Fundamental of GD&T

Thai-German Institute

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

โครงการเพม่ิ ผลติ ภาพการผลิตอตุ สาหกรรมเป้าหมายดว้ ยเทคนิคการออกแบบ
ทางวศิ วกรรมเพือ่ ควบคมุ คณุ ภาพการผลติ ช้นิ สว่ น

Fundamental of GD&T

Thai-German Institute

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

1

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

2

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

ส่วนประกอบต่างๆของแบบงาน

1. ภาพฉายลายเสน้ เพ่อื บ่งบอกรูปทรงของชิ้นงาน
2. ความสมั พนั ธ์ของชิ้นส่วนต่อการประกอบใชง้ านที่บ่งบอกดว้ ยดาต้มั
3. การกาหนดขนาดของชิ้นงาน
4. คา่ ความคลาดเคล่ือน(Tolerance)ที่สอดคลอ้ งต่อการใชง้ าน
5. คุณสมบตั ิของเน้ือวสั ดุชิ้นงาน
6. คุณสมบตั ิของแต่ละพ้ืนผวิ ชิ้นงานท่ีสอดคลอ้ งต่อการใชง้ าน

3

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

Size and Coordinate tolerancing

4

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

Geometric Dimensioning & Tolerancing

5

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

GD&T ยอ่ มาจาก Geometric Dimensioning and Tolerancing
(การกาหนดขนาดและความคลาดเคล่ือนรูปทรงทางเรขาคณิต)

GD&T คือ การกาหนดขนาดรูปร่างและรูปทรงดว้ ยสญั ลกั ษณ์ลงใน
แบบงานเพอ่ื บ่งบอกการทางานของชิ้นส่วนหรือความสมั พนั ธข์ อง
พ้ืนผวิ และส่งผลต่อการลดปริมาณของเสียจากการผลิต

6

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

แบบ

7

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

8

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน

สัญลกั ษณ์คุณลกั ษณะ(Charactoristic)

CATEGORY CHARACTERISTIC 1982 1994 & 2009
FORM  
Flatness(ความราบ) 
(รูปทรง) Straightness(ความตรง) 
Circularity(ความกลม) 
ORIENTATION Cylindricity(ความเป็ นทรงกระบอก) 
Perpendicularity(ความต้งั ฉาก) 
(การจดั วาง) Angularity(ความเอียงเป็ นมุม) 
Parallelism(ความขนาน) 
LOCATION Position(ความไดต้ าเหน่งตามทฤษฎี)
Symmetry(ความสมมาตร) 
(ที่ต้งั ) Concentricity(ความร่วมศูนย)์ 

9

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

สัญลกั ษณ์คุณลกั ษณะ(Charactoristic)

CATEGORY CHARACTERISTIC 1982 1994 & 2009

RUNOUT Circular Runout 
Total Runout 
(ความเบี่ยงเบนของผวิ เมื่อหมุน) 

PROFILE Profile of a Surface

(ความไดต้ าแหน่ง,ขนาดและรูปทรงตามทฤษฎี) Profile of a Line

10

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน ABBREVIATION SYMBOL
MMC 
TERM LMC
Maximum Material Condition 
Least Material Condition RFS
Regardless of Feature Size ไม่มีการเขียนสญั ลกั ษณ์ใน
Maximum Material Boundary MMB
Least Material Boundary LMB ASME Y14.5-2009
Regardless Material Boundary 
RMB
Projected Tolerance Zone 
Diameter ไม่มีการเขียนยอ่
Sphere Diameter ไม่มีการเขียนยอ่ ไม่มีการเขียนสญั ลกั ษณ์ใน
ไม่มีการเขียนยอ่
ASME Y14.5-2009




S

11

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

กรอบควบคุมรูปลกั ษณ์(Feature control frame)

สญั ลกั ษณ์คุณลกั ษณะ ค่าความคลาดเคลื่อน(ม.ม.) ดาต้มั อา้ งอิงการประกอบหรือการวดั

สญั ลกั ษณ์ปรับปรุง: สญั ลกั ษณ์ปรับปรุง: สญั ลกั ษณ์ปรับปรุง:
ขอบเขตความคลาด ค่าความคลาดเคลื่อนเพิ่ม ขอบเขตความคลาด
เคลื่อนเป็ นวงกลมหรื อ จากสภาวะวสั ดุMMC เคล่ือนขยบั ไดจ้ าก

ท่อทรงกระบอก สภาวะ MMB

12

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั

จุดทต่ี ้องการควบคุมของสัญลกั ษณ์ GD&T สภาวะฟี เจอร์(Feature)

13

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั

จุดทต่ี ้องการควบคุมของสัญลกั ษณ์ GD&T สภาวะฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

14

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั

ข้อดแี ละข้อเสียของการใช้สัญลกั ษณ์ GD&T ในแบบงาน

ขอ้ ดีของการใชส้ ญั ลกั ษณ์ GD&T ในแบบงาน

1. ปรับปรุงประสิทธิภาพในการส่ือความ
2. ผลิตภณั ฑท์ ี่ออกแบบจะมีประสิทธิภาพหรือคุณภาพที่ดี

ข้ึน
3. ค่าความคลาดเคล่ือนในการผลิตเพมิ่ ข้ึนไดจ้ ึงลดปริมาณ

ของเสียลง

15

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

ข้อดแี ละข้อเสียของการใช้สัญลกั ษณ์ GD&T ในแบบงาน

ขอ้ เสียของการใชส้ ญั ลกั ษณ์ GD&T ในแบบงาน

1. แบบงานที่มีการใชส้ ัญลกั ษณ์ GD&T ในแบบงาน
ปัจจุบนั ยงั มีขอ้ ผดิ ผลาดอยมู่ าก

2. สถาบนั หรือหน่วยงานท่ีอบรมเร่ือง GD&T ยงั มีอยู่
นอ้ ยมากโดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ ในมุมมองของการออกแบบ
และการวดั ตรวจสอบ

16

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาด(Dimension)คือ ตวั เลขท่ีมีหน่วยการวดั ท่ีแน่นอนท่ีใชเ้ พอ่ื การ

กาหนดขนาด(เลก็ /ใหญ่)และรูปร่างของชิ้นงาน
ขนาดของGD&T คือ รูปทรงตามทฤษฎ(ี Form) การจัดวางตามทฤษฎี
(Orientation) และท่ีตง้ั ตามทฤษฎ(ี Location) ของรูปทรงทางเรขาคณิต

17

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ค่าความเบยี่ งเบน (Deviation) คือ ผลต่างที่มากท่ีสุดของขนาดชิ้นงานจริงที่วดั
ไดก้ บั ขนาดที่กาหนดในแบบงาน

ในมมุ มองของ GD&T คือค่าความผิดเพีย้ นไปจากรูปทรงตามทฤษฎี(Form) การ
จัดวางตามทฤษฎี (Orientation) และที่ตัง้ ตามทฤษฎ(ี Location) ของรูปทรง

ทางเรขาคณิต

หมายเหต:ุ ค่าความเบยี่ งเบนของ GD&T มคี ่าเป็นบวกเสมอไม่มคี ่าเป็นลบ

18

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั

คาจากดั ความ

ค่าความคลาดเคล่ือน (Tolerance value) คือ ค่าท่ียอมใหจ้ ุดแต่ละจุดบนพ้ืนผวิ
ระนาบกลางหรือแกนกลาง เบ่ียงเบนออกจากขนาดที่กาหนดไวใ้ นแบบงาน
ไดม้ ากที่สุด โดยคา่ ความคลาดเคลื่อนจะเท่ากบั ค่าสมบูรณ์ของผลต่างระหวา่ ง
ขอบเขตขนาดโตสุด (Maximum limit) กบั ขอบเขตขนาดเลก็ สุด (Minimum

limit)

Tolerance=|Maximum limit-Minimum limit|

19

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

คาจากดั ความ

ค่าความคลาดเคลื่อน (Tolerance value) ในมมุ มองของ GD&T คือ
1.ค่าจากดั สุงสุดของค่าความเบยี่ งเบนซ่ึงค่าความเบีย่ งเบนต้องน้อยกว่าค่าความ

คลาดเคล่ือนจึงจะถือว่าชิน้ งานได้ตามขนาดกาหนด
2.ค่าความกว้างของขอบเขตความคลาดเคล่ือน

20

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

ขอบเขตความคลาดเคลื่อน (Tolerance zone) คือ ขอบเขตท่ีถูกกาหนดข้ึนมา
เพอ่ื ควบคุมจุดบนพ้นื ผวิ ระนาบกลางหรือแกนกลาง ไม่ใหอ้ อกนอกขอบเขตที่
กาหนดโดยขนาดหรือความกวา้ งของขอบเขตความคลาดเคลื่อนจะมีคา่ เท่ากบั

คา่ ความคลาดเคล่ือน(Tolerance value)

21

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ
ฟี เจอร์(Feature) คือ ส่วนประกอบทางกายภาพของชิ้นงาน(ท่ีส่วนมากแลว้
สามารถแตะสัมผสั ได)้ เช่น พ้นื ผวิ แบนราบ, พ้ืนผวิ สลกั ทรงกระบอก, พ้ืนผวิ รู

หรือพ้ืนผวิ ร่องสลอ๊ ต รวมท้งั ส่ิงที่แสดงไวใ้ นแบบงาน,CAD model หรือขอ้ มูล
ทางดิจิตอล

22

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน คาจากดั ความ

Feature
พ้นื ผวิ ทรงกระบอก

พ้นื ผวิ แบบราบ

23

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

Feature

24

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

ฟี เจอร์ออฟไซซ์(Feature of size) ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009
แบ่งเป็น 2 ประเภทคือ ฟี เจอร์ออฟไซซ์สามญั และฟี เจอร์ออฟไซซว์ สิ ามญั

Feature of size

Regular Feature Irregular Feature
of size(R-FOS) of size(I-FOS)

I-FOS Basic

I-FOS Special

25

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั

คาจากดั ความ

ฟี เจอร์ออฟไซซ์สามญั (Regular FOS)พ้นื ผวิ ของทรงกระบอกหรือทรง
กลมเพยี ง 1 ผวิ หรือพ้นื ผวิ ราบคูข่ นานที่มีผวิ ตรงกนั ขา้ ม 1 คู่ โดยท้งั หมด

มีขนาดเป็นตวั กาหนดความสมั พนั ธ์(ของขนาดเลก็ หรือใหญ่)

26

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน คาจากดั ความ

27

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

หมายเหตุ
•ฟี เจอร์ออฟไซซ์ (FOS) จะมีสิ่งที่อยตู่ รงกลาง(Center element) เช่น แกนกลาง,
ระนาบกลาง หรือจุดศูนยก์ ลาง
•ฟี เจอร์ออฟไซซ์ (FOS) ถือวา่ เป็นวตั ถุไม่ใช่คา่ ตวั เลขหรือขนาดตวั เลข

28

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

•ฟี เจอร์ออฟไซซว์ สิ ามญั รูปทรงพ้ืนฐาน (I-FOS Basic) คือชุดของพ้ืนผวิ ท่ีมีการ
กาหนดความคลาดเคล่ือนและทาใหเ้ กิดผวิ สวมประกอบ(Actual mating envelope)ที่

เป็นผวิ ทรงกลม,ทรงกระบอกหรือระนาบคูข่ นาน

29

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

I-FOS Basic

30

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

I-FOS Basic

31

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน คาจากดั ความ

•ฟี เจอร์ออฟไซซ์วสิ ามญั รูปทรงพเิ ศษ (I-FOS Special) คือชุดของพ้นื ผวิ ที่มีการ
กาหนดความคลาดเคลื่อนและทาใหเ้ กิดผวิ สวมประกอบ(Actual mating envelope)ท่ี

ไม่เป็นผวิ ทรงกลม,ทรงกระบอกหรือระนาบคู่ขนาน

32

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมัน คาจากดั ความ

หมายเหตุ
•IFOS เป็นพ้ืนผวิ ที่เปล่ียนแปลงตามคา่ ความคลาดเคล่ือนแลว้ ทาใหป้ ริมาณเน้ือวสั ดุ

เปลี่ยนไปดว้ ย หรือ
•IFOS เป็นพ้นื ผวิ ที่เปล่ียนแปลงตามค่าความคลาดเคล่ือนแลว้ ทาใหร้ ะยะคลอนใน
การประกอบเปล่ียนไปดว้ ย

33

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบนั ไทย-เยอรมนั คาจากดั ความ

หมายเหตุ
•Location dimension บางขนาดอาจเป็นขนาดของพ้นื ผวิ IFOS
•Location dimension เม่ือตาแหน่งเปล่ียนแปลงตามคา่ ความคลาดเคล่ือนแลว้
อาจจะไม่ทาใหป้ ริมาณเน้ือวสั ดุเปล่ียนไปดว้ ย

34

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมนั

คาจากดั ความ

สภาวะวสั ดุ (Material condition)
•สภาวะเน้ือวสั ดุมากสุด (Maximum Material Condition, MMC) เป็นสภาวะที่

เกิดข้ึนเม่ือ Feature of size มีปริมาณเน้ือวสั ดุมากท่ีสุด (เพลาโตที่สุด รูเลก็ ที่สุด)
•สภาวะเน้ือวสั ดุนอ้ ยสุด (Least Material Condition, LMC) เป็นสภาวะที่เกิดข้ึนเม่ือ

Feature of size มีปริมาณเน้ือวสั ดุนอ้ ยที่สุด (เพลาเลก็ ที่สุด รูโตที่สุด)

35

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน คาจากดั ความ

•สภาวะท่ีไม่คานึงถึงขนาดรูปลกั ษณ์ (Regardless of Feature Size, RFS) เป็น
สภาวะที่อยรู่ ะหวา่ งสภาวะวสั ดุสูงสุด (MMC) และสภาวะวสั ดุต่าสุด (LMC)
อาจจะมีค่าเป็นเท่าไหร่กไ็ ด้

36

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

37

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

38

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

39

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

40

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

41

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

42

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

43

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

44

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

45

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

46

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

47

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

48

Thai-German Institute ความหมายของสญั ลกั ษณ์ GD&T ตามมาตรฐาน ASME Y14.5-2009

สถาบันไทย-เยอรมัน

คาจากดั ความ

ขนาดของฟี เจอร์ออฟไซซ์(FOS)

49