ไกรทอง

วรรณคดสี ำหรับงานนาฏยศลิ ป์ เรอื่ ง ไกรทอง

นางสาวนวินดา จนั ทรด์ วงโต
รหัสประจำตวั นักศึกษา ๖๑๘๑๑๖๓๐๐๑

รายงานนเ้ี ปน็ สว่ นหนึง่ ของการศึกษาหลักสูตรครุศาสตรบัณฑติ
สาขาวชิ านาฏยศลิ ปศ์ กึ ษา คณะมนุษยศาสตร์และสงั คมศาสตร์ มหาวิทยาลยั ราชภัฏบา้ นสมเดจ็ เจา้ พระยา

ปีการศึกษา ๒๕๖๓

คำนำ
รายงานเล่มนี้เป็นส่วนหนึ่งของรายวิชานาฏยศิลป์วิเคราะห์ รหัสวิชา 215130 1 เพื่อใช้เป็นส่ือ
ประกอบการเรียนและการนำเสนอ ภายในรายวิชานี้ซึ่งในรายงานเล่มนีม้ ีเนื้อหาสาระเกี่ยวกับเรื่อง วรรณคดีเรื่อง
ไกรทอง เพ่ือใหบ้ คุ ลากรและผทู้ ส่ี นใจได้เรยี นรู้มีความเขา้ ใจในส่วนของวรรณคดีเร่ือง ไกรทอง
ผู้จัดทำขอขอบคุณผูท้ ี่มีส่วนเกีย่ วข้องทั้งหลายท่ีไดค้ อยให้คำแนะนำและคำปรึกษาสำหรบั การทำรายงาน
เลม่ นี้ ผู้จดั ทำหวังวา่ รายงานเลม่ น้จี ะเป็นประโยชนใ์ นการเรียนการสอนรายวชิ าดงั กล่าวและสามารถนำความรู้ท่ีได้
ไปใชใ้ นการเรยี นการสอนตอ่ ไป

ผู้จัดทำ
นางสาวนวินดา จันทร์ดวงโต

สารบญั หนา้
เรือ่ ง
คำนำ 1
สารบญั 3
สารบญั ตาราง 4
สารบัญภาพ 7
ประวตั คิ วามเป็นมาของวรรณคดเี รอื่ งไกรทอง 7
ประวตั ผิ ู้แตง่ 10
เนื้อเรื่องย่อ 35
บทประพันธ์ 56
57
นทิ านเรอื่ งไกรทอง เรื่องตอนต้น ก่อนตอนทีท่ รงพระราชนพนธ์เป็นบทละคร 58
ตอนที่ 1 นางวมิ าลาตามไกรทองมาจากถำ้ 59
ตอนท่ี 2 ไกรทองตามนางวิมาลากลบั ไปถ้ำ 60
กลอนตำนานเร่ืองพระราชนิพนธไ์ กรทอง
ตัวละคร
เอกสารอ้างองิ
ภาคผนวก
ประวัตนิ ักศึกษา

สารบัญตาราง หน้า
เรื่อง 57
ตารางท่ี 1 วเิ คราะหต์ ัวละคร
ตารางหมายเหตุ การบอกลักษณะของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี

สารบญั ภาพ หนา้
เรื่อง 1
ภาพที่ 1 บงึ สีไฟ จงั หวัดพิจิตร 3
ภาพที่ ๒ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หล้านภาลยั (รัชกาลที่ ๒) ๔
ภาพท่ี ๓ วรรณคดีเร่อื งไกรทอง ๖
ภาพที่ ๔ ภาพฝาผนัง

1

1. ความเปน็ มาของวรรณคดีเรือ่ งไกรทอง

ภาพท่ี ๑ : บึงสไี ฟ จงั หวดั พจิ ิตร
ท่มี า : https://sites.google.com/site/kirthxng/_/rsrc/1342334758160/ta-nan-cra/01056

ไกรทอง มีที่มาจากนิทานพื้นเมืองของจังหวัดพิจิตร ซึ่งชาวบ้านเชื่อกันว่ามีเค้ามาจากเรื่องจริง จึงมีการ
เรียกชื่อสถานที่ต่าง ๆ ตามตัวละครในเรื่อง เช่น ที่เมืองพิจิตรเก่ามีตำบลชื่อวังชาลวันและบ้านดงเศรษฐี และที่
จังหวดั นนทบุรีซ่งึ เช่อื ว่าเป็นบ้านเกิดของไกรทอง คือตำบลบ้านนายไกร

ตามประวัติโบราณนายไกรทอง เดิมชื่อ ไกร บ้านอยู่ริมคลอง ต.บางขุนกอง อ.บางกรวย จ.นนทบุรี มี
อาชีพทำสวน และคุมเรือสินค้า นำผลไม้จากสวนนนทบุรี ล่องเรือไปขายทางเมืองพิจิตร และได้ถือโอกาสไปร่ำ
เรยี นวิชาอาคมกับท่านพระครู วดั หนา้ พระธาตุ เมืองพจิ ติ ร

วันหนึง่ ท่เี มอื งพิจิตร พญาชาลวนั ได้ออกจากถ้ำใตบ้ าดาลมาเพราะอยากกินเน้ือมนุษย์ (ถำ้ ชาลาวันเป็นถ้ำ
ใต้น้ำศักดิ์สทิ ธ์ิเป็นท่ีอาศัยของเหล่าจระเข้ ภายในถ้ำกว้างใหญ่ราวกับเป็นเมืองๆ หนึ่ง แยกเป็นห้องใหญ่ ห้องเล็ก
มากมาย ในถ้ำมลี ูกแก้ววิเศษทสี่ ่องแสงออกมาทำให้ในถ้ำสว่างเหมือนเวลากลางวันตลอดเวลา จระเขท้ เ่ี ข้ามาในถ้ำ
ก็จะกลายร่างเป็นมนุษย์ไม่มีความหิวหรืออยากอาหารใด ๆ ) เมื่อเห็นนางตะเภาแก้วและนางตะเภาทองลูกสาว
เศรษฐีเมืองพิจิตรกำลงั เล่นน้ำกันอยู่ ก็เกิดความเสน่หาจึงคาบนางตะเภาทองไปไว้ในถ้ำใตน้ ำ้ ฝ่ายเศรษฐีบิดาของ
นางตะเภาทองคิดว่าลูกสาวเสียชีวิตจึงประกาศให้สินบนแก่ผู้ที่ฆ่าชาลวันได้ แต่ไม่มีผู้ใดทำสำเร็จเมื่อไกรทองมา
เมืองพิจิตร ทราบข่าวจึงขันอาสาและสามารถปราบชาลวันได้สำเร็จด้วยด้วยหอกสะตะโลหะ และวิชาที่เรียนมา
จากพระอาจารย์และช่วยนางตะเภาทองกลับมาได้ เศรษฐีจึงปูนบำเหน็จรางวัลโดยยกลูกสาวทั้งสองให้ไกรทอง
และไกรทองก็ยังได้นางวิมาลาเมียของชาลาวัลมาเป็นภรรยาอีกคน จากนั้นก็พาขึ้นอาศัยอยู่ด้วยกันบนบก สร้าง
ความไมพ่ อใจใหน้ างตะเภาแกว้ ตะเภาทองทะเลาะตบตนั จนนางวมิ าลาโมโหกลายร่างเป็นจระเข้กลับลงไปยังถ้ำใต้
น้ำดังเดมิ

2

ไกรทองอยู่ทำนาหากินที่เมอื งพิจิตรจนมีลูกหลานมากมาย ต่อมานายไกรทองถึงแก่ความตาย ลูกหลานมี
ความกตัญญูระลึกถึงนายไกรทองผู้เป็นพ่อ จึงร่วมใจกันสร้างวัดขึ้นในถิ่นบ้านเกิดของนายไกรทอง ที่จังหวัด
นนทบรุ ี ชื่อวัดบ้านนายไกร และเปล่ียนเปน็ วดั บางนายไกรปัจจุบนั คอื วัดบางไกรใน น่นั เอง

เรื่องไกรทองล้นเกล้ารัชกาลที่ 2 ได้พระราชนิพนธ์เรื่องราวให้เป็นบทละครนอกและได้ถูกดัดแปลง
ถ่ายทอดเปน็ ละครทีวีหลายตอ่ หลายครง้ั

จากท่ีกล่าวมาขา้ งต้นสรุปไดว้ ่า ไกรทอง มที ี่มาจากนิทานพืน้ เมืองของจังหวดั พจิ ิตร เชื่อกันวา่ มีเค้ามาจาก
เรื่องจริง ซึ่งชาละวัน เป็นจระเข้ใหญ่เลื่องชื่อแห่งแม่น้ำน่านเก่าเมืองพิจิตร ส่วนนายไกรทองเป็นหมอราบจระเข้
เป็นคนพื้นเพมาจากนนทบุรี และรับอาสาปราบเจ้าชาละวัน จระเข้ดุร้ายจนสิ้นใจตาย พระบาทสมเด็จพระพุทธ
เลศิ หล้านภาลยั (รชั กาลที่ ๒) ทรงพระราชนิพนธ์วรรคดีเรื่องไกรทองเป็นบทละครนอกและได้ถูกดัดแปลงถ่ายทอด
เป็นละครทวี หี ลายต่อหลายครง้ั

วรรณคดี เรื่อง ไกรทอง เป็นวรรณคดีทีส่ อดแทรกความรู้ ความเข้าใจ แง่คิดต่าง ๆ และการดำรงชีวิตบน
โลกของการเปน็ มนษุ ย์ ซึ่งมีทัง้ ความซอื่ สตั ย์ทม่ี ใี หแ้ ก่คนรัก ไมห่ ลายใจ ไม่เจ้าชู้ ไม่ทำใหค้ นทีเ่ รารกั เสยี ใจ ความ
ไมโ่ ลภ ควรพอใจในส่ิงทีต่ นเองมี “ไม่มองหาสง่ิ ท่ีขาด แต่มองในสงิ่ ท่มี ีอยู่” แล้วจะเหน็ ค่าของมันและอยู่ได้อย่างมี
ความสุข ความโมโหร้ายและอารมณ์ร้อน นำมาซึ่งความสูญเสียในหลายๆอย่าง และเป็นบ่อเกิดของ ความแค้น
ความโกรธ ความเกลียด ทเี่ กดิ ขน้ึ ภายในใจเรา ความมน่ั ใจในตวั เองทีค่ ิดวา่ ตัวเองเก่ง ไมม่ ใี ครสามารถท่ีจะเอาชนะ
ได้ จนเกิดความประมาทในตนเอง และทำให้ผทู้ ีม่ ีความแกร่งกวา่ เอาชนะ

3

2. ประวัติผู้แต่ง

ภาพท่ี ๒ : พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลา้ นภาลัย (รชั กาลท่ี ๒)
ท่มี า : http://laddawankong.blogspot.com/2017/11/blog-post_5.html

พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลยั (รชั กาลท่ี ๒) ทรงพระราชสมภพเม่ือ พ.ศ. ๒๓๑๐ เป็นพระราช
โอรสในพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอกฟา้ จุฬาโลก มหาราชและสมเด็จพระอมรนิ ทราบรมราชนิ ี เมอ่ื ได้สถาปนาพระ
บรมราชจักรีวงศ์ พระบรมชนกทรงพระกรุณาโปรดโกล้าโปรดกระหม่อมให้เป็นสมเด็จเจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสนุ ทร
ต่อมาไดร้ ับพระราชทานอุปราชาภิเษกเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคลและเสด็จข้ึนครองราชย์สมบัติ เมอ่ื พ.ศ.
๒๓๕๒พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทรงมีพระอัจฉริยภาพทางด้านศิลปะทั้งประติมากรรม
สถาปัตยกรรม ดนตรี นาฏศิลป์ และ วรรณคดี ทรงมีบทพระราชนิพนธ์มากมายเช่น อิเหนา รามเกียรติ์ ไกรทอง
คาวี บทเสภาเรื่องขุนช้างขุนแผน (บางตอน) ทำให้องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ
(UNESO) ประกาศยกย่องพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยให้ทรงเป็นกวีดีเด่นประจำปี พ.ศ. ๒๕๑๑
นับว่าเป็นกวีเอกของโลกคนที่ ๓ ที่เป็นคนไทย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสด็จสวรรคตเมื่อ พ.ศ.
๒๓๖๗ สริ ิพระชนมายุ ๕๘ พรรษา

4

3. เน้อื เรอ่ื งย่อ

ภาพท่ี 3 : วรรณคดเี ร่อื งไกรทอง
ที่มา : https://sites.google.com/site/kirthxng/_/rsrc/1342331187805/home/

กาลครั้งหนึ่ง มีถ้ำทองเป็นที่อยู่ของจระเข้ ในถ้ำมีลูกแก้ววิเศษที่ส่องแสงดุจเวลากลางวัน จระเข้ทุกตัวท่ี
เข้ามาในถ้ำจะกลายเป็นมนุษย์ มีท้าวรำไพ เป็นจระเข้เฒ่าผู้ทรงศีล ไม่กินเนื้อมนุษย์และสัตว์ มีบุตรชื่อ ท้าวโคจร
และท้าวโคจรมีบุตรชื่อ ชาละวัน วันหนึ่ง ท้าวโคจร เกิดทะเลาะวิวาทกับท้าวพันตาและพญาพันวัง จระเข้ทั้งสาม
ตอ่ สู้เพอ่ื แยง่ ชงิ ความเปน็ ใหญ่ สดุ ทา้ ยทัง้ สามกจ็ บชวี ิตลงจากบาดแผลที่เกิดจากการสรู้ บกัน

หลังจากนั้น พญาชาละวัน บุตรของท้าวโคจร ก็ได้ขึ้นเป็นผู้ปกครองถ้ำบาดาลโดยไม่ไม่ใครกล้าท้าทาย
อำนาจ และไดจ้ ระเขส้ าวสองตวั เป็นเมยี คือ วิมาลา กบั เล่ือมลายวรรณ ดว้ ยความลุ่มหลงในอำนาจ ชาละวันจงึ มี
นิสัยดุร้าย และต้องการกินเนื้อมนุษย์ และไม่รักษาศีลเหมือนท้าวรำไพผู้เป็นปู่แต่อย่างใด เพราะถือว่าตนเป็น
ผ้ปู กครองถ้ำ มอี ำนาจอยากจะทำอะไรก็ได้

ณ เมอื งพจิ ิตร มพี ่ีนอ้ งค่หู นึง่ ชื่อนางตะเภาแก้ว ผ้พู ่ี และนางตะเภาทอง ผนู้ อ้ ง ทั้งสองเป็นบุตรเศรษฐี วัน
หนึ่งท้ัง 2 ลงไปเล่นน้ำในคลองที่ท่าน้ำหน้าบ้าน กับบา่ วไพร่ดว้ ยความสนุกสนานอีกหลายคน ในเวลาน้ันเจ้าชาละ
วัน ซึ่งกลายร่างเป็นจระเข้ยักษ์นิสัยอันธพาล ได้ออกจากถ้ำอาละวาดล่าหามนุษย์เป็นเหยื่อ สร้างความวุ่นวายไป
ทวั่ เมือง และไดว้ ่ายน้ำผา่ นมาเหน็ ตะเภาทองท่ีแม่น้ำหน้าท่านเศรษฐี กเ็ กิดความลุ่มหลงทันทีจงึ คาบนางแล้วดำด่ิง
ไปยังถำ้ ทองด้วยความเหิมลำพอง

5

เมื่อนางตะเภาทองฟื้นขึ้นมา ก็ตกตะลึกในความสวยของถ้ำ และได้เห็นพญาชาละวัน ซึ่งกลายร่างเป็นชาย
รูปงาม เจ้าชาละวันก็เก้ียวพาราสีแต่นางไม่สนใจ ชาละวันจึงใช้เวทมนตรส์ ะกดให้นางหลงรักและยอมเป็นภรรยา
เมยี ของชาละวนั คือ วมิ าลา และเล่อื มลายวรรณ เห็นกไ็ มพ่ อใจและหึงหวงแตก่ ็ห้ามสามีไมไ่ ดท้ า่ นเศรษฐีเสียใจมาก
จึงประกาศไปว่าใครที่พบศพนางตะเภาทอง และสามารถปราบจระเข้ตัวนี้ได้จะมอบสมบัติของตนเองให้ครึ่งหน่ึง
และจะให้แต่งงานกับนางตะเภาแก้ว..และแล้วก็ได้ ไกรทอง หนุ่มรูปหล่อจากเมืองนนทบุรี ซึ่งได้ร่ำเรียนวิชาการ
ปราบจระเข้จากอาจารย์คง จนมีความเกง่ กลา้ ฤทธอิ์ าคมแกร่ง ไดร้ บั อาสามาปราบเจ้าชาละวัน ..

ก่อนพบเจอเหตุร้าย เจ้าชาละวันได้นอนฝันว่า มีไฟลุกไหม้และน้ำท่วมทะลักเข้าถ้ำ เกิดแผ่นดินไหว
แปรปรวน ทันใดนั้น! ปรากฏร่างเทวดาฝันคอชาละวันขาดกระเด็น จึงได้นำความฝันไปบอกกล่าวกับปู่ท้าวรำไพ
เพราะเหตกุ ารณ์ในความฝันเป็นลางร้าย เจา้ ชาละวนั ตอ้ งจำศีลในถ้ำ 7 วนั ถา้ ออกไปนอกถ้ำจะพบภัยพิบัติถึงชีวิต
วิมาลาจึงรบั สงั่ ใหบ้ รวิ ารจระเข้คาบก้อนหินมาปิดปากถำ้ เอาไว้ เพอื่ ไมใ่ หม้ นุษย์เขา้ มาในถำ้ ได้

..รุ่งเช้าไกรทองเริ่มตั้งพิธีบวงสรวงพร้อมท่องคาถา ทำให้เจ้าชาละวันเกิดอาการร้อนลุ่ม วิมาลาได้แต่คอย
ปลอบใจให้ชาละวนั อดทนเข้าไว้ แตส่ ุดทา้ ยชาละวันก็ตอ้ งออกจากถ้ำ แปลงกายเปน็ จระเข้ข้ึนมาบนผวิ น้ำเพ่ือต่อสู้
กับไกรทอง การต่อสู้ของคนกับจระเข้จึงเริ่มขึ้นไกรทองกระโดดขึ้นบนหลังจระเข้ชาละวันอย่างรวดเร็วและแทง
ด้วยหอกสัตตโลหะ ทำให้อาคมของเขี้ยวเพชรเสื่อม หอกอาคมได้ทิ่มแทงชาละวันจนบาดเจ็บสาหัส และมันได้รีบ
หนีกลับไปที่ถำ้ ทองทนั ทีแต่ไกรทองกใ็ ช้เทียนระเบดิ น้ำเปดิ ทางน้ำ ตามลงไปท่ีถ้ำทันที วิมาลาและเล่ือมลายวรรณ
ต้องการของร้องให้ปู่ท้าวรำไพช่วย แต่ท้าวรำไพก็ไม่สามารถช่วยได้ เมื่อมาถึงถ้ำไกรทองได้พบกับ วิมาลา ด้วย
ความเจา้ ช้จู ึงเกีย้ วพาราสจี นนางใจอ่อนยอมเป็นชู้ จนนางตกใจว่ิงหนีเข้าถ้ำ ไกรทองจึงตามนางไป ส่วนชาละวันที่
นอนบาดเจ็บอยู่ก็รีบออกมาจากที่ซ่อนตัวและได้ต่อสู้กับไกรทองต่อในถ้ำ จนเจ้าชาละวันสู้ไม่ไหวในที่สุดก็พลาด
เสียท่าถูกแทงจนสิ้นใจตายตรงน้ัน(บางสำนวนก็บอกว่า เจ้าชาละวันถูกหอกอาคมของไกรทองแทงกลางหลัง แล้ว
รา่ งก็เปลี่ยนเป็นจระเขย้ กั ษน์ อนตายอยกู่ ลางถ้ำทอง) และไกรทองกไ็ ด้พานางตะเภาทองกลับขึ้นมา เศรษฐีดใี จมาก
ที่ลูกสาวยังไม่ตาย จึงจัดงานแต่งงานให้ไกรทองกับนางตะเภาแก้ว พร้อมมอบสมบัติให้ครึ่งหนึ่ง แถมนางตะเภา
ทองให้อีกคน ใจของไกรทองกลับนึกถึงนางวิมาลา จงึ ไปหาอยู่กนิ ด้วย โดยทำพธิ ที ำใหน้ างยังคงเป็นมนุษย์แม้ออก
นอกถ้ำทอง นางตะเภาแก้วและนางตะเภาทอง จับได้ว่า สามีไปมาหาสู่ นางจระเข้จึงไปหาเรื่องกับนางในร่าง
มนุษย์จนนางวิมาลาทนไม่ไหวกลับ ร่างเป็นจระเข้และไกรทองต้องออกไปห้ามไม่ให้เมียตีกันและอำลาจากนางวิ
มาลาด้วยใจอาวรณ์ สุดท้ายไกรทองกป็ รบั ความเขา้ ใจไดก้ ับทัง้ สองฝ่าย ทั้งมนษุ ย์และจระเขอ้ ยอู่ ยา่ งสันติ

6
จากที่กล่าวมาข้างต้นสรปุ ได้ว่า มีตายายสองสามีภรรยา ออกไปหาปลาพบไข่จระเข้ที่สระนำ้ แหง่ หน่ึง จึง
เกบ็ มาฟักและเลี้ยงไว้ในอา่ งน้ำ พอจระเข้ตัวใหญจ่ ึงนำไปเล้ียงสระน้ำข้างบา้ นและหาปลาให้กนิ ต่อมาตายายหาหา
ปลามาไมพ่ อ จระเข้ตวั นั้นจงึ กินตายายเปน็ อาหาร ณ หมู่บา้ นดงเศรษฐี แขวงเมอื งพิจติ ร มีพ่นี อ้ งฝาแฝดคู่หน่ึง มี
ความงามเป็นที่เลื่องลือ ชื่อนางตะเภาแก้ว ผู้พี่ และนางตะเภาทอง ผู้น้อง วันหนึ่งนางทั้งสองได้ลงไปเล่นน้ำที่ท่า
หน้าบา้ น ช่วงเวลานัน้ เจ้าชาละวัน ไดอ้ อกมาว่ายนำ้ หาเหย่ือ เม่อื ไดเ้ หน็ นางตะเภาทอง จงึ หลงในความงาม จึงโผล่
ขึ้นเหนอื น้ำคาบนางตะเภาทอง กลบั ไปทถ่ี ้ำ ทำใหเ้ ศรษฐคี ำ และคุณนายทองมาโศกเศร้าเสียใจเป็นอย่างมาก ท่ีลูก
สาวถูกเจ้าชาละวันจับตัวไป จึงประกาศออกไปว่าใครสามารถปราบจระเข้ตัวนี้ได้จะมอบสมบัติของตนเองให้
ครึ่งหนึ่ง และจะให้แต่งงาน กับนางตะเภาแก้วด้วย จนในที่สุดก็มีชายหนุ่มรูปงาม นามว่าไกรทอง ซึ่งได้ร่ำเรียน
วิชาการปราบจระเข้ ได้อาสามาปราบเจ้าชาละวัน รุ่งเช้าตั้งพิธีบวงสรวงพร้อมอ่านคาถา ทำให้เจ้าชาละวันเกิด
ร้อนลมุ่ ต้องออกจาก ถำ้ ขึน้ มาต่อสู้กับไกรทอง ไกรทองกระโดดข้ึนบนหลังจระเข้ และแทงดว้ ยหอกสตั ตโลหะทำให้
อาคมของเขี้ยวเพชรเสอ่ื ม ไกรทองตามมาตอ่ สู้กบั เจ้าชาละวนั ในถา้ ต่อจนเจา้ ชาละวันตายและไกรทองก็ได้ พานาง
ตะเภาทองกลับข้นึ มา เศรษฐดี ใี จมากจงึ จดั งานแตง่ งานให้ไกรทองกบั นางตะเภา แกว้ พรอ้ มมอบสมบตั ิให้ครึ่งหน่ึง
แถมนางตะเภาทองให้อีกคน ไกรทองจอมเจ้าชกู้ ็รบั ไวด้ ว้ ยความยินดี

ภาพที่ 4 : ภาพฝาผนงั
ทีม่ า : https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8

7

4. บทประพันธ์

นทิ านเรอ่ื งไกรทอง เร่ืองตอนต้น ก่อนตอนทท่ี รงพระราชนพิ นธ์เปน็ บทละคร

ที่เมืองพิจิตรมีถ้ำจระเข้อยู่ใต้นำ้ แหง่ หนึ่ง ในถ้ำนั้นมีแก้วเปน็ ของวิเศษส่องแสงให้ถ้ำสว่างเหมอื นกลางวนั อยู่
เปนนิจ จระเข้ตัวใดเข้าไปอยู่ในถ้ำนั้นแล้วก็บันดาลให้กลายเป็นมนุษย์ แลอิ่มทิพไม่ต้องกินผู้คนฤๅบริโภค
โภชนาหารอย่างใดด้วย ท้าวรำไพเป็นพระยาจระเข้อยู่ในถ้ำนั้นรักษาศีลสัจก็เป็นขมาช้านาน ท้าวรำไพมีบุตรช่ือ
ท้าวโคจร แตอ่ ยมู่ าท้าวโคจรไปมเี หตุเกดิ ววิ าทกับจระเขร้ า้ ยชื่อทา้ วแสนตาแลพระยาพนั วัง เลยกัดกนั ตายทงั้ ๓ ตัว
จึงเหลือแต่บุตรของท้าวโคจรชื่อว่าพระยาชาลวัน ท้าวรำไพเห็นว่าตัวชราแล้วจึงมอบอำนาจให้พระยาชาลวันผู้
เปนหลาน ปกครองพวกจระเข้บริวารทั้งปวง พระยาชาลวันมีเมียหลวงชื่อนางวิมาลา เมียน้อยชื่อนางเลื่อม
ลายวรรณอยู่ในถำ้ ดว้ ยกัน แตพ่ ระยาชาลวันนัน้ ใจพาลชอบกินคนตามวสิ ัยจระเข้ มไิ ด้รกั ษาศลี ครองสัจเหมือนท้าว
รำไพผู้เปนปู่ อยู่มาวันหนึ่งพระยาชาลวันอยากกินเนื้อมนุษย์ จึงออกจากถ้ำกลายเปนจระเข้ว่ายน้ำมาทางน่าเมือง
พจิ ิตร ขณะนัน้ นางตะเภาทองกบั นางตะเภาแก้วพน่ี ้องเป็นลูกสาวของเศรษฐีที่เมืองพิจติ ร ลงเล่นน้ำอยู่กับบ่าวไพร่
พระยาชาลวันเห็นนางตะเภาทองก็นึกรัก เพราะตัวอยู่ในถ้ำเคยเป็นมนุษย์ จึงตรงเข้าคาบเอานางตะเภาทองแล้ว
พาลงไปในถ้ำ นางตกใจสลบไมร่ ู้สึกสมประดี พระยาชาลวันแก้ไขฟ้นื ขึ้นมาแล้วพูดจาเก้ียวพาน นางตะเภาทองเห็น
พระยาชาลวันเป็นมนุษย์รูปร่างสะสวยกน็ ึกรัก ทั้งมิรู้ที่จะทำอยา่ งอื่นประการใด ก็ต้องยอมเป็นเมียพระยาชาลวนั
ฝ่ายนางวิมาลาเมียหลวงรู้ว่าพระยาชาลวันไปได้นางมนุษย์มาเปนเมียใหม่ จึงชวนนางเลื่อมลายวรรณไปดูด้วยกนั
ไปถงึ หอ้ งพระยาชาลวันยังไม่ตื่นนอน เห็นนางตะเภาทองนั่งอยู่คนเดียวก็เขา้ ไปไต่ถามถากถางตา่ ง ๆ ด้วยความหึง
หวง จนเกิดเทลาะด่าวา่ กันออ้ื องึ จนพระยาชาลวันต่นื ข้ึน ก็วา่ กลา่ วขูร่ นู่ างท้ัง ๓ คนตอ้ งเลิกวิวาทกันไป

ฝ่ายเศรษฐีบดิ านางตะเภาทองทราบวา่ จระเข้คาบเอาลูกสาวไปสำคัญว่านางตะเภาทองตาย ใหบ้ ่าวไพร่เท่ียว
ตามหาศพก็ไม่พบ จึงบทบานพวกหมอจระเข้ใหจ้ บั จระเข้ท่ีกนิ ลกู สาว พวกหมอจระเขพ้ ากนั อยากไดส้ นิ บล ตา่ งคน
ต่างพยายามจะจับพระยาชาลวัน ไม่รู้ว่าเปนจระเข้มีเขี้ยวแก้วกายสิทธิ์ ก็ถูกพระยาชาลวันขบกัดฟัดฟาดตายเสี ย
เป็นอันมาก จนผู้คนพากันกลวั ไม่มใี ครกล้าจะรบั สินบลของเศรษฐี เศรษฐกี ข็ ัดใจจงึ ออกปากบลวา่ ถ้าใครจับพระยา
ชาลวันได้ จะยกนางตะเภาแกว้ ลกู สาวคนเล็กใหเ้ ปนเมีย แลว้ จะแบง่ ทรัพย์สมบตั ใิ ห้ด้วยก่งึ หน่ึง ขา่ วนั้นก็เลอื่ งฦๅไป
ในแขวงเมืองพิจติ ร ขณะนน้ั เจา้ ไกรทองเปนชาวเมืองนนทบรุ ี คุมเรือข้นึ ไปค้าขายอยู่ท่ีเมืองพจิ ิตร เจ้าไกรทองเป็น
คนรักเรียนวชิ าอาคมมาแต่น้อย เมือ่ ขนึ้ ไปอยู่เมืองพจิ ติ รอายไุ ด้ ๑๘ ปี เวลาวา่ งการคา้ ขายอุสา่ ห์ไปเล่าเรียนวิชากับ
พระครูฯ ที่วัดน่าพระธาตุเสมอไม่ขาด ท่านพระครูรักใคร่บอกวิชาอาคมให้จนชำนิชำนาญ ครั้นได้ยินข่าวที่เศรษฐี
บทบานหาคนจับจระเข้ จะยอมแบ่งสมบัติและยกลูกสาวให้ก็คิดอยากรับอาสาเอาสินบล จะได้ตั้งตนให้เปนหลัก
แหล่งต่อไป จึงไปถามพระครูฯ ผู้อาจารย์ ว่าวิชาความรู้ที่ได้เล่าเรียนไว้จะพอต่อสู้จระเข้ตัวสำคัญนั้นได้ฤๅยัง พระ
ครฯู บอกวา่ วิชาท่ีเรียนรู้นนั้ ก็พอจะสู้จระเข้ได้อยู่แล้ว แต่วา่ พระยาชาลวนั น้ันมีเขี้ยวแก้วเปนจระเข้กายสิทธิ์ จะฆ่า
ฟันด้วยเครื่องศาตราวุธอย่างอื่นหาตายไม่ ต้องแทงด้วยหอกสะตะโลหะจึงจะตาย เจ้าไกรทองได้ฟังก็ยินดี จึงขอ
หอกสะตะโลหะกับเครื่องป้องกันตัวมาจากพระครู ฯ แล้วไปบอกเศรษฐีว่าจะรับอาสาจับพระยาชาลวัน เศรษฐีก็
ยินยอม ทั้ง ๒ ฝ่ายจึงไปทำสัญญากันต่อหน้าเจ้าเมืองกรมการเมืองพิจิตร แล้วเจ้าไกรทองก็ไปต้ังโรงทำพิธีที่หาด
ทรายรมิ น้ำนา่ เมืองพิจติ ร

8

เมอ่ื เจา้ ไกรหองตั้งพธิ ี พระยาชาลวันอยู่ในถ้ำนอนอยู่กับนางวิมาลาในคืนนั้นเกิดนิมิตรฝนั ว่าไฟไหม้ถ้ำ แล้วมี
เทวดาองค์หนึ่งถือพระขรรค์เขา้ ไปฟาดฟันพระยาชาลวัน สาวไส้ออกให้แร้งกากิน แลว้ ตดั เอาศีรษะไป พระยาชาล
วันตกใจตื่นข้ึนไม่สบายใจ จึงเล่าความฝันให้นางวิมาลาฟัง นางวิมาลารู้ว่าเปนฝันร้ายแนะนำให้ไปแก้ฝันแก่ท้าว
รำไพขอให้เธอช่วยทำนาย ท้าวรำไพทำนายว่าฝันรา้ ยนกั ถ้าประมาทจะมีสัตรูบังอาจลงมาทำร้ายจนถึงในถ้ำที่อยู่
ให้ระวังตัวให้จงดี พระยาชาลวันจึงให้บริวารขนเอาศิลามาถมปิดปากถ้ำเสียมิให้ผู้ใดเข้าได้ หมายจะซ่อนตัวอยู่ใน
ถ้ำจนสน้ิ เคราะห์แลว้ จึงจะออกไปเท่ียวเตรด่ ังแต่ก่อน แตเ่ มอื่ เจา้ ไกรทองทำพิธอี ่านอาคมเรียก อำนาจมนต์บันดาล
ให้พระยาชาลวันเกิดกลัดกลุ้มในใจจนทนอยู่ในถ้ำไม่ได้ ก็ผลุนผลันทำลายกองศิลาที่ปิดปากถ้ำ แล้วกลายเปน
จระเขว้ า่ ยน้ำมายงั นา่ โรงพิธี เห็นเจ้าไกรทองลงอยู่ในแพก็ร้วู า่ ตวั สัตรู จึงตรากข้นึ เกยแพหมายจะขบกัดเสียให้ตาย
แตเ่ ดชะวิทยาคมช่วยป้องกันเจ้าไกรทอง พระยาชาลวนั มิอาจทำร้ายได้ กลับถูกเจ้าไกรทองแทงเจบ็ ปวดเปนสาหัส
พระยาชาลวนั เห็นวา่ จะสไู้ ม่ไดก้ ็หนีกลับลงไปถ้ำ ไปบอกความแก่ท้าวรำไพขอให้ช่วยต่อสสู้ ัตรู หา้ วรำไพไม่เข้าด้วย
ว่าเหตุที่เกิดขึ้นทั้งนั้นเพราะพระยาชาลวันไม่อยู่ในศีลในสัจ เที่ยวกัดกันมนุษย์แล้วมิหนำซ้ำไปลักเอาลูกสาวเขา
มาเปนเมีย จึงเกดิ กรรมเวรเพราะความชว่ั ของตัวเอง พระยาชาลวนั เห็นท้าวรำไพไมเ่ ข้าดว้ ยกน็ ้อยใจ กลับมายังถ้ำ
ที่อยู่ของตนมาเล่าความแก่นางวิมาลา แล้วบอกว่าแต่ก่อนมิเคยมีสัตรูท่ีจะทำร้ายได้ เดี๋ยวนี้สตั รูมีฤทธิ์เกิดขึ้นแล้ว
คงจะไม่พ้นอันตรายเปนแน่แท้ นางวมิ าลาเห็นพระยาชาลวนั ถูกแทงเปนแผลยบั ไปทัว่ ทงั้ ตัว กต็ กใจรบี ออกมาเรียก
พวกบริวารหมายจะให้ช่วยกันไปรักษาพยาบาล ขณะนั้นพอเจ้าไกรทองจุดเทียนระเบิดน้ำตามลงไปถึงถ้ำ พวก
จระเข้บรวิ ารก็พากนั หนีไป ยังเหลอื แตน่ างวิมาลาอยู่ที่ห้องนอกคนเดียว เจ้าไกรทองฉวยข้อมือนางวิมาลาไว้ แล้วขู่
ถามว่าพระยาชาลวันอยู่ที่ไหน นางวิมาลาไม่บอก เจ้าไกรทองเง้ือหอกข้ึนจะแทงนางตกใจก็ร้องขึ้น พระยาชาลวนั
อยู่ห้องในได้ยินเสียงเมียร้องก็ถลันออกมาทั้งยังเจ็บอยู่ พอเจ้าไกรทองแลเห็นก็รู้ว่าพระยาชาลวัน ด้วยมีบาดแผล
โลหติ เปอ้ื นอยู่ท้ังตวั แตเ่ หน็ รูปทรงเปนชายโสภานา่ รักก็ยืนตะลึงอยู่ ฝา่ ยพระยาชาลวันเห็นเจ้าไกรทองจับเมียไว้ก็
โกรธเปนกำลงั ตรงเข้ารบกับเจา้ ไกรทองตัวต่อตัว นางวิมาลาก็หนไี ปได้ รบกันอยู่พกั หน่ึงพระยาชาลวันก็สิน้ กำลัง
เจ้าไกรทองจับได้เอาตัวมัดไว้แล้วเจ้าไกรทองจึงนึกว่าพระยาชาลวันนี้แปลงเป็นมนุษย์ได้ ชรอยจะลักนางตะเ ภา
ทองมาเลี้ยงไว้เปนเมียดอกกระมัง ที่เมืองพิจิตรจึงค้นหาศพนางตะเภาทองไม่ได้ คิดแล้วจึงเที่ยวค้นไปในถ้ำก็ พบ
นางตะเภาทอง แต่นางนั้นต้ังแต่เปนเมียจระเข้รางควานก็เข้าสิง กลายเปนผีดบิ พูดกบั มนษุ ย์ไม่ได้ ได้แต่ใช้ใบ้บอก
เจ้าไกรทองจึงพานางตะเภาทองขึ้นขี่พระยาชาลวันมาส่งต่อเจ้าเมืองกรมการเมืองพิจิตร เศรษฐีผู้บิดาเห็นนาง
ตะเภาทองกลายเปนใบม้ ริ ู้ที่จะแก้ไขประการใด จึงอ้อนวอนเจา้ ไกรทองขอให้ช่วยแก้ไขใหด้ ว้ ย เจ้าไกรทองบอกวา่
ที่นางเปนใบ้นั้นเพราะรางควานของพระยาชาลวันเข้าทับ ต่อพระยาชาลวันตายเมื่อใดจึงจะหาย เจ้าเมืองพิจิตรว่า
จระเข้ชาลวันตัวนี้มันกินผู้คนเสียหนักกว่าหนักแล้วจะเอามันไว้ทำไม จึงสั่งให้พวกชาวเมืองฆ่าพระยาชาลวันเสี ย
แต่พวกชาวเมืองไปทำอยา่ งไร ๆ พระยาชาลวันก็ไม่ตาย ด้วยอำนาจเขีย้ วแก้วรักษาตัวอยู่ ต้องอ้อนวอนให้เจ้าไกร
ทองช่วยบอกอุบายที่จะฆ่าพระยาชาลวัน เจ้าไกรทองให้เอาหอกสะตะโลหะไปแทงพระยาชาลวันจึงตาย นาง
ตะเภาทองก็หายใบ้กลับเปนปรกติดังแต่ก่อน เศรษฐีจึงปฤกษากับภรรยาว่า เดี๋ยวนี้เจ้าไกรทองก็ทำการสำเร็จดัง
สัญญา จำจะต้องยกนางตะเภาแกว้ แลแบ่งสมบัติให้เขาแล้ว เจ้าไกรทองนี้มีฤทธิ์เดชมากคงจะได้มียศศักดิ์ต่อไป ที่
ได้ไว้เปน็ ลกู เขยก็ดีหนักหนา และนางตะเภาทองนั้นเขาก็ได้พามาท้ังได้ชว่ ยแกไ้ ขให้หายเปนใบ้ ควรจะยกให้เขาเสีย
อกิ คนหน่ึง จะได้ผูกพนั เจ้าไกรทองไว้ใหม้ น่ั คง คิดกันดังน้ีแล้วจงึ ยกนางตะเภาทองกับนางตะเภาแกว้ ใหเ้ จ้าไกรทอง
ทั้ง ๒ คน เจ้าไกรทองกไ็ ดค้ รองสมบตั ิกับนางทัง้ ๒ อยู่ทบี่ ้านเศรษฐแี ต่น้นั มา

9

อยู่มาเจ้าไกรทองนึกขึ้นถึงนางวิมาลาเมียพระยาชาลวัน ซึ่งได้ไปเห็นที่ในถ้ำจระเข้ คิดรักว่ารูปร่างสะสวย
หนักหนา นางก็เปนม่ายอยู่ จะลองลงไปเกย้ี วพานดู ถา้ ปรากฎว่าตัวปราบพระยาชาลวนั แล้วเลยได้เมียด้วย ก็จะมี
ชื่อเสียงในพวกนักเลงเจ้าชู้ คดิ ดังนแ้ี ล้วจึงอบุ ายลวงนางตะเภาทองตะเภาแกว้ ว่า ตงั้ แต่ปราบพระยาชาลวันแล้วยัง
ไม่ได้ไปสนองคุณพระครูฯ ผู้เปนอาจารย์เลย จะขอลาไปปฏิบัติบูชาครูสักคราวหนึ่ง นางทั้ง ๒ พาซื่อก็ยอมให้ไป
เจา้ ไกรทองตระเตรยี มตวั ออกจากบา้ นมาพอถึงทเี่ ปลี่ยว กร็ ่ายมนต์จุดเทียนระเบิด แล้วประดาน้ำลงไปยังถ้ำจระเข้
พวกจระเข้เหน็ พากันกลวั รบี หลบหนีไป

ฝา่ ยนางวมิ าลา ตัง้ แตพ่ ระยาชาลวนั ตายก็เฝ้าแตโ่ ศกเศรา้ อาไลยถึงผัวอยู่ในห้อง วนั นั้นไดย้ ินเสียงพวกจระเข้
อื้ออึง นางออกไปดูก็พอพบเจ้าไกรทอง ๆ ก็เกี้ยวพาน นางจึงหนีเขา้ ห้องปิดประตูลัน่ ดานเสีย เจ้าไกรทองจะเรียก
เทา่ ไรกไ็ ม่เปิดรับ เจ้าไกรทองร่ายมนต์สะเดาะดานเปดิ ประตูเข้าไปได้ นางกจ็ นอยใู่ นห้องนั้น เจ้าไกรทองเกี้ยวพาน
สัญญาวา่ จะอยเู่ ปน็ คู่ครองแลว้ เปา่ มนตเ์ ทพรันจวน นางวมิ าลาถกู เสนห่ ก์ ็กลบั ใจยินยอมเปน็ เมยี อยูก่ บั เจา้ ไกรทองท่ี
ในถำ้ ตอ่ มา เร่ืองต้นมาต่อตอนทท่ี รงพระราชนิพนธบ์ ทละครตรงนี้

อนึ่งมีคำเล่ากันมาว่า เหตุที่พระบาทสมเด็จฯ พระพุทธเลิศหล้านภาไลยจะทรงพระราชนิพนธ์บทละครเรื่อง
ไกรทองนั้น เกิดแต่สนุ ทรภู่กล่าวว่าที่เจ้านายจะทรงแต่งกลอนให้เปนสำนวนชาวตลาดเหมือนสุนทรภู่แต่งนั้นไมไ่ ด้
จึงทรงพระราชนิพนธ์เรื่องไกรทองให้เห็นวา่ แต่งได้ เพราะฉนั้นในบทละครเรือ่ งไกรทองจึงเป็นอยา่ งปากชาวตลาด
ตลอดทงั้ เร่ือง กลา่ วกันมาดงั น้ี.

10

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ตอนท่ี ๑ นางวิมาลาตามไกรทองมาจากถ้ำ
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี
เมื่อนัน้ โฉมเจ้าไกรทองพงศา
บทเกย้ี วนาง สมสูอ่ ยดู่ ว้ ยวมิ าลา ศุขาสำราญบานใจ
บทคำนึงถงึ (คดิ ถงึ ) ลืมสงั เกตเวทมนต์ท่รี ำ่ เรียน แต่เวียนนอนน่งั เจ็บหลังไหล่
บทตัดพ้อ ลืมสองภรรยาแลข้าไท อ่ิมไปด้วยทิพโอชา
บทต่อวา่ ร่วมภิรมย์ชมรศสาวศรี กุมภลี ผ์ ดิ อยา่ งต่างภาษา
อยู่เย็นเป็นสุขทุกเวลา ถึงไดเ้ ป็นเจ้าพระยาก็ไม่ปาน

วนั เอยวันหนึ่ง ใหค้ ิดคำนงึ ถึงบา้ น
แตก่ มู าอยู่ก็ชา้ นาน สักกว่ี ันวารไมแ่ จ้งใจ
ด้วยคุหาสว่างอยู่อย่างนั้น จะสำคัญวนั คืนกไ็ ม่ได้
แต่คิดคำนึกตรกึ ไตร เหน็ จะไดส้ กั เจด็ วนั มา
ปานนนี้ ้องสองคนจะบ่นถึง วนั น้จี งึ สำลักนกั หนา
ตวั กหู ลงอยดู่ ว้ ยกมุ ภา จะเส่ือมเสยี วิชาที่เรียนรู้
อย่าเลยจะชวนนางข้ึนไป เลย้ี งเปน็ เมยี ไวจ้ ะดอี ยู่
ให้คืนฦๅชอื่ เราว่าเจา้ ชู้ จะมผี ้สู รรเสริญสืบไป

คดิ พลางทางเรียกวิมาลา เขา้ มาแล้วแจ้งเถลงไข
พรี่ กั นางพ่างเพยี งจะกลนื ไว้ หมายจะไมจ่ ากกันค้งุ วนั ตาย
แตจ่ นใจทจ่ี ะอยู่ในคหู า เวทมนตเ์ รียนมาจะเสอ่ื มหาย
จำเปนจำไปใจเสยี ดาย ไม่เคยขาดคลาศคลายสักเวลา
ขอเชิญดวงใจไปด้วยพี่ เปนทส่ี นทิ เสนหา
พ่จี ะเล้ยี งเจ้าเปนภรรยา แก้วตาอยา่ ละห้อยน้อยใจ

11

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เม่ือนั้น วิมาลานารศี รีใส
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี ไดฟ้ ังคง่ั แค้นขดั ใจ จงึ ตอบคำไปดว้ ยโกรธา

บทเก้ยี วนาง แตเ่ อยแต่เดมิ ช่างแต้มเตมิ ต่อตดิ ประดษิ ฐ์วา่
บทคำนึงถึง (คิดถงึ ) ลว้ นจะรกั จะใคร่ให้สญั ญา มสิ ับปลับกับข้าฤๅหม่อมไกร
บทตดั พอ้ สารพัดพดู คลอ่ งเหมอื นล่องน้ำ จะมีจรงิ สกั คำก็หาไม่
บทต่อว่า ลมื แล้วฤๅขาทวี่ ่าไว้ จะอยดู่ ว้ ยน้องได้ในถ้ำทอง
ถอ้ ยยำคำม่นั เจา้ พาที มใิ ห้อายกมุ ภลี ส์ ิ้นทง้ั ผอง
ครัน้ สมใจไดช้ ิมลิ้มลอง จะทิ้งน้องเสียได้ไมเ่ อ็นดู
มิหนำซำ้ จะพาเอาขนึ้ ไป จะใหอ้ ัปยศอดสู
จะมาล่อลวงเล่นเหมือนเช่นชู้ สดุ รทู้ น่ี ้องจะตามไป

เจ้าเอยเจา้ พ่ี ไม่พอท่ีจะพะวงสงไสย
ใช่จะกล่าวแกลง้ แสร้งใสใ่ คล้ ส่ิงไรมิจริงไมเ่ จรจา
พีเ่ ปนมนุษย์สุดวิไสย จะอยูใ่ นนทีคหู า
น่ีมาไดด้ ว้ ยฤทธิวิทยา แมน้ ประมาทไม่ชา้ จะบรรไลย
ถ้าอยู่ไดไ้ ม่ร้างหา่ งห้อง จริงจริงนะนอ้ งอยา่ สงไสย
จะลดเลี้ยวเบยี้ วบิดตะกูดไป เหมอื นเจ้าไมเ่ มตตาปรานี
นอ้ ยฤๅรักเจา้ สกั เท่าพ้อม ยังไมย่ อมพร้อมใจไปดว้ ยพี่
จะเฝ้าวอนงอนง้อไปไยมี คอ่ ยอยูจ่ งดีพขี่ อลา

12

สดุ เอยสดุ ใจ นอ้ งไม่เบ่ียงบิดประดิษฐว์ ่า
เจา้ อย่าพะวงสงกา ตัวข้าได้บอกแตเ่ ดิมที
ว่าฝงู กุมภาส้นิ ทั้งผอง อยู่ในถ้ำทองเกษมศรี
เดชะด้วยฤทธ์ิแก้วมณี กมุ ภีล์จงึ เปน็ มนุษย์ไป
มีธรุ ะจะออกไปนอกถำ้ ถงึ นำ้ กลับเพศตามวิไสย
นแ่ี ละเปน็ ความจนใจ ไปได้ฤๅจะไม่ไปตาม
ข้าก็ไดบ้ อกแล้วแต่หนหลัง เจา้ ก็ไมห่ ยุดย้งั ฟังห้าม
ก่นแตเ่ ฝา้ เยา้ ยวนลวนลาม มันเป็นความงามหน้าแลว้ คราน้ี
เมอื่ ผดิ อยา่ งตา่ งชาติต่างวไิ สย จะอยู่ด้วยกันได้ก็ใชท่ ่ี
ไม่ช้าไม่พลนั กี่วนั มี จะมาหนนี ้องไปใหไ้ ด้อาย

นอ้ งเอยนอ้ งรัก เจา้ อย่าพักก้าวเฉยี งเบี่ยงบ่าย
เหน็ แลว้ วา่ สมัครรักพ่ีชาย จึงอุบายบิดเบือนเชอื นแช
นอ้ ยฤๅนัน่ ชนั้ เชิงมิดชิด ปอ้ งปิดมิดเม้นไมเ่ หน็ แผล
แสนงอนอ่อนคอทำท้อแท้ เรรวนปรวนแปรไมป่ รองดอง
ถา้ เจ้าจะเอออวยไปดว้ ยพี่ จะเสียทีไม่ถนัดขัดข้อง
เสมอื นหน่ึงรกั พ่เี สียดายน้อง ถ้ำทองเปนศุขสนกุ สบาย
ดว้ ยกุมภีล์หนมุ่ หนุ่มประชุมพร้อม บรวิ ารแวดล้อมเหลอื หลาย
แต่ล้วนรูปนมิ ิตรบดิ เบอื นกาย จึงเสียดายเต็มทีอยมู่ ิไป

น้ำเอยน้ำคำ เจ็บอกป้ิมป้ำน้ำตาไหล
แมน้ มิว่าบ้างเลยจะเคยใจ นางจงึ ตอบคำไปด้วยโกรธา

13

เจ้าเอยเจ้าไกรทอง ขอโทษเถดิ ใช่น้องจะแกลง้ ว่า
เจ้าอุสา่ ห์ประดานำ้ ดำลงมา คน้ คว้าหาน้องทหี่ อ้ งใน
เจ้าก็จุดธปู เทียนเวยี นส่องทวั่ หม่อมผวั จะงมมากห็ าไม่
ก็ย่อมเห็นย่อมรู้อยูแ่ ก่ใจ ทใี่ นชั่วดีวิมาลา
ไม่เหน็ ฤๅหนุ่มหนมุ่ ในห้องน้อง มันออกซ้องเสียนักอยา่ พกั ว่า
ชัว่ จรงิ เจ้าเอย๋ ชาตกิ ุมภา ใครเข้ามาก็พลอยพดุ สะรุด
ถึงเจา้ กเ็ ปนคนไมพ่ ้นชว่ั มาเกลอื กกลว้ั สัตรีไมบ่ รสิ ุทธิ์
เสียชาตญิ าตวิ งศพ์ งศ์มนุษย์ เปนบุรุษโหดไรน้ ้ำใจพาล
มางงงวยด้วยหญงิ แพศยา จนหนา้ ตาหมองคล้ำดำดา้ น
เจา้ เปนคนมนต์เวทเช่ียวชาญ วชิ าการมเิ สือ่ มก็จำคลาย

เจ้าเอยเจ้าคารม ปากคอพอสมกับเปนหมา้ ย
แสนรรู้ ้อยอย่างช่างอบุ าย ยกั ยา้ ยหลายทำนองวอ่ งไว
มิเสยี ทีทเ่ี ปนเมียชาลวนั นอ้ ยฤๅนัน่ บุญหนกั ศักดใ์ิ หญ่
นา่ หวั ผัวตายประเดยี๋ วใจ ไมท่ นั ไรฤๅมาเปนเช่นนี้
หญิงร้ายแพศยาสามาญ เขาขค้ี รา้ นคบหาใหเ้ สยี ศรี
เจ้าเอย๋ แพศยากมุ ภามี อย่างนเ้ี จียวสิหว่าจะตราไว้
ถ้ารู้เหตุผลแตต่ น้ มา ทจ่ี ะไวช้ วี าอย่าสงไสย
อันน้ำใจสตั รีนไ้ี ซ้ ยากทจี่ ะหยั่งได้ดังจนิ ดา
พระมหาสมุทสุดฦกซ้ึง ถ้าจะหยัง่ ให้ถึงก็งา่ ยกวา่
หญิงสามร้อยกลมารยา สดุ ทจี่ ะศึกษาให้แจ้งใจ

14

น่าเอยนา่ หวั จริงแล้วคะข้าช่วั หาเถียงไม่
อายแกผ่ ีสางบ้างเปนไร น่ีใครใช้ใหเ้ จ้ามาคบคา้
ขา้ เจียมตวั กลวั ความหนามเสยี้ น มดุ เม้ียนอยู่หานี่ประสปี ระสา
เมือ่ เจ้าซานซนงมงายมา มลิ ืมตาข้ึนดูเสยี ก่อนเลย
คิดมาก็น่าสมเพชผวั มาพลอยช่ัวดว้ ยข้านิจาเอย๋
เหมอื นพระยาราชหงษ์เขา้ ดงเตย จะก้มเงยหนามเหนี่ยวเกยี่ วยับ
ขนข้างหางปีกไมเ่ หลอื หลอ เขาค้นั คอสิ้นเสยี งใสเ่ ขยี งสบั
ไม่พอที่จะกล้าเข้ามารบั เอาอาภัพอัปรีใส่ตวั
เท่าน้ันเถิดเปนไรเจา้ ไกรทอง ได้หมน่ หมองแปดปนกบั คนชว่ั
เสยี เดชเวทมนตจ์ นมดื มัว เชิญไปชำระตวั เสียเปนไร
ถึงมิอยจู่ ะไปก็ให้งาม อยา่ เอาความอปั รมี าใส่ให้
รู้วา่ เจ้าอยา่ ว่าให้หนักไป อัชฌาอาไศรยแตพ่ อควร
อยา่ เพ่อสาวไสใ้ ห้กาทงิ้ อื้ออึงฦๅเล่อื งเคร่ืองคนสรวล
เหนอ่ื ยปากขค้ี ร้านตา้ นสำนวน อันกระบวนของเจา้ ขา้ เข้าใจ
ซ่งึ ว่าสามรอ้ ยกลสัตรี มากมเี สียเปลา่ ไม่เอาได้
ไมเ่ หมือนบรุ ษุ นสี้ ดุ ใจ วา่ ไว้สามสบิ สองกล
ทำโกหกพกลมล่อลวง หึงษห์ วงดา่ วา่ เหมอื นบ้าบน่
สารพัดตัดภ้อล่อชน เถดิ ขา้ เสยี กลเจ้าคนคด

15

นอ้ ยเอยนอ้ ยฤๅ นางคนซ่ือสารพันขยนั หมด
ก่นแตต่ ิเตียนเวยี นประชด จริงแล้วคะขา้ คดไม่งดงาม
มนั จะเหมือนผัวเก่าของเจา้ ฤๅ สุดซ่อื แลว้ เจ้าเอ๋ยอยา่ เย้ยหยาม
แตอ่ อกชอ่ื ชาลวันก็ครนั่ คร้าม สดุ คิดจะติดตามให้ต้องใจ
ไหนนน่ั ความช่วั ตัวอปั รี วา่ พมี่ าปรำซำ้ ใส่ให้
เมื่อออื้ อึงไปเองไม่อายใจ กลบั วา่ สาวไส้ใหก้ าทง้ึ
เจ้าสิสนัดสำบดั สำนวน ทั้งกระบวนกระบิดติดปนั้ ปงึ่
ดังหนองนำ้ ลำธารอนั เซาะซึง้ เปนท่พี งึ่ สารพดั ไมข่ ดั ใคร
เลื่องฦๅอ้ือองึ พี่จงึ มา หวงั จะพาไปชมคารมใหญ่
ให้ฟ้งุ เฟื่องท้ังเมืองพิจติ รไว้ เขาจะได้ชมรศวาจา
จะชมทั้งกริ ิยามารยาตร เชอ้ื ชาติโฉมนางตา่ งภาษา
เจ้าจะไดเ้ ห็นหวั ผวั กุมภา อยู่ทศ่ี าลเทวาอารักษ์บน
รำฦกถงึ เม่ือไรจะไปเยอื น กพ็ อเคล่ือนคลายได้ไม่ขัดสน
ล้วนหนุม่ หนมุ่ ประชุมชอบกล เขาเคยไปบวงบนบูชา

เจ็บเอยเจบ็ ใจ ช่างพไิ รเศกสรรรำพรรณวา่
สารพดั จดั ใหว้ ิมาลา สมนำ้ หน้าแล้วสสิ นัดใจ
อันศาลเจา้ ทห่ี ัวผวั เกา่ อยู่ ขา้ ไม่รู้แห่งหนตำบลไหน
ทำตีอกยกมือขออะไภย เห็นแตห่ ัวผวั ใหมท่ ี่งมมา
อะไรไม่หยดุ หย่อนเฝ้าคอ่ นแคะ นนั่ แหละพอสมกับแพศยา
แตก่ มุ ภลี ์เทา่ นัน้ ไม่คณั นา ยังซ้ำมนษุ าจึงสมใจ
เขาจะไดเ้ ชิดช่อื ฦๅท่ัว วา่ หญงิ ช่ัวตัวเจ้ามารกั ใคร่
จะปรากฎยศศกั ดิ์ของหมอ่ มไกร สบื ไปช่ัววงศพ์ งศ์พันธ์ุ
ถา้ เห็นงามตามแตจ่ ะเมตตา ฝา่ ยข้าไม่รงั เกยี จเดียดฉัน
จะชรู าศหี ม่อมข้ึนทกุ วนั เหมอื นเอาจันทนเ์ ฉลิมเจมิ จณุ

16

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ลมเอยลมเติบ อย่ากำเรบิ นักนะมันจะว่นุ
ของบทต่าง ๆ แทนดว้ ยสี สญั ชาตจิ รเข้เนรคณุ ทำบญุ ไมข่ อพบสบใจ
ชะนางตัวขยนั กล่นั กล้า ราคาสองสลงึ หาถึงไม่
บทเกี้ยวนาง ถงึ จะเสียมดี หมอก็เสียไป หาด้ามทำใหมป่ ระเดย๋ี วเดยี ว
บทคำนึงถึง (คิดถงึ )
บทตัดพ้อ น่าเอยนา่ กลวั หมอ่ มผวั โกรธาจนตาเขียว
บทตอ่ ว่า ส่วนว่าเขากระน้นั ขยนั เจียว เขาวา่ บ้างเข่นเขย้ี วจะฆ่าตี
เหตุว่าเจา้ ดีมฝี มี อื เอาเถิดให้เขาฦๅอึงม่ี
เขาจะไดว้ ่าเจ้าหา้ วหาญดี ฆ่าฟันสัตรใี หบ้ รรไลย

เหลือเอยเหลอื อด ยงั ประชดประชนั น่ามันไส้
อยา่ พักท้าทายมากมายไป เขาจะเกรงอะไรกบั นนิ ทา
หญงิ ร้ายปากกล้าไมน่ ่าเล้ียง คนผ้จู ะดเู ยี่ยงไปภายน่า
ฉวยชกั มีดหมอท่ีเหนบ็ มา ทำเปนโกรธาจะฆ่าตี
จะไปไหนเลา่ เจ้าคนคม เอาคารมตัง้ หนา้ แลว้ อย่าหนี
นำ้ ตาคลอตาน่าปรานี ชะชา่ งทำทใี ห้ออ่ นใจ

17

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ไดเ้ อยไดฟ้ ัง ยิ่งคง่ั แคน้ อกหมกไหม้
ของบทต่าง ๆ แทนดว้ ยสี กระทบื เท้าเกาหัวแลว้ ว่าไป ช่างกะไรไม่คดิ เวทนา
เห็นตัวนอ้ งเปนชาตกิ ุมภลี ์ ล้วนมีแตข่ ่เู ขน็ จะเข่นฆา่
บทเกย้ี วนาง เหนบ็ แนมเต้มเติมเตม็ ประดา หยาบชา้ ลนิ้ ลมไมส่ มตัว
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถึง) เปนเคราะห์เพราะหลงด้วยถ้อยคำ จงึ กระหนำ่ ซ้ำวา่ จนหน้าช่วั
บทตัดพ้อ เจา้ ได้ร่วมรกั กเ็ พราะกลัว ขา้ จึงได้มีผวั ถึงสองคน
บทตอ่ ว่า รู้แลว้ ว่าหม่อมไมเ่ มตตา จะทงิ้ ขว้างร้างอย่าไว้กลางหน
เจ้าอยา่ พักเคลือบไคล้ใสก่ ล เห็นว่าจนอยูท่ ีจ่ ะตามไป
ถงึ นอ้ งจะรักใคร่ใหใ้ จขาด ไหนจะอาจเอออวยไปดว้ ยได้
จะเอาทีว่าชวนแลว้ มิไป แจ้งใจอย่แู ลว้ อย่าเจรจา
วา่ พลางนางรำ่ ร้องไห้ น้ำตาไหลโซมซาบอาบหนา้
โอแ้ ตน่ ้ีไปณอกอา จะบา่ ยหน้าไปพง่ึ ผใู้ ด
ท้ังน้ีเปนตน้ เพราะผลกรรม ชักนำทำช่วั มีผัวใหม่
คิดแคน้ ขน้ึ มาไมว่ า่ กะไร เข้าหยกิ ข่วนเจ้าไกรแลว้ โศกา

ยอดเอยยอดมิ่ง ความจริงพี่กร็ กั เจา้ นักหนา
พ่ีข่หู ยอกดอกเจา้ อย่าโกรธา ไมท่ ้ิงขว้างร้างหยา่ จะพาไป
ซง่ึ กลวั ว่าจะกลายเปนกุมภีล์ ไม่อาจออกจากท่ีถ้ำได้
พจ่ี ะลงเลขยนั ต์กนั ไว้ มิใหร้ ปู กลบั เปนกุมภีล์
อย่านงิ่ นง่ั ไถลทำไขหู จะไปฤๅจะอยใู่ หร้ ้ทู ่ี
รำคาญขี้ครา้ นเซ้าซ้ี เมือ่ มิไปแลว้ กแ็ ล้วไป

18

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ไดเ้ อยไดแ้ จง้ มิรู้แห่งจะทำกะไรได้
ของบทต่าง ๆ แทนดว้ ยสี
ทง้ั รกั ทง้ั แค้นแนน่ ใจ แค้นใครไมเ่ ทา่ เจ้าไกรทอง
บทเก้ยี วนาง
บทคำนงึ ถงึ (คิดถงึ ) คดิ ถงึ ความรักก็ชกั แช จะใคร่แร่รวยตามไปคล่องคลอ่ ง
บทตัดพ้อ
บทต่อว่า แล้วถอยหลังดำรหิ ์ตริตรอง เกลอื กพวกพอ้ งลกู เมยี ของเขามี

คดิ พลางทางว่าแกเ่ จา้ ไกร ไฮ้อะไรรำคาญหจู ูจ้ ี้

เจ้าจะพาน้องไปดว้ ยน้ี กต็ ามทีมขิ ดั จะไปตาม

แต่เกรงเกลือกเจ้าจอมหมอ่ มเมยี หลวง จะหึงษห์ วงจ้วงจาบหยาบหยาม

จะว่านอ้ งโฉดเขลาเบาความ ไมไ่ ต่ถามตามผวั เขาขึ้นไป

นอ้ งจะได้อปั ยศอดสู จะแลดูหน้าคนกะไรได้

จะซำ้ ร้ายอายย่ิงกวา่ ท้ิงไว้ เจ้าจงตรกึ ไตรดูใหด้ ี

แสนเอยแสนแขนง ชา่ งกล่าวแกล้งบดิ เบือนเชือนหนี
ประเดีย๋ วใจไพลย่ ักไปอย่างน้ี รอ้ ยสรี อ้ ยอย่างช่างวา่ ไป
เดมิ ทที ำกระบวนรวนเร กลัวจะเปนจรเข้ไม่ไปได้
พรี่ ับจะลงยนั ต์กันไว้ มิใหก้ ลับเพศเปนกมุ ภา
กข็ ัดสนจนอยู่ท่ขี ้อน้ัน กลับหันวา่ ลกู เมยี จะด่าวา่
นี่ฤๅวา่ รักแกล้งชกั ช้า แตแ่ ยม้ มาก็เห็นว่าลอ่ ลวง
ลูกเมียของพี่กม็ ีอยู่ แตเ่ ขาไม่รูห้ ึงษ์หวง
พี่จะปราบปรามความทัง้ ปวง มิใหจ้ าบจ้วงล่วงเกินนอ้ ง
อยา่ สงไสยวา่ จะได้เคืองระคาย อบั อายเพ่ือนบา้ นรา้ นช่อง
ถ้าสมคั รักจริงจงปรองดอง เร่งแต่งตวั เถิดน้องจะดว่ นไป

เม่อื นนั้ วิมาลานารีศรีใส
ความรักกลัดกลมุ้ คลุ้มใจ กลัวเจา้ ไกรทองจะหมองมัว

19

จึงลกุ เข้าไปในหอ้ ง จดั แจงสิง่ ของจะตามผัว
ผา้ ผอ่ นเงินทองของแต่งตัว แหวนหัวแหวนมณฑปครบครัน
แล้วเลอื กของรักใครใ่ ส่กระทาย มากมายสารพัดจัดสรร
พลางพิศดหู ้องแก้วแพรวพรรณ เตียงสุวรรณเคยนอนแตก่ ่อนมา
เสียดายของต่างต่างอย่างดี เสียดายดวงมณใี นคูหา
มีคุณแก่ฝูงกุมภา จะปราถนาส่ิงใดก็สมคดิ
ใหอ้ ม่ิ ไปดว้ ยทิพอาหาร ไม่มีความรำคาญแตส่ ักหนิด
โอ้แตน่ ี้ไปจะมดื มดิ เร่งคิดสรอ้ ยเศรา้ โศกา

เม่อื นนั้ โฉมเจ้าไกรทองพงศา
คอ่ ยย่องตามนางวมิ าลา เขา้ มายังท่หี ้องใน
เห็นนางโศกศลั ย์เศร้าหมอง เปนห่วงด้วยเขา้ ของไม่ไปได้
จึงร่ายเทพรำจวนป่วนใจ เป่าไปใหต้ ้องนางกมุ ภีล์
แลว้ แกลง้ แสร้งวา่ นแ่ี นน่ อ้ ง เจา้ สิยังขดั ข้องหมองศรี
เปนหว่ งบว่ งใยอยเู่ ตม็ ที จะมิไปด้วยพี่ก็ตามใจ
เจา้ ค่อยอยู่จงดีพ่ขี อลา จะคอยทา่ ชา้ นกั นั้นไม่ได้
วา่ พลางทางเดนิ ออกไป ทำทำนองลองใจวมิ าลา

20

เมอ่ื นั้น วมิ าลาโศกศัลยห์ นักหนา
ตอ้ งเทพรำจวนป่วนวญิ ญา ให้แสนเสนหาเปนสุดคดิ
ซงึ่ อาไลยในของท้ังหลาย ไม่มีความเสียดายแต่สักหนิด
นึกแตจ่ ะภิรมย์ชมชดิ นางจึงลกุ ติดตามไป
ฉวยฉดุ ชายผา้ เจา้ ไกรทอง จะท้ิงน้องเสยี แล้วฤๅไฉน
นอ้ งได้วา่ ฤๅจะมไิ ป จึงมาตัดอาไลยไคลคลา
พ่อเจา้ ไปไหนจะไปดว้ ย ถึงชีวติ รจะม้วยก็ไมว่ า่
ว่าพลางนางจงู มือมา คืนเขา้ คหู าห้องทอง
เมียจดั ไว้สำเร็จเสรจ็ สรรพ สนิ ทรพั ย์สารพนั เข้าของ
อิกทั้งแก้วแหวนเงินทอง เจ้าจงท่านอ้ งบดั เดีย๋ วใจ
จะอาบน้ำทาแป้งแตง่ ตัว หวีหวั ผัดหนา้ น่งุ ผ้าใหม่
วา่ แลว้ กลับคืนเข้าห้องใน ลบู ไล้กระแจะแป้งแต่งกายา

เมื่อนั้น โฉมเจา้ ไกรทองพงศา
เปรมปรม่ิ ยมิ้ ย่องต้องวญิ ญา ด้วยนางวิมาลาจะคลาไคล
ครนั้ เหน็ นางแต่งตวั สรรพเสร็จ จงึ ถอดแหวนเพช็ รทนี่ ้วิ ใส่
เศกด้วยวิทยาเรืองไชย เอาใส่ในมวยผมกลั ยา
แล้วลงยนั ตเ์ ลขเศกซำ้ ปิดประจำท่ามกลางเกษา
มใิ หน้ วลนางวมิ าลา กลบั คนื กายาเปนกมุ ภลี ์
แลว้ จุดเทยี นระเบิดเลิศล้ำ ออกจากถำ้ นำนางสาวศรี
มาตามเปลวปล่องช่องนที วารแี หวกกวา้ งเปนทางไป

ขึน้ จากฟากฝั่งมหาสมุท จะยง้ั หยุดอยู่ช้ากห็ าไม่
พานางย่างเยื้องคลาไคล เข้าในเมืองพจิ ติ รภารา

21

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ครนั้ ถงึ ซึง่ สวนเศรษฐี ไมใ่ กลไ้ กลกับทเ่ี คหา
ของบทต่าง ๆ แทนด้วยสี จงึ แวะนั่งย้งั หยดุ ในศาลา มฝี ายกพืน้ อยูห่ ้องใน
แล้วเลา้ โลมโฉมนางกุมภีล์ เจ้าพี่อยา่ ร้อนรนหมน่ ไหม้
บทเก้ยี วนาง จงอยู่คนเดยี วประเดยี๋ วใจ พจ่ี ะไปบอกสองภรรยา
บทคำนงึ ถึง (คดิ ถึง) ว่ากลา่ งน้าวโนม้ เสียให้ดี มิให้มเี คยี ดขึง้ หงึ ษา
บทตดั พ้อ พ่ไี ปสกั ครูไ่ มอ่ ยชู่ ้า จะกลับมารบั เจ้าเขา้ ไป
บทตอ่ ว่า
โฉมนางวมิ าลาศรใี ส
เม่ือน้นั เจา้ จะทิง้ น้องไวเ้ อกา
ค้อนให้แลว้ ตอบว่าขอบใจ มนั จะมาทำร้ายฤษยา
เกลอื กว่าสตั รูรูแ้ ยบคาย ใครเลยจะมาปรานีน้อง
ด้วยข้าเปนชาตกิ ุมภา บุญเจ้าจะได้ช่วยปกป้อง
แม้นหมอ่ มไปไหนจะไปดว้ ย ชิงปดิ ประตหู อ้ งศาลา
ว่าพลางนางยดุ เจ้าไกรทอง
ฝ่ายวา่ ตาเถา้ ทาษา
บัดนั้น สำหรบั รกั ษาสวนดอกไม้
กบั ยายทาษีภริ ยิ า มาหยดุ อยู่ศาลาอาไศรย
เห็นเจา้ ไกรทองพาชู้ คิดจะไปบอกนายเอาหน้าตา
สองเถ้าทุรังจังไร ฉวยผา้ ขาวขาดข้นึ พาดบ่า
ไม่ทันเกบ็ ดอกไม้ใส่กระจาด ยายตางกงนั มาทันที
ปดิ ประตูเขน็ กระไดมิไดช้ า้

22

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ มาเอยมาถงึ จงึ เขา้ ไปบ้านทา่ นเศรษฐี
ของบทต่าง ๆ แทนดว้ ยสี เหน็ สองกัลยานารี อย่ทู หี่ อกลางวางเข้าไป
บอกนางตะเภาทองตะเภาแก้ว ที่น้ีงามแลว้ ทงั้ หา้ ไร่
บทเกยี้ วนาง ไหนหมอ่ มผูช้ ายว่าหายไป บดั น้ีมาอยู่ในศาลา
บทคำนึงถงึ (คดิ ถงึ ) พาผ้หู ญงิ คนหน่ึงมาดว้ ย รูปรวยสรวยสมผมประบ่า
บทตดั พอ้ งามประหลาดเหลือลน้ พน้ ปัญญา พ่ีน้องสองราจงแจ้งใจ
บทต่อว่า

เม่อื น้ัน โฉมนางตะเภาทองผ่องใส
ท้งั นางตะเภาแกว้ แววไว ครัน้ ได้ข่าวผวั ตัวเปนเกลียว
จึงว่าดเู อาฤๅเจา้ ไกร ว่าจะไปหาครูสักประเดีย๋ ว
มริ ู้ชา่ งโปป้ ดลดเลีย้ ว ไปเที่ยวเก้ยี วชู้แล้วพามา
นอ้ ยฤๅทำไดเ้ ปนไรมี แม้นมิอึงคนงึ ก็จึงวา่
อคี นไรรปู งามท่ีตามมา จะออกไปดูหนา้ มันกลา้ ดี
วา่ พลางทางเรยี กหาข้าไท ไมท่ นั ใจโกรธข้ึงอึงมี่
ลงจากเรือนพลันทันที ทาษีพ่ีเลยี้ งก็ตามไป

ถงึ สวนกช็ วนกันหยดุ อยู่ ยังประตศู าลาอาไศรย
คอ่ ยย่องมองดเู ข้าไป เห็นคนไวไวอยู่ในน้ัน
นางย่งิ กรวิ้ โกรธโกรธา นุ่งผา้ โจงกระเบนเหนบ็ หมนั่
โมโหหวงหึงษ์ดงึ ดนั สองพีเ่ ลย้ี งนั้นย่ิงให้ใจ
จงึ เขา้ คึกคักผลักประตู เหน็ มัน่ คงอยู่ไมห่ วาดไหว
พ่ีนอ้ งจึงร้องวา่ ไป ใครอยู่ขา้ งในจงเปิดรับ

23

เมือ่ นั้น เจา้ ไกรทองเอนหลงั ยังไมห่ ลบั
ได้ยินเรียกเขา้ ไปตกใจวับ ลุกขยบั สบั สนลนลาน
จงึ รอ้ งทักออกไปว่าใครนัน่ ไมเ่ กรงใจกันทำหกั หาญ
ครนั้ แจง้ ว่าสองนงคราญ ออกมาดันบานประตูไว้

เมื่อนัน้ สองนางหนุ หนั มันไส้
จงึ ว่าอุแหมแ่ น่เจ้าไกร หนไี ปแทบถึงสกั ก่งึ เดือน
แตค่ อยคอยน่ันน้อยไปฤๅน่ี โหยกเหยกอย่างน้ีไม่มเี หมือน
มาแล้วทำไมไม่ไปเรือน ยงั แชเชือนชกั ชา้ อยวู่ า่ ไร

เม่ือนั้น เจ้าไกรทองฟงั คำทำไถล
พูดจากุกกักกะอักกะไอ เกอ้ เก้อแก้ไขไปตามจน
พีจ่ ะเขา้ ไปบ้านประเด๋ยี วนี้ พอเดินมาถึงนี่ก็ปะฝน
เหน็ ศาลาฝารอบชอบกล จึงแวะน่งั หนฝี นอยู่บนนี้

เมอ่ื นนั้ วมิ าลาอกส่นั ขวญั หนี
จงึ ถามเจา้ ไกรไปทนั ที ใครนี่องอาจประหลาดนัก
จะเปนเมยี ของเจ้าฤๅเขาอื่น เขา้ มายนื เรียกอย่ดู ังรู้จกั
ฤๅพ่ีป้าย่ายายมาทายทัก จงบอกเมยี รกั ให้แจง้ ใจ

เม่อื นัน้ เจ้าไกรทองยิ้มแห้งแถลงไข
ซง่ึ มาเรยี กพีบ่ ัดน้ีไซ้ โฉมงามทรามไวยตะเภาทอง
ทั้งนางตะเภาแก้วแววตา ภรรยาของพี่ทง้ั สอง
เจ้าอยา่ ตกใจไปเลยน้อง พี่มใิ ห้ขัดข้องเคีองกัน

24

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เม่อื น้ัน สองนางโกรธผวั จนตัวส่นั
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี เรยี กหาข้าไทใหช้ ่วยกนั เขา้ ผลกั ดันประตดู ูลอง

บทเกย้ี วนาง ล่ิมสลักหักโค่นไม่ทนได้ สองนางวางเข้าไปในห้อง
บทคำนึงถึง (คดิ ถงึ ) ชี้หน้าว่าชะเจ้าไกรทอง ช่างปดเลน่ คล่องคล่องสบายใจ
บทตดั พ้อ ไหนว่าจะไปหาพระอาจารย์ เปนทีน่ มัสการอันโตใหญ่
บทต่อว่า คอื เธอองคน์ ี้แลว้ ฤๅไร ซึ่งนมิ นต์มาไว้ในศาลา
เปนไรไม่เอาเครื่องบรขิ าร มาถวายพระอาจารย์ใหห้ นกั หนา
จะพลอยพกโมโหโมทนา สาธศุ รทั ธาเตม็ ที
หม่อมลกู ศษิ ย์คดิ อ่านไปหาเพน ยกประเคนใหฉ้ นั เสยี ที่นี่
มานง่ั ขึงเขนิ ค้างอยู่อยา่ งน้ี เปนไรมมิ สั การทา่ นครูบา
วา่ แล้วนวบลนางตะเภาทอง บอกน้องตะเภาแกว้ เสนหา
อีคนน้มี ันชื่อวมิ าลา เปนเมยี ชาลวนั ทบี่ รรไลย

เมอื่ นนั้ เจ้าไกรทองเมยี งเมินเดนิ เข้าใกล้
ทำแก้ขวยฉวยมอื อยา่ อ้ือไป จะบอกความในใจให้เจ้ารู้
เดิมทพี ี่ไปหาพระอาจารย์ คดิ อา่ นวา่ จะบวชให้ชวดอยู่
เพราะโลกยี เ์ จ้ากรรมมนั ทำพู สดุ รู้ท่ีจะทนพน้ ปัญญา
เปนหว่ งด้วยชู้เมยี เสียไม่ได้ ใหอ้ กั อว่ นป่วนใจเปนนกั หนา
ตวันชายบ่ายหน่อยพ่กี ลบั มา คิดถงึ วิมาลานารี
พจ่ี งึ ไปพาเอามาไว้ หวังจะใหเ้ ปนเพื่อนน้องสองศรี
ครนั้ จะบอกเจา้ แตเ่ ดมิ ที ไหนนางนารีจะผ่อนตาม
บรุ าณท่านวา่ ไว้กะไรนอ้ ง ชายมีเมียสองนั้นต้องห้าม
มกั เกิดกลยี ุคลกุ ลาม จึงหาให้เปนสามตามตำรา
ขอเสยี เถิดแมค่ ุณอยา่ หุนหัน จงสมัครรักกันดกี วา่
เพ่อื นบ้านร้านช่องจะฦๅชา วา่ พน่ี อ้ งสองราเจา้ ใจดี

25

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เมอ่ื น้นั นวลนางพนี่ ้องสองศรี
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี ได้ฟงั วาจาสามี ชำเลอื งแลดูทีวิมาลา
ยงิ่ คิดย่ิงแค้นถงึ ความหลงั มิได้ฟงั เจา้ ไกรทองวา่
บทเก้ยี วนาง จงึ ตอบไปด้วยใจรามา เจา้ ช่างไปคบหาแตท่ ่ดี ี
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถึง) ถา้ เปนคนอ่ืนไกลน้องไม่ว่า จะรว่ มเรยี งเคยี งหน้าก็ควรท่ี
บทตดั พอ้ น่ีมนั ชาติทรชนคนไพรี เห็นดฤี ๅเจา้ เอามาไว้
บทตอ่ ว่า ว่าแลว้ พ่นี อ้ งจงึ ร้องถาม ชะนางรูปงามได้ผัวใหม่
ทำเจอ๋ เจ๊อสะเออะหน้าหม่อมไกร ช่างตดิ ตามมาได้ไม่มีอาย
เอาผวั กูไปไวถ้ ึงเจด็ คนื ยงั ไม่หายรวยร่ืนฤๅโฉมฉาย
ฤๅว่าชาลวันที่อันตราย แยบคายไมเ่ หมือนเจา้ ไกรทอง
แต่ผัวกุมภลี แ์ ลว้ มหิ นำ ยงั แถมซ้ำมนุษยเ์ ขา้ เปนสอง
ไสหัวลงไปเสยี ท้องคลอง เดยี รฉานจองหองไมเ่ จียมตวั

เม่อื นน้ั วมิ าลาได้ฟังน่ังเกาหวั
ครั้นจะว่าบา้ งนางกก็ ลวั เจา้ ไกรทองผผู้ วั จะโกรธา
แต่อดอดก็เหลือที่อดกลั้น ปากคนั ยิบยิบกระซิบดา่
โมโหหันหุนหมนุ ออกมา เคืองขดั สบัดหน้าแลว้ ว่าไป
นแ่ี นน่ างพ่ีน้องสองคน เจ้ามาบ่นมาวา่ เหมือนบ้าใบ้
เขาจงู จมกู หม่อมไปฤๅไร หมอ่ มผัวเจา้ ลงไปทำวุ่นวาย
เพราะจวนตัวกลัวตายวายชีวิตร ใช่จะปลงลงจติ รดว้ ยงา่ ยง่าย
เจ้าอยา่ เพ่อติฉนิ ยินร้าย เปนหญิงย่อมอายอยูเ่ หมือนกัน
เจา้ ก็เคยรู้เช่นเปนอยบู่ า้ ง คดิ ดกู ่อนนางอย่าหุนหัน
อนั เจ้าไกรทองกับชาลวัน จะเปนกะไรกนั กแ็ จ้งใจ
ซงึ่ ข้าตามผัวเจา้ ขน้ึ มา ดว้ ยกลวั วทิ ยาไมข่ ดั ได้
เมื่อเจ้าตามผวั ขา้ ลงไป เปนไรไมย่ ั้งหยุดคดิ

26

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ได้เอยได้ฟัง ตะเภาทองแคน้ ค่ังเคืองจิตร
ของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี เจ็บแสบแปลบใจดังไฟพิศม์ ด้วยว่าถกู ที่คดิ กโ็ กรธา
กระทบื เทา้ ก้าวเดินเขา้ ไปใกล้ ถม่ นำ้ ลายรดให้แล้วร้องว่า
บทเกย้ี วนาง เดิมทผี ัวมงึ อ้ายกมุ ภา ขน้ึ มาคร่าคาบกูลงไป
บทคำนึงถงึ (คดิ ถึง) แล้วจำแลงแปลงตวั เปนมนษุ ย์ ฉวยฉุดยดุ มือถอื ไหล่
บทตัดพ้อ จำเปนเสียตัวดว้ ยกลวั ไภย กมู ิได้จงจิตรไปติดตาม
บทต่อวา่ ไมเ่ หมือนอีอบุ าทวช์ าติกมุ ภีล์ ตัวกะลีกะลำสำ่ สาม
ลอยหนา้ ลอยตาวา่ ข้างาม แต่งจริตติดตามผวั กูมา
กจู ะว่าใหส้ าสมใจ อจี รรไรร้อยแปดแพศยา
แม้นไม่เขด็ หลาบยังหยาบช้า จะใหข้ ้ากูตบไสคอไป

แค้นเอยแคน้ นกั สุดทีจ่ ะหา้ มหักโมโหได้
จะเปนไรก็ใหเ้ ปนไป กหู ากลัวมึงไม่อีพี่น้อง
ชะช่างขนึ้ หนา้ ว่าเมยี หลวง หึงษห์ วงจว้ งจาบจองหอง
ไม่รู้จกั ฤๅเจา้ นางตะเภาทอง ไหนไหนมันก็สองเหมือนกนั
จรงิ แล้วคะร้อยแปดแพศยา จงึ ลอยหน้าเทลาะผวั จนตวั สนั่
เปนไรเจา้ มิประจบให้ครบพัน จะไดส้ มใจมันอีมนษุ ย์
เออน้อยไปฤๅนั่นท่านผหู้ ญิง ขยนั ยิ่งโมโหโยไมห่ ยดุ
สารพดั บดั สอี ีมนุษย์ เมอ่ื มึงมุดไปเอาผวั กูน้นั
กกู ว็ ่าบา้ งไวบ้ า้ ง ไม่สิ้นชาตสิ ้นิ ยางพอเต็มกล้ัน
แลว้ แล้วก็ดีไปดว้ ยกัน คณุ ของกูนัน้ มึงคิดดู
ครัน้ ผัวมึงไปพากูขน้ึ มา จะให้ขา้ ต่อยตบทำลบหลู่
กลา้ ดีมงึ เขา้ มาลองดู อนั กจู ะถอยอย่าสงกา

27

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เมือ่ นน้ั ตะเภาแก้วโกรธข้งึ หงึ ษา
ของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี เจบ็ ชำ้ ด้วยคำวมิ าลา หยาบช้าสาหสั ยิ่งขัดใจ
อนั นางตะเภาทองผูพ้ ี่ จะวา่ กล่าวขม่ ขม่ี นั ไมไ่ ด้
บทเกี้ยวนาง ด้วยเน้ือความทั้งสองขา้ งไซ้ กก็ ะไรกะไรอย่เู หมือนกนั
บทคำนึงถึง (คดิ ถึง) คิดพลางนางออกสกดั วา่ เหวยอีกมุ ภาตัวขยัน
บทตัดพ้อ ปากกล้าหน้าด้านดงึ ดนั จะประชนั ใหช้ นะไมล่ ะลด
บทต่อวา่ ชอบแตจ่ ิกหวั มาตบเลน่ ให้เพ่อื นบ้านเข้าเหน็ เสียให้หมด
จึงจะสมทีม่ ึงมีพยศ ใหร้ ้รู ศรจู้ ักฝมี ือไว้

น่าเอยนา่ หวั ช่างเปลี่ยนตวั เปล่ียนหนา้ เขา้ มาใหม่
มนั สเทือนไปถึงมงึ ฤๅไร ใครช่างให้พี่สาวลำเลิกกู
ครนั้ ตอบพ่ีมึงถงึ แต้ม อแี สนแนมซื้อหน้าเขา้ มาสู้
นางตวั กลา้ มาค้าคารมดู ทำกูดูเล่นก็เปนไร
ขึน้ หน้าวา่ เปนเจ้าผวั อันจะให้กกู ลวั อย่าสงไสย
ถึงกูเปนชาติกุมภีล์ไซ้ ก็ไม่โฉดโหดไร้เหมอื นมึงนี้
อีมนุษย์อบุ าทว์ชาตชิ ัว่ พ่นี ้องรว่ มผวั น่าบดั สี
ขาดสามส่ีวนั ไม่ทันที เปนกุลำกุลที ยานใจ
เมอ่ื และเจ้าขาดลงมริ อด เปนไรไม่กอดไว้ให้ได้
เยา้ ยวนชวนชมภิรมยใ์ จ อยา่ ให้ว่างเว้นสักเวลา

28

อีเอยอหี วั พลัด สารพัดรตู้ ลอดสอดวา่
ถึงกรู ว่ มผัวกนั มา บิดายกให้จงึ ได้ครอง
กูไม่เหมอื นมึงอีหน้าเปน ลักเล่นผัวเขาทำจองหอง
มงึ อวดกลา้ ท้าดจี ะตบลอง จะรอ้ งฟ้องโรงศาลก็เรง่ ไป
ทำให้สมน้ำหนา้ สาหัส เอาฟันเลน่ กำตัดเสยี ให้ได้
ถึงจะเสยี สนิ ไหมพิไนย มากน้อยเท่าไรกต็ ามที
วา่ พลางนางเรียกปล้ืมอาไลย กับขา้ ไทถว้ นหน้าทาษี
น่งั น่งิ อยู่ไยอเี หลา่ นี้ ชว่ ยกนั ตบตใี หห้ นำใจ

บัดนั้น สาวสาวบ่าวหญงิ ไม่นงิ่ ได้
คาดอกถกเขมรวางเขา้ ไป หมายใจจะตบตีวิมาลา

เหน็ เจ้าไกรทองออกกางก้นั ความกลัวตัวส่นั ล้มถลา

วิ่งปะทะกนั อยู่ไปมา ทาษาขัดสนจนใจ

29

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เมือ่ นัน้ วิมาลาแคน้ ขัดอัชฌาไศรย
ของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี โมโหหนุ หันกลั้นกลนื ไว้ นางมิได้คร่ันครา้ มกลวั เกรง
จงึ ว่าเอออะไรเจา้ ไกรทอง ช่างพาน้องมาให้เขาข่มเหง
บทเกย้ี วนาง สารพัดตัดภอ้ ครนื้ เครง แตเ่ มียเจา้ เองไมน่ อ้ ยใจ
บทคำนงึ ถึง (คิดถึง) น่ีใช้ใหข้ ข้ี า้ ทาษี มาหยาบชา้ ดา่ ตีหาควรไม่
บทตดั พ้อ ไหนว่าจะปราบปรามห้ามเมยี ไว้ มิใหห้ งึ ษห์ วงวนุ่ วาย
บทตอ่ ว่า ครั้นจนเขา้ จริงกน็ ่ิงเสยี ให้หมอ่ มเมียมาด่าเล่นง่ายง่าย
เจา้ กเ็ ปนคนฉลาดชาติชาย ไมเ่ สยี ดายวงศ์วารหว่านเครือ
ดจี ริงน่ิงเฉยไม่เงยหนา้ ดูเหมือนกลัวภรรยายิง่ กวา่ เสอื
คิดว่ามเี หล่ากอหนอ่ เน้ือ จงึ งวยงงหลงเชื่อตามมา
แม้นรวู้ ่าจะเปนเชน่ นี้ จะสตู้ ายอยู่ที่คูหา
ถึงจะฟันฟอนรอนรา จะก้มหน้าให้ทำไม่กลวั ตาย
ท้ังนเี้ ปนต้นเพราะคนคด จะจำจดจารกึ ด้วยหมึกหมาย
คิดโมโหหวงแหนแสนร้าย เข้าหยกิ ข่วนตะกายเอาเจา้ ไกร

เม่ือน้นั เจ้าไกรทองบ่นออดทอดใจใหญ่
จะหา้ มปรามผ่อนปรนก็จนใจ เอออะไรกระนีม้ นั ดจี ริง
นางพ่ีน้องสองคนกล็ น้ เหลือ บา้ โลหิตขวิดเฝือเหมอื นมหงิ ษ์
นางวิมาลาเลา่ ก็เพราพรงิ้ น้อยฤๅนั่นท่านผหู้ ญิงทัง้ สามคน
เจ้าคาร้ีสคี ารมไม่สมหนา้ เหมอื นอีแม่คา้ ปลาที่หัวถนน
ขึ้นเสยี งเถียงเทลาะลนลน จะกรวดนำ้ ควำ่ คะนนเสยี เดี๋ยวน้ี
จะเขยี นหนังสืออยา่ สักหา้ ใบ ขีดแกงไดให้ดูอย่าจู้จี้
ทำประหนึ่งขง้ึ โกรธเต็มที เดินหนอี อกไปเสยี ใหพ้ น้

30

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เมอ่ื น้นั วิมาลาตามไปพไิ รบน่
ของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี เจ้าพาน้องขน้ึ มาถงึ เมืองคน คิดวา่ จะเปนผลสบื ไป
มริ ้กู ลับอบั อายขายหนา้ สุดปญั ญาที่จะงดอดได้
บทเกย้ี วนาง วา่ พลางทางกอดเจ้าไกร สอึกสอื้นไห้ไปมา
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถึง)
บทตัดพ้อ เม่อื นั้น เจ้าไกรทองปลอบนางพลางว่า
บทต่อวา่ พร่ี กั เจา้ จรงิ จรงิ จงึ พามา ใชว่ ่าจะให้เปนเชน่ นี้
อนั โมโหผู้หญงิ นีย้ ่ิงยวด จะชวดสวดเสยี เปลา่ เฝา้ จจู้ ้ี
มาถงึ จะไปบอกแต่เต็มที เจา้ ฉดุ ชายผา้ พม่ี ิใหไ้ ป
จงึ เกดิ เหตเุ ภทไภยขนึ้ ทงั้ นี้ สดุ ทจ่ี ะดบั ไฟหัวลมได้
เจา้ อยา่ ละห้อยนอ้ ยใจ มิใช่จะให้เสียสัญญา

เมื่อนนั้ สองนางแคน้ คิดอิจฉา
แลไปเห็นนางวมิ าลา ฟมู ฟายน้ำตาก็ขดั ใจ
รอ้ งว่าเหวยเหวยอีกมุ ภีล์ เล่ห์กลมงึ ดีทำร้องไห้
แกล้งชอ้อนวอนชฤู้ ๅไร จะใหม้ าทำไมกับกู
กลับมาขนึ้ เสยี งเถยี งเจา้ ผวั แตล่ ว้ นไม่กลวั จะต่อสู้
ทำไมเล่าจงึ เข้าแฝงชู้ อันจะพน้ มือกูอยา่ สงกา
ว่าแลว้ รุกรานเขา้ ไปใกล้ เลยี้ วไลจ่ ะจกิ เอาเกษา
พี่เล้ียงทาษีก็ม่ีมา อดุ ตลดุ ฉุกครา่ จะตบตี

เมื่อนน้ั วมิ าลายบั ย่อยไมถ่ อยหนี
รา้ ยกาจดว้ ยเปนชาติกุมภีล์ ตอ่ ตีมีกำลังเร่ียวแรง
จะเขา้ จิกศศี ะนางไม่ได้ ปัดปอ้ งว่องไวเข้มแขง
หยกิ ข่วนกอดกดั วดั แวง้ พลิกแพลงผลักไสไปมา

31

เมือ่ นัน้ สองนางขัดแคน้ แสนสา
ไม่ย้อท้อตอ่ ส้วู ิมาลา จนหน้าตาคางคิ้วเปนร้ิวยับ
พวกผ้หู ญงิ สาวสาวบา่ วไพร่ หลงใหลไลท่ บุ กันตบุ ตับ
ปากจมกู ถกู เล็บจนเลือดซบั บ้างลม้ ทับพวกเพื่อนพลั วัน

เมื่อนั้น เจ้าไกรทองเข้าขวางกางกน้ั
จงึ หา้ มน้องสองนางให้วางกัน อยา่ ตีรันหันหุนวุ่นไป
จะขนื ทำลำ้ เหลือไมเ่ ช่อื พี่ นา่ ทจี่ ะเกิดเหตุใหญ่
อันนางวิมาลานี้ไซ้ พ่เี อายนั ต์ปดิ ไวต้ รงึ ตรา
แม้นนางเลิกเลขยนั ตอ์ อกเสียได้ จะเปนกมุ ภลี ใ์ หญ่ใจกลา้
จะขบกัดฟดั ฟาดเอาสองรา อยา่ เต้นแรง้ เตน้ กาหนักไป

เมื่อนั้น สองนางจะเชอ่ื กห็ าไม่
รอ้ งวา่ อุแหมแ่ นเ่ จา้ ไกร จะเขียนเสอื ไว้ให้ววั กลัว
เจ้ารักช้ขู องเจ้าเขา้ กับชู้ แกลง้ จะขขู่ ่มใครน่าใครห่ ัว
เม่อื มันเปนมนุษย์อยเู่ หน็ ตวั จะหลอกข้าให้กลัวฤๅวา่ ไร
เกิดวิวาทเทลาะเพราะใครน่นั เพราะหมอ่ มผวั ตวั ขยนั ฤๅมิใช่
ทำเหลาะแหละแนะนำใหใ้ จ มนั จงึ ทำได้ถงึ เพยี งนี้
วา่ พลางทางรุกเขา้ ไป มไิ ดย้ ่อท้อถอยหนี
บา่ วไพร่พร้อมกนั ทนั ที เขา้ กลมุ้ รุมตนี างกุมภา

เมอื่ นนั้ วิมาลาแคน้ ขดั สหสั สา
จะแก้แหวนเลิกยนั ต์แล้วรง้ั รา ด้วยแสนเสนหาเจ้าไกรทอง
ความรักรมุ รึงตลึงหลง นางนัง่ ลงกอดเขา่ เศร้าหมอง
หนว่ งหนกั รกั พี่เสยี ดายน้อง ฟูมฟองนำ้ ตาแลว้ วา่ ไป

32

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ พ่อเจา้ ประคุณของเมยี เอย๋ กรรมสิ่งใดเลยมาซัดให้
ของบทตา่ ง ๆ แทนด้วยสี เจ้าพาเมยี มาไม่ทนั ไร จะจำใจจำจากพรากกัน
สุดรกั สดุ รู้ไม่อยไู่ ด้ สุดใจเหลอื ท่ีจะอดกล้นั
บทเกี้ยวนาง ถึงเสือสางกลางปา่ พนาวนั ไม่ดุดนั รา้ ยกาจเหมือนเชน่ น้ี
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถงึ ) จะฉีกเน้ือเถือหนงั เสยี ทั้งเปน ไม่เคยพบเคยเห็นน่าบัดสี
บทตัดพ้อ ไหนเล่าเจ้าชมว่าเมยี ดี ทีนีร้ ู้เช่นไดเ้ หน็ ตัว
บทต่อวา่ จะขอลาลงไปอยู่ในถ้ำ ตามบุญตามกรรมทท่ี ำชว่ั
นางคดิ ขดั ขอ้ งหมองมัว ตอี กชกหัวเข้าร่ำไร

คิดเอยคิดพลาง นวลนางหนุ หันมนั ไส้
ลกุ ขึน้ เคืองขัดสบัดสไบ ชี้หน้าว่าไปมิได้กลวั
เหวยอตี ะเภาแก้วตะเภาทอง พ่นี ้องอบุ าทวช์ าตชิ ่วั
หฤโหดโฉดเขลาเมามวั มึงมาเอาผัวของมึงไป
ทนี ีก้ อดไวม้ ึงอยา่ วาง มึงเข้าคนละขา้ งอย่าห่างได้
ผลัดกนั รงึ รดั ใหถ้ นัดใจ อหี นา้ ไพร่สนั ดานมารยา
ว่าพลางนางหวนเขา้ ในห้อง แก้แหวนในช้องเกษา
แล้วลอบเลิกยันต์มิทันช้า โจนจากศาลาดว้ ยขัดใจ

ครั้นลงถงึ พน้ื พสุธา กก็ ลายเปนกุมภาเตบิ ใหญ่
ฟาดหางวดั แวง้ วอ่ งไว เขา้ ไลส่ องนางนารี

33

เมือ่ นน้ั พี่นอ้ งอกสนั่ ขวัญหนี
ร้องกรีดหวีดวง่ิ ไม่สมประดี ทาษพี ี่เลยี้ งก็วนุ่ วาย
วิง่ ปะทะปะกนั อลหมา่ น ลนลานลื่นล้มผา้ ห่มหาย
บ้างขึ้นต้นไมม้ ือตะกาย ปีนป่ายไมส่ นั ทดั พลดั ลงมา
บ้างเรียกพวกพ้องร้องใหช้ ่วย เจบ็ ป่วยลำบากลากขา
สน้ิ กำลงั ลงนั่งภาวนา กอข้อกอกาว่าเปอื้ นไป
สองนางวางวิง่ เขา้ กอดผวั ความกลวั ตวั สน่ั หวั่นไหว
เอ็นดดู ว้ ยช่วยเอาชีวิตไว้ นางกุมภีล์ใหญ่ไล่ขบเมีย
ลูกได้ผิดแล้วอยา่ ถอื โทษ พ่อโปรดช่วยขับให้ไปเสยี
รอ้ นอกหมกไหมเ้ หมอื นไฟเลยี ท้งิ เมียเสียได้ไม่เอ็นดู

เมื่อนัน้ เจา้ ไกรทองไดฟ้ ังนง่ั ไขหู
ทำเฉยเชอื นเหมือนหนง่ึ ไม่รู้ เปนครจู่ ึงตอบวาจา
พ่กี ็ไดบ้ อกแล้วแตห่ นหลงั โกรธขึ้งตึงตงั ไมฟ่ ังวา่
ไหนเล่าเจ้าไม่กลัววิมาลา ท้งั เจา้ ท้งั ข้าเข้ารุมรนั
เปนไรมทิ ำให้หนำใจ วิง่ ขึ้นมาไยจนตัวสั่น
เรียกหาข้าไทให้ช่วยกัน ตีรันเล่นตามสบายใจ

วา่ แลว้ ลุกเดินออกมา จากท่ีศาลาอาไศรย
แล้วมีวาจาวา่ ไป วมิ าลาอย่าไดโ้ กรธา
เปนกรรมเราแลว้ ทงั้ สองขา้ ง ใชพ่ ่จี ะทิ้งขวา้ งรา้ งหยา่
อย่าละห้อยน้อยใจจงไคลคลา กลับไปคูหาห้องทอง
ดว้ ยเจา้ กลับรปู เปนกุมภีล์ เคยอย่นู ทเี ที่ยวทอ่ ง
มาอย่บู นปัถพเี ช่นนน้ี ้อง จะรอ้ นรนหมน่ หมองด้วยแดดลม
เจา้ กลบั ไปก่อนเถิดวมิ าลา ไมช่ า้ พีจ่ ะตามไปสูส่ ม
ความรักพี่สมัครสมาคม ยังนิยมชมชดิ ติดใจ

34

เมอ่ื นนั้ นางกุมภลี เ์ ศร้าสร้อยละหอ้ ยไห้
อาวรณร์ อ้ นรุ่มกล้มุ ใจ ดงั ถา่ นไฟฟืนสุมทมุ่ ทับ
จนอยมู่ ริ ้ทู ี่จะเจรจา แตพ่ ริบตาอา้ ปากหงุบหงบั
ลาผัวซบหัวลงคำนบั คลานตะกุบตะกบั กลบั ไป

คร้ันถึงฝัง่ คงคาก็ถาโถม โดดโครมลงในแมน่ ้ำใหญ่
โบกหางวางว่ายว่องไว ตรงไปสูท่ ่ถี ้ำทอง

รปู ร่างนางกลายเปนมนุษย์ โฉมงานบรสิ ทุ ธิ์ผุดผ่อง

เดินพลางครวญคร่ำรำ่ รอ้ ง เข้าไปในห้องแล้วโศกี

35

ตอนที่ ๒ ไกรทองตามนางวิมาลากลับไปถ้ำ

เม่อื น้ัน โฉมเจา้ ไกรทองหมองศรี
ครน้ั นางวมิ าลานารี กลายเปนภุมภีล์กลบั ไป
ทงั้ เสยี ดายทั้งรักเปนหนกั หนา คิดคิดขน้ึ มาน้ำตาไหล
ให้ละห้อยละเห่ียเสียน้ำใจ เหมือนบ้าใบ้ไมเ่ ปนสมประดี
ภรรยามาเตอื นให้ไปบา้ น ยิ่งเดือดดาลดุดันหันหน้าหนี
ชะนางตวั ขยนั ขนั สิน้ ที ชา่ งชวนกนั ด่าตีวิมาลา
เหมือนแกลง้ ตปี ลาน่าไซ เอออะไรมาคิดฤษยา
หวงแหนแสนร้ายรามา จะปดิ ประตูคา้ แต่ข้างเดยี ว
เมอ่ื กี้พมี่ หิ า้ มนางกมุ ภา ที่ไหนจะคะระนาคาเขีย้ ว
ทั้งบ่าวไพรไ่ ม่ชั่วตวั เปนเกลียว น่หี ากคดิ นิดเดียวดอกกระมงั
ว่าพลางทางเดนิ ออกจากสวน หนุ หันปนั่ ป่วนคลุ้มคลัง่
เมยี งามตามไปไม่อินงั มายงั บา้ นพลันทนั ใด

ครัน้ ถงึ จงึ ขน้ึ บนเคหา จะอาบน้ำผลดั ผา้ กห็ าไม่
โมโหฮดึ ฮดั ขดั ใจ เดนิ ตรงเข้าไปในท่นี อน

36

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ ทุ่มทอดตัวตนลงบนเตยี ง เอนเอียงแอบองิ พงิ หมอน
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี คดิ ถึงวมิ าลาย่งิ อาวรณ์ ทกุ ข์ร้อนร่ำไรไปมา
ให้ผดุ ลุกผดุ นัง่ คลัง่ เคล้ิมจติ ร สำคัญคิดว่าอยู่ในคูหา
บทเกย้ี วนาง งวยงงหลงเรยี กวิมาลา ข้นึ มาน่งั นีด่ ว้ ยพ่ชี าย
บทคำนงึ ถงึ (คิดถงึ ) สัพยอกหยอกยุดฉุดหมอนข้าง นกึ วา่ นางพลางพลอดกอดก่าย
บทตัดพอ้ ประคองขน้ึ อุ้มแอบเปนแยบคาย แย้มย้มิ พริม้ พรายสบายใจ
บทตอ่ ว่า นัง่ พนิ ิจพิศดรู ูว้ า่ หมอน ก็กลับกลิง้ น่งิ นอนถอนใจใหญ่
เอาผ้าห่มคล่ีคลุมตวั ไว้ เหมือนปว่ ยเจ็บจบั ไขค้ รวญคราง
ไดย้ ินเสยี งแมวไล่ตะครุบหนู ชะเง้อชะแงแ้ ลดูตามน่าต่าง
เหลอื บแลเหน็ เงาเสาหอกลาง นกึ ว่านางวมิ าลายาใจ

จงึ ลกุ จากเตยี งเมยี งออกมา แยม้ ย้มิ พยักหน้าแล้วปราไส
พดู พลางทางหลงลบู ไล้ กอดเสาเขา้ ไว้ท้ังสองมือ
ครน้ั รูว้ า่ มิใช่ก็ได้คดิ เอ๊ะผดิ แล้วเราเสาดอกฤๅ
ทำแก้ขวยฉวยผ้ามากระพือ แลดูข่ือว่าจะผกู คอตาย
เห็นเมยี มาฉุดชิงยงิ่ ขึง้ โกรธ แกล้งโขยดยกตีนข้นึ ปีนปา่ ย
เคอื งขัดวัดเหวี่ยงวนุ่ วาย เดินชายเชือนออกมานอกชาน
แว่วเสยี งไก่ขันสำคัญวา่ วมิ าลามาเรียกกร็ ้องขาน
แลหาแห่งใดไม่พบพาน งุ่นงา่ นอยู่คนเดียวเทย่ี วมอง

เมือ่ นั้น นวลนางภรรยาท้งั สอง
เห็นเจ้าไกรวปิ รติ ผิดทำนอง คอ่ ยย่องตามมาแล้วว่าไป

37

ชชิ ะหม่อมผวั ตวั ขยนั เปนไรนนั่ กิรยิ าเหมอื นบ้าใบ้
เมอ่ื กี้กอดเสาเขา้ ทำไม พดู อะไรเล่ือนเป้ือนเหมือนลเมอ
แลว้ ฉวยผา้ มาจะผูกคอตาย ทำตะเกียกตะกายเก้อเก้อ
ไม่อดสผู ู้คนบ่นเพ้อ คล่งั ไคล้ไหลเล่อลืมตน
อย่าสงไสยไมผ่ ิดปากว่า จะเปนบ้าเทยี่ วเดินกลางถนน
เสียแรงเรอื งฤทธเิ ดชเวทมนต์ ฝูงคนเขาจะกลุ้มรมุ ล้อ

ครัน้ ถงึ จึงพังพาบกราบไหว้ เอาอ้อยขวัน้ มาใหห้ ้าหกขอ้
จงออกไปวดั วาหาท่านขรัว รกั ษาตัวรดนำ้ มนต์เสียสกั หม้อ
จบั มงคลใสส่ วมกรวมคอ แตพ่ อส่างสระปะทะปะทงั
ลองกินดูสักทแี มน้ มพิ อ จะต้องเล่นมะละกอกบั แกงฟัก
ฤๅไปอยู่สสู่ มนางจรเข้ ถูกเสน่หย์ าแฝดของเขาขลัง
นา่ จะเปนเชน่ นัน้ ดอกกระมงั ฤๅกลัดกลุ้มคลุม้ คล่งั ปะรงั ควาน
ฤๅลงไปในทอ้ งคลองเล่นจอ้ งเต ให้เมียจรเข้ขนึ้ ข่ีหลัง
ชรอยผีท้องเลวในเหวถำ้ เข้าประจำผวั ขา้ มาถงึ บ้าน
จะเสยี ผพี ลบี ัดปดั กะบาน กวาดเข้าเปลือกเข้าสารสง่ ไป
ชรอยผีพระประแดงแขวงปากนำ้ เขา้ ประจำเจา้ ประคุณจงึ ง่นุ ง่าน
ว่าพลางหวั เราะเยาะเยย้ ยังหาเคยพบเห็นเชน่ นี้ไม่
เอามือตีอกทำตกใจ ยว่ั เยา้ เจ้าไกรไปมา
แกงหมปู ูทเลเทเสียส้ิน มางมกินกบเขียดไม่เกลยี ดฤๅ
ช่างไม่อายพวกลาวชาวอัตปือ ตบมอื หวั เราะเฮฮา

38

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ เม่ือนั้น เจา้ ไกรทองย้ิมพลางทางว่า
ของบทตา่ ง ๆ แทนดว้ ยสี รับแพ้แล้วนางแม่คา้ ปลา จะขนื ขดั อธั ยาไปไยมี
นา่ จะจรงิ ของน้องต้องเสนห่ ์ เจา้ เคยคบจรเข้มาก่อนพี่
บทเกีย้ วนาง รรู้ แบบแยบยนตก์ ลกุมภลี ์ เห็นทีจะเปนบา้ เหมือนว่าจรงิ
บทคำนงึ ถงึ (คิดถึง) พ่ไี ปอยคู่ ูหาห้าหกวนั ผบี า้ อะไรนัน่ มันเข้าสิง
บทตดั พ้อ ให้หลงใหลแตจ่ ะใครแ่ อบองิ ถึงผู้หญงิ ผ้ชู ายกค็ ล้ายกนั
บทตอ่ ว่า จรงิ ฤๅหาไม่เจ้าตะเภาแกว้ หม่อมพ่ีสาวคราวแล้วอย่างไรนน่ั
เสยี จรติ ติดใจชาลวนั ปว่ นปนั่ เปนบา้ ยิ่งกว่านี้
ใครเล่าเจา้ เอย๋ ช่วยรักษา จนหายบ้าได้เสยี เปนเมียพี่
กลับมาเยาะเยย้ หยนั ขนั ส้ินที รอ้ ยสรี ้อยอย่างช่างเจรจา
เอออะไรใส่ความว่าผเี ขา้ ผหี ่าไหนใครเลา่ มาเขา้ ข้า
ผีชาลวันผัวตวั หยาบช้า ตามมาหาเจา้ ตะเภาทอง
อย่าเย้ยเยาะเทลาะเล่นเชน่ น้ัน ชาลวนั ขดั ใจจะไลถ่ อง
จงมาตอ้ นรบั ประคบั ประคอง ชวนชมสมสองใหต้ ้องใจ
ว่าพลางฉวยฉุดยุดหยอก ผวั เกา่ เจ้าดอกอยา่ ผลกั ไส
นางน้องสาวก็อย่าอ้อื ฉาวไป เจ้ามิใช่ภรรยาชาลวัน
จำเภาะพี่กบั เจ้าตะเภาทอง เคยรบั รองคล่องอยูเ่ ปนคู่ขนั
ตอ่ เม่ือไรผีออกจะบอกกัน จงึ กะน้ันกะน้ีกบั พ่ชี าย

เม่ือนั้น สองนางดาลเดือดไมเ่ หอื ดหาย
จึงวา่ ผเี จา้ เลห่ ์เภทุบาย แยบคายของเจ้าข้าเข้าใจ
เกิดขคี้ ร้านรำคาญหจู จู้ ้ี ไมพ่ อที่จะต่อยามความไถ
ทำเคยี ดแค้นแสนงอนค้อนเจา้ ไกร แลว้ แกลง้ เดนิ เขา้ ไปเสยี ในเรือน

เมื่อน้ัน เจ้าไกรทองวอ่ งไวใครจะเหมือน
เห็นเมยี แสร้งใสจ่ ริตบิดเบือน เดินหนีเขา้ เรอื นกร็ ้ใู จ

39

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ จึงค่อยย่างย่องมองเมยี ง มานงั่ ลงบนเตยี งเคียงไหล่
ของบทต่าง ๆ แทนด้วยสี ทำเปนโกรธาวา่ ไป เอออะไรพ่นี ้องสองนาง
ค้าคารมเปรย้ี งเปร้ยี งเสียงแปร้น ขัดใจจะใครแ่ พ่นลงสักผาง
บทเกยี้ วนาง มแี ตจ่ ะจัณฑาลรานทาง ถากถางเทลาะเพราะสน้ิ ที
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถึง) เทยี่ งนางกลางคืนก็ครน้ื เครง นห่ี ากเกรงใบบญุ ทา่ นเสรษฐี
บทตดั พ้อ หาไมท่ ี่ไหนนั่นวนั น้ี ฟ้าผเ่ี ถิดนะไม่ละกัน
บทตอ่ วา่ ทนี ี้กแ็ ล้วไปเถดิ ไมว่ ่า เวทนาจะเงือดงดอดกลนั้
ถ้าคราวหลังยงั เปนอยเู่ ช่นนัน้ จะวิวาทขาดกนั เสียม่นั คง
ว่าพลางร่ายมนต์มหาละลวย เป่าไปให้งงงวยลมุ่ หลง
แล้วหยบิ พัดไลย่ งุ เอามุง้ ลง ชวนน้องสองอนงค์ให้หลบั นอน
สพั ยอกหยอกหยิกซิกซ้ี ท่อยทีดีกนั เหมือนแต่ก่อน
อุส่าหแ์ กต้ วั ตนพ้นโทษกร สโมสรเปนศุขทกุ นิรันดร์

วนั เอยวันหน่ึง คดิ ถงึ วิมาลาสาวสรรค์
ปานนี้จะครวญครำ่ รำพรรณ ทุกขร์ ้อนนอนฝันถงึ พ่ีชาย
จำกจู ะตามลงไป โลมเลา้ เอาใจใหเ้ หือดหาย
นกึ คนึงถึงเมียยงั เสยี ดาย จะท้งิ ใหเ้ ปนหมา้ ยเสียทำไม

คิดพลางทางมวี าจา เรยี กสองภรรยาเข้ามาใกล้
ลบู หลังโลมเลา้ เอาใจ พูดไถลหวา่ นล้อมอ้อมวง
แตพ่ ี่นกึ นึกจะปฤกษา กลัวจะว่าใจหนุ่มล่มุ หลง
ทจ่ี รงิ เปนความตามตรง เจา้ จงคดิ ดใู หจ้ งดี
ชวนกนั ตบตีวมิ าลา ด่าวา่ รอ้ ยอยา่ งจนนางหนี
เกลอื กว่าพวกพอ้ งกมุ ภีล์ จะผกู ไพรีมนุษยไ์ ป
พ่คี ดิ ว่าจะไปไกลเ่ กลีย่ ให้นางหายโกรธเสียจงึ จะได้
หาบุญพีไ่ มเ่ บ้ืองน่าไป มนษุ ยก์ จ็ ะได้อยู่สบาย

40

เมือ่ น้ัน พี่น้องสองนางโฉมฉาย

ไดฟ้ งั น่ังยิ้มพร้มิ พราย น้อยฤๅน่ันแยบคายขยันจริง

สารพดั ผนั ผอ่ นย้อนยอก ลวงหลอกเลย้ี วลดปดผหู้ ญงิ

นี่แน่คะหมอ่ มไกรมิใช่ลงิ จะลวงให้กนิ ขิงกับเกลือ

ชะชา่ งพดู จาว่าขาน ดงั นำ้ อ้อยนำ้ ตาลหวานเหลือ

ยงั ไม่มันคัน้ กะทิใส่เจือ คงจะเชอ่ื ถ้อยคำของเจ้าคณุ

ไปไหนไปเถิดไม่ขนื ขดั จะทานทดั กเ็ คร่ืองจะเคืองขุ่น

เหมอื นปล่อยปลาปล่อยเตาเสียเอาบญุ จะชว่ ยรนุ ไสส่งลงไป

เมื่อน้ัน เจ้าไกรทองข้องขัดอชั ฌาไศรย
ได้ฟังภรรยาวา่ ถูกใจ ยิม้ แห้งแกล้งไถลไปตามจน
ปลาเต่าเอาอะไรมาบน่ บ้า ไม่เลอื กหนา้ เลยนางสรา้ งกศุ ล
จรงิ ฤๅจะเสือกไสเสยี ให้พ้น แลว้ จะชวดสวดมนตด์ อกกระมัง
ถึงพี่ไปก็ไม่อยู่ช้า จะกลับมาใหท้ ันทีขา้ งน้ีม่ัง
อยา่ เสียดสที ที ำแต่ลำพัง เหลอื กำลงั หนักนักจะยักตาม
ว่าพลางลูบหลังแลว้ ส่ังเสีย ดใี จดว้ ยเมยี ไมห่ วงหา้ ม
ฉวยชกั ผ้าหม่ ชมวา่ งาม ลวนลามเลีย้ วลอดสอดคว้า
น่อี ะไรค้อนควักผลกั พี่ ไมพ่ อที่กนั เองก็อจิ ฉา
แตเ่ วียนเฝ้าเยา้ หยอกภรรยา จนเวลาจวนแจ้งแสงทอง

จึงลุกข้นึ เปิดมุ้งยุงขบ เดนิ ตบไหลพ่ ลางย่างยอ่ ง
มาอาบนำ้ ในระเบียงเตียงรอง แลว้ กลบั คืนเขา้ ห้องแต่งตวั

ครน้ั เสรจ็ สง่ั สองนารี เปรมปรีด์กิ ระหยิ่มยมิ้ หัว
ลงบนั ไดเดนิ ออกนอกร้วั เชา้ มืดขมุกขมัวรีบมา

41

คร้นั ถึงฝง่ั วงั วนชลธาร จึงโอมอ่านอาคมคาถา
แลว้ จุดเทียนไชยมไิ ด้ช้า คงคาแหวกช่องเปนปล่องเปลว
เจา้ ไกรทองด่วนเดนิ มาตามทาง นำ้ แห้งแขงกระด้างไมไ่ หลเหลว
มดี หมอเหนบ็ มนั่ กบั บนั้ เอว ตรงไปปากเหวถำ้ ทอง

คอ่ ยย่องเขา้ ไปดังใจจง สำคัญมนั่ คงไมห่ ลงห้อง
หยดุ ยืนแฝงม่านเมียงมอง ดูทำนองวิมาลาจะว่าไร

เม่ือนั้น วมิ าลาเศรา้ สร้อยละห้อยไห้
กอดเข่าเจ่าจกุ เปนทกุ ข์ใจ เหมือนบ้าใบน้ ั่งบ่นอยู่คนเดยี ว
ยังเจ็บใจด้วยอพี ่ีนอ้ ง ให้ขดั ข้องเคืองข่นุ ฉนุ เฉยี ว
แคน้ นักดงั อคั คจี ี้เจยี ว มันไสจ้ ะใคร่เคย้ี วเน้ือกิน
เหตผุ ลเปนต้นเพราะผวั ใหม่ พาไปให้เมียดหู มิ่น
ชา่ งโปป้ ดลดเลย้ี วเลน่ ลิน้ ไมม่ ชี ้ินชาติชายเทา่ ใยยอง
เพ้ียงเอย๋ ผีสางเทวดา ท่ีรักษาถ้ำเหวเปลวปลอ่ ง
จงดลจติ รดลใจเจา้ ไกรทอง ใหห้ ลงลงมาลองอิกสักคราว
จะตัดภอ้ ต่อวา่ ประดาเสีย ให้สมทอ่ี เี มยี มนั รงั หยาว
จะหยกิ ข่วนใหเ้ จบ็ ดว้ ยเล็บยาว เลือดมซิ าวโซมอยูก่ ็ดูเอา
แลว้ ขกุ คดิ ขนึ้ มาถึงชาลวัน ย่งิ วโิ ยกโศกศลั ย์สรอ้ ยเศร้า
เมอื่ ยามยังอยเู่ ปนคู่เคล้า ไมอ่ าทรนอนเปล่าเปล่ียวใจ
ไหนอีตะเภาแกว้ ตะเภาทอง จะจาบจว้ งจองหองกับน้องได้
ทุกข์ร้อนรำพึงตลงึ ตไล ครวญคร่ำร่ำไรไปมา

เมอ่ื น้ัน เจา้ ไกรทองแฝงม่านเมยี งหน้า
เข้าใจในทีวิมาลา ย้ิมพลางทางว่าไปทนั ใด

42

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ พคี่ อื เทวาสุราฤทธ์ิ ซ่ึงสถติ ในถ้ำตำ่ ใต้
ของบทต่าง ๆ แทนด้วยสี เห็นนางโศกพี ิร้ีพิไร คดิ พะวงสงไสยจะใคร่รู้
เดิมสติ ามไปกับไกรทอง ทำไมกลับมาร้องไห้อยู่
บทเก้ียวนาง ฤๅเขาขู่เขญ็ ไมเ่ อ็นดู อปุ ถมั ภค์ ้ำชไู ม่ถงึ ที
บทคำนงึ ถงึ (คิดถึง) จงึ มานั่งบน่ หาชาลวัน ตอ้ งการอะไรน่ันกบั ผวั ผี
บทตดั พอ้ ถึงจะเข้มแขงขนั ขยันดี ไหนจะรอดชีวีคืนมา
บทต่อวา่ จงอสุ ่าหฝ์ ากตวั ผวั ใหม่ รักใครข่ ้างน้จี ะดีกวา่
ถา้ เชื่อคำทำตามเทวดา จะดลใจให้มาประเดย๋ี วน้ี

เมอื่ นน้ั วมิ าลาสดงุ้ จติ รคิดบัดสี
รู้ว่าหม่อมผัวตวั ดี ลงมาเมื่อไรนไี่ ม่ทันรู้
สาละวนนนิ ทาวา่ ร้าย ให้สเทินเขนิ อายอดสู
แกเ้ ก้อนง่ั กดั ปูนพลู กม้ แกะเล็บอยูไ่ มเ่ จรจา

เม่อื นั้น เจ้าไกรทองย่องเดินเข้าไปหา
ทำเปนไม่เหน็ วมิ าลา แหงนเงยเฉยหนา้ แลว้ วา่ ไป
ใครนนิ ทาว่าร้ายเราเมอ่ื กี้ ประเดี๋ยวใจไพล่หนีไปขา้ งไหน
ถ้าแมน้ พบปะไมล่ ะไว้ จะทำให้ค้มุ ค่านินทากนั

43

หมายเหตุ : การบอกลักษณะ อ่อนง่ั อยู่นเ่ี จยี วสิหวา่ หนา้ ตาคนเก้อน้ดี ูขนั
ของบทต่าง ๆ แทนด้วยสี ก้มแกะเล็บเลน่ อยู่เช่นน้นั จะหกั ลันเสียเปล่าไม่เข้าการ
พ่ีรักเจา้ นักหนาลงมาใหม่ จะเกล่ยี ไกลว่ ่ากลา่ วทร่ี ้าวฉาน
บทเกย้ี วนาง มใิ หร้ ้างค้างเขินเน่นิ นาน จะสมัคสมานไมตรี
บทคำนงึ ถงึ (คดิ ถงึ ) เจา้ อย่าแคน้ ขัดสบดั สบง้ิ นง่ิ นง่ิ เสียม่ังจงฟังพ่ี
บทตดั พอ้ เหมอื นถา่ นไฟเกา่ เท่ายงั มี เปา่ ขนึ้ คงอัคคจี ะติดเชอื้
บทตอ่ วา่ ไหนไหนก็รเู้ ชน่ ได้เห็นฤทธิ์ กระบวนกระบิดอยา่ ทำให้ลำ้ เหลือ
นอ้ ยฤๅน่นั ยงั ไม่ทันจะถกู เนื้อ สดงุ้ เผอื่ ไปก่อนแสนงอนจริง
ทงั้ รแบบแยบคายก็หลายอยา่ ง สมท่ีสมทางทา่ นผู้หญงิ
ว่าพลางผนิ หลังเขา้ นั่งอิง สะบดั สบ้ิงวง่ิ หนีพ่ีไย

เม่ือน้ัน วิมาลาหนุ หันมนั ไส้
เคืองขดั สบดั ผ้าแลว้ ว่าไป นอ้ ยฤๅนี่มาได้ชา่ งไม่กลวั
เมือ่ จะมาไดล้ าแล้วฤๅยัง หมอ่ มเมียจะคล่งั ถึงหม่อมผวั
ข้างบ้านปานนีจ้ ะส่ันรวั แต่ละคนไมช่ ่วั ข้ากลัวใจ
ขยนั ยง่ิ จริงเจา้ ตะเภาหลวง หึงษ์หวงสารพัดผลดั กันได้
มเิ สียแรงแกลง้ กลน่ั สรรไว้ ชอบใจหม่อมผวั ล้วนตัวเปน
ทีน้ีฤๅข้นึ ชื่อวา่ มนษุ ย์ จนสิ้นสุดเหลา่ กอไม่ขอเห็น
อย่าปล้นิ ปลอกหลอกลวงด้วยนำ้ เยน็ ไดร้ ้เู ช่นเห็นหมดท่ีคดตรง
จรงิ แลว้ คะกะได้ถา่ นไฟเก่า อย่าพักเป่าเฝา้ กอ่ จนคอก่ง
มนั มอดหมดไม่ตดิ ดงั จิตรจง จะซานซมงมหลงลงมาไย
เชญิ ไปเสยี เถิดให้พน้ ห้อง จะลวงน้องได้อิกอย่าสงไสย
เถดิ เทา่ นนั้ แล้วก็แล้วไป ข้ากลวั ใจเจา้ จอมหม่อมเมีย

44

กัลเอยกลั ยา ชา่ งตดั ภอ้ ต่อวา่ ประดาเสีย
พม่ี ิใช่ชายชวั่ ทีก่ ลัวเมีย จะลงมาไกลเ่ กลยี่ เสยี ให้ดี
พี่นอ้ งสองราก็สารภาพ เขด็ หลาบแลว้ เจา้ ไมจ่ ู้จี้
ยังกระเดื่องกระด้างแต่ข้างน้ี ด้วยท่วงทจี ริตนั้นตดิ งอน
ถึงยงั กำลังเดือดไมเ่ หือดไห้ จะโลมเล้าเจ้าไปกว่าจะอ่อน
อย่าสบิง้ สบัดตดั รอน หย่อนหยอ่ นเสยี มั่งฟังพ่ีชาย
อันธรรมดาสตั รมี ีผวั ค่อยยังชวั่ กวา่ เชน่ ทเ่ี ปนหมา้ ย
ไมม่ ีคนขม่ เหงคะเนงร้าย ไปไหนไปงา่ ยสบายใจ
จงถอยหลงั คิดดอู ย่าจจู้ ้ี ผวั รา้ งอย่างนี้หาดไี ม่
ย่อมเปนท่ีตฉิ ินกนิ ใจ บรุ าณว่าไวล้ ้วนความจรงิ

ลนิ้ เอยล้ินลม น่านยิ มยอ้ นยอกกลอกกลง้ิ
สารพดั ไพเราะเพราะพริ้ง สมเปนผวั ทา่ นผหู้ ญงิ บา้ นบน
ไวว่ อ่ งคล่องขยนั สันทดั หลบหลีกมือหมัดไม่ขดั สน
เคยชะนะคะคานเพราะทานทน เล่ห์กลของเจ้าข้าเข้าใจ
จริงแล้วแกล้วกล้าประดาเสีย ปราบเมียมใิ ห้หือขึน้ ได้
กระนั้นสิเมื่อเจา้ พาขา้ ขน้ึ ไป เห็นเมียกลวั กะไรจนสัน่ รัว
เขาจงึ ตีจึงด่าขา้ คนเดียว ว่งิ เลีย้ วไล่ตามข้ามคอผัว
มาสบั ปลบั กลบั อ้างอวดตวั ว่าเขากลัวสารภาพราบไป
ไดอ้ ายเท่านั้นแลว้ มหิ นำ ยงั มาซ้ำเลยี้ วลดปดไปใหม่
ขี้ครา้ นตอบใหเ้ หน่ือยเม่ือยขาตะไกร จะปิดหูเสยี ไม่ขอไดย้ นิ