- taksave 16.21 miliard lekë, ose Shoqëria në 2019 ka shpenzuar për
mancën financiare të shoqërive rreth 131.7 milion euro. Burime Njerëzore vlerën 1.62 mili-
që zbatojnë kontrata koncesionare Klasifikimi ard lekë ose 6.2% e të ardhurave
apo si njihen ndryshe me Partne- vjetore.  Bankers  Petrolium Alba-
ritet Publik Privat PPP, për vitin Vlerën më të lartë të të ar- nia zbaton kontratën për Zhvillim
2019. Pas shqyrtimit të pasqyrave dhurave për vitin 2019 e ka pa- dhe Prodhim i Hidrokarbureve në
financiare të dorëzuara në tatime tur Bankers Petrolium Albania vendburimet e Patoz-Marinzës.
rezulton që për 2019 kanë ushtruar me 26.04 miliard lekë. Në vend Më herët shoqëria mbante emrin
aktivitet 252 shoqëri koncesionare, të dytë qëndron po një shoqëri e Saxon International Energy LTD-
ndërkohë që 14 të tjera rezultojnë të shfrytëzimit minerar nëntoka, Al- Albania Branch. Shoqëria konce-
pezulluara dhe 7 janë ç’regjistruar. bchrome me 7.6 miliard lekë. Ven- sionare funksionon si degë e kom-
Nga 252 shoqëritë aktive, 48 prej di i tretë sa i takon të ardhurave Ti- panisë mëmë e cila vepron sipas
tyre nuk kanë dhënë rezultatin rana International Airport me 6.96 Ligjeve të Ishujve Cayman. Mëma
në tatime ndërsa 66 të tjera janë miliard Lekë. (ne Cayman) është plotësisht në
deklaruar me aktivitet zero. Në pronësi të Bankers Petroleum In-
përfundim vetëm 138 shoqëri kon- Bankers Petroleum Alba- ternational Limited, një shoqëri e
cesionare, kanë deklaruar se kanë nia shoqëri renditet e para ndër themeluar në USA dhe e zotëruar
kryer aktivitet me një xhiro biznesi shoqëritë koncesionare edhe sa i plotësisht nga Bankers Petroleum
(totali i të ardhurave) prej 88.599 takon fitimit për 2019 duke shënu- LTD në Kanada. Shoqëri mëmë që
ar një rezultat 5.33 miliard lek fitim

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 25

Vlerën më të lartë të
të ardhurave për vitin
2019 e ka patur Bankers
Petrolium Albania me
26.04 miliard lekë. Në
vend të dytë qëndron po
një shoqëri e shfrytëzimit
minerar nëntoka,
Albchrome me 7.6 miliard
lekë. Vendi i tretë sa i
takon të ardhurave Tirana
International Airport me
6.96 miliard Lekë

zotëron është Charter Poëer Inves- të mirë sa i takon të ardhurave, zbatim të kontratës të nënshk-
ment Limited e regjistruar në Hong Albchrome shënoi humbje dhe jo ruar më 2004 për Ndërtim, Vënie
Kong, kjo vetë është  në pronësi të fitim përpara tatimit, prej 786.78 në punë, operim dhe mirëmbajtje
Geo – Jade Petorleum Corporatio, milion Lekë. Paketa kontrolluese e aeroportit ndërkombëtar Nënë
me seli dhe regjistër Tregtar në e kapitalit të shoqërisë ka ndry- Tereza. Saga e kontrollit mbi pa-
Kinë. Kontrata Koncesionare da- shuar disa herë. Marrëveshja da- ketën e aksioneve të shoqërisë
ton vitin 2004 dhe ka pësuar ndry- ton në vitin 2000, kompania ishte që menaxhon aeroportin e Ri-
shime dhe ri miratime në 2008 dhe plotësisht nën zotërim të Darfo srl. nasit, daton me zotërim fillestar
2014. Kompania ka raportuar të Në datën 20 Nëntor 2010 u regjis- nga Hochtief Airoport GmbH me
ardhura për herë të parë në vitin trua në Qendrën Kombëtare të 78.7% të kapitalit dhe nga Alba-
2006, të ardhurat më të larta janë Biznesit ndryshimi i emrit të Or- nian Amerikan Enterprise Fund
regjistruar në vitin 2014 prej 53,4 takut themelues të shoqërisë nga me 21.3% të kapitalit Fillestar. Po
miliard leke. Në  2019, ka shënuar Darfo në ACR Holding. Në vitin në 2004 shoqëria Deutche Investi-
një rritje prej 7.2% kundrejt vitit 2016 zotëruesja ACR Holding ka tions-und Entëicklungsgesellschaft
të mëparshëm. Një  pasaportë  me shitur kuotat që zotëronte tek  Al- mbH u bë ortak duke blerë 31.7 %
informacion, të dhëna, vizualizim brome Holding  shpk, kompani e të kapitalit që zotëronte gjermania
mbi performancën financiare dhe zotëruar nga  Balfin  Group Balkan Hochtief Airoport GmbH. Në 2016
dokumente për këtë shoqëri, si Finance Investmenet Group. Kjo ortakët e shoqërisë ranë dakord për
dhe kontratën koncesionare që kompani shfrytëzon me koncesion shitjen e plotë në favor të Real For-
ajo zbaton, mund të aksesohet në nëntokën e minierës në Bulqizë, tress Private Limited një shoqëri
Regjistrin Koncesionar nga Open Përrenjas dhe Pojskë në Pogradec, kjo e krijuar dhe e rregulluar si-
Corporates Albania. Po aty është uzinat e Ferro-Kromit në Elbasan pas Ligjeve të Singaporit. Vep-
e vizualizuar edhe ecuria e Të ard- dhe Burrel, si dhe impiantin e pa- rimi i fundit kalon pronësinë me
hura e Fitime ne Vite. surimit në Klos. shitje në vlerën 71 milion euro
tek  Kastrati  Group,  Marrëveshja  e
Shoqëria e dytë në renditje Al- Shoqëria e tretë në renditje Ti- blerjes së aksioneve ka datën dh-
bchrome ish Darfo në 2019 shënoi rana International  Airoport  me të jetor 2020. Tashmë shoqëria që
të Ardhura në vlerën 7.617 mili- ardhura vjetore për 2019 në vlerën menaxhon aeroportin Nënë Tereza
ard lekë. Megjithëse në renditje 6.96 miliard lekë, funksionon në

26 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Bankers Petroleum Albania shoqëri renditet e para
ndër shoqëritë koncesionare edhe sa i takon fitimit për
2019 duke shënuar një rezultat 5.33 miliard lek fitim
para tatimit. Marzhi i fitimit kundrejt të ardhurave
është 20.47%

ka ri negociuar  marrëveshjen  me më herët Sagem Securite, shoqëri Albanian  Highëay Conces-
Qeverinë Shqiptare duke fituar të e regjistruar në Francë me 75% sion  themeluar në vitin 2016 ka
drejtën e shfrytëzimit edhe për 13 të kapitalit, dhe Fondi Shqiptaro nënshkruar në dhjetor 2016 mar-
vite të tjera totali 35 vite, kundrejt Amerikan i Ndërmarrjeve si jofit- rëveshje për ndërtimin, përmirësi-
një plani investimi të miratuar me imprurës i themeluar sipas ligjeve min, operimin dhe mirëmbajtjen
ligj.  Pasaporta  e krijuar për këtë të Delaëare në Shtetet e Bashkuara e autostradës Milot – Morinë
shoqëri koncesionare ka të plotë të Amerikës (me zyrë përfaqësimi me afat 30 vjeçar. Në fillim kapi-
historikun e transferimit të pak- ne Tiranë, Shqipëri) me 25% të kap- tali i shoqërisë sipas zotëruesve
etës kontrolluese mbi kapitalin, italit. Kontrata e lidhur në 2008, ka ndahej në kapital Vendas, Grek
legjislacionin për Marrëveshje me ndryshuar në  2010  dhe  2013  me dhe Emirate të Bashkuara Arabe.
palë Shtetin, të dhëna mbi planin Afate të zgjatura të koncesionit. Pas shitjes zotërues të kësaj shoqë-
e Investimit e çdo dokument tjetër. Kjo shoqëri në 2019 shënoi fitim të rie mbetën kompanitë vendase Sa-
Shoqëria në vitin 2019 shënoi kënaqshëm në vlerën 2.27 miliard lillari  dhe  Kastrati. Në vitin 2019
një fitim prej 3.1 miliard lekë ose lekë që përbën marzh fitimi kun- shoqëria shënoi të ardhura në
44.64% e të ardhurave vjetore në drejt të ardhurave 38.03%. vlerën 2.6 miliard lekë. Shoqëria
total. Burimet njerëzore shënuan ka mbështetje buxhetore dhe pag-
kosto prej 908.9 milion lekë. Gjoka 87  është një shoqëri esa nga Thesari i Shtetit.
koncesionare themeluar nga
Shoqëria  Aleat  renditet e Gjoka  Konstruction  dhe zbaton Ayen AS Energji  është
katërta sa i takon të ardhurave në koncesionin për ndërtimin, operi- shoqëria që renditet në dhjetë
vitin 2019 me 5.97 Miliard lekë min dhe mirëmbajtjen e rrugës së shoqëritë koncesionare me më
apo rreth 48 milion euro. Kjo Arbrit, kontratë e lidhur kjo me shumë të ardhura në vitin 2019,
shoqëri ka pozicionin numër tre sa Ministrinë e Infrastrukturës dhe duke qenë shoqëria me nivelin më
i takon fitimit për 2019. Shoqëria Energjisë. Të ardhurat totale të ra- të lartë të ardhurave sa i takon sek-
ka marrë me koncesion prodhimin portuara për vitin 2019 ishin 5.6 torit Energjetikë. Shoqëria është
dhe shpërndarjen e pasaportave miliard lekë. Gjatë vitit 2019 kjo themeluar në vitin 2011 me kapi-
prej vitit 2008. Dy zotëruesit e saj shoqëri ka përfituar nga Thesari i tal Turk dhe Shqiptar. Kjo shoqëri
janë shoqëri të huaja konkretisht Shtetit pagesa në vlerën 3.78 mili- vepron me pesë hidrocentrale
Idema Identity and Security Frane ard lekë. përmes kontratave për Projektim,

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 27

Shoqëria zbaton Kontratën PPP për
Financimin, ngritjen dhe operimin
e shërbimit të skanimit të konte-
nierëve dhe automjeteve të tjera.
Kontrata është lidhur Prill 2013
dhe është ndryshuar dy herë gjatë
vitit  2015. Shoqëria S2 Albania
zotërohet nga amerikania e regjis-
truar në shtetin Kaliforni Rapiscan
Systems INC dhe shoqëria shqip-
tare ISMS. Kjo shoqëri shënoi fitim
para tatimit në vlerën 274.7 milion
lekë në 2019.
Dhjetë shoqëritë me Fitimit
përpara Tatimit më të lartë, për
2019 janë Bankers Petrolium Al-
bania; Tirana International Ai-
roport; Aleat;  Durrës Container
Terminal,  Alb-Energy,  SGS Au-
tomative  Albania; S2 Albania;
Shoqëria e dytë në renditje Albchrome ish Darfo në Shoqëria Koncesionare Porti MBM

2019 shënoi të Ardhura në vlerën 7.617 miliard lekë. (Multi Buoy Mooring), Diteko dhe
Megjithëse në renditje të mirë sa i takon të ardhurave, GJO-SPA POËER.
Kompanitë aktive që ope-
Albchrome shënoi humbje dhe jo fitim përpara tatimit, ruan dhe kanë raportuar përmes
prej 786.78 milion Lekë Pasqyrave Financiare në vitin

2019, patën një total fitimi para
tatimit në masën 16.21 miliard
Ndërtimin, Financim dhe mirëm- ekzistuese të mbetjeve në Tiranë lekë (rreth 131.7 milion euro).
bajtje në Pëshqesh, Ura e Fanit dhe Prodhimit të Energjisë Elek- Shoqëria  Durrës Container
dhe Fangut zona Mirditë. Në vitin trike. Terminal  është mes shoqërive me
2019 shoqëria shënoi të ardhura në Devoll Hydropoëerështë kri- vlera të larta fitim përpara tatimit,
vlerën 2.3 miliard lekë. juar në vitin 2008 dhe që prej vitit ajo renditet e katërta me 508 milion
Integrated Energy  BV SPV 2013 zotërohet nga shoqëria hol- lekë fitim për 2019 dhe zbatonte
është në renditje numri tetë sa i andeze Statkraft Markets B.V. Më kontratën e vitit 2011 për  Menax-
takon shoqërive koncesionare si- parë shoqëria ka qenë në zotërim him, Operim, Mirëmbajtje dhe
pas të ardhurave viti 2019 me 1.7 nga EVN AG dhe Statkraft AS. përmirësim teknik   të Terminalit
miliard lekë. Sipas Pasqyrave Fi- Koncesionari ka lidhur mar- të Kontenierëve në portin e Dur-
nanciare ka shpenzuar për Burime rëveshje me objekt ndërtimin dhe rësit. Për këtë shoqëri kontrata
Njerëzore në 2019 vlerën 153.5 shfrytëzimin e hidrocentraleve në e koncesionit është zgjidhur me
milion lekë dhe ka  arkëtuar  ne lumin Devoll. Për vitin 2019, De- vendim të Gjykatës Administra-
2019 nga Thesari i Shtetit 1.07 mil- voll Hydropoëer renditet e nënta tive të Apelit Durrës. Sipas ven-
iard lekë. Shoqëria zotërohet nga më një të ardhur totale prej 1,6 dimit shkak për zgjidhje është mos
Geo Genix një shoqëri e regjis- miliard lekë. përmbushja nga ana e koncesion-
truar në Holandë. Shoqëria zbaton Në vendin e dhjetë për vitin arit e detyrimeve që lindin nga kjo
kontratën koncesionare për Ndër- 2019, renditja sipas të ardhurave kontratë koncesionare. Shoqëria
tim Landfilli, Inceneratori dhe qëndron shoqëria koncesion- koncesionare zotërohet nga Dur-
rehabilitim të vend depozitimeve are S2 Albania me 1.5 miliard lekë.  rës Kurum Shipping për 99.9% të

28 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

paketës së kapitalit. me 99% të kapitalit, kjo e fundit tore përbëhen nga Të Ardhura nga
ALB-Energy është një shoqëri zotërohet po nga Katrati Group. Aktiviteti i Shfrytëzimit plus Të
Një tjetër koncesion për vepra hid- Ardhura të tjera nga Degët, plus
tjetër që na shfaqet ndër dhjetë rike renditet në dhjetë të parët sa Investimet e Kompanisë dhe të Ar-
shoqëritë me fitim të lartë për- i takon fitimit përpara tatimit, Di- dhura të tjera Financiare të vitit.
para tatimit pa qenë në të njëjtën teko  me kapital vendas me fitim Fitimi Para Tatimit është diferenca
renditje sipas të ardhurave vjetore në vlerën 234 milion lekë. I fundit të ardhura totale të shoqërisë, me
2019. Shoqëria shënoi fitim në në dhjetëshen me fitim më të lartë shpenzime totale të saj në atë vit
vlerën 305 milion lekë me marzh për vitin 2019 renditet  GJO-SPA ushtrimor. Këtu nuk është llogari-
të lartë fitimi prej 69.21% të të ard- POËER, që gjithashtu operon në tur shpenzimi për tatimin. Këtë fi-
hurave të vitit. Shoqëria është kri- fushën e veprave hidrike. Fitimi tim shoqëria mund ta ndajë në for-
juar me kapital vendas dhe zbaton para tatimit për vitin 2019 është më dividendi, ose ta ri investojë.
kontrata koncesionare në sektorin 229 milion lekë. Të Ardhurat Vje-
e veprave hidrike.
RENDITJA E KOMPANIVE KONCENSIONARE SIPAS FITIMIT
SGS Automotive Albania ren-
ditet në vendin e gjashtë sa i takon NR KOMPANIA FITIMI NË LEK NORMA E FITIMIT
fitimit përpara tatimit. Shoqëria
funksionon për zbatim të kon- 1 BANKERS PETROLEUM ALBANIA 5,331,604,000 20.47
tratës për Projektim, Financim, 2 TIRANA INTERNATIONAL AIRPORT 3,107,524,932 44.64
Rehabilitim, Testim, Shfrytëzim 3 ALEAT 2,271,316,967 38.03
dhe Mirëmbajtje të Qendrave të 4 DURRES CONTAINER TERMINAL 508,286,108 39.33
Kontrollit Teknik të Automjeteve. 5 ALB-ENERGY 305,130,165 69.21
Gjatë vitit 2019 shoqëria shënoi 6 SGS Automotive Albania 293,587,673 30.25
fitim para tatimit 294 milion lekë. 7 S2 ALBANIA 274,718,389 18.00
Marzhi i fitimit qëndron në 30% 8 PORTI MBM (Multi Buoy Mooring) 254,523,791 68.58
të të ardhurave të vitit. Shoqëria 9 DITEKO 233,508,441 25.79
është themeluar në 2009 dhe 10 GJO-SPA POËER 228,816,820 60.48
zotërohet nga zvicerania SGS So-
ciete Generale de Surveillance. RENDITJA E KOMPANIVE KONCENSIONARE SIPAS XHIROS

Shoqëria Koncesionare  Porti NR KOMPANIA TË ARDHURAT VJETORE
MBM zbaton kontratën për Ndër-
tim, Operim, Transferim të por- 1 BANKERS PETROLEUM ALBANIA 26,043,216,000
tit të tipit MBM, Porto Romano.
Fitimi para tatimit për vitin 2019 2 ALBCHROME 7,617,014,000
është 255 milion lekë. Shoqëria
është krijuar në vitin 2015, ortakët 3 TIRANA INTERNATIONAL AIRPORT 6,961,068,599
themelues ishin Adriatic Petro-
leum Platform për 97% të kapitalit 4 ALEAT 5,971,768,012
dhe Salillari, ATEC srl, Mampaey
Offshore Industries BV me nga 1%. 5 GJOKA 87 5,617,734,172
Në 2019 shoqëritë Mampaey dhe
ATEC i dhuruan përqindjet e tyre 6 Albanian Highëay Concession 2,644,277,947
ortakut Adriatic Petroleum, dy ditë
më vonë, Adriatic Petroleum shet 7 AYEN AS ENERGJI 2,321,199,575
kuotat e saj në favor të Adriatic
Bay Investment Group shpk. Për- 8 Integrated Energy BV SPV 1,734,100,254
fundimisht koncesionarja zotëro-
het nga Salillari me 1% të kapitalit 9 DEVOLL HYDROPOËER 1,588,504,142
dhe Adriatic Bay Investment Group
10 S2 ALBANIA 1,526,052,364

Shifrat nia për ndarjen sektoriale të PPP-
2017 – 2020, ecuria e dhënies së ve të miratuara
koncesioneve në katër vjet
Për periudhën janar 2017-dh-
Hulumtimi Open Data Alba- jetor 2020, në Shqipëri sektorët ku

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 29

janë aplikuar më shumë koncesione Shoqëria e tretë në renditje që janë kontratat për ndërtimin e
PPP, sipas sasisë janë energjetika, Tirana International Airo- shkollave në Bashkinë Tiranë. Në
transporti, mjedisi, zhvillimi urban, port me të ardhura vjetore për shëndetësi është kontrata për ofri-
shëndetësia dhe kontroll fiskal. En- 2019 në vlerën 6.96 miliard min e shërbimit laboratorik të spit-
ergjetike ka numrin më të madh të lekë, funksionon në zbatim aleve universitare, me kompaninë
kontratave, ndërkohë që transporti të kontratës të nënshkruar Laboratory Networks. Gjithashtu
ka vlerën më të lartë të kontratave më 2004 për Ndërtim, Vënie gjatë kësaj periudhe është miratuar
të lidhura me PPP dhe koncesio- në punë, operim dhe mirëm- një kontratë në sektorin e kontrol-
ne. Në infrastrukturë rrugore janë bajtje e aeroportit ndërkom- lit fiskal, për instrumentet mates
miratuar tre koncesione PPP me bëtar Nënë Tereza. të karburantit dhe gazit të lëng-
vlerë investimi 62 115 823 913 lekë. mbetjeve dhe prodhimin e energjisë shëm, me shoqërinë Noa Inspect.
Konkretisht me kompaninë konc- janë miratuar dy kontrata konc- Energjetika liston disa kontrata
esionare Gjoka 87 zbatuese e kon- esioni PPP me vlerë 18 471 152 055  koncesioni të tilla si: HEC Kalivaç
tratës Koncesion PPP  për Rrugën lekë, e konvertuar rreth 148 960 904 me kompaninë Ayen Alb; HEC
e Arbrit; Bardh Konstruksion për euro që përbën rreth 14.8% e vlerës Kukur me Kukur Hidro Energy,
segmentit rrugës Milot-Balldre totale të investimit për gjithë Kon- HEC Bushtrica 3 me Bushtrica
si dhe kompania Rruga Orikum cesione PPP  të miratuara në këtë Hydropower, HEC Guri i Bardhë
Llogara zbatuese e kontratës për periudhë. me Gealb Energy; HEC Lunik me
segmentin e rrugës Porti i Jahteve- Victoria Hydroenergy, HEC Bush-
Bypass Orikum Dukat, Ura e Shën Këto janë kontratat për Land- trica  me Elenergji, HEC-e mbi lu-
Elizës. Në Porte Detare është mi- fillin e Inceneratorin e Tiranës, min Shushicë me Shushica Hydro-
ratuar një Kontratë Koncesioni me shoqërinë Integrated Energy power; HEC Grabovë 2 me H.K
me vlerë Investimi 1 374 984 000  BV SPV  dhe kontrata për mbet- HEC Grabova 2, HEC-et Shutri 1,
Lekë, me kompaninë Marina Li- jet urbane për Qytetin Kamzë me Shutri 2 me ATEANI Energy; HEC
mion. Në Aeroporte është kontrata shoqëri zbatuese Eco Cleaning. Zh- Lusë me Idrolusa sh.p.k; HEC-e
e koncesionit PPP për Aeroportin e villimit urban ka dy koncesione me mbi lumin e Shalës  me shoqërinë
Kukësit. Për grumbullimin, trans- vlerë totale të investimit 4 102 552 Poëer Shala dhe HEC Veleshicë me
portin, rikuperimin, asgjësimin e 269 Lekë rreth 33 085 099  Euro, shoqërinë Kalisi Hydropower.

30 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021



BAROMETRI

Ja gjendja financiare e familjeve shqiptare

IIndeksi i privimit material, çfarë mund të përballojnë familjet shqiptare?
ndeksi i Besimit Konsumator SCAN, një lloj
barometri ekonomik i cili vjen për herë të parë
nga Scan Intelligence Unit në bashkëpunim
me Idra Research & Consulting, ka bërë një hulum-
tim të situatës ekonomie e financiare të familjeve shq-
iptare. Me një punë voluminoze materiali ka zbuluar
për publikun mesazhe të rëndësishme dhe u ka dhënë
mundësinë politikëbërësve dhe ekspertëve të kenë në
duar e tyre një guidë me ndihmën e së cilës të mund të
ndërhyjnë për përmirësimin e situatës. Disa nga treg-
uesit e matur po i përcjellim më poshtë edhe për lex-
uesin tonë.

Indeksi i privimit material aktuale dhe sa problematike do t`i konsideronin ato
Një tjetër rezultat i cili ja vlen të analizohet gjerë- për familjen e tyre. Vlerësimi është kryer në një shkallë
nga 1 në 10, ku 1 do të thotë aspak problem dhe 10
sisht është ai indeksit të privimit material. I cili rezulton do të thotë shumë problematike. Situata e COVID-19
në 40% në tremujorin e parë të vitit, çka do të thotë se, është cilësuar si problematika më e madhe aktualisht
40% e familjeve shqiptare nuk mund të përballojnë dot për familjet, e vlerësuar me 7.6 pikë nga 10 që është
të paktën 4 ndër 9 kategoritë e provimit material, ku maksimumi. Problemi i dytë renditet korrupsioni me
përfshihet aftësia për të bërë pushime larg shtëpisë të 7.2 pikë, pasuar nga taksat dhe papunësia po me të
paktën një herë në vit, përballimi i mbajtjes së temper- njëjtin vlerësim prej 7.2 pikësh. Situata politike dhe
aturës së shtëpisë në kushte të përshtatshme, përballimi efikasiteti i gjyqësorit ndërkohë, vlerësohen si më pak
i një makine, një vakti me mish një herë në dy ditë, etj, problematiket nga lista e problematikave të parashtru-
etj. Vetëm 35% e familjeve shqiptare mund të përbal- ara, me respektivisht 6.0 dhe 6.1 pikë. Pjesë e renditjes
lojnë një herë në vit pushime një javore larg shtëpisë së janë edhe problematika si informaliteti, kriminaliteti si
tyre. Vetëm 27% e familjeve ndërkohë arrijnë të përbal- dhe sundimi i ligjit. Kështu, 6 në 10 të anketuar shpre-
lojnë që ta mbajnë gjithmonë temperaturën e shtëpisë hen se covid-19 ka pasur ndikim në financat e familjes
së tyre në kushtet që dëshirojnë. së tyre, më saktësisht, 59%. Për 32% të të anketuarve
COVID-19 ka ndikuar shumë në financat familjare,
për 27% ka pasur ndikim, dhe për 40% ka ndikuar
pak ose aspak ndikim, respektivisht 20% për secilën
kategori përgjigje.

Barometri Ekonomik Scan radhit edhe problema-
tikat kryesore të familjeve shqiptare. Të anketuarve i
është kërkuar që të japin një vlerësim për disa çështje

32 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Një risi e këtij barometri është pikërisht Indikatori të thotë 100%. Në të njëjta shifra rezulton edhe përgjig-
i privimit material, një tregues i cili është i ndarë në 9 ja për pyetjen nëse në familjen e tyre kanë një televizor,
pyetje. Shkalla e privimit material është një tregues që ku 1% janë shprehur se nuk mund ta përballojnë finan-
shpreh pamundësinë për të përballuar disa artikuj dhe ciarisht dhe 1% nuk u nevojitet. Për pyetjen nëse kanë
shërbime që konsiderohen nga shumica e njerëzve si në familjen e tyre një makinë larëse 94% u shprehën
të dëshirueshëm ose madje të nevojshëm për të bërë se e kanë një të tillë. 4% e u shprehën se nuk mund
një jetë të përshtatshme. Treguesi i privimit material në ta përballojnë financiarisht dhe 1% u shprehën se nuk
total për Shqipërinë është vlerësuar me 40%, që do të u nevojitet. Ndërsa për pasjen e një automjeti/makinë
thotë se rreth 40% e familjeve të anketuara nuk përbal- për përdorim vetjak 52% pohuan se e zotërojnë një të
lojnë të paktën 4 nga 9 kategoritë e privimit material. tillë në familje. 37% e të anketuarëve u shprehën “JO”,
Nga anketimi shohim se vetëm pak më shumë se një sepse nuk mund ta përballojnë financiarisht, ndërsa
në tre familje, që përkthyer në shifra do të thotë 35% e 11% nuk i nevojitet.
familjeve arrijnë të përballojnë financiarisht pushime
vjetore një javore. Kur familjet e akentuara u pyeten Rreth 35% e të anketuarve shprehen se nuk mund
nëse mund t’i përballojnë financiarisht një herë në dy të përballojnë shpenzimet për mbajtjen e temperaturës
ditë një vakt me mish/pule/peshk (ose ekuivalentin për së duhur të shtëpisë, nga ku 21% shprehen “në të shum-
vegjetarianët), 6 në 10 persona që në përqindje do të tën e rasteve jo” dhe 14% “asnjëherë”. Nga ana tjetër,
thotë 60%, shprehen se familja e tyre mund ta përballo- 37% arrijnë të përballojnë shpenzimet për mbajtjen
jë. Për pyetjen nëse mundet që familja juaj të përballojë e temperaturës së duhur por jo gjithmonë dhe vetëm
një shpenzim të papritur, në shumën mbi 30,000 lekë 27% shprehen se mund ta përballojnë gjithmonë.
të reja dhe të paguajë përmes të ardhurave vetjake (jo
kredi ose duke marrë para borxh) , më pak se gjysma e
të anketuarve janë në gjendje ta përballojnë.

Nga anketimi shohim se të gjithë kanë dhënë një
përgjigje pozitive kur janë pyetur nësë kanë në familjen
e tyre një telefon celular, që përkthyer në përqindje do

Të anketuarit u pyetën nësë ka ndodhur që në 12
muajt e fundit familja e tyre nuk ka qënë në gjendje
të paguajë në kohë për shkak të vështirësive financiare
faturat si atë të shërbimeve për energjinë elektrike, ujë,
gaz, këstin e kredisë apo qiranë e shtëpisë nëse kanë një
të tillë. Kur u pyetën për pagesën e qirasë së shtëpisë,
vetëm 15% e të anketuarëve janë shprehur se kanë qënë
në gjendje të paguajnë qiranë e shtëpisë në kohë. 13% e
kanë vonuar qeranë më shumë se një herë dhe 4% e kanë

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 33



vonuar vetëm një herë. Për vonesat në pagimin e këstit të Krahasimi i të dhënave me rajonin
kredisë, 3% janë shprehur se ka ndodhur vetëm njëherë Krahasimi i Shqipërisë me vendet e rajonit tashmë
që të mos e ketë paguar në kohë këstin, 9% pohojnë se
nuk kanë arritur ta paguajnë këstin në kohë më shumë mund të bëhet edhe më thjesht për arsye se metodologjia
se një herë dhe vetëm 15% kanë arritur ti bejnë pagesat e përdorur në Barometrin Ekonomik Scan është e
në kohë. Për sa i përket shlyerjes në kohë të fatuarave për njëjtë me atë që përdor edhe Agjencia Europiane e
shërbime elektrike, ujë, gaz, etj, 59% shprehen se kanë Statistikave (Eurostat) i cili përmban të dhëna për ven-
arritur ti paguajnë këto fatura në kohë. det e rajonit si: Serbia, Madedonia e Veriut dhe Mali I
Zi. Nga krahasimi i të dhënave shohim se Shqipëria ka
nivelin më të lartë për këtë tregues, rreth 40.0%. Kjo do
të thotë se 40% kanë shprehur pamundësinë për të për-
balluar disa nga artikujt që konsiderohen nga shumica
e njerëzve si të dëshirueshëm ose madje të nevojshëm
për të bërë një jetë të përshtatëshme. Pas Shqipërisë
renditet Maqedonia e Verit me 30.4%, pas saj Serbia
dhe në vend të fundit Mali i Zi me 12%. Kjo do të thotë
se popullsia e Malit të Zi ka një shkallë të ulët dhe se
ato artikujt që konsiderohen nga shumica e njerzëve
si të dëshirueshëm ose madje të nevojshëm zotërohen
pothuajse nga 88% e popullsisë.

Çfarë blerjesh apo investimesh planifikojnë familjet
në 6 muajt në vijim?

Një ndër çështjet kryesore që lidhet direkt me kon-
sumin është edhe ai i blerjeve të mëdha. Rreth 1 mijë
individë janë pyetur në lidhje me blerjet apo investimet
e mëdha që ata planifikojnë në 6 muajt e ardhshëm. Në
vend të parë, si blerja më e planifikuar për shumicën, duke
zënë 18% të totalit, është ajo e mobiljeve dhe pajisjeve të
tjera shtëpiake. Në vend të dytë ndërkohë ndjek blerja e
një automjeti. 11% e të anketuarve deklarojnë se presin
të bëjnë një blerje të tillë në 6 muajt e ardhshëm. Ajo që
bie në sy nga barometri është edhe fakti se rreth 6% e të
anketuarve planifikojnë të blejnë një shtëpi apo pronë në
6 muajt e ardhshëm, që duket të jetë një normë relativ-
isht e lartë, duke pasur parasysh edhe vlerën nominale të
lartë të një blerje të kësaj natyre. Me një normë që varion
nga 3% deri në 4% ndërkohë, radhiten investimet finan-
ciare, si tituj shtetërorë, fonde private pensioni si dhe in-
strumenta të tjera investimi financiar.

KARTËMONEDHA

Banka e Shqipërisë emeton prerjen
më të madhe në historinë e lekut

ADI DARSI

Sejko: Hedhja në qarkullim e prerjes 10000 lekë tregon shkallën e zhvillimit të sistemit të pagesave.
Në datën 15 qershor
2021, Banka e Shq- të sistemit elektronik të pagesave, zave - plotëson kërkesat e tregut
ipërisë prezantoi dy si dhe të treguesve të tjerë që lid- për ta pasur në strukturën e serisë
prerjet e radhës së serisë së re të hen me trajtimin e parasë”, tha së re të kartëmonedhave me kurs
kartëmonedhave shqiptare. Në vi- në ceremoninë e prezantimit Gu- ligjor. Prezantimi dhe hedhja e saj
tin 2019, Banka e Shqipërisë nisi vernatori i BSh, Genti Sejko . Kjo në qarkullim do të mundësojë një
prezantimin e serisë së re të kartë- kartëmonedhë e prerjes më të lartë qarkullim më të mirë dhe më efikas
monedhave, e cila përbëhet nga 6 shoqëron zhvillimin ekonomik të të parasë së gatshme, duke: ndi-
prerje: 200, 500, 1000, 2000, 5000 vendit dhe - sipas të gjitha anali- hmuar strukturën e monedhës në
dhe 10000 Lekë. Seria e re paraq-
itet me një dizajn të rifreskuar, Dy prerjet e para të serisë, 200 dhe 5000 Lekë, 2 vjet
duke i dhënë kartëmonedhës shq- pas prezantimit dhe hedhjes në qarkullim me sukses në
iptare pamjen e një kartëmonedhe shtator të vitit 2019, janë mirëpritur nga publiku dhe
moderne, në të njëjtën kohë rezis- kanë përmbushur pritshmëritë e Bankës së Shqipërisë.
tente, me cilësi, integritet dhe be- Së fundi Banka e Shqipërisë prezantoi 2 kartëmonedha
sueshmëri të lartë, me standarde të të tjera të kësaj serie, përkatësisht prerjet 1000 Lekë dhe
kartëmonedhave të vendeve më të 10000 Lekë
përparuara. Kjo seri është prodhuar
me teknologjinë më të fundit të
fushës, me elemente të reja sigu-
rie, duke i bërë ato më të sigurta
ndaj falsifikimit. Dy prerjet e para
të serisë, 200 dhe 5000 Lekë, 2 vjet
pas prezantimit dhe hedhjes në
qarkullim me sukses në shtator të
vitit 2019, janë mirëpritur nga pub-
liku dhe kanë përmbushur pritsh-
mëritë e Bankës së Shqipërisë. Së
fundi Banka e Shqipërisë prezantoi
2 kartëmonedha të tjera të kësaj se-
rie, përkatësisht prerjet 1000 Lekë
dhe 10000 Lekë.  “Shtypja dhe hed-
hja në qarkullim për herë të parë e
kartëmonedhës së re të prerjes më
të lartë, me vlerë 10000 Lekë, për-
faqëson në vetvete përshtatjen e
strukturës së kartëmonedhave me
evoluimin e strukturës së çmimeve
dhe pagave, shkallën e zhvillimit

36 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

KARTËMONEDHA 10000 LEKË

KONTROLLO VËRTETËSINË E KARTËMONEDHËS

PREK SHIKO LËVIZ

Kjo kartëmonedhë është shtypur në 2 Portreti i Asdrenit, vlera nominale 4 Shiriti i argjendtë në të majtë, shfaq logon e Bankës
letër prej pambuku dhe karakterizohet 10000 Lekë dhe simboli i stilizuar i
nga një tingëllim e konsistencë e veçantë. shqiponjës bëhen të dukshme, së Shqipërisë, portretin e Asdrenit, vlerën nominale
kundrejt dritës. 10000 Lekë dhe librin me pendë.
1 Ndieje shtypin e ngritur në të dy 3 Nga një shirit i ndërprerë, filli i
sigurisë duket një vijë e errët e 5 Libri me pendë në cepin e sipërm djathtas ndryshon
faqet e kartëmonedhës, te vlera pandërprerë.
nominale, tekstet, portreti, flamuri ngjyrë, nga e artë në të gjelbër, me një efekt dinamik
dhe gramafoni. të figurës majtas e djathtas.
Ndiej vijat e shkurtra përgjatë anës
së majtë dhe të djathtë të kartëmonedhës, 6 Filli i sigurisë ndryshon ngjyrë nga e gjelbër në të
që përbëjnë elementin e njohjes nga
personat me aftësi të kufizuara shikimi. purpurt.

7 Në faqen e pasme të kartëmonedhës, shiriti i

shndritshëm në zonën qendrore shfaq të shkruar
vlerën 10000 Lekë.

11234567

KARTËMONEDHA JONË E RE:
E SIGURT DHE MODERNE

Banka e Shqipërisë vijon ta plotësojë serinë e re të kartëmonedhave
shqiptare, me emetimin e prerjeve të reja me pamje e cilësi të
përmirësuar, për t’iu përshtatur zhvillimeve të teknologjisë, duke i bërë
ato më të sigurta dhe të besueshme për publikun.
Kartëmonedha 10000 Lekë hidhet për herë të parë në qarkullim, duke
pasuruar kështu serinë e kartëmonedhave të reja me një prerje tërësisht
të re, në përputhje me nevojat e ekonomisë shqiptare.

Për më shumë informacion, vizito www.bankofalbania.org

qarkullim; ulur kostot e prodhim- Gjatë vitit 2020, 2021 është shënuar një rritje prej
it, magazinimit dhe shpërndarjes; rreth 10 miliardë lekësh. Plotësimi
dhe në këtë mënyrë, duke rritur efi- paraja në qarkullim është rri- i kërkesës së tregut për para fizike
kasitetin e Bankës së Shqipërisë në tur me rreth 52 miliardë lekë është mbështetur nëpërmjet sig-
administrimin e parasë fizike dhe ose rreth 3 herë më shumë urimit dhe planifikimit të stokut të
emisionit. Kartëmonedha 10000 se rritja e shënuar gjatë vitit mjaftueshëm të parasë në Bankën e
Lekë mbart si tematikë simbolet 2019. Gjithashtu, edhe në Shqipërisë, e cili jep siguri jo vetëm
e flamurit dhe himnit kombëtar - 5 muajt e parë të vitit 2021 për të tashmen, por edhe për të ar-
simbole kryesore këto të identitetit është shënuar një rritje prej dhmen. Duke parë bukurinë dhe
tonë kombëtar – të shoqëruara rreth 10 miliardë lekësh. cilësinë e këtyre kartëmonedhave,
me portretin e poetit të  shquar mund të them me besim të plotë se
të Rilindjes Kombëtare Shqiptare, egjik sa më të përshtatshëm, për të puna e bërë për realizimin e tyre
njëkohësisht autor i “Himnit Kom- përballuar raste të rritjeve të pa- ka qenë mjaft e vlefshme. Pran-
bëtar”, Aleksandër Stavre Drenova, parashikuara të kërkesës së tregut daj, në emër të Bankës së Shq-
njohur me pseudonimin letrar për para fizike. ipërisë, dëshiroj të falënderoj të
“Asdreni”. Kartëmonedha 1000 gjithë ata që kanë ndihmuar dhe
Lekë, pjesë e serisë së re, vjen me Pavarësisht zhvillimit të janë angazhuar në mënyrë aktive
një dizajn të rifreskuar, por ruan mjeteve të tjera të pagesës, si p.sh. për realizimin me sukses të tyre.
të njëjtat motive të paraqitura në ato elektronike, paraja në qarkul- Përveç punës së palodhur të stafit
prerjen ekzistuese, duke pësuar lim vijon të ketë ndër vite një trend të bankës, këtu dëshiroj të theksoj
ndryshime, të cilat lidhen me rritës, i cili pasqyron kërkesën e edhe kontributin tepër të çmuar
konfigurimin në tërësi të të gjitha vazhdueshme të ekonomisë për të shumë akademikëve, historia-
elementeve të shtuara dhe të për- para fizike si mjet pagese. Banka nëve, albanologëve, numizmatëve
mirësuara. Nga 30 qershori 2021, e Shqipërisë planifikon me ku- dhe ekspertëve të kompanive më
kartëmonedhat e serisë së re 1000 jdes për të garantuar plotësimin e të njohura në botë në fushën e
Lekë dhe 10000 Lekë: do të kenë kësaj kërkese të tregut, si në situ- prodhimit të kartëmonedhave.
kurs ligjor në Republikën e Shq- ata normale ashtu edhe në ato jo- Ndërkohë, Banka e Shqipërisë po
ipërisë; dhe do të përdoren si mjet tipike. Edhe situata më e fundit e vijon punën për plotësimin e serisë
pagese, së bashku me kartëmoned- pandemisë COVID-19, është një së re edhe me dy kartëmonedhat e
hat ekzistuese. shembull konkret në këtë drejtim. tjera, atë 500 Lekë dhe 2000 Lekë,
Gjatë kësaj periudhe, ka rezultuar të cilat janë në proces prodhimi.
Sejko: Tregu ka nevojë për para një rritje shtesë e kërkesës së ekon- Kartëmonedhat janë më shumë se
fizike omisë për para fizike. Kështu gjatë një letër me vlerë. Ato nxisin dhe
vitit 2020, paraja në qarkullim është mbështesin aktivitetin ekonomik
“Prezenca e kësaj prerjeje të re rritur me rreth 52 miliardë lekë ose të vendit tonë dhe njëkohësisht lid-
më të lartë në strukturën e kartë- rreth 3 herë më shumë se rritja e hin me fije të padukshme identite-
monedhave shqiptare rrit efika- shënuar gjatë vitit 2019. Gjithash- tin tonë kombëtar”, ka deklaruar
sitetin e Bankës së Shqipërisë edhe tu, edhe në 5 muajt e parë të vitit Guvernatori Sejko.
për të administruar një stok strat-

38 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

Kartëmonedha 10000 Lekë
mbart si tematikë simbolet
e flamurit dhe himnit kom-
bëtar - simbole kryesore këto
të identitetit tonë kombëtar –
të shoqëruara me portretin e
poetit të  shquar të Rilindjes
Kombëtare Shqiptare, njëko-
hësisht autor i “Himnit Kom-
bëtar”, Aleksandër Stavre Dre-
nova, njohur me pseudonimin
letrar “Asdreni”.

Specifikimet prerja 1000 lekë 139 mm x 69 mm
Jeshile
Përmasat
Ngjyra

Hedhur në qarkullim 30 qershor 2021
Pamja e përparme Portreti i Pjetër Bogdani
Tekstet “BANKA E SHQIPËRISË”, “NJË MIJË LEKË”, “PJETËR BOGDANI 1625-1689”
Pamja e prapme Kisha katolike e Vaut të Dejës me pamjen e frontespicit të veprës Çeta e profetëve

  160 mm x 72 mm
E kuqe
Specifikimet prerja 10000 lekë

Përmasat
Ngjyra

Hedhur në qarkullim 30 qershor 2021
Pamja e përparme Portreti i Asdrenit i vendosur në anën e majtë.

Pamja e prapme Tekstet: “BANKA E SHQIPËRISË”, “DHJETË MIJË LEKË”; “ASDRENI (Aleksandër Stavre Drenova)
1872 – 1947”
  Simbolet figurative të flamurit kombëtar, vargu i himnit kombëtar “Rreth flamurit të përbashkuar
me një dëshir’ e një qëllim”.

Kartëmonedha 1000 Lekë,
pjesë e serisë së re, vjen
me një dizajn të rifreskuar,
por ruan të njëjtat motive
të paraqitura në prerjen
ekzistuese, duke pësuar
ndryshime, të cilat lidhen
me konfigurimin në tërësi
të të gjitha elementeve të
shtuara dhe të përmirësu-
ara.

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 39

RAJONI

Pandemia ul pagat mesatare në Kosovë

Agjencia e Statistikave të Kosovës ka publikuar të Euro, derisa në vitin 2019 ishte 411 euro, pra, kishte një
dhëna për pagën mesatare bruto dhe neto sipas rënie prej 31 eurosh. Ndërsa, paga mesatare neto për vitin
sektorëve dhe aktiviteteve ekonomike në sektorin publik 2020 ishte 342 euro, krahasuar me vitin 2019 që ishte 372
(administratën), ndërmarrjet publike dhe sektorin privat euro. Pra, një rënie prej 30 Eurosh. “Paga mesatare bruto
në Kosovë. Sipas të dhënave, për shkak të pandemisë CO- në sektorin publik në vitin 2012 ishte 407 Euro, derisa,
VID-19 që kishte përfshirë edhe Republikën e Kosovës në në vitin 2020 ishte 624 Euro, duke u rritur për 217 Euro,
vitin 2020 dhe masave të ndërmarra nga Qeveria, ku si ose 53.3%. Ndërsa, paga mesatare neto nga 366 Euro, sa
pasojë kemi mbylljen dhe reduktimin e aktivitetit të sek- ishte në vitin 2012, u rrit në 552 Euro në vitin 2020. Një
torit privat, kemi rënie të pagës mesatare, si bruto ashtu rrije prej 186 Eurosh, ose 50.8%”, thuhet në komunikatë.
edhe neto në këtë sektor. “Pasi që në sektorin privat kemi Paga mesatare bruto në sektorin e ndërmarrjeve publike
numrin më të lartë të të punësuarve në raport me numrin në vitin 2012 ishte 561 Euro, derisa në vitin 2020 ishte 769
e përgjithshëm të të punësuarve në vend, gjë që ka ndi- Euro. Ndërsa, paga mesatare neto nga 502 Euro, sa ishte
kuar në rënien e pagës mesatare, si bruto po ashtu edhe në vitin 2012, u rrit në 680 Euro në vitin 2020.
neto në tërë territorin e Republikës së Kosovës”, thuhet
në komunikatën e ASK-së. Po ashtu, aty thuhet se te të
dhënat e sektorit privat nuk janë të përfshira shtesat në
pagën mujore, sepse ato përfshihen në deklaratën vjetore
si qarkullim. ASK-ja njofton se në vitin 2020, pagat mesa-
tare bruto në Kosovë ishin 466 euro, derisa në vitin 2019
ishin 477 euro. “Pra, kishte një rënie prej 11 eurosh nga
viti paraprak. Kurse, paga neto, në vitin 2020 ishte 416
euro, krahasuar me vitin 2019 e cila ishte 430 euro. Pra,
një rënie prej 14 Eurosh”. E po ashtu, bëhet e ditur se paga
mesatare bruto në sektorin privat, në vitin 2020 ishte 380

“Glovo” blen për 170 mln euro “Delivery Hero”
Platforma spanjolle e dërgesave sipas kërkesës, Glo-
vo deklaroise ka rënë dakord për të blerë operacio-
net e “Delivery Hero” me bazë në Gjermani në gjashtë tregje
në Europën Juglindore (SEE) për një total prej 170 milion
euro (208 milion $). Glovo do të blejë markën e foodpanda
në Rumani dhe Bullgari, markën Donesi në Serbi, Mal të Zi,
Bosnje dhe Herzegovinë dhe Pauza në Kroaci, tha kompania
në një deklaratë. Transaksionet në Bosnje dhe Herzegovinë,
Bullgari, Kroaci, Mal të Zi dhe Serbi pritet të mbyllen bren-
da disa javëve të ardhshme, ndërsa transaksioni në Rumani
së pari do të duhet miratim nga autoriteti i konkurrencës.
“Gjithmonë ka qenë thelbësore në strategjinë tonë afatgjatë
të përqendrohemi në tregje ku shohim mundësi të qarta për e kompanisë Glovo pas një periudhe tranzicioni. Shitja e
të udhëhequr dhe ku mund të ndërtojmë një biznes të qën- njësisë së kompanisë në Rumani pritet të përfundojë deri në
drueshëm. Europa Qendrore dhe Lindore është një pjesë tremujorin e parë të 2022, tha Delivery Hero. Përveç mar-
shumë e rëndësishme e këtij plani,”-tha Oscar Pierre, CEO rëveshjes me Delivery Hero, Glovo ka arritur gjithashtu një
dhe bashkëthemeluesi i Glovo. Në një deklaratë të veçantë, marrëveshje të veçantë për të blerë kompaninë sllovene të
Delivery Hero tha se kompanitë do të ribotohen në markën dorëzimit Ehrana për një tarifë të pazbuluar, tha ajo. Trans-
aksioni pritet të mbyllet në muajt e ardhshëm.

40 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

“Mondalez” blen “Chipita” për 2 miliardë dollarë

Ndërmarrja e ëmbëltsirave, ushqimeve dhe pijeve mëdhenj të ushqimeve të kripura dhe të ëmbla në EQL, do
me bazë në SH.B.A. Mondelez International tha të avancojë strategjinë e Mondelez për t’u bërë udhëheqësi
se ra dakord për të blerë Chipita me bazë në Greqi, një prod- global në rostiçeri më të gjerë, tha në deklaratë Dirk Van de
hues i madh i briosh dhe ushqime të pjekura aktive në Eu- Put, kryetari dhe CEO i kompanisë amerikane. “Markat e
ropën Qendrore dhe Lindore, për rreth 2 miliardë dollarë tyre ikonike dhe shkalla e konsiderueshme në kaq shumë
(1.6 miliardë euro). Mondelez planifikon të financojë bler- gjeografi tërheqëse i bëjnë ata një plotësues të fortë strategjik
jen, e cila i nënshtrohet rregullimeve të caktuara të çmimit për portofolin tonë ekzistues dhe ambiciet e rritjes në të ar-
të blerjes, përmes një kombinimi të emetimit të borxhit të ri dhmen në Evropë dhe më gjerë,” shtoi ai. Chipita, e cila ka
dhe parave ekzistuese, tha ajo në një deklaratë. Marrëveshja një portofol markash duke përfshirë 7Days, Chipicao dhe
i nënshtrohet miratimeve përkatëse të antitrustit dhe kush- Fineti, gjeneroi afërsisht 580 milion dollarë të ardhura në
teve të mbylljes. Blerja e Chipita, një nga prodhuesit më të vitin 2020, sipas deklaratës. Përveç sjelljes së një kategorie
të re në Mondelez, blerja do të ofrojë gjithashtu një prani të
rritur ndjeshëm në tregjet e Eruopës lindore dhe juglindore
me rritje të shpejtë, ku biznesi i Chipita është veçanërisht i
pozicionuar mirë. Mondelez do të përdorë aftësitë e rrjetit
të shpërndarjes së Chipita-s për të rritur shpërndarjen e saj
në rajon dhe të vazhdojë të sjellë markat e saj në vendet e
reja në rajon dhe më gjerë, tha blerësi. Chipita, me qendër
në kryeqytetin grek Athinë, ka funksionuar jashtë Greqisë
që nga viti 1996 duke ngritur fabrika prodhimi në Bullgari,
Poloni, Rumani, Rusi dhe Arabi Saudite dhe më së fundmi
Turqi, Malajzi, Meksikë dhe Indi. Gjatë së njëjtës periudhë,
Chipita ngriti gjithashtu zyra tregtare në Republikën Çeke,
Gjermani, Hungari, Serbi, Sllovaki, Kroaci etj.

Kroacia blen 12 avionë luftarakë nga Franca

Qeveria Kroate deklaroi se vendosi të blinte 12 30. Dhjetë nga avionët Rafale që do të prokurohen janë me
aeroplanë të përdorur luftarakë Rafale F3-R nga një vend, ndërsa dy të tjerët janë me dy ulëse. Së bashku
Franca për 999 milion euro (1.2 miliard dollarë). Oferta e me avionin, oferta e Francës përfshin një imitues fluturi-
Francës ishte më e favorshme se tre të tjera të paraqitura mi, pako bazë armësh, pajisje tokësore dhe provë, pjesë
përkatësisht nga SH.B.A., Suedia dhe Izraeli, tha qeveria këmbimi, trajnim stafi, mbështetje teknike tre-vjeçare
kroate në një njoftim për shtyp. SHBA ka ofruar avionë të dhe një garanci 12-mujore, tha qeveria. Duke blerë avio-
rinj F-16 C / D Block 70, Suedi - avionë të rinj Gripen C / D nët, Kroacia do të përmbushë qëllimin e vendeve anëtare
dhe Izraeli ka ofruar avionë të përdorur F-16 C / D Block të NATO-s për të shpenzuar 2% të prodhimit të tyre të
brendshëm bruto (PBB) në forcimin e kapacitetit të tyre
të mbrojtjes, vuri në dukje kryeministri Andrej Plenkoviç
në njoftimin për shtyp. Jetëgjatësia e avionëve të prodhuar
sovjetik MiG-21 që operohet aktualisht nga Forca Ajrore
Kroate do të skadojë në 2024, tha qeveria. Qeveria kroate
nisi procedurën për prokurimin e 12 avionëve luftarakë
në korrik 2019.

Në fillim të atij viti, Kroacia anuloi blerjen e rënë da-
kord të 12 avionëve shumë-qëllimesh të bërë nga SHBA
F-16 Barak nga Izraeli, pasi marrëveshja prej 500 milion
dollarësh u bllokua nga Shtetet e Bashkuara.

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 41



KRIPTOVALUTAT

Paraja e së ardhmes

Si bankat qndrore po shohin mundsin pr nj monedhe t tyren viruale

Çfarë është “monedha digjitale e që sot përbën shumicën dërrmuese Për përdoruesit, CBDC-ja e
bankës qendrore”? të ofertës së parave (për shembull, bazuar në një aplikacion, ofron një
paratë e mbajtura në llogaritë ban- formë të lirë, të shpejtë dhe efikase
Është një monedhë e mbështe- kare që mund të tërhiqen si para të shkëmbimeve ligjore digjiitale.
tur nga shteti, vetëm dixhitale, fizike). Dhe CBDC është ndryshe Për qeveritë, ideja është nxitëse
e cila emetohet dhe mbikqyret nga bitcoini, ose kriptomonedhat e me synim që të rikthejë kontrol-
nga banka qendrore. Vetëm një tjera, të cilat janë monedha të pale- lin dhe t’i përshtaten ndryshimeve
monedhë dixhitale e bankës qen- juara e që nuk menaxhohen nga as- teknologjike. Rritja e valutave të
drore (CBDC) është aktualisht në një autoritet qendror. CBDC është decentralizuara digjitale dhe ngrit-
operacion, ndonëse në një shkalle lëshuar nga një bankë qendrore në ja e sistemeve të pagesave digjitale
të vogël, ajo e Bahamasit që ka ni- emër të qeverisë. në shkallë të gjerë, paraqet një
sur qarkullimin që tetorin e kaluar. Si funksionojnë ato? kërcënim afatgjatë për aftësinë e
Por më shumë se 50 banka qen- shteteve për të rregulluar tregjet
drore, në vende ose blloqe që për-
faqësojnë pjesën më të madhe të Rritja e kriptovalutave dhe lëvizja drejt pagesave pa
PBB-së globale - përfshirë Kinën, para fizike gjatë pandemisë kanë bërë që shtetet dhe
SHBA dhe Mbretërinë e Bashkuar bankat qendrore të hedhin sytë andej dhe të masin
- po i eksplorojnë mundësitë për të kapacitetet. A po vjen një para e re, përveç kartave?
shkuar tek ato. Një monedhë dixhi- Prgatitjet tashm kan nisur prej kohësh
tale është thjesht ajo që nuk merr
kurrë formë fizike: mbetet në një
rrjet virtual dhe ruhet e shkëmbe-
het në mënyrë digjitale.

Kështu që ajo është e ndry-
shme nga “monedha elektronike”

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 43

Monedhat dixhitale po
vijnë dhe ne duhet t’i
përqafojmë ato, thotë
Daniel Hannanin për
The Daily Telegraph.
“Ashtu si kaluam nga
paraja metalike dhe nga
metali në letër, kështu
tani po lëvizim nga letra
në impulse të vogla të
energjisë elektrike”

financiare dhe për të udhëheq në largimin nga paraja kuar, Japoninë, Korenë e Jugut,
ekzekutuar politikën fizike, dhe për këtë po përdor një Zvicrën, Norvegjinë, Uruguajin,
monetare. Këto dy skemë pilot. Vendet me plane ak- Egjiptin dhe Australinë. Por vendi
funksione të qeverisë tive për të futur një monedhë të udhëheqësi (pas Bahamasit) është
tradicionalisht janë ngjashme me CBDC përfshijnë Kina. Pekini filloi të punojë me
kryer përmes banka- Indinë, Pakistanin dhe Tajlandën. planet e tij për një juan dixhital që
ve qendrore. Por nëse Në Mars, Presidentja e Bankës në 2014 dhe aktualisht po kryen
sistemet e pagesave Qendrore Evropiane, Christine teste që përfshijnë 500,000 kon-
të zhvilluara nga gji- Lagarde tha se zona e euros mund sumatorë në 11 rajone të vendit. Po
gandët e teknologjisë të nisë emetimin e një monedhe punon gjithashtu në një platformë
dhe kriptomonedhat digjitale deri në vitin 2025 nëse trans kombëtare për monedhën në
tërheqin transak- politikëbërësit i japin dritë jeshile bashkëpunim me Tajlandën dhe
sionet nga sistemi bankar, qever- projektit këtë verë. Vendet që po Emiratet e Bashkuara Arabe. Disa
itë mbeten të bllokuara. Ndjenja e kryejnë studime, punë kërkimore analistë presin një përhapje kom-
rrezikut dhe urgjencës, e filluar nga dhe fizibilitet për këtë qëllim përf- bëtare të këtij projekti kinez brenda
kriptomonedha Libra e planifikuar shijnë SHBA, Mbretërinë e Bash- 12 muajve.
e Facebook, u rrit edhe për shkak të Si po zhvillohet gara?
rënies së përdorimit të parave fizike
gjatë pandemisë. “Në vetëm dy vjet Po tregohet shumë i ku-
kemi parë një ndryshim dramatik jdesshëm për shkak të rrezikut
në mënyrën se si njerëzit dhe au- që një monedhë e llojit CBDC të
toritetet mendojnë dhe flasin për mund të destabilizojë bankat nga
paratë”, thotë guvernatori i Bankës njëra anë dhe nga ana tjetër po
së Francës Jean Pierre Landau, në sheh të bëhen shumë të fuqishëm
një intervistë për The Economist. për të mirën e tyre - ose për të
Kush po planifikon, çfarë? mirën e bizneseve dhe qytetarëve-
konsumatorë. Ndërkohë për shtetet
Suedia, për një kohë e gjatë e mbikëqyrjes autoritare, të tilla si

44 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

CBDC është ndryshe nga bitcoini, ose kriptomonedhat
e tjera, të cilat janë monedha të palejuara e që nuk
menaxhohen nga asnjë autoritet qendror. CBDC është
lëshuar nga një bankë qendrore në emër të qeverisë

Kina, kjo fuqi nuk është një gjë e janë vetëm një çështje financiare e parasë së letrës është një përvojë,
keqe - është potencialisht një mjet dhe ekonomike, ato janë po ashtu një monedhë dixhitale fillimisht nuk
bazë për kontroll social, ashtu si thellësisht edhe temë politike. Në do të jetë një “stabilcoin”. Ka shumë
edhe politikën monetare. Juani SHBA, Rezerva Federale e ka të gjasa që të provojmë inflacionin dhe
digjital do të “jetë një mbështetje vështirë për të punuar, pa bash- problemet e tjera ekonomike në një
e rëndësishme e pan-optikonit këpunuar me gjigandët financiarë kohë të papërshtashme për eko-
të Kinës, duke i dhënë fuqinë për dhe ata të teknologjisë në MIT, për nominë botërore.
të mbikqyrur plotësisht të gjithë një monedhë dixhitale. Por për të
qytetarët dhe kompanitë e saj - lëvizur dhe konkretizuar idenë do A ka vend për optimizëm?
përfshirë edhe kompanitë e huaja të duhet mbështetja e Kongresit, Monedhat dixhitale po vi-
- gjatë gjithë kohës”, thotë Robin administratës dhe publikut të gjerë
Pagnamenta në The Daily Tele- të publikut, tha kreu i FED, Jerome jnë dhe ne duhet t’i përqafojmë ato,
graph. Dhe avantazhi i saj i lëvizësit Poëell në mars. thotë Daniel Hannanin për The
të parë gjithashtu ka pasoja të Daily Telegraph. “Ashtu si kaluam
rëndësishme të mundshme në drej- Ndërkohë muajin e kaluar The- nga paraja metalike dhe nga metali
tim të gjeopolitikës dhe ekonomisë sari dhe Banka e Anglisë njoftuan në letër, kështu tani po lëvizim nga
globale duke përshpejtuar prani- një task forcë të përbashkët për të letra në impulse të vogla të energjisë
min e juanit si një valutë rezervë shqyrtuar krijimin e një monedhe elektrike”. Kina po udhëheq, por
globale, thotë Michael Hasenstab të llojit të pastër CBDC, megjithëse sfida është të “ofrosh një model për
në Financial Times. nuk përcaktuan një afat. Ka arsye botën, që të jetë i rrënjosur në tra-
Po Perëndimi? për të qenë skeptikë për të gjithë, ditat e lirisë personale, pronës pri-
tha Gillian Tett për Financial Times. vate dhe privatësisë”. Me siguri as-
Për politikëbërësit perën- Bankat Qendrore nuk njihen si no- një vend nuk është në gjendje më të
dimorë, përfshirë BQE-në dhe vatorë të fintech, dhe ende mund të mirë për të hartuar një model të tillë
Bankën e Anglisë, monedha vir- përfundojnë duke shmangur “dhim- sesa Mbretëria e Bashkuar - shtëpia
tuale e llojit CBDC paraqet një bjet e mëdha politike” të përfshirjes, dhe qendra më e madhe financiare
fazë delikate që sapo kanë filluar pasi kanë të bëjnë me çështjet rreth në botë, me një përqendrim unik të
të merren me të. CBDC-të nuk të dhënave, privatësisë, përgjegjë- ekspertizës fintech dhe një sistemi
sisë, mbikëqyrjes demokratike dhe ligjor që mund të jetë projektuar
rreziqeve të anashkalimit të bankave posaçërisht për të inkurajuar inova-
në një mënyrë që shkatërron të ar- cionin në këtë fushë”.
dhurat. Për më tepër, nëse historia
Moneyweek.com

KAPITALIZMI

Njerëzimi mund ta kapërcejë
gjendjen ku është

Idetë për të rishkruar kontratën sociale të kapitalizmit

Gati 250 vjet më parë, Në vitet e fundit, të metat e kapitalizmit janë bërë
ekonomisti dhe filo- gjithnjë e më të dukshme. Përcaktimi i përparësive të
zofi Adam Smith shk- fitimeve afatshkurtra për individët ndonjëherë do të
roi Pasurinë e Kombeve, në të cilën thotë që mirëqenia afatgjatë e shoqërisë dhe mjedisit
përshkroi lindjen e një forme të re të ka humbur - veçanërisht pasi bota është përballur me
veprimtarisë njerëzore: kapitalizmin pandeminë
industrial. Kjo do të çonte në grum-
bullimin e pasurisë përtej çdo gjëje Sidoqoftë, kjo nuk do të thotë se “është dritëshkurtër, veçanërisht kur
që ai dhe bashkëkohësit e tij mund të nuk ka zgjidhje. “Kapitalizmi perën- bëhet fjalë për tregtinë”, sipas Ana-
kishin imagjinuar. dimor nuk është i detyruar të dështojë hita Thoms, kreu i Praktikës Tregtare
Kapitalizmi ka nxitur revo- në mënyrë të pakthyeshme; por duhet Ndërkombëtare të Baker McKenzie
lucionet industriale, teknologjike të rimendohet,” argumentojnë Jacobs në Gjermani dhe Drejtuesi Global
dhe të gjelbërta, ka riformuar botën dhe Mazzucato. Global i Forumit Ekonomik Botëror.
natyrore dhe ka transformuar ro- “Ndërsa mund të sjellë disa përfitime
lin e shtetit në raport me shoqërinë. Pra, a do të vazhdojë kapitalizmi të përkohshme, në planin afatgjatë
Ka nxjerrë njerëz të panumërt nga siç e dimë në formën e tij aktuale - rrezikon ekonominë globale si një e
varfëria gjatë dy shekujve të fundit, ka apo mund të ketë një të ardhme tjetër tërë dhe kërcënon të zhbëjë dekada
rritur ndjeshëm standardet e jetesës përpara? progresi ekonomik. Është thelbësore
dhe ka rezultuar në risi që kanë për- të mbash tregje të hapura miqësore me
mirësuar rrënjësisht mirëqenien e Një përgjigje ndaj dobësive investimet,” thotë Thoms.
njeriut. të kapitalizmit në formën e tij ak-
Sidoqoftë, historia nuk është tuale është që kombet të marrin një Një sfidë qendrore për qeveritë
universalisht pozitive. Në vitet e qëndrim mbrojtës, duke kërkuar të në Shekullin 21 do të jetë të punojnë se
fundit, të metat e kapitalizmit janë mbrojnë veten duke minimizuar lid- si të ekuilibrojnë këto përfitime afatg-
bërë gjithnjë e më të dukshme. Për- hjet e jashtme. Por proteksionizmi
caktimi i përparësive të fitimeve af-
atshkurtra për individët ndonjëherë
do të thotë që mirëqenia afatgjatë e
shoqërisë dhe mjedisit ka humbur
- veçanërisht pasi bota është përbal-
lur me pandeminë dhe ndryshimin
e klimës Covid-19. Dhe siç kanë
treguar trazirat politike dhe polar-
izimi në të gjithë botën, ka shenja në
rritje të pakënaqësisë me status quo-
në.

46 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

jata të tregtisë globale me dëmet afats- të ketë rëndësi. Porritt bën thirrje për më tepër, ata duhet të investojnë në pu-
hkurtra që globalizimi mund të sjellë integrimin e pesë shtyllave të kapitalit nonjësit e tyre dhe të kontribuojnë në
në komunitetet lokale të prekura nga njerëzor - natyrore, njerëzore, sociale, përmirësimin e elementeve njerëzore,
paga të ulëta ose papunësi. Ekonomitë të prodhuara dhe kapitalit financiar - natyrore dhe sociale të kapitalit që
nuk mund të divorcohen plotësisht në modelet ekzistuese ekonomike. Porritt i referohet në modelin e tij.
nga kërkesat e shumicës demokratike
që kërkojnë punë, shtëpi të përbal- Një shembull i prekshëm se ku Më shumë se tre dekada më parë,
lueshme, arsim, kujdes shëndetësor kompanitë kanë filluar të përqafojnë Komisioni i Kombeve të Bashkuara
dhe një mjedis të pastër. Siç tregojnë Pesë Kapitalet është lëvizja B-Corpo- Brundtland shkroi në “E Ardhmja
lëvizjet kiliane, Jelekët e Verdhë dhe ration. Kompanitë e çertifikuara jonë e Përbashkët” se kishte prova të
Trumpistat, shumë njerëz po kërkojnë regjistrohen në një detyrim ligjor për shumta se ndikimet shoqërore dhe
ndryshim në sistemin ekzistues në të marrë parasysh “ndikimin e vendi- mjedisore janë të rëndësishme dhe
mënyrë që ai të llogarisë këto nevoja, meve të tyre mbi punëtorët, klientët, duhet të përfshihen në modelet e zhvil-
në vend që të pasurojë vetëm interesat furnitorët, komunitetin dhe mjedisin”. limit. Tani është e qartë se këto çështje
private. Si përmbledhje, mund të jetë Radhët e tyre tani përfshijnë korpora- duhet të konsiderohen gjithashtu
koha të rishikojmë kontratën sociale ta të mëdha si Danone, Patagonia dhe brenda kontratës sociale që mbështet
për kapitalizmin, në mënyrë që ajo të Ben & Jerry’s (e cila është në pronësi të kapitalizmin, në mënyrë që ai të jetë
bëhet më përfshirëse e një grupi më të Unilever). Kjo qasje është bërë gjithnjë më gjithëpërfshirës, ​h​ olistik dhe i in-
gjerë interesash përtej të drejtave dhe e më e zakonshme, e pasqyruar në një tegruar me vlerat themelore njerëzore.
lirive individuale. Kjo nuk është e pa- deklaratë të vitit 2019 të lëshuar nga
mundur. Kapitalizmi ka evoluar më mbi 180 CEO të korporatave duke Në fund të fundit, ia vlen të ku-
parë, dhe nëse dëshiron të vazhdojë në ripërcaktuar “qëllimin e një korpo- jtohet se qytetarët në një demokraci
një të ardhme më afatgjatë, ai mund të rate”. Për herë të parë, CEO-të që për- kapitaliste, nuk janë të pafuqishëm.
evoluojë përsëri. faqësojnë Ëal-Mart, Apple, JP Morgan Kolektivisht, ata mund të mbështesin
Chase, Pepsi dhe të tjerët pranuan se kompanitë e harmonizuara me bind-
Në vitet e fundit, ide dhe pro- ata duhet të ripërcaktojnë rolin e bi- jet e tyre dhe vazhdimisht të kërkojnë
pozime të ndryshme kanë dalë që znesit në lidhje me shoqërinë dhe mje- ligje dhe politika të reja që transformo-
synojnë të rishkruajnë kontratën so- disin. Deklarata e tyre propozon që jnë peisazhin konkurrues të korporat-
ciale të kapitalizmit. E përbashkëta e kompanitë duhet të bëjnë më shumë ave në mënyrë që ata të përmirësojnë
tyre është ideja se bizneset kanë nevojë sesa të japin fitime tek aksionerët. Për praktikat e tyre.
për masa më të larmishme të suksesit
sesa thjesht fitimi dhe rritja. Në biznes, Burimi: BBC Future
ekziston “kapitalizëm i vetëdijshëm”,
i frymëzuar nga praktikat e markave Në fund të fundit, ia vlen të kujtohet se qytetarët në një de-
të ashtuquajtura “etike”. Në politikë, mokraci kapitaliste, nuk janë të pafuqishëm. Kolektivisht, ata
ekziston “kapitalizmi gjithëpërfshirës”, mund të mbështesin kompanitë e harmonizuara me bindjet e tyre
i mbështetur nga Banka e Anglisë dhe vazhdimisht të kërkojnë ligje dhe politika të reja që transfor-
dhe Vatikani, i cili mbron shfrytëzi- mojnë peisazhin konkurrues të korporatave
min e “kapitalizmit për mirë”. Dhe
në qëndrueshmëri, ekziston ideja e
“ekonomisë së petullës”, një teori e
propozuar nga ekonomistja dhe autori
Kate Raëorth, e cila sugjeron se është
e mundur të lulëzosh ekonomikisht si
një shoqëri duke qëndruar gjithashtu
brenda kufijve socialë dhe planetarë.

Pastaj është modeli “Pesë Kapi-
talet” artikuluar nga Jonathan Por-
ritt, autori i Kapitalizmit sikur bota

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 47

PANDEMIA

Realiteti i ri, çfarë nuk do na
kthehet më mbrapsht?

Në librin e famshëm Një parashikim pë të ardhmen e afërt në një botë pa Covid-19
“Sëmundja si meta-
forë”, Susan Sontag – Politikanët e cilësuan pandeminë si një luftë.
një e mbijetuar nga kanceri, e cila Arundhati Roy e quajti atë “një portal, një portë hyrëse
vite më vonë u prek nga një tjetër midis një bote dhe botës tjetër”. Dhe pati shitje rekord
tumor – na paralajmëroi që të mos të romanit “Murtaja” të shkrimtarit francez Albert
e shohim shëndetin e keq si një Camus, botuar për herë të parë në vitin 1947
metaforë të disa të sëmundjeve të
tjera sociale. romanit “Murtaja” të shkrimtarit më pak lakmi, më me mençuri
”Unë mendoj se sëmundja francez Albert Camus, botuar për nga pikëpamja ekologjike, duke
nuk është një metaforë, dhe kjo herë të parë në vitin 1947. qenë shoqëri më pak raciste, më
është mënyra më e vërtetë për ta pak kapitaliste, dhe më shumë
trajtuar këtë sëmundje“–shkroi Unë nuk bleva asnjërën prej gjithëpërfshirëse.
ajo. Por ndërsa pandemia globale tyre, dhe asgjë që shkruhej rreth
nisi të përhapej me shumë vrull vi- ndëshkimit hyjnor ose tokësor, Kjo më dukej, dhe më duket
tin e kaluar, shumë njerëz nuk ar- apo mbi ëndrrat për një të ardhme ende si një mënyrë të menduari
ritën që të zbatojnë këshillën e saj. më të mirë. Shumë njerëz donin utopik. Koronavirusi nuk më bëri
Zërat të ndryshëm, nga një të mendonin se disa të mira do të përshtypje si ndonjë paralajmërues
zëdhënës të Shtetit Islamik, spor- dilnin nga ky tmerr, se ne si specie i socializmit. Strukturat e fuqisë
tisti i njohur amerikan HulkHogan do të mësonim në një fare mësime botërore dhe përfituesit e tyre, nuk
dhe deri tek pastori konservator disa leksione të virtytshme, dhe do t’i dorëzohen lehtë një idealizmi
nga Florida, Rick Wiles, deklaruan do të dilnim nga bllokimet si flu- të ri.
se virusi ishte një ndëshkim nga tura të shkëlqyera të Epokës së Re,
Zoti. Zëra të tjerë, me një përmasë duke krijuar më me elegancë, me Nuk mund të mos më dukej
më shumë ambientaliste, sugjeru- e çuditshme nevoja jonë e çudit-
an se pandemia ishte hakmarrje e
natyrës ndaj racës njerëzore.
Edhe pse të them të dre-
jtën, kishte zëra më të fortë që
paralajmëronin kundër antro-
pomorfizimit të “Nënës Natyrë”.
Ndërkohë qarkulloi edhe ideja e
vjetër se raca njerëzore është vi-
rusi, nga i cili Toka po përpiqet ta
marrë veten.
Politikanët e cilësuan pande-
minë si një luftë. Arundhati Roy
e quajti atë “një portal, një portë
hyrëse midis një bote dhe botës
tjetër”. Dhe pati shitje rekord të

48 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021

shme, për ta imagjinuar të mirën që Ne nuk jemi rastësisht speci- vave për të kundërtën, se po e bënte
del nga e keqja. Evropa në kohën e et dominuese në këtë planet. sërish madhështore Amerikën.
epidemisë së Vdekjes së Zezë, dhe Ne kemi aftësi të mëdha për
më vonë Londra gjatë Murtajës së mbijetesë. Dhe do të mbije- Riparimi i dëmeve të shkaktu-
Madhe, nuk ishin plot me njerëz tojmë. Por dyshoj se do të ara nga këta njerëz në këto kohë,
që përpiqeshin të shihnin anën ketë një revolucion social, nuk do të jetë i lehtë. Unë mund të
pozitive të gjërave. Njerëzit ishin të nxitur nga leksionet që do mos i shoh sa të jem gjallë. Mund
shumë të zënë me përpjekjet për të të na lërë kjo pandemisë. të duhet një brez ose më shumë.
mos vdekur. duar të luante kartën kundër emi- Dëmi social i vetë pandemisë,
gracionit të mbështetësve të Brexit, frika nga jeta jonë e vjetër sociale,
Ne nuk jemi rastësisht speciet pavarësisht nga fakti se mjekët dhe në bare dhe restorante, salla val-
dominuese në këtë planet. Ne kemi infermierët që u kujdesën në spit- lëzimi dhe stadiume sportive, do të
aftësi të mëdha për mbijetesë. Dhe al ishin emigrantë, dhe nga faktit kërkojë kohë për t’u zhdukur (edhe
do të mbijetojmë. Por dyshoj se do tjetër se Shërbimi Shëndetësor pse një përqindje njerëzish duket
të ketë një revolucion social, të nx- Kombëtar Britanik, varet në tërësi se nuk kanë më frikë).
itur nga leksionet që do të na lërë nga aftësitë dhe guximi i tyre.
kjo pandemisë. Por nga ana tjetër Ne do të përqafohemi dhe
e është e sigurt se dikush mund Dhe në Amerikën e Donald puthemi sërish. Por a do të shihen
të shpresojë për përmirësimin e Trump, ku asgjë nuk ishte më e më filma në kinema? A do të ketë
gjërave dhe të luftojë për këtë, dhe paimagjinueshme, dhe pavarësisht librari? A do të ndihemi mirë në
ndoshta fëmijët tanë do ta shohin sesa poshtë ra ai dhe ndjekësit e vagonat e metrove të mbushura me
– ose do ta bëjnë – më të mirë këtë tij, ekzistonte gjithmonë një nivel njerëz? Dëmi social, kulturor dhe
botë. edhe më i ulët për t’u zhytur. Në politik i këtyre kohëve, thellimi
Trumpistan, virusi (ashtu si gjithç- i përçarjeve tashmë të thella në
Është një pjesë e tragjedisë ka tjetër) u politizua, u minimizua shoqëritë e shumë pjesëve të botës,
sonë, që në këtë kohë krize ne si rrezik, u quajtur një hile e de- përfshirë Shtetet e Bashkuara, Bri-
jemi të mallkuar, në shumë ven- mokratëve; u tallën shkencëtarët, taninë dhe Indinë, do të zgjasin më
detë botës, përfshirë 3 vende që i dhe reagimi i dobët i administratës shumë.
kam më shumë për zemër, të kemi ndaj pandemisë u la në hije nga një
në krye udhëheqës cinikë dhe me mori gënjeshtrash. Nuk do të ishte e ekzagjeruar
mendje të mbrapshta. Në Indi, qe- të thuhet se ndërsa i shohim nga
veria e Narendra Modi e përdori Mbështetësit e Trump bulli- afër ato hendeqe, kemi filluar që t’i
pandeminë për t’ua hedhur fajin zuan ata që mbanin maska, numri urrejmë njerëzit në anën tjetër. Kjo
myslimanëve. i të vdekurve u rrit frikshëm, teksa urrejtje është e nxitur nga cinikët
këta të fundit nuk patën as respe- dhe ajo ushqehet pothuajse çdo
Në Britani, Boris Johnson ktin më minimal nga një sharlatan ditë në mënyra të ndryshme. Nuk
(megjithëse u sëmur vetë nga viru- i dashuruar me veten e tij dhe që është e lehtë të shohësh se si mund
si), e trajtoi krizën me njëpaaftësi pretendonte, përballë të gjitha pro- të kapërcehet kjo humnerë, se si
epike, duke minimizuar në fillim dashuria mund ta gjejë një mënyrë
rreziqet, duke reaguar shumë pak për ta bërë këtë.
dhe shumë vonë, dhe duke vazh-
Washington Post

SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021 49

MARKETING

Për arsye të qartësisë, nuk Financat që lëvizin në
jemi në gjendje të përfshi- prapaskenat e futbollit
jmë çdo sponsor, por diapa-
zoni i shfaqur zbulon shumë. EURO 2020, një turne futbolli, ku lojtarët e mëdhenj vijnë nga Kina
Ajo që bëhet menjëherë e dhe SHBA
qartë është se, megjithëse
Kampionati Evropian i UEFA- dhe një burim i madh fitimesh për Sponsorët Zyrtarë të Euro 2020 dhe Të
s është një turne kontinen- sponsorët dhe partnerët e korporatave Licencuarit Zyrtarë të Euro 2020. Dhe
tal, shtrirja e tij tregtare (vetëm disa prej të cilëve përmenden origjina e kompanive dhe markave që
është me të vërtetë globale. më lart). Në këmbim të ekspozimit në sponsorizojnë ngjarjen e madhe fut-
sytë e botës, sponsorët e Europianit bollistike të këtij viti janë një tregues i
Me Euro 2020 që po zh- paguajnë shuma të mëdha parash. Sa qartë se si loja e bukur vlerësohet nga
villohet tani pas një është e vështirë të thuhet, pasi tarifat bota e korporatave. Krahas partnerëve
viti vonesë prej pande- janë të dhëna të ndjeshme nga pikë- të UEFA-s si FedEx dhe Konami, se-
misë, tifozët e futbollit do të shpreso- pamja komerciale. Por në një rast – ai i cili nga ekipet kombëtare sjellin listën
jnë për ndeshje të shkëlqyera nga lo- Alipay (pjesë e perandorisë Alibaba) – e tyre të sponsorëve, gjë që krijon
jtarët më të mirë të Evropës. Disa prej besohet se kompania kineze pagoi 176 një përzgjedhje mjaft të rrëmujshme
nesh do të shikojnë se si zhvillohet tur- milion stërlina për një marrëveshje të markave që konkurrojnë për vë-
neu në televizorët tanë Hisense, dhe tetë vjeçare. mendje. Ka një kontratë pesë-vjeçare
shumë do të zgjedhin të porosisin pije 50 milion stërlina të Anglisë me BT,
freskuese, mbase përmes shërbimit të UEFA i ka shitur këto mar- për shembull, ndërsa gjermanët do të
shpërndarjes Just Eat, që mund të dër- rëveshje në tre mënyra: Sponsorët sjellin Lufthansa-n në turne, Carlsberg
gohet duke përdorur një celular Vivo. Zyrtarë të Futbollit të Kombëtareve,
Të mbështetur nga kanaçet e
Heineken, ndërsa shënohen golat,
tifozët do të ngarkojnë klipet e fes-
timeve në TikTok. Dhe pas finales,
çfarë mënyre më të mirë për t’u rikari-
kuar, sesa duke porositur pushimet
në Booking.com, ndoshta duke flutu-
ruar me Qatar Airways. Sepse ndërsa
tifozët do t’i kenë sytë tek lojtarët me
vlerë miliarda dollarë në fushë, një
tjetër lojë e madhe parash do të zhvil-
lohet jashtë saj. Europiani është një nga
ngjarjet më të mëdha sportive në botë

50 SCAN MAGAZINE QERSHOR 2021