کارو چالاکیەکانی ڕێکخراوی بوژانەوەی کەلەپووری کورد

1

‫کارو چاڵاکی ڕێکخراوی بوژاندنەوەی کەلەپوری کورد‬
‫ئامادەکاری ‪ :‬محمد محمود رسول‬

‫کۆکردنەوەی بابەتەکان ‪ :‬عرفان عثمان‬
‫وەرگێڕان زمانی ئینگلیزی‪ :‬محمد محمود رسول‬

‫تەرجومەی ئەڵمانی‪ :‬صابر احمد سابیر‬
‫هەڵەچنی‪ :‬حسین حەمە غەریب ‪ -‬سیامەند محمد صدیق‬

‫دیزاین‪ :‬ئاوارە هیوا رشید‬

‫‪RKHO‬‬
‫‪www.kurdheritage.org‬‬

‫‪2‬‬

‫ڕاپۆرتی پڕۆژەکانی ڕێكخراوی بوژاندنه‌و ‌هی ك ‌هل ‌هپووری كورد‬
‫‪٢٠٢١-٢٠١٦‬‬

‫ئـه‌م ڕاپۆرتـ ‌ه كورتـه‌ی پـڕۆژە‌ و كارو چالاكییه‌كانـی ڕێكخـراوی بوژاندنـه‌وه‌ی كه‌له‌پـووری‬
‫كــورد ‌ه لــه‌ ســەرەتای دام ‌هزراندنییــ ‌هوه‌ تــا کۆتایــی ســاڵی ‪ ،٢٠٢١‬واتــه‌ هه‌مــوو ئــه‌و‬
‫پڕۆژانـه‌ی كـ ‌ه ت ‌هواوكـراون‌‪ ،‬هه‌روه‌هـا ئەوپڕۆژانـەی كـ ‌ه لـ ‌ه ئێسـتادا لەجێبەجێکردنـدان‬

‫‪3‬‬

‫بیرۆكه‌ی دامەزراندنی ڕێکخراوی بوژاندنەوەی کەلەپووری کورد‬

‫بیرۆكــه‌ی دامه‌زراندنــی ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌وه‌ی كه‌له‌پــووری كــوردو مۆزه‌خانــ ‌هی‬
‫كه‌له‌پــووری له‌لایــه‌ن بەڕێــز (عیرفــان عوســان ئه‌حمــه‌د زە ‌نگه‌نــه‌و ‌ه) به‌هــاوكاری‬

‫هونەرمەنــدی نــاسراو بەڕێــز (بــه‌رزان قــادر) جێبەجێکــراوە‌‪.‬‬
‫پاشــان لــ ‌ه ســاڵی ‪ ٢٠١٦‬بەڕێــز (دلیڤــا عه‌بــدوڵا) لــه‌ دامه‌زراندنــی ئــ ‌هم ڕێكخــراوه‌دا‬
‫ب ‌هشــدار بــوو ‌ه‪ ‌،‬وه‌ك خ ‌همخۆرییــ ‌هك لــ ‌ه پێنــاو پاراســتنی كه‌له‌پــوور‪ ،‬كلتــوور شــوێن ‌هواری‬
‫شارسـتانییە دێرینـەکان لـە هەرێمـی کوردسـتان‪ .‬بەهـۆی ناسـەقامگیری بارودۆخی ئاسـایش‬
‫و بوونــی کێشــە ناوخۆیــی و دەرەکییــه‌كان كــه‌ رەنگدانەوەیەکــی نەرێنــی هەبــووە لــە‬
‫خزمەتکـردن بـە پاراسـتنی کەلەپـوور و کلتـوور‪ ،‬هەروەهـا دابیننەکردنـی بودجـەی تایبـەت‬
‫لەلایــەن حکومەتــەوە بــە هــۆکارە جیــاوەزەکان لــە رابــردوودا بۆتــە هــۆی ئــه‌وه‌ی کــە‬
‫کەرتـی گشـتی نەتوانێـت مۆزەخانەیەکـی کلتووریـی فـرە رەنگـی هەبێـت بۆرەنگدانـەوەی‬
‫کلتــوور و ئاینــە جیــاوازەکان کــە لــە کۆنــەوە ســومبلی پێکەوەژیــان بــوون لــە شــاری‬
‫سـلێمانی‪ ،‬بـەڵام خۆشـبەختانە حکومەتـی هەرێمـی کوردسـتان بـواری رەخسـاندوە بـۆ‬
‫ڕێکخـراوە کلتووریـی و کەلەپوورییـەکان کـە دەسـتکراوەبن بـە هەمئاهەنگـی لەگـەڵ‬
‫لایەنـە پەیوەندیـدارەکان بـۆ خزمەتکـردن لـەم بـوارەدا‪ .‬هـه‌ر بۆیـ ‌ه‌ دامەزراندنـی ئـەم‬
‫ڕێکخـراوە بـووە ئەرکێکـی لـە پێشـینەی دەسـتەی دامەزرێنەرانـی ڕێکخـراو‪ ،‬و مانـدو‬
‫نەناسـانە لەگـەڵ ئەندامانـی ڕێکخـراو هەرلـە دەسـتپێکی دامەزراندنـی ڕێکخراوەکـەوە‬
‫بـێ وچـان کاریـان کـردوە و بـەم هۆیەشـەوە مۆزەخانەیەکـی نـاوازەی کەلەپوورییـان‬
‫دامەزرانــدووه‌ و پڕیــان کــردووە لــه‌ پارچــەی کەلەپووریــی بەهــاداری دێریــن کــە‬
‫بۆتــە جێــی ســەرنجی خەڵکــی هەرێمــی کوردســتان و عێــراق و ئــەو بیانییانــەش کــە‬

‫دانیشـتووی هەرێمـن یـان بەسـەردان دێنـە شـارەکە‪.‬‬

‫‪4‬‬

‫پێشه‌كی‬

‫هــ ‌هر لــه‌ ســه‌ره‌تای دامه‌زراندنییــ ‌هوه‬
‫ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌وه‌ی كه‌ل ‌هپــووری كــورد‬
‫بــ ‌ه گوڕوتینێكــی به‌هێــزه‌وه‌ ده‌ســتیكردووه‌ بــ ‌ه‬
‫كارو چالاكییه‌كانــی بــه‌ مه‌به‌ســتی پاراســتنی‬
‫كه‌له‌پــوور‪ ،‬كلتــوور و شــوێن ‌هوارە دێرینەکانــی‬
‫کوردســتان بــە تایبەتــی لــە شــاری ســلێمانی‬
‫و دەوروبــەری‪‌ .‬ئه‌مــ ‌ه جگــه‌ لــ ‌هوه‌ی كــه‌‬
‫دامه‌زرێنه‌رانـی ئـه‌م ڕێكخـراوه‌ و ئەندامەکانـی‬
‫پێشــریش دڵســۆزانە ه ‌هوڵــی راســتەقینەیان‬
‫هه‌بــووه‌ بــۆ پاراســتنی كه‌له‌پــوور و شــوێنه‌وار‬
‫لــه‌ ناوچه‌كــه‌دا‪ .‬لــه‌ شــاری ســلێمانیدا كاریــان‬
‫بــۆ كۆكردنــه‌وه‌ی پارچــ ‌هی ك ‌هل ‌هپووریــی و‬
‫شـوێن ‌هواریی كـردووه‌‪ ،‬دیـار‌ه هه‌مـوو ئـ ‌هو ه ‌هوڵانـه‌ش بـه‌ پاڵپشـتی و ئاگاداریـی لایەنـە‬
‫پەیوەندیـدارەکان و کۆششـی ئەندامانـی خ ‌همخـۆری ڕێکخراوەکـە بـووە و تـا ڕاده‌یەکـی‬
‫بــاش ســەرکەوتنیان بەدەســتهێناوە‪ ،‬کــە بۆتــە جێــی ســەرنجی لایەنــە پەیوەندیدارەکانــی‬
‫حکومەتــی هەرێمــی کوردســتان و دنیــای دەرەوە کــە قەوارەیەکــی بچــووك‪ ،‬بــە توانــا‬
‫ناوخۆییەكانـی خۆیـه‌وه‌ بتوانێـت چەندیـن کاری قـورس و تاقەتپڕووکێـن ئەنجـام بـدات بـە‬
‫پشتبەســن بــە خــودی تاکــی کۆمەڵگــه‌ و توانــا و دڵســۆزییان‪.‬‬

‫ده‌توانیـن بڵێیـن لـه‌م دوو سـاڵه‌ی سـه‌رده‌می كۆرۆنـادا ڕێكخراوه‌كـه‌ وه‌ك ئاڵنگارییـه‌ك‬
‫چالاكتریـن سـاڵه‌كانی خـۆی تێپه‌ڕانـدووه‌ لـه‌ ڕووی كارو چالاكـی پاراسـتنی کەلەپـووره‌وە‬
‫بـە ئاسـتێکی بـەرزو زانسـتییه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌هـا باشـرین کۆمەکـی بـۆ بـە ئەنجـام گەیاندنـی‬
‫پڕۆژەکانــی بــه ‌ده‌ســتهێناوه‌‪ .‬هه‌مــوو ئه‌مانــه‌ش ده‌گه‌ڕێتــه‌وه‌ بــۆ قۆســتنه‌وه‌ی هه‌لــی‬
‫ئارامــی بارودۆخــی ناوچه‌كــه‪ ،‬لەگــەڵ شــەونخونی و کارامەیــی ئەندامەکانــی‌‪ ،‬چونكــه‌‬
‫لـه‌م‌ دوو سـاڵه‌دا مـرۆڤ گه‌ڕایـه‌وه‌ بـۆ ناخـی خـۆی و ماڵـی خـۆی تـا بیـر لـه‌ ئیشـوكاری‬
‫مــرۆی وزانســتی بكاتــه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مــه‌ش بــه‌ مانــای كاركــردن دێــت لــه‌ پێنــاو مرۆڤایەتــی‬
‫و شارســتانیه‌ته‌كه‌یدا‪ ،‬چونكــه‌ کەلەپــوور و کلتــوور دوو بەهــای مۆراڵــی و شوناســی‬

‫‪5‬‬

‫گەلانــی دونیــان‪ .‬هــه‌ر بۆیــه‌ لــه‌م بارودۆخــه‌دا ده‌بێــت کار و چالاکــی و پڕۆژەکانــی‬
‫ڕێكخـراوی بوژاندنـه‌وه‌ی كه‌له‌پـووری كـورد بـه‌ گرنـگ بزانیـن و بەهاکانیـان بنرخێنرێـت‬
‫كــه‌ بــە ئاڕاســتەی هوشــیارکردنەوەی کۆمەڵگــه‌ لــە بەهــا کلتوورییــەکان هه‌نگاویــان‬
‫نـاوه‌‪ ،‬هەروەهـا وەك پـردی پەیونـدی نێـوان کۆمەڵگـە جیـاوازەکان بـۆ فەراهـەم کردنـی‬

‫گۆڕینـەوەی هـزرو تێگەیشـن لـە بـاره‌ی داب و نەریتـەکان لـه‌ نێوانیانـدا‪.‬‬
‫لێــره‌وه‌ تێده‌گه‌یــن كــه‌ ئارامــی و ئاســایش لــه‌ كــوێ بێــت شارســتانیه‌ت له‌وێــوه‌‬
‫ده‌رده‌كه‌وێــت‪ ،‬چونكــه‌ هه‌مــوو ئــه‌و كار و چالاكیانــه‌ و كۆكردنــه‌وه‌ی پارچــه‌ی‬
‫كه‌له‌پــووری و شــوێنه‌وارییه‌ی کــە له‌لایــه‌ن ڕێكخراوه‌كــه‌وه‌ ئه‌نجامــدراون و‌ لــه‌م‬
‫ڕاپۆرتــه‌دا باســیان ده‌كه‌یــن‪ ،‬لــه‌ دوای ســه‌قامگیربوونی ناوچه‌كــه‌ هاتۆتــه‌دی‪ ،‬وه‌ك‬
‫ده‌بینیـن پێشـر لـه‌م ناوچه‌یـه‌دا بـۆ كـورد به‌هـۆی ڕژێمـه‌ یـەك لـە دوای یەکەکانـەوە‬
‫هه‌لێكـی گونجـاو نه‌ڕە‌خسـاوه‌‪ ،‬تـا كـورد ده‌سـتبداته‌ كۆكردنـه‌وه‌ و پاراسـتنی پارچه‌كانـی‬
‫شارســتانیه‌ت و مێــژووی خــۆی‪ .‬میلله‌تــی زینــدوو لــه‌وه‌ تێــده‌گات كــه‌ شارســتانیه‌ت‬
‫كلتوورێكــه‌ له‌ســه‌ر جیۆگرافیایه‌كــی دیاریكــراو دروســت دەکرێــت‪ ،‬واتــه‌ لــه‌ رێگــه‌ی‬

‫كاروچالاكییــه‌وه‌ دێتــه‌ بــوون‪.‬‬

‫‪6‬‬

‫پێناس ‌هی ڕێكخراوی بوژاندنه‌و ‌هی ك ‌هل ‌هپووری كورد‌‬

‫ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی کەلەپــووری کــورد‪ ،‬ڕێکخراوێکــی ناحكومــی ناوخۆیــی‬
‫قازانــج نەویســتە کــە گرنگــی دەدات بــە بوژاندنــەوەی کەلەپــووری کــورد لــە ڕێگــه‌ی‬
‫كۆكردنـه‌وه‌ی ئـه‌و كه‌لوپه‌لانـه‌ی كـه‌ ده‌گه‌ڕێنـه‌وه‌ بـۆ چینوتوێـژە جیاوازەکانـی کۆمەڵگـ ‌ه‬
‫لـه‌ سـه‌رده‌مانی كۆنـدا‪ ،‬لەگـەڵ ئەنجامدانـی کـۆڕ و سـیمینار بـە مەبەسـتی پاراسـن و‬
‫بوژاندنـەوەی كلتـوور و کەلەپـووری کوردسـتان لـە فەوتـان و زیـان بەرکەوتـن‪ .‬سـەرەڕای‬
‫ئەمــەش ئەرکــی پاراســتنی دەسنووســە مێژووییەکانــی گرتۆتــە ئەســتۆ بــە هــاوکاری و‬
‫هەمئاهەنگــی لەگــەڵ بەڕێوەبەرایەتــی شــوێنەواری ســلێمانی و مۆزەخانــه‌ی ســلێمانی‪.‬‬
‫ئــه‌م ڕێكخــراوه‌ لــە نووســینگەی ڕێکخــراوە ناحکومییەکانــی حکومەتــی هەرێمــی‬

‫کوردســتان بــە کــۆدی (‪ )2381-K‬تۆمارکــراوە‪.‬‬

‫‪7‬‬

‫م ‌هب ‌هستی دامه‌زراندنی ڕێكخراو ‌هك ‌ه‬

‫مه‌به‌ســت لــە دامه‌زراندنــی ئــ ‌هم ڕێكخــراوه‌ سەرخســتنی بەهــای كه‌له‌پــووری و‬
‫کلتــووری و بوژاندنــەوەی ناوچــه‌ شــوێنەوارییه‌كانی كوردســتانە‪ ،‬هەروەهــا پاراســتنی‬
‫هه‌مــوو ئــه‌و بابــه‌ت و كه‌لوپه‌لانه‌یــه‌ كــه‌ چوونه‌تــه‌ خانــه‌ی كه‌له‌پــووره‌وه‌ و‬
‫بوونه‌تــه‌ به‌شــێك لــه‌ ناســنامه‌ی مێژوویــی میلله‌تــی كــورد و خه‌ڵكانــی ناوچه‌كــه‌‪‌،‬‬
‫ئه‌مـه‌ش بـه‌ هاوکاریکـردن لەگـەڵ بـۆردی نیشـتمانی شـوێنەوار و کەلەپـوور (‪)SBAH‬‬
‫به‌ڕێگه‌یه‌كــی زانســتی له‌گــه‌ڵ ڕێكخــراوه‌ ناوخۆیــی و نێوده‌وڵه‌تيیــه‌كان هه‌وڵــی بــۆ‬
‫ده‌درێـت و ئه‌نجـام ده‌درێـت‪ ،‬بـە ئامانجـی دروسـتکردنی کۆمەڵگەیەکـی هاوچـەرخ و‬
‫شارســتانی و تەندروســته‌ لەســەر بنەمــای بەهــا کلتووریــی و هزرییه‌كانــی کۆمەڵگــە‌‪.‬‬

‫مێژووی دامه‌زراندنی ڕێكخراو ‌هكه‌‬

‫وه‌ك پێشــر باســکرا‪ ،‬ســه‌ره‌تا بیرۆكــه‌ و دامه‌زراندنــی ڕێكخــراوی بوژاندنــەوەی‬
‫كه‌له‌پـووری كـورد لـه‌ لایـه‌ن (عیرفـان عوسـان ئه‌حمـه‌د زه‌گه‌نـه‌وه)‌ كاری بـۆ كـراوه‌‪،‬‬
‫دامه‌زرێنه‌رانــی ئــه‌م ڕێكخــراوه‌ چه‌نــد ســاڵێك لــه‌ پێــش دامه‌زراندنيیــه‌وه‌ ده‌ســتیان‬
‫كـردووه‌ بـه‌ كار و چالاكـی خۆیـان لـه‌ بـواری كلتـووری و كه‌له‌پووریـدا‪ ،‬واتـا‌ لـه‌ سـاڵی‬
‫‪ ٢٠١٢‬وه‌ بــه ‌شــێوه‌یه‌كی خۆبه‌خشــانه‌ كاریــان بــۆ دامه‌زراندنــی ئــه‌م ڕێكخــراوه‌‬
‫كــردووه‌‪ ،‬هــه‌ر بۆیــه‌ دوای ئــه‌وه‌ی هه‌مــوو كه‌ره‌ســته‌كانی دامه‌زراندنــی ڕێكخراوه‌كــه‌‬
‫فه‌راهــه‌م كــرا لــه‌ ڕێكه‌وتــی ‪ ٢٠١٥/١/٥‬ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌وه‌ی كه‌له‌پــووری كــور ‌د‬
‫لەلایــه‌ن حكومه‌تــی هه‌رێمــی كوردســتانه‌وه‌ بــه‌ فه‌رمــی تۆمارکــراو مۆڵه‌تــی پێــدرا‌‪.‬‬
‫ڕێکخـراوی بوژاندنـەوەی کەلەپـووری کـورد تاکـە ڕێکخـراوە لـە عێـراق و بگـرە لـە تـ ‌هواوی‬
‫ناوچەکــەدا‪ ،‬كــه‌ وەك ڕێکخراوێكــی ناحکومیــی ناوخۆیــی مۆزەخانــەی خــۆی هەبێــت‪،‬‬
‫ئەمــەش وای کــردووە لــە لایــەن زۆربــەی دانیشــتووانی شــارەکانی دیكــه‌ی كوردســتان و‬
‫عێراقـ ‌هوه‌ سـەردان بکرێـت‪ ،‬ه ‌هربۆیـه‌ بۆتـە جێـی سـەرنجی زۆرێـك لـه‌ باڵيـۆز و کونسـوڵ‬

‫و نوێنەرانـی ئـه‌و وڵاتانـه‌ی کـە بارەگایـان لـە کوردسـتان و عێراقـدا هەیـە‪.‬‬

‫‪8‬‬

‫بواری کارکردنی ڕێکخراو‬

‫‪ -١‬کۆکردنـەوە و مشـتوماڵکردنی دەسـتنووس ‪ -٢‬دیجیتاڵکردنـی پارچـەی کەلەپووریـی و‬
‫شـوێنەوارییەکان‬

‫‪ -٣‬کەمکردنـەوەی مەترسـییەکان لەسـەر پارچـە کەلەپوورییـەکان و تـەلارە کلتوورییـەکان‬
‫‪ -٤‬ئەمبارکردنـی پارچـە کەلەپووریـی و شـوێنەوارییەکان بەشـێوەی زانسـتی ‪ -٥‬ئامادەکاریـی‬
‫و فریاکەوتــن پێــش و پــاش روودانــی کارەســاتە سروشــتی و دەســتکردەکانی مــرۆڤ ‪-٦‬‬

‫نۆژەندکردنـەوەی تـەلارە کەلەپوورییـەکان‪‌..‬‬

‫هاوئامانج و و هاوکاران‬

‫‪ -١‬دامـەزراوەی گێردە هینکل لە ئەڵمانیا‬
‫‪ -٢‬بەڕێوەبەرایەتی شـوێنەواری سلێمانی‬

‫‪ -٣‬مۆزەخانەی سلێمانی‬

‫‪9‬‬

‫دامەزراوەی گێردە هینکل لەئەڵمانیا‬

‫دامــەزراوەی گێــردە هینــکل لــە مانگــی حوزەیرانــی‬
‫ســاڵی ‪١٩٧٦‬دا لەلایــەن خاتــوو (لیــزا ماســکڵ)ەوە‬
‫دامــەزراوە بــە مەبەســتی بــە زینــدوو هێشــتنەوەی‬
‫شــکۆمەندیی دایکــی کــە نــاوی (گێــردە هینــکل)‬
‫بـووە‪ ،‬وەك دامەزراوەیەکـی یەکگرتـوو بەپێـی یاسـای‬
‫شارســتانی کــە بارەگاکــەی لــە شــاری دوســڵدۆرفە‪.‬‬
‫دامەزراوەکــە کۆمــەك بەخشــینی چــڕ کردۆتــەوە بــۆ‬
‫بــواری زانســتی مرۆیــی و مێژوویــی‪ ،‬بــەم هۆیــەوە‬
‫دامەزراوەکــە لــە هەنــدێ بەرنامــەدا ئــەو بابەتانــە‬
‫تاوتــوێ دەکات کــە پەیوەندییەکــی گــەورەی‬
‫هەیــە بــە ژیانــی هاوچــەرخ و پاشــە ڕۆژەوە‪ ،‬لــە پێــش هەمــوو شــتێکەوە وەك بەشــێك‬
‫لــە بەرنامــەی تایبەتــی بــە ׳׳ئاســایش و کۆمەڵگــە و وڵات׳׳‪ .‬وەك بەشــێك لــە بەرنامــەی‬
‫دابینکردنـی خوێنـدن‪ ،‬دامەزراوەکـە پشـتگیریی ئـەو توێـژەرە گەنجانـە دەکات لـە بـواری‬
‫زانسـتە مرۆییەکانـدا دەخوێنـن یـا لێكۆڵینـ ‌هوه‌ ده‌كـه‌ن لەهـەر یـەك لـە کیشـوەری ئەفریقـا‬
‫و باشــووری ڕۆژهەڵاتــی ئاســیا‪ .‬لــە رێگــەی بەرنامــەی׳׳ کۆمەکردنــی دەستپێشــخەری‬
‫کەلەپـوور»‪ .‬دامەزراوەکـە هەڵدەسـتێت بـە پارێزگاریکـردن لـە ׳׳ کەلەپـووری کلتووریـی»‬
‫بەتایبەتـی لـەو ناوچانـەی کـە دووچاریـی قەیـران بوونەتـەوە‪ .‬توێژینەوەیەك کە مەسـەلەی‬
‫ئاڵنگارییەکانـی ئێسـتا دەخاتـە نـاو دەقێکـی مێژوویـی گەورەتـرەوە لەمیانـەی کۆبیریـی‬
‫کـردن لەسـەر دیموکراسـی وەك فەزیلـە‪ ،‬ئەزمـوون‪ ،‬هەڕەشـە و شـارە ونـەکان‪ .‬پـەی بـردن‬
‫و ژیانکـردن لەگـەڵ شـارە فەرمۆشـکراوەکان لەنـاو کلتـووری جیهانـدا بەرنامەیەکـە کۆمـەك‬
‫دەکرێـت‪ .‬سـەبارەت بـە پـڕۆژە کۆمەککـراوەکان‪ ،‬دامەزراوەکـە هەڵدەسـتێت بـە هاوکاریـی‬
‫کردنـی رێوشـوێنی پشـتگیریکردنی کۆمەڵایەتیـی وەك بەشـێك لـە بەرنامـەی تەواوکاریـی‪.‬‬
‫دامـەزراوەی گـەردە هینـکل بەهـۆی یاسـاکانیەوە دەتوانێـت لـە دەرەوە نـاوەوەی ئەڵمانیـا‬

‫بەدواداچــوون بــۆ ئامانجەکانــی بــکات‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫بەڕێوەبەرایەتی شوێنەواری سلێمانی‬

‫ئــەم بەڕێوەبەرایەتییــە ســەر بــە وەزارەتــی شــارەوانی و گەشــتوگوازاری حکومەتــی‬
‫هەرێمـی کوردسـتانە و لـە چەنـد تیمێکـی کنـەو پشـکنین و تاقیگـەی پشـکنینی پارچـە‬
‫شـوێنەوارییەکان پێکدێـت‪ .‬لەسـاڵی ‪ ٢٠٠٠‬وه‌ بـەردەوام لەڕێـی کنـەو پشـکنینه‌وه‌ لەلایەن‬
‫تیمـی ناوخـۆی بەڕێوەبەرایەتییەکـە و تیمـە بیانییەکانـەوە لـە خاڵـە شـوێنەوارییەکانی‬
‫ســنووری پاریــزگای ســلێمانی ســەدان پارچــەی شــوێنەواری شارســتانیەتە کۆنەکانیــان‬

‫دۆزیوەتـەوە و لـە مۆزەخانـەی سـلێمانیدا نمایشـکراون‪.‬‬

‫مۆزەخانەی سلێمانی‬

‫مۆزەخانـەی سـلێمانی بـەدووەم گەورەتریـن مۆزەخانـە لە سـەر ئاسـتی عێـراق دادەنرێت‬
‫و لــە ‪ ١٩٦١/٠٧/١٤‬دا دامــەزراوە (لێــره‌دا پێویســته‌ ئــه‌وه‌ بوترێــت كــه‌ به‌ڕێوه‌به‌رێتــی‬
‫شــوێنه‌واری ســلێمانی هــاوكات له‌گــه‌ڵ مۆزه‌خانــه‌ی ســلێمانیدا دامــه‌زراوه‌‪ ،‬ئــه‌م‬
‫دامه‌زراوەیــه له‌ســه‌ره‌تادا هــه‌م ڕۆڵــی به‌ڕێوه‌به‌رێتــی بینیــوه‌ بــۆ ڕاپه‌ڕاندنــی كاره‌كان‬
‫هـه‌م ڕۆڵـی مۆزه‌خانـه‌ی بینیـوه)‌‪ .‬مۆزه‌خانـه‌ی سـلێمانی سـەرەتا لـە خانویەکـی ئاسـایی‬
‫لـە گەڕەکـی شۆرشـدا بـووە پاشـان لەسـاڵی ‪ ١٩٧٩‬دا گواسـراوەتەوە بـۆ ئـەم تـەلارەی‬
‫ئێسـتا لـە شـەقامی سـالم‪ .‬مۆزەخانـە بـە هـۆی جەنگـی عێـراق‪ -‬ئێـران تاکـو سـاڵی ‪١٩٨٨‬‬
‫داخـراوەو پاشـان بەهـۆی جەنگـی کەنـداوە پاشـکەوتەکانی بـە داخراوەیـی ماوەتـەوە‪.‬‬
‫لـە سـاڵی ‪ ٢٠٠٠‬دا دەرگای بـەڕووی سـەردانکردندا کردۆتـەوە و تاکـو ئێسـتا بەردەوامـن‬

‫لـە چالاکـی و بـرەودان بـە بەڕێوەبردنـی مۆزەخانەکـە‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫پڕۆژە و چالاكییه‌كانی ڕێكخراو ‌هكه‌ لە ئێستادا بۆ پێشتر‬

‫‪ -1‬پـڕۆژەی سـازنگەی مشـتوماڵکردنی دەسـتنووس کـە لـە لایـەن دامـەزراوەی ئەڵمانـی‬
‫گێــردە هێنــکڵ ‪ Gerda Henkel Foundation‬لــە مایســی ‪ ٢٠٢١‬تــا نیســانی ‪٢٠٢٢‬‬
‫کۆمەککــراوە‪ .‬ئــەم پڕۆژەیــە یەکێکــە لــە پــڕۆژە پێشــەنگە بەهــادارەکان کــە تــا ئێســتا‬
‫یەکـەم پڕۆژەیـە لەسـەر ئاسـتی هەرێمـی کوردسـتان‪ ،‬بەتوانایەکـی بـەرزی زانسـتییەوە‬
‫جێبەجێدەکرێــت‪ ،‬ئه‌مــه‌ش بەهــاوکاری زانکــۆی زانســتە پراکتیکییــەکان لەبەرلیــن‬

‫لەلایــەن پرۆفیســۆر دکتــۆر روث کێلــه‌ر و پرۆفیســۆری بەتوانــا پیتــەر کلاوس‪.‬‬

‫‪ -٢‬پــڕۆژەی بەدیجیتاڵکردنــی پارچــە شــوێنەوارییەکانی مۆزەخانــەی ســلێمانی بــە‬
‫هاوبەشـی لەگـەڵ مۆزەخانـەی سـلێمانی لەسـەر ئەرکـی دامـەزراوەی ئەڵمانـی گێـردە‬

‫هێنــکڵ ‪Gerda Henkel Foundation‬‬
‫قۆناغــی دووەم کەتەلۆگــی ژمارەیــی (‪ )Digital Catalogue‬بــۆ بــە ڕێنووســکردنی‬
‫ئەنتیکەکانـی مۆزەخانـەی سـلێمانی بـە هاوبەشـی لەگـەڵ بەڕێوەبەرایەتـی شـوێنەواری‬

‫ســلێمانی لــە کانوونــی دووەمــی ‪ ٢٠٢٠‬تــاک و ئابــی ‪.٢٠٢١‬‬

‫‪ -٣‬پــڕۆژەی پاراســتنی دەستنووســی مێــژووی چــەرم پــڕۆژەی بــە دەنگــەوە چوونــی‬
‫فریاکەوتنــی کلتــووری دەستنووســە مێژوویيــە چەرمــەکان کــە لــە لایــەن ڕێکخــراوی‬
‫وایتین‪-‬ســەر بــە ســندوقی پرنــس کڵاوز (‪Whiting Organization- Prince Clause‬‬
‫‪ ) Fund‬ی وڵاتـی هۆڵەنـداوە کۆمەککـراوە لـە ‪ ٢٠٢٠/١/٢‬تـا ‪ .٢٠٢٠/٥/١‬ئـەم پڕۆژەیـە‬
‫بەمەبەســتی پاراســتنی تەوراتــی نــووسراو لەســەر پێســت ئەنجــام دراوە ئەویــش لــە‬
‫ڕێگـەی دروسـتکردنی سـندوقی لـە دار دروسـتکراو‪ .‬لـەم پڕۆژەیـەدا پاراسـتنی پارچـه‌كان‬
‫بــه‌ شــێوه‌یه‌كی زانســتی ســه‌رده‌میانه‌ ئه‌نجامــدراوه‌‪ ،‬پارچــه‌كان لــه‌ خامــه‌وه‌ پێچــراون‬
‫پاشــان خراونه‌تــه‌ نــاو ســندوقی تایبەتــی تەختــەوە‌‪ ،‬دواتــر ســندوقه‌كانیش له‌ســه‌ر‬
‫ڕه‌فــەی تایبــەت ئەمبارکــراون ســەرەڕای ئــەوەش ڕووبــه‌ری نــاو ئه‌مباره‌كــه‌ كــه‌‬

‫ڕە‌فه‌كانــی تیاجێگیرکــراوە بــه‌ بۆیاخــی دژە‌ كــه‌ڕو بۆیاخكــراوه‌‪.‬‬

‫‪12‬‬

13

14

‫بەشـداریکردن لە یادی یەکگرتنەوەی هەردوو ئەڵمانیای ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوا‪.‬‬
‫‌ (بەشــداریکردن لــە ســاڵیادی یەکێتــی ئەڵمانیــا) ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی کەلەپــووری‬
‫کـورد هەسـتا بـە ڕێزلێنـان لـە کونسـوڵی گشـتی ئەڵمانیـا‪ ،‬پایـەدار خاتـوو (باربـرا وڵـف)‬
‫لەگـەڵ پێدانـی خەڵاتـی رێزلێنانـی ڕێکخـراو بـۆ سـاڵی ‪ ٢٠١٩‬بەرامبـەر بـە بایەخپێدانـی‬
‫بـە پاراسـتنی کلتـوور و کەلەپـوور کـە لـە ‪٣‬ی تشرینـی یەکەمـی ‪ ٢٠١٩‬لـە شـاری هەولێـر‬

‫ئەنجامـدرا‪.‬‬

‫‪ -4‬پڕۆژەی پارێزگاریکردن و پاراسـتنی ‪ ١٣٢‬دەستنووسـی مێژوویی‬
‫ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی کەلەپــووری کــورد لــە ‪ ٢٠١٩/٠١/٠٢‬بــۆ‪٢٠١٩/٠٦/٣٠ ٠‬‬
‫پڕۆژەیەکــی نــاوازەی بــە ئەنجــام گەیانــد‪ ،‬کــە لەلایــەن دامــەزراوەی ئەڵمانــی گێــرد ‌ه‬
‫هێنــکل (‪) Gerda Henkel Foundation‬ەوە کۆمەککرابــوو‪ ،‬لــە پێنــاو پارێزگاریکــردن‬
‫و پاراســتنی ‪ ١٣٢‬دەستنووســی مێژوویــی وەك یەکــەم پــڕۆژەی لــەو جــۆرە کــە لــەم‬
‫ناوچەیــەدا ئەنجامبدرێــت‪ .‬ئــەم کارە ســەرنجی ڕاگەیاندنــی ناوخــۆ و دەســەڵاتدارانی‬
‫خۆجێـی و کونسـوڵگەرییە بیانییەکانـی لـە کوردسـتاندا بـەلای خۆیـدا ڕاکێشـا ئەویـش‬

‫بــە ســەردانکردن و بایەخپێدانیــان بــە پڕۆژەکــە‪.‬‬

‫لــەم پڕۆژەیــەدا ‪ ١٣٢‬دەستنووســی مێژوویــی کاری پاکكردنــەوە و بــەرگ تێگرتنیــان‬
‫بــۆ کــرا‪ ،‬هه‌روه‌هــا لــە قۆناغــی دووەمــی پڕۆژەکەشــدا ســکانکردن‪ ،‬هەڵگرتــن‪ ،‬و‬

‫ئەمبارکردنیــان بــە شــێوەیەکی زانســتیانە جــێ بەجــێ کــرا‪.‬‬
‫جێــی ئاماژەیــە ئــەم پســپۆڕییە زۆر دەگمەنــە لــە ناوچەکەمانــدا‪ ،‬ئــەو ڕێکخــراو و‬

‫‪15‬‬

‫دامەزراوانـەی کـە لـەم بـوارەدا کاردەکـەن زۆر کەمـن و لـە پەنجەکانـی دەسـت تێپـەڕ‬
‫ناکـەن‪ ،‬بەداخـەوە کـە تـا ئێسـتا حکومـەت نەیتوانیـوە وەك پێویسـت ئـاوڕ لـەم بـوارە‬
‫بداتـەوە و بودجـەی پێویسـت بـۆ ئـەم پڕۆژانـە تەرخـان بـکات لـە پێنـاو کۆکردنـەوە و‬
‫پاراسـن و پارێـزگاری کردنـی لـە دەستنووسـە مێژووییـە بـە نرخەکانـی کـورد‪ ،‬کـە بـاس‬
‫لـە مێـژووی سـەدان سـاڵی کـورد دەکات لـە ناوچەکـەدا‪ ،‬لەسـەرجەم بوارەکانـی زانسـت‪،‬‬
‫هونـەر‪ ،‬جوگرافیـا‪ ،‬مێـژوو‪ ،‬زمانەوانـی‪ ،‬زانسـتە ئاينيیەکانی(الفاقـە)‪ ،‬و لێکدانـەوەی ئایەتـە‬
‫پیرۆزەکانـی قورئـان لـە دیـدی زانـا و عەلامەکانـی کـورد کـە بـە هـزری نەتەوایەتـی و‬

‫پێکـەوە ژیـان لـە دێـر زەمانـەوە گۆشـکراون‪.‬‬

‫ڕاهێنــان و تواناســازییە تەکنیکــی بــۆ پاراســن و ئەمبارکردنــی پارچــە شــوێنەواری و‬
‫کەلەپوورییــەکان بــە شــێوەیەکی ســەلامەت‬
‫‪ -١‬هەڵگرتنی دەسـتنووس بە شێوەی سەلامەت‬

‫لەسـەر ئەرکی دامەزراوەی پرنس کڵاوز فەند ی هۆڵەندا (‪)Prince Claus Fund‬‬
‫ڕاهێنــان لەســەر پۆلێنکردنــی مەترســەییەکان و هەڵســەنگاندنی کاریگەرییەکانیــان‬
‫لەسـەر پارچـە شـوێنەواریی و کەلەپوورییـەکان بـەر لـە ڕوودانـی کارەسـاتی سروشـتی‬
‫و دەســتکردی مرۆیــی‪ ،‬هەروەهــا لەگــەڵ چۆنیەتــی ئەمبارکردنیــان بــە شــێوەیەکی‬

‫ســەلامەت و لــە شــوێنی گونجــاو و پارێــزراودا‪.‬‬

‫‪16‬‬

‫‪ -2‬راهێنان لە سـەر مشـتوماڵکردنی دەستنووس و بەرگتێگرتن‬
‫مەشــق و ڕاهێنــان لەســەرئەرکی دامــەزراوەی گێــردە هینــکل (‪Gerda Henkel‬‬
‫‪ )Foundation‬لە لایەن زانکۆی زانسـتە پراکتیکییەکانەوە (‪HTW- Berlin- University‬‬
‫‪ )of Apllied Scinece‬لـە بەرلیـن لـە شـوباتی ‪ ، ٢٠١٩‬لـە بـواری تەکنەلۆژیـای بیزەنتـی‬
‫و کتێبـی ئیسـامی بەشـێوازی تیـۆری و ڕاهێنانـی کـرداری‪ ،‬سـەرەڕای بـەرگ تێگرتنـەوەی‬
‫کتێــب‪ ،‬و تێگەیشــن لــە بنەماکانــی ڕێشــاڵە سروشــتیی و کیمیاوییــەکان‪ ،‬و بنەماکانــی‬
‫نۆژەنکردنـەوەی ئـەم کەلەپـوور و کلتـوورە سـەرەکییانە لـە تەکنەلۆژیـای دروسـتکردنی‬

‫کاغـەز و تەکنەلۆژیـای چاپکـردن دا‪.‬‬

‫‪ -3‬ڕاهێنـان وەرگرتـن لە هه‌رێمی بادن ڤورتمبێرگ لە ئەڵمانیا لە لودڤیکسـبۆرگ‬
‫لەبـەر خەمخـۆری بـۆ ڕزگارکردنـی دەیـان دەستنووسـی کۆنـی ناوچه‌كـه‪ ،‬لـه لایـه‌ن‬
‫ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌وه‌ی كه‌له‌پــووری كــورده‌و ‌ه‌ بیرۆکەیــەک گەڵاڵــە کــرا‪ ،‬بــۆ ڕاهێنــان‬
‫و پاراســن لەســەر چۆنیەتــی پاكکردنــەوە‪ ،‬چاکردنــەوەی و هەڵگرتــن و ئەرشــیفکردنی‬
‫ده‌ستنووسـی مێژوويـی و پارچـه‌ی كه‌له‌پـوو‌ری‪ .‬ئه‌مـه‌ش لـە پێنـاو پاراسـتنی شوناسـی‬
‫کــورد وەك هەمــوو میللەتانــی دیكــه‌ی دنیــا‪ .‬بــۆ ئــەم مەبەســتەش ئەندامانــی ئــه‌م‬
‫رێكخـراوه‌ پەیوەندیيـان کـرد بـە پەیمانـگای ئەرشـیفی نیشـتمانی بـۆ کاری ئەرشـیفکردن‬
‫و هەڵگرتنــی کەرەســەتەی کتێبخانــەکان لــه‌ هه‌رێمــی بــادن ڤورتمبێــرگ لــە وڵاتــی‬
‫ئەڵمانیـا‪ ،‬کـە دیارتریـن پەیمانگه‌یـه‌ لـە نێـوان یـازده‌ پەیمــانگا‌ی تایبەتمەنـدی ئەوڵاتـە‬

‫بــۆ چاکكردنــەوە‪ ،‬ئەرشــیفکردن و پاراســتنی دەستنووســە مێژووییــەکان‪.‬‬
‫خۆشـبەختانە بیرۆکەکـە پێشـوازی گەرمـی لێکـرا لـە لایـەن پەیمانـگای ناوبـراو بەفەرمـی‬
‫بانگهێشـتی ڕێکخراوه‌كـه‌ کـرا‪ ،‬بـۆ بەشـداریکردنی لـە خولـی ڕاهێنـان بـۆ پاکكردنـەوە‪،‬‬

‫‪17‬‬

‫چاکكردنــەوە و ئەرشــیفکردنی نــووسراوە مێژووییــەکان‪ .‬بــۆ ئــەم مەبەســته‌‪ ،‬لــە مانگــی‬
‫حوزه‌یرانـی ‪٢٠١٨‬دا سـتافی ڕێکخـراو بەشـداری خولەکەیـان کـرد و زانیـاری زۆر گرنگیـان‬
‫پێـدرا بەشـێوەی تیـۆری و پراکتیکـی لـە لایـەن تیمـی پسـپۆری چاكکردنـەوەی دەسـتنووس‪،‬‬
‫بـە هـاوکاری بەڕێـزان پرۆفیسـۆر دکتـۆر (جیراڵـد مایـەر‪)Prof. Dr. Gerald Maier‬جێگـری‬
‫ســەرۆکی ئەرشــیفی نیشــتمانی لــە هەرێمــی بــادن ڤورتمبێــرگ‪ ،‬دکتــۆر ئــودۆ هێکــەت‬
‫‪ (،Udo Herkert‬دکتــۆرە ئانــا هابێردتــزل ‪ )Anna Haberditzl‬لــە پەیمانــگای پاراســن و‬

‫ئەرشـیفکردنی کەرەسـتەکانی کتێبخانـە لـە هەرێمـی بـادن ڤورتمبێـرگ‪.‬‬

‫بابەتە سـەرەکییەکانی خولەکە بریتی بوون لە‪:‬‬
‫‌‪ .١‬مشـتوماڵکردنی دەستنووس لە ناو تاقیگەدا‪.‬‬
‫‌‪ .٢‬یەکەی چارەسـەرکردن وەکو خاوێنکردنەوەی ووشـك و هەڵواسین‪.‬‬

‫‌‪ .٣‬هێشـتنەوەی دەستنووس و نەخشەکان‪.‬‬
‫‌‪ .٤‬پاراسـتنی گشتی کەرەسـتەکانی ئەرشیف و کتێبخانە‪.‬‬
‫‌‪ .٥‬ڕەهەندەکانــی پێچانــەوە‪ ،‬هەڵگرتــن‪ ،‬بەڕێوەبردنــی ژینگەیــی و دووبــارە‬

‫ڕ ێکخســتنە وە یا ن ‪.‬‬

‫‪18‬‬

‫ئێســتا ئــەم شــارەزاییە دەگمەنــە بۆتــە هانده‌رێكــی زۆر بەهێــز بــۆ ڕێکخراوه‌كــه‌‬
‫کـە بیـر لـە دامەزراندنـی سـازنگەیەکی گـەورە بکاتـەوە بـۆ شرۆڤەکـردن‪ ،‬پاکكردنـەوە‪،‬‬
‫چاكکردنــەوە و ئەرشــیفکردنی دەستنووســە مێژوویيــەکان‪ ،‬تــا ســەرجەم کەســانی‬
‫ئەکادیمــی و خوێنــدکاری زانکــۆکان‪ ،‬هه‌روه‌هــا توێــژەوەرە و مێژووناســان ســوود لــەو‬
‫ســەرچاوانە وەربگــرن بــۆ لێکوڵینــەوە و گەیشــن بــە شارســتانییەتی مێژوويیــەکان لــە‬
‫ناوچەکـەدا‪ ،‬هـه‌ر بـۆ ئـه‌و مه‌به‌سـته‌ش لـه‌ ئێسـتادا ئـه‌م سـازنگەیە بنیادنـراوه بۆئـەوەی‬

‫كار له‌ســه‌ر پاراســن و كۆكردنــه‌وه‌ی ده‌ســتنووس بكرێــت‪.‬‬

‫‪19‬‬

‫‪ -٥‬پــڕۆژەی هۆشــیارکردنەوەی کارمەندانــی فڕۆکەخانــەی ســلێمانی لــە بەقاچاغبردنــی‬
‫پارچــەی شــوێنەواریی‬

‫ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی کەلەپــووری کــورد لــە ســەر ئەرکــی خــۆی هەســتاوە بــە‬
‫ئەنجامدانـی چەندیـن پـڕۆژەی جیـاواز لـە بـواری پاراسـتنی کلتـووردا لـە پێنـاو پاراسـتنی‬
‫کەلەپـوور و پارچـە شـوێنەوارییەکان‪ ،‬بـۆ یەکەمجـار لـە مێژووی سـلێمانیدا لـە ‪٢٠١٦\٩\٤‬‬
‫تــا ‪ ٢٠١٦\٩\٧‬دا هەســتاوە بــە رێکخســتنی خولێــك بــۆ ڕاهێنــان و هٶشــیارکردنەوەی‬
‫به‌رپرســانی فڕۆکەخانــەی نێودەوڵەتــی ســلێمانی بــە یاســاکانی عێــراق و حکومەتــی‬
‫هەرێــم ســەبارەت بابەتــی شــوێنەواری‪ ،‬ئەنتیــک و پارچــە کەلەپوورییــەکان لەگــەڵ‬
‫ئاشــناکردنیان بــه‌ شــێوازی شــاردنەوەیان تاوه‌كــو بتوانــن ڕێگــری بکــەن لــە بەقاچــاغ‬
‫بردنیـان بـۆ دەرەوەی وڵات لـە کاتـی گەشـتکردندا لەلایـەن ئـەو کەسـانەی کـە هەوڵـی‬

‫بازرگانیکــردن دەدەن بــە پارچــە شــوێنەواریی و کەلەپوورییــەکان‪.‬‬

‫‪ -6‬پـڕۆژەی یادکردنەوەی هونەرمەندە کۆچکـردووەکان و ڕێزلێنان لە خانەوادەکانیان‬
‫ڕێکخــراو لــە ســاڵی ‪ ٢٠١٦‬ەوە لەســەر ئــەرک و بودجــەی خــۆی هەســتاوە بــە‬
‫ڕێکخسـتنی دەیـان بۆنـە لـە پێنـاو ناسـاندن و یادکردنـەوەی هونەرمەنـد و گۆرانیبێـژە‬
‫نــاودارە کۆچکــردووەکان کــە چەندیــن ســاڵ لەمەوبــەر ژیانــی خۆیــان تەرخانکردبــوو‬
‫بـۆ خزمەتکردنـی هونـه‌ر لـه‌ کۆمەڵگـەی کوردیـدا‪ .‬ئـەم بۆنانـە پێکـەوە لەگـەڵ تیمـی‬
‫گەنجانـی خۆبەخـش و گۆرانيبێـژ و هونەرمەنـدە لاوەکانـدا ئەنجامـدراون بـە مەبەسـتی‬
‫پاراسـتنی کلتـووری کـورد و لەبیرنەچوونەوەیـان و گەڕاندنـەوەی بەهایەكـی مەعنـەوی‬
‫بــۆ خێزانــی هونەرمەنــدە کۆچکــردووەکان بۆئــەوەی ببێتــە ئەرشــیفێکی هونــەری و‬

‫کلتووریــی بــۆ نەوەکانــی ئێســتاو داهاتــوو‪.‬‬

‫‪20‬‬

‫یەکــەم‪ :‬ســاڵیادی هونه‌رمه‌نــدی نه‌مــر (ئیبراهیــم محه‌مــه‌د) نــاسراو بــه‌ (ئیبراهیــم‬
‫خه‌یــات) لــه‌ ‪ ٢٠١٦\٥\٧‬ئــه‌م چالاكيیــه‌ بــه ‌سه‌رپه‌رشــتی (بــه‌رزان قــادر‪ ،‬عیرفــان‬
‫عوســان و جــه‌زای ســاز)‪ .‬هه‌روه‌هــا بــه‌ به‌شــداری ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌ هونه‌رمه‌نــد‪،‬‬

‫ڕۆشــنبیران و كه‌ناڵه‌كانــی ڕاگ ‌ه‌یانــدن ئەنجــام دراوە‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫دووەم‪ :‬خ ‌هڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ دوو هونه‌رمه‌نــدی شــه‌هید و ســ ‌هركرده‌ (ئــازاد ه ‌هورامــی‬
‫و قــادر كابــان) لــه‌ ‪ ،٢٠١٦\٧\١٧‬ئــ ‌هم چالاكيیــه‌ ب ‌هسه‌رپه‌رشــتی (بــه‌رزان قــادر‪ ،‬عیرفــان‬
‫عوســان‪ ،‬جــه‌زای ســاز و هیــوا جــاف) هه‌رو‌ههــا بــه‌ ب ‌هشــداری ‌ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌‬
‫كه‌ســای ‌هتی‌ نــاودار و ڕۆشــنبیر و ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌ كه‌ناڵه‌كانــی ڕاگه‌یانــدن ئەنجامــدرا‪.‬‬

‫ســێهەم‪ :‬خ ‌هڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ هــ ‌هر دوو هونه‌رمه‌نــدی نه‌مــر (حه‌ســه‌ن زیــر‌هك و‬
‫عه‌بــه‌ی مــ ‌هلا) لــه‌ ‪ .٢٠١٦\٦\٢٦‬ئــ ‌هم چالاكیيــه‌ ب ‌هسه‌رپه‌رشــتی (بــه‌رزان قــادر‪ ،‬عیرفــان‬
‫عوســان و جــ ‌هزای ســاز) بــه‌ به‌شــداری ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌ كه‌ســایه‌تییه‌ نــاودار و‬

‫ڕۆشــنبیر و و ژماره‌یه‌كــی زۆر لــ ‌ه كه‌ناڵه‌كانــی ڕاگه‌یانــدن ئەنجامــدرا‪.‬‬

‫‪22‬‬

‫چــوارەم‪ :‬خه‌ڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ هونه‌رمه‌نــدی نه‌مــر (عوســان علــی‪ ،‬هه‌روه‌هــا بــۆ‬
‫هون ‌هرمه‌نــد عوســان كێمنه‌يــی) لــ ‌ه ‪ ،٢٠١٦\٦\٢١‬ئــ ‌هم چالاكییــ ‌ه بــ ‌ه سه‌رپ ‌هرشــتی‬
‫(بــه‌رزان قــادر‪ ،‬عیرفــان عوســان و جــه‌زای ســاز)‪ ،‬هه‌رو‌ههــا بــه‌ ب ‌هشــداری ‌ژماره‌یه‌كــی‬
‫زۆر لــ ‌ه كه‌ســای ‌هتیي‌ نــاودار و ڕۆشــنبیر و ژماره‌یه‌كــی زۆر لــە هونەرمەنــدان و‬

‫كه‌ناڵ ‌هكانــی ڕاگه‌یانــدن ئەنجامــدرا‪.‬‬

‫پێنجــەم‪ :‬خه‌ڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ دوو كه‌ســایه‌تی نــاودار و خــاوه‌ن ئه‌زمــوون‪ ،‬مامۆســتا‬
‫(دلێــر ئیبراهیــم و ئــاراس ئیبراهیــم) لــه‌ ‪ ٢٠١٦\٦\١٦‬ئــه‌م چالاكییــ ‌ه بــه ‌سه‌رپ ‌هرشــتی‬
‫(بـه‌رزان قـادر‪ ،‬عیرفـان عوسـان و جـه‌زای سـاز) هه‌رو‌ههـا‌ ب ‌هشـداری ‌ژماره‌یه‌كـی زۆر‬
‫لــه‌ كه‌ســای ‌هتي ‌ي نــاودار و ڕۆشــنبیر و هونەرمەنــد و ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌ كه‌ناڵه‌كانــی‬

‫ڕاگه‌یانــدن ئەنجامــدرا‪.‬‬

‫‪23‬‬

‫شەشــەم‪ :‬خه‌ڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ دوو كه‌ســای ‌هتی نــاودار و خــاوه‌ن ئه‌زمــوون‪،‬‬
‫مامۆســتا (ئه‌نــوه‌ر ق ‌هره‌داغــی و دكتــۆر شــێركۆ عبــەدوڵا) لــه‌ ‪ ٢٠١٦\٦\٤‬ئــه‌م چالاكییــ ‌ه‬
‫به‌سه‌رپ ‌هرشــتی بــه‌رزان (قــادر‪ ،‬عیرفــان عوســان‪ ،‬جــ ‌هزای ســاز و هیــوا جــاف) بــه‌‬
‫به‌شــداری ‌ژماره‌یه‌كــی زۆر لــه‌ كه‌ســایه‌تیی ‌ه هونەرییــەكان نــاوداران ‪ ،‬ڕۆشــنبیرو‬

‫ژماره‌ی ‌هكــی زۆر لــه‌ كه‌ناڵ ‌هكانــی ڕاگه‌یانــدن ئەنجامــدرا‪.‬‬

‫حەوتــەم‪ :‬خه‌ڵاتــی ڕێزلێنــان بــۆ‬
‫هونەرمەنــدی کۆچکــردوو (محمــد‬
‫ابراهیــم عبــدول )کــە بــە هــەردوو زاری‬
‫ســۆرانی و کرمانجــی بــۆ ســاڵانێکی زۆر‬
‫گۆرانـی چڕیـوە و خزمەتێکـی گـەورەی بـە‬
‫خەرمانــی هونــەری کــوردی کــردوە‪.‬‬

‫‪24‬‬

‫‪ -٧‬پڕۆژەی چالاکی هونەری کلتووریی و مۆسیقا‬
‫لــە لایەکــی تــرەوە هــه‌ر لــه‌ دوای دامەزراندنــی مۆزەخانــەی کەلەپــووری کــورد ‌هوه‌ لــە‬
‫نــاو چەقــی شــاری ســلێمانی وەکــو ناوەندێکــی کلتووریــی و لــه‌ هه‌مــان كاتیشــدا بــۆ‬
‫جێبەجێکردنــی چالاکییــە کلتوورییەکانــی وەك‪ :‬مۆســیقا‪ ،‬گۆرانــی و پێشــوازیکردن لــە‬
‫ســەردانیکەران کــە لــە خوێندنگــە و زانکۆکانــەوە دێــن‪ ،‬هەروەهــا نمایشــکردنی ســەدان‬
‫پارچـەی کلتووریـی و کەلەپووریـی بـۆ بەرزکردنـەوەی ئاسـتی هۆشـیاری دەربـارەی کلتـوور‬

‫و کەلەپـووری کـورد‪ ،‬هـه‌ر بۆیـه‌ ئـەم شـوێنە بۆتـە شـانۆی چالاکییـەکان‪.‬‬
‫لەمـەش زیاتـر مۆزەخانـەی کەلەپـووری کـورد و تـەلارە کلتوورییەکـەی بۆتـە شـانۆیەکی‬
‫هونـەری کلتووریـی کـە چەندیـن کلیپـی گۆرانـی تیـادا تۆمارکـراوە‪ .‬جگـە لەمـەش تێمێکـی‬
‫بەناوبانگــی جیهانــی لەســەری ســاڵی ‪ ٢٠٢١‬دا هەســتان بــە نمایشــی ســەمایەك لــە ژێــر‬
‫نـاوی تێکەڵکردنـی سـەمای فلامنگـۆی کـوردی لـە سـلێمانییەوە بـۆ شـاری سـڤێڵی ئسـپانیا‪.‬‬
‫ئــەم ســەمایە تێکەڵەیەکــی گۆرانــی و ئــاوازی کــوردی و ئیســپانی بــوو لەگــەڵ ســەمای‬
‫فلامنگـۆی ئیسـپانی وەك سـومبلی هاوبەشـی هونـەری لـە نێـوان نەتـەوە جیاوازەکانـدا‪.‬‬

‫’‪Kurdish flamenco fusion! ‘From Sulaimani to Spain’s Seville‬‬

‫‪25‬‬

‫‪ -٨‬پڕۆژەی ئاهەنگی گۆرانیبێژە میللییەکان‬
‫ئـەم دەستپێشـخەرییە لـە لایـەن خەڵکـەوە پێشـوازییەکی باشـی لێکـرا‪ ،‬هـەر لەبەرئـەوەش‬
‫خەڵـك بـە بەردەوامـی سـەردانی ئـەم شـوێنە دەکـەن‪ ،‬لـە هەمـان کاتیشـدا ئـەم شـوێنە‬
‫بــە ماڵــی کۆکردنــەوەی گۆرانیبێــژان‪ ،‬هونەرمەنــدان و خەڵکــی ڕۆشــنبیر و کەســایەتی‬
‫مێژوونـاس و شـاعیرەکان دادەنرێـت بـۆ ئـەوەی کـۆڕۆ و سـیمیناری تیـادا ئەنجـام بـدەن‬
‫و زانیـاری و بیروبۆچوونـی خۆیـان دەربـارەی کلتـوور و مێـژوو و بابەتـە شـوێنەوارییەکانی‬

‫تیـادا ئاڵوگـۆڕ بکـەن‪.‬‬

‫سـەردانی دیپلۆمـات و کەسـایەتییە نـاسروەکان لەسـەر ئاسـتی نیشـتمانی و جیهانـی لەگـەڵ‬
‫سـەردانی خوێنکارانـی خوێندنگەکان‬

‫زۆرێــك لــە خەڵکانــی پایەبــەرز ســەردانی ئــەم مۆزەخانەیــە دەکــەن‪ ،‬وه‌ك باڵيــۆزەکان‪،‬‬
‫کونسـوڵەکان و کاربەدەسـتانی فەرمانگـەی پەیوەندییەکانـی دەرەوە لەسـەر ئاسـتی بـەرز‪،‬‬
‫هه‌روه‌هــا تیمــە شوێنەوارناســە بیانیــی و خۆماڵییــەکان و شــارەزایانی بــواری کەلەپــوور‪.‬‬
‫ســەردانی بەڕێــز ســفین مۆســلەر‪ ،‬کونســڵی ئەڵمانیــا لــە هەرێمــی کوردســتان بــۆ‬
‫بەســەرکردنەوەی پڕۆژەکانــی ڕێکخــراو و مۆزەخانــەی کەلەپــووری کــورد لەگــەڵ تیمــی‬

‫یــاوەری دا لــە ڕۆژی ‪.٢٠٢١/١٢/١٩‬‬

‫‪26‬‬

‫سـەردانی بەڕێـز خاتـوو (ولـف بەربـارا) کونسـڵی ئەڵمانیـا لـە هەرێمـی کوردسـتان بـۆ‬
‫بەســەرکردنەوەی پــڕۆژەی پاراســن و پارێزگارییکــردن لــە دەستنووســە مێژوویــەکان لــە‬

‫ڕۆژی ‪٢٠١٩/٠٦/١٠‬‬

‫ســەردانی هەریــەك لــە بەڕێــزان جێگــری ســکرتێری گشــتی نەتــەوە یەکگرتــووەکان لــە‬
‫نێـردەی یٶنامـی لـە عێـراق (جۆرجـی پۆسـن) باڵویـزی گشـتی ئەمەریـکا لـە عێـراق‪( ،‬کێـن‬
‫گــرۆس) و ســکرتیری دووەم لــە باڵویزخانــەی ژاپــۆن لــە عێــراق‪( ،‬کویتشــی هاتانــاکا) و‬

‫(رۆجـەر ماثیـوس)‪ ،‬پڕۆفێسـۆر لـە بـواری شوێنەوارناسـی لـە زانکـۆی ریدنـگ‪.‬‬

‫‪27‬‬

‫ســەردانی باخچــەی منــاڵان و خوێندکارانــی خوێندنگــە حکومــی و ناحکومییــەکان‪ ،‬لەگــەڵ‬
‫خوێندکارانـی سـەنتەری گەنجانـی پەناهەندە سـورییەکان و ئاوارەی ناوەڕاسـت و باشـووری عێراق‪.‬‬

‫ڤیستیڤاڵ و یادە کلتوورییەکان‬
‫بەشــداریکردن لــە ڤیســتیڤاڵی کتێــب‌ لــ ‌ه ‪ ٢٠١٦\٤\٢٣‬بــ ‌ه سه‌رپ ‌هرشــتی كتێبخانــه‌ی‬
‫گشــتی ســلێمانی‪ ،‬ه ‌هرو ‌ههــا ڕێكخــراوی بوژانــه‌وه‌ی كه‌له‌پــووری كــورد خۆبه‌خشــان ‌ه‬
‫به‌شــدار بــوو لــ ‌هم‌ ڤیســتڤاڵه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌هــا كه‌ســای ‌هتی نــاودار ب ‌هڕێــز خاتــوو (هێــرۆ‬
‫ئیبراهیــم ئ ‌هحمــه‌د) لــه‌ كردنــه‌و ‌هی ئــ ‌هم ڤیســتڤاڵه‌دا به‌شــدار بــوو‪ ،‬لــه‌ هه‌مانكاتــدا‬
‫ســ ‌هردانی به‌شــ ‌هك ‌هی ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌و ‌هی كه‌له‌پــووری كــوردی كــرد‪ .‬هه‌رو ‌ههــا‬
‫بــه‌ به‌شــداریكردنی چه‌نــد كه‌ســێكی خۆبه‌خــش ئاهه‌نگــی میللــی تیــادا ئه‌نجامــدرا‪،‬‬
‫به‌سـه‌ر په‌رشـتی (جـ ‌هزای سـاز‪ ،‬نـاسری ڕە‌زازی‪ ،‬ئـازادی م ‌هحمـود تۆفیـق شـلك و شـه‌هاب‬
‫زه‌نگه‌نــه‌)‪ ،‬ئ ‌همــ ‌ه جگــ ‌ه لــ ‌ه به‌شــداری ژماره‌یــه‌ك لــه‌ كه‌ســایه‌تی‪ ،‬ڕۆشــنبیر و ناودارانــی‬
‫شــاری ســلێمانی‪ ،‬كه‌ناڵه‌كانــی ڕاگه‌یانــدن (گ ‌هلــی كوردســتان‪ ،‬كوردســات‪ ،‬ڕووداو‪ ،‬كــه‌ی‬

‫ئێــن ئێــن و خــاك) به‌شــدار بــوون بــۆ پ ‌هخشــكردنی ئــه‌م ڤیســتڤاڵ ‌ه‪.‬‬

‫‪28‬‬

‫ئاهەنگی کردنەوەی مۆزەخانە‬
‫كردنــ ‌هو ‌ه ‌ی مۆزه‌خانــ ‌ه لــ ‌ه ‪ ٢٠١٥/١١/١٧‬ئــ ‌هم چالاكییــه‌ بــە هەوڵــو مانــدوو بنــی‬
‫ســەرۆکی ڕێکخــراو و ب ‌هسه‌رپ ‌هرشــتی د ‌هســته‌ی دام ‌هزراندنــی (ڕێكخــراوی بوژاندنــه‌و ‌هی‬
‫كه‌له‌پــووری كــورد)‪ ،‬هه‌رو ‌ههــا بــه‌ به‌شــداری چه‌نــد ك ‌هســێكی خۆبه‌خــش ئاهه‌نگــی‬
‫میللـی تێیـدا ئه‌نجامـدرا‪ ،‬بـه‌سه‌رپ ‌هرشـتی (جـه‌زای سـاز‪ ،‬نـاسری ڕەزازی‪ ،‬ئـازادی م ‌هحمـود‬
‫تۆفیــق شــلك و شــه‌هاب زه‌نگه‌نــه‌)‪ ،‬و بــه‌ ب ‌هشــداری ژماره‌ی ‌هكــی زۆر لــه‌ ك ‌هســایه‌تی‪،‬‬
‫ڕۆشــنبیر و ناودارانــی شــاری ســلێمانی‪ ،‬هه‌روه‌هــا بــه‌ به‌شــداری كه‌ناڵه‌كانــی ڕاگه‌یانــدن‬

‫(گ ‌هلـی كوردسـتان‪ ،‬كوردسـات‪ ،‬ڕووداو‪ ،‬كـه‌ی ئێـن ئێـن و خـاك)‪.‬‬

‫‪29‬‬

‫دام ‌هزراندنی مۆز ‌هخان ‌هی ك ‌هل ‌هپووری كورد‬

‫دوای دام ‌هزرانــدن و گه‌شــه‌پێدانی ڕێكخــراوی بوژاندنــ ‌هوه‌ی كه‌له‌پــووری كــورد‪،‬‬
‫دام ‌هزراندنــی مۆزه‌خانه‌یــه‌ك بــه‌ نــاوی مۆزه‌خانــه‌ی‌ ك ‌هله‌پــووری كــورد له‌لایــه‌ن‬
‫ڕێكخراوه‌كـ ‌هو ‌ه بـ ‌ه پێویسـت زانـرا‪ .‬ت ‌او ‌هكـو ئـه‌و كه‌لوپـ ‌هل و پارچـە کەلەپووریانـەی كـه‌‬
‫خه‌ڵـك بـه‌ ڕێكخراوه‌كـه‌ی ده‌به‌خشـن لـه‌ مۆز‌هخانـه‌ی ناوبـراودا نمایـش بکرێـن و خه‌ڵكـی‬
‫بیانیبێـت‪ .‬هـه‌ر بۆیـه‌ ڕێكخـراوی ناوبـراو لـه ڕێك ‌هوتـی‌ ‪ ٢٠١٥\١١\١٣‬مۆڵه‌تـی كردنـ ‌هوه‌ی‬
‫مۆزه‌خانــه‌ی پێــدرا‪ .‬ئــه‌م مۆز ‌هخانه‌یــه‌ لــه‌ تــه‌لاری ئوتێــل فه‌ره‌حــی ك ‌هله‌پــووری لــ ‌ه‬

‫شــاری ســلێمانی كرا‌یــەوه‌ ‌‪ ،‬كــه‌ ده‌ك ‌هوێتــه‌ نهۆمــی دووه‌مــی ت ‌هلار ‌هكــه‌وه‪.‬‬
‫سـەرجەم پارچـە کەلەپوورییەکانـی مۆزه‌خانه‌کـە‌ لـ ‌ه هۆڵێـك و‌ نـۆ ژووردا نمایشـکراون‌‪.،‬‬
‫هه‌روه‌هــا لــه‌ هــه‌ر ژوورێكــدا كه‌لوپــه‌ل و پارچــەی كه‌له‌پــووری نمایشــکراوە كــ ‌ه‬
‫گوزارشــت لــه‌ ژیانــی ڕابــردووی خه‌ڵكــی كوردســتان بــه‌ گشــتی و شــاری ســلێمانی بــ ‌ه‬
‫تایبه‌تـی‌ ده‌كات‪ ،‬لەگـەڵ نیشـاندانی شـێوازی ژیانـی هه‌مـوو چینـو توێژەکانـی کۆمەڵگـەی‬
‫کـوردی‪ ،‬هه‌روه‌هـا نیشـاندانی نموونـەی پێکـەوە ژیانـی کۆمەڵگـەی ئایینـە جیاوازەکانـی‬

‫وه‌ك‌ ئیسـام‪ ،‬كرسـتیان و جـوو گوزارشـتی لێكـراو‌ه‪.‬‬

‫ژووری ژمــاره‌ یــه‌ك ناونــراوه‌ ماڵــی كــورد‪ ،‬ژووری ژمــاره‌ دوو تایبه‌تــه بــ ‌ه جلوبه‌رگــی‬
‫كـوردی ئافره‌تـان‪ ،‬ژووری ژمـاره‌ سـێ كه‌لوپـه‌ل و ئامێـری كشـتوكاڵ و پیشـه‌ی د ‌هسـتیي ‌ه‪،‬‬
‫ژووری ژمــار ‌ه چــوار تایبه‌تــه‌ بــه‌ كــ ‌هره‌سر ‌ەی جه‌نگــی‪ ،‬ژووری ژمــار ‌ه پێنــج تایبه‌تــ ‌ه بــ ‌ه‬
‫خ ‌هنجــ ‌هری ده‌بــان و شــینه‌تیغ‪ .‬ژووری ژمــار ‌ه شــه‌ش تایبه‌تــه‌ بــ ‌ه كه‌ره‌ســت ‌ەی د ‌هلاكــی‪-‬‬
‫س ‌هرتاشـی‪ ،‬ژووری ژمـاره‌ حـه‌وت بـۆ ك ‌هر‌هسـته‌و ئامێـری ڕسـتنوچنین‪ .‬لـ ‌ه كۆتايیـدا هـه‌ر‬

‫دوو ژووری ژمـار‌ه ه ‌هشـت و نـۆ تایبـه‌ت كـراون بـه‌ نیشـاندانی ده‌سـتنووس‪.‬‬

‫‪30‬‬

‫‪ -٦‬پڕۆژەی کۆکردنەوەی دەستنووس و پاراستنیان‬
‫ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی کەلەپــووری کــورد وەك ڕێکخراوێکــی ناحکومــی پێشــەنگ‬
‫لـە بـواری کەلەپـووردا بـە هەماهەنگـی لەگـەڵ بەڕێوەبەرایەتـی شـوێنەواری سـلێمانی‬
‫توانیویەتـی سـەدان شـاکاری شـوێنەواریی و ك ‌هله‌پووریـی کۆبکاتـەوە و بیانپارێزێـت‪ .‬ئـەم‬
‫شـاکارانە دەسـتنووس و بابه‌ته‌كانـی دیکـەش دەگرێتـەوە‪ ،‬لـە هەمـان کاتـدا ڕێکخراوەکـە‬
‫خەریکـی کۆکردنـەوەی ئـەو دەسـتنووس و پەرتووکانەیـە وەکـو سـامانێکی کلتووریـی کـە‬
‫مێژوویـان بـۆ سـەدان سـاڵ پێشـر دەگەڕێتـەوە‪ .‬ئه‌مـه‌ سـەرەڕای پاراسـتنی سـەدان ئامـرازی‬
‫کەلەپووریـی کـە لەلایـەن باوباپیرانـی کـوردەوە لـە ماوەیەکـی زۆر کۆنـدا بەکارهێـراون‪.‬‬

‫لــە دەســتپێکی کار و چالاکيیەکانیانــدا‪ ،‬دام ‌هزرێن ‌هرانــی ڕێكخــراوی ناوبــراو هەســتاون‌‬
‫بــە کۆکردنــەوەی دەیــان دەستنووســی مێژوویــی جۆراوجــۆر‪ ،‬ه ‌هرو‌ههــا دەیــان پارچــەی‬
‫کەل ‌هپووریـی و کلتووریـی‪ ،‬بەهەماهەنگـی لەگـەڵ ب ‌هڕێو‌هب ‌هرایەتـی شـوێنەواری سـلێمانی‪.‬‬

‫‪31‬‬

‫وێن ‌هی هه‌ندێك ل ‌هو ك ‌هلوپ ‌هلان ‌هی ك ‌ه ل ‌ه ناو مۆز ‌هخانه‌ی ڕێكخراو‌دا نمایشکراون‬

‫‪32‬‬

33

‫هۆڵـی مۆزه‌خانـ ‌هی ك ‌هل ‌هپـووری كـورد‪ ،‬نمایشـکردنی ك ‌هلوپه‌لـی نـاو ماڵـی كـورد راڕەوی‬
‫مۆز ‌هخانــ ‌هی ڕێكخــراوی بوژاندنــ ‌هو ‌هی كه‌ل ‌هپــووری كــورد كــ ‌ه لێیــ ‌هوه‌ د ‌هچیتــ ‌ه نــاو‬
‫ژووره‌كان‪ ،‬ئــه‌م ڕاڕەوە ك ‌هلوپ ‌هلــی ك ‌هله‌پــووری نــاو ماڵــی كــوردی تێــدا نمایشــکراوە‌‪.‬‬

‫لەنـاو مۆزەخانەکـەدا چەنـد ژورێـک هـەن کـە هەریەکەیـان بەشـێکی تایبەتـە کـە لەمانـە‬
‫پێکدێـت کـە لەخـوارەوە ئامـاژەی پێکـراوە‪.‬‬
‫ژووری ژماره‌ ی ‌هك ماڵی كورد‬
‫ژووری ژماره‌ دوو جلوبه‌رگی ئافره‌تان‬
‫ژووری ژماره‌ سێ ك ‌هلوپ ‌هلی كشتوكاڵ‬
‫ژووری ژمار ‌ه چوار كه‌ر ‌هسته‌ی جه‌نگی‬
‫ژووری ژماره‌ پێنج خه‌نج ‌هری د ‌هبان‬
‫ژووری ژماره‌ شه‌ش كه‌ر ‌هست ‌هی د ‌هلاكی‬
‫ژووری ژمار‌ه حه‌وت‪ ،‬ڕستن وچنین‬
‫ژووری ژمار‌ه هه‌شت و نۆ‪ ،‬د ‌هستنووس‬

‫‪34‬‬

‫بەرنامەڕێژی پڕۆژەکان بۆ ئایندە‬
‫‪ .١‬کۆکردنەوە و پاراستنی دەستنووسە مێژووییەکان‪.‬‬
‫‪ .٢‬بەهێزکردنــی تواناســازی لێهاتوويــی هونــەری بــۆ مشــتوماڵکردنی دەســتنووس‪،‬‬
‫تێگرتنــەوەی بەرگــی پەرتــووك و ئەرشــیفکردن‪.‬‬
‫‪ .٣‬نۆژەنکردنـەوەی تـەلار و خانـوو و ژێرخانە کەلەپوورییەکان‪ ،‬ئاشـی ئاو و نۆژەنکردنەوەی‬

‫پارچەکەلەپوورییەکان‪.‬‬
‫‪ .٤‬بــرەودان بــە تواناســازی و لێهاتوویــی هونــەری کارمەندانــی ڕێکخــراوی بوژاندنــەوەی‬

‫کەلەپـووری کـورد بـە ڕێگـەی بەشـداریکردن لـە مەشـق و ڕاهێنانـدا‪.‬‬
‫‪ .٥‬کۆکردنەوەی پارچە کەلەپوورییەکان و پاراستنی شوێنەوارە دێرینەکان‪.‬‬

‫‪ .٦‬پاراستنی کەلەپووری بەرجەستە و نابەرجەستەی کورد‪.‬‬

‫‪35‬‬

‫بەشی زمانی کوردی‬

‫‪7363‬‬

Our plan for future projects:
1. Collecting and protecting historical manuscripts.
2. Capacity building of technical skills on manuscript restoration,
binding books, and archiving.
3. Rehabilitation of heritage palaces and houses, water mills, and
archeological items.
4. Capacity building of technical skills of the RKHO staff through
training sessions.
5. Collecting archeological pieces and protecting archeological sites.
6. Protecting material and immaterial Kurdish heritage.

7372

Hall of Kurdish Heritage Museum. Displaying items in
«House of the Kurds.»

In the museum corridor that leads to the rooms, heritage items are
displayed in the corridor
Room number one, House of the Kurds
Room number two, women fashion
Room number three agricultural instruments
Room number four military equipment
Room number seven knitting and weaving
Rooms number eight and nine display manuscripts

7318

7309

6490

Samples of the items displayed in the museum
6418

three is for agricultural and craftsmanship items, room number four
is for military equipment, and room number five displays Daban
daggers and knives. Room number six displays barbershop items.
Room number seven displays knitting and weaving instruments, and
finally, rooms number eight and nine display manuscripts.
9. A project for collecting and protecting manuscripts
As a leading NGO in heritage, RKHO, in coordination with the
Department of Archeology in Sulaymaniyah, could collect and
protect hundreds of archeological masterpieces. These include
manuscripts and other items. Meantime, the organization collects
historical manuscripts and books aging hundreds of years ago,
including heritage items and instruments used by our ancestors in
the old times.
As a startup, establishing members of the organization collected
tens of different historical manuscripts and tens of heritage and
cultural items in coordination with the Department of Archeology in
Sulaymaniyah.

6472

Festival for Inauguration of the Museum. The museum was
inaugurated on 15 November 2015.
This activity was supervised by the management board of RKHO
and participated by several volunteer singers supervised by Jazai Saz,
Nasri Razazi, Azadi Mahmood Taufiq Shelk, and Shahab Zengana).
It was also participated by many personalities and intellectuals of
Sulaymaniyah. The media channels GK, Kurdsat, Rudaw, KNN, and
Khak TV, covered the event.

Establishment of the Kurdish Heritage Museum
Following the establishment of RKHO, it was necessary to establish
a Kurdish Heritage Museum so that the archeological items donated
to the organization by the people be kept in the museum and
displayed to the public. RKHO was granted the museum license on
13 November 2015. The museum is located on the second floor of
the heritage Farah Hotel in Sulaymaniyah city.

All the heritage pieces are displayed in a hall and nine rooms. The
displayed items represent the lives of the Kurdish people in general
and Sulaymaniyah during ancient times. It also shows the lifestyle of
all layers of the Kurdish community representing the coexistence of
the religious communities like Islam, Christians, and jews.

Room number one is named «House of the Kurds.» Room number two
is related to traditional women›s traditional uniforms. Room number

4636

Visit of Governmental and Non-governmental kindergarten and
school students, including Syrian refugees and internally displaced
Iraqi students.

Festivals and Cultural Events
RKHO participated in the Books Festival on 23 April 2016, which
the Public Library organized in Sulaymaniyah. RKHO voluntarily
participated in the festival. The famous personality Mrs. Hero Ibrahim
Ahmed, inaugurated the festival and also visited the RKHO booth of
the festival. The festival also featured the performance of traditional
music participated by Jazai Saz, Nasri Razazi, Azadi Mahmood Tofiq
Shelk, and Shahab Zengana. Moreover, several personalities and
intellectuals of Sulaymaniyah and the media channel (GK, Kurdsat,
Rudaw, KNN, and Khak TV) participated in the event.

6445

Ms. Wolf Barbara, the German Counsel in Kurdistan Region, visited
the project for protecting the historical manuscripts on 10 June 2019

Visit of Messrs Georgi Posten, UN ASG from UNAMI Iraq, Ken Gross,
US Ambassador in Iraq, Kutchi Hatakana, Second Secretary of the
Japanese Embassy in Iraq, and Roger Matius, Archeology Professor
in Reading University.

6454

8- Local Artists Festival

The public warmlywelcomed
this initiative, driving them
to visit the center more
frequently. Meantime, this
center is considered a house
for bringing singers, artists,
intellectuals, historians,
poets, and celebrities
together to conduct seminars
and exchange information
about culture, history, and
archeological topics.

Diplomats and famous personalities at the national and world level
and the school students visit the museum.
Many personalities have visited this museum, including ambassadors,
consuls, and high-level staff of the External Affairs Department and
local and foreign archeological teams and cultural experts.

Mr. Sven Mossler, the German Counsel in Kurdistan Region, visited
the projects of the organization and the Kurdish Heritage Museum,
accompanied by his team on 19 December 2019.

4636

7. A project for cultural, artistic, and music activities
The Kurdish Heritage Museum in Sulaymaniyah city center has
served as a cultural center to perform activities like music, singing,
and receiving visitors from the schools and universities. Meantime,
hundreds of archeological pieces were displayed that contributed to
raising public awareness about the Kurdish culture and heritage. We
can say that this center has become a theatre for performing the
activities.
Moreover, the Kurdish Heritage Museum and its cultural palace
have become a stage for recording many music video clips. A famous
international team visited the center during the New Year of 2021
and performed a «Kurdish Flamenco Fusion from Sulaymaniyah
to Spain Seville» dance. The dance was a mixture of Kurdish and
Spanish flamenco dances representing different nations› common
artistic symbols.

Kurdish flamenco fusion! ‘From Sulaimani to Spain’s Seville’

4672

Seventh: Honoring the deceased singer Hama Qutu who has been
singing in Sorani and Kurmanji Kurdish dialects, generously serving
the Kurdish arts.

6481

Fifth: Honoring the two famous personalities Messrs. Dler Ibrahim
and Aras Ibrahim on 16 June 2016. Messrs. Barzan Qader, Irfan
Osman, and Jazai Saz organized the activity. It was also participated
by many artists, intellectuals, and media channels.

Sixth: Honoring the two famous personalities Messrs. Anwer
Qaradaghi and Dr. Sherko Abdullah on 4 June 2016. Messrs. Barzan
Qader, Irfan Osman, and Jazai Saz organized the activity. It was also
participated by many artists, intellectuals, and media channels.

6409

Third: Honoring the two deceased singers Hassan Zirak and Abai
Mala on 26 June 2016. Messrs. Barzan Qader, Irfan Osman, and Jazai
Saz organized the activity. It was also participated by many famous
personalities, intellectuals, and media channels.

Fourth: Honoring the deceased singer Osman Ali and Osman Kemnai
on 21 June 2016. Messrs Barzan Qader, Irfan Osman, and Jazai
Saz organized the activity. It was also participated by many artists,
intellectuals, and media channels.

509