รํรํ รํ า รํ าลึลึ ลึ ก ลึ กถึถึ ถึ ง ถึ งครูรู รูรู ผู้ผู้ผู้ผู้ให้ห้ห้ห้วิวิวิวิชาดนตรีรีรีรี และวิวิวิวิชาช่ช่ช่ ช่างทํทํทํทํา เครื่รื่ รื่ อ รื่ องดนตรีรีรีไรีทย นายวาทิต ไทรวิมาน จัดพิธีไหว้ครูที่บ้านท่าน โดย คุณครูวิเชียร อ่อนละมูล เป็นผู้อ่านโองการ พร้อมครอบครู ในวันอาทิตย์ที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๙
๕๐ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน นายแจ่ม นางชั้น ไทรวิมาน บิดา - มารดา ช่างจ้อน ไทรวิมาน ครูสุวรรณ ไทรเกิดศรี สอนซอเมื่อวัยเด็ก
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๕๑ ครูยุคดุริยบรรณ คุณเปี่ยมศรี ดุริยางกูร (๒๘ สิงหาคม ๒๔๕๙ - ๒๓ กุมภาพันธ์ ๒๕๓๔) ช่างสมมิตร (อู๊ด) จันทรกุล (๑๗ กุมภาพันธ์ ๒๔๖๙ - ๑๗ ตุลาคม ๒๕๔๕) ครูยุคดุริยบรรณ คุณยายเพิ่ม ดุริยางกูร (๑๘ กันยายน ๒๔๒๕ - ๑๐ กันยายน ๒๕๑๔) ช่างสมมิตร (อู๊ด) จันทรกุล หนึ่งในครูของช่างจ้อน ถ่ายที่บ้าน ถ.สุโขทัย เพื่อลงปฏิทินของการบินไทย พ.ศ. ๒๕๓๒
๕๒ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ช่างเชาว์ ชาวนาเป้า (กันยายน ๒๔๘๑ - ๓ สิงหาคม ๒๕๖๒) โรงกลึงดุริยบรรณ ถ่ายโดย Terry E. Miller พ.ศ. ๒๕๓๑ ภาพบรรยากาศการทำ งาน ของยายเพิ่มและช่างเชาว์ภายในร้านดุริยบรรณ (ที่มาภาพ: ช่างเชาว์ ชาวนาเป้า)
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๕๓ ครูโองการ กลีบชื่น (พ.ศ. ๒๔๕๕ - ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๒๐) ครูทองดี สุจริตกุล (๘ พฤษภาคม ๒๔๕๕ - ๘ สิงหาคม ๒๕๕๐) ครูแอบ ยุวนวณิช (ไม่ทราบปีเกิด - ๑๒ ธันวาคม ๒๕๒๕) ครูระตี วิเศษสุรการ (๑๒ มิถุนายน ๒๔๖๖ - ๗ เมษายน ๒๕๓๑)
๕๔ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ครูเทวาประสิทธิ์ พาทยโกศล (๒๔ กันยายน ๒๔๕๐ - ๒๓ กรกฎาคม ๒๕๑๖) ครูเตือน พาทยกุล ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. ๒๕๓๕ (เดือน ๓ ขึ้น ๓ ค่ำ ปีมะเส็ง ตรงกับ พ.ศ. ๒๔๔๘ - ๖ กรกฎาคม ๒๕๔๖) ครูภาวาส บุนนาค (๒๑ สิงหาคม ๒๔๖๗ - ๒๐ เมษายน ๒๕๓๗)
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๕๕ ครูประเวช กุมุท ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. ๒๕๓๒ (๑๐ ธันวาคม ๒๔๖๖ - ๑๑ มิถุนายน ๒๕๔๒) ครูจำ เนียร ศรีไทยพันธุ์ ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. ๒๕๓๖ (๒๑ ตุลาคม ๒๔๖๓ - ๒๗ มิถุนายน ๒๕๔๐) ครูอุทิศ นาคสวัสดิ์ (๒๙ มีนาคม ๒๔๖๖ - ๑๙ สิงหาคม ๒๕๒๕)
๕๖ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ครูอุดม อรุณรัตน์ (๒๗ มีนาคม ๒๔๗๘ - ๑๒ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๙) ครูศิริ วิชเวช ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (คีตศิลป์) พ.ศ. ๒๕๕๑ (๑ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๕ - ปัจจุบัน)
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๕๗ ครูเฉลิม ม่วงแพรศรี ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (ดนตรีไทย) พ.ศ. ๒๕๕๖ (๒ สิงหาคม ๒๔๘๑ - ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๗) ภาพบรรยากาศหลังพิธีไหว้ครูที่บ้านนายวาทิต ไทรวิมาน ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๔๔ ครูเฉลิม ม่วงแพรศรี (ศิลปินแห่งชาติ) รับมอบของมุทิตาจิตคารวะจากท่านและครอบครัว เข็มวิศิษฏศิลปินพร้อมจดหมาย ครูเฉลิม ม่วงแพรศรี (ศิลปินแห่งชาติ) มอบให้เป็นที่ระลึกแก่นายวาทิต ไทรวิมาน
๕๘ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน นายวาทิต ไทรวิมาน รับมอบโองการไหว้ครู จากคุณครูวิเชียร อ่อนละมูล ณ งานไหว้ครูบ้านท่าน วันที่ ๒๕ กันยายน ๒๕๕๙
ผลงานการสร้ร้ ร้ า ร้ างสรรค์ค์ ค์ค์ เครื่รื่ รื่ อ รื่ องดนตรีรี รีไรี ทย ววาาทิทิทิตทิต ((ช่ช่ช่าช่างงจ้จ้จ้อจ้อนน)) ไไททรรวิวิวิมวิมาานน (ช่างจ้อนกำ ลังเลือกโต๊ะจะเข้ ประมาณปี พ.ศ ๒๕๖๔)
ปี่ใน ปี่นอก ปี่ชวา ปี่มอญ ขลุ่ยเพียงออ ขลุ่ยหลิบ การผลิตปี่และขลุ่ย ข้าพเจ้าได้รับความรู้มาจากห้างดุริยบรรณเมื่อประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๒ ทางห้างใช้ให้ เจาะกลึงตามกรรมวิธีของห้าง เมื่อทำ ทุกขั้นตอน จึงเชิญครูจำ เนียร ศรีไทยพันธ์ จากกรมประชาสัมพันธ์ ซึ่งอยู่ ไม่ห่างกันนัก มาทดลองเป่า ท่านได้ให้ความรู้ด้วยการแก้ไขทันที ทุกขั้นตอนทำ ไว้ถูกหมด ขั้นตอนสุดท้ายต้อง แก้ไข และทดลองด้วยการก่อไฟเตาถ่าน และเอาเหล็กหุนครึ่งทำ เป็นรูปตัวแอล เผาไฟร้อนๆแหย่เข้าไปนาบ และ ล้วงตามรูนิ้วทุกๆ นิ้ว ที่เราเจาะไว้และเป็นขนไม่เรียบร้อย เรามองไม่เห็น โดนเหล็กแดง ๆ ก็ไหม้ เป็นงาน เรียบร้อยในระบบภายในของรูปี่ใน ปี่นอก ปี่ชวา ปี่มอญ ทำ เหมือนกันหมด ยกเว้นขนาดสัดส่วนของเหล็กคว้าน และขนาดของปี่แต่ละชนิด ข้าพเจ้าจึงจำ มาจนถึงทุกวันนี้และได้สอนลูกให้ทำ และมีผู้สืบทอด ซอด้วง พ.ศ. ๒๕๑๓ ฝึกฝึหัดหักับกัช่าช่งรุ่นรุ่ พี่ที่ พี่ ดุ ที่ ริดุยริบรรณ ถ.ตะนาว กรุงรุเทพฯ เริ่ม ริ่ ทำ ครั้ง รั้ แรก พ.ศ. ๒๕๑๑ โดยช่าช่งรุ่นรุ่ พี่ และช่าช่งเชาว์ ช่าช่งสมมิตมิจันจัทรกุลกุขยายความรู้รรู้ายละเอียอีด และชี้แ ชี้ นะโดย อ.ประเวช กุมุกุทมุเมื่อ มื่ พ.ศ. ๒๕๒๒ มาชี้แ ชี้ นะให้ว่ห้าว่ ให้ให้ช้หช้นังนัหนา ๆ อกด้าด้นในอย่าย่งให้แห้คบนักนัเสียสีงจะแคบไปด้วด้ย ก็ไก็ด้ปด้ฏิบัฏิติบัมติาจนถึงถึทุกทุวันวันี้ ซออู้ ฝึกฝึหัดหัทำ ที่ห้ ที่ าห้งดุริดุยริบรรณ เมื่อ มื่ พ.ศ. ๒๕๑๓ โดยช่าช่งรุ่นรุ่ พี่ไพี่ ด้สด้อนกลึงลึคันคัทวน คันคัชักชัลูกลูบิดบิส่วส่นกะโหลก ช่าช่งที่แ ที่ กะกะโหลกให้ทห้างร้าร้นสอนให้แห้กะเบื้อ บื้ งต้นต้และแกะได้ ช่าช่งที่ส ที่ อนแกะกะโหลกชื่อ ชื่ นายออย บ้าบ้นอยู่พยู่ นมทวน กาญจนบุรีบุรี ซอสามสาย ข้าพเจ้าได้เรียนรู้การสีซอสามสาย ซอด้วง ซออู้ กับอาจารย์หลายท่าน มากบ้างน้อยบ้างต่างกัน พอทำ ให้ได้รู้วิธีการประดิษฐ์ แต่การที่จะให้เสียงและคุณภาพดีนั้น ต้องเรียนรู้ และอาศัยความชำ นาญ ด้านซอสามสายได้รับความรู้จากอาจารย์หลายท่าน ได้แก่ ห้าห้งดุริดุยริบรรณ ข้าข้พเจ้าจ้ได้รัด้บรัความรู้จรู้ากห้าห้งดุริดุยริบรรณ ถ่าถ่ยทอดความรู้โรู้ดยคุณคุสมมิตมิจันจัทรกุลกุ (คุณคุอู๊ดอู๊ ) โดยได้หัด้ดหัให้กห้ลึงลึคันคัคันคัชักชักรรมวิธีวิกธีารขึ้นขึ้หน้าน้กะโหลก เหลาหย่อย่ง ครบกระบวนการ อาจารย์เย์ทวาประสิทสิธิ์ พาทยโกศล ต่อต่มาเมื่อมื่พ.ศ. ๒๕๑๕ ท่าท่นมาจ้าจ้งทำ ซอที่ห้ ที่ าห้งดุริดุยริบรรณ ชี้แ ชี้ จงว่าว่ กาจับจัหลักลั๒ อันอัข้าข้งในให้ให้ส่แส่น่นน่ๆ อย่าย่ ให้โห้ตมาก ให้พห้ยุงยุหน้าน้ไว้ไว้ม่ใม่ห้ทห้รุด เวลาเร่งร่เสียสีง ปากช้าช้งล่าล่งและบนต้อต้งสนิทนิ เสียสีงจึงจึจะดี ผลงานการสร้างสรรค์เครื่องดนตรีไทย วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ครูช่รูาช่งแห่งห่วงการดนตรีไรีทย ๖๐ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๖๑ ครูเตือน พาทยกุล สอนเรื่องคันชักว่าอย่าหลาวคันชักให้โตมาก คนสีไม่มีเวลาได้พักทั้งรับและ คลอร้อง อาจารย์ภย์าวาส บุนบุนาค เมื่อมื่พ.ศ. ๒๕๒๕ ท่าท่นได้มด้าสั่งสั่ซอสามสาย และสอนว่าว่อย่าย่ ให้อห้าดมาก (คือคืแอ่นอ่ ) สียสีากหน้าน้จะไว และใส่กส่าจับจัหลักลัด้าด้นในให้ชิห้ดชิแกน ห่าห่งแกนข้าข้งละ ๕ หุนหุหนังนัไม่ใม่ห้ตึห้งตึมาก เสียสีงจะกระด้าด้ง ท่าท่นชอบ ไม่ตึม่งตึเกินกิ ไป อาจารย์เย์ฉลิมลิม่วม่งแพรศรี ท่าท่นได้บด้อกถึงถึความละเอียอีดของซอสามสายว่าว่เป็นป็ซอในพระราชวังวัมีคมีวาม งดงามทั้งทั้การประดิษดิฐ์ และการบรรเลง ทุกทุส่วส่นประกอบของคันคัซอ เป็นป็สุดสุยอดของฝีมืฝีอมืเสียสีงก็ไก็ม่ดัม่งดัมาก เหมือมืน คนในวังวัพูดพูกันกัจะค่อค่ย ๆ กระซิบซิกันกัเป็นป็เสน่ห์น่ขห์องซอสามสาย ไม่ตม่ะโกนกันกัเหมือมืนลูกลูทุ่งทุ่ ดร.อุทิอุศทินาคสวัสวัดิ์ เมื่อมื่พ.ศ. ๒๕๒๐ ท่าท่นสั่งสั่ซอสามสาย และสอนว่าว่ ให้หห้ลาวหย่อย่งเหมือมืนสะพานจีนจี คือคือย่าย่ ให้โห้ค้งค้มาก เวลาสีจสีะสียสีาก ต้อต้งไกวซอแรง และให้หห้ลาวคันคัชักชัทรงมีดมีอีโอีต้ สีแสีล้วล้จะมีพมีลังลัเสียสีงมาก อาจารย์ประเวช กุมุท เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๒ ได้สอนว่า แกนในซอสามสายให้ใช้ไม้หลาวชะโอน ท่าน อธิบธิายว่า ไม้หลาวชะโอนมีประสิทธิภธิาพสูง พวกเรายึดถือกันมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ ๒ ความคงทนของไม้ชนิดนี้ คือสามารถทำ เสาโป๊ะดักปลาทูในทะเล เวลาน้ำ พัดแรงจะไม่งอเพราะไม้ชนิดนี้มีสปริงในตัว ความแข็งของไม้ชนิด นี้น้ำ ทะเลกัดกินไม่เข้า เอามาผ่าหลาวโตเท่านิ้วมือใส่ไว้ภายในคันซอสามสาย ซอจะไม่งอ คันจะตรง อยู่ได้เป็น ๑๐๐ ปี ศาสตราจารย์อุย์อุดม อรุณรัตรัน์ เมื่อมื่พ.ศ. ๒๕๓๐ ได้สอนว่า สมัยมัโบราณมีกมีารดัดกะโหลกซอสามสาย แต่ช่าช่งผู้รู้ผู้รู้เรู้หล่าล่นั้นนั้ ได้เสียสีชีวิชีวิตไปหมดแล้วล้ท่านได้ชี้แ ชี้ นะกรรมวิธีแธีละเขียขีนเป็นป็ตำ ราไว้ ไม่มีม่ ใมีครสามารถดัดได้ ข้าข้พเจ้าจึงได้ทดลองทำ หลายครั้งรั้ก็ปก็ระสบความสำ เร็จร็และดัดได้ทั้งกะโหลกซอสามสาย และกะโหลกซออู้ นับนัว่า ก้าก้วหน้าน้มาก ช่างจ้อนอยู่ระหว่างกำ ลังกลึงทวนปากช้างบนซอสามสาย ประมาณปี พ.ศ ๒๕๖๔
จะเข้ เมื่อ มื่ พ.ศ. ๒๕๑๒ ได้รัด้บรัความรู้เรู้รื่อ รื่ งจะเข้มข้าจากรุ่นรุ่ พี่ใพี่ นห้าห้งดุริดุยริบรรณ ในด้าด้นการขุดขุจะเข้ การสร้าร้งตัวตัจะเข้ และการสร้าร้งสรรค์อุค์ ปอุกรณ์ทุณ์กทุชิ้น ชิ้ ของจะเข้โข้ดยละเอียอีดเป็นป็เวลา ๑๐ ปี โดยได้รัด้บรัความรู้จรู้ากอาจารย์หย์ลายท่าท่น ได้แด้ก่ ครูแอบ ยุวณวนิชย์ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ ท่านได้สอนปรับนมจะเข้ การฝนไม้ที่จะมาวางบนตัวจะเข้ ท่านยกตัวอย่างช่างที่ดีขึ้นมา ๑ คน ชื่อช่างอยู่ เป็นช่างดุริยบรรณรุ่นเก่า ฝีมือดีมาก เวลาฝนไม้เข้ากับรางนม จะเข้ ฝนพอดีมาก กดลงไปดังกรุ๊ป ไม่ติดชันก็สามารถใช้เดี่ยวได้เลย มือแน่นอนจริงๆ ต้องทำ ให้ได้อย่างนี้ ระดับต่ำ กว่ากันตัวละ ๑ มิลครึ่ง ตั้งแต่ตัวแรกถึงตัวสุดท้าย รวม ๑๑ ตัว นับเป็นมงคลชีวิตที่ครูดุจนจำ ได้ดี ครูทองดี สุจริตกุล เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๕ ท่านได้สอนการวางระยะของนมจะเข้ หัดให้วางตัวที่ ๗ เสียงเท่ากับเสียงสายเปล่า นมตัวที่ ๑ เสียงเท่านมตัวที่ ๘ และเรียง ๆ กันไป ครูระตี วิเศษสุรการ ท่านบอกวิธีการผ่าหย่องว่าให้ห่างกันสายละ ๔ หุน นมตัวสุดท้ายอย่าให้ ต่ำ มาก เพราะจะทำ ให้กินชันมาก จะทำ ให้นมทรุดง่าย แหนที่รองบนโต๊ะอย่าให้หนามาก รางระนาดเอก รางระนาดทุ้ม รางระนาดเอกเหล็ก รางระนาดทุ้มเหล็ก ชิ้นงานที่สร้างมาด้วยแรงบันดาลใจ ที่ครูโองการยังฝากสมบัติล้ำ ค่าไว้ในแผ่นดิน เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ ครูโองการ กลีบชื่น (ครูต่อ) ได้สอนต่อรางระนาดแทนเจ๊กฝน ช่างจีนที่ทำ ไม่ไหวแล้ว ท่านช่วยชี้แนะนำ ทำ ให้ดีทั้งราง ออกมางานดีเลย ครูดูแลใกล้ชิดทั้งรางเอกและรางทุ้ม รางเอกเหล็ก รางทุ้มเหล็ก รวมถึงราง มโหรี ข้าพเจ้าได้นำ ความรู้นี้มาใช้จนถึงปัจจุบัน ขิมผีเสื้อ ขิมสายสเตนเลส ทรงคางหมู ชิ้นงานที่สร้างมาด้วยแรงบันดาลใจ ที่ครูทั้งสองท่านมอบความรู้ให้ ๑. คุณสมมิต จันทรกุล (คุณอู๊ด) เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๖ ได้สอนทำ ขิมแทนไคชิวจีน (คนทำ ขิมส่ง ให้ดุริยบรรณ เป็นชาวจีน) ซึ่งเสียชีวิตไปแล้ว ได้สอนให้ทำ ขิมด้วยไม้สัก หน้าขิมใช้ไม้สมพงษ์ เริ่มสร้าง โครงขิม และไปซื้อไม้ที่บางโพมาใส่ทำ หน้า เสร็จแล้วพ่นสี เขียนลายเป็นรูปเทวดาสีซอสามสาย ข้าพเจ้า ได้นำ ความรู้นี้มาใช้ถึงปัจจุบัน ๒. ครูโรูองการ กลีบลีชื่น ชื่ (ครูต่รูอต่ ) เมื่อ มื่ พ.ศ. ๒๕๑๔ ได้มด้อบความรู้ใรู้ห้เห้รื่อ รื่ งการปรับรัเสียสีงขิมขิการฟังฟัเสียสีง เวลาใกล้ ๆ จะสิ้น สิ้ เสียสีง ให้เห้อาเสียสีงนั้น นั้ ๆ ไปโยงกับกัเสียสีงอื่น อื่ ๆ ที่เ ที่ ป็นป็คู่เคู่สียสีง และก่อก่นจะเทียทีบขิมขิ ให้ตั้ห้ง ตั้ นมขิมขิด้าด้น ซ้าซ้ยให้ไห้ด้เด้สียสีงคู่ ๔ ทั้ง ทั้ บนและล่าล่ง ส่วส่นนมด้าด้นขวาตั้ง ตั้ อิสอิระ เลือลืกวางตรงที่พ ที่ อเหมาะ ข้าข้พเจ้าจ้ได้นำด้ นำความรู้นี้รู้ ม นี้ าใช้ ถึงถึปัจปัจุบัจุนบั กระจับจั ปี่ แบบวังวัสวนผักผักาด-แบบพิพิพิธพิภัณภัฑสถานแห่งห่ชาติ ชิ้น ชิ้ งานที่ส ที่ ร้าร้งมาด้วด้ยแรงบันบัดาลใจ การสืบสืสานงานช่าช่งของคุณคุจรูญรูคชแสง กองการสังสัคีตคี* เมื่อ มื่ พ.ศ. ๒๕๓๑ คุณคุจรูญรูคชแสง (ทำ งานอยู่กยู่ องสังสัคีตคีช่าช่งซ่อซ่มบำ รุงรุ ) จะซ่อซ่มบำ รุงรุเครื่อ รื่ งดนตรีขรีองกองสังสัคีตคีที่ชำ ที่ ชำรุดรุยาม ว่าว่งท่าท่นจะสร้าร้งเครื่อ รื่ งดนตรีใรีหม่ ๆ ทุกทุชนิดนิข้าข้พเจ้าจ้ได้รัด้บรัความรู้เรู้รื่อ รื่ งกระจับจั ปี่ ท่าท่นสอนว่าว่กระจับจั ปี่อ ปี่ ยู่กัยู่ บกั ประเทศไทยมาตั้ง ตั้ แต่สต่มัยมัสุโสุขทัยทัการจะสร้าร้งขึ้น ขึ้ มาใหม่ไม่ม่ยม่าก ต้อต้งหาวัสวัดุที่ดุดี ที่ ๆดีนำ ไม้เม้บาๆเช่นช่ ไม้สัม้กสัมาขุดขุข้าข้งใน ออกทำ ข้าข้งในให้สห้ะอาด และหาไม้มม้าปิดปิหน้าน้หาไม้แม้ก่นก่สวยๆ มาหลาวเป็นป็คันคัทวน และสอนให้จห้นครบ กระบวนการ และข้าข้พเจ้าจ้ได้นำด้ นำความรู้นี้รู้ ม นี้ าใช้จช้นถึงถึปัจปัจุบัจุนบั ๖๒ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน * ปัจจุบันคือสำ นักการสังคีต กรมศิลปากร
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๖๓ ช่างจ้อนกำ ลังทำ กระจับปี่ ในช่วงปี พ.ศ ๒๕๖๔ ช่างจ้อนทดสอบเสียงกระจับปี่ ช่วงประมาณปี พ.ศ ๒๕๔๐
กรับพวง การทำ กรับพวง ได้รับความรู้มาจากช่างรุ่นเก่าในดุริยบรรณ ประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๒ กรับเสภา การทำ กรับเสภา ได้รับความรู้มาจากช่างรุ่นเก่าในดุริยบรรณ ประมาณ พ.ศ. ๒๕๑๒ ฉิ่ง การกลึงเทียบเสียงฉิ่ง ได้รับความรู้จากคุณสมมิต จันทกูร พ.ศ. ๒๕๑๕ โทนดินเผา โทนดินเผา ปั้นที่ จ.ราชบุรี โดยใช้ต้นแบบจากดุริยบรรณ กลึงเป็นโทนไม้ไปเป็นต้นแบบ ขึ้นหน้าโดย นายวาทิต ไทรวิมาน โทนไม้ เริ่มทำ ใน พ.ศ. ๒๕๒๒ ด้วยการเอาโทนดินเผาทำ แบบเฉพาะของนายวาทิต ไทรวิมาน ๖๔ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ช่างจ้อนอยู่ที่โรงเครื่องปั้นดินเผา แห่งหนึ่งในจังหวัดราชบุรี ประมาณปี พ.ศ ๒๕๔๐
รำ มะนา การกลึงรำ มะนา ได้รับความรู้จากคุณสมมิต จันทรกุล ใน พ.ศ. ๒๕๑๔ พิณน้ำ เต้า ได้รับแบบมาจากพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติ ทำ ครั้งแรก พ.ศ. ๒๕๒๘ ถึงปัจจุบัน ฉาบใหญ่ ฉาบเล็ก ได้รับการถ่ายทอดความรู้มาจากคุณสมมิต จันทรกุล ธารพระกร ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ชิ้นงานนี้ ได้รับแรงบันดาลใจจาก ท่านทูตธวัชชัย ทวีศรี ธารพระกร ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว แกะเป็นรูปคุณทองแดง รูปที่ ๑ ทำ จากไม้พญางิ้วดำ รูปที่ ๒ ทำ จากไม้ราชพฤกษ์ผู้นำ กราบทูลถวาย ทูตธวัชชัย ทวีศรี ประธานกรรมการ บ.คิงพาวเวอร์ จก. วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๖๕ ช่างจ้อนถ่ายภาพคู่กับธารพระกร (จำ ลอง) ที่จัดสร้างและร่วมนำ ขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙
* ปัจจุบันถึงแก่กรรม สายกระจับปี่ สายซอด้วง สายซออู้ สายซอสามสาย ชิ้นงานที่สร้างแรงบันดาลใจจากช่างรุ่นพี่ สู่รุ่นน้อง เครื่องควั่นสายซอนี้ ดั้งเดิมห้างดุริยบรรณสั่งนำ เข้า มาจากเยอรมัน เป็นของกลุ่มงานชาวบ้าน เมื่อ ๑๐๐ ปีก่อน ผ่านมาเป็นเครื่องฟั่นเชือก ดุริยบรรณนำ มาฟั่นไหม ด้วยการกำ หนดขนาดที่ต้องการ เช่น เครื่องดนตรีแต่ละชนิดใช้สายไม่เท่ากัน เมื่อข้าพเจ้าเข้าไปทำ งาน พ.ศ. ๒๕๑๐ ผ่านช่างมาหลายสิบรุ่น ข้าพเจ้าเคยใช้ ๑๐ ปี จำ เครื่องและระบบต่าง ๆ ได้ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๒๐ ลาออก มาแล้ว ตั้งโรงงานเอง จึงสั่งโรงงานหล่อขึ้นมาใหม่ คุณภาพเต็ม ๑๐๐% เหมือนกันจากวันนั้น ถึงปัจจุบัน รวม เวลาใช้มาแล้ว ๓๘ ปี ข้าพเจ้าได้รับความรู้จากช่างรุ่นพี่ คือ ช่างเชาว์ ปัจจุบันอายุประมาณ ๘๐ ปี* ได้รับหน้าที่ ควั่นสายซอ พ.ศ. ๒๕๑๐-๒๕๒๐ เครื่องเราเตอร์ขนาดใหญ่ สามารถขุดท้องจะเข้ได้ วันละ ๕๐ ตัว สร้างด้วยความคิดและมันสมองของข้าพเจ้าเอง จะเข้ของครูเอื้อ ที่มีชื่อเสียงดังสุดในวงการดนตรี นำ มาจ้างข้าพเจ้าขุดระบบภายใน สมัยโบราณใช้คนขุดภายในได้วันละ ๒ ตัว กระบอกซอ ลูกบิดจะเข้ เท้าจะเข้ เครื่องกลึงกระบอกซอ เครื่องกลึงลูกบิดจะเข้ เครื่องกลึงเท้าจะเข้ สร้างด้วยแรงบันดาลใจ เครื่องกลึงแบบเหมือนระบบก๊อปปี้ กลึงลูกละ ๓๐ วินาที ช่างทั่วไปกลึงชิ้นละ ๒๐ นาที ๖๖ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน สายซอฟั่น ตำ รับห้างดุริยบรรณ ของนายวาทิต ไทรวิมาน
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๖๗ นายวาทิต ไทรวิมาน บันทึกภาพบุคคลสำ หรับใช้เป็นฐานข้อมูลสารสนเทศ ผู้สร้างสรรค์งานหัตถศิลป์ ประเภท ครูช่างศิลปหัตถกรรม พ.ศ. ๒๕๕๖ ที่มาภาพ : สถาบันส่งเสริมศิลปหัตถกรรมไทย (องค์การมหาชน)
๖๘ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ช่างจ้อน ไทรวิมาน ขณะเป็นวิทยาบรรยายความรู้ด้านการสร้างเครื่องดนตรีไทย
เล่ล่ ล่ า ล่ าเรื่รื่ รื่ อ รื่ องด้ด้ ด้ ว ด้ วยภาพ ชีชีวิชีวิชีตวิตวิช่ช่าช่าช่งงทำทำทำทำเเคครื่รื่อ รื่ อ รื่ งงดดนนตตรีรีไรีไรีททยย ววาาทิทิทิตทิต ((ช่ช่ช่าช่างงจ้จ้จ้อจ้อนน)) ไไททรรวิวิวิมวิมาานน (ภาพขณะถ่ายทำ รายการ ภูมิปัญญาแห่งแผ่นดิน ตอน เครื่องดนตรีไทย ครูจ้อน ไทรวิมาน ออกอากาศวันที่ ๑๓ มกราคม ๒๕๕๖)
๗๐ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน นายวาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน สอนช่างสาลี่ ทองเสาร์ ดัดหางกระจับปี่ โดยใช้ไฟลน ขณะกลึงลูกบิดซอด้วง
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๗๑ งาช้างที่ลูกค้านำ มาสั่งทำ เครื่องดนตรีไทย ชี้แนะช่าง ในการทำ งาน
๗๒ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน
วาทิทิทิตทิรัรั รั ง รั งสฤษฏ์ฏ์ ฏ์ฏ์ สุสุรสุรสุพพงงษ์ษ์ษ์ษ์บ้บ้าบ้าบ้นนไไกกรรททอองง
๗๔ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตลอดชีวิชีตวิของนายวาทิตทิ ไทรวิมวิาน หรือรืที่ผู้ ที่ คผู้ นทั่ว ทั่ ไปมักมัเรียรีกท่าท่นว่าว่ช่าช่งจ้อจ้น ครูจ้รูอจ้น ท่าท่นได้ผด้ลิตลิและ สร้าร้งสรรค์ผค์ลงานเครื่อ รื่ งดนตรีไรีทยที่มี ที่ คมีวามวิจิวิตจิร บรรจง เป็นป็งานศิลศิป์อัป์นอัทรงคุณคุค่าค่แก่กก่ารเชิดชิชูเชูกียกีรติ ในวาระนี้ จึงจึขอรวบรวมผลงานที่ค ที่ รูวรูาทิตทิได้ตั้ด้ง ตั้ใจ “รังรัสฤษฏ์”ฏ์ขึ้น ขึ้ เป็นป็มรดกอันอัล้ำ ค่าค่ของชาติไติทย และกล่าล่วถึงถึเอกลักลัษณ์ สำ คัญคับางประการของเครื่อ รื่ งดนตรีปรีระเภทต่าต่ง ๆ เท่าท่ที่พ ที่ อจะรวบรวมเป็นป็ข้อข้มูลมูให้อห้นุชนุนและผู้สผู้ นใจได้ศึด้กศึษา ต่อต่ยอดเพื่อ พื่ ความวัฒวันาถาวรของวงการช่าช่งผลิตลิเครื่อ รื่ งดนตรีไรีทยสืบสืไป ในการรวบรวมข้อมูลครั้งนี้ ขอกราบขอบพระคุณผู้ที่ได้ให้ข้อมูลสัมภาษณ์ และอนุญาตให้นำ ภาพเครื่อง ดนตรีไทย ผลงานครูวาทิต ไทรวิมาน ได้ผลิต สร้างสรรค์ รวมถึงควบคุมงานมาลงในหนังสืออนุสรณ์นี้ได้แก่ กลุ่มเครื่องปี่พาทย์ จะเข้ ซอ จากคุณบัณฑิต ว่องวัฒนะสิน ซอสามสายและจะเข้หลิบ จากอาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัด โทน รำ มะนา ขิม และซอ จากโรงเรียนเทพศิรินทร์ โดยครูอาทร ธนวัฒน์เป็นผู้ให้ข้อมูล ซอเรซิ่น เครื่องดนตรีหลิบ จากผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.สุรพงษ์ บ้านไกรทอง อนึ่ง นึ่ ยังยัมีภมีาพเครื่อ รื่ งดนตรีอื่รีน อื่ ๆ ที่ไที่ ด้รัด้บรัการรวบรวมแต่มิต่ ไมิด้นำด้ นำมาลงในหนังนัสือสืเล่มล่นี้จ นี้ าก ผู้ช่ผู้วช่ยศาสตราจารย์ ดร.อนุชนุา ทีรทีคานนท์ ผู้ช่ผู้วช่ยศาสตราจารย์สิย์ทสิธิศัธิกศัดิ์ จรรยาวุฒิวุฒิและจากนักนัสะสมอีกอีหลายท่าท่น ซึ่ง ซึ่ หากมีโมีอกาสจะมีกมีาร เผยแพร่ใร่นลำ ดับดัต่อต่ ไป ทั้ง ทั้ นี้ยั นี้ งยัมีผมีลงานอันอัวิจิวิตจิรบรรจงของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน อีกอีจำ นวนมาก เนื่อ นื่ งจากท่าท่นได้ ประกอบกิจกิการมายาวนาน ทำ ให้มีห้ผมีลงานของท่าท่นแพร่หร่ลายอยู่ใยู่ นพื้น พื้ ที่ต่ ที่ าต่ง ๆ ทั้ง ทั้ในประเทศไทยและต่าต่งประเทศ ซึ่ง ซึ่ ยังยัไม่ไม่ด้รัด้บรัการรวบรวมอย่าย่งครบถ้วถ้น ด้วด้ยระยะเวลาอันอัจำ กัดกัผู้เผู้ขียขีนเชื่อ ชื่ ว่าว่เมื่อ มื่ เวลา จังจัหวะ โอกาสพร้อร้มจะเกิดกิการ รวบรวมอย่าย่งจริงริจังจัและได้รัด้บรัการเผยแพร่ต่ร่อต่สาธารณชนเพื่อ พื่ ประโยชน์แน์ก่กก่ารค้นค้คว้าว้ข้อข้มูลมูในลำ ดับดัต่อต่ ไป ทั้ง ทั้ นี้ช่ นี้ าช่ง สมชายหรือรืช่าช่งประสงค์ ขันขัสาคร ช่าช่งศุภศุาพล ไทรวิมวิาน ทายาทของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน ที่ไที่ ด้กด้รุณรุาให้ข้ห้อข้มูลมูเรื่อ รื่ ง เอกลักลัษณ์เณ์ครื่อ รื่ งดนตรีขรีองครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานในครั้ง รั้ นี้ ครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน เจ้าจ้ของโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทย และร้าร้นครูจ้รูอจ้นการดนตรี ผู้ผผู้ลิตลิสร้าร้งสรรค์ เครื่อ รื่ งดนตรี ไทยมาเป็นป็ระยะเวลากว่าว่๕๐ ปี ผลงานการสร้าร้งเครื่อ รื่ งดนตรีไรีทยของท่าท่น มีคมีรบถ้วถ้นทั้ง ทั้ เครื่อ รื่ งดีดดีเครื่อ รื่ งสี เครื่อ รื่ งตี เครื่อ รื่ งเป่าป่แต่ลต่ะประเภทมีหมีลายเกรด เช่นช่เกรดฝึกฝึหัดหัสำ หรับรัส่งส่ โรงเรียรีน เกรดสำ หรับรั ประกวด เกรดนักนัสะสม ซึ่ง ซึ่ เครื่อ รื่ งดนตรีแรีต่ลต่ะชิ้น ชิ้ ที่ท่ ที่ าท่นสร้าร้ง มักมัจะมีเมีรื่อ รื่ งราวปกิณกิกะอันอัทรงเสน่ห์น่ที่ห์น่ ที่ าน่สนใจซ่อซ่นไว้อว้ยู่มยู่ ากมาย ในหนังนัสือสื อนุสนุรณ์ขณ์องท่าท่น จึงจึขอนำ เรื่อ รื่ งราวเหล่าล่นี้ม นี้ านำ เสนอต่อต่ผู้ที่ผู้ รั ที่ กรัและเคารพครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน เพื่อ พื่ เป็นป็อนุสนุรณ์แณ์ด่ ความวิริวิยริะ อุตอุสาหะที่ท่ ที่ าท่นได้สู้ด้ชีสู้วิชีตวิมาจนถึงถึวาระสุดสุท้าท้ยของชีวิชีตวิ วาทิตรังสฤษฏ์ สุรสุพงษ์ บ้าบ้นไกรทอง* * ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร., ประจำ สาขาวิชาดนตรีไทยศึกษา วิทยาลัยการดนตรี มหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จ เจ้าพระยา
เครื่องดนตรีกลุ่มเครื่องสาย ซอด้วง ซออู้ประกอบงาช้าง ซอด้วด้ง ซออู้ปอู้ ระกอบงาช้าช้ง สมบัติบัขติองโรงเรียรีนเทพศิริศินริทร์ สร้าร้งขึ้น ขึ้ ตามกระสวนของร้าร้นดุริดุยริบรรณ สะท้อท้นให้เห้ห็นห็ความนิยนิมของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานในยุคยุก่อก่ตั้ง ตั้โรงงาน ที่ยั ที่ งยัรักรัษากระสวนของร้าร้นดุริดุยริบรรณไว้ ทั้ง ทั้ รูปรู แบบการกลึงลึการเหลาโขนซอด้วด้ง วิธีวิกธีารประกอบงาช้าช้ง เป็นป็งานอีกอียุคยุหนึ่ง นึ่ ของโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทยที่ส ที่ ถาบันบัการ ศึกศึษาและนักนัสะสมได้สั่ด้ง สั่ ทำ เป็นป็จำ นวนมาก งานลักลัษณะนี้มี นี้ ปมีรากฏแพร่หร่ลายทั้ง ทั้ในประเทศไทยและต่าต่งประเทศ ซอด้วง ซออู้ประกอบงาช้าง ชุดซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย ซอสามสายหลิบงาช้าง ทวนถมทอง เครื่อ รื่ งดนตรีชุรีดชุนี้เ นี้ ริ่ม ริ่ ต้นต้สร้าร้งขึ้น ขึ้ ประมาณปี พ.ศ. ๒๕๔๐ โดยเริ่ม ริ่ ต้นต้จากการสร้าร้งซอด้วด้ง ซออู้ถอู้ มทอง ก่อก่น เป็นป็ฝีมืฝีอมืการกลึงลึของช่าช่งสมชาย (ช่าช่งประสงค์ ขันขัสาคร) ทวนถมทองจากหิรัหิญรักร ความพิเพิศษของซอด้วด้ง ซออู้ ชุดชุนี้ คือคืเป็นป็กระสวนที่วั ที่ ดวัมาจากซอของกรมประชาสัมสัพันพัธ์ โดยครูสุรูดสุจิตจิต์ ดุริดุยริประณีตณี (ศิลศิปินปิแห่งห่ชาติ)ติพา ครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานไปวัดวักระสวนที่ก ที่ รมประชาสัมสัพันพัธ์ด้ธ์วด้ยตนเอง ทำ ให้กห้ระสวนซอด้วด้ง ซออู้ชุอู้ดชุนี้มี นี้ คมีวามพิเพิศษจาก กระสวนซอของโรงงานครูวรูาทิตทิโดยทั่ว ทั่ ไป สำ หรับรักะโหลกซออู้แอู้กะเป็นป็ลายทศกัณกัฐ์ลัฐ์กลันางสีดสีาโดยช่าช่งจรูญรูชมชื่น ชื่ ช่าช่งแกะสลักลัรุ่นรุ่ แรกของโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทย วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๗๕
๗๖ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ซอสามสายทวนถมทอง เป็นป็สัดสัส่วส่นของโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทย กระสวนของอาจารย์ภย์าวาส บุนบุนาคกรอบ หน้าน้ของซอสามสายคันคันี้ เลี่ย ลี่ มด้วด้ยเงินงิกะหลั่ย ลั่ ทอง ครูวรูาทิตทิเป็นป็ผู้ที่ผู้จั ที่ ดจัการหาวัตวัถุดิถุบดิและช่าช่งทำ จนสำ เร็จร็อย่าย่ง สวยงาม ซึ่ง ซึ่ วิธีวิกธีารเลี่ย ลี่ มหน้าน้ซอสามสายเช่นช่นี้ พบเห็นห็ ได้จด้ากซอสามสายโบราณ เช่นช่ซอของสมเด็จด็ฯ เจ้าจ้ฟ้าฟ้กรม พระนครสวรรค์วค์รพินิพิตนิซอสามสายบ้าบ้นพาทยโกศลเป็นป็ต้นต้ ซอสามสายหลิบทวนถมทอง ครูวาทิต ไทรวิมานถอดแบบจากซอสามสายถมทอง สร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ชุดซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย ซอสามสายหลิบงาช้าง ทวนถมทอง
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๗๗ ชุดซอด้วง อู้งาทั้งคัน ชุดซอด้วง ซออู้ชุดนี้สร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๒ เป็นซอกระสวนดุริยบรรณ ซึ่งครูวาทิต ไทรวิมาน ได้นำ มาเป็นกระสวนต้นแบบของโรงงานดุริยางค์ไทย ความพิเศษของซอชุดนี้คือ คันทวนสร้างขึ้นด้วยงาช้างขนาดใหญ่ชิ้นเดียวตลอดคันทวน เป็นชุดที่มีคุณค่าและหายากยิ่งในปัจจุบัน กะโหลกซออู้แกะเป็นลายทศกัณฐ์ลักนางสีดา ชุดซอด้วง ซออู้งาทั้งคัน
๗๘ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ซอสามสายหลิบงาช้าง คันทวนมุกไฟ ซอสามสายหลิบลิงาช้าช้งคันคัทวนมุกมุไฟ สร้าร้งขึ้น ขึ้ เมื่อ มื่ ปี พ.ศ. ๒๕๕๖ ซอสามสายหลิบลิคันคันี้ ครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน ถอดกระสวนจากซอของ ม.ร.ว.อายุมยุงคล โสณกุลกุทวนมุกมุไฟฝีมืฝีอมืช่าช่งนพพร หรือรืช่าช่งณัทณัธนะ วิลัวิยลัฤทธิ์ กัลกัยาณมิตมิร ทางการช่าช่งของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน ซอสามสายหลิบงาช้าง คันทวนมุกไฟ ซอสามสายหลิบงาช้าง ทวนเงิน อาจารย์สุย์ขสุสันสัต์ พ่วพ่งกลัดลัได้รัด้บรัจากครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานประมาณปี ๒๕๓๖ ที่บ้ ที่ าบ้นบางพลี เป็นป็กระสวน ซอสามสายหลิบลิที่ถ ที่ อดกระสวนจากคันคัของอาจารย์ภย์าวาส บุนบุนาค ซอคันคันี้รู นี้ปรูร่าร่งน่าน่รักรัสวยงาม มีรมีายละเอียอีดตรง ลูกลูบิดบิกะโหลกที่ใที่ ช้เช้ป็นป็กะลาธรรมชาติไติม่ผ่ม่าผ่นการดัดดั ซอสามสายหลิบงาช้าง ทวนเงิน
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๗๙ กะโหลกซอสามสายธรรมชาติและปากช้างซอสามสาย ซอไม้ลาย ในยุคหนึ่งราว พ.ศ.๒๕๕๐-๒๕๖๐ นักดนตรีไทยนิยมสะสมซอที่ทำ จากไม้มีลายเป็นควั่น ๆ สวยงาม เช่น ไม้แก้วลาย ไม้ตะแบกลาย ไม้ประดู่ลาย ซึ่งครูวาทิต ไทรวิมาน เป็นผู้ที่มีวัตถุดิบจำ นวนมาก อีกทั้งท่านมี ประสบการณ์ที่สามารถบอกได้ว่าไม้ท่อนไหนลายบริเวณใด ดังที่อาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัดให้สัมภาษณ์ว่า “ครู จ้อนเก่งมากเรื่องดูไม้ ท่อนไหนจะมีลาย ท่อนไหนจะแตก บอกได้ตั้งแต่ยังไม่ลอกเปลือกไม้ พอผ่ามาก็รู้อีกว่า ท่อนไหนกลึงไปจะแตก หรือไม่แตก นี่คือประสบการณ์ที่ท่านสั่งสมมายาวนาน” นักดนตรีไทยและนักสะสม เครื่องดนตรีจึงมักมาแสวงหาเครื่องดนตรีสวยงาม หายากจากโรงงานของท่านอยู่เสมอ ซอสามสายไม้ตะแบกลาย ทวนทองเหลือง ลายกัดกรด คันชักไม้ตะแบกลายและซอสามสายหลิบ ไม้ประดู่ลาย ทวนมุกไฟฝีมือช่างนพพร คันชักไม้ประดู่ลาย สมบัติของมหาวิทยาลัยราชภัฏบ้านสมเด็จ เจ้าพระยา สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๘ ซอสามสายไม้ตะแบกลาย ทวนทองเหลือง ลายกัดกรด คันชักไม้ตะแบกลายและซอสามสายหลิบไม้ประดู่ลาย ทวนมุกไฟฝีมือช่างนพพร
๘๐ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน จะเข้ เครื่องประกอบงาช้าง จะเข้ เครื่องประกอบงาช้างนี้ ครูวาทิต ไทรวิมานได้ใช้กระสวนจะเข้ของครูเอื้อ ฉัตรเฉลิม เครื่อง ประกอบได้แก่ ลูกบิด เท้า ซุ้ม รางไหม ทำ ด้วยงาช้างที่ขยายกระสวนเพิ่มขึ้น เนื่องจากครูวาทิต ไทรวิมานมี ความเห็นว่า หากทำ เล็กจะเสียดายงาช้าง จะเข้ตัวนี้เป็นฝีมือโรงงานดุริยางค์ไทย ตั้งแต่ขั้นตอนแรกจนถึงขั้น ตอนสุดท้าย จะเข้ เครื่องประกอบงาช้าง จะเข้หลิบ โรงงานดุริยางค์ไทย จะเข้หลิบตัวนี้ อาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัด ได้มาจากร้านขายของเก่า ใต้ตัวจะเข้มีป้ายสีฟ้าเขียนว่า “ผลิตโดย ดุริยางค์ไทย” สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นจะเข้หลิบรุ่นแรก ๆ ของโรงงาน เนื่องจากจะเข้หลิบตัวนี้เป็น งานที่สะท้อนให้เห็นว่า โรงงานดุริยางค์ไทย ได้รับอิทธิพลสกุลช่างจากร้านดุริยบรรณ โดยสังเกตได้จากกระสวน ของตัวจะเข้ การสร้างลายซุ้มสามเหลี่ยมตรงบริเวณโต๊ะจะเข้ และการฉลุลายท้องจะเข้ จะเข้หลิบ โรงงานดุริยางค์ไทย
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๘๑ ป้ายโรงงานดุริยางค์ไทย ชุดซอเรซิ่น ผลงานที่ภ ที่ าคภูมิภูใมิจของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานอีกอีชิ้น ชิ้ หนึ่ง นึ่ ที่ค ที่ วรกล่าล่วถึงถึคือคืการใช้วัช้สวัดุทดุดแทน ในการผลิตลิ เครื่อ รื่ งดนตรีใรีห้มีห้คุมีณคุภาพเสียสีงที่ดี ที่ ดีสวยงาม และไม่ทำม่ ทำลายธรรมชาติ การนำ เรซิ่น ซิ่ ที่เ ที่ ป็นป็สารสังสัเคราะห์มห์าใช้ใช้นงาน อุตอุสาหกรรมดนตรีนั้รีน นั้ ช่าช่งต้อต้งปรับรัเปลี่ย ลี่ นกระบวนการคิดคิและทำ งานที่แ ที่ ตกต่าต่งไปจากการกลึงลึไม้หม้รือรืงาที่เ ที่ คยทำ มาแต่ก่ต่อก่น จนถึงถึกรรมวิธีวิกธีารขึ้น ขึ้ รูปรูให้ไห้ด้สัด้ดสัส่วส่น การกลึงลึจนได้รด้ายละเอียอีด การขัดขัแต่งต่ ให้คห้มและเรียรีบสวยงาม ซอสามสายเรซิ่น ซิ่ ทวนเงินงิฉลุลลุาย จากร้าร้นหิรัหิญรักร คันคัชักชัไม้แม้ก้วก้หัวหัพญานาคสร้าร้งตามกระสวนคันคัชักชั ของครูเรูทวาประสิทสิธิ์ พาทยโกศล กะโหลกเป็นป็ ปุ่มปุ่ ไม้มม้ะค่าค่ขุดขุขึ้น ขึ้ รูปรูให้เห้ป็นป็พูคพูล้าล้ยกะโหลกซอสามสาย ซอด้วด้ง ซออู้ คันคัทวนมุกมุไฟฝีมืฝีอมืช่าช่งนพพร หรือรืช่าช่งณัทณัธนะ วิลัวิยลัฤทธิ์ คันคัชักชัไม้แม้ก้วก้ขึ้น ขึ้ ด้วด้ยหางม้าม้แท้ ท้องจะเข้ฉลุลาย ลายซุ้มสามเหลี่ยม ตรงบริเวณโต๊ะจะเข้
๘๒ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ชุดซอเรซิ่น กะโหลกซอสามสายปุ่มไม้มะค่า
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๘๓ ชุดซอหลิบ ครูวาทิต ไทรวิมาน เป็นผู้ที่มีความกว้างขวาง รู้จักผู้คนมากมาย และได้รับการซ่อมบำ รุงเครื่องดนตรี สำ คัญหลายชิ้น หนึ่งในนั้นคือชุดซอหลิบ ของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และชุดซอหลิบของครู ทองดี สุจริตกุล ซึ่งเมื่อท่านได้ซ่อมแซมแล้วก็ได้ลอกกระสวนแบบไว้ จากภาพตัวอย่าง เป็นการถ่ายเพื่อให้เห็น สัดส่วนเปรียบเทียบกับซอขนาดปกติซึ่งอยู่ทางด้านซ้ายสุดของภาพ ลำ ดับถัดมาคือกระสวนของสมเด็จฯ เจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และขวาสุดของภาพคือซอหลิบกระสวนของครูทองดี สุจริตกุล จากภาพตัวอย่าง จะพบว่า ซอหลิบกระสวนของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์มีขนาดใหญ่กว่าซอหลิบกระสวนของ ครูทองดี สุจริตกุล ซอด้วงหลิบ ซออู้หลิบ ไม้แก้ว ๔ คันนี้สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๕๗ โดยครูวาทิต ไทรวิมานกล่าวว่า “ผมเก็บกระสวนไว้นานแล้ว ไม่ค่อยมีใครสนใจทำ เลย กระสวนเล็กของครูทองดีนี้เหมาะสำ หรับเด็กอนุบาลสี ได้ดี” ซอกลาง ซอกลางเป็นซอที่มีรูปร่างแปลกตา ไม่ค่อยพบเห็นโดยทั่วไป รูปร่างคล้ายซอด้วง สีนิ้วแบบซออู้ แต่ เสียงคล้ายซอสามสาย ครูวาทิต ไทรวิมาน สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ.๒๕๖๒ กระบอกซอทำ จากไม้ลำ เจียก ทดลองขึ้น ด้วยหนังวัว ๑ คัน และหนังงู ๑ คัน ซอด้วงหลิบ ซออู้หลิบ
๘๔ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ซอกลาง เครื่องดนตรีกลุ่มปี่พาทย์ ชุดปี่พาทย์ไม้พะยูง ประกอบงาช้าง เครื่อ รื่ งดนตรีใรีนชุดชุนี้ เริ่ม ริ่ ต้นต้สร้าร้งขึ้น ขึ้ เมื่อ มื่ ราว พ.ศ. ๒๕๔๖ - ๒๕๔๘ เป็นป็เครื่อ รื่ งดนตรีที่รีค ที่ รูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน มีคมีวามตั้ง ตั้ใจในการสร้าร้งเป็นป็อย่าย่งมาก ตั้ง ตั้ แต่กต่ารหาวัตวัถุดิถุบดิซึ่ง ซึ่ มีคุมีณคุค่าค่และมูลมูค่าค่สูงสูวัตวัถุดิถุบดิบางชิ้น ชิ้ ครูวรูาทิตทิขับขัรถเพื่อ พื่ ไปแสวงหาจากต่าต่งจังจัหวัดวัและบางครั้ง รั้ ก็แก็สวงหาวัตวัถุดิถุบดิจากต่าต่งประเทศ ทำ ให้ให้ช้เช้วลาในการสร้าร้งยาวนาน มีกมีาร แก้ไก้ขงานหลายครั้ง รั้ เพื่อ พื่ ความสมบูรบูณ์ที่ณ์สุ ที่ ดสุของงานชิ้น ชิ้ นี้ ชุดชุปี่พ ปี่ าทย์ไย์ม้พม้ะยูงยูประกอบงาช้าช้งชุดชุนี้จึ นี้ งจึถือถืเป็นป็ผลงานอันอั ภาคภูมิภูใมิจของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานอีกอีชิ้น ชิ้ หนึ่ง นึ่ รางระนาดเอก รางระนาดทุ้ม ฆ้องวงใหญ่ ฆ้องวงเล็ก ตะโพน กลองตะโพน ครูวาทิต ไทรวิมาน ได้ วัดกระสวนจากรางระนาดฝีมือเจ๊กฮุย และกระสวนเครื่องดนตรีอื่น ๆ จากบ้านดุริยประณีต โดยได้รับอนุญาต จาก ครูสุดจิตต์ ดุริยประณีต (ศิลปินแห่งชาติ) ในครั้งนั้นครูวาทิต ไทรวิมาน ได้พาช่างประสงค์ ขันสาครไปวัด กระสวนด้วย เมื่อได้กระสวนแล้วจึงนำ กระสวนมาขยายขึ้นอีกและจัดสร้างโดยมีช่างในโรงงานหลายแผนกร่วม กันสร้าง ความพิเศษของชุดปี่พาทย์ชุดนี้ งาช้างที่นำ มาประกอบรางระนาด เป็นงาชิ้นเดียว ไม่มีการต่อ งาช้าง เป็นงาที่สมบูรณ์มากไม่แตก ไม่ร้าวจนถึงปัจจุบัน จะเห็นได้ว่างานชุดนี้จึงเป็นงานที่สำ เร็จด้วยความ วิริยะของครูวาทิต ไทรวิมานและพลังของช่างในโรงงานดุริยางค์ไทย
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๘๕ รางระนาดเอก ไม้พะยูง ประกอบคิ้วงาช้าง รางระนาดทุ้ม ไม้พะยูง ประกอบคิ้วงาช้าง
๘๖ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ฆ้องวงใหญ่ ลูกมะหวดและโขนไม้พะยูง ประกอบงาช้าง โขนฆ้องวงใหญ่ ไม้พะยูง ประกอบงาช้าง
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๘๗ ฆ้องวงเล็ก ไม้พะยูง ประกอบงาช้าง ตะโพน ไม้พะยูง ประกอบงาช้าง
๘๘ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน กลองตะโพน ไม้พะยูง ประกอบงาช้าง กรับพวง งาช้าง ไส้เงินกะไหล่ทอง กรับพวง งาช้าง สร้างโดยครูวาทิต ไทรวิมาน ไส้กรับพวงทำ ด้วยเงินกะไหล่ทองด้วยวิธีพิเศษ สลับ ด้วยแผ่นงาช้างบาง เป็นกรับพวงที่มีกระสวนสวยงาม กรับพวง งาช้าง
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๘๙ ชุดเครื่องดนตรีประดับมุก ผลงานของโรงงานดุริยางค์ไทย อันเป็นที่มีชื่อเสียงอีกประการหนึ่ง คืองานประดับมุก ซึ่งครูวาทิต ไทรวิมาน มีช่างทั้งในโรงงานและช่างที่เป็นกัลยาณมิตรทางการช่าง ท่านได้เป็นผู้ควบคุมการผลิตและ ตรวจสอบความเรียบร้อยของงาน ทำ ให้ในยุคหนึ่งงานมุกของโรงงานดุริยางค์ไทย ได้รับความนิยมอย่าง แพร่หลาย สถาบันการศึกษา ผู้ที่รักและชอบงานประดับมุกมักจะสั่งทำ เครื่องดนตรีประดับมุกจากโรงงาน ดุริยางค์ไทย คันชักซอสามสายประดับมุก คันชักซอสามสาย กระสวนและลายแบบบ้านพาทยโกศล ซึ่งคันชักทั้งสองที่นำ มาเป็นตัวอย่าง เป็นกระสวนและลายคล้ายกันแต่ฝีมือการสร้างของช่างในโรงงานแตกต่างกัน ทำ ให้ความสวยงามของคันชักทั้ง สองแตกต่างกัน ซึ่งเป็นความหลากหลายทางฝีมือช่างที่เกิดขึ้นในโรงงานดุริยางค์ไทย คันชักซอสามสายประดับมุก
๙๐ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ขิมประดับมุกไฟ ขิมประดับมุกไฟ ออกแบบโดยความควบคุมของ อาจารย์สุดสาคร ชายเสม เขียนแบบโดยช่างยุทธนา วิวัฒน์เดชากุล สร้างขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๔ โดยครูอาทร ธนวัฒน์นำ แบบลายมุกสำ หรับขิมให้ ครูวาทิต ไทรวิมาน ดำ เนินการสร้าง เพื่อส่งให้ลูกศิษย์ที่ประเทศสหรัฐอเมริกา งานชิ้นนี้เป็นงานที่สร้างโดยโรงงานดุริยางค์ไทย ตั้งแต่ต้นจนจบงาน เป็นงานประดับมุกที่สวยงามและทรงคุณค่าอีกชิ้นหนึ่ง ต้นแบบลายขิมประดับมุกไฟ ขิมประดับมุกไฟ
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๙๑ โทน รำ มะนาประดับมุก โทน รำ มะนา ประดับมุกไฟ สมบัติของโรงเรียนเทพศิรินทร์ ทั้งโทนและรำ มะนาเป็นฝีมือฉลุลายมุก ของช่างในโรงงานดุริยางค์ไทย โทน รำ มะนา ประดับมุกไฟ เอกลักษณ์งานครูวาทิต ไทรวิมาน เอกลักลัษณ์งณ์านช่าช่งของของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน เป็นป็เรื่อ รื่ งที่อ ที่ ธิบธิายได้ยด้ากยิ่ง ยิ่ เป็นป็สิ่ง สิ่ ที่ต้ ที่ อต้งอาศัยศัประสบการณ์ ต้อต้งเห็นห็เครื่อ รื่ งดนตรีแรีละรู้จัรู้กจัสังสัเกตรายละเอียอีดของเครื่อ รื่ งดนตรีนั้รีน นั้ ๆ ทั้ง ทั้ นี้ห นี้ ากจะนำ เสนอวิธีวิกธีารพินิพิจนิพิจพิารณางาน ช่าช่งเบื้อ บื้ งต้นต้แก่ผู้ก่ที่ผู้ มี ที่ คมีวามสนใจผู้เผู้ขียขีนขอนำ เสนอวิธีวิกธีารสังสัเกตเบื้อ บื้ งต้นต้จากประสบการณ์ส่ณ์วส่นตัวตัและจากการสอบถาม ผู้รู้ผู้รู้ ทั้ง ทั้ ครูอรูาจารย์ รุ่นรุ่ พี่ รุ่นรุ่ น้อน้ง มิตมิรสหาย วิธีวิกธีารเหล่าล่นี้อ นี้ าจจะยังยัไม่คม่รบถ้วถ้นหรือรืแตกต่าต่งจากวิธีวิกธีารของท่าท่นผู้รู้ผู้รู้ หลายท่าท่น แต่ก็ต่พก็อที่จ ที่ ะบรรเทาความสงสัยสัแก่ท่ก่าท่นผู้มีผู้คมีวามสนใจในการสังสัเกตเอกลักลัษณ์งณ์านช่าช่งผลิตลิเครื่อ รื่ งดนตรีไรีทย ได้ได้ม่มม่ากก็น้ก็อน้ย จึงจึจะขอยกประเด็นด็การสังสัเกตเอกลักลัษณ์งณ์านช่าช่งเบื้อ บื้ งต้นต้ดังดัต่อต่ ไปนี้
๙๒ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ๑. การสังเกตภาพรวม คือการสังเกตกระสวน (แปลว่า แบบ) หรือ การสังเกตสัดส่วนความยาว ความสูง ความกว้างของเครื่องดนตรีนั้น ๆ เช่นขนาดของคันทวนซอ ว่ามีขนาดอ้วน ผอมอย่างไรเมื่อมือ สัมผัส หรือสัดส่วนของตัวจะเข้ รางระนาด ว่ากว้างยาวขนาดใด คุ้นเคยกับที่เคยเห็นหรือไม่ ทั้งนี้การสังเกต กระสวนก็ควรจะมีคลังข้อมูล เกี่ยวกับ ลักษณะของกระสวนของเครื่องดนตรีนั้น ๆ มาพอสมควรและควรรู้ ประวัติสกุลช่างเบื้องต้นของงานช่างที่จะสังเกต เช่น หากจะสังเกตงานซอของครูวาทิต ก็ควรรู้จักกระสวน ดุริยบรรณ เนื่องจากครูจ้อนได้ทำ งานอยู่ที่ร้านดุริยบรรณ และได้เรียนรู้งานช่างจากร้านดุริยบรรณมาเป็น เวลายาวนาน ๒. การสังสัเกตเอกลักลัษณ์เณ์ฉพาะ การสังสัเกตขั้น ขั้ นี้จ นี้ ะมีรมีายละเอียอีดมากกว่าว่การสังสัเกตแบบภาพรวม โดย เริ่ม ริ่ ดูรดูายละเอียอีดของเครื่อ รื่ งดนตรีนั้รีน นั้ มากขึ้น ขึ้ พยายามหาจุดจุสำ คัญคัที่ดู ที่ แดูล้วล้รู้ว่รู้าว่เป็นป็งานของช่าช่งใด เหมือมืนการดู พระเครื่อ รื่ งที่จ ที่ ะต้อต้งส่อส่งหาตำ หนิต่นิาต่ง ๆ ในเชิงชิช่าช่งก็อก็าจจะกล่าล่วถึงถึลักลัษณะวิธีวิกธีารกลึงลึหรือรืที่มั ที่ กมัเรียรีกกันกัในหมู่นัมู่ กนั สะสมว่าว่คมสิ่ว สิ่ คมตะไบของช่าช่ง ซึ่ง ซึ่ ความคมชัดชัของช่าช่งแต่ลต่ะคนมีคมีวามแตกต่าต่งกันกัออกไป เหมือมืนงานศิลศิปะทั่ว ทั่ ไป ที่เ ที่ ราสามารถรู้ไรู้ด้ว่ด้าว่จิตจิรกรรมที่ส ที่ วยงามนี้เ นี้ป็นป็ผลงานของจิตจิรกรท่าท่นใด ในทางงานช่าช่งมีวิมีธีวิกธีารสังสัเกตหลายประการ เช่นช่การสังสัเกตบัวบัเหยียยีบกะโหลกซอด้วด้ง ซออู้ ว่าว่มีบัมีวบัหงาย บัวบัคว่ำ มีเมีส้นส้ลวดกี่เ กี่ ส้นส้มีลูมีกลูแก้วก้กี่ลู กี่ กลูหรือรืการสังสัเกต วิธีวิกธีารกลึงลึลูกลูบิดบิทั้ง ทั้ ซอด้วด้ง ซออู้ ซอสามสาย โดยเฉพาะส่วส่นปลายลูกลูบิดบิซึ่ง ซึ่ ช่าช่งมักมัจะฝากฝีมืฝีอมืเอาไว้ บางท่าท่นกลึงลึ ละเอียอีด บาง เรียรีว อ่ออ่นช้อช้ยจนแทบจะขาด บางท่าท่นกลึงลึใหญ่ แข็งข็แรง มีพมีลังลัสำ หรับรังานกลึงลึของโรงงานดุริดุยริางค์ ไทยของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานนั้น นั้ มีคมีวามหลากหลายเป็นป็อย่าย่งมาก ด้วด้ยมีจำมีจำนวนช่าช่งหลายท่าท่น ในยุคยุสมัยมัแต่ลต่ะยุคยุก็ แตกต่าต่งกันกัออกไป แต่ผู้ต่ที่ผู้ มี ที่ ปมีระสบการณ์ใณ์นการสังสัเกต จดจำ วิธีวิกธีารกลึงลึได้ก็ด้จก็ะเห็นห็เอกลักลัษณ์บณ์างประการของงาน โรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทย สิ่ง สิ่ เหล่าล่นี้บ นี้ างครั้ง รั้ ก็อก็ธิบธิายเป็นป็ตัวตัอักอัษรได้ยด้าก ผู้เผู้ขียขีนเคยสอบถามผู้รู้ผู้เรู้รื่อ รื่ งเพชรท่าท่นหนึ่ง นึ่ ว่าว่ เราจะรู้ไรู้ด้อด้ย่าย่งไรว่าว่เพชรนั้น นั้ เป็นป็ของจริงริท่าท่นก็ตก็อบมาว่าว่ “เธอก็ต้ก็อต้งเห็นห็ของจริงริแล้วล้เธอจะรู้เรู้องว่าว่ของปลอมเป็นป็ อย่าย่งไร” งานกลึงลึของโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทยก็เก็ช่นช่กันกั สำ หรับรัเครื่อ รื่ งดนตรีอื่รีน อื่ ๆ ก็จก็ะมีลมีวดลายจากงานช่าช่งบางประการเช่นช่รางระนาดจะมี การเดินดิเส้นส้ขอบ ราง มีเมีรื่อ รื่ งของความป่อป่งของท้อท้งราง ลายแกะสลักลัที่เ ที่ ท้าท้ระนาด จะเข้ก็ข้จก็ะมีวิมีธีวิกธีารดูใดูนเรื่อ รื่ งของลวดลายขอบตั้ง ตั้ แต่ ซุ้มซุ้จนถึงถึโต๊ะต๊จะเข้ หรือรืหากเป็นป็ ปี่ ขลุ่ยลุ่ ก็จก็ะมีวิมีธีวิกธีารสังสัเกตเส้นส้ลวด หรือรืปากนกแก้วก้เป็นป็ต้นต้อนึ่ง นึ่ ช่าช่งบางท่าท่นจะมี การซ่อซ่นโค้ดค้เป็นป็ตัวตัเลข ซึ่ง ซึ่ อาจจะตอกลงไปในเครื่อ รื่ งดนตรีนั้รีน นั้ หรือรืมีกมีารเขียขีนชื่อ ชื่ ไว้ที่ว้บ ที่ ริเริวณภายนอกและภายใน เครื่อ รื่ งดนตรีนั้รีน นั้ ๆ สำ หรับรัโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทยก็มีก็บมีางรุ่นรุ่ ที่มี ที่ กมีารติดติตราร้าร้นไว้กัว้บกัเครื่อ รื่ งดนตรีเรีช่นช่กันกั ๓. การสังเกตรายละเอียดปลีกย่อย รายละเอียดเหล่านี้ อาจเป็นจุดเล็กน้อยมาก ๆ เป็นราย ละเอียดที่สามารถโยกย้ายได้โดยง่าย อาจจะมีการสลับสับเปลี่ยนหรือเปลี่ยนแปลงได้ ซึ่งผู้สังเกตพึง ระมัดระวัง ในบางครั้งเป็นงานช่างที่ผ่านการซ่อมแซมจากช่างหลายคน เช่น วิธีการขึ้นหน้า การตัดขอบ กะโหลก หรือในบางครั้งสามารถสังเกตวิธีพันรัดอก วิธีใส่สายซอ วิธีการเหลาหย่อง วิธีการพันหางม้า หรือการสังเกตส่วนประกอบเล็ก ๆ เช่น ตะขอเกี่ยวผืนระนาด หลักและโต๊ะของจะเข้ ลิ้นปี่และกำ พวด ซึ่งสิ่งเหล่านี้ล้วนเกิดขึ้นจากเป็นเทคนิคเฉพาะ ซึ่งเป็นเคล็ดลับของช่างแต่ละท่าน สำ หรับงานของ โรงงานดุริยางค์ไทยก็มีสิ่งเหลานี้พบเห็นได้มากมาย ดังจะยกตัวอย่างเช่น วิธีการใช้ด้ายพันหางม้าที่ คันชักซอสามสาย ลักษณะโต๊ะจะเข้ ลักษณะหย่องซอสามสาย เป็นต้น
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๙๓ การสังเกตเบื้องต้นทั้ง ๓ ประการนี้ หากท่านผู้สนใจลองสังเกตก็จะเริ่มเห็นรายละเอียดต่าง ๆ เหล่านี้ มากขึ้นและจะมีความสนุกเพลิดเพลินกับการสังเกตเครื่องดนตรีไทยเป็นอย่างยิ่ง ทั้งนี้โปรดพึงระวังสิ่งที่จะตาม มาคือ ท่านจะเริ่มสะสมเครื่องดนตรีไทยและจะไม่สามารถหยุดการสะสมนั้นได้ ประดุจต้องมนต์สะกดก็มิปาน ในช่วช่งสุดสุท้าท้ยนี้ ขอนำ เสนอมุมมุมองเอกลักลัษณ์งณ์านช่าช่งจากผู้ที่ผู้ รั ที่ กรัและชื่น ชื่ ชอบผลงานของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน ซึ่ง ซึ่ รู้จัรู้กจัและสนิทนิสนมกับกัครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานมาเป็นป็ระยะเวลาหลายสิบสิ ปี คือคืมุมมุมองจากอาจารย์สุย์ขสุสันสัต์ พ่วพ่งกลัดลั ซึ่ง ซึ่ ในระยะหลังลัท่าท่นมีโมีอกาสฝากตัวตัเป็นป็ลูกลูศิษศิย์ขย์องครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิาน และมุมมุมองจากช่าช่งสมชายหรือรืช่าช่งประสงค์ ขันขัสาครผู้ที่ผู้ เ ที่ ป็นป็หลายเขย ลูกลูศิษศิย์ และช่าช่งกลึงลึในโรงงานดุริดุยริางค์ไค์ทยกว่าว่๒๐ ปี ผู้เผู้ขียขีนมีคมีวามเห็นห็ว่าว่เป็นป็ ประโยชน์ ต่อต่การศึกศึษา จึงจึขอบันบัทึกทึข้อข้มูลมูเอกลักลัษณ์งณ์านซอทั้ง ทั้ งานซอด้วด้ง ซออู้แอู้ละซอสามสายของครูวรูาทิตทิ ไทรวิมวิานซึ่ง ซึ่ เป็นป็ เครื่อ รื่ งดนตรีที่รีมี ที่ คมีวามโดดเด่นด่มีชื่มีอ ชื่ เสียสีงและได้รัด้บรัความนิยนิมกว่าว่เครื่อ รื่ งดนตรีชิ้รีน ชิ้ อื่น อื่ ๆ เอกลักษณ์ของซอสามสาย โรงงานดุริยางค์ไทย อาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัดได้ให้สัมภาษณ์ ความว่า ช่างประสงค์ ขันสาคร ได้ให้ความเห็นสอดคล้องกับอาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัด ในเรื่องของเอกลักษณ์ ซอสามสายของโรงงานดุริยางค์ไทย ซึ่งมีกระสวนแบบดุริยบรรณ และมีลักษณะของปากช้าง และหน้าซอเป็น เอกลักษณ์ ดังความว่า “งานซอสามสายของช่างจ้อนเป็นงานดุริยบรรณที่เกิดขึ้นใหม่อีกช่างหนึ่ง กระสวนช่างจ้อน ถอดแบบมาจากดุริยบรรณ หากมองตั้งแต่เทริดบน หัวซอ วิธีกธีลึงลูกแก้ว วิธีกธีลึงเส้นจะดูแล้วทราบ เลยว่าเป็นสกุลช่างสายดุริยบรรณแน่นอน เมื่อไล่มาจนถึง ปากช้าง ตรงนี้น่าจะเป็นเอกลักษณ์ของ ช่างจ้อน เพราะมีความอ่อนช้อยกว่าของ ดุริยบรรณ เมื่อหันด้านข้างดูจะรู้ว่าเป็นงานเข้าปากช้าง โรงงานช่างจ้อน เพราะปากช้าง จะอ่อน ตวัดขึ้น ใส่พอดีกับกะโหลก ส่วนตัวกะโหลก มักขึ้นหนัง สองครั้ง มีความเรียบ หย่องซอก็จะมีเอกลักษณ์ อีกส่วนที่สำ คัญคือปล้องไฉนก็จะมีสัดส่วนที่เรียง กัน มองแล้วแทบจะไม่สะดุดเลยว่าเรียงอย่างไร เป็นความชำ นาญของช่าง หน้าซอสามสายของช่าง จ้อน คางจะยาว หน้าผากจะโค้ง เสียงที่ออกมาก็จะเป็นเอกลักษณ์ อาจจะสรุปได้ว่า กระสวน ดุริยบรรณ เสียงดุริยางค์ไทย” (สุขสันต์ พ่วงกลัด, สัมภาษณ์, ๖ พฤษภาคม ๒๕๖๕) “ส่วนมากเป็นงานเลียนแบบดุริยบรรณเก่า มีต้นแบบจากดุริยบรรณ แต่ก็มีการกลายบ้าง เพราะช่างแต่ละคน ฝีมือไม่เหมือนกัน บางคนเขียนสวย บางคนเขียนไม่สวย คนในวงการก็จะรู้ เพราะเป็นงานที่มีเอกลักษณ์ ทุกช่างก็จะมีเอกลักษณ์ประจำ ตัวเขาอยู่ งานซอสามสายช่างจ้อน ต้อง ดูปากช้าง เพราะเป็นเอกลักษณ์ เป็นทรงแบบนี้ ช่างจ้อนได้แบบมาจากร้านดุริยบรรณ และกลาย ๆ มาช่วงหลัง ๆ ทำ แล้วเข้าสนิทกับกะโหลก น้อยคนที่จะเข้าสนิท หลายคนเข้าไม่สนิท พอขึ้นสาย แล้วอ้าก็มี ช่างทำ ซอสามสายมีความพิเศษกว่าเครื่องดนตรีอื่น ๆ ต้องทำ ตั้งแต่เลื่อยไม้ ยันใส่สาย ถึงจะเข้าใจ ถ้ากลึงอย่างเดียว เข้าปากช้างอย่างเดียวไม่รู้เรื่องหรอก ว่าทำ อย่างไร ซอคันนึงต้องทำ คนเดียว ถ้าคนกลึงคนนึง คนขึ้นหน้าคนนึง คนเข้าปากช้างคนนึงไม่ได้ จะเป็นซอที่ไม่สมบูรณ์ มัน จะคดบ้าง จะเบี้ยวบ้าง จะงอบ้าง หน้าซอบ้านช่างจ้อนมีความหลากหลาย มีหลายหน้า ตามแต่ ลูกค้าจะชอบ เพราะช่างจ้อนทำ งานตามใจลูกค้า ลูกค้าอยากได้แบบไหนก็ให้เข้ามาบอกกับช่างได้ เลย หน้าซอหรือสัดส่วนบางครั้งก็เปลี่ยนไปตามแต่ลูกค้าจะชอบ แต่หน้าซอที่ใช้มากที่สุดเป็นหน้า ซอของอาจารย์ภาวาส บุนนาค ซึ่งมีแบบตั้งไว้อยู่ที่โรงงาน” (ประสงค์ ขันสาคร, สัมภาษณ์, ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
๙๔ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน สัดส่วนหน้าซอสามสายโรงงานดุริยางค์ไทย เอกลักษณ์ของซอด้วง ซออู้โรงงานดุริยางค์ไทย อาจารย์สุขสันต์ พ่วงกลัดได้ให้สัมภาษณ์ ความว่า “ซอด้วง ดูที่โขน โขนจะบางสวย ไม่บิด ไม่แอ่น ไม่โค้ง จะเป็นทรงที่เป็นเอกลักษณ์ ขึ้นไป แล้วจะเรียว หางของโขนจะไม่ยาวเกินไป พอลงมาถึงคอ จะมีการทิ้งระยะมากกว่าของดุริยบรรณ ทำ ให้ซอดูเพรียว จะเป็นซอที่สะโอดสะองกว่าดุริยบรรณ ลูกบิด กลึงปลายหดลง เล็กลง สั้นกว่า ดุริยบรรณ บัวเหยียบกะโหลก มีบัวคว่ำ บัวหงาย เป็นเอกลักษณ์ ยังคล้ายดุริยบรรณอยู่ ส่วน กระบอกจะมีเอว หากมองไปในรูกระบอกจะเห็นเลยว่าจะสอบเข้า และบานออกด้านหน้า ดังที่มี ผู้กล่าวว่า ลักษณะพิเศษของซอด้วงดุริยบรรณจะคล้ายนาฬิกาทราย อีกประการหนึ่งซอด้วงของ ช่างจ้อนจะทำ ผิวซอ โดยขัดเงาได้เงามาก ซออู้ ทวนบน เส้นส้จะบาง หวาน ไม่ม้ม่อม้ต้อ ไม่ตัม่ ตันใหญ่ ลูกลูแก้วก้บาง มีกมีารแทงเส้นส้หน้าน้กระดาน คั่นมีคมีวามบางมาก สัดสัส่วส่นบริเริวณลูกลูแก้วก้จะแตกต่างจากช่าช่งอื่น บัวบัเหยียยีบคล้าล้ยซอด้วง และจะรับรั กับกักะโหลก การเจาะรูลูกลูบิดบิรูด้านปลายจะเล็กล็กว่าด้านโคน เวลาใส่ลูส่กลูบิดบิลงไปจะดูสดูนิทนิ ไม่ดูม่ โดูตจน เกินกิ ไป ช่าช่งจ้อนจะไม่ค่ม่ ค่อยมีช่มีอช่งโหว่ ทิ้งระยะจากปลายลูกลูบิดบิถึงรัดรัอก ได้พอดี เสียสีงซอครูจ้อนมักมัจะ ไม่แม่กรก งานจากปี พ.ศ. ๒๕๓๖ จนปัจจุบัน มีการเปลี่ยนแปลงพอสมควร เช่นแกนลูกบิดจะโตขึ้น เป็นสามหุน เพราะเริ่มปรับตามไม้ ปัจจุบันไม้ไม่แห้งเท่าสมัยก่อน ทวนซอก็เพิ่มขนาด ประมาณ ครึ่งหุน หรือหุนนึง เรื่องสัดส่วนช่างจ้อนบอกว่าขอให้รักษากระสวนไว้ แต่รูปร่างสามารถแต่งได้ เปลี่ยนไปตามความนิยม” (สุขสันต์ พ่วงกลัด, สัมภาษณ์, ๖ พฤษภาคม ๒๕๖๕)
วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ตำ นานครูช่างดนตรีไทย | ๙๕ จากบทสัมภาษณ์ข้างต้น รวมถึงผลงานต่าง ๆ ที่ได้กล่าวมาแล้ว จะเห็นได้ว่าโรงงานดุริยางค์ไทยที่ครู วาทิต ไทรวิมานได้สร้างขึ้นด้วยชีวิตของท่าน จนเกิดเป็นเอกลักษณ์เฉพาะที่ผู้ใดเห็นก็สามารถทราบได้ว่างาน เหล่านี้เป็นงานสายสกุลช่างโรงงานดุริยางค์ไทย ช่างที่ผ่านโรงงานดุริยางค์ไทย เป็นช่างที่มีใจรักในงาน เป็นผู้ที่ มีอุดมการณ์ในการสร้างสรรค์งาน เป็นผู้ที่เคารพในวิชาชีพของตน มีฝีมือ มีชื่อเสียงแทบทุกคน โรงงานดุริยางค์ ไทยจึงเสมือนมหาวิทยาลัยแห่งชีวิต ที่ผู้คนต่างผ่านเข้ามาเรียนรู้และสำ เร็จปริญญาจากแหล่งเรียนรู้วิชาชีพและ ประสบการณ์แห่งนี้ แต่ละคนประกอบวิชาชีพด้วยความรักและจิตวิญญานของความเป็นช่างผลิตเครื่องดนตรี ไทยที่ถูกปลูกฝัง ถ่ายทอดมาจากครูวาทิต ไทรวิมาน นายช่างใหญ่ ด้วยความรัก ความเมตตาที่มีต่อผู้คนใน โรงงานทุกคน “วาทิตรังสฤษฏ์” ไม่ใช่เพียงการสร้างเครื่องดนตรีให้สำ เร็จ แต่เป็นการสร้างช่างผลิตเครื่อง ดนตรีไทยคุณภาพเยี่ยมสู่สังคมมายาวนาน ผลผลิตของครูวาทิต ไทรวิมานได้สร้างเครื่องดนตรีเพื่อให้นักดนตรี ทุกระดับสร้างเสียงเพื่อจรรโลงจิตวิญญานแก่ผู้คนมากมายนับไม่ถ้วน อาจจะกล่าวได้ว่าครูวาทิต ไทรวิมาน คือ ผู้สร้างเครื่องดนตรี ผู้สร้างช่าง เป็น “วาทิตรังสฤษฏ์” โดยแท้จริง
๙๖ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ช่างจ้อนขณะบันทึกภาพถ่ายในโครงการ วัฒนธรรมผ่านเลนส์ โดย กระทรวงวัฒนธรรม ที่มาภาพ: สมุดภาพ ASEAN EYE CULTURE อนุเคราะห์ภาพถ่ายต้นฉบับโดย วรรณี ชัชวาลทิพากร ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (ภาพถ่าย) พ.ศ. ๒๕๖๔
ศิศิศิษศิย์ย์ ย์ สื ย์ สื สื บ สื บสายสกุกุ กุ ล กุ ล ช่ช่า ช่ช่ งจ้จ้อ จ้จ้ นไทรวิวิมวิวิาน ปกรณ์ หนูยี่นูยี่
* คีตศิลปิน แผนกดุริยางค์ไทย สำ นักการสังคีต กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ชื่อ - สกุล ภูมิลำ เนา ความถนัดงานช่าง นายจำ รูญ ชมชื่น กาญจนบุรี แกะกะลาซอ นายหนู พันธุ์ปาน สุพรรณบุรี แกะกะลาซอ ซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย จะเข้ นายนาด พันธุ์ปาน สุพรรณบุรี จะเข้ นายชน ผิวชอุ่ม สุพรรณบุรี ซอด้วง ซออู้ ซอสามสาย, ช่างกลึง นางเรียง ท้าวสุวรรณ สุพรรณบุรี ทำ ขิม, จะเข้, ซอด้วง, กระจับปี่, วงฆ้องวง นางณี ท้าวสุวรรณ สุพรรณบุรี ทำ ขิม, จะเข้, ซอด้วง, กระจับปี่, วงฆ้องวง นายปน กันหคุณ อำ นาจเจริญ จะเข้, ซอ, รางระนาด, แต่งสามสาย นางนิ่ม กันหคุณ อำ นาจเจริญ จะเข้, ซอ, รางระนาด, แต่งสามสาย นายสังคม ปานชาติ อำ นาจเจริญ แกะกะลา ช่างเฒ่า อำ นาจเจริญ แกะกะลา นางลำ ไย วะริวงศ์ อำ นาจเจริญ ทำ สี นิพนธ์ ถาจอหอ นครราชสีมา แกะกะลาซอ นายสมชาย ไวสูงเนิน นครราชสีมา จะเข้, กลึง ๙๘ | อนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ วาทิต (ช่างจ้อน) ไทรวิมาน ด้วด้ยความรักรัในวิชวิาช่าช่งทำ เครื่อ รื่ งดนตรีไรีทยทำ ให้คห้รูจ้รูอจ้น ไทรวิมวิาน มุ่งมุ่ มั่น มั่ ทุ่มทุ่ เททั้ง ทั้ กำ ลังลัและสติปัติญปัญาศึกศึษา หาความรู้ใรู้นวิชวิาช่าช่งทั้ง ทั้ จากร้าร้นดุริดุยริบรรณตลอดจนครูดรูนตรีหรีลายท่าท่น เพื่อ พื่ นำ ความรู้มรู้าสั่ง สั่ สอนคนในครอบครัวรัและ ลูกลูศิษศิย์ เพื่อ พื่ ให้ผห้ลิตลิเครื่อ รื่ งคุณคุภาพสู่วสู่ งการดนตรีไรีทยทั่ว ทั่ ทุกทุภาคของประเทศ ดังดัปรากฏในปัจปัจุบัจุนบัว่าว่ช่าช่งผลิตลิเครื่อ รื่ ง ดนตรีไรีทยคุณคุภาพหลายท่าท่นเป็นป็ผู้ที่ผู้ผ่ ที่ าผ่นการฝึกฝึฝนเรียรีนรู้มรู้าจากครูจ้รูอจ้น เปรียรีบเสมือมืนโรงเรียรีนฝึกฝึอาชีพชีช่าช่งทำ เครื่อ รื่ ง ดนตรีไรีทยที่สำ ที่ สำคัญคัแห่งห่หนึ่ง นึ่ ผู้เผู้ขียขีนได้นั่ด้ง นั่ รวบรวมรายชื่อ ชื่ ลูกลูศิษศิย์ที่ย์เ ที่ ป็นป็ช่าช่งทำ เครื่อ รื่ งดนตรีไรีทยทั้ง ทั้ ที่เ ที่ ป็นป็คนในครอบครัวรัลูกลูน้อน้งในโรงงาน สถานศึกศึษา และบุคบุคลภายนอกที่ผ่ ที่ าผ่นการเรียรีนรู้วิรู้ชวิาช่าช่งจากครูจ้รูอจ้นตั้ง ตั้ แต่คต่รั้ง รั้ ที่ค ที่ รูจ้รูอจ้นยังยัมีชีมีวิชีตวิอยู่ ซึ่ง ซึ่ ครูจ้รูอจ้นได้ใด้ห้ ข้อข้มูลมูเบื้อ บื้ งต้นต้เท่าท่ที่จำ ที่ จำได้ใด้นขณะนั้น นั้ และรวบรวมเพิ่ม พิ่ เต็มต็ภายหลังลัดังดัปรากฏในทำ เนียนีบลูกลูศิษศิย์ดัย์งดันี้ ทำ เนียบลูกศิษย์ช่างจ้อน ไทรวิมาน ศิษย์สืบสายสกุล ช่างจ้อน ไทรวิมาน ปกรณ์ หนูยี่นู*ยี่