หนังสือนิพพานคืออะไร ?

นพิ พานคืออะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถึงนิพพาน 39

ปญั ญาธรรม

แล้วพอมาถึงเรอ่ื งของปัญญา...
ความจริงไม่อยากจะอธิบายอะไรท่ีมันยากเย็น ไม่งั้น
ต้องอธิบายวา่ ออ๋ จริตสองนะ มตี ัณหาจรติ ทิฏฐิจริต ออ๋ จริต
หกนะ เป็นอย่างน้ี แล้ววิธีแก้จริตหกนะ จะต้องไล่ไปในเรื่อง
ของกรรมฐานอีกส่ีสิบกอง แล้วย่อยลงมาเท่าไหร่ ๆ แล้วทำ�
ยังไงเปน็ สมถะ ทำ�ยังไงเป็นวปิ สั สนา โอ้โฮ คนฟงั ก็เลยบอกวา่
อืม สาธุ โยมปิดไปเลย
เพราะฉะนนั้ รวบมาแบบงา่ ย ๆ ทา่ นทงั้ หลายกรณุ าฟงั
กายนม้ี คี วามเสอื่ มสน้ิ ไปเปน็ ธรรมดา อยา่ ไปบา้ หลงกายใหม้ าก
แต่ขณะเดียวกัน ก็ต้องใช้ประโยชน์กายนี้ให้เต็มที่ด้วย ไม่ใช่
ไปผกู คอตาย ให้ไปฆ่าตวั ตาย...นัน่ ผิด
กายนีเ้ ปน็ อุปกรณ์กเิ ลสให้เราหลงได้กจ็ ริง
แตเ่ รากส็ ามารถหนามยอกเอาหนามบง่
ใชก้ ายนีเ้ ปน็ อุปกรณใ์ หร้ ูแ้ จง้ แทงตลอด
และเขา้ ถงึ นพิ พานได้ด้วย
ย่งิ จะทำ�ใหเ้ กิดสตธิ รรม ปญั ญาธรรมแตกฉาน

40 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ถา้ รจู้ กั พจิ ารณากายจนสามารถคลายราคะ คลายโทสะ
คลายโมหะ ความล่มุ หลงมวั เมาในกายนี้ กเ็ ทา่ กบั เราพจิ ารณา
เห็นความจริงว่า เมื่อเปิดผิวหนังออกทั้งหมด มันก็จะเห็นแต่
น้ําเลือด นํ้าเหลือง น้ําหนอง แล้วทีนี้มันจะไปประคองรัก
หวานชืน่ อะไรกนั ไดล้ ะ่
แล้วรื้อค้นลงมาจนถึงกระดูก ตับ ไต ไส้ ปอด เอาไป
กอง แยกไปแต่ละส่วน แต่ละส่วน ตัวกระดูกนี้อยู่ได้ไม่นาน
กผ็ กุ ร่อนสลายกลายเปน็ ดนิ แลว้ น่คี ือเปน็ บา้ โลภอยากไดด้ นิ
หรือไปโกรธพื้นดิน เกลียดพ้ืนดิน ต้องไปตามล้างแค้นราวี
พ้ืนดิน ตกลงใครเป็นบ้า ดินเป็นบ้า หรือเราเป็นบ้า หยุดบ้า
คอื เห็นตามสภาพความเปน็ จริงของกาย ก็จะหมดเร่ืองทว่ี ่าไป
ยึดมัน่ ถอื มน่ั วา่ กายนเี้ ปน็ เรา เป็นของเรา

นิพพานคอื อะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถงึ นพิ พาน 41

ขันธ์ห้าสรุปย่อลงมาอีกแง่ก็คือร่างกายน้ี รูป เวทนา
สัญญา สงั ขาร วิญญาณ อยู่ในกายนีห้ มดเลย ถกู ไหม รปู ก็อยู่
ในกายนี้ เวทนาความรู้สึกก็อยู่ในกายน้ี สัญญา สังขาร ก็อยู่
ในกายนี้ ความจำ� สมอง ในเรอื่ งของความนกึ คดิ ปรุงแต่ง ท้งั
รูปธรรม นามธรรม มันก็ปรุงแต่งอยู่ในกายน้ี ท้ังรูปธรรม
นามธรรม วิญญาณท่ีรับรู้ก็อยู่ในนี้ โลกเกิดดับท่ีน่ี แล้วจะไป
วุ่นวายกับโลกข้างนอกทำ�ไม หยั่งสติลงที่นี่ ตั้งฐานสมาธิที่น่ี
พอจิตเขาสงบลงก็คือกิเลสเขาสงบด้วย จิตสงบก็คือกิเลสสงบ
พอเขา้ ใจไหม แตย่ ังไม่หมดกิเลสนะ จติ สงบกค็ ือกเิ ลสสงบ
น่แี หละมันจะได้เขา้ ใจเป็นขน้ั ๆ วา่
ตทงั ควิมุต หลุดพน้ ชวั่ ขณะ
หลุดพ้นโดยเหตปุ ัจจัยบงั เอญิ ก็มีอยู่
หลุดพน้ โดยวกิ ขมั ภนวิมุต
หลุดพน้ ดว้ ยสมาธขิ ่มไว้ สะกดไวก้ ็มอี ยู่
และขนั้ ตอ่ ไปจะไดเ้ รยี นรู้วา่
ท�ำ ไฉนจึงจะเป็นสมจุ เฉทปหาน เปน็ สมจุ เฉทวมิ ุต
คอื หลุดพ้นอยา่ งเดด็ ขาด สน้ิ เชิง ดบั ไม่เหลอื เช้อื

42 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ตอนน้ีเราหลอกข้าศึกศัตรูแล้ว เราหลอกข้าศึกศัตรูให้
สงบ พอใจสงบ กเิ ลสสงบ ทนี สี้ นกุ เลย เพราะกลายเปน็ เรอื่ งวา่
ระหว่างที่ข้าศึกศัตรูกำ�ลังสงบ เราจะฆ่าให้เรียบเลย ก็ถ้าเขา
ต่ืนอยู่ โห เรารบทางนี้มันออกทางนั้น มันกลับมาแทงทางน้ี
มันยิงมาด้านโน้น ทุกทาง อ้าว เราวางยาสลบมันเลย พอจิต
สงบแล้ว เดี๋ยวพบกัน เห็นไหม ถ้าสู้ตรง ๆ ไม่ได้ เราก็ต้องมี
กุสโลบายเหมอื นกนั เอ้า กเิ ลสฉลาดนะ ใครจะบอกว่ากิเลสโง่
กิเลสไม่โง่นะ เราเน่ียโง่ กิเลสมันฉลาด ต้มตุ๋นเรามาไม่รู้ก่ีภพ
กชี่ าตแิ ลว้

ปญั ญาของพระสัมมาสมั พุทธเจา้

เพราะฉะนน้ั มาถงึ คราวนี้ ตอ้ งฟงั เสยี งอรรถ เสยี งธรรม
ฟังเสียงครูบาอาจารย์ จริงไหม น่ีไม่ใช่ปัญญาของอาตมภาพ
เป็นปัญญาญาณของสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ของพ่อแม่
ครูบาอาจารยท์ ัง้ หลายสืบ ๆ กันมา

นพิ พานคืออะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 43

ทีน้ีเราเดินตามรอยครู เทิดทูนบูชาธรรมะท่ีครูเมตตา
ประทานไวใ้ ห้ จิตสงบแล้วจึงออกก้าวเดนิ ทางดา้ นปัญญา พอ
ออกก้าวเดนิ ทางดา้ นปญั ญา กเ็ อาล่ะ สงบ พิจารณารอื้ ค้นอกี
สมาธิแรกเป็นสมาธิที่ไม่เอาความคิดใช่ไหม จนจิตสงบ อ่ะ
ไมเ่ อาความคดิ ความนกึ นะ ในความสงบนนั้ มคี วามคดิ ความนกึ
หรอื ไม่มี ถูกเปลา่ ไมง่ ัน้ จะเรยี กว่าสงบไดไ้ ง...ใชไ่ หม
เอ้า การปฏิบัติภาวนาอย่างแรก คือ สงบ เน่ีย สมถะ
สงบตัวน้ีไม่เอาความนึกคิดล่ะ เงียบ สงบ ใช่หรือเปล่า ทีนี้
การภาวนาอย่างที่สอง เป็นการใช้ความคิดแล้วนะ ใช้สัญญา
แลว้ นะ
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นพาพระเณรหรอื ทา่ นผทู้ ส่ี นใจไปเทย่ี ว
กรรมฐานในปา่ ชา้ ไปดูศพเปยี ก ศพแห้ง ศพเกา่ ศพใหม่ แล้ว
ให้โอปนยิโก น้อมเข้ามาเป็นตน พอน้อมเข้ามาเป็นตนแล้วก็
น่ีล่ะ ใช้ความคิด ใช้สัญญาท่ีไปดูไปจำ�มา เพราะฉะน้ัน ขอ
ความกรุณา ไอ้ประเภทที่ว่า จะน่ังภาวนาแล้วให้ผุดเป็นตัวรู้
ข้ึนมา จะน่ังภาวนาแล้วให้เก็ต ให้เวคอัฟ หยุดไปเลย ถ้าเกิด
คุณไม่ได้สั่งสมเหตุปัจจัยแบบน้ันมา ชาติน้ีไม่ต้องบรรลุธรรม
ทางอ่ืนไปมีเยอะแยะ เข้าใจหรือเปล่า

44 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ดังน้ัน ให้สังเกตว่า พระพุทธเจ้าให้ไปจำ� จำ�แล้วเอา
นอ้ มมาเปน็ ตน น่ไี งสัญญาความจำ� จ�ำ ซากศพตา่ ง ๆ แล้วน้อม
มาเปน็ ตน หรอื แมแ้ ต่จ�ำ สภาพใบไม้ ใบไม้สดเป็นยงั ไง ใบไม้
แห้งเปน็ ยงั ไง ใบไม้ทคี่ อ่ ย ๆ กร่อนสลายคืนธาตเุ ปน็ ยงั ไง แล้ว
นอ้ มมาเปน็ เจ้าของ น้อมมาเป็นตน พอนอ้ มเข้ามาคราวน้สี นุก
เลย คดิ เอาเลย จนิ ตนาการเอาเลย ใช้สญั ญา ใชส้ งั ขารใหเ้ ต็มที่
นม่ี นั คนละตอนกบั สมาธิแลว้ อย่าไปรวมกัน...

ขณะจะทำ�สมาธิเอาความสงบ
กไ็ มต่ อ้ งมาหว่ งเรอ่ื งเดินปัญญา
ขณะจะเดินปัญญากไ็ มต่ อ้ งไปห่วงเรอื่ งสมาธิ
เพราะขณะทภ่ี าวนาทำ�ใหเ้ กดิ ขน้ึ
ท�ำ ใหเ้ กดิ ข้นึ ซ่ึงความสงบ ก็อยา่ งหนึง่
ท�ำ ใหเ้ กดิ ขนึ้ ซง่ึ ปัญญา กอ็ ยา่ งหนงึ่ คนละภาคกนั
อย่ามารวมกนั เดี๋ยวตกี ันยุง่

นิพพานคืออะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถงึ นิพพาน 45

ส่วนใหญ่ เม่ือได้ยินได้ฟังแล้วไม่ได้พบครูบาอาจารย์ชี้
ให้เห็นคุณเห็นโทษ ก็เกิดเป็นความลังเลสงสัย เพราะฉะน้ัน
ไอ้การปฏบิ ตั มิ นั เลยไมเ่ ต็มที่ พอเหตุไม่เต็มที่ แลว้ ผลมันจะได้
เต็มที่ได้อย่างไร
ทีนี้เรามาเคลียร์กันก่อนเลย ให้ใจคลายข้อกังวลสงสัย
หลงั จากนไี้ ปเวลาเดนิ เดนิ ใหเ้ ตม็ สองเทา้ แลว้ กา้ วตรงไปสคู่ วาม
พ้นทกุ ขเ์ ลย แล้วไมใ่ ช่ตรงไปขา้ งนอกนะ ตรงเขา้ มาหานี่ ตรง
เขา้ มาหาจอมกษตั รยิ อ์ วชิ ชา อนั เปน็ ตน้ ตอผลติ ภพ ชาตกิ �ำ เนดิ
เกิดก่อมา อนนั ตภพ อนนั ตชาตแิ ล้ว เรามาทะลายรวงรังกิเลส
ท่ีน่ี เขา้ ใจไหมละ่
จติ เมอื่ มกี �ำ ลงั มากขนึ้ พจิ ารณา โอโ้ ฮ เหน็ ชดั ยงิ่ เหน็ ชดั
ยง่ิ สลดสงั เวช แตก่ �ำ ลงั ใจตอ้ งฮกึ เหมิ นะ ไมใ่ ชว่ า่ สลดสงั เวชแลว้
เศร้าสร้อย กลายเป็นซึมเศร้า กลายเป็นวิตกกังวล แล้วก็ไป
ทำ�ร้ายตวั เอง ไมใ่ ชน่ ะ...อันน้ันผดิ
เมื่อก้ีพูดถึงเรื่องพ้ืนฐานสมาธิ เร่ืองให้จิตรื่นเริง จำ�ได้
ไหม ใหจ้ ติ มปี ราโมทย์ มปี ติ ิ หลอ่ เลย้ี ง มปี สั สทั ธมิ สี ขุ หลอ่ เลยี้ ง
แล้วจึงจะกลายเป็นฐานความตั้งมั่นสมาธิ ใช่ไหม กรุณาอย่า
ทิ้งฐาน ถ้าหากว่าหลงออกข้างนอกแล้วมันจะเป็นอีกเร่ืองเลย
กิเลสมารเข้าแทรก ถา้ ภาษาหนังจนี กว็ า่ ลมปราณแตกซ่าน

46 บูชาธรรมบ�ำ รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ติง๊ ตอ๊ งบอ๊ งไปเลย ออกนอกลู่นอกทาง อนั น้ีจะกยู่ าก กต็ ้องไป
พบกนั ท่ศี รธี ัญญา
ถ้าหากพจิ ารณาธรรมตามทอ่ี าตมาแนะน�ำ จะไม่มีทาง
หลงเลย และกจ็ ะไมเ่ ป็นบ้าด้วย จะเปน็ ไปเพ่ือความคนื คลาย
ถ่ายถอนจากอปุ าทานความยึดมัน่ ส�ำ คัญหมายลว้ น ๆ
เราหลงอะไร ติดอะไร เราเอาธรรมะเข้าไปสอดส่อง
โยนิโสมนสิการ เอาไปคลี่คลายในส่ิงนั้น ติดกาย หลงในกาย
เอาธรรมะไปคลคี่ ลายความจริงแหง่ กาย ติดอารมณ์ ตดิ ความ
คิด ติดจิต สาวไปหาเหตุหาต้นตอ แล้วเอาธรรมะไปคล่ีคลาย
คนื คลายถา่ ยถอนความหลงนนั้ ความตดิ นนั้ มนั จะคอ่ ย ๆ ปอก
เปลือกนอก ปอกเน้ือใน ไปถึงเมล็ด ถึงพีชะตัวต้นกำ�เนิดเหตุ
การเวยี นวา่ ยตายเกดิ ทง้ั ปวง มนั จะคอ่ ย ๆ ปลดแอกตวั เองเปน็
อิสระข้ึนมาได้ ไม่อย่างนั้นเราท่านท้ังหลายก็เป็นทาสของ
ร่างกาย เป็นทาสอารมณ์ เป็นทาสของความคิด และสำ�คัญ
ทสี่ ดุ เป็นทาสของจติ ตลอดเวลา

นพิ พานคอื อะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถึงนิพพาน 47

ความเพยี รท่ีตอเนอื่ งในการฝก ตนนั้นแล
จะพาใหถ ึงซึ่งสมุจเฉทปะหาน สมุจเฉทวมิ ตุ

ความเพียรท่ีตอ เนอื่ ง ตองกลาหาญนะ
กลา ท่จี ะเอาชนะกเิ ลสของเราเอง
กลา ท่ีจะทำ�ความตอเน่อื งใหเ กิดข้นึ

เตือนตวั เองเสมอวา เราเปนนกั รบ ตอ งรบ ไมใ ชน ักหลบ

นกั รบตองรบ...รบดว ยสตธิ รรม ปญั ญาธรรม

48 บูชาธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

เด็กทารกหายไปแล้ว เด็กชายหายไปแล้ว แล้วถ้ามอง
วา่ นอ่ี ดตี พจิ ารณาได้ สตนิ ยี่ อ้ นอดตี ได้ สตกิ ร็ ะลกึ ไปในอนาคต
ได้ เวลาเดนิ ปญั ญานเี่ ขาเดนิ สามรอ้ ยหกสบิ องศาเลย ในอนาคต
เดย๋ี วทนี่ งั่ อยตู่ รงนกี้ ไ็ มอ่ ยแู่ ลว้ จรงิ ไหม กลายไปเปน็ ตน้ มะขาม
เด๋ียวก็จะกลายไปเป็นต้นโกศล เด๋ียวจะกลายไปเป็นมะม่วง
เดี๋ยวจะกลายไปเป็นก้อนเมฆ เชื่อไหม...นี่ไง เดี๋ยวจะต้อง
คืนธาตุ และธาตุท้ังหลายก็จะมีการแปรไปตามเหตุปัจจัย คืน
ดนิ นํ้าลมไฟ ไปเป็นตามเรอ่ื งของเขา ตามธรรมดาของโลก
ดังนั้น สตริ ะลึกไดใ้ นอดีต สตริ ะลึกไดใ้ นอนาคต แลว้ มา
ประมวลปรากฏเป็นธรรมะในปัจจุบัน ก็จะสลัดคืนหมดเลย
คืนกาย คืนจิต เพราะที่สุดแล้วขันธ์ห้าไม่มีในเรา เราไม่มีใน
ขันธ์ห้า จรงิ ไหม...
นส่ี รปุ วา่ เราทา่ นทงั้ หลายนน้ั เปน็ เพยี งเหตปุ จั จยั ทหี่ มนุ
กันข้ึนมา แล้วก็ขับเคล่ือนไปแล้วก็ดับ เหตุปัจจัยเขาพามา
ขับเคล่ือนไปแล้วก็ดับ เหตุปัจจัยเขาพาไป ขับเคลื่อนไปแล้ว
ก็ดับ แล้วเป็นอย่างน้ีตลอด ๆ แต่เราติดอยู่ในกรงขัง เพราะ
ความไมร่ ู้ ถา้ มาเคลยี รพ์ น้ื ฐานกนั กอ่ นใหร้ ใู้ หเ้ ขา้ ใจตรงน้ี ตอ่ ไป
นพิ พานไมย่ าก ขน้ึ อยกู่ บั ความเพยี รทต่ี อ่ เนอ่ื งเทา่ นน้ั ท�ำ ความ
เขา้ ใจตรงนกี้ อ่ น

นิพพานคืออะไร ทำ�อย่างไรจะไปถงึ นิพพาน 49

พระบรมศาสดาตรสั สอนภิกษทุ งั้ หลายในพระเชตวันว่า
“อดีตกาลทผี่ ่านมาแล้วกด็ ี บัดน้กี ด็ ี
เราบัญญัติสงั่ สอนมแี ตเ่ รือ่ งความทกุ ข์
และความดับไมเ่ หลอื เชอ้ื
ดบั สนทิ แห่งทกุ ขเ์ ท่าน้ัน”

50 บูชาธรรมบำ�รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

นี่พิจารณาส่ิงเหล่านี้กันให้มาก ๆ มีแต่สภาพธรรมท่ี
ปรากฏ มีแต่ปฏิจจสมุปบาท มีแต่อริยสัจส่ี มันเป็นเช่นน้ัน
จริง ๆ อตมั มยตา สลัดคืน กูไม่เอากบั มงึ อกี ต่อไปแลว้ ถกู ไหม
อตัมมยตา เริ่มจากความว่าง แต่ไม่รู้ว่าว่างจึงวุ่น ถ้า
ตอนน้ีเราท่านท้ังหลายกลับมาเห็นโทษของความวุ่น และ
พจิ ารณาใหเ้ กดิ ปญั ญาถงึ ความวา่ ง สญุ ญโตโลกงั จะเกดิ ขนึ้ ทนั ที
“ดูกอ่ น โมฆราช ท่านจงตัง้ สติ มองดูโลกนี้
เปน็ ของวา่ ง ทา่ นจกั เปน็ ผลู้ ว่ งพน้ จากอ�ำ นาจของ
พญามัจจุราช เพราะความเหน็ ซึง่ โลกนเ้ี ปน็ ของ
วา่ ง จงึ ถอดถอนอตั ตานทุ ฏิ ฐิ ทา่ นจงตง้ั สติ ตงั้ สติ
กอ่ นนะอันดบั แรก
ดูก่อน โมฆราช ท่านจงต้ังสติ มองดูโลกน้ี
เปน็ ของวา่ ง แลว้ ถอดถอนอตั ตานทุ ฏิ ฐิ ความเหน็
วา่ เปน็ อตั ตา เหน็ วา่ เปน็ เรา เปน็ เขา ความยดึ มน่ั
สำ�คัญหมายให้สิ้นซาก ท่านจักล่วงพ้นอำ�นาจ
ของพญามัจจุราช เพราะมองโลกน้ีเป็นของว่าง
พญามจั จรุ าชจงึ ไม่อาจทำ�อะไรท่านได”้

นิพพานคอื อะไร ทำ�อย่างไรจะไปถงึ นพิ พาน 51

น่ีแปลแบบอรรถะให้เข้าใจง่าย ๆ เพราะว่าถ้ายึดตาม
พระบาลีแล้ว แปลด้วยสำ�นวน แปลด้วยพยัญชนะ เด๋ียวคน
ท้ังหลายยิ่งเข้าใจยากกว่าเดิม ก็เลยพยายามจะอธิบายเป็น
อรรถะ เพอื่ ทวี่ า่ ใหเ้ ปน็ ภาษามนษุ ยพ์ ดู กนั งา่ ย ๆ กถ็ า้ โลกนว้ี า่ ง
ถามว่าโลกนี้จะว่างได้ยังไง ก็ต้องเห็นตัวเราว่างก่อน เพราะ
เราว่าง โลกจึงว่าง ถา้ ไมม่ เี ราเสียแล้ว จะมีอะไรไปเกิดไปตาย
ไมม่ เี รา หมดเราเสียแลว้ หมดความเหน็ แก่ตัว หมดความเป็น
เราเสียแล้ว มัจจุราชก็คว้านํ้าเหลว อันนี้ก็ช่วยไม่ได้ อาจจะ
ตอ้ งปิดสำ�นกั พญายมไปสำ�หรบั บัญชีช่อื เรา
จึงวิสัชนาท่านทั้งหลายว่า นิพพานคืออะไร ทำ�ไฉนจึง
จะไปถึงนพิ พานได้ เราจะไปนพิ พานได้อย่างไร แตก่ ต็ ้องเรยี น
ทุกท่านก่อนว่า อย่าเพิ่งเช่ือ ท่านอาจจะโดนไอ้เจ้าคมหลอก
กไ็ ดน้ ะ เพราะฉะนน้ั อยา่ เพง่ิ เชอ่ื เด็ดขาด แตก่ ็อย่าเพ่งิ ปฏเิ สธ
กรุณาไปพิสจู น์เสยี ก่อน

52 บูชาธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ท่ีเรียนเมื่อครู่ว่า ถ้าเราเห็นแก่ตัวน้อยลง น่ีเพียงแค่
เหน็ แกต่ วั นอ้ ยลง ยังมกี เิ ลสเตม็ หวั ใจอยู่ แตเ่ ห็นแกต่ ัวนอ้ ยลง
ก็ยังมีความสุขท่ีจะรับใช้ผู้อื่น และก็พยายามทำ�ประโยชน์ให้
ไดต้ ลอดเวลา แตถ่ า้ เมอ่ื ไหรห่ มดความเหน็ แกต่ วั แลว้ ทา่ นลอง
พิจารณาสิว่า ไอ้เจ้ากะลาที่ครอบอยู่เนี่ย ทำ�ให้ยึดม่ันสำ�คัญ
หมายในตัวกูของกูเน่ีย พังสลายไป จักเป็นประโยชน์แก่โลก
กว้างหาประมาณมิได้ทันที ดีแล้ว ๆ ก็เป็นมงคลมากในการ
สนทนาธรรมตามกาล แล้วก็ถือว่าพวกเราได้ปฏิบัติบูชา ได้
กตญั ญตู ่อพระนพิ พาน
เรามาพูดกันเร่ืองนิพพาน มาสนทนาธรรมกันเรื่อง
นิพพานแล้ว วิธีปฏิบัติธรรม อันนี้ท่านทั้งหลายได้ทำ�ความ
เจริญรุ่งเรือง ได้ปลุกจิตปลุกใจพุทธศาสนิกชนให้รักษามรดก
ของพ่อ อนั เป็นพทุ ธบิดาของเรา อยากให้เราท่านท้งั หลาย ไม่
วา่ จะเปน็ บรรพชติ หรอื ฆราวาส ใหต้ งั้ ใจปฏบิ ตั ธิ รรมใหส้ มควร
แก่ธรรม แล้วอยากจะเจริญพรเพิ่มเติมว่า ทำ�ตนเองให้ถึง
ความรแู้ จง้ บวชใจไดท้ กุ คน ท�ำ ตนเองใหถ้ งึ ความรแู้ จง้ โดยการ
บวชใจแบบนี้ทุกคน ปฏิบัติได้ทุกคน เพราะธรรมะนี้ไม่จำ�กัด
เพศ ไม่จ�ำ กดั วัยเลย มีอะไรเพม่ิ เตมิ จะถามหรือไม่

นิพพานคอื อะไร ทำ�อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 53

สอบอารมณ์

ปุจฉา : จรงิ ๆ แลว้ หวั ขอ้ ทกี่ ราบเรยี นพระเดชพระคณุ
ท่านก็มีเพียงเท่านี้ ถ้าจะให้สอบถามเพ่ิมเติม ก็ขออนุญาต
นะครับ
ในขณะทเ่ี ราปฏบิ ตั อิ ยนู่ ้ี ซงึ่ พระอาจารยบ์ อกวา่ ปฏบิ ตั ิ
เท่าน้ันที่จะเป็นทางบรรลุ หรือทางแห่งความหลุดพ้น เราจะ
มวี ธิ ตี รวจสอบอยา่ งไร หรอื พจิ ารณาตนอยา่ งไรวา่ เราไปถงึ ไหน
เพราะส่วนมากก็จะไปถามครูบาอาจารย์ สอบอารมณ์กัน ไป
ถงึ ไหน ไปถงึ ไหน แตถ่ า้ เรามวี ธิ ที จ่ี ะตรวจสอบตวั เราเองไดไ้ หม
ขอรบั ขออาราธนาครับ
วสิ ชั นา : เจรญิ พร ตอบอย่างง่ายกค็ ือ การปฏิบตั ขิ อง
เราที่เป็นไปน้ัน มีความโลภลดลงหรือไม่ มีความโกรธลดลง
หรอื ไม่ มคี วามหลงลดลงหรอื ไม่ นีต่ อบอย่างงา่ ย
ถ้าตอบให้ลึกซึ้ง ต้องเรยี นวา่ ให้เทียบดว้ ยสังโยชน์ ๑๐

54 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ข้อ ๑ สกั กายทฏิ ฐิ ความยดึ มนั่ ส�ำ คญั หมาย เหน็ วา่ เรา
ตัวตน ตวั กู ของกู ยงั เตม็ เปี่ยมหัวใจแคไ่ หน สภาพรา่ งกายน่มี ี
ความเส่อื มสลายไปเปน็ ธรรมดา แลว้ จะไปยดึ มนั ทำ�ไม ปลอ่ ย
มันไปตามเหตุปจั จัยของโลก เนีย่ สกั กายทิฏฐิ ข้อที่ ๑
ขอ้ ที่ ๒ วิจิกิจฉา ความลังเลสงสัย ต้องเรียนว่า บัว
ส่ีเหล่าที่ไปนิพพานไม่ได้ คือปทปรมะ ส่ังสอนยาก สอนไม่ได้
เลย ปทปรมะ ไม่ไดแ้ ปลว่าคนโง่มากอย่างเดยี ว ไม่ได้มีแตค่ น
ซ่ือบอ้ื ไม่ไดม้ แี ตพ่ วกปัญญาอ่อน ปทปรมะ นี่พวกท่ฉี ลาดเกิน
เกง่ เกนิ และไมย่ อมรบั ฟังใครเลย เพราะทิฏฐิ ความเหน็ อัตตา
มนั เป็นก�ำ แพงกน้ั ไวใ้ หญโ่ ต พวกนก้ี ไ็ ปไม่ได้ด้วย นมี่ ที ้งั ปัญญา
ออ่ นเกนิ ไป และก็พวกฉลาดเกินไป นี่ ปทปรมะทั้งนนั้ เลย
เพราะฉะน้ัน ไอ้เร่ืองความลังเลสงสัย ขอให้ทำ�ความ
เข้าใจอย่างนี้ สงสัยต้องพิสูจน์ ดังน้ัน ลงมือทำ�แล้วมันจะดับ
ความสงสยั ไปได้ ไมว่ า่ จะลงั เลสงสยั ในพระพุทธเจ้า เปน็ เพยี ง
นิยายหลอกกันมาหรือเปล่า พระธรรมทำ�ให้พ้นทุกข์จริงไหม
พระสงฆ์ดีไม่ดี จะนับถือพระสงฆ์ได้ท่ีไหน...ตอนนี้ข่าวคราว
พระสงฆไ์ มค่ อ่ ยจะนา่ ฟงั นกั ...อะไรอยา่ งนี้

นพิ พานคืออะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถงึ นพิ พาน 55

ก็ขอเจรญิ พรว่า...
ทำ�ไมคุณไม่ทำ�ตวั คุณเองให้เปน็ พทุ ธะละ่
แทนท่ีจะไปหวงั พึ่งผู้อนื่
ทำ�ไมคุณไมท่ �ำ ตนเองใหเ้ ป็นทพ่ี ึง่ แกต่ น
และเป็นทพี่ ่ึงแกผ่ อู้ ่นื ไดด้ ้วย
ความสงสยั จะดบั ไปเลย
เพราะมนั จะไมเ่ นอ่ื งด้วยตวั ตนบุคคลผอู้ ืน่ เลย
มันจะพงุ่ มาหาเจ้าของและช�ำ ระเจ้าของโดยถ่ายเดียว
ข้อที่ ๓ สลี พั พัตตปรามาส ถือพรตแบบลูบคลำ�ในศลี
ถือพรตว่า เรานี้ถือศีลด้วยความโลภ เพราะเราถือศีลแล้วเรา
จะได้ไปสวรรค์ มันถือด้วยความโลภ ถือศีลแก้บน ถือศีลโดย
มีข้อแลกเปลี่ยน ถือศีลด้วยความโกรธ บางทีมันก็น่าสงสาร
เหมอื นกันนะ ฉนั ดีกว่าเธอ ฉนั สงู กว่าเธอ เอาชนะคัดคานกัน
ไมไ่ ดเ้ ร่อื ง แล้วบางทีกม็ าข่มกนั มาโต้วาทีกัน มนั ไม่ใช่เรื่องวา่
ถอื ศีลเพ่อื ไปรบกับใคร ถือศลี เพ่ือรบกบั ตวั เราเอง

56 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามก๕าล๔

ศีล ๕ น้เี ป็นหลกั ธรรมชาติ หลักเมตตาธรรม ของสตั ว์
โลก แตพ่ อมาเป็นศีลแปด กรณุ าสงั เกตสามขอ้ ถดั มาเปน็ เร่ือง
ตัวเราเองล้วน ๆ เลย ในห้าข้อเน่ียอยู่ด้วยความเป็นปกติสุข
ไม่เบียดเบียนซ่ึงกันและกัน แต่อยู่ ๆ เพ่ิมข้อท่ีหก อย่าติดใน
การกินการบริโภคเกินไป จะมื้อเดียว สองมื้อ ก็หยุดแค่น้ัน
แลว้ กเ็ รอ่ื งทจี่ ะตอ้ งไประบ�ำ ร�ำ ฟอ้ นตกแตง่ อะไรกแ็ ลว้ แต่ ท�ำ ไม
ต้องไปพึง่ ความสุขนอก ๆ ทำ�ความสุขขา้ งในเราเองไม่ได้เหรอ
ทา่ นชมี้ าอยา่ งนี้นะ
หรอื วา่ ขอ้ ทแ่ี ปดอยา่ งน้ี เรอื่ งทว่ี า่ ไมต่ อ้ งไปนอนหรหู รา
อ่ะ แล้วเราตัดความหรูหราประเภทนั้น เพ่ือเข้าสู่ความเป็น
ธรรมดาไดไ้ หม มนั กจ็ ะกลบั มาเป็นปัญญาภายใน น่แี หละเปน็
เร่ืองสงัดจากกามคุณท้ังนั้นเลย เห็นไหม ฉะนั้น เอาแค่ศีลห้า
ศลี แปดพอ มันกเ็ ห็นชัดขน้ึ มา

นพิ พานคืออะไร ทำ�อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 57

...การถือศลี นัน้ ...

ไมใ ชว า ถอื ศลี ไปขม คนท่เี ขาไมไ ดถ ือ
หรือไปวพิ ากษวิจารณคนนัน้ ดว ยศลี ขอ นน้ั ศลี ขอ นี้

อันนี้มันถือกเิ ลส ไมไดถือธรรมะ
เธอผดิ ศลี ขอ น้ัน เธอผิดศีลขอน้ี
เธอไมดีอยางนน้ั เธอไมด ีอยา งนี้ ไอคนพดู นแ่ี หละมันไมดี
เพราะวาจดุ ประสงคของการถอื ศลี
ทานไมไดใหถ อื เพื่อไปทะเลาะยา่ํ ยีผอู น่ื ...นา พจิ ารณา

58 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

เรื่องศีลสำ�คัญ แต่ส�ำ คัญเพอื่ ช�ำ ระล้างตนเอง
ไมไ่ ด้สำ�คัญว่าถอื แลว้ เอาไปฟาดใคร...
เดย๋ี วนส้ี ว่ นหนงึ่ ทท่ี �ำ ใหแ้ ตล่ ะวดั รอ้ นเปน็ ไฟ นนั่ กเ็ พราะ
สลี พั พตั ตปรามาส นแ่ี หละ ไมว่ า่ จะพระ เณร พอ่ ขาวแมข่ าวใด
ก็ตาม ถ้าหลงไปถือศีลด้วยความโลภ ความโกรธ ความหลง
ประเภทนี้แล้ว วังวนน้ีผีตะหลิวรบกับผีกระทะ ชนะกันด้วย
ผีเข่ง และก็ผีถังน้ําแข็งแน่นอน แล้วก็จะเดือดร้อนกันไปหมด
เลย ทั้งพระ ทง้ั โยม ทง้ั วดั
วดั ปา่ ธรรมครี ไี มม่ ี วดั ปา่ ธรรมครี ที ะเลาะกบั อาตมภาพ
คนเดียว นอกนั้นเขาสงบกันหมด อันนี้เพราะอธิบายให้เขา
เข้าใจในเหตุและผล ทุกคนปฏิบัติธรรมเพ่ือชำ�ระตนเอง ไม่ใช่
ปฏิบตั ธิ รรมเพอ่ื ไปข่มเหงรังแก หรอื ไปโออ้ วดใคร
ดังน้ันในการที่เราจะถือธุดงควัตร เดินจงกรม เราจะ
น่ังสมาธิ ไม่ต้องไปในท่ีสาธารณะโชว์คน เราปฏิบัติเคร่งครัด
ของเรา ในทางเดนิ จงกรมปดิ แอบของเรา เพราะเราไมไ่ ดป้ ฏบิ ตั ิ
เพื่อให้คนเห็นว่าเราเคร่งครัด แล้วเขาจะได้มานับถือ จะได้มี
ลาภสักการะ หรือจะได้มีคำ�สรรเสริญเยินยอ อันนี้ผิดเลยนะ
ปฏิบัติธรรมเพื่อถอดถอน กับปฏิบัติธรรมเพ่ืออวดกิเลสเนี่ย
กรุณาทราบ คนละเร่ืองเลย

นพิ พานคืออะไร ทำ�อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 59

อาตมภาพจะอบรมพระเณรในวัดป่าธรรมคีรีอยู่เสมอ
แล้วก็ญาติโยมด้วย ปฏิบัติรวมก็ปฏิบัติรวม นอกเหนือจาก
ปฏิบัติรวม ปฏิบัติของใครของเรา กวดวิชาใครกวดวิชามัน
แล้วก็ไม่เอาวิชามาถล่มกันด้วย ไม่ใช่เร่ืองว่าฉันเดินจงกรมนะ
เธอเหน็ ไหม เพราะฉะน้นั เธอตอ้ งสรรเสรญิ ฉัน
บางท่านไปหลบเดินอยู่บนชะเงิบหนิ ชะง่อนผา
บางท่านไปหลบอยู่ตรงซอกเขานัน้ ซอกเขาน้ี
บางทา่ นอยกู่ ฏุ ใิ กล้กับรงั งจู งอาง
บางทา่ นไปภาวนาอยูจ่ ดุ ไหนจดุ ไหน
มีแต่เร่อื งใหธ้ รรมชาตกิ ล่อมเกลาสคู่ วามสงบ
ให้ความกลัวเป็นอุบายชนะใจจากกิเลสทง้ั นน้ั เลย
เพราะฉะนั้น บางทีมาบอกกันว่า ไม่เห็นท่านนี้เดิน
จงกรมเลย ไมเ่ ห็นทา่ นน้ีนงั่ ภาวนาเลย...จะไปรู้เขาไดย้ ังไงละ่
เพราะสัง่ เองว่า ไมใ่ ช่ธรรมอวดกิเลส ให้ธรรมช�ำ ระกิเลส
นีอ่ ันนีส้ ำ�คญั มาก...
น่ีสลี พั พตั ตปรามาส
ไม่ใช่ท�ำ ดว้ ยความโลภ ความโกรธ ความหลง
แต่ท�ำ เพือ่ ชำ�ระอัตตาตัวตนใหห้ มดสนิ้ ไป...

60 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ถา้ หากสามขอ้ นส้ี ามารถชนะได้ เจรญิ ได้
เป็นไปดีงามได้ มันจะเกิดกรณีสภาวจิตที่เป็น
โคตรภู เหมอื นขาขา้ งหนงึ่ อยฟู่ ากนงึ ขาขา้ งหนงึ่
อยูอ่ ีกฟากนึง เหมือนเหยยี บเรือสองแคม แต่
น่ีมนั เหยยี บฝั่งสองฝัง่ ระหวา่ งฝงั่ สะอาดกบั ฝงั่
สกปรก ในระหวา่ งนนั้ จะเหน็ ชดั ในขณะจติ เลย
พอจิตรวมลงไป มันจะประสานทั้งหมด
จติ รวมลงไปเน่ีย จะประสานท้งั หมดในความรู้
ทั้งหลาย เห็นสภาพธรรมะท่ีเกิดดับของกาย
ของจิตชัดแจ้ง ขาท่ียักแย่ยักยันอยู่ จะพร้อม
ก้าวไปเข้ากบั อีกขาหนึ่งทันที เมือ่ น้ัน จึงได้พระ
โสดาบนั โสดาปตั ตมิ รรค เขา้ สพู่ ระโสดาปตั ตผิ ล

นิพพานคอื อะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถงึ นิพพาน 61

และในความเป็นโสดาปัตติผลอย่างนั้น น่ีก็จะเกิดเป็น
สักกสทั ธงุ มาเวียนเกดิ เวยี นตายในภพมนุษย์ ชาติมนุษย์ นี่อกี
ไมเ่ กินเจด็ ชาติ ท�ำ ใหล้ ะเอยี ดขึน้ ไป จะเปน็ โกลงั โกละ เป็น
พระโสดาบันที่จะมาเวียนว่ายตายเกิดในเมืองมนุษย์นี่ นับ
เฉพาะชาติมนุษย์ เทวดาไม่นับนะ อีกไม่เกินสามชาติ ทำ�ให้
ละเอยี ดขนึ้ ไปอกี ดบั ดบั ดบั ในความดบั นน้ั จะมคี วามละเอยี ด
ขณะจติ และเกิดเป็นภาพปัญญาภายใน ดับรอบๆๆๆๆ
ดับแต่ละรอบล้วนมีความหมายท้ังนั้น และจะรู้แจ้งใน
จิตเฉพาะตนอย่างชนิดท่ีใครจะว่าอะไรก็ว่าไปเถอะ แต่เรารู้
เจา้ ของอยู่ ขนึ้ มาเปน็ เอกะพชิ ี มาเกดิ ในแดนมนษุ ยอ์ กี ชาตเิ ดยี ว
นี่เพียงพระโสดาปัตติมรรคเข้าโสดาปัตติผล เข้าโสดาปัตติผล
แล้วเป็นสักกสะตุง โกลังโกละ เอกะพิชี เจ็ดชาติ สามชาติ
หน่ึงชาติ จะรแู้ ต่ละขณะจิตชัดเจนเลย แต่บางทา่ นก็ทะลุฟรึด
ไปเลยก็มี อันน้ีมีพารตช้ัน ไม่จำ�เป็นต้องไต่เต้าก็ได้ สามารถ
พารตชั้นเอกะพิชีทีเดยี วเลยก็ได้

62 บูชาธรรมบ�ำ รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

เคยมพี ระทท่ี า่ นมาปฏบิ ตั ธิ รรม...ขอเรยี น
พื้นฐานว่า ท่านจบปริญญาโท มหาวิทยาลัย
มหาสารคาม เปน็ ลกู ศษิ ย์ ศกึ ษาปรยิ ตั มิ ากเ็ ยอะ
เป็นครูสอนที่นั่นที่น่ีมาก็เยอะ ทีนี้ สนใจเร่ือง
การภาวนาก็มาอยูด่ ว้ ยกนั หลายพรรษา
ทนี พ้ี อมาภาวนา ผมสทู้ กุ ขเวทนาไมเ่ คย
ได้เลยครับ ทำ�ยังไงดี มาปรึกษาอาตมภาพ
วนั นั้นอาตมภาพเลยบอกว่า งน้ั ก็มาน่ังดว้ ยกัน
จบั มานั่งหน้าอาตมภาพเลย พระทา่ นนนั้ น่ัง
ด้วยกันตง้ั แตท่ ุ่มกว่าจนถึงเที่ยงคนื นงั่ ฟาดยาว
ไปเลย
เช่ือไหมว่า ช่วงห้าทุ่มกว่าท่านเล่าให้ฟัง
หลงั จากออกมาแลว้ ท่านบอก ห้าทมุ่ กวา่ ไดย้ ัง
ไม่ถึงเท่ียงคืน จากที่ต้ังใจไว้ว่าจะน่ังทีเดียวถึง
เที่ยงคืน ก่อนที่เราจะตั้งนาฬิกาไว้ แล้วให้แผ่
เมตตา กอ่ นจะแผ่เมตตา จิตลง เพราะใจมันจะ
ขาดใหไ้ ด้ ตอ้ งตายแน่ ๆ ตายแน่ ยงั ไงกต็ อ้ งตาย
แน่ ๆ สดุ ท้ายก็ ตายเป็นตาย ตายกต็ ายไปเลย

นิพพานคอื อะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถึงนพิ พาน 63

ท่านบอกว่า...นึกว่ากุฏิพัง มันพังครืน
ลงมาหมด ตูม ดับพรึบ สว่างโล่งเย็น หาตัว
ไม่เจอ หารา่ งกายไมเ่ จอ หาจิตไมเ่ จอ ดับพรบึ
เย็น สวา่ ง จนเราบอกให้แผเ่ มตตา ท่านอ่นื ๆ ก็
หมอบกราบแผ่เมตตา ท่านนไ้ี ม่ยอมลุกจนเช้า
พอเช้าเลยมาเลา่ ให้ฟัง ผมไดย้ นิ นะครบั
ได้ยินเสียงนาฬิกา ได้ยินท่ีพระอาจารย์บอกให้
แผเ่ มตตา แตผ่ มลุกไม่ได้ จนเช้า ไมใ่ ช่เหน็บกนิ
ไมใ่ ชต่ ะครวิ กิน จติ มันไม่ถอนขน้ึ มา แลว้ หลงั
จากนน้ั เปน็ ยงั ไง เรากซ็ กั ตอ่ ผมไมก่ ลวั ตายแลว้
ครับ ถ้าผ่านอันน้มี าไดม้ ันจะไมก่ ลวั ทุกขเวทนา
ใด ๆ เลย จติ จะมีความอาจหาญมาก...

เราจงึ บอกวา่ แลว้ ทา่ นเหน็ ไหมวา่ ยอมตายนน่ั นะ่ กเิ ลส
ทั้งหมดตอนน้ันมันมากอดรวมกันเป็นความกลัวตาย พอสละ
ความกลัวตายเสียได้ด้วยการยอมตาย มันพลิกเลย เหลือจาก
ตายจงึ ได้ธรรม พอไดธ้ รรมะมาแลว้ ทีนี้ อาจหาญรืน่ เริงมาก

64 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

แต่ก่อนพูดอะไรไม่ค่อยเข้าหูเรา เพราะรู้มาก ปริยัติ
เยอะ แล้วพูดอะไร เดี๋ยว ๆ ท่านฟังผมก่อนนะ อันนี้ท่ีท่าน
วิเคราะห์ผิด กรุณาฟังแง่นี้ด้วย วิพัชรภาค เวลาตอบปัญหา
เวลาอะไร...บางทีมันต้องให้เห็นว่าส่วนดีก็มี ส่วนเสียก็ดี แต่
ไม่ใช่ว่าดีทั้งหมด และไม่ใช่ว่าเสียทั้งหมด มันก็มีเปอร์เซนต์
ของมัน มันก็มีเลเวลของมันในแต่ละอย่าง ๆ อยู่ ในดีก็มีดีกี่
เปอรเ์ ซนตล์ ะ่ ในรา้ ยมรี า้ ยกเ่ี ปอรเ์ ซนตล์ ะ่ มาคยุ กนั แตล่ ะเรอื่ ง
ท่านอย่าไปวิเคราะห์แบบเถรตรงอย่างนั้นว่า ไอ้น่ันต้องซ้าย
ไอน้ ีต่ ้องขวา หยดุ พอตอนนพ้ี ดู เขา้ หูเราหมดเลย ออ๋ ถกู ก็เปน็
ธรรม ผิดก็เป็นธรรม นะครับ เออแน่ะ พูดจาชักหอมหูขึ้นมา
เชียว พอจิตใจพบธรรมะข้นึ มา จติ สงบรวมลงไป แหม พดู จา
ชกั หอมหขู นึ้ มา นน่ั ไง...
เพ่ือนวรรณศาสตร์อีกท่านหน่ึง ช่ือว่า
จักรพรรดิ พอดีมีอาการเจ็บป่วย ไปหาหมอ
แล้วกลัวตาย พอกลัวตายมากก็เลยมาปฏิบัติ
ธรรม ไปปฏบิ ตั บิ นเขาเลย นงั่ ภาวนาจติ ลงตอน
สองทุ่ม แล้วก็ออกตอนหกโมงเช้าเหมือนกัน
จติ ลงตอนสองท่มุ

นพิ พานคืออะไร ทำ�อยา่ งไรจะไปถงึ นิพพาน 65

น่ีพูดถึงเรื่องทุกขเวทนานะ แล้วสภาพอาการเดียวกับ
หลวงพีท่ ัง้ นนั้ เลย รายละเอียดของจิตคลา้ ยกนั แตอ่ าจจะมีแค่
รายละเอยี ดบางอยา่ งทแี่ ยกยอ่ ยไปบา้ ง แตว่ า่ แปดสบิ เปอรเ์ ซนต์
คืออนั เดียวกนั ...
เห็นไหมว่า แต่ละคนก็ตาม บทจะลงเน่ียอาจจะด้วย
เหตุปัจจัยต่าง ๆ แต่โดยสภาวธรรมแล้ว มันยันกันได้ มันเข้า
กันได้ มนั รบั กันสนิท เพราะว่าตัดรายละเอียดยีส่ บิ เปอร์เซนต์
ท่ีแตกต่าง แปดสิบเปอร์เซนต์คนละพ่อ คนละแม่ คนละการ
ศึกษาอบรม แต่มันลงด้วยสภาวธรรมเดียวกัน ไม่ค้านกันเลย
พอมาใสก่ นั นผ่ี างผางเลย วา่ จริงกบั จรงิ มาเจอกนั จบ ๆ ๆ ขน้ึ
ไปเลย เข้าใจไหมล่ะ ไม่กลัวตาย มีแต่จะดีดด้ินในแง่ท่ีว่าจะ
เป็นไปเพื่อให้ธรรมะเจริญขนึ้ ๆ เมอื่ กอ่ นดีดดนิ้ แบบกิเลสพาไป
เวยี นเกดิ เวียนตาย ตอนนด้ี ีดดน้ิ หาความพ้นทกุ ข์
ทีนี้ตอนนี้หลวงพ่ีท่านนั้นไม่ต้องมาหาท่ีวัดป่าธรรมคีรี
นะโยม ไมอ่ ยแู่ ลว้ เพราะวา่ ทา่ นกไ็ ปธดุ งคข์ องทา่ น กไ็ ปปฏบิ ตั ิ
ของท่านในท่ีท่ีไปปลีกวิเวกของท่าน เพราะว่าบางทีก็มีความ
จ�ำ เปน็ เหมือนกัน ทตี่ อ้ งใหไ้ ดร้ บั ประสบการณ์ แลว้ ก็จะเขา้ มา
เสรมิ ๆ อะไรภายในขน้ึ ไปของแตล่ ะทา่ น

66 บูชาธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

แล้วหลวงพ่ีท่านนั้นก็แปลกด้วย เป็นคนไม่พูด แล้วก็
เงียบ แต่เวลาพูดทไี มค่ ่อยเข้าหเู รา เพราะวา่ พูดมาแต่ละอย่าง
มันเหมอื นมีอะไรเจอื มอี ะไรครอบง�ำ มีอะไรแอบแฝง อยา่ งน้ี
ดว้ ยความไม่รูน้ ะ แต่ทา่ นเปน็ คนจริงใจ ไมม่ เี ล่ห์เหลีย่ ม แตว่ ่า
เวลาสมั ผัสมนั จะเป็นอย่างน้นั ๆ
พอตอนหลงั จติ พลกิ คราวนัน้ นี่
รวมสงบลงไป...
โอ คราวนี้ เออ ใช่ แต่อนั นี้ยงั ไม่ใช่
นิดหน่อย ไมเ่ ปน็ ไร เดี๋ยวคอ่ ยเปน็ คอ่ ยไป
เพยี งระดบั ต้นยงั นา่ อนุโมทนา
และน่าอัศจรรยใ์ จขนาดนัน้ เห็นไหม...

นิพพานคืออะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 67

ขุดรากถอนโคน

ทนี ต้ี อ่ ไปพอพน้ จากอนั นแ้ี ลว้ จากสกั กายทฏิ ฐิ วจิ กิ จิ ฉา
สีลัพพัตตปรามาส พอพ้นจากอันน้ีไปแล้ว ก็จะเป็นเรื่องของ
กามราคะ ปฏฆิ ะ น่สี งั โยชน์ขอ้ ท่ี ๔ ข้อที่ ๕ ต้องไปตะลุมบอน
กับเรื่องพิจารณาอสุภะ พิจารณากายคตา พิจารณาคืนคลาย
ถา่ ยถอนในธาตุกรรมฐาน หรืออาหาเรปฏิกลู ใหแ้ หลกเลย
ตดิ อะไร จัดการตรงนนั้ ฟาดกันตรงน้ัน ซัดกันตรงนน้ั
เพราะวา่ เนยี่ มนั จะคอ่ ย ๆ มาหาตน้ เคา้ เงอ่ื นแหง่ กามราคะ มนั
จะตะล่อม ๆ เขา้ มาชำ�ระสะสางจนมาหาตวั ต้นยดึ ตดิ ตน้ หลง
ตน้ กามราคะ รากแกว้ กามราคะเลย ว่าง้นั เถอะ
ซง่ึ ในระหวา่ งนนั้ ถา้ สามตวั ตน้ แรกเบาบางลงไปอกี กจ็ ะ
ได้สกทาคา เห็นไหม แล้วพอจับตัวต้นเง่ือนของกามราคะได้
ถอนพรวดเดียวหมดเสีย้ นหนามคาจิตใจ
ไอ้ประเภทท่ีว่า สัญญาอารมณ์ ไอ้ประเภทท่ีว่าความ
นึกคิดปรุงแต่งอะไร มันจะเกิดมโนวัชรจิต เพียงว๊ิบเดียว
เท่านั้นแหละ วิปัสสนาสว่างทีเดียวเห็นทั้งหมด ออกไปเลย
เนยี่ ขนาดนน้ั นะ พอกามราคะขุดรากถอนโคนไปปบั๊ ปฏิฆะท่ี
ว่าความหงดุ หงดิ อะไร ต่ออะไรมันจะไปมไี ด้อยา่ งไรเล่า

68 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

กามกับโกรธมันอยตู ิดกัน
ถา หากอยากไดอะไรมนั กล็ ิงโลด

ทะเยอทะยานจะใหไดอ ันนั้น
พอไมส มใจในกาม มันกโ็ กรธ
เพราะฉะน้ัน ไอพวกมักโกรธน่บี ากาม
ไอพวกบากามกจ็ ะมักโกรธ
มันติดกนั เนี่ย เขาใจความหมายหรอื เปลา

นพิ พานคืออะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 69

กามคุณทแ่ี ท้

ทำ�ความเข้าใจนิดหน่ึง เร่ืองกามในท่ีนี้ ไม่ได้หมายถึง
กามหยาบเร่ืองเพศอย่างเดียว หมายถึงความติดใจในรูป รส
กลิ่น เสียง อาจจะหมายถึงกามกลาง หรือกามละเอียดก็ได้
บางคนไม่ได้หมายในเร่ืองทางเพศเลย ไม่ได้เกี่ยวกับเร่ืองสามี
ภรรยา บุตร ธิดา อะไร แต่เป็นเรื่องของการชอบความเป็น
ระเบียบ สวยงาม ชอบความสะอาดเรียบร้อย อย่างน้ี อันน้ี
ไม่ได้เกี่ยวกับเรื่องเพศเลยนะ อันน้ีเป็นเรื่องกามคุณ แต่ไม่ได้
หมายถึงเรื่องระหว่างเพศ อันนี้ขอช้ีแจงให้ชัดเจนก่อน เด๋ียว
บางทา่ นจะไมเ่ ขา้ ใจ แลว้ ตคี �ำ วา่ กามเปน็ เรอื่ งระหวา่ งเพศอยา่ ง
เดยี ว...ไม่ใช่
ทนี ี้ พอถงึ จดุ ๆ นงึ มนั จะกลายเปน็ วา่ สงิ่ วจิ ติ รสวยงาม
พิสดารล้านแปด อะไรก็ตามรอบตัวเนี่ยนะ เป็นเพราะเราไป
ก�ำ หนดั ยนิ ดดี ว้ ย ถอดถอนความก�ำ หนดั ยนิ ดเี สยี ได้ สง่ิ สวยงาม
ทัง้ หลายก็อย่อู ย่างเกอ้ ๆ ไมไ่ ด้เปน็ พิษเป็นภัย หรอื เป็นคณุ แก่
ใครเลย มันก็เป็นธรรมชาติของมัน ขณะเดียวกันเราสามารถ
บริหารจัดการมันเพ่ือเป็นอุปกรณ์ส่งเสริมธรรมะชำ�ระกิเลส
ได้ด้วย นี่ถึงได้บอก กามราคะ ปฏฆิ ะ มันก็ถอนไปดว้ ยกัน

70 บูชาธรรมบ�ำ รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

เพราะฉะนัน้ พระพทุ ธเจ้าตรัสตรงจริง ๆ ไม่ต้องมาท�ำ
ทีละข้อหรอก ออกหนึ่งอีกอันไปด้วยเลย เหมือนฝาแฝดเลย
พี่น้องฝาแฝด แต่มันแฝดชายหญิงแค่น้ันแหละ มันแฝดชาย
หญิง พอถึงเวลา พ่อแม่เดียวกัน เข้าใจความหมายไหม แฝด
ชายหญิงพอ่ แม่เดยี วกัน พรวดเดียวมาด้วยกนั เลย
ดงั น้นั สกทาคามี พอชำ�ระถงึ ที่สุด ถอดถอนกามราคะ
ปฏฆิ ะ ได้ ก็จะขยบั ขนึ้ มาสอบไดห้ า้ สบิ เปอร์เซ็นต์ละ เป็นพระ
อนาคามี แต่สอบได้พระอนาคามี ก็กรุณาทราบอีก กิเลสยัง
เหลือเท่าภูเขาหมิ าลยั อยา่ ประมาทไป
เราฟังว่า อริยบุคคลมีส่ีใช่ไหม อ๋อ อนาคามีสามในสี่
ไม่ใช่ มันไม่สัดส่วนอย่างน้ัน ไม่ใช่ตัวเลขอย่างน้ัน สังโยชน์
สบิ ขอ้ อนาคาไดแ้ คห่ า้ เหลอื อกี ตงั้ หา้ และเปน็ หา้ ฝา่ ยละเอยี ด
เสยี ดว้ ย เปน็ สงั โยชนเ์ บอ้ื งสงู ไมใ่ ชส่ งั โยชนเ์ บอ้ื งตาํ่ นะ สงั โยชน์
เบื้องสูง ยิ่งละเอียดแหลมคมเข้าไปอีก ถ้าไม่มีครูบาอาจารย์
หลงสุด ๆ เลย

นพิ พานคอื อะไร ทำ�อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 71

เพราะฉะนั้น การปฏิบัติจึงจำ�เป็นต้องมีครูบาอาจารย์
เหน็ ไหม ไมร่ จู้ รงิ พูดไมไ่ ด้ และถา้ ไมเ่ ห็นจรงิ ชไี้ มถ่ ูก แลว้ หลง
ไปกันใหญ่อีก หลงกบั หลงเจอกัน ซปุ เปอร์หลงไปเลย มันเปน็
อย่างนน้ั จริงกบั จรงิ เจอกันกเ็ ปน็ มหาจรงิ
นี้พอมาเป็นข้อท่ีหก คือรูปราคะ ข้อที่เจ็ด อรูปราคะ
เนีย่ ส�ำ คัญล่ะ ราคะประเภทนไ้ี ม่เรื่องระหว่างเพศแล้ว แตเ่ ปน็
เรอ่ื งความออ้ ยองิ่ ของจติ ใจ เปน็ เรอื่ งความปตี ิ ความก�ำ หนดั ใน
ปีติ ความกำ�หนัดในความสุขความอิ่มใจ เป็นเรื่องของรสชาติ
สมาธิ
เม่ือก่อนสมาธิเป็นคุณใช่ไหม
แต่พอเราไปติดสมาธิเข้าละ่ สวสั ดี
สมาธิ น่ันแหละเปน็ โทษเปน็ ภัยแก่เจา้ ของโดยไมร่ ตู้ วั
เขา้ ใจไหม มนั ท�ำ ให้ตนั อยแู่ คน่ ้นั
ติดอยู่แค่นั้น แลว้ กก็ ลายเปน็ ความขี้เกียจ
นอนตายในสมาธิ หมดไปชาตหิ น่งึ

72 บชู าธรรมบำ�รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

ดังน้นั พวกอนาคามี ถา้ หากไม่ได้คนื คลายถ่ายถอนตอ่
ไม่ได้ทะลุทะลวงต่อ ไม่ได้สู้ต่อล่ะก็มันส์เลย ตายจากอันน้ีไป
เกิดในพรหมช้ันสุทธาวาส ระยะยาวกาลนานเทอญ เห็นไหม
เพราะนอนตายในสมาธิ
แล้วจังหวะของเวลาในภาคละเอียดกับภาคมนุษย์ต่าง
กันกว่านั้นอีก ถ้าหากว่าตอนเป็นมนุษย์ ไม่จัดการให้สิ้นซาก
นะ ไม่เอาให้สุด ไม่ชำ�ระให้บริสุทธิ์นะ พอขึ้นไปข้างบนแล้ว
คราวน้ี โอ้โฮ ผ่านไปไม่รู้เท่าไหร่ ๆ สวัสดีมีชัยเลย นานแสน
นานจนหาประมาณมิได้ น่ันอยู่กับความหลงในฌาน หลงใน
รูปฌาน และอรูปฌานน้ันแหละ หลงในอาการของจิต แต่ยัง
เข้าไม่ถึงจติ เห็นไหม
ฌานท้ังหลายไม่ว่าจะเป็นปฐมฌาน เอางี้ รูปฌานส่ี
อรูปฌานส่ี คือสมาบัติท้ังแปด ล้วนแล้วแต่เป็นเพียงอาการ
ของจิต อย่าไปหลงอาการของจิต เพราะยังไม่ใชต่ ัวจรงิ ของจิต
เลย ดังนน้ั ขณะทชี่ �ำ ระในเร่ืองนี้ รเู้ ท่าทนั ในเรอ่ื งนี้ มนษุ ยโ์ ลก
น่ีมันจืดทั้งหมดแหละ มันไม่เอาหรอกมนุษย์โลก แต่ไปติดใน
ภาคทิพย์ เนย่ี ไปตดิ ในภาคทพิ ย์

นพิ พานคืออะไร ทำ�อยา่ งไรจะไปถงึ นพิ พาน 73

เพราะฉะนนั้ เตอื นกนั แตต่ รงน้ี เตอื นกนั แตต่ น้ ลมหวั ลม
ไวเ้ ลยวา่ สวรรคก์ ด็ ี พรหมโลกกด็ ี ถา้ ขนึ้ ชอื่ วา่ ยงั มเี กดิ อยู่ มที กุ ข์
ท่ีน่ัน เกิดเม่อื ไหร่ ทกุ ข์ทน่ี ่นั เกิดเมือ่ ไหร่ พงั ทีน่ ัน่ เกิดเมอื่ ไหร่
พลัดพรากทีน่ ่นั เกิดเมอื่ ไหร่ ทกุ ข์แท้ ๆ
หรอื จะพจิ ารณาอกี แง่หน่ึงกไ็ ดว้ ่า บุญกศุ ลทีส่ ่ังสมมาน่ี
ถ้าไม่รเู้ ท่าทันในบญุ กุศล ไม่เกดิ ปญั ญา ในบุญบารมที สี่ รา้ งสม
นะ สวรรค์ก็ดี พรหมโลกกด็ ี ไมว่ ่าจะเปน็ พระอริยบุคคล หรือ
ไม่ใช่พระอริยบุคคลก็ตาม สวรรค์หรือพรหมโลก ล้วนแล้วแต่
เป็นกรงขังฝ่ายกุศลในวัฏฏสงสารท้ังนั้น ล้วนแล้วแต่เป็นนรก
ในภาคกุศลความดีบุญบารมีท้ังนั้น ล้วนแล้วแต่เป็นไปด้วย
ความยอ้ มฉาบทาและโซ่ตรวนแหง่ ความเพลดิ เพลนิ ทงั้ นัน้
บว่ งมนุษย์ว่ายากแล้ว
บ่วงทิพย์ละเอยี ด ละมนุ ละไม
แลว้ กถ็ ึงใจกว่ากันเยอะ
ถ้าไม่รเู้ ท่าทนั บ่วงทพิ ย์
กต็ ้องไปตดิ อยใู่ นวัฏฏะแห่งโลกทพิ ย์

74 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

การทจี่ ะท�ำ ลายคนื คลายถา่ ยถอน
รู้เทา่ ทนั ในสงั โยชน์ข้อหก ขอ้ เจด็
ไมใ่ ชเ่ รอื่ งง่ายนะ ในรปู ราคะ อรูปราคะ

นค่ี อื การทำ�ลายบว่ งทพิ ย์
รเู้ ท่าทันบว่ งทพิ ยข์ องจติ
อันจะสะทอ้ นเกิดเปน็ ภพชาตใิ นแดนทิพยน์ น้ั
มนั ตอ้ งมาปลดแอกตรงนี้
ไอแ้ ดนทิพย์นน้ั กจ็ ะสลายไปเอง
จะดบั ภพดับชาตมิ าดับทีน่ ่ี เขา้ ใจไหม

นิพพานคืออะไร ทำ�อย่างไรจะไปถงึ นิพพาน 75

มานะ อุทธจั จะ อวิชชา

แลว้ พอพจิ ารณาตอ่ โอโ้ ฮ คราวนส้ี ามตวั สดุ ทา้ ยเดด็ ดวง
มาก มานะ อุทธจั จะ อวิชชา
มานะนี่ ความยึดม่ันสำ�คัญหมาย ความถือตัวถือตน
ในความถือตัวถือตนเนี่ยเดี๋ยวถือว่าเราดีกว่าเขา เด๋ียวถือว่า
เราเสมอเขา ไอ้บางทีก็ถือว่าเราตํ่ากว่าเขา สรุปแต่ละบุคคล
แตล่ ะดวงจติ สง่ั สมมาตา่ ง ๆ กนั ไมส่ ามารถเอามาเปรยี บเทยี บ
กันได้เลย มันไม่เก่ียวกันเลย แต่ละคนแต่ละดวงจิตส่ังสมมา
ตา่ งกัน
เอ๊ ทำ�ไมเขาไปฟังหลวงปู่น้ี เขาไปฟังครูบาอาจารย์นี้
แล้วเขาไดด้ ี เอ๊ ท�ำ ไมเราฟงั แล้วไมร่ เู้ ร่อื ง ก็เผอิญคณุ อธิษฐาน
สั่งสมมาเปน็ พุทธเวไนย สาวกเลยสอนคณุ ไมไ่ ด้เลยสักคน คุณ
ต้องไปรอพระพุทธเจ้าสอนในพุทธกาลข้างหน้า อาจจะเป็น
อย่างนั้นก็ได้
หรือคุณสั่งสมมาเพื่อที่จะเป็นพระพุทธเจ้า อธิษฐาน
พุทธภมู มิ า เพราะฉะนั้น คุณกต็ ้องลาพทุ ธภูมิเสียกอ่ น คุณถงึ
จะเขา้ ถึงธรรมได้ อยา่ งน้เี ปน็ ต้น

76 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

แล้วเอาอะไรมาวัดว่าใครสูงกว่ากัน ตํ่ากว่ากัน ในเมื่อ
พื้นฐานของความเป็นจริงแล้ว มันมาจากความว่างทั้งนั้น มัน
มีแต่ความต๊ิงต๊อง ความท่ีไม่เห็นตามความเป็นจริง เลยมารบ
กัน แล้วก็มาถือเขาถือเรา ท้ังท่ีในความเป็นจริงมันไม่มีอะไร
ให้ถือเลย
แล้วมานะตวั นี้น่ะ มนั ไมใ่ ช่ถือกายหยาบ ๆ อยา่ งเดยี ว
นะ ส�ำ คญั มาก มนั มาถอื จิต ระหว่างน้นั จะเปน็ การขัดเกลาจติ
อวหิ า อตปั ปา สุระสา สุระสี นทิ ทะกา สุทธาวาสหา้ ชั้นจะไล่
ขนึ้ ไปเลย ในการขยับจากอวหิ า ไปอตัปปา ขยับยงั ไง กว่าจะ
ไต่เต้าสุทธวาสห้าช้ันจนไปถึงอกนิทธกา พรหมสุทธาวาสชั้น
ใกลพ้ ระนพิ พานทส่ี ดุ
อนั น้ีคืออธิบายแบบอุปมานะ ไม่ได้หมายความวา่ เปน็
ดนิ แดน ดนิ แดนแบบแผนทป่ี ระเทศไทยอยา่ งนวี้ า่ ออ๋ อนั นม้ี นั
ถึงนครปฐมแล้ว ใกล้ถึงกรุงเทพแล้ว ไม่ใช่นะ เพียงแต่อุปมา
อปุ ไมยเฉย ๆ วา่ อกนทิ ธกาเนี่ยเปน็ แดนชัยภมู ิ ของเขตพรหม
โลกชน้ั สทุ ธาวาส ทีต่ ดิ กบั พระนพิ พาน

นพิ พานคืออะไร ทำ�อยา่ งไรจะไปถึงนิพพาน 77

ในระหว่างน้ัน อนาคามีห้าขั้น พอไปถึงอกนิทธกาใน
ส่วนนี้เนี่ย สามตัวนี้แหละ อกนิทธกา คือสามตัวนี้เลย มานะ
อุทธัจจะ อวิชชา แล้วจะทำ�ยังไง ก็ต้องไปพิจารณาปฏิจจ
สมปุ บาท ต้องไปพิจารณาในส่วนของอวชิ ชา ปัจจยา สังขารา
ปัจจยา วิญญาณัง ทั้งสายเกิดและสายดับ สมุทยวาร และก็
ในสายของนโิ รธวารทวนไปทวนมา อนโุ ลม ปฏโิ ลม สาวกระแส
แหง่ จติ สาวกระแสท่ีมนั เวียนวา่ ยตายเกิดมาไมร่ กู้ ่ีภพภมู กิ ภี่ พ
ชาติ ในส่วนน้ันเนี่ย โอ้โฮ สนุกมาก ท้ังวันทั้งคืน พิจารณา
ตลอดในทุกขณะจิต ไม่หลับไม่นอนเลยก็ได้ เพราะอำ�นาจ
สมาธเิ ต็ม
ตรงตามทว่ี ิทยาศาสตรเขาวาเลยวา ...
มนษุ ยเ ราท้ังหลายท่วั ไปทุกวันนี้
ใชศักยภาพนอยมาก
มีศกั ยภาพเบ้อื งลึก ในศพั ทคอนเชยี ลอีกเยอะมาก
อยใู นเบื้องลึกของจติ ใตสำ�นกึ อกี เยอะเหลอื เกนิ
ท�ำ ไมพวกนอี้ ยไู่ ดเ ปนเดือน ๆ หรอื อยไู ดห ลายเดือน
อ�ำ นาจสมาธิเขาเต็ม เน่ยี มนั สงเลย

78 บูชาธรรมบำ�รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

แตท่ ีนปี้ ัญหาคืออะไร?
ปัญหาคือเจ้าการพิจารณาของเรานี้ มันจะหยุดไม่เป็น
มันซึมซาบ ซึมซาบ เหมือนอยู่เฉย ๆ ก็พิจารณา ไม่ได้ตั้งใจ
พจิ ารณา มนั กเ็ ปน็ ไปเอง คลา้ ยกบั วา่ ไฟเมอื่ ไดจ้ ดุ เผาไหมแ้ ลว้
มันจะลามไปจนกวา่ จะหมดเช้ือ เขา้ ใจไหม
ตราบใดยังมีเช้ืออยู่ ไฟก็จะลุกไปเร่ือย ๆ และเข่ียไป
เขยี่ มาใหด้ ีเถอะ ลกุ พรบึ ขึ้นมาเป็นกองใหญเ่ ลย นเ่ี ป็นไฟเผา
กิเลสเขา้ ใจไหมละ่ นคี่ ือไฟแห่งสติธรรม ไฟแหง่ ปัญญาธรรม
เปน็ แสงสวา่ งขจดั ความมืด ขจดั ความหลงในวฏั ฏสงสาร
ทำ�ไมพูดเจ้าสังโยชน์สามตัวสุดท้ายพร้อมกัน เพราะ
อะไรรไู้ หม เพราะบทจะไปเขากไ็ ปดว้ ยกนั นเี่ ปน็ เรอื่ งประหลาด
และมหัศจรรย์มาก อวิชชาที่แท้ไม่ใช่อะไรเลย คือจิตของเรา
นั่นแหละ ตัวเวียนวา่ ยตายเกดิ ทีเ่ ปน็ มาในสัตวโ์ ลก คือจติ ตวั รู้
ตัวเหน็ คือจติ ตวั ไมร่ ู้กจ็ ติ แต่นพิ พานไม่ใชจ่ ิต นไ่ี ง
ดงั นน้ั ทเ่ี ราเห็นว่าเป็นจิต ทเ่ี ราถือด้วยมานะวา่ เป็นจิต
ที่พิจารณาอยู่ ที่ปรุงอยู่ อุทธัจจะอยู่ คือจิต และความไม่รู้ที่
ผลักดันให้เกิดท้ังหมดอยู่ในสังสารวัฏ ในความเป็นไปของ
ปฏิจจสมุปบาท ก็คือจิตทำ�ลายความยึดมั่นสำ�คัญหมายของ
จิตใหไ้ ด้

นิพพานคอื อะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถึงนพิ พาน 79

เหมือนเมอื่ กอ่ น...สมาธวิ ่าเป็นคุณ
พอมาตอนหลงั สมาธเิ ปน็ ภยั แลว้
ว่ากันให้ละเอียดเลยก็ได้ ในการทำ�ทาน ศีล ภาวนา
ท้งั ปวง ในการทำ�คุณงามความดีทง้ั หลาย มนั ก็ค่อย ๆ มาทีละ
ขั้น ทีละข้ัน ในการสั่งสมทานศีลภาวนา จนมาเป็นศีล สมาธิ
ปญั ญา ทวี่ า่ ยอ่ มรรคแปดเปน็ ศลี สมาธิ ปญั ญา ศลี เคยเปน็ คณุ
ศลี ก็เป็นโทษใชไ่ หม ถา้ ไมร่ ูเ้ รอ่ื งสมาธเิ คยเป็นคุณ สมาธกิ ็เปน็
โทษ ใช่ไหม
ถา้ ไม่ร้เู รอื่ ง มาถึงจุดน้ี จิตน่นี ะ ปญั ญาเคยเป็นคณุ
ปญั ญากเ็ ปน็ โทษ เพราะไม่ใช่ปญั ญาบรสิ ุทธ์ิ ไม่ใชป่ ัญญาญาณ
ไมใ่ ชป่ ญั ญาญาณทสั สนะ เปน็ ปญั ญาของอวชิ ชาทหี่ ลอกลอ่ เรา
ว่าเปน็ ปญั ญาแท้
ใครบอกวา่ กเิ ลสโง่
กิเลสฉลาดที่สุด แหลมคมทสี่ ดุ
จะบอกให้ กเิ ลสน่ีแหลมคมที่สดุ
เรานะ่ โง่ ตกเป็นทาสกิเลส

80 บูชาธรรมบ�ำ รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

กิเลสแมจ ะฉลาดเพียงใด
ก็ไมเ หนอื วิสัยไปกวา ธรรม
ยึดคณุ ธรรมใหด เี ถิด อยใู นหลกั แหง ธรรม
คือสติธรรม ปัญญาธรรม มนั จะคอย ๆ เทยี บเคยี ง
เห็นอนั ไหน สตปิ ลอม อนั ไหนปัญญาปลอม
และของจริงของปลอมสปั ยตุ กันไดไ มนานหรอก
ของจรงิ ของปลอม เจอกันไดไ มนานหรอก

สดุ ทายพังทง้ั หมด

นิพพานคอื อะไร ท�ำ อยา่ งไรจะไปถงึ นิพพาน 81

จงึ ตอ้ งเรยี นวา่ ในความเปน็ อวชิ ชานน้ั ไมใ่ ชค่ วามมดื มน
อนธกาล ในความเป็นอวชิ ชา ไม่ใช่ความสกปรก ความเลวร้าย
และก็ไม่ใช่พญายักษ์ พญามารในรูปภาพปฏิจจสมุปบาท ท่ี
กำ�ลังจะกลนื กินสตั วโ์ ลกดว้ ย
ในความเป็นอวิชชา คือความน่าหลงใหลได้ปลื้มที่สุด
คือความสงบที่สุด คือความสวยงามท่ีสุด คือปัญญาท่ีสว่าง
เหลือเกิน (ทั้งหมดน้ันคือความจอมปลอมของอวิชชา) ความ
สว่างไสวมาก สุดท้ายกลายเป็นความว่าง เนี่ยพลิกแพลงนะ
ในความว่างน้ันมีมานะอยู่ด้วย มีความถือความว่างอยู่ด้วย
และในความวา่ งนน้ั กม็ ปี ัญญาอยดู่ ว้ ย
อุทธัจจะอยู่ในความว่างนั้น อวิชชาหลบซ่อนอยู่หลัง
ม่านความว่างนั่นเอง ไม่ใช่เร่ืองธรรมดาว่า พิจารณาข้างนอก
วา่ งหมด จะมาพจิ ารณาขา้ งในวา่ งหมด วา่ งนอกวา่ งในเจอกนั
เท่านน้ั จบ ไมจ่ รงิ ยงั ...ยังเหลอื กิเลสเทา่ ภเู ขาหมิ าลัย ถ้าไมไ่ ด้
ครบู าอาจารยท์ ร่ี แู้ จง้ เหน็ จรงิ แลว้ กบ็ รรลยั เพราะจะหลงไปเลย
หลงแน่ ๆ และหลงตดิ หนึบหนับยาวนานไมร่ ้กู ่ีอสงไขยดว้ ย

82 บชู าธรรมบ�ำ รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

พิจารณาความวา่ ง

จึงไดก้ ล่าววา่ “ว่าง” ส�ำ คัญนะ ความวา่ งสำ�คญั มาก ๆ
พจิ ารณาความวา่ งใหด้ เี ถอะ
เราพูดแต่ละคำ� พิจารณาในความว่าง พิจารณาให้ดี
ว่างในสมาธิได้แล้วหรือยัง ว่างในว่างได้แล้วหรือยัง ว่างใน
ปัญญาได้แล้วหรือยัง ฟังให้ดีนะ แล้วว่างในว่างความเป็นไป
ทั้งหมดน่ะ ฟังให้ดีนะ แล้วว่างเหนือว่างได้แล้วหรือยัง ว่าง
ในสมาธิ ว่างในว่าง ว่างในปัญญา รวมความว่างสารพัดว่าง
ทั้งหลาย แลว้ ว่างเหนืิอว่างละ่ ไดแ้ ลว้ หรอื ยัง
จะบอกว่านวี่ า่ งในว่างแลว้ นวี่ ่างในสมาธแิ ล้ว นีว่ ่างใน
ปัญญา สารพัดจะพูด พูดไปเถอะ พูดจรงิ เป็นสภาวะจริงของ
เขาจริง แต่มันยังมีผู้แอบอิงอยู่หลังม่านความว่างนะ มันยังมี
ผูถ้ ือความวา่ ง เป็นตวั เปน็ ตนอยนู่ ะ โดยท่ีผนู้ น้ั ไมร่ ูเ้ ลยว่า น่นั
เป็นแผนของอวิชชาท่ีทำ�ให้เราติดกับเขาอยู่ หลอกล่อให้เรา
เปน็ ทาสเขาอยู่

นิพพานคอื อะไร ทำ�อย่างไรจะไปถึงนิพพาน 83

นข่ี ้อพริ ุธแห่งจิต ขอ้ พริ ธุ แหง่ วิถปี ฏิปทา ทางเดนิ ถา้ ใน
ภาคปฏบิ ตั แิ ลว้ มนั ชดั ๆๆๆทกุ อยา่ งเลย ขอใหท้ �ำ ใหม้ นั ถกู เถอะ
ติดกระดุมเม็ดแรกให้มันถูก กระดุมเม็ดต่อไปมันก็ถูกหมดน่ะ
ถา้ ท�ำ ความชดั เจน มาตง้ั แตต่ น้ มนั กจ็ ะเปน็ ชดั เจนในทา่ มกลาง
และชัดเจนถึงท่ีสดุ แนน่ อน แตถ่ า้ หากวา่ เบลอ ๆ มาต้งั แต่ต้น
มนั ก็มึน ๆ ตอ่ ไป สดุ ท้ายก็หลงใหลไปเรือ่ ย มนั ไม่ใช่ของง่าย...
อยาประมาทนะ เริม่ ตนดวยสติ
และตอ งหลอ เล้ยี งไป พอกพนู ไป
ทำ�ใหเ จรญิ ย่งิ ข้ึนไป
จากสตธิ รรมดา ปญั ญาธรรมดา
จะกลายเปนมหาสติ มหาปญั ญา
แลวพออวิชชาแตกดับไป วสิ ทุ ธจิ ิตจึงปรากฏตัว
อวชิ ชาแตกดับไป ตณั หาดบั ไป
นพิ พานเผยขนึ้ มาทันท.ี ..
ไมต อ งไปถามหานิพพานท่ีไหน

84 บชู าธรรมบำ�รุงใจ : สนทนาธรรมตามกาล

นี่เล่าด้วยรายหยาบ รายละเอียด และภาคแห่งความ
จรงิ ตอ้ งเจริญพรใหท้ ุกท่านลงมอื ปฏิบัติเอง
และอาตมภาพต้องขอเรียนว่านอนน้อย แล้วก็สภาพ
ร่างกายไม่ค่อยสมประกอบเท่าไหร่ ก็อาจจะมีเคร่ืองรวนบ้าง
ก็ต้องขออภัย เพราะวา่ มันมคี วามเสอ่ื มไปเป็นธรรมดา แต่เรา
ไม่กลัวอะไรท้ังน้ันน่ะ มันหมดความกลัวไปแล้ว แม้นทุกวันน้ี
ถ้าจะเรียนก็ตอ้ งเรียนวา่ พรอ้ มตายตลอดเวลาเหมือนกนั ไอ้ที่
ว่าพร้อมตาย ไม่ใช่เดิน ๆ ไปกระโดดภูเขาตายเล่น ไม่ใช่นะ
มันเห็นชัดเจนว่า ความตายไม่น่ากลัวเลย แล้วพยายามทำ�
ประโยชน์ให้ได้มากท่ีสุดท้ังวันและคืน เพราะว่ามันจะเห็นแต่
ความไม่ประมาท แล้วเวลามันหมดไป หมดไป หมดไป...
ดังนั้น การท�ำ รูปธรรมกด็ ี ทำ�นามธรรมกด็ ี คอื พยายาม
ใหเ้ ปน็ ประโยชนท์ กุ อยา่ ง ตลอดเวลานาที ทกุ ขณะจติ ไมว่ า่ จะ
รปู ธรรมภายนอก ใหเ้ ปน็ สถานทเี่ พาะพนั ธพ์ุ ระอรยิ เจา้ ใหเ้ ปน็
สถานทซี่ ้อมรบ เตรยี มกำ�ลังกองทัพธรรม เพือ่ ไปทำ�ประโยชน์
ใหแ้ กป่ ระเทศชาตบิ า้ นเมอื ง เพอ่ื ชว่ ยกนั เทอดทนู พระธรรมจกั ร
น้ีให้หมุนดำ�เนินต่อไป ส่วนนามธรรมก็เต็มที่อยู่แล้วในการทำ�
ทุกอย่างภายนอก ภายใน ตลอดเวลา ก็เลยไม่เปน็ ทุกข์เลย

นิพพานคืออะไร ท�ำ อย่างไรจะไปถงึ นิพพาน 85

ก็ พ อ ส ม ค ว ร แ ก่ เ ว ล า
เพราะฉะนั้น ต่อไปเด๋ียวท่านท้ังหลายต้ังใจท่ีจะอุทิศ
บุญกุศล ในการได้ฟังธรรม ได้เจริญธรรมะน้ันสู่จิตสู่ใจ ขอให้
ทกุ ทา่ นตง้ั จติ ดว้ ยความมสี ติ มคี วามสะอาด สวา่ ง สงบ ภายใน
ระลึกถงึ มารดาบดิ าของท่าน ผมู้ ีพระคณุ ทุกทา่ น พ่อแมค่ รูบา
อาจารย์ หลวงปู่ หลวงตา หลวงพ่อ ทุกรูปทุกนามเลย และ
น้อมถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
พระบรมราชจกั รวี งศ์ทกุ พระองค์ ฯลฯ
อาตมภาพขอตั้งจิตอธิษฐาน ให้ศีลกุศล สมาธิกุศล
ภาวนากศุ ล ทอ่ี าตมภาพไดบ้ �ำ เพญ็ มาจงกอ่ เกดิ ประโยชนโ์ ภชน์
ผลแก่ท่านทั้งหลาย ขอให้ปลุกจิตของพวกท่านทุกคน ทุกรูป
ทกุ นาม ให้เป็นไปในอริยมรรค อรยิ ผล ความพ้นทุกขค์ อื พระ
นพิ พาน ส�ำ เร็จดังมงุ่ มาดปรารถนาถ้วนท่ัวกันทกุ ทา่ นเทอญ

86 บชู าธรรมบำ�รงุ ใจ : สนทนาธรรมตามกาล

นิิพพานิคืืออะไร?

นิิพพานิ คืือคืวามดัับไปแห่่งทุุกข์์
คืือทุุกข์์ทุ�ด่ ัับไป คืือคืวามพ้นิทุุกข์์

นิ�่คืือ ... นิิพพานิ

นิิพพานิ . . .