OMG 5 Sejarah Tg 2

OH MY GURU Modul Versi 5.0Oh My Guru (Modul) Sejarah Tingkatan 2Nota Infografik
& Komik
SISIPAN JAWAPAN Baharu
Praktis DSKP
Dicetak pada Edisi PelajarEdisi Gurumerangkumi semua TP

2 Sejarah Format PT3
Tingkatan 2 Terkini daripada
Lembaga Peperiksaan
OMG 5 Sejarah Tg 2 - 00 Cover.indd 3
Malaysia

Penerapan
Teknik PDPC

Edisi Guru

19/10/2020 9:05:06 AM

STRATEGI PENERAPAN TEKNIK PdPc

Cikgu, adakah cikgu tahu kelebihan 1
buku OMG 5.0 ini? 21

Apakah kelebihan buku ini?

Jika dahulu, guru ibarat memberikan ikan terus 3
kepada pelajar, iaitu memberikan ilmu dan bahan
kepada pelajar secara terus, namun sekarang

cikgu perlu mengajar dan melatih pelajar
untuk mendapatkan ilmu seperti kita mengajar
cara-cara untuk menangkap ikan sama ada
menggunakan pancing atau jala. Begitu juga latihan-

latihan dalam buku ini.

Naskah Demo 1 MemenuhikehendakSPdanTP 2 Rujukan muka surat Buku Teks

Boleh terangkan dengan lebih lanjut.

3 Praktis berbentuk Mudah 4 Selepas lengkap, akan dijadikan

Untuk pengetahuan cikgu, buku ini memenuhi Jawab Buku Nota.

kehendak SP dan TP seperti dalam petunjuk

1. Seterusnya, latihan dalam bahagian Praktis

Pentaksiran Bilik Darjah terdiri daripada soalan 5 65 6 55

yang mudah dijawab dan disertakan dengan

rujukan muka surat buku teks seperti petunjuk

2 dan petunjuk 3. Selepas semua latihan lengkap

dijawab oleh pelajar, bahagian ini boleh digunakan

sebagai Buku Nota kerana setiap latihan dilengkapi

dengan semua TP. 1234

Menarik buku ini. Ada apa-apa
maklumat tambahan lagi?

Dalam Praktis PT3, kami turut memberikan 6 Panduan jawapan pada Nota: 6 Panduan jawapan pada DSKP:
(OMG m.s. 1, TP1) (OMG m.s. 8, DSKP F S1, TP4)
rujukan dan panduan jawapan kepada a) Buku OMG muka surat 1 a) Buku OMG muka surat 8
b) TP1 b) DSKP Praktis F Soalan 1
para pelajar untuk menjawab soalan c) TP4
5 Rujukan:
tersebut seperti petunjuk 5 dan 6. Dengan a) MukasuratBukuTeks Panduan jawapan pada Nota
b) Aras kesukaran
ini, cikgu boleh mengajar mereka cara

untuk mencari jawapan. (Teknik: Berikan

pancing atau jala) Latihan dalam praktis PT3

ini sebenarnya pernah dijawab oleh pelajar

dalam Praktis DSKP. 56

Wah, buku ini sangat menarik dan membantu para
pelajar.

Ya, betul cikgu. Walau bagaimanapun cara pelaksanaan Panduan jawapan pada Praktis DSKP
setiap guru mungkin berbeza tetapi paling penting
objektif pembelajarannya tercapai. Kaedah PdPc ini
mempunyai pelbagai cara dan langkah. Buku ini ibarat
senjata manakala guru pula ibarat Jeneral Tentera.
Jika kita mengajar tentera menggunakan senjata
dengan cara yang berkesan, tentu setiap perjuangan
(peperiksaan) akan memperoleh kejayaan.

KANDUNGAN

BAB KERAJAAN ALAM MELAYU BAB KESULTANAN MELAYU PAHANG, PERAK,
TERENGGANU DAN SELANGOR
01 07

1.1 Konsep Alam Melayu 1 7.1 Pengasasan Kesultanan Pahang, Perak, Terengganu 93
1.2 Kewujudan Kerajaan di Alam Melayu 2
1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyhur 2 dan Selangor
1.4 Kerajaan Alam Melayu dan Kerajaan Luar yang 3
Sezaman 7.2 Warisan Kesultanan Melayu Melaka di Pahang, 94
Praktis DSKP (PBD) 5
Praktis PT3 14 Perak, Terengganu dan Selangor

Praktis DSKP (PBD) 96

Praktis PT3 105

BAB SISTEM PEMERINTAHAN DAN KEGIATAN EKONOMI BAB KERAJAAN KEDAH, KELANTAN,
MASYARAKAT KERAJAAN ALAM MELAYU NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS
02 08

8.1 Pengasasan Kerajaan Kedah, Kelantan, 109

2.1 Sistem Pemerintahan 18 Negeri Sembilan dan Perlis
2.2 Kegiatan Ekonomi 19
Praktis DSKP (PBD) 22 8.2 Hubungan Kerajaan Kedah, Kelantan, Negeri 110
Praktis PT3 27
Sembilan dan Perlis dengan Negeri-negeri Melayu

yang lain

Praktis DSKP (PBD) 112

BAB SOSIOBUDAYA MASYARAKAT KERAJAAN Praktis PT3 118
ALAM MELAYU
03 Naskah Demo

3.1 Bahasa dan Tulisan 31 BAB WARISAN KERAJAAN KEDAH, KELANTAN,
3.2 Persuratan 31 NEGERI SEMBILAN DAN PERLIS
3.3 Seni Bina 32 09
3.4 Struktur Sosial 33
Praktis DSKP (PBD) 34 9.1 Warisan Kerajaan Kedah, Kelantan dan Perlis 122
Praktis PT3 40
9.2 Keunikan Adat dan Pemerintahan Negeri Sembilan 124

Praktis DSKP (PBD) 125

Praktis PT3 134

BAB AGAMA, KEPERCAYAAN DAN KEUNIKAN WARISAN BAB SARAWAK DAN SABAH
MASYARAKAT KERAJAAN ALAM MELAYU
04 10

4.1 Agama dan Kepercayaan 44 10.1 Sarawak dan Sabah dalam Alam Melayu 138
4.2 Keunikan Warisan Masyarakat Kerajaan Alam Melayu 45
Praktis DSKP (PBD) 48 10.2 Kemunculan Pemerintahan Tempatan 138
Praktis PT3 56
10.3 Kegiatan Ekonomi Masyarakat Sarawak dan Sabah 139

10.4 Keunikan Masyarakat Bumiputera Sarawak 140

BAB KESULTANAN MELAYU MELAKA dan Sabah

05 Praktis DSKP (PBD) 142

5.1 Pengasasan Kesultanan Melayu Melaka 60 Praktis PT3 152
5.2 Kegemilangan Kesultanan Melayu Melaka 60
5.3 Pengakhiran Kesultanan Melayu Melaka yang 63 KM KERTAS MODEL 156 –160
Berpusat di Melaka
Praktis DSKP (PBD) 64 KK KAJIAN KES 161 –163
Praktis PT3 76

BAB KESULTANAN JOHOR RIAU

06 JAW JAWAPAN (Praktis PT3 Bahagian C) J1 – J8

6.1 Pengasasan Kesultanan Johor Riau 80
6.2 Kegemilangan Kesultanan Johor Riau
Praktis DSKP (PBD) 81
Praktis PT3
83 JAW JAWAPAN (Praktis DSKP, PT3 Bahagian A & B)
89 (Dicetak pada Edisi Pelajar)

Untuk Pesanan, Sila Hubungi/ SMS/ WhatsApp:

Nicholas 012-2885 285 Vally 016-522 5313

John 017-331 3993 Alvis 011-3550 9166

Vincent 012-973 9386 Jackson 011-1890 9869

Kelvin 011-1527 8088 Johnny 011-5507 1039

BaGAIMANAKAH GURU-GURU

MENGAJAR SEMASA PELAKSANAAN PKP?

iPDPC 2.0

Anti PowerPoint Mesra
Copy  Mesra Pengguna Google
 Boleh diedit Meet

i

Ekosistem Pengajaran

Kombinasi (Bahan Digital + Cetakan)

01 Mengajar 02 Praktis 03 Semakan

PERCUMA Buku OMG/ PERCUMA
Modul Mudah Pdf buku
iPDPC (Versi 2.0) - Penerapan PdPc & PdPR Myteach
(PowerPoint)
- Panduan Pelajar Mesra
bagi guru yang (seperti Teknik Tangkap Google
memesan buku Ikan) Classroom
- Teknik FOKUS PROSES
Myteach. bukan JAWAPAN
SIAPA CEPAT DIA - KBAT & PAK21

DAPAT

*Terhad 1,000 unit
*Terhad penggunaan
1 tahun

ii

Judul iPDPC 2.0 (PowerPoint):
Bahasa Melayu Tg 1, 2, 3, 4, 5
English Form 1, 2, 3, 4 & 5
Matematik Tg 1, 2, 3, 4 & 5 (versi BM/ English)
Sains Tg 1, 2, 3, 4 & 5 (versi BM/ English)
Sejarah Tg 1, 2, 3, 4, 5 (versi BM)
Sejarah Tg 1, 2, 3, 4, 5 (versi BM/ 中文)
Geogra Tg 1, 2, 3
Reka Bentuk dan Teknologi Tg 1, 2 & 3

(Versi Demo)
Imbas Kod QR atau https://qrs.ly/racz2nf

iii

Judul Buku:
OMG Bahasa Melayu Tg 1, 2, 3, 4, 5
OMG English Form 1, 2, 3, 4 & 5
OMG Matematik Tg 1, 2, 3, 4 & 5 (DWIBAHASA)
OMG Sains Tg 1, 2, 3, 4 & 5 (DWIBAHASA)
OMG Sejarah Tg 1, 2, 3, 4, 5
OMG Geogra Tg 1, 2, 3
OMG Reka Bentuk dan Teknologi Tg 1, 2 & 3
Modul Mudah Matematik Tg 1, 2, 3, 4, 5 (DWIBAHASA)

iv

v

01BAB KERAJAAN ALAM MELAYU

1.1 Konsep Alam Melayu Buku Teks: m.s. 4 – 7

• Meliputi gugusan kepulauan dan tanah besar di bahagian tenggara benua Asia
• Dikenali sebagai Kepulauan Melayu dan Dunia Melayu serta berbeza mengikut peredaran zaman (PT3 A S1)
Naskah Demo
Bab 01Geografi Buku Teks: m.s. 4 – 5Jelaskan konsep Alam Melayu dari sudut geografi.

Kemboja Taiwan Papua New
Tanah Vietnam Filipina Guinea
Melayu Brunei

Indonesia

Madagaskar Kepulauan
Pasifik

Australia

Petunjuk New
Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan Suhaimi Nik Abdul Rahman - Alam Melayu Zealand
Profesor Emeritus Tan Sri Dato’ Pendeta(Dr.) Ismail Hussein - Dunia Melayu
Alfred Russel Wallace - Kepulauan Melayu

Bahasa Buku Teks: m.s. 6 Bagaimanakah bahasa boleh menjadi kayu ukur untuk mendefinisikan konsep Alam Melayu?

Profesor Emeritus Dato’ Sutan Takdir Alisjahbana
Dr. Asmah Haji Omar • Bahasa Melayu disebarkan ke
• Bahasa serumpun mempunyai
Alam Melayu oleh orang Melayu
kaitan dengan bahasa etnik yang suka belayar
peribumi • Bahasa Melayu diterima di Alam
• Dikenal pasti melalui kata-kata Melayu kerana sifatnya yang
tertentu sederhana serta mudah dipelajari

Budaya Buku Teks: m.s. 7 Jelaskan definisi oleh Dato’ A. Aziz Deraman dari sudut budaya tentang konsep Alam Melayu.
Dato’ A. Aziz Deraman, budayawan
• Berkembang maju seiring dengan kemahiran dalam bidang kesenian
• Pembuatan gangsa dan seni mempertahankan diri merupakan ciptaan asli Alam Melayu
• Nilai-nilai seperti gotong-royong telah lama wujud dalam masyarakat Alam Melayu
• Seni persembahan seperti wayang kulit terdapat di Kelantan dan Pulau Jawa

Buktikan bahawa bahasa Melayu mempunyai persamaan dengan bahasa-bahasa serumpun di Alam Melayu.

Info Lanjut Bahasa Jawa Bahasa Melayu Tagalog Melanau Kadazandusun
(Indonesia) (Brunei) (Filipina) (Sibu, Sarawak) (Sabah)
Bahasa Melayu
(Malaysia) Papat Ampat Apat Pat Apat
Empat Limo Lima Lima Limah Limo
Lima

1

1.2 Kewujudan Kerajaan di Alam Melayu Buku Teks: m.s. 8 Terangkan kewujudan kerajaan-kerajaan di
Alam Melayu.

• Kerajaan Alam Melayu bermula daripada petempatan kecil yang berkembang menjadi pelabuhan dan
seterusya berkembang menjadi kerajaan. (PT3 A S6)

Funan (Abad Pertama) Champa (Abad Kedua) Kedah Tua (Abad Kelima)

Bab 01 Angkor Champa U
Funan Gangga Nagara (Abad Keenam)
Naskah Demo
SELAT MELAKA Kedah LAUT CHINA Srivijaya (Abad Ketujuh)
Tua Angkor (Abad Kesembilan)

SELATAN

Gangga
Nagara

Srivijaya

LAUTAN Majapahit (Abad Ke-13)
HINDI

Majapahit

1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyhur Buku Teks: m.s. 9 – 13 Jelaskan pengasasan dan kemasyhuran

kerajaan-kerajaan Melayu yang terkenal.

• Kemasyhuran kerajaan Alam Melayu dapat dilihat dalam aspek pemerintahan, ekonomi, agama dan
kemunculan pelabuhan (PT3 B S1(b))

Funan • Diasaskan oleh Kaundinya Champa • Diasaskan oleh Chu-Lien pada
(seorang Brahmin) yang tahun 192 M
berkahwin dengan pemerintah wanita di • Sering berdepan dengan serangan Dai Viet
Sungai Mekong, iaitu Soma • Chu-Lien berjaya membebaskan Champa daripada
• Masyhur semasa diperintah oleh Fan Shih- pengaruh China (PT3 A S11)
man • Mula masyhur semasa pemerintahan Che Bong Nga
• Abad ke-3, Funan menjadi pusat perdagangan • Pada tahun 1369, mendapat pengiktirafan Dinasti Ming
utama di Alam Melayu • Pada tahun 1441, mula merosot setelah kemangkatan
• Rudravarman merupakan raja terakhir Funan Indravarman
• Merosot akibat serangan kerajaan Chenla • Dai Viet menyerang dan menawan Champa pada tahun
1471

Srivijaya • Diasaskan oleh Dapunta Angkor • Diasaskan oleh Jayavarman II dari
Hyang Sri Jayanasa pada Chenla
tahun 683 M di Palembang • Suryavarman II menghalang ancaman daripada
• Kerajaan Srivijaya diperkukuh dengan Champa dan Dai Viet, menjalinkan perdagangan
penaklukan Bangka dan Taruma (PT3 A S12) antara pedagang tempatan dengan pedagang luar
• Muncul sebagai kuasa perdagangan utama • Jayavarman VII meluaskan empayar Angkor hingga
dan pusat pengajian agama Buddha di Alam sempadan Annam, membina Angkor Thom dan
Melayu mendirikan 102 buah hospital
• Pada tahun 1025, mula lemah akibat serangan • Pada tahun 1594, mula lemah selepas kematian
tentera Chola dari selatan India Jayavarman VII dan serangan dari Siam

2

Majapahit • Dibantu oleh tentera Gangga • Sejak abad kelima, berfungsi
Mongol dalam perebutan
Nagara sebagai pusat pelabuhan

kuasa di Jawa (1294) (PT3 A S13) • Sumber tradisi – Kerajaan diasaskan oleh Raja Ganji
• Patih Gajah Mada berjaya mengembalikan Sarjuna
keamanan dan keselamatan kerajaan • Pendapat lain – Kerajaan dibuka oleh Raja Khmer dari
Majapahit Kemboja
• Pada abad ke-14, Majapahit muncul sebagai • Berjaya mempertahankan kedaulatan daripada
pusat perdaganganNaskah Demo serangan kerajaan Srivijaya pada tahun 850 M
• Mula lemah selepas kematian Patih Gajah Bab 01• Mulai lemah setelah diserang tentera Chola dari India
Mada dan serangan Demak pada tahun pada tahun 1025 (PT3 A S15)
1478 • Pelabuhan Gangga Nagara musnah dalam serangan ini

Kedah Tua • Catatan golongan agama dan pedagang China, India dan Arab-Parsi membuktikan
kewujudannya
• Dikenali dengan nama yang berlainan Chieh Ch’a (China), Kataha (India) dan Kalah-bar (Arab) (PT3 A S14)
• Menjadi pusat keagamaan agama Buddha
• Kerajaan Srivijaya menyerang Kedah Tua untuk menaklukinya Jelaskan kemasyhuran kerajaan
• Lemah setelah diserang oleh tentera Chola dari India pada tahun 1025 Kedah Tua.

• Pada abad ketujuh, pemerintahan berubah dengan kemunculan pengasasan Kesultanan Kedah

1.4 Kerajaan Alam Melayu dan Kerajaan Luar yang Sezaman Buku Teks: m.s. 14 – 19

• Muncul sezaman dengan kerajaan-kerajaan luar yang lain
• Membangun dan maju setanding dengan kerajaan lain serta mempunyai hubungan perdagangan, keagamaan

dan diplomatik

Kerajaan Luar yang Sezaman Buku Teks: m.s. 14 – 15 Nyatakan kerajaan-kerajaan luar yang sezaman dengan
Abad Pertama kerajaan-kerajaan Melayu pada abad pertama.

Empayar Rom U

Empayar ASIA
Parsi
Empayar Dinasti
Kushan Han

Funan

Colosseum, Rom (PT3 A S17)

Abad Kesembilan Pada abad kesembilan, kerajaan luar manakah yang sezaman dengan kerajaan Alam Melayu?

Empayar Byzantine Menara Cham
di Mi Son

Kerajaan Dinasti U
Abbasiyah Tang

Hagia Sophia ASIA Angkor Wat Pagoda Xumi

Kerajaan Kerajaan
Angkor Champa
Kerajaan
Chola

Candi Bahal Kerajaan Srivijaya

3

Abad Ke-14 Buktikan bahawa kerajaan Alam Melayu muncul sezaman dengan kerajaan-kerajaan luar lain pada abad ke-14.

Kerajaan
Turki Uthmaniyah

Empayar Mongol

U

Bab 01 AFRIKA Kesultanan Delhi

Naskah Demo Kerajaan Kerajaan
Angkor Champa

Qutb Minar

Gapura Bajang Ratu Kerajaan Majapahit

Hubungan Perdagangan Buku Teks: m.s. 16
• Jalan perdagangan Alam Melayu dengan kerajaan luar bermula dari abad pertama hingga abad ke-15
• Faktor hubungan perdagangan ialah kedudukan strategik di laluan perdagangan timur dan barat serta

kekayaan hasil bumi
• Amalan sikap keterbukaan para pemimpin kerajaan Alam Melayu membawa kemakmuran ekonomi

Hubungan Keagamaan Buku Teks: m.s. 17 Huraikan hubungan keagamaan kerajaan Alam Melayu

• Berlaku penyebaran agama Hindu, Buddha dan Islam dengan kerajaan luar.
• Mempengaruhi aspek kehidupan termasuk pentadbiran, ekonomi, sosiobudaya dan perundangan (PT3 B S2(b))
• Berikutan sikap keterbukaan, sebahagian penduduk Alam Melayu menganut agama Hindu dan Buddha (PT3 A S20)
• Sebahagian besar penduduknya menganut agama Islam setelah kedatangannya
• Cara penyebaran agama:
(a) Hindu – peranan pedagang, golongan Brahmin dan juga tentera
(b) Buddha – pemerintah empayar Maurya, Asoka menghantar sami-sami Buddha ke Alam Melayu
(c) Islam – peranan pemerintah, pendakwah dan pedagang Islam

Hubungan Diplomatik Buku Teks: m.s. 18 – 19

• Kerajaan Alam Melayu menjalinkan hubungan dengan China dan India bagi: Jelaskan hubungan diplomatik
(a) mengukuhkan kedudukan (b) membuka jalan perdagangan kerajaan Alam Melayu dengan
kerajaan luar.

Hubungan Kerajaan Alam Melayu dengan Hubungan Kerajaan Alam Melayu dengan

China Buku Teks: m.s. 18 India Buku Teks: m.s. 19

Kerajaan Abad Kerajaan Abad
Funan Funan Ketiga
Champa Ketiga Kesembilan
Ketiga Srivijaya Ke-12
Srivijaya Ketujuh Angkor Ke-14
Kedah Tua Ketujuh Majapahit
Ke-12
Angkor Ke-14
Majapahit

PAK-21: Peta i-Think

Aktiviti susulan selepas murid membuat bacaan dan kajian (secara individu atau kumpulan). Seorang

murid akan duduk di kerusi yang disediakan dan menjadi ‘pakar’. ‘Pakar’ tersebut akan menjawab

soalan yang dilontarkan oleh murid lain.

Murid diminta membuat bacaan berkaitan: 3 Kemasyhuran Kerajaan Kedah Tua
1 Kerajaan Alam Melayu yang masyhur 4 Kemasyhuran Kerajaan Funan
2 Pengasas kerajaan Alam Melayu

4

PRAKTIS DSKP (PENTAKSIRAN BILIK DARJAH)

1.1 Konsep Alam Melayu

SP 5.1.1 Menjelaskan konsep Alam Melayu
KPS Membuat interpretasi konsep Alam Melayu

A Lengkapkan peta dakap berikut dengan maklumat berkaitan konsep Alam Melayu.Naskah Demo Buku Teks: m.s. 4 – 7 TP1
Bab 01
persuratan Asia Tenggara Austronesia serumpun Dunia Melayu
bunyi sebutannya
gugusan kepulauan selatan Indochina kebudayaan serumpun

1 Aspek Geografi

(a) Alam Melayu merupakan sebahagian daripada    Asia Tenggara   
(b) Merangkumi    gugusan kepulauan    dan tanah besar di bahagian tenggara
benua Asia
(c) Dikenali sebagai Kepulauan Melayu dan    Dunia Melayu   

(d) Kawasan Alam Melayu merangkumi Malaysia, Indonesia, Singapura, Brunei, Filipina,
selatan Thailand, selatan Myanmar dan    selatan Indochina   

Konsep 2 Aspek Bahasa
Alam (a) Bahasa Melayu tergolong dalam bahasa    Austronesia   
Melayu (b) Bahasa di Alam Melayu adalah    serumpun   
(c) Bahasa di Alam Melayu mempunyai persamaan    bunyi sebutannya   

3 Aspek Budaya
(a) Penduduk Alam Melayu mempunyai budaya serumpun yang merangkumi bahasa dan

tulisan,    persuratan   , struktur sosial, kesenian serta adat dan kepercayaan
(b) Persamaan budaya membuktikan Alam Melayu adalah kawasan yang
memiliki    kebudayaan serumpun   

B Isikan tempat kosong dengan jawapan yang BETUL berkaitan konsep Alam Melayu dari sudut bahasa.

Buku Teks: m.s. 6 TP1

kata-kata tertentu belayar mudah dipelajari awal Masihi etnik peribumi kekeluargaan

Konsep Alam Melayu dari Sudut Bahasa

Tokoh Bahasa Pandangan

1 Profesor (a) Bahasa serumpun di Alam Melayu mempunyai kaitan dengan bahasa   etnik  
Emeritus Dato’    peribumi   
Dr. Asmah Haji    kata-kata tertentu   
Omar (b) Dikenal pasti melalui bahasa Melayu mempunyai pertalian   kekeluargaan  
(c) Kajian menunjukkan
dengan bahasa-bahasa serumpun

(a) Bahasa Melayu digunakan dengan meluas di Alam Melayu sejak   awal Masihi  

2 Sutan Takdir (b) Bahasa Melayu di sebarkan ke Alam Melayu oleh orang Melayu yang suka
Alisjahbana    belayar   
(c) Bahasa Melayu diterima di Alam Melayu kerana sifatnya yang sederhana serta
   mudah dipelajari   

TP 1 Mengetahui sejarah kerajaan Alam Melayu  15

5

C Lengkapkan rajah berikut berkaitan konsep Alam Melayu dari aspek geografi. Buku Teks: m.s. 4 – 5 TP2

Madagaskar Kepulauan Melayu Malaysia Tenasserim Myanmar

Kepulauan Solomon Kemboja New Zealand Thailand Filipina

1 Abdul Hadi Haji Hassan
Lingkungan geografi meliputi   Kepulauan 
 Melayu   hingga ke selatan   Thailand  
Bab 01
5 Profesor Dr. Ding Choo Konsep Alam 2 Alfred Russel Wallace
Naskah Demo Ming Melayu dari Aspek
Meliputi Tanah Melayu hingga
Kawasan meliputi Brunei, Geografi     Tenasserim     dan
Singapura,   Malaysia  , Kepulauan Nicobar, Filipina dan
Indonesia, selatan Thailand    Kepulauan Solomon   
dan   Filipina   hingga Papua New Guinea

4 Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan 3 Profesor Emeritus Tan Sri Dato’
Shuhaimi Nik Abdul Rahman Pendeta (Dr.) Ismail Hussein

Meliputi     Madagaskar     ke Tanah Meliputi selatan Vietnam,   Kemboja  ,
Melayu, Papua New Guinea, Australia,   New   selatan   Myanmar  , Segenting Kra,
  Zealand  , Kepulauan Pasifik hingga ke Taiwan Malaysia, Indonesia, Brunei dan Filipina



D Bulatkan jawapan yang BETUL berkaitan konsep Alam Melayu dari segi budaya menurut Dato’ A. Aziz Deraman.

Buku Teks: m.s. 7 TP1

1 Budaya di Alam Melayu berkembang maju seiring dengan kemahiran dalam bidang ________.

A kesenian B persuratan

2 Pembuatan gangsa dan ________ merupakan ciptaan asli Alam Melayu.

A seni mempertahankan diri B seni bina

3 Nilai-nilai serumpun seperti ________ telah lama wujud dalam masyarakat Alam Melayu.

A kenduri B gotong-royong

4 Seni persembahan seperti ________ terdapat di Kelantan dan Pulau Jawa.

A wayang kulit B teater

5 Persamaan budaya dalam kalangan penduduk membuktikan Alam Melayu memiliki ________ serumpun.

A perayaan B kebudayaan


TP 1 Mengetahui sejarah kerajaan Alam Melayu  5
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  10

6

1.2 Kewujudan Kerajaan di Alam Melayu

SP 5.1.2 Menerangkan kewujudan kerajaan Alam Melayu
SP K5.1.5 Menghuraikan kepentingan kedudukan strategik yang menyumbang kepada kemajuan sesebuah kerajaan
KPS Meneroka bukti kewujudan kerajaan Alam Melayu

E Lengkapkan jadual berkaitan kewujudan kerajaan-kerajaan awal Alam Melayu berdasarkan peta yang diberikan.

Buku Teks: m.s. 8 TP3
Naskah Demo
Bab 012U
4

1

SELAT MELAKA6 LAUT CHINA
7 SELATAN

3

LAUTAN 5
HINDI



Srivijaya Lembah Sungai Brantas, Jawa Timur selatan dan tengah Vietnam Abad Kelima

Kedah Tua Vyadhapura Hariharalaya Pangkalan Abad Ketujuh

Bil. Nama Kerajaan Pusat Kerajaan Lokasi Masa
1 Funan Vyadhapura Abad Pertama
2 Champa Indrapura Lembah Sungai Mekong Abad Kedua
3 Srivijaya Palembang selatan dan tengah Abad Ketujuh
4 Angkor Hariharalaya Vietnam Abad Kesembilan

Lembah Sungai Musi,
Sumatera

Lembah Sungai Mekong

5 Majapahit Kota Trowulan Lembah Sungai Brantas, Abad Ke-13
6 Kedah Tua Sungai Mas dan Jawa Timur Abad Kelima
7 Gangga Nagara Pangkalan Bujang Abad Keenam
Sungai Mas dan Sungai
Pangkalan Bujang

Pantai barat bahagian
tengah Tanah Melayu

TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  9

7

F Kerajaan Alam Melayu berkembang daripada petempatan kecil menjadi pelabuhan dan kemudiannya muncul
sebagai sebuah kerajaan yang hebat dan maju disebabkan oleh kedudukannya. Huraikan kepentingan
kedudukan strategik yang menyumbang kepada kemajuan negara.

K5.1.5 TP5 KBAT Menilai Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

Selat Melaka dan hubungan diplomatik meningkatkan tumpuan negara- urusan
Selat Sunda perdagangan
dan perdagangan ekonomi negara negara lain

(F) Kepentingan kedudukan negara yang strategik ialah dapat    meningkatkan ekonomi negara   .
Bab 01(H) Hal ini kerana kedudukan strategik akan membuatkan negara menjadi    tumpuan negara-negara
lain    dan seterusnya membuka ruang untuk menjalankan    urusan perdagangan    di peringkat
Naskah Demo
antarabangsa. (C) Sebagai contoh, kerajaan Srivijaya telah menguasai jalan laut antarabangsa yang strategik,
iaitu    Selat Melaka dan Selat Sunda    seterusnya menjadi kuasa perdagangan utama di Alam Melayu.
(I) Oleh itu, ekonomi negara akan berkembang dan maju ekoran wujudnya    hubungan diplomatik dan
perdagangan    dengan negara-negara antarabangsa.

TP 5 Membuat penilaian tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  5

1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyhur

SP 5.1.3 Memerihal kerajaan-kerajaan Alam Melayu yang masyhur
SP K5.1.6 Menerangkan kepentingan kebijaksanaan pemimpin untuk kemajuan negara
SP K5.1.8 Merumuskan kebanggaan terhadap kelangsungan warisan kerajaan Alam Melayu
KPS Memahami kronologi perkembangan kerajaan Alam Melayu

G Lengkapkan ruangan kosong berikut dengan maklumat berkaitan kerajaan-kerajaan Alam Melayu yang masyhur.

Buku Teks: m.s. 9 – 13 TP4

Kaundinya Dinasti Ming Che Bong Nga Sungai Mekong jalan perdagangan

pusat perdagangan Chu-Lien Fan Shih-man China Lembah Sungai Merah

1 Kerajaan Funan

(a) Pengasas :     Kaundinya    
Kemasyhuran:
(b) Semasa diperintah oleh     Fan Shih-man    .
(c) Telah meluaskan empayar Funan ke      Sungai Mekong      hingga ke Teluk Camranh

di sebelah timur serta menguasai selatan Myanmar dan Segenting Kra.
(d) Kejayaan ini membolehkan Funan menguasai    jalan perdagangan    utama di Alam Melayu.
(e) Pada abad ketiga, Funan menjadi    pusat perdagangan    utama di Alam Melayu.

2 Kerajaan Champa

(a) Pengasas :   Chu-Lien  
Kemasyhuran:
(b) Chu-Lien berjaya membebaskan Champa daripada pengaruh   China  .
(c) Mula masyhur semasa pemerintahan   Che Bong Nga   setelah beliau berjaya menghalang

serangan Dai Viet dan meluaskan empayar Champa ke Dai Viet hingga   Lembah Sungai Merah  .
(d) Pemerintahan Che Bong Nga mendapat pengiktirafan   Dinasti Ming   pada tahun 1369.

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan sejarah kerajaan Alam Melayu  10

8

Segenting Kra Raden Vijaya Srivijaya Lembah Bujang Jayavarman II

Sungai Mas pusat perdagangan Selat Sunda Dapunta Hyang Sri Jayanasa

Lembah Sungai Mekong pengajian agama Buddha Taruma penduduk tempatan

Perdana Menteri agama Buddha Angkor Thom Patih Gajah Mada Champa

3 Kerajaan Srivijaya

(a) Pengasas :   Dapunta Hyang Sri Jayanasa  
Kemasyhuran:
(b) Semasa diperintah oleh Sangramadhananjaya, Srivijaya telah berjaya menakluki Sumatera, selatan

Myanmar, Tanah Melayu dan   Segenting Kra  .
(c) Srivijaya telah menguasai jalan laut antarabangsa, iaitu Selat Melaka dan   Selat Sunda  .
(d) Kejayaan ini menjadikan Srivijaya sebagai pusat perdagangan penting di Alam Melayu dan pusat
  pengajian agama Buddha  .
(e) Kerajaan Srivijaya diperkukuhkan dengan penaklukan Bangka dan   Taruma   semasa

pemerintahan Dapunta Hyang Sri Jayanasa.
Naskah Demo
Bab 01
4 Kerajaan Angkor
(a) Pengasas :     Jayavarman II    
Kemasyhuran:
(b) Suryavarman II meluaskan empayar Angkor ke sekitar     Lembah Sungai Mekong     hingga

selatan Myanmar.
(c) Berjaya menghalang ancaman daripada     Champa     dan Dai Viet serta menjalinkan

hubungan dagangan antara pedagang tempatan dengan pedagang luar.
(d) Jayavarman VII telah meluaskan empayar Angkor hingga ke sempadan Annam, membina   Angkor  
  Thom   dan mendirikan 102 buah hospital.

5 Kerajaan Majapahit

(a) Pengasas :     Raden Vijaya    
Kemasyhuran:
(b) Mula masyhur selepas Patih Gajah Mada menjadi    Perdana Menteri    yang dilantik oleh

Tribuana Tunggadewi.
(c)   Patih Gajah Mada   meluaskan tanah jajahan ke timur Pulau Jawa, pesisir pantai timur Sumatera,

pesisir selatan dan barat Pulau Borneo, selatan dan timur Sulawesi dan Kepulauan Maluku.
(d) Majapahit muncul sebagai    pusat perdagangan    pada abad ke-14.

6 Kerajaan Kedah Tua

(a) Pengasas : Bermula dengan penglibatan kegiatan perdagangan masyarakat Guar Kepah dengan pedagang
dari luar di    Sungai Mas   

Kemasyhuran:
(b) Kedah Tua masyhur dengan kegiatan perdagangan di    Lembah Bujang   .
(c) Menjadi pusat perdagangan yang melibatkan pedagang timur dan barat dengan    penduduk   
  tempatan   dan pedagang luar.
(d) Kedah Tua turut menjadi pusat keagamaan    agama Buddha   .
(e) Kemasyhuran kerajaan menyebabkan kerajaan    Srivijaya    menguasai Kedah Tua.


TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan sejarah kerajaan Alam Melayu  18

9

kesembilan Srivijaya Raja Ganji Sarjuna bijih timah

7 Kerajaan Gangga Nagara

(a) Pengasas: Menurut sumber tradisi, diasaskan oleh   Raja Ganji Sarjuna  . Pendapat lain menyatakan
kerajaan ini dibuka oleh Raja Khmer dari Kemboja.

Kemasyhuran:
(b) Dikunjungi oleh pedagang luar sejak abad kelima dan mula masyhur pada abad   kesembilan  .
(c) Gangga Nagara kaya dengan hasil bumi seperti   bijih timah   dan emas.
(d) Berjaya mempertahankan kedaulatannya daripada serangan kerajaan   Srivijaya   pada tahun 850 M.
Bab 01

Naskah Demo
H Kerajaan di Alam Melayu merupakan kerajaan yang terkenal di peringkat antarabangsa disebabkan oleh
kebijaksanaan pemimpin dalam membina tamadun bangsa yang hebat.

Sebagai seorang pemimpin, apakah yang akan anda lakukan untuk memajukan negara?

K5.1.6 TP6 KBAT Menganalisis Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

sikap kerjasama hubungan pertahanan
keterbukaan perdagangan diplomatik negara

F1 Memilih lokasi yang strategik untuk dijadikan pusat pentadbiran

F2 Mengamalkan sikap keterbukaan

F3 Memerintahan dengan adil

F4 Mewujudkan kerjasama perdagangan dan sosial dengan pemimpin negara lain

F5 Membanteras gejala rasuah dalam kalangan pemimpin

F6 Menjalinkan hubungan diplomatik dengan negara-negara maju

F7 Meningkatkan pertahanan negara agar sentiasa bersedia dengan pencerobohan kuasa-kuasa asing

I Kemasyhuran kerajaan awal Alam Melayu dalam pembinaan tamadun bangsa yang setanding dengan bangsa-
bangsa lain di dunia wajar dibanggakan. K5.1.8 TP6 KBAT Menganalisis

Sebagai rakyat Malaysia, mengapakah anda perlu berbangga terhadap kelangsungan warisan kerajaan awal
Alam Melayu yang masih wujud sehingga kini? Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

ketua negara mubaligh, pemerintah Hindu, Buddha sistem pemerintahan mengenali
Malaysia dan perdagangan dan Islam beraja warisan


(F1) Sebagai rakyat Malaysia, saya berbangga kerana dapat mengetahui dan   mengenali warisan   yang

ditinggalkan oleh kerajaan awal Alam Melayu yang masih diguna pakai sehingga kini seperti dalam aspek
pemerintahan. (H1)    sistem pemerintahan beraja    misalnya masih digunakan sehingga hari
ini. (C1) Kelangsungan warisan ini jelas dilihat apabila Yang Dipertuan Agung sebagai    ketua negara
Malaysia   . (F2) Selain itu, agama    Hindu, Buddha dan Islam    yang tersebar di Alam
Melayu (H2) melalui peranan     mubaligh, pemerintah dan perdagangan     masih diamalkan

sehingga kini. (I) Oleh itu, kelangsungan warisan ini menjadikan kita lebih mencintai negara dan sanggup

mempertahankan negara daripada dijajah kuasa asing.

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan sejarah kerajaan Alam Melayu  4
TP 6 Melahirkan idea yang berasas tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  9

10

1.4 Kerajaan Alam Melayu dan Kerajaan Luar yang Sezaman

SP 5.1.4 Menghubungkaitkan kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan di luar Alam Melayu yang sezaman
SP K5.1.6 Menerangkan kepentingan kebijaksanaan pemimpin untuk kemajuan negara
SP K5.1.7 Menghubungkait kepentingan menghargai kegemilangan kerajaan Alam Melayu dengan pembentukan jati diri
Membuat imaginasi sifat keterbukaan kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan luar yang sezaman
KPS Membuat rasionalisasi hubungan kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan luar yang sezaman

Naskah Demo
Bab 01
J Padankan kerajaan Alam Melayu yang muncul sezaman dengan kerajaan luar berikut. Buku Teks: m.s. 14 – 15 TP2

Abad Kerajaan Alam Melayu Kerajaan Luar
1 Funan (a) • Kerajaan Abbasiyah
• Kerajaan Chola
Pertama • Empayar Byzantin
• Dinasti Tang

2 • Champa (b) • Kerajaan Turki Uthmaniyah
Kesembilan • Srivijaya • Kesultanan Delhi
• Angkor • Empayar Monggol

3 • Champa (c) • Empayar Rom
Ke-14 • Angkor • Empayar Parsi
• Majapahit • Empayar Kushan
• Dinasti Han

K Tandakan (3) pada pernyataan yang BETUL tentang hubungan perdagangan kerajaan Alam Melayu dengan
kerajaan luar dan (7) pada yang SALAH. Buku Teks: m.s. 16 TP3

Hubungan Perdagangan Kerajaan Alam Melayu dengan Kerajaan Luar (3 / 7)

1 Hubungan perdagangan antara kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan luar terjalin 3
disebabkan kedudukan strategik di laluan perdagangan timur dan barat 7
3
2 Dinasti Tang merupakan kerajaan terawal yang menjalinkan hubungan perdagangan 7
dengan kerajaan Alam Melayu 3

3 Kekayaan hasil bumi menyebabkan pemerintah kerajaan Alam Melayu menjalinkan
hubungan perdagangan dengan kerajaan lain

4 Barangan dari kerajaan Parsi turut dibawa masuk dan didagangkan di kerajaan Alam
Melayu

5 Sikap keterbukaan pemimpin kerajaan Alam Melayu membawa kemakmuran
ekonomi

6 Terdapat barangan dari Alam Melayu yang dibawa hingga ke Rom 3

TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  3
TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  6

11

L Tandakan (3) pada jawapan yang BETUL tentang cara penyebaran agama Hindu, Buddha dan Islam.

Buku Teks: m.s. 17 TP3

1 Penyebaran agama Hindu di Alam Melayu berlaku melalui ______________________.

peranan pedagang 3 tentera 3 peranan pemerintah Brahmin 3

2 Penyebaran agama Buddha di Alam Melayu berlaku apabila Asoka menghantar ______________________.

Bab 01 pedagang Sami Buddha 3 tentera Brahmin

Naskah Demo 3 Islam tersebar ke Alam Melayu melalui ______________________. pendakwah 3
peranan pedagang 3 peranan pemerintah 3 tentera

M Lengkapkan maklumat berkaitan hubungan diplomatik yang terjalin antara kerajaan Alam Melayu dengan
China dan India berikut. Buku Teks: m.s. 18 – 19 TP3

Dai Viet keagamaan perdagangan persahabatan persahabatan

persahabatan pengiktirafan persahabatan sekutu China keagamaan

1 China 2 India
(a) Funan (a) Funan
Masa: Abad ketiga Masa: Abad ketiga
Tujuan: Memohon bantuan ketenteraan untuk Tujuan: Memperkukuh hubungan

menyerang   Dai Viet   perdagangan dan
(b) Champa   keagamaan  
Masa : Abad ketiga (b) Srivijaya
Tujuan: Memulihkan hubungan setelah menyerang Masa: Abad kesembilan
Tujuan: Mengeratkan hubungan
  sekutu China  , iaitu Dai Viet persahabatan dan
(c) Srivijaya   keagamaan  
Masa: Abad ketujuh
Tujuan: Mendapatkan    pengiktirafan    serta

memperkukuh hubungan persahabatan dan
perdagangan

(d) Kedah Tua (c) Angkor
Masa: Abad ketujuh Masa: Abad ke-12
Tujuan: Memperkukuh hubungan   perdagangan   Tujuan: Mengeratkan hubungan

  persahabatan  

(e) Angkor (d) Majapahit
Masa: Abad ke-12 Masa: Abad ke-14
Tujuan: Mengukuhkan hubungan   persahabatan   Tujuan: Mengeratkan hubungan

dan perdagangan   persahabatan  
(f) Majapahit
Masa: Abad ke-14
Tujuan: Menjalinkan   persahabatan  



TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  13

12

N Kebijaksanaan kepimpinan kerajaan di Alam Melayu wajar menjadi contoh kepada kita untuk membina negara
bangsa yang setanding dengan negara bangsa lain di dunia.

Pada pendapat anda, apakah ciri-ciri pemimpin yang bijak dalam memajukan negara?

K5.1.6 TP5 KBAT Menilai Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

berpandangan hubungan sikap amanah – menguruskan kerjasama ekonomi
jauh diplomatik keterbukaan pentadbiran dan politik


Naskah Demo
F1 Sentiasa berpandangan jauh dan berfikir di luar kotak Bab 01

F2 Menjalinkan hubungan diplomatik dengan negara maju

F3 Mengamalkan sikap keterbukaan untuk kemajuan negara

F4 Bertanggungjawab dan amanah dalam menguruskan pentadbiran

F5 Mewujudkan kerjasama ekonomi dan politik dengan pemimpin-pemimpin dunia

F6 Mewujudkan kerjasama antara pemimpin dengan rakyat

F7 Mengukuhkan perpaduan dalam kalangan rakyat

F8 Mempunyai ilmu dan pengetahuan yang tinggi

F9 Menghindari rasuah F10 Memerintah dengan adil

O Kerajaan Alam Melayu merupakan kerajaan yang hebat kerana kerajaan-kerajaan ini berjaya membangun dan
maju setanding dengan kerajaan-kerajaan luar.

Sebagai seorang pelajar, mengapakah anda perlu menghargai kegemilangan kerajaan Alam Melayu?

K5.1.7 TP6 KBAT Mengaplikasi Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

identiti negara iktibar daripada memajukan tidak berputus kepimpinan yang
bangsa kegemilangan diri asa bijaksana



F1 Mengekalkan identiti negara bangsa

F2 Mengelakkan sejarah kegemilangan kerajaan Alam Melayu lenyap

F3 Menunjukkan kebijaksanaan pemerintah menguruskan kerajaannya

F4 Mengambil iktibar daripada kegemilangan kerajaan Alam Melayu
F5 Menjadikannya sebagai panduan untuk memajukan diri demi negara
F6 Mendidik sikap tidak berputus asa untuk menjadi pelajar yang berjaya

F7 Menerapkan sifat kepimpinan yang bijaksana supaya melahirkan generasi yang hebat

P Apakah nilai yang boleh dicontohi oleh pemimpin pada masa kini daripada kegemilangan kerajaan Alam
Melayu? TP6 KBAT Mengaplikasi

1 Bersifat terbuka dan saling menghormati
2 Bijak mengurus hubungan dengan negara luar
3 Bekerjasama dalam memajukan negara
4 Menjaga imej baik negara
5 Berusaha memajukan ekonomi negara

TP 5 Membuat penilaian tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  5
TP 6 Melahirkan idea yang berasas tentang sejarah kerajaan Alam Melayu  10

13

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN A

Tiap-tiap soalan berikut diikuti oleh empat jawapan pilihan A, B, C dan D. Hanya terdapat satu jawapan

yang betul. Pilih jawapan tersebut.

1.1 Konsep Alam Melayu 1.2 Kewujudan Kerajaan di Alam Melayu

1 Rajah berikut menunjukkan perubahan konsep Alam 6 Kewujudan kerajaan Alam Melayu dikatakan bermula
Melayu. BT m.s. 4 OMG m.s. 1 TP1 ARAS : R daripada sebuah BT m.s. 8 OMG m.s. 2 TP2 ARAS : R
Bab 01 A petempatan kecil
Alam Melayu Dunia Melayu B pelabuhan
Naskah Demo C daerah
Apakah faktor yang mempengaruhi perubahan tersebut? D pekan
A Peredaran masa
B Perubahan cuaca 7 Antara berikut, kerajaan manakah yang bermula pada
C Perubahan governan abad ke-13? BT m.s. 8 OMG m.s. 3 DSKP E S5, TP2
D Pertambahan penduduk
ARAS : R
2 Antara berikut, yang manakah kawasan Alam Melayu
seperti pendapat Profesor Dr. Ding Choo Ming? A Kerajaan Kedah Tua
BT m.s. 5 OMG m.s. 6 DSKP C S5, TP1 ARAS : S B Kerajaan Majapahit
I Brunei C Kerajaan Champa
II Singapura D Kerajaan Funan
III New Zealand
IV Papua New Guinea 8 Maklumat berikut berkaitan dengan kerajaan awal Alam
Melayu. BT m.s. 8 OMG m.s. 7 DSKP E S2, TP2 ARAS : S

A I dan II C II dan III Abad Kedua
B I dan IV D III dan IV Selatan dan tengah Vietnam
Lokasi
3 Rajah berikut berkaitan dengan pendapat tokoh
berkaitan dengan Alam Melayu. BT m.s. 5 Pusat Kerajaan Indrapura

Tokoh X Apakah kerajaan tersebut?
A Kerajaan Funan
Kepulauan Melayu meliputi Tanah Melayu hingga B Kerajaan Champa
Tenasserim dan Kepulauan Nicobar, Filipina C Kerajaan Srivijaya
D Kerajaan Gangga Nagara
Siapakah tokoh X? OMG m.s. 6 DSKP C S2, TP1 ARAS : S
A Alfred Russel Wallace 9 Antara berikut, yang manakah benar tentang kerajaan
B Abdul Hadi Haji Hassan Srivijaya? BT m.s. 8 OMG m.s. 7 DSKP E S3, TP2 ARAS : S
C Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan Shuhaimi I Pusat keagamaan penting
D Profesor Emeritus Tan Sri Dato’ Pendeta (Dr.) Ismail II Wujud pada Abad Ketujuh
Hussein III Pusat kerajaan ialah Palembang
IV Lokasi di Lembah Sungai Mekong
4 Sutan Takdir Alisjahbana berpendapat sifat orang A I dan II
Melayu sendiri telah membantu mengembangkan B I dan IV
bahasa Melayu ke Alam Melayu. BT m.s. 6 C II dan III
OMG m.s. 5 DSKP B S2, TP1 ARAS : R D III dan IV

1.3 Kerajaan Alam Melayu yang Masyhur

Apakah sifat yang dimaksudkan? 10 Maklumat berikut berkaitan dengan sebuah kerajaan
A Gemar belayar awal di Alam Melayu.
B Gemar membaca Kerajaan X
C Gemar menyelidik • Pusat kerajaan di Inderapura
D Gemar berbual-bual • Meluaskan empayar ke Dai Viet hingga Lembah
Sungai Merah
5 Tokoh manakah yang menyatakan bahawa konsep • Mendapat pengiktirafan Dinasti Ming
Alam Melayu dapat dilihat melalui persamaan kata-
kata tertentu? BT m.s. 6 OMG m.s. 5 DSKP B S1, TP1 Apakah X? BT m.s. 9 OMG m.s. 8 DSKP G S2, TP3 ARAS : S
A Funan
ARAS : R B Angkor
C Champa
A Dato’ A. Aziz Deraman D Srivijaya
B Profesor Dr. Ding Choo Ming
C Profesor Emeritus Dato’ Dr. Asmah Haji Omar
D Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan Shuhaimi

14

11 Kerajaan Champa telah diasaskan oleh Chu-Lien pada 17 Senarai berikut berkaitan dengan kerajaan-kerajaan
tahun 192 M. BT m.s. 9 OMG m.s. 2 TP3 ARAS : R awal di Alam Melayu. BT m.s. 15 ARAS : S

Apakah sumbangan tokoh tersebut terhadap kerajaan • Kerajaan Champa
Champa? • Kerajaan Srivijaya
A Menamatkan pengaruh China
B Menumpaskan ancaman China Antara berikut, kerajaan luar manakah yang sezaman
C Membunuh Raja Tran Due Tong dengan kerajaan tersebut? OMG m.s. 11 DSKP J S2, TP3
D Memajukan sistem pendidikan Champa I Dinasti Tang

12 Tokoh berikut pernah menjadi pemerintah kerajaan
Srivijaya? BT m.s. 10 OMG m.s. 3 TP3 ARAS : S
Naskah Demo II Empayar Parsi
Bab 01III Empayar Mongol
IV Empayar Byzantine
A I dan II C II dan III
Dapunta Hyang Sri Jayanasa B I dan IV D III dan IV

Apakah kawasan yang telah ditakluki oleh beliau? 18 Antara berikut, dalam keadaan manakah hubungan
I Bangka III Segenting Kra perdagangan tidak berlaku? BT m.s. 16 ARAS : T TP3
II Taruma IV Selatan Myanmar A Pedagang Alam Melayu ke pelabuhan luar
A I dan II C II dan III B Barangan Alam Melayu dibawa ke Rom
B I dan IV D III dan IV C Kerajaan luar ke Alam Melayu
D Pertemuan di kawasan tertentu
13 Rajah berikut berkaitan dengan pengasasan kerajaan
Majapahit pada tahun 1294. 19 Apakah sikap yang ditunjukkan oleh penduduk Alam

X Membantu dalam usaha penubuhan Melayu berhubung dengan penerimaan mereka
kerajaan Majapahit terhadap kedatangan agama Hindu, Buddha dan Islam?

X ialah BT m.s. 12 OMG m.s. 3 TP3 ARAS : R BT m.s. 17 OMG m.s. 4 TP4 ARAS : R
A Kesukuan C Keterbukaan
A tentera India C tentera Mongol B Ketaasuban D Keangkuhan
B tentera Siam D tentera Majapahit

14 Istilah berikut berkaitan dengan pengasasan kerajaan 20 Antara berikut, manakah cara penyebaran agama Hindu
Kedah Tua. BT m.s. 12 OMG m.s. 3, TP3 ARAS : R di Alam Melayu? BT m.s. 17 OMG m.s. 12 DSKP L S1, TP3

ARAS : R

Kalah-bar I Pendakwah

Pedagang manakah yang menggunakan istilah II Peranan pedagang
III Golongan Brahmin
tersebut? IV Menghantar golongan sami
A Arab C India
B Parsi D Champa A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
15 Apakah faktor yang menyebabkan kerajaan Gangga
Nagara mulai lemah pada tahun 1025? BT m.s. 13 21 Antara berikut, manakah tujuan kerajaan Srivijaya
mengadakan hubungan diplomatik dengan
OMG m.s. 3 TP3 ARAS : R kerajaan China pada abad ketujuh? BT m.s. 18
A Serangan tentera Chola OMG m.s. 12 DSKP M S1(c), TP3 ARAS : R
B Kemusnahan monumen I Menghantar ufti tahunan
C Serangan tentera Mongolia II Mendapatkan cap mohor
D Penyelewengan dalam kerajaan III Mendapatkan pengiktirafan

1.4 Kerajaan Alam Melayu dan Kerajaan Luar yang Sezaman IV Memperkukuhkan hubungan perdagangan

16 Monumen berikut mempunyai kaitan dengan kerajaan- A I dan II C II dan III
kerajaan Alam Melayu. BT m.s. 14 B I dan IV D III dan IV

22 Senarai berikut menunjukkan kerajaan yang telah
menjalinkan hubungan diplomatik dengan kerajaan
Majapahit. OMG m.s. 12 DSKP M S1(f), S2(d), TP3 ARAS : S

• Kerajaan China
• Kerajaan India


Colosseum, Rom Bilakah hubungan tersebut berlaku? BT m.s. 18 – 19
Kerajaan manakah yang sezaman dengan empayar A Abad ke-11
tersebut? OMG m.s. 3, TP3 ARAS : R B Abad ke-12
A Kerajaan Funan C Kerajaan Kedah Tua C Abad ke-13
B Kerajaan Srivijaya D Kerajaan Gangga Nagara D Abad ke-14

15

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN B

1 Kerajaan Alam Melayu merupakan kerajaan yang masyhur. Bab 1.3
(a) Nyatakan kerajaan Alam Melayu tersebut. Buku Teks: m.s. 9 OMG m.s. 8 – 10 DSKP G TP1 ARAS : R

(F1) Funan (F2) Champa (F3) Srivijaya (F4) Angkor (F5) Majapahit (F6) Kedah Tua (F7) Gangga Nagara

Bab 01 [3 markah]
(b) Nyatakan persamaan aspek kemasyhuran kerajaan 1(a). Buku Teks: m.s. 9 OMG m.s. 2 TP2 ARAS : S
Naskah Demo
(F1) Pemerintahan oleh pemimpin yang berwibawa (F2) Ekonomi yang kukuh (F3) Pusat pengajian agama
(F4) Kemunculan pelabuhan untuk aktiviti perdagangan

[3 markah]
(c) Apakah nilai yang perlu ada dalam diri seseorang warganegara bagi mengekalkan kemasyhuran negara?

TP5 ARAS : T KBAT Menganalisis

(F) Nilai yang perlu ada dalam diri seseorang warganegara bagi mengekalkan kemasyhuran negara
adalah nilai cinta akan tanah air. (H) Nilai ini dapat menjadi benteng dalam mengekalkan kegemilangan
sesebuah negara. (H) Selain itu, kita juga perlu menerapkan semangat sanggup berkorban demi negara.
(C) Contohnya, kita perlulah berusaha dengan gigih memajukan diri demi kecemerlangan negara. (I)
Apabila nilai ini ada dalam diri seseorang warganegara, kemasyhuran kerajaan dapat dikekalkan.

[4 markah]
2 Hubungan kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan luar telah mendorong penyebaran agama Hindu, Buddha

dan Islam. Bab 1.4
(a) Apakah cara penyebaran agama Hindu di Alam Melayu? Buku Teks: m.s. 17 OMG m.s. 12 DSKP L S1 TP3 ARAS : R

(F1) Peranan pedagang (F2) Tentera (F3) Golongan Brahmin

[3 markah]
(b) A pakah aspek kehidupan masyarakat kerajaan Alam Melayu yang dipengaruhi oleh penyebaran agama

Hindu, Buddha dan Islam? Buku Teks: m.s. 17 OMG m.s. 4 TP3 ARAS : R
(F1) Pentadbiran (F2) Perundangan (F3) Ekonomi (F4) Sosiobudaya

[3 markah]
(c) Apakah kepentingan agama kepada kehidupan seseorang individu? KBAT Menilai ARAS : T TP5

(F) Kepentingan agama kepada seseorang individu adalah dapat menjadi pemangkin kepada
pembangunan manusia. (H) Hal ini kerana agama menjadi asas ketamadunan dan acuan latar
belakang masyarakat. (C) Contohnya, agama dapat melahirkan individu yang positif dari segi perilaku,
pertuturan dan cara hidup. (I) Kesannya, agama memainkan peranan penting dalam membentuk
pandangan dunia terhadap seseorang individu.

[4 markah]

16

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN C

1 Kerajaan Alam Melayu diasaskan oleh pemimpin-pemimpin yang berwibawa. Bab 1.1Naskah Demo
( a) Jelaskan konsep Alam Melayu menurut tokoh berikut: Buku Teks: m.s. 6 – 7 Bab 01
(i) Sutan Takdir Alisjahbana OMG m.s. 5 DSKP B S2 TP2 ARAS : S
(F1) Sifat orang Melayu yang gemar belayar telah mengembangkan lagi bahasa Melayu ke Alam Melayu
(F2) Sifat bahasa Melayu yang sederhana dan mudah dipelajari membolehkannya diterima pakai secara
meluas di Alam Melayu

(ii) Profesor Emeritus Dato’ Dr. Asmah Haji Omar OMG m.s. 5 DSKP B S1 TP2 ARAS : S
(F3) Bahasa serumpun di Alam Melayu mempunyai perkaitan dengan bahasa etnik peribumi
(F4) Apabila membuat perbandingan bahasa-bahasa serumpun ini, terdapat pertalian kekeluargaan

bahasa-bahasa ini dengan bahasa Melayu

(iii) Dato’ A. Aziz Deraman OMG m.s. 5 DSKP D TP2 ARAS : S
(F5) Budaya di Alam Melayu telah berkembang maju dengan munculnya beberapa kepandaian tertentu
dalam bidang kesenian (F6) Antaranya pembuatan gangsa dan seni mempertahankan diri
[6 markah]

(b) Terangkan pendapat tokoh tentang konsep Alam Melayu dari sudut geografi. Buku Teks: m.s. 4 – 5
OMG m.s. 6 DSKP C TP2 ARAS : T

(F1) Profesor Emeritus Dato’ Dr. Nik Hassan Shuhaimi Nik Abdul Rahman (H1a) Ahli arkeologi (H1b)
Alam Melayu meliputi kawasan dari Madagaskar ke Tanah Melayu, Papua New Guinea, Australia, New Zealand,
Kepulauan PasifikdansampaikeTaiwan(F2)AbdulHadiHajiHassan (H2a)Ahli akademik(H2b)Alam Melayu
merupakan suatu lingkungan geografi yang luas meliputi Kepulauan Melayu hingga ke selatan Thailand.
(F3) Profesor Emeritus Tan Sri Dato’ Pendeta (Dr.) Ismail Hussein (H3a) Ahli bahasa dan budayawan
(H3b) Dunia Melayu meliputi selatan Vietnam, selatan Myanmar, Kemboja, Segenting Kra, Malaysia, Indonesia,
Brunei dan Filipina (F4) Alfred Russel Wallace (H4a) Sarjana Barat (H4b) Kepulauan Melayu meliputi Tanah
Melayu hingga ke Tenasserim dan Kepulauan Nicobar, Filipina dan Kepulauan Solomon hingga Papua New
Guniea (F5) Profesor Dr. Ding Choo Ming (H5a) Pengkaji manuskrip Melayu (H5b) Dunia Melayu merupakan
sebuah kawasan yang luas meliputi Malaysia, Indonesia, Brunei, Singapura, selatan Thailand dan Filipina

[8 markah]
( c) Pada pendapat anda, mengapakah kita perlu mengetahui sejarah kewujudan kerajaan Alam Melayu?
TP6 ARAS : T KBAT Menganalisis
(F1) Kita perlu mengetahui sejarah kewujudan kerajaan Alam Melayu supaya dapat melahirkan rasa bangga
akan kegemilangan negara. (H1) Hal ini dapat melahirkan rasa cinta akan negara kita. (F2) Pada masa yang
sama,kitajugadapatmemupuksemangatinginmemajukannegara.(H2)Halinibertujuanuntukmeneruskan
danmengekalkankegemilanganyangpernahdicapaiolehkerajaanAlamMelayu.(F3)Selainitu,pengetahuan
ini juga dapat memupuk semangat keterbukaan dalam kalangan masyarakat. (H3) Hal ini supaya kita dapat
menjalinkan hubungan dengan kerajaan Alam Melayu yang serumpun.

[6 markah]

2 Kerajaan Alam Melayu diasaskan oleh pemimpin-pemimpin yang berwibawa. Bab 1.3
(a) Jelaskan pengasasan kerajaan Funan. Kemudian, bincangkan kemasyhuran kerajaan tersebut. Buku Teks: m.s. 9
OMG m.s. 2 OMG m.s. 8 DSKP G S1 TP3 ARAS : S [6 markah]

(b) Jelaskan pengasasan dan kemasyhuran kerajaan Champa. Buku Teks: m.s. 9 OMG m.s. 2 OMG m.s. 8 DSKP G S2

TP3 ARAS : S [8 markah]
(c) Pada pendapat anda, apakah iktibar yang diperoleh daripada hubungan kerajaan Alam Melayu dengan
kerajaan luar? TP5 ARAS : T KBAT Menilai [6 markah]

17

BAB SISTEM PEMERINTAHAN DAN KEGIATAN EKONOMI

02 MASYARAKAT KERAJAAN ALAM MELAYU

2.1 Sistem Pemerintahan Buku Teks: m.s. 26 – 27
• Kerajaan-kerajaan Alam Melayu mengamalkan sistem pemerintahan beraja
• Sistem beraja ini terbahagi kepada pentadbiran pusat dan pentadbiran wilayah (PT3 A S1)

Sistem Beraja Jelaskan sistem beraja yang diamalkan oleh kerajaan-kerajaan Alam Melayu.

Kerajaan Funan Kerajaan Champa
Raja menggunakan gelaran: • Menggunakan gelaran Rajadhiraja
• Kurung Bnam (raja gunung) (PT3 A S3) • Diiktiraf sebagai raja yang mulia dan suci
• Rajadhiraja (raja segala raja) • Dikaitkan dengan Dewa Siva
• Cakravatin (pemerintah alam sejagat)
Bab 02
Kerajaan Srivijaya Kerajaan Angkor Kerajaan Majapahit
• Mempunyai unsur kesaktianNaskah Demo• Digelar Dewaraja • Menggunakan gelaran
• Dianggap Bodhisattva • Raja sebagai dewa
• Digelar Raja di Gunung dan • Permaisuri – kuasa kedua Maharaja, Sri Bathara dan
• Raja Muda – kuasa ketiga Sri Maharaja (PT3 A S10)
Maharaja di Pulau

Pemerintahan Pusat dan Wilayah Huraikan sistem pemerintahan pusat dan wilayah yang dipraktikkan di kerajaan-

kerajaan Alam Melayu.

Kerajaan Pemerintahan Pusat Pemerintahan Wilayah
Funan Raja dibantu oleh: • Dibahagi tujuh wilayah
Champa • Golongan agama • Diketuai putera-putera raja
• Tentera
Srivijaya (Raja Kecil)
• Raja dibantu oleh pembesar Dibahagi lima wilayah:
Angkor • Tanggungjawab pembesar termasuklah mengutip • Indrapura
Majapahit • Panduranga
cukai, mengukuhkan pertahanan dan menjaga • Kauthara
keamanan (PT3 A S6) • Amaravati
Raja dibantu oleh: • Vijaya
• Yuvaraja (Putera Mahkota)
• Pratiyuvaraja (Raja Muda) Pentadbiran wilayah terbahagi kepada:
• Rajakumara • Kedatuan (Datu berketurunan raja)
• Golongan agama, tentera, pemungut cukai, hakim • Pradatuan (Datu bukan berketurunan
dan penjaga harta kerajaan
• Raja dibantu oleh pembesar raja)
• Tanggungjawab pembesar termasuklah kehakiman,
keselamatan, perbendaharaan dan keagamaan Dibahagikan kepada:
• wilayah
Raja dibantu oleh: • daerah
• Sapta Prabu (Majlis Penasihat Diraja) • daerah kecil
• Para pembesar • kampung
Sapta Prabu terdiri daripada kerabat diraja • Dibahagikan 14 wilayah
• Wilayah dipecahkan kepada

Kabupaten, Kawadanan, Pakuwuan
dan Kebuyutan (PT3 A S13)

18

1 Apakah kerjasama yang Beta mahu kerjasama yang erat 2 Bagaimana dengan Kerajaan akan
tuanku maksudkan? daripada kalian semua. pembahagian tugas? dibahagikan kepada lima
wilayah. Oleh itu, setiap
wilayah akan dijaga oleh
seorang pembesar.

Beta minta kalian kutip cukai, kukuhkan
pertahanan dan jaga keamanan kerajaan kita.
Naskah Demo Daulat tuanku!
Bab 02
Gambaran pembahagian pemerintahan pusat dan wilayah kerajaan Champa

Kerajaan Kedah Tua dan Kerajaan Gangga Nagara Bincangkan sistem pemerintahan yang diamalkan di Kedah
Tua dan Gangga Nagara.
Buku Teks: m.s. 27

Sistem Pemerintahan

Kedah Tua Gangga Nagara
• Corak pemerintahan dibayangi kerajaan besar di Alam • Struktur pemerintahannya tidak jelas
• Mengamalkan sistem pemerintahan
Melayu
• Ditadbir oleh seorang ketua yang mengurus hal beraja
• Raja berperanan membangunkan
perdagangan dan keagamaan
• Corak pemerintahan berubah setelah menjadi kemajuan perdagangan dan
bertanggungjawab dalam hal ehwal
sebahagian kerajaan Srivijaya keselamatan
• Menjadi sebahagian Pradatuan kerajaan Srivijaya (PT3 A S11)

2.2 Kegiatan Ekonomi Buku Teks: m.s. 28 – 33
• Masyarakat kerajaan Alam Melayu menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi seperti pertanian, perdagangan,

mengutip hasil hutan dan laut serta perlombongan dan pembuatan (PT3 B S2(a))

Pertanian Buku Teks: m.s. 28 – 29 Huraikan secara ringkas kegiatan pertanian yang diusahakan
oleh kerajaan-kerajaan Alam Melayu.

• Alam Melayu mempunyai tanah yang subur untuk pertanian (PT3 B S2(b))
• Bertujuan untuk menyara diri sahaja
• Lebihan hasil pertanian akan dipasarkan atau untuk memenuhi keperluan

penduduk yang tidak terlibat dengan kegiatan pertanian
• Sebahagian besar kawasan Alam Melayu ditanam dengan padi

Perdagangan Buku Teks: m.s. 30 Apakah tarikan perdagangan yang dimiliki oleh kerajaan-kerajaan Alam Melayu?

• Alam Melayu mempunyai beberapa faktor tarikan kedatangan pedagang luar
• Antaranya ialah: (PT3 A S19)

(a) barangan (hasil bumi)
(b) terletak di tengah-tengah jalan perdagangan barat dengan timur
(c) kemudahan pelabuhan seperti bekalan air, tempat tinggal, kawasan

berjual beli dan tempat menyimpan barang (gudang)

19

Pedagang Luar Buku Teks: m.s. 31 Jelaskan hubungan perdagangan kerajaan Alam Melayu dengan kerajaan luar.
• Pedagang luar yang banyak berdagang di Alam Melayu adalah dari China, India, Arab dan Parsi
• Membawa barangan dagangan untuk dijual dan ditukar dengan barangan dari Alam Melayu

Membawa barangan seperti sutera, tembikar, pinggan dan mangkuk,
payung, gula serta gendang

Mendapatkan barangan yang mempunyai nilai perubatan Pedagang
Membawa kain kapas, batu berharga (akik dan karnelian) China
serta tembikar (PT3 A S20)
Bab 02
Alam
Naskah DemoMelayu
Mendapatkan kain sutera (China) dan barangan seperti rempah, kapur
barus dan gaharu (Alam Melayu) Pedagang
India
Membawa pelbagai jenis tembikar, barangan kaca, manik dan
minyak wangi (PT3 A S21)

Membeli rempah dan kayu wangi untuk didagangkan ke Rom
dan Tanah Arab

Pedagang
Arab & Parsi

Info Lanjut
Tuhan Vatakvurah
• Jawatan yang wujud di pelabuhan Srivijaya dan berperanan sebagai penyelia kegiatan perdagangan dan perkapalan.
• Mengawasi kegiatan Puhawang (anak kapal) dan Vaniaga (pedagang) tempatan yang terlibat dalam perdagangan antarabangsa.
• Memungut hasil cukai dan menetapkan harga dalam pasaran serta menyediakan kemudahan pedagang.

Hasil Hutan dan Laut Buku Teks: m.s. 32 Terangkan aktiviti mengutip hasil hutan dan laut yang dijalankan oleh
masyarakat Alam Melayu.

• Dikutip pada peringkat awal untuk kegunaan diri
• Ditukar dalam kalangan masyarakat setempat untuk mendapatkan barangan keperluan lain
• Didagangkan kepada pedagang asing setelah petempatan tersebut menjadi kawasan perdagangan

Sarang burung Rotan Kegiatan mendulang emas

20

Info Lanjut
Gamat
• Sejenis haiwan yang hidup di dasar laut dalam kelas Holothuroidea.
• Gamat tidak mempunyai anggota yang menjulur keluar dan lebih berbentuk timun. Oleh itu, gamat juga dikenali sebagai timun laut

di sesetengah tempat.
• Gamat boleh dijadikan minyak ubat bagi merawat luka luaran dan dimakan untuk menyembuhkan luka dalaman selepas pembedahan.

Gamat digunakan secara meluas dalam perubatan tradisional serta dikomersialkan.

Perlombongan dan Pembuatan Buku Teks: m.s. 33 Nyatakan lokasi perlombongan yang dijalankan di Alam Melayu.

Perlombongan
Naskah Demo
Emas Bab 02PerakBijih Besi
Dilombong di pergunungan Dilombong di Indrapura dan Dilombong di pergunungan
Hue, Champa kawasan di antara Amaravati Phnom Dek, Angkor
dan Vijaya (Champa)

Jelaskan kegiatan pembuatan yang terdapat di Funan, Angkor, Champa dan Majapahit.

Pembuatan

Funan dan Angkor Champa Majapahit
• Menghasilkan barangan • Mahir membuat • Mengusahakan pembuatan gula,

daripada bijih besi dan barangan tembikar garam dan minyak (PT3 A S25)
emas (PT3 A S24) • Mengusahakan • Pembungkusan daging kerbau
• Contoh, barang • Menghasilkan mi daripada
perhiasan pembuatan cuka kelapa
beras

Info Lanjut
Mutiara
• Objek bulat, keras yang dihasilkan oleh sesetengah haiwan, terutamanya moluska seperti tiram.
• Mutiara digunakan sebagai perhiasan dan juga dihancurkan dalam penghasilan cat atau barangan komestik. Mutiara dihargai sebagai

batu perhiasan dan dituai atau diternak sebagai barang kemas.
• Mutiara digunakan oleh kaum wanita sebagai perhiasan diri seperti cincin, rantai, mahkota dan gelang.

PAK-21: Gallery Walk
Murid menggunakan peta i-Think sebagai alat untuk menjana idea. Peta i-Think boleh digunakan
sebagai alat untuk murid membuat kajian dan dipersembahkan dalam bentuk grafik.
Dengan menggunakan peta i-Think yang sesuai murid diminta:
1 Membandingkan sistem pemerintahan beraja di Funan dan Champa
2 Menjelaskan sistem pemerintahan Kedah Tua dan Gangga Nagara

21

PRAKTIS DSKP (PENTAKSIRAN BILIK DARJAH)

2.1 Sistem Pemerintahan

SP 5.2.1 Menerangkan sistem pemerintahan kerajaan Alam Melayu
SP K5.2.9 Merumus kepentingan kehidupan berorganisasi dalam membentuk kemakmuran negara
Memahami kronologi pemerintahan kerajaan Alam Melayu
KPS Membuat interpretasi kehebatan sistem pemerintahan kerajaan Alam Melayu

A Tuliskan gelaran raja bagi kerajaan-kerajaan Alam Melayu berikut. Buku Teks: m.s. 26 – 27 TP1

Kerajaan as Funan as Champa
1     Rajadhiraja    
Gelaran raja Kurung Bnam
Bab 02
as Srivijaya as Angkor
Naskah Demo 3     Dewaraja    
2     Raja di Gunung    
   Maharaja di Pulau   

as Majapahit
4      Maharaja     

B Lengkapkan peta dakap berikut berkaitan sistem beraja yang diamalkan oleh kerajaan-kerajaan Alam Melayu.

Buku Teks: m.s. 26 – 27 TP2

raja segala raja Dewa Siva Rajadhiraja Dewaraja Maharaja di Pulau raja gunung
Sri Maharaja Cakravatin Bodhisattva Permaisuri mulia dan suci kesaktian

1 Funan (a) R aja-raja Funan menggunakan pelbagai gelaran seperti Kurung
Bnam yang bermaksud   raja gunung  

(b) Gelaran Rajadhiraja pula bermaksud   raja segala raja ,
manakala gelaran   Cakravatin   bermaksud pemerintah
alam sejagat

2 Champa (a) Menggunakan gelaran   Rajadhiraja 
(b) Diiktiraf sebagai raja yang   mulia dan suci 
(c) Dikaitkan dengan   Dewa Siva  

(a) Mempunyai unsur   kesaktian  
(b) Dianggap sebagai   Bodhisattva  , iaitu peranan raja
Sistem 3 Srivijaya sebagai Buddha di bumi
Beraja Digelar sebagai Raja di Gunung
  Maharaja di Pulau  
(c) dan

4 Angkor (a) M enggunakan gelaran   Dewaraja   yang mengaitkan raja
sebagai dewa

(b)   Permaisuri   dan Raja Muda merupakan kuasa kedua dan
ketiga penting dalam sistem pemerintahan

5 Majapahit Menggunakan gelaran Maharaja, Sri Bathara dan     Sri    
  Maharaja  



TP 1 Mengetahui warisan kerajaan Alam Melayu  4
TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang warisan kerajaan Alam Melayu  12

22

C Lengkapkan jadual berkaitan pemerintahan peringkat pusat dan wilayah yang dipraktikkan oleh kerajaan Alam
Melayu berikut. Buku Teks: m.s. 26 – 27 TP3

menjaga keamanan Kedatuan Vijaya Majlis Penasihat Diraja tujuh

kampung tentera 14 putera-putera raja kehakiman

kerabat diraja golongan agama Pradatuan Kebuyutan Rajakumara



Kerajaan Pemerintahan Pusat Pemerintahan Wilayah
1 Funan
(a) gRoaljoangdaibna nt u teonletherag ol ongan agama dan (b) Dibahagi kepada    tujuh   
wilayah
(c) Diketuai oleh   putera-putera  
Naskah Demo
Bab 02   raja   yang bergelar Raja Kecil

(a) Raja dibantu oleh para pembesar (b) Champa dibahagikan kepada
yang bertanggungjawab mengutip lima wilayah, iaitu Indrapura,
2 Champa Panduranga, Kauthara, Amaravati
cukai, mengukuhkan pertahanan dan dan   Vijaya  
  menjaga keamanan  

(a) Raja dibantu oleh Yuvaraja, iaitu (Putera (c) W i layKaehdateturbaanh ag i keypaandga dua, iaitu
Mahkota), Pratiyuvaraja sebagai (Raja ditadbir
Muda) dan   Rajakumara   oleh Datu berketurunan raja
3 Srivijaya (b) Turut dibantu oleh tentera, pemungut (d)   Pradatuan   pula ditadbir

cukai, hakim, penjaga harta kerajaan oleh Datu bukan berketurunan raja
dan   golongan agama  

(a) Raja dibantu oleh pembesar-pembesar (b) Dibahagikan kepada wilayah,
yang bertanggungjawab dalam bidang daerah, daerah kecil dan
4 Angkor keagamaan, perbendaharaan, keselamatan    kampung   

dan   kehakiman  

(a) Raja   dibMaanjtlius Peonlaeshihat SDaiprataja  Pradbaun, (c) Dibahagikan kepada    14   
iaitu wilayah
pembesar (d) Wilayah dipecahkan kepada
5 Majapahit (b) Sapta Prabu terdiri daripada   kerabat Kabupaten, Kawadanan, Pakuwuan

  diraja   dan   Kebuyutan  

D Berdasarkan pengetahuan sejarah anda, mengapakah para pembesar berperanan penting dalam pentadbiran
sesebuah kerajaan? K5.2.9 TP5 KBAT Menilai
Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

merancang strategi meningkatkan ekonomi mentadbir wilayah nasihat tentang
peluasan wilayah taklukan
kerajaan pentadbiran kerajaan

1   Mentadbir wilayah taklukan   yang luas agar tidak diancam oleh musuh kerajaan
2 Membantu raja dalam   meningkatkan ekonomi kerajaan   khususnya dalam aspek perdagangan

di kawasan pelabuhan

3 Membantu raja dalam   merancang strategi peluasan wilayah   melalui aktiviti penaklukan dan
hubungan diplomatik

4 Membantu raja dalam memberikan   nasihat tentang pentadbiran kerajaan   khususnya berkaitan
dengan aspek keagamaan dan adat istiadat

TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang warisan kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  15
TP 5 Membuat penilaian tentang warisan kerajaan Alam Melayu  4

23

2.2 Kegiatan Ekonomi

SP 5.2.2 Menghuraikan kegiatan ekonomi masyarakat kerajaan Alam Melayu

SP K5.2.6 Menilai kepentingan kebijaksanaan pemimpin dalam mentadbir negara

Meneroka bukti perkembangan ekonomi masyarakat kerajaan Alam Melayu
KPS Membuat imaginasi kegiatan ekonomi masyarakat kerajaan Alam Melayu

Membuat rasionalisasi hubungan antara kerajaan Alam Melayu dengan tamadun dunia

E Lengkapkan ruang kosong berikut dengan maklumat berkaitan kegiatan pertanian masyarakat kerajaan Alam
Melayu. Buku Teks: m.s. 28 – 29 TP4

1 Padi

Tasik Tonle Sap baray Lembah Sungai Mekong tiga hingga empat
padi terusan Palembang Sungai Brantas
Bab 02

Naskah Demo
(a) Kerajaan Funan dan Angkor yang terletak di   Lembah Sungai Mekong   mendapat manfaat
daripada tanahnya yang subur

(b) Tanaman utama kerajaan Funan, Angkor, Majapahit dan Srivijaya ialah   padi  
(c) Air dari kawasan   Tasik Tonle Sap   mengairi kawasan sawah padi kerajaan Funan dan Angkor
(d) Air dari Sungai Bengawan Solo dan   Sungai Brantas   mengairi sawah padi kerajaan Majapahit
(e) Pemerintah Angkor membina kolam yang dikenali sebagai   baray   untuk menyimpan air
(f) Penanaman padi dituai sebanyak   tiga hingga empat   kali setahun di kerajaan Angkor
(g) Ketua Air di Champa berperanan sebagai penyelenggara   terusan   dan daik
(h) Kerajaan Srivijaya menanam padi di kawasan pedalaman   Palembang  , iaitu di Tanah Tinggi

Pasemah dan Hulu Musi

2 Rempah-ratus

dagangan Buah pala lada hitam Sumatera Kepulauan Maluku

(a) Rempah ratus yang ditanam di Alam Melayu ialah bunga cengkih, buah pala dan   lada hitam  
(b) Bunga cengkih, buah pala dan lada hitam ditanam sebagai tanaman   dagangan   di bahagian

kepulauan Alam Melayu
(c) Bunga cengkih ditanam di   Kepulauan Maluku  
(d)   Buah pala   ditanam di Pulau Banda
(e) Lada hitam ditanam di Jawa dan   Sumatera  

3 Kegiatan Pertanian Lain kulit kura-kura kekacang kelapa
paya

(a) Tanaman lain yang diusahakan oleh masyarakat Alam Melayu ialah pisang, tebu,
bijan,   kekacang  ,   kelapa  , sayuran dan buah-buahan

(b) Kegiatan penangkapan ikan dilakukan di sawah,    paya    dan sungai
(c) Masyarakat kerajaan Alam Melayu turut menjalankan aktiviti mencari   kulit kura-kura  

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan warisan kerajaan Alam Melayu  17

24

F Lengkapkan ruang kosong berikut dengan maklumat berkaitan kegiatan perdagangan kerajaan Alam Melayu.

Buku Teks: m.s. 30 TP4

rotan Oc Eo lilin lebah damar buah pelaga

kulit penyu beras kayu cendana Grisek Maliti

kapur barus Palembang gaharu ikan Pangkalan Bujang

Sungai Siput gading gajah sumbu badak emas Yasodharapura

1 Kerajaan (a) Pelabuhan:   Oc Eo  
Funan (b) Barang dagangannya ialah   damar  , kapur barus,

2 Kerajaan kayu cendana dan   gaharu  
Kedah Tua (a) Pelabuhan: Sungai Mas dan    Pangkalan Bujang   
(b) Barang dagangan ialah    rotan   , damar,
3 Kerajaan
Angkor   kayu cendana   dan gading gajah
(a) Pelabuhan:   Yasodharapura  
4 Kerajaan (b) Barang dagangannya ialah   buah pelaga  ,
Majapahit
 lilin lebah  , minyak sayuran dan gading gajah
5 Kerajaan (a) Pelabuhan: Tuban, Sidayu,   Grisek   dan Surabaya
Srivijaya (b) Barang dagangannya ialah mutiara,   ikan  ,

6 Kerajaan   kulit penyu   dan kayu cendana
Champa (a) Pelabuhan:   Palembang  
(b) Barang dagangannya ialah rempah, mutiara,   sumbu  
  badak   dan madu
(a) Pelabuhan: Turan, Kam ran, Sri Banoy dan   Maliti  
(b) Barang dagangannya ialah   beras  , emas, perak,

dan   gading gajah  
Kegiatan Naskah Demo
Perdagangan Bab 02

(a) Pelabuhan: Bidor, Tanjung Rambutan, Pangkalan, Lembah
7 Kerajaan Kinta dan   Sungai Siput  

Ganga (b) Barang dagangannya ialah damar,   kapur barus  ,
Nagara rempah-ratus, bijih timah dan   emas  



G Namakan hasil hutan dan laut yang terdapat di Alam Melayu serta kegunaanya. Buku Teks: m.s. 32 TP4

Pewangi dan Kapur barus Kesihatan dan Gaharu Sarang burung Pewangi
perubatan perubatan layang-layang

123

Nama (a) Gaharu Nama (a) Sarang burung Nama (a) Kapur barus
Kegunaan layang-layang
Kegunaan (b) Pewangi dan Kegunaan (b) Pewangi
perubatan (b) Kesihatan dan
perubatan

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan warisan kerajaan Alam Melayu  26

25

Makanan Mutiara Barang Gamat Makanan dan Rumpai laut
perhiasan perubatan
5
4 6

Nama (a) Gamat Nama (a) Rumpai laut Nama (a) Mutiara

(b) Makanan dan (b) Barang
perubatan perhiasan
Bab 02 Kegunaan Kegunaan (b) Makanan Kegunaan

Naskah Demo
H Gariskan jawapan yang BETUL berkaitan kegiatan perlombongan dan pembuatan di Alam Melayu.

Buku Teks: m.s. 33 TP4

1 Di Champa, kawasan pergunungan Hue merupakan kawasan melombong [ emas : perak]

2 Perlombongan [ bijih besi : perak] dijalankan di Indrapura dan kawasan di antara Amaravati dan Vijaya

3 [ Bijih besi : Arang batu ] dilombong di pergunungan Phnom Dek, Angkor

4 Barang perhiasan yang dihasilkan oleh masyarakat Funan dan Angkor diperbuat daripada emas dan [ bijih
besi : perak ]

5 Masyarakat kerajaan Champa mahir dalam pembuatan [ barangan tembikar : barang perhiasan ] dan cuka
kelapa

6 Masyarakat kerajaan Majapahit mengusahakan pembuatan gula, garam dan minyak. Mereka juga
mengusahakan [ pembungkusan daging kerbau : pembungkusan hasil laut ] dan membuat mi daripada
beras

I Pengurusan sumber alam melalui pelbagai jenis kegiatan ekonomi menunjukkan kebijaksanaan pemimpin
dalam menguruskan hasil bumi demi kemajuan negara.

Apakah kepentingan kebijaksanaan pemimpin dalam mentadbir ekonomi negara? K5.2.6 TP6

KBAT Menganalisis Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

berkembang pesat sumber alam dapat dimanfaatkan kestabilan dan kemajuan ekonomi

taraf hidup rakyat peluang pekerjaan pengurangan kebergantungan pengurusan alam

1 Meningkatkan taraf hidup rakyat
2 Pengurangan kebergantungan terhadap sumber bahan mentah negara luar
3 Sumber alam dapat dimanfaatkan sepenuhnya demi kepentingan ekonomi negara
4 Membuka peluang pekerjaan kepada rakyat dan mengurangkan kadar pengangguran
5 Negara dipandang tinggi oleh negara-negara luar kerana kestabilan dan kemajuan ekonomi
6 Pengurusan alam yang tersusun berupaya memelihara alam sekitar daripada pencemaran dan kerosakan
7 Pembangunan dalam negara berkembang pesat

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan warisan kerajaan Alam Melayu  12
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang warisan kerajaan Alam Melayu  7

26

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN A

Tiap-tiap soalan berikut diikuti oleh empat jawapan pilihan A, B, C dan D. Hanya terdapat satu jawapan yang

betul. Pilih jawapan tersebut.

2.1 Sistem Pemerintahan 7 Gambar berikut menunjukkan inskripsi yang dihasilkan
oleh masyarakat kerajaan Srivijaya BT m.s. 26 TP3
1 Rajah berikut menunjukkan pembahagian pentadbiran
dalam sistem beraja yang diamalkan oleh kerajaan ARAS : S
Alam Melayu. BT m.s. 26 OMG m.s. 18, TP1

Pusat

Pentadbiran Kerjaan X


Apakah X? ARAS : RNaskah DemoC Wilayah Apakah kandungan penting inskripsi tersebut?
A Negeri Bab 02D Luar bandarA Penyebaran agama
B Bandar B Mantera keagamaan
C Undang-undang kelautan
2 Rajah berikut menunjukkan sistem pemerintahan D Sistem pemerintahan kerajaan
sebuah kerajaan di Alam Melayu.
8 Rajah berikut berkaitan dengan sistem pemerintahan
Kerajaan Funan kerajaan Angkor. BT m.s. 27

Pentadbiran pusat Pentadbiran wilayah Sistem Kuasa kedua

Siapakah yang menguruskan pentadbiran wilayah? pemerintahan
BT m.s. 26 OMG m.s. 23 DSKP C S1, TP3 ARAS : R Kuasa ketiga
A Datu C Putera raja
B Brahmin D Permaisuri Apakah yang merujuk kepada kedua-dua kuasa
tersebut? OMG m.s. 22 DSKP B S4, TP2 ARAS : S
3 Apakah gelaran yang digunakan oleh raja Funan? I Permaisuri III Panglima
BT m.s. 26 OMG m.s. 18, TP1 ARAS : R II Bendahara IV Raja Muda
A Sri Bathara C Sri Maharaja A I dan II C II dan III
B Bodhisattva D Kurung Bnam B I dan IV D III dan IV

4 Raja Funan menggunakan gelaran Kurung Bnam 9 Rajah berikut berkaitan dengan sistem pentadbiran
semasa memerintah kerajaan Funan. kerajaan Majapahit. BT m.s. 27

Apakah yang dimaksudkan dengan gelaran tersebut? Majlis Penasihat Diraja yang terdiri
OMG m.s. 22 DSKP B S1, TP2 ARAS : R daripada kerabat diraja
BT m.s. 26 X

A Anak raja
B Raja gunung
C Ketua raja-raja Apakah X? OMG m.s. 23 DSKP C S5 (b), TP3 ARAS : S
A Vijaya C Sri Bathara
D Raja yang berdaulat B Cakravatin D Sapta Prabu

5 Raja Champa diiktiraf sebagai pemerintah yang mulia 10 Rajah berikut menunjukkan gelaran yang digunakan
dan suci. BT m.s. 26 oleh Raja-raja Majapahit? BT m.s. 27

Apakah dewa yang dikaitkan dengan pengiktirafan X
tersebut? OMG m.s. 22 DSKP B S2, TP2 ARAS : R
A Dewa Sari Raja-raja Majapahit Sri Bathara
B Dewa Siva
C Dewa Shanti Sri Maharaja
D Dewa Muruga
Apakah X? OMG m.s. 18, TP2 ARAS : R
A Sri Dewi C Permaisuri
6 Antara berikut, yang manakah tugas para pembesar B Maharaja D Sapta Prabu
yang membantu Raja Champa dalam pentadbirannya?
BT m.s. 26 OMG m.s. 18 DSKP B S2, TP3 ARAS : S
I Hakim 11 Rajah berikut merujuk kepada perubahan pentadbiran
II Guru agama sebuah kerajaan di Alam Melayu. BT m.s. 27 ARAS : T

III Mengutip cukai Kerajaan Menjadi sebahagian daripada
IV Menjaga keamanan X Pradatuan kerajaan Srivijaya

A I dan II C II dan III Kerajaan X ialah OMG m.s. 19, TP3
A Funan C Majapahit
B I dan IV D III dan IV B Angkor D Kedah Tua

27

12 Dalam aspek pemerintahan, kerajaan manakah 18 Antara berikut, faktor manakah yang bukan menjadi
yang membahagikan wilayahnya kepada wilayah, tarikan pedagang luar untuk datang ke pelabuhan
daerah, daerah kecil dan kampung? BT m.s. 27 kerajaan Alam Melayu? BT m.s. 30 OMG m.s. 19 TP4
OMG m.s. 23 DSKP C S4 (b), TP3 ARAS : S
A Kerajaan Angkor C Kerajaan Srivijaya ARAS : T
B Kerajaan Champa D Kerajaan Kedah Tua
A Kedudukan pelabuhan C Keramaian penduduk
B Kemudahan pelabuhan D Keperluan barangan

13 Kerajaan X membahagikan kerajaan kepada 14 wilayah 19 Rajah berikut berkaitan dengan pelabuhan kerajaan
dengan pecahannya seperti dalam rajah berikut. Majapahit. BT m.s. 30

• Kabupaten Sidayu
• Kawadanan
Kerajaan X • Pakuwuan Pelabuhan di X
• Kebuyutan Majapahit Tuban
Gresik
Apakah X? BT m.s. 27 OMG m.s. 18, TP3 ARAS : SBab 02
B A Kerajaan Funan
Naskah Demo
B Kerajaan Champa Apakah X? OMG m.s. 25 DSKP F S4, TP4 ARAS : T
C Kerajaan Majapahit A Oc Eo C Sungai Mas
D Kerajaan Kedah Tua B Surabaya D Palembang

2.2 Kegiatan Ekonomi 20 Antara berikut, pedagang manakah yang membawa
kain kapas dan tembikar ke Alam Melayu? BT m.s. 31
14 Pemerintah Angkor telah membina kolam untuk OMG m.s. 20 TP4 ARAS : T
menyimpan air. OMG m.s. 24 DSKP E S1 (e), TP4 ARAS : S

Apakah gelaran bagi kolam tersebut? BT m.s. 28 A India C Arab
A Daik C Relung B Parsi D China
B Baray D Tonle Sap
21 Apakah barangan yang dibawa oleh para pedagang
15 Jawatan Ketua Air telah diwujudkan bagi dari Arab dan Parsi? BT m.s. 31 OMG m.s. 20 TP4
menyenggarakan terusan dan daik. BT m.s. 28
ARAS : T
Kerajaan manakah yang dikaitkan dengan jawatan
tersebut? OMG m.s. 24 DSKP E S1 (g), TP4 ARAS : S A Karnelian C Kapur barus
A Kerajaan Angkor B Kain sutera D Minyak wangi

B Kerajaan Champa 22 Antara berikut, barangan manakah yang boleh
C Kerajaan Srivijaya dijadikan sebagai makanan dan perubatan? BT m.s. 32
D Kerajaan Majapahit OMG m.s. 26 DSKP G S4, TP4 ARAS : R

16 Gambar berikut berkaitan dengan tanaman buah pala. A Gamat
BT m.s. 29 OMG m.s. 24 DSKP E S2(d), TP4 ARAS : S B Rumpai laut
C Kapur barus
D Sarang burung layang-layang

23 Apakah kegunaan barang berikut oleh
masyarakat kerajaan Alam Melayu? BT m.s. 32
OMG m.s. 25 DSKP G S3, TP4 ARAS : S

Kapur barus

Di manakah tanaman tersebut diusahakan? A Bahan hiasan C Bahan mandian
A Hulu Musi B Bahan pewangi D Bahan perencah
B Pulau Banda
C Pulau Borneo 24 Dalam aspek pembuatan, kerajaan manakah yang
D Pulau Sumatera menghasilkan pelbagai barangan daripada logam emas
dan bijih besi? BT m.s. 33 OMG m.s. 21 TP4 ARAS : S
17 Antara berikut, kawasan manakah yang menjadi A Angkor C Majapahit
hab pengeluaran bunga cengkih? BT m.s. 29 B Srivijaya D Kedah Tua
OMG m.s. 24 DSKP E S2(c), TP4 ARAS : S
A Jawa 25 Antara berikut, produk manakah yang merupakan
B Sumatera pembuatan oleh masyarakat kerajaan Majapahit?
C Pulau Banda BT m.s. 33 OMG m.s. 21 TP4 ARAS : S
D Kepulauan Maluku I Gula III Tembikar
II Minyak IV Barang perhiasan
A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV

28

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN B

1 Sistem pemerintahan yang diamalkan oleh kerajaan Alam Melayu ialah sistem pemerintahan beraja.

Bab 2.3

(a) Nyatakan gelaran-gelaran yang digunakan oleh raja Majapahit. Buku Teks: m.s. 27 OMG m.s. 21 DSKP B S5
ARAS : R TP1
(F1) Maharaja (F2) Sri Maharaja (F3) Sri Bathara

[3 markah]

(b) Jelaskan sistem pemerintahan dalam kerajaan Majapahit. Buku Teks: m.s. 27 OMG m.s. 23 DSKP C S5
ARAS : S TP3
Naskah Demo
Bab 02
(F1) Raja dibantu oleh Sapta Prabu, iaitu Majlis Penasihat Diraja dan para pembesar (F2) Sapta Prabu terdiri
daripada kerabat diraja (F3) Majapahit dibahagikan kepada 14 wilayah (F4) Setiap wilayah dipecahkan

kepada daerah, daerah kecil serta kampung



[3 markah]

(c) Bagaimanakah cara generasi muda pada masa ini dapat mendaulatkan institusi Parlimen Malaysia?
ARAS : T TP6 KBAT Mengaplikasi
(F) Generasi muda dapat mendaulatkan institusi Parlimen di negara kita dengan mematuhi undang-
undang negara. (H) Hal ini penting supaya kita dapat berfikir dan bertindak dengan matang demi

menjaga imej negara. (C) Contohnya, dengan menunjukkan taat setia kepada raja dan negara. (I) Oleh

itu, institusi berparlimen dapat bertahan dalam negara yang berdaulat. 5


[4 markah]

2 Kerajaan Alam Melayu menjalankan pelbagai kegiatan ekonomi. Bab 2.2
(a) Nyatakan kegiatan ekonomi tersebut. Buku Teks: m.s. 28 OMG m.s. 19 ARAS : R TP1

(F1) Pertanian (F2) Perdagangan (F3) Mengutip hasil hutan dan laut (F4) Perlombongan dan pembuatan

[3 markah]

(b) Jelaskan kegiatan pertanian dalam kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 28 OMG m.s. 19 ARAS : S TP2
(F1) Mempunyai tanah yang subur (F2) Bertujuan untuk menyara diri sahaja (F3) Apabila terdapat
lebihan hasil pertanian, lebihan tersebut akan dipasarkan (F4) Sebahagian besar kawasan Alam Melayu
ditanam dengan padi


[3 markah]
(c) Pada pendapat anda, apakah kepentingan pertanian kepada negara kita pada masa kini?

ARAS : T TP6 KBAT Menganalisis
(F) Pada pendapat saya, antara kepentingan pertanian kepada negara kita ialah dapat meningkatkan
ekonomi negara. (H) Hal ini berkaitan dengan kegiatan eksport hasil pertanian ke luar negara. (C)

Contohnya, hasil sawit dan durian dieksport ke negara China. (I) Pendapatan hasil export tersebut boleh
digunakan untuk membangunkan negara kita.

[4 markah]

29

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN C

1 Sistem pemerintahan merupakan tonggak penting dalam usaha raja-raja kerajaan Alam Melayu untuk
membangunkan kerajaannya. Bab 2.1
( a) Jelaskan sistem pemerintahan dalam kerajaan berikut: Buku Teks: m.s. 26 – 27

(i) Kerajaan Srivijaya OMG m.s. 23 DSKP C S2, S3, S4 ARAS : S TP3
(F1) Raja dibantu oleh Yuvaraja (H1a) Raja turut dibantu oleh golongan agama, tentera, pemungut
cukai, hakim dan penjaga harta kerajaan (H1b) Pentadbiran wilayah terbahagi kepada dua, iaitu

Kedatuan dan Pradatuan

(ii) Kerajaan Angkor
(F2) Raja-raja Angkor dibantu oleh pembesar-pembesar yang bertanggungjawab dalam keagamaan,
kehakiman, keselamatan dan perbendaharaan (H2) Pada peringkat wilayah, Angkor dibahagikan
kepada wilayah, daerah, daerah kecil dan kampung
Bab 02

Naskah Demo
(iii) Kerajaan Champa
(F3) Raja dibantu oleh para pembesar yang bertanggungjawab mengutip cukai, menjaga keamanan
dan mengukuhkan pertahanan (H3) Pada peringkat wilayah, dibahagikan kepada lima wilayah
[6 markah]

( b) Bincangkan sistem beraja yang diamalkan dalam kerajaan Alam Melayu berikut: Buku Teks: m.s. 26 – 27

(i) Kerajaan Funan OMG m.s. 22 DSKP B S1 ARAS : S TP2
(F1) Raja menggunakan pelbagai gelaran (H1a) Antaranya termasuk Kurung Bnam yang bermaksud
raja gunung (H1b) Rajadhiraja yang melambangkan Raja Funan sebagai raja segala raja (H1c)
Cakravatin yang bermaksud pemerintah alam sejagat

(ii) Kerajaan Angkor OMG m.s. 22 DSKP B S4
(F2) Raja menggunakan gelaran Dewaraja (H2a) Mengaitkan raja sebagai dewa (H2b) Kuasa kedua
ialah permaisuri (H2c) Kuasa ketiga ialah Raja Muda
[8 markah]

( c) Apakah kesan sekiranya sistem pemerintahan di negara kita diterajui oleh pemimpin yang tidak
berwibawa? ARAS : T KBAT Menilai TP 6

(F1) Antara kesan sekiranya sistem pemerintahan di negara kita diterajui oleh pemimpin yang tidak
berwibawa ialah negara akan mundur. (H1a) Hal ini kerana sistem pemerintahan kucar-kacir.
(C1) Contohnya, pemimpin tidak berwawasan dalam membangunkan ekonomi negara. (I) Dengan ini,
negara akan ketinggalan berbanding negara lain. (F2) Kesan lain ialah keamanan negara juga tergugat.
(H2) Hal ini disebabkan keselamatan dalam negara tidak stabil. (C2) Misalnya, rakyat mengadakan
demontrasi jalanan bagi membantah dasar yang dilakukan oleh pemimpin tersebut. (I) Kesannya,
perpaduan negara juga tergugat.
[6 markah]

2 Sebahagian besar kerajaan Alam Melayu ditanam dengan padi. Bab 2.2

(a) Terangkan faktor kemajuan tanaman padi dalam kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 28

OMG m.s. 24 DSKP E S1 ARAS : S TP4 [6 markah]
(b) Jelaskan kegiatan pertanian lain yang membantu mengembangkan kegiatan ekonomi masyarakat dalam

kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 29 OMG m.s. 24 DSKP E S2, S3 ARAS : S TP4 [8 markah]

(c) Cadangkan langkah-langkah bagi meningkatkan pendapatan para petani di negara kita.

KBAT Menganalisis ARAS : T TP6 [6 markah]

30

BAB SOSIOBUDAYA MASYARAKAT KERAJAAN

03 ALAM MELAYU

3.1 Bahasa dan Tulisan Buku Teks: m.s. 40 – 43 Jelaskan bahasa dan tulisan yang digunakan di
kerajaan-kerajaan Alam Melayu.

Funan • Bahasa Sanskrit merupakan bahasa utama
• Buktinya ialah penemuan batu bersurat Funan bertarikh abad kedua
• Tulisannya berasaskan tulisan orang Hu yang menggunakan tulisan

orang India
• Menggunakan kalendar Saka yang berasal dari India

(PT3 C S1 (a)) • Menuturkan bahasa Sanskirt dan bahasa Melayu Champa
• Buktinya ialah penemuan batu bersurat dalam kedua-dua bahasa
Champa • Masyarakatnya menggunakan tulisan Palava dan Champa Kuno
• Bukti penggunaan tulisan Palava ialah penemuan inskripsi tulisan

Raja Sambhuvarman bertarikh abad keenam (PT3 A S2)
• Sejak abad kelapan, agama Islam tersebar di Champa menjadikan bahasa

Melayu bahasa utama seiring dengan perkembangan tulisan Jawi
Naskah Demo
Bab 03
Bahasa Srivijaya • Bahasa Melayu merupakan bahasa utama dalam urusan pentadbiran
dan dan harian
(PT3 C S1 (b) (i))
Tulisan • Bahasa Melayu menerima pengaruh bahasa Sanskrit
Angkor • Buktinya ialah penemuan batu-batu bersurat (Kota Kapur, Kedukan

Bukit, Telaga Batu dan Talang Tuwo bertarikh abad ketujuh di Sumatera)
• Ditulis dalam bahasa Melayu dengan pengaruh bahasa Sanskrit

menggunakan tulisan Palava
• Menggunakan bahasa Sanskrit dan Khmer
• Buktinya ialah penemuan inskripsi pada dinding candi
• Tulisan dinding candi menggunakan tulisan Palava dan tulisan Khmer

(PT3 C S1 (b) (ii)) • Bahasa utamanya ialah Jawa Kuno
• Menggunakan tulisan Kawi yang dibuktikan dengan penemuan
Majapahit
inskripsi dan persuratan bertarikh abad ke-14 (PT3 A S4)
(PT3 C S1 (b) (iii)) • Mula menggunakan huruf-huruf Arab dalam tulisan selepas

Kedah Tua tersebarnya agama Islam
• Tulisan yang menggunakan huruf Arab bagi menulis bahasa Jawa

dikenali sebagai tulisan Pegon
• Menggunakan bahasa Sanskrit dan tulisan Palava
• Dibuktikan dengan penemuan batu bersurat yang bertarikh abad

kelima di Sungai Mas dan Cherok Tok Kun (Pulau Pinang)

3.2 Persuratan Buku Teks: m.s. 44 – 45 Terangkan persuratan yang berkembang dalam masyarakat Alam Melayu.
• Alam Melayu terkenal dengan tradisi lisan berdasarkan alam sekeliling
• Tema utamanya ialah asal-usul, binatang, nasihat, seloka, teladan dan adat
• Kegiatan persuratan dalam bentuk batu bersurat ialah bukti keintelektualan masyarakat Alam Melayu

31

Pengaruh Terhadap Persuratan Alam Melayu Buku Teks: m.s. 45 Jelaskan pengaruh luar terhadap
Persuratan Alam Melayu persuratan Alam Melayu.

Sebelum Kedatangan Selepas Kedatangan Islam
Islam
• Dipengaruhi oleh sastera Islam (syair, gurindam, cerita hikayat (dPaTn3nBaSz1a(mb)))
• Mendapat pengaruh • Kisah kehidupan nabi-nabi seperti Nabi Sulaiman dan Nabi Muhammad
epik dan sastera India SAW diterjemah ke dalam bahasa Melayu
seperti Ramayana, • Antara karya terkenal ialah Hikayat Nabi Bercukur, Hikayat Bulan Berbelah,
Mahabhrata, Purana Hikayat Nabi Yusof dan Hikayat Nabi Wafat
dan Jataka (PT3 C S1 (a)) • Banyak karya epik mengisahkan perjuangan pahlawan Islam
diterjemahkan ke dalam bahasa Melayu seperti Hikayat Muhammad
• Karya-karya tersebut Ali Hanafiah, Hikayat Iskandar Zulkarnain dan Hikayat Amir Hamzah
disadurkan ke dalam
bahasa tempatan

Bab 03 (PT3 A S9)

3.3 Seni Bina Buku Teks: m.s. 46 – 48Naskah DemoBincangkan seni bina yang terdapat di kerajaan-kerajaan Alam Melayu
Kerajaan Funan Buku Teks: m.s. 46 berikut: (a) Kerajaan Angkor (b) Kerajaan Srivijaya

• Membina kapal besar serta perahu panjang yang mampu menampung 100 orang penumpang
• Pembinaan sistem pengairan untuk mengawal limpahan air dan mengalirkan air masin keluar dari tanah pertanian
• Pembinaan candi sebagai rumah ibadat, pusat pendidikan dan pertemuan masyarakat
• Contoh tinggalan candi ialah Candi Go Cay Thi di Oc Eo (PT3 A S10)

Kerajaan Angkor Buku Teks: m.s. 46 Bincangkan seni bina yang terdapat di kerajaan Angkor.

• Baray berukuran 2 x 8 kilometer dan dapat menampung 30 juta Angkor Wat, Kemboja
meter padu air yang akan disalurkan ke sawah-sawah padi

• Angkor Wat dan Angkor Thom merupakan seni bina yang
masyhur

• Angkor Wat dibina oleh Raja Suryavarman II pada abad ke-12
dengan keluasan 208 hektar

• Binaan menara utama di tengah-tengah candi ialah setinggi 65
meter

• Membina kapal untuk kegunaan perdagangan dan peperangan
Kerajaan Champa Buku Teks: m.s. 47

• Dapat dilihat melalui binaan candi
• Antara yang terkenal ialah kompleks candi di

Lembah Mi Son, Po Nagar dan Dong Duong

(PT3 A S13) Candi Mi Son Candi Po Nagar

Kerajaan Srivijaya Buku Teks: m.s. 48 Bincangkan seni bina yang terdapat di kerajaan Srivijaya.

• Candi yang masyhur seperti Candi Muara Takus dan Candi Muara Jambi di Sumatera
• Terdapat pusat binaan kapal di ibu kota Srivijaya
• Rekod kerajaan China, pusat binaan kapal-kapal Melayu (Kun-lun-po) yang besar terletak di Palembang
• Kapal-kapal besar tersebut boleh belayar hingga ke pelabuhan Tonkin dan tenggara China
• Ukiran pada tugu di Bukit Siguntang, Palembang memerihalkan kapal-kapal era kerajaan Srivijaya (PT3 A S14)

32

Kerajaan Majapahit Buku Teks: m.s. 48 Terangkan seni bina yang terdapat di kerajaan Majapahit.

• Antara candi yang masyhur termasuklah Candi Tikus (Jawa Timur)
dan Candi Cetho (Jawa Tengah)

• Turut membina pintu gerbang seperti Gapura Wringin Lawang
(pintu gerbang laluan raja) dan Gapura Bajang Ratu (pintu masuk
ke dalam sebuah bangunan suci di Jawa Timur)

Kerajaan Kedah Tua Buku Teks: m.s. 48 Gapura Bajang Ratu Gapura Wringin Lawang

• Banyak tertumpu kepada binaan candi bagi agama Hindu dan Buddha di Lembah Bujang
• Tinggalan candi Buddha yang terkenal adalah di Bukit Choras, Bukit Meriam dan Bukit Pendiat
• Candi Hindu di Bukit Batu Pahat dan Bendang Dalam mendapat pengaruh seni bina kerajaan Chola, India
• Turut ditemui seni bina arca Hindu dan Buddha

Kerajaan Gangga Nagara Buku Teks: m.s. 48 Bab 03
• Buktinya ialah penemuan patung Buddha yang diperbuat daripada gangsa setinggi 18 meter di Tanjung Rambutan
• Terdapat juga beberapa binaan patung Buddha lain di Pangkalan dan Sungai Siput
• Seni bina arca ini menerima pengaruh daripada kerajaan Gupta, India
Golonganh PemerintahDemo
3.4 Struktur Sosial Buku Teks: m.s. 49

Terangkan struktur Golongan Diraja (Status Tertinggi)
sosial masyarakat • Tugas: Memerintah
kerajaan Alam Melayu. • Golongan: Raja dan kerabat diraja

(permaisuri, putera, puteri, adik-beradik,
ibu bapa dan ahli keluarga) (PT3 A S22)

GolonganNDiperintahaska Bangsawan
• Tugas: Melancarkan sistem
pentadbiran kerajaan
• Golongan: Pembesar,
ilmuwan, golongan agama,
Rakyat Merdeka pujangga dan pendeta
• Tugas: Mengukuhkan sistem beraja melalui istana

konsep taat setia
• Golongan: Askar, petani, nelayan, penternak,
pekerja istana, artisan dan pedagang

Hamba
• Tugas: Berkhidmat dalam sektor sosioekonomi dan meningkatkan status tuannya
• Golongan: Hamba berhutang dan rela menjadi hamba serta tawanan perang

(PT3 A S21)

PAK-21: Gallery Walk
Murid menampal hasil kerja di dinding untuk dilihat oleh kumpulan lain. Murid boleh menulis komen
tentang hasil kerja kumpulan lain pada sticky note.
Setiap kumpulan diminta menjawab salah satu daripada soalan di bawah:
1 Apakah langkah untuk memartabatkan bahasa Melayu di mata dunia?
2 Apakah kepentingan bahasa dan tulisan kepada sesebuah masyarakat?
3 Bagaimanakah cara kita untuk melindungi warisan sejarah seperti candi di negara kita daripada kemusnahan?
4 Tanpa kecanggihan teknologi, masyarakat Alam Melayu berjaya membina candi.
Apakah faktor-faktor kejayaan tersebut?

33

PRAKTIS DSKP (PENTAKSIRAN BILIK DARJAH)

3.1 Bahasa dan Tulisan

SP 5.2.3 Menjelaskan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu
KPS Memahami kronologi perkembangan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu
Meneroka bukti kewujudan bahasa dan sistem tulisan masyarakat kerajaan Alam Melayu

A Lengkapkan peta dakap berikut dengan maklumat berkaitan bahasa dan tulisan yang digunakan oleh
masyarakat kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 40 – 42 TP1

Saka Khmer Jawi Sanskrit Palava Champa Kuno

tulisan Kawi bahasa utama Palava Hu huruf-huruf Arab

bahasa Sanskrit Jawa Kuno bahasa Melayu Pegon Champa pentadbiran
Bab 03
(a) Menggunakan bahasa Sanskrit sebagai   bahasa utama  
Naskah Demo (b) Berasaskan tulisan orang   Hu   yang menggunakan
1 Funan tulisan orang India
2 Champa (c) Juga menggunakan kalendar   Saka   dari India
3 Srivijaya
4 Angkor (a) Menuturkan bahasa Melayu   Champa   dan Sanskrit
(b) Tulisan digunakan ialah tulisan Palava dan   Champa Kuno  
(c) Kedatangan Islam menjadikan bahasa Melayu Champa sebagai

bahasa utama dan menggunakan tulisan   Jawi  

Bahasa (a) Menggunakan bahasa Melayu dalam urusan
dan   pentadbiran   dan harian

Tulisan (b) Bahasa Melayu menerima pengaruh   bahasa Sanskrit  
(c) Menggunakan tulisan Palava yang ditulis dalam   bahasa

Melayu   dengan pengaruh bahasa Sanskrit

(a) Menggunakan bahasa Sanskrit dan   Khmer  
(b) Menggunakan tulisan   Palava   dan Khmer

5 Majapahit (a) Menggunakan bahasa   Jawa Kuno  
(b) Tulisan asal ialah   tulisan Kawi  
(c) Mula menggunakan   huruf-huruf Arab   dalam tulisan

selepas tersebarnya agama Islam
(d) Campuran dengan huruf Arab melahirkan tulisan   Pegon  

6 Kedah Tua (a) Menggunakan bahasa   Sanskrit  
(b) Menggunakan tulisan   Palava  



TP 1 Mengetahui warisan kerajaan Alam Melayu  17

34

3.2 Persuratan

SP 5.2.3 Menjelaskan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu
SP K5.2.7 Menghuraikan kepentingan menghargai warisan kerajaan Alam Melayu
KPS Membuat interpretasi perkembangan persuratan masyarakat kerajaan Alam Melayu

B Lengkapkan peta dakap berikut dengan maklumat berkaitan perkembangan kegiatan persuratan dalam
masyarakat kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 44 – 45 TP2

Akayet Inra Patra Jawa Kuno abad ke-13 manuskrip Kauthara

kepingan emas abad kedua Nagarakertagama taat setia 206 buah

keagamaan agama Buddha Karang Brahi Jayavarman II Pararaton

1 Funan Dibuktikan dengan penemuan batu bersurat terawal di Alam
Melayu bertarikh   abad kedua  

Naskah Demo (a) dDiib u ktiKkaaunthadrean g an penemuan batu bersurat tertua
Bab 03bertarikh 192M
(b) Sebanyak   206 buah   batu bersurat ditemui di Champa
(c) Bukti persuratan lain ialah manuskrip sejak    abad   
2 Champa   ke-13   
3 Srivijaya Karya yang terkenal ialah      Akayet Inra Patra    
4 Angkor (d)
5 Majapahit
dan Akayet Deva Mano  

(a) Penemuan batu bersurat   Karang Brahi   dan Palas
Pasemah bertarikh abad ketujuh

(b) Memerihalkan pengukuhan kerajaan terutama
kepentingan   taat setia   terhadap raja

Perkembangan (a) Batu bersurat Sdok Kok Thom mengisahkan
Kegiatan pemerintahan   Jayavarman II  

Persuratan (b) Inskripsi yang dipahat pada dinding candi memerihalkan
aspek pemerintahan dan   keagamaan  

(a) Batu bersurat Trowulan ditulis dalam bahasa  Jawa Kuno

bertulisan kawi
(b) Terdapat juga bukti persuratan dalam bentuk  manuskrip 
(c) Karya terkenal ialah   Nagarakertagama   yang ditulis

oleh Prapanca pada tahun 1365

(d) Karya lain termasuklah Tantu Panggelaran dan
  Pararaton  

6 Kedah Tua (a) Penemuan inskripsi yang ditulis di atas kepingan
perak,   kepingan emas   dan pinggan tanah liat

(b) Sebahagian besar inskripsi menyentuh doa dan amalan
dalam   agama Buddha  



TP 2 Mempamerkan kefahaman tentang warisan kerajaan Alam Melayu  15

35

C Padankan kerajaan Alam Melayu berikut dengan bukti kegiatan persuratannya. Buku Teks: m.s. 44 – 45 TP3

Kerajaan Alam Bukti Kegiatan Persuratan
Melayu

1 Funan Penemuan batu bersurat Karang Brahi dan Palas Pasemah pada
abad ketujuh

2 Champa Penemuan batu bersurat Trowulan bertarikh 1358 yang ditulis
dalam bahasa Jawa Kuno bertulisan kawi. Bukti dalam bentuk
manuskrip termasuklah karya Nagarakertagama yang dikarang
oleh Prapanca pada tahun 1365

3 Srivijaya Penemuan batu bersurat di Bukit Choras dan Bukit Meriam
bertarikh abad kelima. Terdapat juga inskripsi yang ditulis di atas
pinggan tanah liat, kepingan emas dan kepingan perak

Bab 034 Angkor Penemuan batu bersurat terawal di Alam Melayu yang bertarikh
abad kedua
Naskah Demo
5 Majapahit Penemuan batu bersurat Sdok Kok Thom di barat laut Kemboja
serta inskripsi yang terpahat pada dinding candi

6 Kedah Tua Penemuan batu bersurat tertua di Kauthara pada 192 M serta 206
buah batu bersurat lain. Turut ditemukan bukti persuratan dalam
bentuk manuskrip sejak abad ke-13

D Karya persuratan yang masyhur di kerajaan Alam Melayu sangat berharga kerana menjelaskan perkara-perkara
penting seperti pentadbiran, keagamaan, kepentingan taat setia kepada raja dan juga sejarah-sejarah kerajaan
Alam Melayu. Warisan persuratan ini wajar dihargai oleh masyarakat pada hari ini.
Pada pendapat anda, apakah kepentingan untuk kita menghargai warisan persuratan Alam Melayu?

K5.2.7 TP6 KBAT Mengaplikasi Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

menerbitkan semula naskhah memelihara karya persuratan mendedahkan kandungan

keistimewaan karya-karya persuratan aktiviti masyarakat setempat

F1 Mendedahkan kepada pelajar dan generasi muda mengenai karya persuratan Alam Melayu

F2 Memelihara karya persuratan kerajaan Alam Melayu di arkib negara agar tidak rosak
F3 Menerbitkan semula naskhah persuratan kerajaan Alam Melayu agar tidak luput ditelan zaman
F4 Mengadakan aktiviti berkaitan persuratan tinggalan kerajaan Alam Melayu dengan masyarakat

setempat
F5 Mendedahkan kandungan karya persuratan Alam Melayu di media elektronik agar masyarakat tahu dan
sedar mengenai persuratan tersebut

F6 Mendedahkan kepada pelajar mengenai keistimewaan karya-karya persuratan kerajaan Alam Melayu
agar dapat dihayati oleh generasi kini dan masa depan

TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang warisan kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  6
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang warisan kerajaan Alam Melayu  5

36

3.3 Seni Bina

SP 5.2.3 Menjelaskan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu
KPS Membuat rasionalisasi amalan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu

E Lengkapkan ruang kosong berikut dengan maklumat berkaitan seni bina masyarakat kerajaan Alam Melayu.

Buku Teks: m.s. 46 – 48 TP3

1 Kerajaan Funan kapal besar pusat pendidikan limpahan air

Masyarakat kerajaan ini mampu membina   kapal besar   yang memuatkan 700 orang dan
1000 tan kargo barangan serta pembinaan perahu panjang. Mereka membina sistem pengairan untuk
mengawal   limpahan air   dan mengalirkan air masin keluar dari tanah pertanian. Candi dibina
sebagai rumah ibadat,   pusat pendidikan   dan pusat pertemuan masyarakat.

2 Kerajaan Angkor menara utama baray Raja Suryavarman II Angkor Thom

Masyarakat kerajaan ini membina   baray   untuk menyalurkan air ke sawah padi. Angkor Wat
dan   Angkor Thom   merupakan seni bina yang masyhur. Angkor Wat dibina oleh   Raja
Suryavarman II   pada abad ke-12. Binaan   menara utama   di tengah-tengah candi ialah setinggi
65 meter.
Naskah Demo
3 Kerajaan Champa Bab 03Po NagarLembah Mi Soncandi

Seni bina masyarakat kerajaan ini dapat dilihat melalui binaan   candi  . Antara candi yang terkenal
ialah kompleks candi di   Lembah Mi Son  , Dong Duong dan   Po Nagar  .

4 Kerajaan Srivijaya binaan kapal Candi Muara Jambi Palembang

Antara candi yang masyhur masyarakat kerajaan ini ialah Candi Muara Takus dan     Candi Muara    
  Jambi   di Sumatera. Di ibu kota Srivijaya, terdapat pusat   binaan kapal  . Berdasarkan rekod
kerajaan China,   Palembang   menjadi pusat binaan kapal-kapal Melayu (Kun-lun-po) yang besar.

5 Kerajaan Majapahit Gapura Bajang Ratu Candi Tikus Gapura Wringin Lawang

Masyarakat kerajaan ini membina banyak candi antaranya   Candi Tikus   di Jawa Timur dan Candi
Cetho di Jawa Tengah. Mereka turut membina pintu gerbang seperti   Gapura Wringin Lawang  , iaitu
pintu gerbang laluan raja dan   Gapura Bajang Ratu  , iaitu pintu masuk ke dalam sebuah bangunan
suci di Jawa Timur.

6 Kerajaan Kedah Tua Buddha Lembah Bujang Hindu

Seni bina kerajaan ini tertumpu pada binaan candi bagi agama Hindu dan Buddha di   Lembah
Bujang  . Tinggalan candi   Buddha   yang terkenal ialah di Bukit Choras, Bukit Pendiat dan Bukit
Meriam. Tinggalan candi   Hindu   yang masyhur adalah di Bukit Batu Pahat dan Bendang Dalam.

7 Kerajaan Gangga Nagara Sungai Siput patung Buddha kerajaan Gupta

Seni bina masyarakat kerajaan ini termasuklah   patung Buddha   setinggi 18 meter yang diperbuat
daripada gangsa di Tanjung Rambutan. Terdapat juga beberapa binaan patung Buddha lain di   Sungai
Siput   dan Pangkalan. Seni bina arca ini menerima pengaruh daripada   kerajaan Gupta  , India.

TP 3 Menggunakan pengetahuan sejarah tentang warisan kerajaan Alam Melayu dalam pelbagai situasi  22

37

3.4 Struktur Sosial

SP 5.2.3 Menjelaskan sosiobudaya masyarakat kerajaan Alam Melayu
SP K5.2.9 Merumus kepentingan kehidupan berorganisasi dalam membentuk kemakmuran negara
SP K5.2.6 Menilai kepentingan kebijaksanaan pemimpin dalam mentadbir negara
SP K5.2.8 Menerangkan iktibar yang diperoleh dari kegemilangan kerajaan Alam Melayu
KPS Membuat imaginasi struktur sosial masyarakat kerajaan Alam Melayu

F Lengkapkan piramid berikut dengan maklumat berkaitan struktur sosial masyarakat kerajaan Alam Melayu.

Buku Teks: m.s. 49 TP4

pentadbiran sosioekonomi golongan agama tawanan perang ekonomi

askar tertinggi artisan kerabat diraja ilmuan

raja status pemilik Taat dan setia hamba berhutang


Bab 03 1 Golongan Diraja
Golongan Diperintah (a) Status    tertinggi  
(b) Terdiri daripada   raja   dan   kerabat
GolonganNaskah DPemerintahemo
diraja  

2 Bangsawan   pentadbiran   kerajaan
(a) Menjalankan
(b) T erdiri daripada pembesar,    ilmuwan   ,
  golongan agama  , pujangga dan pendeta

istana

3 (R(baa))k y Mae trMuTpeaaarkdtadenkanpaesnejtaian a    keepkaodnaomraij a   kerajaan


(c) Terdiri daripada golongan pekerja istana,
  askar  , petani, penternak, pedagang,
nelayan dan   artisan  

4 Hamba dalam sektor   sosioekonomi  
(a) Bertugas
(b) Menaikkan   status pemilik   hamba
(c) T erdiri daripada golongan   tawanan perang  ,
  hamba berhutang   dan rela menjadi hamba

TP 4 Menganalisis maklumat berkaitan warisan kerajaan Alam Melayu  14

38

G Pada pendapat anda, apakah peranan golongan pemerintah bagi menjamin keamanan negara? K5.2.9 TP 6

KBAT Mengaplikasi Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

meningkatkan taraf hidup rakyat pemerintahan teratur

menguruskan pemerintahan suara dan keluhan rakyat pertahanan negara


1 Memperkukuh pertahanan negara
2 Bijaksana dalam menguruskan pemerintahan dalam negara
3 Memastikan pemerintahan teratur dan tersusun
4 Menjaga kebajikan dan meningkatkan taraf hidup rakyat
5 Mendengar suara dan keluhan rakyat

H Berdasarkan pengetahuan anda, jelaskan kepentingan kebijaksanaan seorang pemimpin dalam pentadbiran

sesebuah negara. K5.2.6 TP6 KBAT Menilai Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

Kebijaksanaan Kepentingan

Naskah Demo
Bab 03
1 Merancang Merancang pembangunan negara secara berperingkat dan tersusun

2 Melaksana Melaksanakan segala perancangan dengan licin tanpa sebarang campur
tangan pihak-pihak yang berkepentingan

3 Memimpin Memimpin rakyat ke arah kemajuan rohani dan jasmani

4 Menyelesaikan Berjaya menyelesaikan sebarang permasalahan rakyat tanpa menimbulkan
masalah ketidakpuasan hati rakyat

I Jelaskan iktibar yang diperoleh daripada kegemilangan kerajaan Alam Melayu. K5.2.8 TP5 KBAT Menilai

Elemen Kewarganegaraan dan Nilai Sivik

5 M enghargai keamanan Kreatif 1 Kebijaksanaan
dan kemakmuran dan inovatif pemerintah mengurus
negara sumber alam
Iktibar yang
4 Kegigihan rakyat diperoleh dari 2 Kegigihan rakyat
memajukan diri kegemilangan kerajaan bekerja
Alam Melayu

3 Bijak memanfaatkan
sumber alam sekitar



TP 5 Membuat penilaian tentang warisan kerajaan Alam Melayu  5
TP 6 Melahirkan idea yang rasional tentang warisan kerajaan Alam Melayu  9

39

PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN A

Tiap-tiap soalan berikut diikuti oleh empat jawapan pilihan A, B, C dan D. Hanya terdapat satu jawapan yang

betul. Pilih jawapan tersebut. 7 Apakah bukti perkembangan persuratan kerajaan Kedah
Tua? BT m.s. 45 OMG m.s. 36 DSKP C S6, TP3 ARAS : S
3.1 Bahasa dan Tulisan A Penemuan batu bersurat Sdok Kok Thom
B Penemuan batu bersurat di Bukit Choras
1 Antara berikut, kerajaan Alam Melayu manakah yang C Penemuan batu bersurat Karang Brahi
telah menggunakan kalendar Saka yang berasal dari D Penemuan batu tertua bertarikh 192 M
India? BT m.s. 40 OMG m.s. 34 DSKP A S1, TP1 ARAS : R
A Kerajaan Srivijaya 8 Berikut adalah tokoh persuratan kerajaan Majapahit.
B Kerajaan Champa Prapanca
C Kerajaan Angkor
D Kerajaan Funan

2 Maklumat berikut berkaitan dengan penemuan Apakah karya termasyhur yang ditulis oleh beliau?
inskripsi dalam kerajaan Champa. BT m.s. 40 BT m.s. 45 OMG m.s. 35 DSKP B S5, TP2 ARAS : R
A Jataka
Penemuan inskripsi bertarikh abad keenam C Mahabhrata
yang ditulis oleh Raja Sambhuvarman
B Ramayana D Nagarakertagama

Apakah tulisan yang digunakan dalam inskripsi tersebut? 9 Antara berikut, karya epik terjemahan manakah yang
OMG m.s. 31 TP1 ARAS : S

A Tulisan Kawi
B Tulisan Khmer
C Tulisan Pegon
D Tulisan Palava
Bab 03 banyak mengisahkan perjuangan pahlawan Islam?
BT m.s. 45 OMG m.s. 32 TP2 ARAS : S
Naskah Demo I Hikayat Nabi Yusof
II Hikayat Nabi Bercukur
III Hikayat Amir Hamzah
IV Hikayat Iskandar Zulkarnain
3 Bahasa Melayu menjadi bahasa utama masyarakat A I dan II C II dan III
kerajaan Srivijaya. B I dan IV D III dan IV

Antara berikut, bahasa manakah yang telah 3.3 Seni Bina
mempengaruhi penggunaan bahasa tersebut?
BT m.s. 41 OMG m.s. 34 DSKP A S3, TP1 ARAS : S 10 Antara berikut, binaan manakah yang merupakan
A Bahasa Arab warisan seni bina tinggalan masyarakat kerajaan
B Bahasa China Funan yang masyhur?
C Bahasa Sanskrit BT m.s. 46 OMG m.s. 32 TP3 ARAS : S
D Bahasa Melayu Champa A Angkor Wat C Candi Po Nagar
B Candi Mi Son D Candi Go Cay Thi
4 Apakah tulisan yang terdapat pada inskripsi dan
persuratan yang ditemui di kerajaan Majapahit bertarikh 11 Apakah keistimewaan yang terdapat pada sistem
pengairan masyarakat Funan?
abad ke-14? BT m.s. 42 OMG m.s. 31 TP 1 ARAS : S BT m.s. 46 OMG m.s.38 DSKP E S1, TP3 ARAS : R
A Jawi C Khmer
B Kawi D Palava I Mengawal limpahan air
II Membekalkan sumber air minuman
3.2 Persuratan III Menjadi pusat penternakan ikan air tawar

5 Kegiatan penulisan awal kerajaan Alam Melayu IV Mengalirkan air masin keluar dari kawasan pertanian
ditemukan dalam bentuk batu bersurat. A I dan II C II dan III
B I dan IV D III dan IV
Bilakah bermulanya kegiatan tersebut?
BT m.s. 44 OMG m.s. 35 DSKP B S1, TP2 ARAS : R 12 Gambar berikut menunjukkan binaan yang terkenal
dalam kerajaan Alam Melayu.
A Abad pertama
B Abad kedua BT m.s. 46 OMG m.s. 37 DSKP E S2, TP3 ARAS : R
C Abad ketiga
D Abad keempat

6 Karya sastera berikut telah dihasilkan oleh masyarakat
kerajaan Alam Melayu. BT m.s. 44

• Akayet Inra Patra
• Akayet Deva Mano

Masyarakat kerajaan manakah yang menghasilkan Candi Angkor Wat
karya tersebut? OMG m.s. 35 DSKP B S2, TP2 ARAS : T Siapakah yang membina binaan tersebut?
A Funan C Srivijaya
B Champa D Majapahit A Raja Suryavarman I C Raja Suryavarman III
B Raja Suryavarman II D Raja Suryavarman IV

40

13 Gambar berikut berkaitan dengan candi yang masyhur 3.4 Struktur Sosial
di sebuah kerajaan Alam Melayu.
17 Apakah peranan golongan bangsawan dalam struktur
sosial masyarakat kerajaan Alam Melayu? BT m.s. 48
OMG m.s. 38 DSKP F S2, TP4 ARAS : S
A Menjana ekonomi kerajaan
B Meningkatkan status pemiliknya
C Berkhidmat dalam sektor sosioekonomi
D Mendukung sistem pentadbiran kerajaan

18 Senarai berikut berkaitan dengan susun lapis
masyarakat Alam Melayu. BT m.s. 49 ARAS : S

Candi Mi Son • Melafazkan taat setia kepada pemerintah
• Menjana ekonomi kerajaan
Kerajaan manakah yang membina candi tersebut? • Golongan rakyat merdeka
BT m.s. 47 OMG m.s. 32, TP3 ARAS : R
A Kerajaan Funan C Kerajaan Majapahit Antara berikut, golongan manakah yang mewakili
maklumat tersebut? OMG m.s. 38 DSKP F S3, TP4
B Kerajaan Champa D Kerajaan Kedah Tua A Agama C Penternak

14 Rajah berikut berkaitan dengan seni bina masyarakat B Pujangga D Tawanan perang
kerajaan Srivijaya.
19 Jadual berikut berkaitan dengan struktur sosial
masyarakat kerajaan Alam Melayu. BT m.s. 49
Naskah DemoUkiran tugu
Bab 03
Kelas atasan Raja

Ditemui di Bukit Siguntang, Pelembang Kelas bawahan X

Apakah aktiviti yang digambarkan oleh ukiran Apakah X? OMG m.s. 38 DSKP F S4, TP4 ARAS : R
A Golongan agama C Golongan pujangga
tersebut? BT m.s. 48 OMG m.s. 32, TP3 ARAS : S B Golongan hamba D Golongan kerabat diraja
A Pertanian C Perkapalan
B Pemujaan D Peleburan besi 20 Apakah kategori hamba berhutang dalam susun lapis
masyarakat kerajaan Alam Melayu?
15 Gambar berikut berkaitan dengan binaan masyarakat
kerajaan Majapahit. BT m.s. 49 OMG m.s. 38 DSKP F S4, TP4 ARAS : R
A Golongan rakyat merdeka
B Golongan Bangsawan
C Golongan Diraja
D Golongan hamba

21 Apakah faktor yang membawa kepada kewujudan
golongan hamba dalam susun lapis masyarakat
kerajaan Alam Melayu?
BT m.s. 49 OMG m.s. 33 TP4 ARAS : R
A Pertanian C Peperangan
B Keturunan D Perdagangan
Pintu gerbang Gapura Wringin Lawang
Apakah fungsi binaan tersebut? 22 Rajah berikut menunjukkan status tertinggi dalam susun
BT m.s. 48 OMG m.s. 37 DSKP E S5, TP3 ARAS : T lapis masyarakat kerajaan Alam Melayu. BT m.s. 49

A Tempat ibadat Golongan Diraja Raja
B Laluan bagi raja
C Pintu masuk bangunan suci X
D Pusat pertemuan masyarakat
16 Maklumat berikut berkaitan dengan seni bina Apakah X? OMG m.s. 33 TP4 ARAS : S
masyarakat sebuah kerajaan Alam Melayu. BT m.s. 48
A Pendeta istana C Ahli keluarga raja
Masyarakat kerajaan ini membina patung Buddha B Para pembesar D Para pekerja istana
yang diperbuat daripada gangsa setinggi 18 meter
Kerajaan manakah yang dikaitkan dengan maklumat 23 Maklumat berikut berkaitan dengan golongan yang
tersebut? OMG m.s. 37 DSKP E S7, TP3 ARAS : S mendukung sistem pentadbiran kerajaan.
A Kerajaan Funan
B Kerajaan Angkor • Pendeta istana • Pujangga
C Kerajaan Srivijaya
D Kerajaan Gangga Nagara Siapakah golongan tersebut?
BT m.s. 49 OMG m.s. 38 DSKP F S2, TP4 ARAS : S
A Hamba C Rakyat merdeka
B Bangsawan D Golongan diraja

41

Bab 03 PRAKTIS PT3 | BAHAGIAN B

Naskah Demo1 Persuratan kerajaan Alam Melayu banyak dipengaruhi oleh epik dan sastera India. Bab 3.2
(a) Nyatakan epik dan sastera India tersebut. Buku Teks: m.s. 45 OMG m.s. 32 TP3 ARAS : R

(F1) Ramayana (F2) Mahabhrata (F3) Purana (F4) Jataka

[3 markah]
(b) Apakah bentuk persuratan Melayu setelah agama Islam tersebar ke Alam Melayu? Buku Teks: m.s. 45

OMG m.s. 32 TP3 ARAS : R
(F1) Syair (F2) Gurindam (F3) Cerita hikayat (F4) Nazam

4
[3 markah]

(c) P ada pendapat anda, apakah kepentingan karya persuratan dalam kerajaan Alam Melayu kepada
masyarakat pada masa kini? KBAT Menilai TP5 ARAS : T

(F) Kepentingan karya persuratan dalam kerajaan Alam Melayu kepada masyarakat pada masa kini ialah
dapat dijadikan panduan atau pengajaran. (H) Hal ini disebabkan iktibar dan nilai murni yang terdapat
dalam karya persuratan dijadikan tauladan dalam kehidupan seharian. (C) Contohnya, Hikayat
Iskandar Zulkarnain menceritakan kehebatan tokoh dan merupakan seorang pahlawan. (I) Oleh itu,
nilai keberanian tokoh tersebut dapat dijadikan contoh kepada masyarakat pada masa ini.

4
[4 markah]

2 Struktur sosial masyarakat kerajaan Alam Melayu terbahagi kepada golongan pemerintah dan golongan yang
diperintah. Bab 3.4

(a) Senaraikan masyarakat yang tergolong dalam golongan yang diperintah. Buku Teks: m.s. 49 OMG m.s. 33
TP3 ARAS : R
(F1) Pekerja istana (F2) Askar (F3) Petani (F4) Penternak (F5) Pedagang (F6) Nelayan (F7) Artisan
(F8) Hamba

[3 markah]
(b) Nyatakan peranan golongan yang diperintah dalam masyarakat kerajaan Alam Melayu. Buku Teks: m.s. 49

OMG m.s. 38 DSKP F S3, S4 TP4 ARAS : S
( F1) Mengukuhkan sistem beraja melalui konsep taat setia (F2) Menjana ekonomi kerajaan

(F3) Berkhidmat dalam sektor sosioekonomi (F4) Meningkatkan status pemiliknya


[3 markah]
(c) Pada pendapat anda, apakah ciri yang perlu ada pada diri seseorang pemerintah supaya keamanan negara

kekal terjamin? KBAT Menilai TP6 ARAS : T
(F) Antara ciri yang perlu ada pada seseorang pemerintah supaya keamanan negara kekal terjamin ialah

bijaksana. (H) Hal ini termasuklah dapat menyelesaikan sebarang masalah yang timbul dengan adil
dan tepat. (C) Contohnya, berfikiran terbuka dan teliti dalam membuat keputusan yang adil kepada
semua lapisan masyarakat. (I) Kesannya, masyarakat tidak melakukan perkara yang mendatangkan
huru hara.

[4 markah]

42