oomens.net

Hetziene; enanderkeiikopdehouding

P.W.B0.omens

Samenvatting

ln ditartikewl ordtingegaaonpeenrelatiteussehnetzienendehoudinTgo. egelicwhot rdtdatdewijzevan
s t a a ne nz i t t e ni n v l o ehde e f to p d ef u n c t i ev a nd eo o g s p i e r eTne.v e nws o r d te e nr e l a t i eg e l e gtdu s s e nd e
draaiinrgonddelichaamslengetnedaesdominanvtiaenhetoog.
Eencorrectvieandehoudinvgolgenpsodo-orthesiologmisecthoedevneroorzaaeketndirecwt aarneembare,
registreerbeanrreeproduceerhboauledingsconeOcptivea. lleinsd atnahoudingscorezcotwieeslubjectiaelÍs
objectiedÍeconvergenvtaienhetoogeenvoudiwgeor dt.

Inleiding zodanig dat er in elk oog een scherp net-

In mijn dagelijkse praktijk als podo-orthesioloog vliesbeeld ontstaat op een korte afstand. De
(houdingstherapie op neuroSsiologische grond- hieraan gekoppelde reflectoire accomodatieve

slag) tracht ik niet alleen mensenmet chronische convergentie zorgt er voor dat de visuele assen

klachten van het steun- en bewegingsapparaatte van de beide ogen elkaar snijden ter hoogte van

helpen maar ook waar mogelijk verklaringen te het fixatiepunt, waarbij de fusievergentievoort-

vinden voor het ontstaanvan dezeklachten. durendbijstelt.

Over deze mogelijke relaties heb ik meerdere Verstoring van dit mechanisme leidt tot moei-

malen gepubliceerd. zaam zien: asthenopie. Hier behoeft men zich

Een voor mij belangrijk verband heb ik hierbij aanvankelijk niet altijd bewust van te zijn; het

nagenoegbuiten beschouwing gelaten: de relatie scherp zien blijft mogelijk, het kost echter meer

tussenhet zien en de houding. energie. Dit kan dan bijvoorbeeld weer leiden

Reden hiervoor is het mijzelf niet deskundig ge- tot neurovegetatieve reacties. De asthenopie

noeg achten om oogheelkundige verklaringen te wordt eerst duidelijk merkbaar als het scherp-

vinden voor de waargenomen verbanden. Het stellen nabij en mogelijk later ook veraf niet kan
hierin kunnen en willen verdiepen betekent worden volgehouden, als de ogen vermoeid ra-
praktisch echter een aanzienlijk uitstel. Om deze ken en/of als er sprake is van jeuk, een brande-
reden heb ik toch besloten deze mogelijke ver- rig gevoel, tranen, roodheid enzovoort. De ogen
banden aan te geven. Misschien dat oogheelkun- zijn onrustig, de oogleden kunnen trillen, de
dige en aanverwantedisciplines hierin een aan- oogstand wijkt af naar binnen of buiten, al dan

leiding zien tot verder onderzoek en eventueel niet met een dubbel beeld. Men kan zich hierbij

een vorrn van samenwerkins. vermoeid of vervelend voelen, er kan hoofdpijn

ontstaanalsmededuizeligheid.

Hetzien De buitenste horizontale oogspieren kunnen

Het met beide ogen een beeld vormen noemt hierbij verkorten waardoor een pathologische
men het binoculaire zien. Tijdens de slaap maar exoforie ontstaat.De fusievergentie,redthet niet
ook bijvoorbeeld bij alcoholvergiftiging en ex- meer en er ontstaat een pupilverwijding (my-
treme oververmoeidheid kan worden waargeno- driasis) die dan gezienmag worden als een dui-
men dat een of beide ogen buitenwaartsdraaien delijk stresssymptoom. Het in de verte zien
oftewel divergeren. Onder invloed van de sub- wordt nu bemoeilijkt door het voortdurend re-
stantio reticularis verkrijgen wij door een toni- flectoire accomoderenen er ontstaateen schijn-
Auteursbeschrijuing sche convergentie een min of meer rechte oog- bare bijziendheid of pseudomyopie. Ook hierbij
Peter IY.B. Oomerc heeft stand. Middels het reflectoire fusiemechanisme. komt het brandpunt voor het netvlies te liggen
als podo-orthesioloog een echter dus niet als gevolg van een te grote
eigen praktijk te Doorn. de fusievergentie,ontstaatde ftjnstelling van het aslengte.
zien. Om nu ook op korte afstandbinoculair een
Correspondentie-adredsuidelijk beeld te voÍïnen maken wij'gebruik
P.l/.8. Oomens van het accomodatie-convergentie-miosis-syner- Dehoudingin relatietot hetzien
Praktijk voor Integrale Hou-
dingstherapie gisme (miosis:pupilvernauwing). Bewuste con- Na vele jaren van uitvoerig waarnemen,testen,

Ámersfoortseweg 2 tractie van de gladde accomodatiespierenver- behandelenen het geven van adviezen meen ik

3941 EM Doorn sterken de lens- en hoomvlieskromming hierbij de volgende verbanden te hebben gevonden,

TIG 19941; 0(2):66- 71

welke vervolgens een voor een zullen worden relateerd aan de ruimtelijke stand van het

belicht: hoofd in relatie tot het algemeen lichaams-
. Indien de oogdominantie correspondeertmet zwaaÍtepunt.

de hoofdrotatie rond de lichaamslengteaszal . (Pseudo)myopen (myopie:bijziendheid) zul-

het gehele lichaam deze rotatie volgen. Het len het lichaamszwaartepuntmeer naar voren

hoofrl wordt hierbij t.o.v. de romp verplaatsen.Versterkte kyfotisering en lordo-

geëxtendeerd.De spina iliaca anterior supe- sering zijn het gevolg.

rior (os ilium = heupbeen) zal zich aan de 0ogdominanctioerrespondemeret trotatie
zijde van het dominante oog relatief in een hooÍdrondlichaamslengteas
anteropositie bevinden. Deze bij ieder bino-
culair ziend individu aanwezigeoogdominan- Dit werd hierboven al enigszins toegelicht. Zet

tie is te testen door in een stuk wit papier van een proefrersoon rechtop staandemet de voeten
bijvoorbeeld het formaat A4 in het midden enigszinsuit elkaar op circa 3 meter afstand van
een door u op ooghoogte geplaatstvoorwerp en
een uitsparing ter grootte van een gulden te laat dezedoor een uitsparing ter grootte van een
maken en dit papier vervolgens op armlengte gulden in een op armlengte met beide handen
afstand vooruit te laten houden. Met beide vastgehoudenwit blad van het formaat A4 met
ogen wordt vervolgens êen punt in de verte beide ogen geopend naar dit voorwerp kijken.
gefixeerd, bij voorkeur vooraf te bepalen Laat vervolgens beurtelings de ogen dicht-
waaÍna de ogen een voor een worden dicht- knijpen. Het oog waarbij het beeld niet veran-
geknepen. Het geopende oog waarbij het dert is het dominante oog. Vaak is dit het oog
beeld niet verandert is dan het dominante

oog. Met dit oog wordt dan meestal het dat het moeilijkst convergeert. Bekijk nu de
scherpstin de verte gezien (te testen middels proefpersoon van diverse kanten waarbij een
de zogenaamdeSnellen-kaart). Dit oog con-
denkbeeldige verticale as door het hoofd ge-

vergeert relatief moeilijker, objectief vaak dacht wordt en bepaal de rotatie linksom of
waar te nemen en subjectief te ervaren. De rechtsom.Kijk tevens of het hoofd geëxtendeerd
onderzoeker houdt bijvoorbeeld een potlood of geflecteerdt.o.v. de romp wordt gehouden.Is

op circa 50 cm afstand van de punt van de nu bijvoorbeeld het linker oog dominant, wordt
neus van de te testen persoon en vraagt deze het hoofd rechtsom geroteerd en geëxtendeerd
beide ogen hierop te fixeren. Vervolgens t.o.v. de romp dan is er sprakevan corresponde-

wordt dit potlood langzaam richting neus be- rende dominantie ten aanzienvan de lichaams-
wogen, waarbij de ogen moeten convergeren. houding. Staande zal dan aan de dominante

Op een gegevenmoment wordt dit moeilijker zijde de schouder relatief in een anteropositie
voor een of beide ogen, het convergerenkan
zelfs wijzigen naar een divergeren. Het kan zijn evenalsde homolateralespina iliaca anterior
superior (s.i.a.s.) en de knie. yaak zal staande

ook voorkomen dat een oog al direct niet met aflrangendehanden een cervicale rotatiebe-
convergeert. Door nu het andere oog af te perking aan die zijde gevonden worden. Emp!
dekken en de test te herhalen kan worden na- risch heb ik geconstateerddat het homolaterale

gegaan of dit een neurologisch dan wel been relatief het meest wordt belast en hierbij
convergentieprobleemis, in welk laatste ge- dus als korter been gaat functioneren. De rela-
val het oog nu wel convergeert. tieve anteropostievan de s.i.a.s. mag worden

. Indien de oogdominantie niet correspondeert vertaald als een gecombineerde rotatie om de
met de hoofdrotatie rond de lichaamslengteas longitudinale en een anteflectie rond de hori-

wordt het hoofd t.o.v. de romp in een flectie- zontale lichaamsas. Deze beweging van het
stand gehouden. De spina iliaca anterior su- ilium wordt noodzakelijkerwijs gevolgd door het
perior zal zich aan de zijde van het domi- sacrum. Dientengevolge ontstaat er lumbaal een
nante oog vaak doch niet altijd in een rela- scolioseconvex naar de zijde van het dominante
tieve anteropositie bevinden. In deze situatie oog in combinate met een rotatie. In feite dus
is het dominante oog vaak niet het oog waar- een torsiescoliose die naar craniaal gecompen-
mee het scherpst in de verte wordt gezien seerdwordt. In feite zou men hier kunnen spre-
echter wel het oog dat makkelijker conver- ken van een ffsiólogische relatie van oogfunctie

geert. en houding.

. Ieder mens heeft een convergentievoorkeur 0ogdominanctioerrespondeneiÍet tmet
naar een zijde.
. De mogelijkheid tot convergentie is mede ge- rotatiehooÍdrondlichaamslengteas
Hierbijwordteenhoudinggevondeanls boven

TIG 1994;l0(2) 67

omschreven doch het oog dat dominant wordt als bodem een spiegel waardoor de onderzijde

verwacht, blijkt dit niet te zijn. Het hoofd wordt van de voeten te zien is) en test recht voor hem

t.o.v. de romp in een geflecteerdestand gehou- staandede mate van en moeite met de conv€r-

den. De s.i.a.s. staat nu niet altijd in een rela- gentie als hierboven omschreven.Corrigeer ver-

tieve anterostand, evenals de schouder. Empi- volgens de houding volgens de podo-orthesiolo-

risch staat het kniegewricht aan deze zijde vaak gische methode. Deze methode geeft een direct
' relatiefdoorgestrekt en de patella geëndoroteerd. waarneembare, registreerbare en reproduceer-

De cervicale rotatie is heterolateraal vaak be- bare houdingscorrectie.Hetlichaamszwaartepunt

perkt, homolateraal vaak pijnlijk. Naar mijn be- wordt hierbij geoptimaliseerd. Herhaal nu de

vinding is deze situatie in feite een a-fsiologi- convergentietest,bijna altijd zal zowel subjectief

sche. Het dominante oog convergeertin deze si- als objectief worden ervaren dat de convergentie

tuatie vaak makkelijker dan het niet dominante. eenvoudiger wordt. Bij jonge 'myope' kinderen

In dezemijns inziens a-Ssiologische situatie test wordt bovendien ervaren dat soms regels verder

het dominante oog op de Snellen-kaartniet altijd op de Snellen-kaartkunnen worden gelezen,bij

als het meest scherpkijkende oog, hetgeenin de oudere myopen wordt soms subjectief ervaren

fysiologische situatie bijna altijd wel het geval dat het beeld scherperwordt. Soms vindt wisse-

is. Vaak bestaaner in deze situatie ook proble- ling van dominantie plaats.

men rond en aan het homolaterale schouderse- Zittendetest
wricht. Laat de proefoersooonp eenstoelof (onder-

ledermensheeÍteenconvergentievoorkeuÍ zoeks)bank plaatsnemen zonder hierbij aan de

naareenziide houding te denken. Herhaal de convergentietest

Dit is eenvouditgetesten. als boven omschreven. Let op de mate van en

Vraagdete testenpersoonzittendof staandhet moeite met de convergentie en het verschil tus-

gezicht recht vooruit te houden. Ga vervolgens senhet linker en rechter oog. Vraag hem vervol-

binnen zijn gezichtsveld schuin voor hem staan gens zover naar voren te schuiven dat alleen de

op circa I a 2 meter afstand en houd bij- zitbotjes nog op de rand van stoel of bank zit-

voorbeeld een pen voor u uit met het verzoek ten, de bovenbenenbij voorkeur iets schuin naar

zijn beide ogen hierop te fixeren. Soms lukt dit beneden aflopend, de voeten plat op de grond.

wel, soms gedeeltelijk en soms divergeert het De proefrersoon zal nu merken dat hij minder

oog aan de zijde waar de onderzoeker staat. makkelijk inzakt en dat minder rug- en nek-

Herhaal deze test ook vanuit de andere hoek. spierspanningnodig is. Het bekken kan namelijk

Zowel objectieve waarneming (de mate van en niet maximaal achteroverkantelen dus er is min-

moeite met de convergentie) als subjectievebe- der noodzaak tot lordoseren. In deze situatie

leving geven dan bijna altijd een voorkeur. wordt de convergentietestherhaald. Bijna altijd

Demogelijkhetiodt Gonvergenitsiemede is nu zowel subjectief als objectief wÍ!Írneem-
gerelateeradanderuimtelijksetandvanhet baar dat de convergentieminder moeite kost.
Ik geefpatiënt ook wel eenseen tekst in de han-
hooÍdin relatietot hetalgemeen
den waarbij ik hem vrazg zich op een woord te

lichaamszwaartepunt concentreren. Dezp, tekst moet vervolgens zo

Zelf vind ik dit eenzeerbelangrijkewaarne- dicht naar het gezicht worden gebracht dat het

ming,immersdewijzevanstaanenzittenblijkt woord nog duidelijk leesbaar is. Vervolgens

invloed te hebben op de functie van de oogspie- wordt dit herhaald met de ogen beurtelingsafge-

ren. Wanneer het hoofd op een 'natuurlijke' dekt. Meestal wordt zichtbaar dat de afstand

wijze op de romp rust met zo min mogelijk tekst-oog links/rechts verschilt. Ook dit kan

spanning van de dorsale nekspieren blijkt de vaak wijzigen als 'op het randje' wordt gezeten

convergentie eenvoudiger dan wanneer het evenals de hierboven besproken convergentie-

zwaartepunt van het hoofd relatief meer naar voorkeur.

voren licht dus wanneer het hoofd meer flecteert (Pseudolmyopzuelnlenhetalgemeen
t.o.v. de romp. Actieve extensievan het hoofd
door bijvoorbeeld oefeningen geeft geen verbe- lichaamszwaartepmuenet Ínaarvoren

terde convergentie. verplaatsen

Staandteest Velejarengeledenen in mijn uitgebreidbee-

standhelaasniet meertraceerbaahrad ik een
Zet eenpersoonmetde blotevoetenenigszins meisjevan circa 12 jaaronderbehandelinign
uit elkaar op een podoscoop(een lichtbak met verband met lage rugklachten. Het meisje droeg

68 TIG 1994;l0(2)

bovendien een bril met sterkte minus 6 beider- druk waar te nemen. Het lichaamszwaartepunt
zijds. Het meest opvallende was een zo sterk liggend iets voor S 2 wordt staandeop een punt
spondylolistischehouding die ik zelden op deze tussen de ossa naviculares geprojecteerd. Door
leeftijd in mijn praktijk tegenkom. Allereerst nu bij de staandepatiënt een schietlood aan een
mat ik haar een paar houdingscorrigerende draadje tegen het meest achterste deel van het
podo-orthesiologische therapiezolen aan waar- lichaam te houden, midden-thoracaalof sacraal.
door haar houding al snel wijzigde. De spondy- valt iets van de houding te zeggenen kunnen in
lolistische houding werd minder (gemeten in het het sagittalevlak de diepten van de cervicale en
sagittale vlak), de correcties waren reproduceer- lumbale lordose worden geregistreerd.Wordt nu
baar tijdens het uittesten. Ook de rugklachten bij herhalingsonderzoeken deze meting weer
werden minder. Toch bleef er nog een mogelijke verricht dan worden meestal lagere waarden ge-
indicatie bestaantot een spondylodese.Enig ver- vonden waaruit mag worden geconcludeerd dat
band met ogen had ik inmiddels wel ervaren en kyfose en lordose afgenomen zijn en het li-
daarom had ik toen reeds een 'snellen-kaart' chaamszwaartepuntmeer naar achter is komen
hangen. Het staande onderzoek en de correctie te liggen. De voorvoetafdrukken geven dan vaak
vonden plaats zonder bril. Het frappantebij deze een verminderde intensiteit aan. Een frappante
patiëntewas dat zodra dezecorrectie was aange- waarneming is dat als bijvoorbeeld een multifo-
bracht zij niet alleen meetbaar rechterop kwam cale bril wordt opgezet het hoofd als het ware
te staandoch ook dat zii ineens regels lager op naar achter schiet; deze heeft blijkbaar een
de kaart kon lezen. Een fenomeen dat ik nadien antilordoserend effect wel veelal ten koste van
nog vele malen heb waargenomenen waarneem. de cervicale rotatie door toegenomentonus van
Daar dit niet kon worden toegeschrevenaan een de dorsalenekspieren.

zich wijzigende myopie moest hier een andere

verklaring voor zijn. Toevallig(?) had ik in die Watis nuhetdirectenutuandeze
tijd net iets gelezen over het Utermohlen prisma waarnemingen?
principe en adviseerde ik de moeder met haar
dochter naar een van de artsen te gaan die dit Mogelijk vormt een van de oorzaken van de bij
prisma gebruiken. Dit bleek een openbaring: sommige kinderen aangetroffen zogenaamde
binnen de kortst mogelijke tijd liep zij rechtop, idiopatische scoliose een te groot functieverschil
was de indicatie tot spondylodese vervallen en tussende beideogen.
bleek zij op school ook duidelijk beter mee te
komen. En dat alles dank zij eenprismabril met Hierboven werd reeds beschrevenhoe er een re-
een lagere dioptrie voor de myopie in combina- latie kan worden gelegd tussende draaiing rond
tie met de therapiezolen.Hier was mijns inziens de lichaamslengteasen de dominantie van het
dus duidelijke sprake van de eerder gemelde oog. Voorts moet een scoliosenooit uitsluitend
pseudo-myopie. Sindsdien zijn vele kinderen in het frontale vlak worden beoordeeld doch al-
tussende zes en twintig jaar haar gevolgd. Bijna tijd driedimensionaal:er is altijd sprake van een
altijd bleek mijn doorverwijzing naar de betreÊ torsiescoliose.Bij jonge kinderen vanaf 4-5 jaar
fende arts (geen oogarts) een snelle en verdere is mij reeds vaak een sterke rotatie rond de li-
vooruitgang voor de patiënt te betekenen met chaamslengteasopgevallen in combinatie met
betrekking tot oogklachten als traÍlen, jeuken, een extreme extensie- dan wel flectievoorkeur
prikkelen, enzovoort, concentratie, motoriek en
hoofdpijn. Regelmatig bleek ook een bepaalde van het hoofd. Deze correspondeert dan prak-
vonn van dyslexie te reageren. tisch altijd met de torsiescoliose en het onver-
mogen een- of beiderzijds te convergeren. Dit
Bij het podo-orthesiologische houdingsonder- zou wel eenseen belangrijke oorzaakvan de zo-
genaamde idiopatische scoliose bij kinderen
zoek bleken deze patiënten vaak relatief meer
lordotisch/kyfotisch te staan soms in combinatie kunnen zijn en indien als zodanig erkend in een
met een toegenomen voorvoetdruk. Deze druk- vroeg stadium behandelbaarblijken te zijn om
toenamekan worden waargenomen middels een op zijn minste verergering te voorkomen. Ope-
zogenaamdepodo-baroscoop, een speciale ver- ratieve fixatie zou zo misschien kunnen worden
voorkomen in een aantalgevallen.

lichte voetspiegel waarop drukintensiteit kan Misschieknaneenlui oogbeterbehandeld

worden waargenomen of door middel van een wordendooreenprismabasisnasaabl ij het
podogram, een blauwdruk volgens het zeefdruk- nietluieoogtoete passen

principe. Bij de voorvoet valt dan ter hoogte van Vaak is bij kinderen (trouwens ook bij volwas-
de capita metatarsalia een duidelijk verhoogde senen) het verschil in functie tussen de beide

TIG 1994;l0(2) 69

ogen (convergentie, afstand tot de te lezen tekst) gebogenwordt gestudeerd.Ik heb naar dit zitten

zo groot dat ik dat naar mijn patiënten uitleg als veel onderzoek gedaan en ben tot de conclusie

een verte- en een nabijoog. Door dat het oog dat gekomen dat de mens gewoon niet gebouwd is

nabij functioneert hoofdzakelijk alle 'korte af- om te zitten zoals wij dit doen, alle ergonomie

stand' waarnemingen verricht kan nu het oog te , en onderzoek ten spijt. Natuurvolkeren zitten op

endofoor worden. Men kan echter ook stellen hun hurken met de voeten plat op de grond en

dat het 'verte-oog' te exofoor is. Nogal eensge- houden dit uren vol. De rug is hierbij BOL. Dit

beurt het dat bij behandelingvan amblyopie (lui geldt ook voor het zitten met gekruiste benen.

oog) het afgeplakte oog te endofoor en dus lui Het bekken is hierbij achterover gekanteld. Als

wordt. Het verdient nadrukkelijk aanbeveling wij nu op ons bekken gaan zitten neigen wij in

om na te gaanof het in een aantal gevallen niet eerste instantie ook tot retroflectie van het bek-

de voorkeur verdient het exofore oog daarente- ken en bollen van de ondemrg. Het hoofd gaat

gen met een prisma basis nasaalte behandelen, daarbij in flectie. Daar wij om te kunnen func-

waardoor de ogen als het ware meer op elkaar tioneren de oog-oorlijn min of meer horizontaal

worden afgestemd. moeten brengen is extensievan het hoofd alleen

Erdientgoedopgelette wordenhoemenzit niet voldoende en moeten nek en ondemrg ac-
t.o.v.schoolhorsdt,udieboekebnu,reaue,tc. tief lordoseren. Ook ons staan is echter een
volm van actieve lordosering zodat de dorsale
Zoals hierboven .reeds werd omschreven heeft romp- en nekspieren constant worden overbe-
ieder individu een eenzijdige convergentievoor- last. Spierstijfteid en met name de startklachten
keur. Bij alle werkzaamheden waarbij waarne- na enige tijd in een bepaaldehouding te hebben
ming en concentratie langdurig gevraagd wordt, gestaan,gezeten of gelegen kunnen hierop wij-
dient te worden nagegaanof het zitten t.o.v. het zen. Kijken wij nu eens in ruimten waar veel
werk dus bijvoorbeeld het schoolbord, optimaal actief gezeten wordt, met name de kantoren, dan
is (dus nooit rechts van het bord als de conver- valt op bij met name de vrouwen dat zij zelden
gentievoorkeur naar het rechter kwadrant is ge- achter in hun goede en ergonomisch verant-
richt). Hetzelfde geldt ook voor een personal woorde stoel zitten: ze zifren halverwege of
computer in combinatie met het raadplegenvan zelfs 'op het puntje'. Logisch, daar het bekken
tekst; deze laatstedus nooit rechts als de conver- zo minder achterover kan kantelen en er minder
gentievoorkeur naar links gericht is. actief gelordoseerd behoeft te worden. Voeren

Eenstudietafeml eteenschuinbladkan wij nu de eerder genoemde convergentietestuit
beterlezenenesnbetereconcentratie dan valt subjectief en objectief bijna altijd waar
bevorderen te nemen dat deze makkelijker is gezeten 'op
het puntje' dan achter in de stoel, gesteund of
De tonus van de zes motorische oogspierenper niet. Ook de cervicale rotatie is 'op het puntje'
oog is proefondervinderlijk sterk gekoppeld aan vaak minder geremd en/of pijnlijk.
de ruimtelijke stand van het hoofd. Dit heb ik Om deze reden heb ik een anti-lordoserendkus-
talloze malen kunnen testen en beihvloeden. sen ontworp€n voor gebruik tijdens het actieve
Hoe meer het hoofd geflecteerdwordt hoe meer zitten. Inmiddels wordt dit door veel patiënten
hypertoon in ieder geval de buitensteoogspieren dankbaar gebruikt.
worden, waardoor de convergentie wordt be-

moeilijkt. Het is jammer dat de schuine lesse- Bijvolwassenemnetcervioalkelachten

naar van vroeger verdwenen is, deze was zo enloÍhooÍdpijvnalteenmultiÍocalberil
slecht nog niet. Het is mij wel geblekendat a- mijnsinzientse ontraden
ctieve extensie van het hoofd geen verbetering
geeft, alleen een natuurlijke optimalisering van Het is al eerder gezegd, zorgvuldige waame-
het deelzrvaartepuntvan het hoofd ten opzichte ming is in de praktijk van essentieelbelang om
van het algemeen lichaamszwaaÍepunt geeft niet te verzanden in een routinematige behande-
objectiveerbare en reproduceerbar€ontspanning ling. Patiëntengaven vaak aan mijn behandeling
van de oogspieren. affectief te vinden ten aanzien van klachten tot
en met de lage rug maar cervicale en hoog-thor-

Hetzittenmoethiertoeanti-lordoserend acale klachten zijn voor mij lange tijd een pro-
gebeuren bleem gebleken. Zo is in feite ook de interesse
voor de invloed van het zien ontstaan.Het viel
Veel nek- en schouderklachtenontstaan tijdens mrj op dat als patiënten door mij staandein ba-
het zittende werk met name als er met een lans waren gebracht, dit gebeun zoals inmiddels
beeldscherm wordt gewerkt of als er voorover

70 TIG 1994;l0(2)

wel kan worden begrepen zonder de eigen bril, Iiteratuur
dat met name bij het opzetten van de multifo-
cale bril niet zelden het hoofd zichtbaar werd Hollwich Fritz. Leerboek Oogheelkunde. Bohn,
geëxtendeerdwaarbij tevens de cervicale rotatie Scheltema& Holkema, Utrecht 1989
werd bemoeilijkt. Dit bleek een reproduceerbaar
effect. Blijkbaar heeft de multifocale bril een to- Oomens P.W.B. Regulatietherapie vanuit de
nusverhogend effect op de dorsale nekspieren. voet. De Tijdstroom, Lochem l99l
Op deze grond adviseer ik vaak weer over te
gaan naar een apartebril voor verzien en lezen, Oomens P.W.B. Rugklachten..je moet er mear
wat in deze situatiesbijna altijd een positief ad- mee leren leven? De Driehoek bv, Amsterdam
vies is gebleken. I 993

Totslot Sauter J.J.M. Het veelzijdigepositieve effect van
adequate cowergentieoefeningen. Neder-
Met het bovenstaandeheb ik geen wetenschap- lands Tijdschr ift voor Integrale Geneeskunde,
pelijke verklaring willen of zelfs kunnen geven 1989;5:452-456
met betrekking tot de door mij waargenomenfe-
nomenen. Ik vond ze echter dermate frappant Summary
dat ik ze toch heb willen melden. In de hoop dat
met name vanuit de oogheelkundige wereld het Inthisarticlea relatiobnetweevnisionandposi-
oog wat minder wordt gezien als een orgaan en tionis describeltdi.s explainethdatthewayof
wat meer als een functioneel zich constant aan- sittingandstandinignfluencethse functionof
passend mechanisme bijvoorbeeld met betrek- eyemuscleFsu. rthermoarere, latioins desclibed
king tot de houding. Maar ook kan dit intere- betweetnhe rotationarountdhe bodyaxisand
ssant zijn voor diegenen die zich bezig houden thedominanocfeoneoÍ theeyesA. correctionf
met dyslexie, onbegrepen hoofdpijnen en mis- thepositi0anccordintogthepodo.orthesiological
schien zelfs de wetenschapperdie zich met het point0Í viewi,nstantaneouresslyultisn a repro-
zitÍen bezig houdt, in de hoop dat deze er bij al ducabldee, tectabalendmeasurapbolesitioniaml -
zijn onderzoek van uitgaat dat onze huidige pr0vemenlntt.erestingalyft,ersucha positional
wijze van zitten niet zonder meer een gegeven improvemecnotn, vergenocÍetheeyesbecomes
is.. easiebr,othsubjectivaeslywellasobjectively.

TIG 1994;l0(2) 71