1637048AN-เฉลย-มมฐ-การงาน-ป6[210605]

๒. อาณาจักรลานนา เปนอาณาจักร
รวมสมัยกับอาณาจักรสุโขทัยต้ังอยูทางเหน�อ
ของอาณาจกั รสโุ ขทยั ซง�ึ มอี าณาเขตอยบู รเิ วณ
ท่รี าบเมอื งเชียงใหมแ ละลาํ พนู
พญามงั รายผเู ปน กษตั รยิ แ หง เมอื ง
เชียงรายทรงมีพระปรีชาสามารถ ไดรวบรวม
หวั เมอื งตา งๆ รวมทง้ั อาณาจกั รหริภุญชัยไวใน
อํานาจไดหมด ตอมาในชวงป พ.ศ. ๑๘๓๙
พระองคไดทรงสรางเมืองเชียงใหมข้ึนเปน
พระธาตดุ อยสเุ ทพ จงั หวัดเชียงใหม ศูนยกลางของอาณาจกั รลา นนา
ปชู น�ยสถานทีส่ าํ คัญของอาณาจักรลา นนา วชิ าการหนังสือ เนน ใน
ดานภาษาและวรรณคดี

ในสมัยของพญามังราย พระองคไดทรงวางรากฐานความเจริญไว
ใหกับอาณาจักรลานนา ทําใหลานนาขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวาง
ผฉูสบอบั น และมีความเจริญรุงเรืองทุกดาน ทั้งดานศิลปกรรม อักษรศาสตร ศาสนา

โดยเฉพาะทางดา นศาสนานน้ั มีความเจรญิ รุงเรืองอยางมาก ดงั จะเหน็ ไดจ าก
หลกั ฐานดา นศลิ ปกรรมท่ไี ดส บื ทอดมาถงึ รนุ หลงั เชน การสรา งวดั พระพทุ ธรปู
และพระเจดยี ต า งๆ
ในพุทธศตวรรษที่ ๒๒ ลานนา
อาณาจกั รสบิ สองจไุ ทย

เรม�ิ มฐี านะไมม น�ั คงนกั จนมาถงึ สมยั รตั นโกสนิ ทร
จงึ ไดผ นวกรวมเขา เปน สว นหนง�ึ ของไทยในสมยั
รชั กาลท่ี ๕ ถอื เปน การสิ้นสุดของอาณาจักร
● เชียงรุง ลานนา

อาณาจักรพกุ าม หลักฐานสําคัญท่แี สดงพัฒนาการ
อาณาจกั รลานนา

เชยี งแสน

ห●ริภญุ ชัย

ทะเลอนั ดามนั อาณาจกั รสโุ ขทัย ของอาณาจกั รลา นนา เชน พระธาตดุ อยสเุ ทพ
จังหวัดเชียงใหม อักษรฝกขาม กฎหมาย-
แผนทสี่ ังเขปแสดงอาณาเขตบรเิ วณ มงั รายศาสตร เปนตน
ทเ่ี คยเปน อาณาจกั รลา นนา

๓๘ ประวตั ศิ าสตร ๔

๓. อาณาจักรโคตรบูรณ เปนอาณาจักรท่ีตั้งอยูบริเวณสองฟากของ
แมน าํ้ โขง มอี าณาเขตอยทู างภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ของไทย และครอบคลมุ
ไปถึงตอนกลางของประเทศลาวในปจจบุ นั คอื บริเวณต้งั แตจ ังหวัดหนองคาย
เวยี งจันทน นครพนม สกลนคร ไปจนจดเขตอบุ ลราชธานี สนั นษิ ฐานวา ศูนยกลาง
ของอาณาจกั รโคตรบรู ณ นาจะอยูทจี่ งั หวดั นครพนม

เรือ่ งราวของอาณาจกั รโคตรบูรณ ปรากฏอยูในตํานานอุรงั คธาตุท่ี
กลาวถึงประวัติความเปนมาของ
ชุมชนในอาณาจักร และประวัติ
การสรางพระธาตุพนม
หลักฐานสําคัญท่ีแสดงถึง
พฒั นาการของอาณาจกั รโคตรบรู ณ
คอื พระธาตพุ นม ซง�ึ แสดงใหเ หน็ วา
ในบริเวณแถบน้�ไดมีการยอมรับ ผฉสู บอับน
และนบั ถอื พระพทุ ธศาสนาแลว

อาณาจกั รทวารวดี อาณาจกั รโคตรบรู ณ
นครพนม ●
● ศรเี ทพ

อูทอง ● พิมาย
●

พระธาตพุ นม จงั หวัดนครพนม ภายในบรรจพุ ระอุรังคธาตุ อาวไทย
ของพระพุทธเจา อาณาจักรศรวี ชิ ยั

แผนท่ีสังเขปแสดงอาณาเขตบริเวณที่เคยเปน
อาณาจกั รโคตรบรู ณ

๓๙ประวัติศาสตร ๔

๔. อาณาจกั รละโว เปน อาณาจกั รทเ่ี จรญิ อาณาจกั รสุโขทัย

รุงเรืองอยูในชวงพุทธศตวรรษที่ ๑๒-๑๙ และ อาว อาณาจกั รละโว
เคยเปนเมืองสําคัญของอาณาจักรทวารวดีมากอน เมาะตะมะ
จนพัฒนาเปนอาณาจักรละโว และแผขยาย ●ละโว
อทู อง ● อโยธยา

●

อิทธพิ ลครอบคลมุ ดนิ แดนภาคกลางตอนบน และ ทะเลอนั ดามนั อา วไทย
ทางภาคตะวันออกเฉ�ยงเหน�อของประเทศไทย
บางสว น
อาณาจักรละโว เปนอาณาจักรท่ีมี แผนที่สังเขปแสดงอาณาเขตบรเิ วณ
ทเี่ คยเปน อาณาจักรละโว

ความเจรญิ รงุ เรอื งทางพระพทุ ธศาสนา ตอ มาในราวพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๖ ละโว
ตกอยูภายใตอิทธิพลของขอม จึงทําใหไดรับอิทธิพลจากขอม ละโวจึงมีการ
ผสมผสานทางวัฒนธรรม ทําใหมีศิลปะหลากหลายแบบ ทั้งแบบพระพุทธ-
ศาสนา แบบฮนิ ดู และแบบขอม
ผฉูสบอับน หลักฐานสําคัญท่ีแสดงพัฒนาการของอาณาจักรละโว เชน จารึก
ภาษามอญบนเสาหินแปดเหลี่ยม ตํานานจามเทวีวงศ พงศาวดารเหน�อ
จดหมายเหตจุ นี สง�ิ ของเครอ่ื งถว ยจนี เหรยี ญกษาปณท ม่ี รี ปู พระอาทติ ยค รง�ึ ดวง
ตราสงั ข ตราบัลลงั ก พระปรางคส ามยอด ในจังหวดั ลพบุรี เปน ตน

พระปรางคสามยอด จงั หวัดลพบรุ ี เปนศลิ ปกรรมของอาณาจกั รละโวท ่ีไดรับอิทธิพลจากขอม

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃչ̷٠èÕ ñ

แบงกลุม กลุมละ ๕-๖ คน ใหแตละกลุมชวยกันสืบคนขอมูลเก่ียวกับ

เอกายี่ณวากจบั กั อราทณก่ี าําหจนกั รดใแหล ะ๑บันอาทณกึ ขาจอ กัมรลู มพารพอ มอเยขกา ตใวจั อยา งหลกั (ฐตานัวทอางยปา รงะว)ตั ศิ าสตร
๑) อาณาจกั รที่กลมุ สบื คน ขอ มูล คือ
❍ อาณาจกั รหรภิ ญุ ชยั ❍ อาณาจกั รลา นนา
❍✓ อาณาจักรโคตรบูรณ ❍ อาณาจักรละโว
๒) ขอมลู ท่ีนา สนใจของอาณาจกั รน้� มีดังน�้...............................................................................................
อาณาจกั รโคตรบรู ณ เปนอาณาจักรที่มีอาณาเขตอยูทางภาค................................................................................................................................................................................................................................. ผฉูสบอับน
ตะวนั ออกเฉียงเหนอื ของไทยและครอบคลุมไปถงึ ตอนกลางของ.................................................................................................................................................................................................................................
ประเทศลาวในปจ จุบนั สนั นิษฐานวา มีศูนยกลางอยูที่จังหวัด.................................................................................................................................................................................................................................
นครพนม ซงึ่ ปรากฏหลักฐานอยใู นตํานานอุรงั คธาตุ.................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................................................................................

๓) หลกั ฐานทสี่ าํ คญั ของอาณาจกั รน้� ไดแก พระธาตุพนม ประดิษฐาน..............................................................................................
ณ วัดพระธาตุพนมวรมหาวิหาร อ.ธาตพุ นม จ.นครพนม.................................................................................................................................................................................................................................

ภาพพระธาตพุ นม

(ตดิ ภาพประกอบ)
๔๑ประวตั ศิ าสตร ๔

๕. อาณาจักรทวารวดี เปนอาณาจักร
สําคัญ ที่เคยมีความเจริญรุงเรืองในดินแดน
ประเทศไทยเม่ือประมาณ ๑,๕๐๐ ป มาแลว
หรือในราวพุทธศตวรรษที่ ๑๑-๑๖
ธรรมจกั รและกวางหมอบ
ศลิ ปะสมัยทวารวดี

จากหลักฐานท่ีพบ ทําให
สันนิษฐานวาศูนยกลางความเจริญของ
อาณาจักรทวารวดี นาจะอยูท่ีบริเวณ
จังหวัดนครปฐม ราชบุรี หรือบริเวณ
อาํ เภออทู อง จงั หวดั สพุ รรณบรุ ี ทวารวดี
เปนอาณาจักรที่ไดรับวัฒนธรรมทาง
พระพุทธศาสนามาจากอินเดีย ศิลป-
วัฒนธรรมในสมัยทวารวดี มีอิทธิพล
ผฉสู บอับน สืบทอดตอ มาจนถงึ ในปจ จบุ นั สวนใหญ

พระปฐมเจดีย จงั หวดั นครปฐม ซงึ� สรางขึน้ เปนผลงานทางดานศิลปกรรมท่ีเก่ียวกับ
ครอบพระเจดยี อ งคเดมิ ท่ีสรา งขน้ึ ในสมัยทวารวดี พระพุทธศาสนา

หลักฐานสําคัญที่แสดงพัฒนาการ อาณาจักรศรเี กษตร
(พุกาม)

ของอาณาจกั รทวารวดี เชน บนั ทกึ การเดนิ ทาง หรภิ ญุ ชยั
●

ของหลวงจีนอี้จิง หลักฐานทางโบราณคดีท่ี อาณาจกั รทวารวดี ฟา แดดสงยาง
●

เมืองนครชัยศรี จารึกโบราณที่เขียนดวยภาษา อูทอง
มอญในบริเวณจังหวัดนครปฐม เหรียญเงินที่ ทะเลอันดามนั ●
● นครปฐม

จารึกชื่อทวารวดี ธรรมจักรศิลา พระพุทธรูป ค●ูบวั

รวมท้ังสถาปตยกรรมทางพระพุทธศาสนาท่ี อา วไทย

สําคัญในสมัยทวารวดีท่ียังปรากฏใหเห็นอยูใน อาณาจกั รศรีวชิ ยั

ปจ จบุ ัน คือ พระปฐมเจดยี  แผนท่สี งั เขปแสดงอาณาเขตบรเิ วณท่ี
รบั วฒั นธรรมทวารวดี
๔๒ ประวัติศาสตร ๔

๖. อาณาจักรศรีวิชัย เปนอาณาจักรโบราณที่มีความเจริญรุงเรืองใน
ราวพุทธศตวรรษท่ี ๑๓-๑๙ มีอาณาเขตครอบคลุมพื้นท่ีบางสวนทางภาคใต
ของไทย และคาบสมทุ รมลายู เกาะสมุ าตราและเกาะชวา โดยสันนิษฐานวา
ศนู ยก ลางของอาณาจกั รศรวี ชิ ยั นา จะอยทู บ่ี รเิ วณอาํ เภอไชยา จงั หวดั สรุ าษฎรธ าน�
และเมอื งปาเลม็ บงั ประเทศอนิ โดนเ� ซยี

และเน�องจากอาณาจักรศรีวิชัยมีอาณาเขตติดทะเล จึงมีการติดตอ
คา ขายกบั เมอื งอน่ื ๆ และรบั เอาวฒั นธรรมจากเมอื งเหลา นน้ั มาดว ย โดยเฉพาะ

พระพุทธศาสนา และศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดจู ากอนิ เดีย
หลักฐานสําคัญท่ีแสดงพัฒนาการของอาณาจักรศรีวิชัย

เชน พระบรมธาตุไชยา พระพุทธรูปปางนาคปรกสําริดที่วัด
หัวเวียง อําเภอไชยา เทวรูปพระโพธิสัตวอวโลกิเตศวร
วดั ศาลาทึง อาํ เภอไชยา เปน ตน

ผฉสู บอับน

อาวไทย ทะเลจนี ใต

อาณาจกั รละโว

● ตามพรลิงค

ไชยา
อาณาจักรศรวี ิชยั

เกาะสมุ าตรา

ทะเลชวา

มหาสมุทรอนิ เดีย เกาะบาหลี
เกาะชวา

แผนท่ีสงั เขปแสดงอาณาเขตบรเิ วณ
ที่เคยเปนอาณาจักรศรีวชิ ยั

พระบรมธาตุไชยา จังหวดั สุราษฎรธาน�
ศาสนสถานทส่ี รา งข้ึนตามแบบศลิ ปกรรมศรวี ชิ ัย

๔๓ประวตั ศิ าสตร ๔

๗. อาณาจักรตามพรลิงค เปน อาณาจักรละโว
อาณาจักรสําคัญ ตั้งอยูแถบชายฝงทะเลใน ทะเลอนั ดามนั อาณาจักรขอม

อา วไทย

ดินแดนภาคใตของไทย มีศูนยกลางอยูท่ี ตามพรลงิ ค
นครศรีธรรมราช ซึ�งเปนที่ตั้งท่ีเหมาะในการ
ติดตอคาขายกับเมืองตาง ๆ ทั้งทางบกและ ไชยา ชอ งแคบมะละกาอาณาจกั รตามพรลงิ ค ทะเลจนี ใต
ทางทะเล เมื่อประมาณพุทธศตวรรษท่ี ๑๘
ตามพรลงิ คไดเ ปลย่ี นชอ่ื เปน นครศรธี รรมราช เกาะสมุ าตรา

และเปนอาณาจักรที่เจริญรุงเรืองทางดาน แผนที่สงั เขปแสดงอาณาเขตบรเิ วณทเี่ คยเปน
พระพุทธศาสนา โดยไดติดตอกับลังกาและ อาณาจักรตามพรลิงค

รับเอาพระพทุ ธศาสนา นกิ ายเถรวาท ลัทธลิ งั กาวงศม าปฏิบัติอยา งแพรหลาย
อาณาจักรนครศรีธรรมราชมีความสัมพันธดานตาง ๆ กับดินแดน
ทางภาคกลางและภาคเหน�อ เชน อาณาจักรละโว หริภุญชัย สุพรรณภูมิ
ผฉูสบอบั น สโุ ขทัย พระพุทธศาสนาจึงไดเ ผยแผไ ปยังสโุ ขทัยและหัวเมืองอน่ื ๆ
อาณาจักรตามพรลิงคมีหลักฐานปรากฏใน ศิลาจารึกท่ีวัดหัวเวียง
อาํ เภอไชยา จงั หวดั สรุ าษฎรธ าน� เอกสารอนิ เดยี โบราณ เอกสารจนี สมยั ราชวงศถ งั
หลักฐานจีนสมัยราชวงศซงกลาวถึงวาเปนเมืองทาการคาท่ีมีการแลกเปล่ียน
สินคา กบั จนี มากกวา ที่อน่ื เปน ตน
หลักฐานสําคัญท่ีแสดง
พัฒนาการของอาณาจักรตามพร-
ลิงค เชน พระโพธิสัตวอวโลกิเตศวร
พระพุทธรูปประทับยืนสําริด ปาง
ประทานธรรม และพระบรมธาตุที่
จงั หวัดนครศรธี รรมราช เปนตน

๔๔ ประวัตศิ าสตร ๔ พระบรมธาตวุ ดั มหาธาตวุ รมหาวิหาร จ. นครศรีธรรมราช
เปน หลกั ฐานสาํ คัญสมยั อาณาจกั รตามพรลงิ ค

จากการศึกษารองรอยการต้ังถ�ินฐานของกลุมชนในสมัยกอน
ประวตั ิศาสตร และรอ งรอยหลกั ฐานทเ่ี ปนโบราณสถาน โบราณวัตถุ รวมท้ังหลัก
ฐานทางประวัติศาสตร แสดงใหเห็นวาดินแดนในประเทศไทยมีอารยธรรมและ
ความเจรญิ ไมยิ�งหยอ นไปกวาคนในชุมชนอ่ืน ๆ

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙ·Œ Õè ò

๑. แบงกลุม ใหแตละกลุมวาดภาพแผนที่แสดงตําแหนงท่ีต้ังของอาณาจักร
ตางๆ (อาณาจักรทวารวดี อาณาจักรศรีวิชัย อาณาจักรตามพรลิงค)
กลมุ ละ ๑ อาณาจกั ร พรอ มสรปุ สาระสาํ คญั ของอาณาจกั รนน้ั ลงในสมดุ

จากนนั้ สงตัวแทนออกมารายงานหนาช้นั ขึน้ อยกู ับดลุ ยพนิ ิจของผสู อน

๒. ตสืง้ับถคิน� นฐขาอนมในูลดวนิาแดในนจไทังหยวัด(ตขอัวงอตยนมา งีแห)ลงเรียนรูท่ีใดบางท่ีเก่ียวกับการ ผฉูสบอบั น

ฉนั อยูท ่จี ังหวัด นนทบรุ ี……………………………………………………………………………………………………………………..
ถาเพ่อื นๆ ตอ งการมาศึกษาขอมลู เกยี่ วกับการตง้ั ถ�ินฐานในดินแดนไทย
ท่ีอยูในจังหวัดของฉนั สามารถไปดูไดท…่ี ……ศ…า…ส……น…ส……ถ……า…น…ต……า…ง…ๆ………เ…ช…น…………….
ว…ดั……เฉ……ล…ิม……พ…ร……ะ…เก……ยี …ร…ต……วิ …ร…ว…ิห……า…ร…………ว…ัด…ป……ร…ม…ัย……ย…กิ ……า…ว…า…ส…………เป……น ……ต…น…………น……อ…ก……จ…า…ก……น..้ี
ย…งั……ส…า…ม……า…ร…ถ…ไ…ป……ด…ไู…ด……ท …เ่ี …ก…า…ะ…เ…ก……ร…ด็ …………เพ……อ่ื …ศ……กึ …ษ……า…ข…อ …ม……ลู …เ…ก…ย่ี …ว……ก…บั ……ก…า…ร…ต……ง้ั …ถ…น่…ิ …ฐ……า…น..
ของชาวมอญในจงั หวดั นนทบรุ ี…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

๔๕ประวัตศิ าสตร ๔

๒¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹ปÒร¡ะÒจÃาํ ¤บท´Ô ท่ี

๑. แบง กลมุ ใหแตละกลมุ สืบคน ขอมลู หลกั ฐานทางประวตั ศิ าสตรทีแ่ สดง
การสรา งอาณาจกั รของรัฐไทยในดินแดนประเทศไทยในอดีต ท่กี ลุม สนใจ
มฐ./ตัวชว้ี ัด แลวบนั ทกึ ขอ มลู ใหถ กู ตอง

ส4.2 (2)

(ตวั อยา ง) หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรทีพ่ บในทอ งถ�นิ ไดแก

๑) ธรรมจกั รศิลา จังหวดั นครปฐม.................................................................................................................................................................................................................................
มขี อมูล ดงั น�้ ธรรมจกั รศลิ ามกี วางหมอบเปน สญั ลกั ษณข องปางปฐมเทศนา...................................................................................................................................................................................

เปนหลักฐานท่ีบงบอกวาเมืองนครปฐมโบราณมีฐานะเปนศูนยกลางทาง.................................................................................................................................................................................................................................
พระพุทธศาสนาทีส่ ําคญั ของทวารวดี.................................................................................................................................................................................................................................

ผฉูสบอบั น .................................................................................................................................................................................................................................

๒) พระบรมธาตุหริภุญชัย จังหวัดลาํ พนู.................................................................................................................................................................................................................................
มขี อมลู ดงั น้� พระบรมธาตหุ รภิ ญุ ชยั เปน ปชู นยี สถานสาํ คญั ของอาณาจกั ร...................................................................................................................................................................................

หรภิ ญุ ชยั สรา งโดยพระเจา อาทติ ยราช เมอ่ื พ.ศ. ๑๖๐๗ เพอ่ื ประดษิ ฐาน.................................................................................................................................................................................................................................
พระบรมสารรี กิ ธาตุ ซง่ึ แตเ ดมิ องคพ ระบรมธาตเุ จดยี เ ปน เจดยี ท รงปราสาท.................................................................................................................................................................................................................................
และไดร บั การปฏิสังขรณเรือ่ ยมาจนเปนเจดียท รงกลมระฆังแบบลานนา.................................................................................................................................................................................................................................

๓) ปราสาทศรีขรภูมิ จงั หวดั สุรินทร.................................................................................................................................................................................................................................
มีขอมูล ดงั น�้ ปราสาทศรีขรภูมิ อําเภอศรีขรภูมิ จังหวัดสุรินทรเปน...................................................................................................................................................................................

ศาสนสถานของศาสนาพราหมณ-ฮินดูในระยะแรก และตอมาถูก.................................................................................................................................................................................................................................
ดัดแปลงใหเปนพุทธสถาน เปนสถานท่ีบงบอกถึงการเขามามีอิทธิพล.................................................................................................................................................................................................................................
ของอาณาจักรขอมในบรเิ วณแหง นีเ้ มื่อครัง้ อดีต.................................................................................................................................................................................................................................

๒. สรุปขอมูลและหลักฐานเก่ยี วกับอาณาจักรท่มี ีในดินแดนประเทศไทยในอดีต
กลมุ ละ ๑ อาณาขจึ้นกั รอยตากู มบั สาํดนุลวนยขพองนิ ตนิจเขององแลผวูส นาํอเสนนอผลงานหนา ชน้ั
มฐ./ตัวช้ีวดั

ส4.2 (2)

๔๖ ประวตั ศิ าสตร ๔

๒Ẻ·´Êͺ·èÕ กา ✗ คาํ ตอบท่ถี กู ตองท่ีสดุ

๑. ขอ ใดคอื หลกั ฐานของอาณาจกั รละโว ๖. อาณาจกั รใดไดรบั อิทธิพลจากขอม ผฉูสบอับน

✗ก. พระปรางคส ามยอด ก. ศรวี ชิ ัย ✗ข. ละโว

ข. พระธาตุหรภิ ญุ ชยั ค. ทวารวดี ง. ตามพรลงิ ค
ค. พระบรมธาตไุ ชยา ๗. ศูนยก ลางของอาณาจกั รโคตรบูรณ
ง. พระธาตพุ นม
๒. เหตุใดจงึ สันนิษฐานวา ศูนยก ลาง อยูท ี่ใด
ของทวารวดีอยูทจ่ี ังหวดั นครปฐม
ก. เพราะนักประวตั ศิ าสตรเ ชอ่ื เชน น�้ ✗ก. นครพนม ข. หนองคาย
ข. เพราะมกี ารบนั ทึกในพงศาวดาร
ค. เพราะไมพบหลักฐานบรเิ วณอนื่ ค. สกลนคร ง. อุบลราชธาน�
๘. ขอใดไมมีความสัมพนั ธกนั
✗ง. เพราะสาํ รวจพบโบราณวตั ถุ
๓. ขอใดไมถ ูกตอ งเกี่ยวกับอาณาจกั ร ก. ลาํ พนู - อาณาจักรหรภิ ุญชยั
ข. นครศรีธรรมราช- อาณาจักร
ตามพรลงิ ค
ตามพรลิงค
✗ก. ต้งั อยูทางภาคเหน�อของไทย
✗ค. กาํ แพงเพชร- อาณาจักร
ข. มีศูนยกลางทน่ี ครศรธี รรมราช
ค. รบั พระพทุ ธศาสนาจากอินเดยี ทวารวดี
ง. มคี วามสัมพันธกับอาณาจกั รจนี ง. เชยี งใหม- อาณาจักรลานนา
๔. ขอ ใดไมใ ชอาณาเขตของอาณาจักร ๙. อาณาจกั รลานนาสน้ิ สดุ ลงเมอื่ ใด
ศรีวิชัย ก. เมอ่ื ตกเปนเมอื งข้นึ ของอยุธยา
ก. เกาะชวา ข. หลงั จากส้ินสมัยพญามังราย
ข. เกาะสุมาตรา ค. เมอื่ ตกเปนเมอื งขน้ึ ของพมา

✗ค. เกาะบอรเ น�ยว ✗ง. เมอ่ื ถกู ผนวกเขา กบั ไทยในสมยั

ง. คาบสมุทรมลายู รชั กาลท่ี ๕
๕. เรารูวา กษตั รยิ พระองคแรกของ ๑๐. ขอ ใดไมถกู ตอง

อาณาจกั รหรภิ ญุ ชัยคอื ใคร ก. อาณาจักรโคตรบูรณอ ยทู าง
จากหลกั ฐานใด ภาคตะวันออกเฉ�ยงเหนอ�

✗ก. ตํานานจามเทวีวงศ ข. อาณาจักรทวารวดรี บั พระพุทธ-
ศาสนาจากอนิ เดีย
ข. ศลิ าจารึกวดั ศรีชุม
ค. กฎหมายมังรายศาสตร ✗ค. อาณาจักรหรภิ ญุ ชัยส้ินสดุ ลง
ง. จดหมายเหตวุ นั วลติ
ในสมัยพอขุนรามคาํ แหง
ง. อาณาจักรศรวี ชิ ัยมศี ูนยก ลาง

ทีเ่ มอื งปาเล็มบงั
๔๗ประวตั ศิ าสตร ๔

¡Ô¨¡ÃÃÁºÃÙ ³Ò¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃä

ชน้ิ ท่ี ๑ เรอ่ื ง การต้งั ถิ�นฐานในดินแดนไทยในอดีต
ผฉูสบอบั น ช้นิ ที่ ๒ ๑. แบงนกั เรยี นเปน กลุม กลุมละ ๕-๖ คน
๒. ใหสมาชกิ แตละกลุม สบื คนขอมลู เกี่ยวกบั การตั้งถนิ� ฐาน

ในดินแดนประเทศไทยในอดีต จากแหลงการเรียนรูตางๆ
เชน สถานท่ีจริงในทองถนิ� หองสมดุ พพิ ิธภณั ฑ เปนตน
๓. นําขอมูลมาจดั ปายนเิ ทศเร่อื งการต้งั ถ�ินฐานในดินแดน
ประเทศไทยในอดตี โดยแบงเปน ๒ ยุค คอื
๑) ยคุ กอนประวัติศาสตร
๒) ยคุ ประวัติศาสตร
๔. ใหสมาชกิ แตล ะกลุม ชว ยกนั นาํ เสนอผลงานหนา ชั้น
เรือ่ ง อาณาจักรโบราณในดินแดนประเทศไทย
๑. แบงนักเรยี นเปนกลุม กลุมละ ๕-๖ คน
๒. ใหสมาชิกแตละกลมุ สืบคนขอมูลเก่ียวกบั อาณาจกั รโบราณ
ทม่ี ีในดินแดนประเทศไทยจากแหลงการเรียนรูตา งๆ
๓. สรปุ ผลการสบื คนขอ มลู แลวนํามาจดั ทําเปนรายงาน
๔. สงตวั แทนกลุมนาํ เสนอผลงานหนาชน้ั เรยี น
และสงครตู รวจ

๔๘ ประวัติศาสตร ๔

ẺºÑ¹·Ö¡¼Å¡ÒÃàÃÕ¹»ÃШíÒ˹‹ÇÂ

รายการวดั ประเมนิ ผลตามเปา หมายการเรยี นรู ประจาํ หนว ยที่ ๒

คาํ ช้แี จง : ๑. ครูกําหนดคะแนนเต็มของกิจกรรมที่ตองการวัดผลเพื่อเก็บสะสม
๒. ครนู ําคะแนนจากการวัดผลดานความรู (K) / ทักษะกระบวนการ (P) / คุณลักษณะที่พึงประสงค (A) ของนักเรียน
แตละคนกรอกลงในตาราง และสรุปผลการประเมิน
๓. ชิ้นงานที่มีเครื่องหมาย * กํากับ ใหใชประกอบการประเมินการอาน คิดวิเคราะห และเขียนสื่อความ

รราายยกกาารรปปรระะเเมมนิ นิ รายการเครอ่ื งมือวัดและประเมนิ ผลการเรยี นรขู องนักเรยี น คะแนนรวมดา น

ดานความรู (K) ดานทักษะ / กระบวนการ (P) ดา นคณุ ลกั ษณะทพ่ี งึ ประสงค (A) K/P/A
ตวั ชว้ี ดั ชน้ั ป.๔๖ หลกั ฐาน / ชน้ิ งาน เตม็ ได หลกั ฐาน / ชน้ิ งาน เตม็ ได หลกั ฐาน / ชน้ิ งาน เตม็ ได เตม็ ได

ประเมนิ ผลสมั ฤทธ์ดิ าน K / P / A

อสธ๔ิบ.า๒ยก(๑าร) ตัง้ - ก. พฒั นาการคดิ * - แบบประเมนิ - แบบประเมิน
หลักแหลง และ บทท่ี ๑ ขอ ๑ ทักษะสังคม คุณลักษณะ
มพนฒั ุษนยายกคุากรขออนง เสปนลที่ยนนาคแวลากม - แบบประเมิน ทพ่ี ึงประสงค
ประวัติศาสตร คิดเห็นเก่ียวกบั ทกั ษะกระบวนการ - แบบประเมนิ
แปลระะวยัตคุ ิศาสตร โสบัมรพานัณธสกถนั ากนบัท่ี - แบบประเมิน คุณลกั ษณะ
โดยสังเขป การตัง้ ถ�ินฐาน ทกั ษะสังคม ทพ่ี งึ ประสงค
- แบบประเมิน
ส ๔.๒ (๒) - ก. พัฒนาการคิด ทกั ษะกระบวนการ
ยหกลตักวัฐอานยาทงาง บสบืทคทน ี่ แ๒ละขบอนั ท๑กึ
ประวัตศิ าสตรท ี่ ขอ มูลหลกั ฐาน
แพสบดในงพทัฒองนถาน�ิ กทารี่ ใทนางทปอรงะถวตันิ� ศิ าสตร
ของมนษุ ยชาติ - ก. พัฒนาการคิด ผฉสู บอับน
ในดนิ แดนไทย บทท่ี ๒ ขอ ๒
สอาืบณคนาจขักอรมทูล่ีมี
ในดินแดนไทย
ในอดีต

สว นท่ี ๑ คะแนนจากการประเมินดา นผลการเรียนตามตัวชว้ี ดั

สวนท่ี ๒ คะแนนจากการประเมินตนเองของนกั เรียน
ผลงานกจิ กรรมบรู ณาการฯ ทน่ี กั เรยี นเลอื ก เรอื่ ง ………………………………………………………..

สว นท่ี ๓ คะแนนจากการทดสอบสัมฤทธิผลประจําหนว ย
การทําแบบทดสอบวดั ผลสัมฤทธิท์ า ยเลม

สรุปผลการประเมินพัฒนาการเรยี นรปู ระจําหนว ย ขอ เสนอแนะ …………………………………………………………..

ผาน ไมผ าน ……………………………………………………………………………….
ระดบั คุณภาพ ๔ ดมี าก ๓ ดี ๒ พอใช
๑ ควรปรับปรงุ ➠ ซอมเสริมแลว ➠ ผานเกณฑป ระเมิน ลงชอื่ ………………………………………………………. ผปู ระเมนิ
…………….. / …………….. / …………….

☞ หมายเหตุ ครูสามารถใชแบบบันทึกนี้เพื่อบันทึกผลการเรียนแตละหนวยของนักเรียนเปนรายบุคคล หรือบันทึกลงในแบบบันทึกอื่น

ที่ครหู รือสถานศึกษาจัดทําขึ้นก็ได

๔๙ประวตั ศิ าสตร ๔

ห นว๓ยการเรียน ÍҳҨѡÃÊØ⢷ÑÂรทู ่ี

เปาหมายการเรยี นรปู ระจาํ หนวยที่ ๓ แผนผงั ความคดิ ประจําหนว ยที่ ๓

เมอ่ื เรียนจบหนวยนแ�้ ลว ผูเรยี นจะมคี วามรู อาณาจักรสุโขทยั
ความสามารถตอไปน้�
๑. อธบิ ายพฒั นาการของอาณาจกั รสโุ ขทัย อาณาจักรสุโขทัย บคุ คลสําคญั ภมู ิปญญาใน
สมัยสุโขทยั สมัยสุโขทัย
โดยสังเขปได
๒. บอกประวัติและผลงานของบคุ คลสาํ คัญ อาณาจกั รสโุ ขทยั พอ ขนุ ศรอี นิ ทราทติ ย ดานการดาํ รงชวี ติ

สมัยสโุ ขทยั ได การสถาปนาอาณาจักร พอ ขนุ รามคําแหง ดา นศิลปวฒั นธรรม
๓. อธิบายภูมิปญญาไทยที่สาํ คัญสมัยสุโขทยั
สุโขทยั มหาราช ดานศาสนา
ที่นา ภาคภูมิใจและควรคา แกก ารอนรุ ักษ
คุณคา ของภูมปิ ญญา
คุณภาพท่ีพงึ ประสงคข องผเู รียน พฒั นาการดานตางๆ พระมหาธรรมราชา

ของอาณาจักรสุโขทัย ที่ ๑ (พระยาลไิ ทย)

๑. มีความรเู รือ่ งทองถน�ิ ของตน การส้ินสุดของอาณาจักร

ผฉูสบอับน ในเชิงประวัติศาสตร สุโขทยั
๒. สามารถเปรยี บเทยี บเรื่องราวของจังหวัด
และภาคตา งๆ ของประเทศไทย
๓. ไดร ับการพัฒนาแนวคดิ ทางประวัติศาสตร
เพอื่ ขยายประสบการณแ ละนําไปสูการทาํ
ความเขาใจการเปลีย่ นแปลงทางสงั คม
จากอดตี สูปจจบุ ัน

๑บทที่ ÍҳҨѡÃÊâØ ¢·ÂÑ

ขอบขายสาระการเรยี นรูแกนกลางรายวิชา ประวตั ิศาสตร ชัน้ ป.๔

ตวั ช้วี ดั ชน้ั ป สาระพื้นฐาน ความรฝู ง แนน ตดิ ตัวผเู รยี น
มฐ.ส ๔.๓ (๑) ๑. อาณาจกั รสุโขทยั ใน พ.ศ. ๑๗๙๒ คนไทยสามารถ
๒. การสถาปนาอาณาจกั รสโุ ขทัย
อธิบายพฒั นาการของ ๓. พัฒนาการดา นการเมอื งการปกครอง สถาปนากรุงสุโขทัยเปนอาณาจักร
อาณาจกั รสโุ ขทัยโดยสังเขป อิสระจากขอมได โดยมีพอขุนศรี-
ในสมัยสุโขทัย อินทราทิตยเปนปฐมกษัตริยปกครอง
๔. พัฒนาการดานเศรษฐกจิ ในสมยั สุโขทัย อาณาจักรสโุ ขทยั ซง�ึ ในระยะเรม�ิ แรก
๕. พฒั นาการดา นสงั คมและวัฒนธรรม ของการสถาปนา บานเมืองยังไม
ม�ันคงนัก แตตอมาในชวงสมัยของ
ในสมัยสโุ ขทัย พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช บา นเมอื ง
๖. การส้นิ สดุ ของอาณาจกั รสโุ ขทยั มคี วามเจรญิ สงู สดุ

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¹Òí Ê¡‹Ù ÒÃàÃÕ¹ ผฉสู บอับน

ËÅ¡Ñ °Ò¹·Ò§»ÃÐÇµÑ ÔÈÒʵÏàËÅÒ‹ ¹Õé ๕๑ประวตั ิศาสตร ๔
໹š ËÅÑ¡°Ò¹¢Í§ÍҳҨѡÃã´
¹¡Ñ àÃÕ¹Ãٌ䴌ÍÂÒ‹ §äÃ

๑ ÍҳҨѡÃÊØ⢷ÂÑ
สุโขทัยเปนจังหวัดหน่ึงที่ตั้งอยูในบริเวณท่ีราบลุมแมนํ้ายม ในอดีต
เม่อื ประมาณ ๗๐๐ กวา ปมาแลว บริเวณท่ีตั้งของจังหวัดสุโขทัยน้ี ไดเ คยเปน
ท่ีต้งั ของอาณาจกั รทยี่ ่ิงใหญของไทย คือ อาณาจกั รสุโขทยั
ปจจุบันบริเวณท่ีเปนเมืองเกา
ของจังหวัดสุโขทัยน้ันไดกลายเปน
ดินแดนประวัติศาสตร ท่ียังเหลือ
ซากโบราณสถาน และโบราณวัตถุ
มากมายที่สรางข้ึนในสมัยกรุงสุโขทัย
เปนราชธานี สิ่งเหลาน้ีลวนแตแสดง
ใหเห็นถึงความเจริญรุงเรืองในอดีต
จนไดรับการยกยองในระดับชาติให
ผฉูสบอับน เปนอทุ ยานประวตั ศิ าสตร เมอื่ วนั ท่ี ๑๓ สภาพภายในบริเวณอุทยานประวตั ศิ าสตรสโุ ขทัย
ที่สะทอ นใหเหน็ ถึงความเจรญิ รงุ เรืองในอดีต
ธนั วาคม ในพ.ศ. ๒๕๓๔ องคก าร
ยูเนสโก (UNESCO) ไดประกาศใหอุทยานประวัติศาสตรสุโขทัยเปนเมือง
ประวตั ศิ าสตรอ นั มคี ณุ คา ในฐานะเปน มรดกโลกทางวฒั นธรรม
กอ นทอ่ี าณาจกั รสโุ ขทยั จะสถาปนาขน้ึ ในชว งปลายพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๘ นน้ั
ดินแดนสุวรรณภูมิน�้ไมไดมีเฉพาะชนชาติไทยตั้งถิ�นฐานอยู แตยังมีชนชาตอิ น่ื
ทมี่ อี าํ นาจครอบครองดนิ แดนบรเิ วณนอ้� ยดู ว ยเชน กนั ดงั รายละเอยี ด ตอไปน�้

ภาคเหน�อ มีอาณาจักรโยนกเชยี งแสน อาณาจกั รหรภิ ุญชัย
ภาคตะวนั ออก มีอาณาจกั รขอม
ภาคตะวนั ตก มีอาณาจักรพุกาม
ภาคใต มอี าณาจักรนครศรธี รรมราช และอาณาจกั รศรวี ิชยั

๕๒ ประวัติศาสตร ๔

ในชวงพุทธศตวรรษท่ี ๑๗ อาณาจักรตาง ๆ ในดินแดนแถบน้ต� องอยู
ใตอ ํานาจของขอม แตในชว งปลายพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๘ อาณาจกั รขอมไดเส่ือม
อํานาจลง อาณาจักรตางๆ ท่ีเคยตกอยูภายใตอิทธิพลของขอมตางก็พยายาม
ต้ังตนเปนอสิ ระ ซึ�งหนง�ึ ในอาณาจักรเหลา น�้ก็คอื อาณาจักรสุโขทยั

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙ·Œ Õè ñ

๑. (หตาภัวาอพยเกา่ียงว)กับอาณาจักรสุโขทัยมาติดพรอมกับเขียนคําบรรยายใตภาพ

ผฉสู บอบั น

ปูนปน ท่ปี ระดบั พระเจดีย........................................................................................................... เจดียว ัดศรสี วาย ศาสนสถาน.............................................................................................................
วัดพระพายหลวง สโุ ขทยั........................................................................................................... ฮินดู ในยคุ แรกของสโุ ขทยั.............................................................................................................

๒. สบื คน ขอ มลู เกย่ี วกบั อาณาจกั รสโุ ขทยั แลว ตอบคาํ ถามตอ ไปน้� (ตวั อยาง)

๑) ในปจจุบัน เราสามารถสืบคนหลักฐานทางประวัติศาสตรของอาณาจักร
สโุ ขทัยท่ยี งั คงหลงเหลอื อยูไ ดจ ากที่ใด เพราะเหตุใด
เมอื งเกา จงั หวัดสุโขทัย เพราะยงั มีโบราณสถานทคี่ อ นขา งจะ.................................................................................................................................................................................................................................
สมบูรณใ หเ ราไดศ ึกษา.................................................................................................................................................................................................................................

๒) นักเรียนมีความภาคภมู ิใจอยางไรบา งตอ อาณาจกั รโบราณของไทย
เปนอาณาจักรทีเ่ ปน มรดกโลกทางวฒั นธรรม................................................................................................................................................................................................................................
๕๓ประวัติศาสตร ๔

๒ ¡ÒÃʶһ¹ÒÍÒ³Ò¨¡Ñ ÃÊâØ ¢·ÂÑ
อาณาจักรสุโขทัยเปนอาณาจักรของคนไทยท่ีไดรับการสถาปนาข้ึนใน
พ.ศ. ๑๗๙๒ กอนหนาที่จะมีการสถาปนาอาณาจักรสุโขทัยข้ึนมานั้น สุโขทัย
เปนเมืองเกาแก ที่มีความเจริญรุงเรืองมากอน จากการตีความในศิลาจารึก
หลักที่ ๒ (วดั ศรชี ุม) พอจะสรุปความไดวา เมอื งสุโขทัยแตเดิมมผี ูนาํ คนไทย
ชื่อพอขุนศรีนาวนําถุม เปนเจาเมืองปกครองอยู เม่ือพระองคสิ้นพระชนม
ขอมสบาดโขลญลําพง ซ�งึ เปนขุนนางขอมไดนาํ กาํ ลงั เขา ยดึ กรุงสุโขทัยไวไ ด
เมื่อพวกขอมเริ�มเส่ือมอํานาจลง
ในป พ.ศ. ๑๗๘๐ ไดม ผี นู าํ ๒ ทา น คอื
พอขุนบางกลางหาว และพอขุนผาเมือง
ซึ�งเปนผูนําคนไทยไดรวมมือกันรวบรวม
กําลังเขาขับไลขอมออกจากดินแดนแถบน�้
ผฉูส บอับน และตั้งตนเปนอิสระ พรอมกับสถาปนา
ภาพแกะสลกั จําลองเหตุการณก ารตอ สูชว งชงิ กรุงสุโขทัยเปนราชธาน�ของอาณาจักรไทย
อํานาจจากขอม ทพ่ี ระบรมราชานุสาวรยี  และไดสถาปนาพอขุนบางกลางหาวขึ้น
พอขนุ รามคําแหงมหาราช จ.สุโขทยั

เปนกษัตริยเพื่อปกครองกรุงสุโขทัยทรงพระนามวา พอขุนศรีอินทราทิตย
นับเปนปฐมกษัตริย แหงราชวงศสุโขทัยหรือราชวงศพระรวง นับตั้งแตป
พ.ศ. ๑๗๙๒ เปน ตน มา

ชวงเวลาแสดงเหตุการณต างๆ ในสมยั สุโขทยั พ.ศ. ๑๙๖๒ พระมหาธรรมราชาท่ี ๓ เสดจ็ สวรรคต

พ.ศ. ๑๗๙๒ พอขุนบางกลางหาวและพอขุนผาเมือง พ.ศ. ๑๘๒๖ พอ ขนุ รามคาํ แหง เกิดจลาจลกลางเมือง สมเด็จพระอินทรราชาจึงยกทัพ
รวบรวมกําลังขับไลขอมสบาดโขลญลําพงไดสําเร็จและ มหาราช ไดท รงประดษิ ฐ ไปปราบจลาจลและแตงต้ังใหพระมหาธรรมราชาที่ ๔
สถาปนากรงุ สุโขทยั เปนราชธาน� อักษรไทย เปนกษัตรยิ ค์ รองเมือง

พ.ศ. ๑,๖๐๐ ๑,๗๐๐ ๑,๘๐๐ ๑,๙๐๐ ๒,๐๐๐

พ.ศ. ๑๘๒๒ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช พ.ศ. ๑๘๙๐ พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ ประมาณป พ.ศ. ๒๐๐๖ อาณาจกั รสโุ ขทยั

เสด็จข้ึนครองราชย (ลิไทย) ทรงปราบจลาจลในกรุงสุโขทัย ไดถูกผนวกเขาเปนสวนหน�ึงของอาณาจักร
และปราบดาภเิ ษกขน้ึ เปน กษตั รยิ  อยธุ ยาและถอื เปน การสน้ิ สดุ ลงของอาณาจกั ร
๕๔ ประวตั ศิ าสตร ๔ สโุ ขทยั

ปจจัยที่เออ้ื ตอ การสถาปนาอาณาจกั รสุโขทยั เปน ราชธาน� มีดังน�้
๑. ปจจัยภายใน ไดแก การมีขวัญและกําลังใจดีของประชาชน
เน�องจากมีผูนําท่ีเขมแข็งและมีความสามารถ การมีนิสัยรักอิสระ ไมชอบให
ผใู ดมากดขี่ขม เหง บังคับ และบานเมอื งมคี วามอดุ มสมบูรณ
๒. ปจ จยั ภายนอก ไดแก การเส่อื มอํานาจของขอม หลังจากพระเจา
ชัยวรมันท่ี ๗ ส้นิ พระชนมลง กษัตริยองคตอมาไมสามารถรักษาอํานาจของ
ตนเองในดินแดนทย่ี ดึ ครองมาได ทาํ ใหหวั เมืองตางๆ พากันตง้ั ตนเปนอิสระ
ระยะเร�มิ ตนของการสถาปนากรุงสุโขทยั เปน ราชธาน� โดยเฉพาะในชว ง
สมัยพอขุนศรีอนิ ทราทิตย บานเมืองยังไมม �นั คงมากนกั คนไทยยงั อยูก ันอยา ง
กระจดั กระจาย บางเมอื งยงั คงมอี สิ ระในการปกครองตนเอง ไมม กี ารรวมอาํ นาจไว
ณ ศูนยกลางเมืองใดเมืองหนึ�งโดยตรง บางครั้งจึงมีการทําสงครามกันเพื่อ
แยงชิงอํานาจและขยายอาณาเขตของเมือง เชน ขุนสามชนเจาเมืองฉอดได
ยกทัพมาตีเมอื งตาก ผฉสู บอับน
เมื่อส้ินรัชสมัยของพอขุนศรีอินทราทิตย พระราชโอรสองคใหญ คือ
พอ ขุนบานเมอื งไดข น้ึ ครองราชย ในสมยั นส�้ ุโขทยั ไดข ยายอํานาจทางการเมอื ง
ดว ยการทาํ สงครามกบั หวั เมอื งตา งๆ โดยมพี ระอนชุ าคอื พระรามคาํ แหงเปน กาํ ลงั
สาํ คญั ซึง� ตอมาพระองคไดข ้นึ ครองราชยส ืบตอ จากพอ ขนุ บานเมอื ง
ในสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช พระองคทรงเปนแมทัพไปปราบ
เมืองตางๆ จนเปนท่ีเกรงขามของอาณาจักรอื่นๆ ดังนั้น เม่ือพระองคขึ้น
ครองราชยจงึ มหี ลายเมืองทยี่ อมออนนอ มเขารวมอยูกับอาณาจักรสุโขทัย โดย
พอขุนรามคําแหงมิไดสงกองทัพไปรบ ไดแก เมืองหงสาวดี เมืองสุพรรณบุรี
เมืองเพชรบุรี เมืองราชบุรี เมืองหลวงพระบาง เมืองเวียงจันทน และเมือง
นครศรีธรรมราช ทาํ ใหอ าณาจกั รสุโขทยั มอี าณาเขตแผขยายออกไปกวา งขวาง

๕๕ประวตั ิศาสตร ๔

ขณะเดยี วกันพอ ขนุ รามคําแหงมหาราชทรงใชหลกั ธรรมในการปกครอง
เพื่อใหประชาชนไดอยูเย็นเปนสุข ดวยเหตุน�้จึงทําใหเจาเมืองตาง ๆ เหลาน�้
สํานึกในพระมหากรุณาธิคุณ ทําใหเมืองสุโขทัยปราศจากขาศึกศัตรูในทุกทิศ
นับไดวาในรัชสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช เปนชวงสมัยท่ีอาณาจักรสุโขทัย
มคี วามเจริญรุงเรืองสูงสุด
หลังจากส้นิ รัชสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราช มีกษัตริยข้นึ ครองราชย
อีก ๒ พระองค คือ พญาเลอไทยและพญางั�วนําถม แตอาณาจักรสุโขทัย
ก็เร�ิมเส่ือมอํานาจลง บรรดาเมืองตาง ๆ ที่อยูภายใตการปกครองของสุโขทัย
ไดแยกตัวเปนอิสระ และเมืองประเทศราชที่มีกําลังเขมแข็งตางพากันแยกตัว
ไมขึ้นตอกรุงสุโขทัย เชน เมืองหงสาวดี เมืองนครศรีธรรมราช เปนตน
นอกจากน�้ในตอนปลายรัชสมัยพญาง�ัวนําถมยังเกิดจลาจลข้ึนอีก เน�องจากมี
การแยงชิงราชสมบัติ จนพญาลิไทยเจาเมืองศรีสัชนาลัยตองยกกําลังมาปราบ
ผฉูส บอบั นทําใหบ า นเมอื งสงบลง
หลงั ทรงปราบจลาจลในกรงุ สโุ ขทยั ไดส าํ เรจ็ พญาลไิ ทยไดป ราบดาภเิ ษก
ขน้ึ เปน กษตั รยิ ค รองราชสมบตั ิ ทรงพระนามวา พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ พระองค
ทรงพยายามสรา งอาํ นาจทางการเมอื งเพอ่ื พฒั นาบา นเมอื งใหเ ขม แขง็ ขน้ึ มาใหม
อยางไรก็ตามอาณาเขตของสุโขทัยในสมัยพระมหาธรรมราชาท่ี ๑ ก็ไดลดลง
ไปมากกวา คร�งึ เมอื่ เทียบกับสมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช
ตอมาเม่ือสิ้นรัชสมัยพระมหาธรรมราชาท่ี ๑
แลว มพี ระมหากษตั รยิ ข ึ้นครองราชยสืบตอมา
อกี ๓ พระองค คือ พระมหาธรรมราชาท่ี ๒

พระมหาธรรมราชาท่ี ๓ (ไสลือไทย)
และพระมหาธรรมราชาท่ี ๔ (บรมปาล)
แตในชว งเวลาดงั กลา วอาณาจกั รสโุ ขทยั
เรมิ� เสอื่ มอํานาจลง ซากพระอโุ บสถวดั มหาธาตุ ซง�ึ เคยเปน วดั สาํ คญั
ในสมยั สโุ ขทยั และเปน วดั ประจาํ ราชธาน�
๕๖ ประวตั ิศาสตร ๔

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃŒ·Ù èÕ ò

๑. เรยี งลาํ ดบั เหตุการณท ี่กาํ หนด โดยใสหมายเลขหนาขอ แตละขอ ใหถูกตอง

๑………………….. ๑) แตเ ดิมเมอื งสโุ ขทัยมีผนู ําคนไทยชอ่ื พอขนุ ศรีนาวนาํ ถุม ผฉสู บอบั น
๕………………….. ๒) พอ ขุนบานเมอื งข้นึ ครองราชย
๒………………….. ๓) ขอมสบาดโขลญลาํ พง ขุนนางขอมไดน ํากาํ ลงั เขา ยึด

กรงุ สโุ ขทยั ไวได
๓………………….. ๔) พอขุนบางกลางหาวและพอ ขุนผาเมือง ไดร วมมอื กัน

รวบรวมกาํ ลงั เขา ขบั ไลข อมออกไป พรอ มกบั สถาปนา
กรงุ สุโขทัยเปน ราชธาน�ของอาณาจักรไทย
๔………………….. ๕) สถาปนาพอขนุ บางกลางหาวขน้ึ เปนกษตั ริยป กครอง
กรงุ สุโขทยั ทรงพระนามวา พอขุนศรอี นิ ทราทิตย
๗………………….. ๖) พระยาเลอไทยขึน้ ครองราชย
๖………………….. ๗) พอขนุ รามคาํ แหงมหาราชเสด็จข้ึนครองราชย
๙………………….. ๘) พญาลิไทยปราบดาภเิ ษกข้นึ เปน กษตั รยิ ครองราชสมบตั ิ
๘………………….. ๙) พญางว�ั นาํ ถมขน้ึ ครองราชย
๑๐………………… ๑๐) พระบรมปาลข้นึ ครองราชย

๒. สบื คน ขอ มลู เกย่ี วกับพระมหากษตั รยิ ใ นสมยั สโุ ขทยั แลวตอบคําถาม
๑) พระมหากษัตรยิ ไทยในสมยั สุโขทัยมที ั้งหมดก่ีพระองค
๙ พระองค................................................................................................................................................................................................................................
๒) นกั เรยี นคดิ วา พระมหากษตั รยิ ไทยในสมยั สโุ ขทยั พระองคใดมบี ทบาท
มากที่สุด เพราะเหตุใด (ตวั อยา ง)
พอขุนรามคําแหง เพราะทําการรบจนสามารถขยายอาณาเขตได.................................................................................................................................................................................................................................
กวางขวาง ทรงปกครองโดยใชห ลักธรรม ทําใหบานเมอื งสงบสขุ.................................................................................................................................................................................................................................
๕๗ประวตั ิศาสตร ๔

๓ ¾²Ñ ¹Ò¡ÒôҌ ¹¡ÒÃàÁ×ͧ¡Òû¡¤Ãͧã¹ÊÁÂÑ ÊâØ ¢·ÂÑ
๑. ลกั ษณะการปกครอง
ลักษณะการปกครองของสมัยสุโขทัย
สามารถแบง ออกเปน ๒ ระยะ คือ
๑) การปกครองสมัยสุโขทัยตอนตน
(พ.ศ. ๑๗๙๒-๑๘๔๑)
ในชวงตนของการสถาปนากรุง
สุโขทัย เร�ิมจากสมัยพอขุนศรีอินทราทิตยจนส้ิน
สมัยพอขุนรามคําแหงมหาราชเปนการปกครอง ภาพวาดจนิ ตนาการราษฎรทีเ่ ดอื ดรอน
แบบพอปกครองลูก สามารถเขามารอ งทกุ ขก บั พอ ขุนได

๒) การปกครองสมัยสโุ ขทยั ตอนปลาย (พ.ศ. ๑๘๔๑-๑๙๘๑)
หลังจากสิ้นสมัยของพอขุนรามคําแหงมหาราชแลว กษัตริย
ผฉูสบอับน องคตอมา คอื พญาเลอไทย และ พญาง�วั นาํ ถม ในชว งนอ�้ าณาจักรสุโขทยั

เริ�มระสําระสาย เมืองตาง ๆ พากันแยกตัวเปนอิสระ ไมขึ้นตอกรุงสุโขทัย
ภายในบา นเมอื งเกดิ ความไมส งบเรยี บรอ ย มกี ารแยง ชงิ ราชสมบตั กิ นั อยเู นอ� ง ๆ
ดว ยเหตนุ ้จ� งึ ทําใหลกั ษณะการปกครองแบบพอปกครองลูกเรมิ� เส่อื มลง
เมื่อพระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลิไทย) ทรงขึ้นครองราชยใน
พ.ศ. ๑๘๙๐ พระองคทรงตระหนักถึงความไมสงบเรียบรอยดังกลาว และทรง
เห็นวา การแกปญหาการเมืองดวยการใชอํานาจทางทหารเพียงอยางเดียว
คงทาํ ไดย ากเพราะกาํ ลงั ทหารของกรงุ สโุ ขทยั ในขณะนน้ั ไมเ ขม แขง็ พอ พระองค
จึงทรงดําเนินนโยบายใหม ดวยการนําหลักธรรมทางพระพุทธศาสนามาใช
เปนหลกั ในการปกครองอาณาจักรพรอ มกับไดข ยายอาํ นาจทางการเมืองออกไป
การปกครองท่ีใชหลักธรรมทางพระพุทธศาสนาเปนหลักน้�
เรียกวา การปกครองแบบธรรมราชา กษัตริยผูปกครองอยูในฐานะธรรมราชา
หรอื พระราชาผทู รงธรรม ทรงปกครองบานเมอื งดว ยหลกั ทศพิธราชธรรม
๕๘ ประวัติศาสตร ๔

๒. การปกครองราชธานแ� ละหวั เมอื ง
การปกครองในสมัยสุโขทัยจะมีลักษณะเปนแบบการกระจายอํานาจ

การบริหารจากราชธาน�ออกไปสูหัวเมืองตาง ๆ ซึ�งหัวเมืองในอาณาจักรสโุ ขทยั
แบง ออกเปน ๔ ชน้ั ในแตล ะชน้ั กษตั รยิ ท รงใชอ าํ นาจการปกครอง ดงั น�้

เมอื งหลวง (ราชธาน)� เมืองลูกหลวง (หัวเมอื งช้นั ใน)
อาณาจักรสุโขทัยมีกรุงสุโขทัยเปนราชธาน� เปนเมืองหนาดานต้ังอยูรายรอบราชธาน�
ซ�ึงเปนท่ีประทับของพระมหากษัตริย ดังนั้น ท้ัง ๔ ทิศ คือ ทิศเหน�อ ไดแก เมือง
พระมหากษัตริยจึงทรงรับผิดชอบดูแล ท้ังใน ศรีสัชนาลัย (สวรรคโลก) ทิศใต ไดแก
ดานการปกครอง ดานการศาสนา และดาน เมืองสระหลวง (พิจิตรเกา) ทิศตะวันออก
ศิลปวัฒนธรรม โดยมีขุนนางและขาราชการ ไดแ ก เมอื งสองแคว (พษิ ณโุ ลก) ทศิ ตะวนั ตก
คอยชว ยเหลือในการดาํ เนินกจิ การ ไดแก เมืองนครชุม (ปากคลองสวนหมาก
หนา เมืองกําแพงเพชร)
๔ ๒ เมืองลูกหลวงเหลาน้� พระมหากษัตริยจะ ผฉสู บอับน
ส๑โุ ขทัย ทรงแตง ตง้ั พระราชโอรสหรอื เจา นายเชอ้ื พระวงศ
ประเทศราช (เมอื งขึ้น) ช้ันสูงไปปกครองดูแล โดยรับนโยบายจาก
๓ เมืองหลวง

เปนเมืองชายแดนที่อยูนอกราชอาณาจักร เมอื งพระยามหานคร (หวั เมอื งชน้ั นอก)
จะทรงใหชาวพื้นเมืองเปนเจาเมืองปกครองเอง เปนเมอื งท่ีอยูหางจากเมอื งหลวงออกไป
พระองคจ ะไมท รงยงุ เกย่ี วกบั การปกครองภายใน พระมหากษัตริยจ ะทรงแตงต้ังขุนนางชั้นสูง
ยกเวน กรณท� ่จี าํ เปน หรือผทู ่มี คี วามสามารถไปปกครองดูแลเมือง
พระยามหานคร ในสมยั พอ ขุนรามคําแหง
ในยามศึกสงครามหัวเมืองเหลาน้�จะตองสง มหี ลายเมอื ง เชน เมอื งพระบาง เมอื งเชยี งทอง
กองทพั และเสบยี งอาหารไปชว ย แตใ นยามทไ่ี มม ศี กึ เมอื งบางพาน เมอื งบางฉลัง เปน ตน
จะตองสงเคร่อื งราชบรรณาการมาใหกับอาณาจักร เมืองเหลา น้�จะมลี ักษณะการปกครอง
สโุ ขทยั เหมือนกับหวั เมืองชน้ั ใน

ในสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราชมีเมือง
ประเทศราช ดังน�้ ทิศเหน�อ ไดแก เมอื งนา น ทศิ ใต
ไดแ ก เมอื งนครศรธี รรมราช เมอื งมะละกา เมือง
ยะโฮร ทิศตะวนั ออกเฉย� งเหนอ� ไดแ ก เมอื งเซา
(หลวงพระบาง) เมอื งเวยี งจนั ทน ทศิ ตะวนั ตก ไดแ ก
เมอื งทวาย เมืองหงสาวดี เมอื งเมาะตะมะ

๕๙ประวัติศาสตร ๔

๓. ความสมั พนั ธก บั อาณาจกั รสาํ คญั ๆ ๓

ขณะท่ีอาณาจักรสุโขทัยกอตั้งข้ึนโดยมี ๑ ๒
กรงุ สโุ ขทยั เปน ราชธาน� ไดม เี มอื งของชนชาตไิ ทย
และชนชาติอ่ืน ๆ ต้ังตนเปนอิสระอยูในบริเวณ
ใกลเคียงกันอีกหลายเมือง ซึ�งอาณาจักรสุโขทัย
มคี วามสมั พนั ธกบั เมืองตางๆ ดงั น้�
๑) อาณาจักรลานนา เปนอาณาจักร
ท่อี ยทู างตอนเหน�อของสุโขทัย และมีความเจริญ
รุงเรืองพอ ๆ กับอาณาจักรสุโขทัย ดวยเหตุท่ี
อาณาจักรทั้งสองตางเปนกลุมคนไทยดวยกัน พระบรมราชานุสาวรียสามกษัตริย
จึงมคี วามสัมพันธอนั ดตี อกนั มาโดยตลอด ประดิษฐานอยูที่หนาศาลากลางเกา
จ.เชียงใหม

๒) อาณาจักรนครศรีธรรมราช ตามตํานานกลาวไววา พอขุนศรี
ผฉูสบอับน อินทราทิตย ไดเสด็จไปเยือนกษัตริยแหงแควนนครศรีธรรมราช และทรง
ติดตอขอพระพุทธสิหิงคจากลังกามาประดิษฐานยังกรุงสุโขทัย สวนในสมัย
พอขุนรามคําแหง ไดทรงนําพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท อยางลังกาวงศ
จากเมืองนครศรธี รรมราชมาเผยแผในกรุงสโุ ขทัย
๓) จีน สุโขทัยไดมีการติดตอคาขายกับจีนมานาน ในรัชสมัย
พอขุนรามคาํ แหงไดส งคณะทตู เดินทางไปสรา งสมั พนั ธไมตรีกบั จีน สง ผลให
สุโขทัยและจีนมีไมตรีตอกัน ซึ�งมีผลดีท้ังทางดานเศรษฐกิจและดานการเมือง
คือ มีการติดตอคาขายกับจีน และไดรับอิทธิพลการทําเครื่องเคลือบจากจีน
ซึง� ตอ มาเรยี กวา เคร่อื งสังคโลก
๔) ลงั กา สโุ ขทยั มคี วามสมั พนั ธก บั ลงั กา ดว ยเรอ่ื งพระพทุ ธศาสนา
เปนสวนใหญ ดังปรากฏในตํานานวา กษัตริยของนครศรีธรรมราชรวมกับ
กษตั รยิ แ หง สโุ ขทัย ทรงสงพระภิกษุเปน ทูตไปทูลขอพระพทุ ธสิหงิ คจากลงั กา

* ๑ พญางําเมอื ง ๒ พญามังราย ๓ พอขนุ รามคําแหงมหาราช

๖๐ ประวตั ศิ าสตร ๔

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙ·Œ Õè ó

๑. แบงกลมุ ใหแตละกลมุ รวมกันสรปุ พฒั นาการดา นการเมอื งการปกครอง ผฉสู บอบั น
ในสมยั สุโขทัยมาพอสังเขป แลว ผลดั กันรายงานหนาชนั้
๑) การปกครองสมัยสุโขทยั ตอนตน มีดังน�้ (ตัวอยา ง)
การปกครองแบบพอปกครองลูก โดยมีพระมหากษัตริย...............................................................................................................................................................................................................................
เปน หวั หนา ครอบครวั มอี าํ นาจสงู สดุ ในการปกครอง เมอ่ื ราษฎร...............................................................................................................................................................................................................................
มเี รอ่ื งเดอื ดรอ นสามารถมาสน่ั กระดง่ิ เพอ่ื เขา มารอ งทกุ ขก บั พอ ขนุ ได...............................................................................................................................................................................................................................
๒) การปกครองสมัยสุโขทยั ตอนปลาย มดี งั น�้
การปกครองแบบธรรมราชา กษัตริยท รงปกครอง...............................................................................................................................................................................................................................
บา นเมืองดว ยหลกั ทศพธิ ราชธรรม...............................................................................................................................................................................................................................

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

๒. สืบคนขอมูลเกี่ยวกับความสัมพันธของอาณาจักรสุโขทัยกับอาณาจักร

สําคัญ ๆ ทีก่ าํ หนดขใหน้ึ  อแลยะูกบับนั ดทกึุลขยอพมินูลลิจงขใอนงสผมูสุดอแนลวสง ครตู รวจ

อาณาจักรลานนา อาณาจกั รนครศรีธรรมราช จนี ลงั กา

๔ ¾²Ñ ¹Ò¡ÒôŒÒ¹àÈÃÉ°¡¨Ô ã¹ÊÁÑÂÊØ⢷ÑÂ

ศลิ าจารกึ หลักท่ี ๑ ขอ ความแปล
...เม่ือช่วั พอขนุ รามคําแหง ...เม่ือสมยั พอขนุ รามคําแหง
เมืองสโุ ขทยั นีด้ ี ในนา้ํ มปี ลาในนามีขาว... เมอื งสโุ ขทัยน้ดี ี ในนา้ํ มีปลาในนามีขา ว...

จากหลกั ฐานศลิ าจารกึ หลกั ท่ี ๑ ทาํ ใหเ ราทราบวา เศรษฐกจิ ในสมยั สโุ ขทยั
มคี วามเจรญิ รงุ เรอื ง ประชาชนมคี วามกนิ ดอี ยดู ี บา นเมอื งมคี วามอดุ มสมบรู ณ

๖๑ประวัตศิ าสตร ๔

ปจจัยสําคัญท่ีชวยสงเสริมใหสุโขทัยสามารถพัฒนาเศรษฐกิจใหเจริญ
กาวหนา ได มีหลายประการ ดังน�้
๑. ภูมิประเทศ สุโขทัยต้ังอยูใน
บริเวณทรี่ าบลมุ แมน าํ้ ทร่ี าบเชงิ เขาซง่ึ เปน
แหลง เพาะปลกู เลยี้ งสัตว และจบั สัตวน ํา้
๒. ทรพั ยากรธรรมชาติ สโุ ขทัยมี
พืชพรรณ และทรัพยากรธรรมชาติตาง ๆ
อยางอุดมสมบูรณ เชน ปาไม สัตวปา
และแรธ าตุตา ง ๆ
๓. ความสามารถของผนู าํ กษัตริย
ซ่ึงเปนผูปกครองของกรุงสุโขทัย ทรงมี
บริเวณท่ีเคยเปนทํานบพระรวงในสมัยสุโขทัย พระปรชี าสามารถในการคดิ รเิ รม่ิ และดดั แปลง
ผฉสู บอับน ปจ จุบันเรยี กวา เขอื่ นสรีดภงส ทตี่ ําบลเมืองเกา สิ่งแวดลอมท่ีเอ้ืออํานวยตอการดํารงชีวิต
อําเภอเมือง จังหวัดสโุ ขทัย

ของราษฎร เชน สรางทํานบกั้นนํ้าไวเพอื่ เกบ็ กกั นาํ้ ทเี่ รยี กวา ทาํ นบพระรว ง
สง นาํ้ ไปตามคคู ลองสคู เู มอื ง เพอ่ื ระบายนา้ํ สพู น้ื ทเี่ กษตรกรรม จงึ ทาํ ใหป ระชาชน
มีนํา้ ใชสอยอยางเพยี งพอ
พ้ืนฐานดานเศรษฐกิจของสุโขทัยข้ึนอยูกับอาชีพหลักของประชาชน
๓ อาชพี ไดแก เกษตรกรรม หตั ถกรรม และคา ขาย
๑. เกษตรกรรม สงั คมสโุ ขทยั เปน สงั คมเกษตรกรรม อาชพี หลกั คอื
การเพาะปลูก และเลย้ี งสตั ว การเพาะปลกู จะมที ั้งการทํานา ทําไรแ ละทําสวน
พืชท่ีปลกู กันมาก เชน ขาว มะมวง มะขาม หมาก พลู เปน ตน บรเิ วณที่
ใชเ ปน พนื้ ทเี่ พาะปลกู ไดแ ก ทรี่ าบลมุ แมน า้ํ ปง แมน าํ้ ยม และแมนา้ํ นา น
๒. หัตถกรรม หัตถกรรมท่ีสําคัญของสุโขทัย สวนใหญเปนการผลิต
เครื่องสังคโลก หรอื เครื่องปน ดนิ เผา เครือ่ งสังคโลกของสโุ ขทยั ทีผ่ ลิตได คือ
จาน ชาม และถว ยตา ง ๆ นอกจากนน้ั ยงั นยิ มผลติ เครอื่ งสงั คโลกในรปู แบบตา ง ๆ
ตามความตอ งการของผซู ือ้ เชน แจกัน เหยือก โถน้ํา โอง ไห เปน ตน
๖๒ ประวัติศาสตร ๔

๓. การคา ขาย การคา ขายในสมัยสโุ ขทยั เปน การคาแบบเสรี ทกุ คนมี
อิสระในการคาขาย รัฐไมจํากัดชนิดสินคาและไมเก็บภาษีผานดานที่เรียกวา
จังกอบ ผูใดอยากคาขายอะไรก็ไมมีการหาม มีการคาสัตวชนิดตาง ๆ เชน
ชา ง มา ววั ควาย เปนตน ตลอดจนการคาแรเ งินและแรท อง

นอกจากจะมีการคาขายภายในราชอาณาจักรแลว ยังมีการคาขาย
และแลกเปลี่ยนสินคากับอาณาจักรตาง ๆ ท่ีอยูภายนอกอาณาจักรสุโขทัย
อกี ดว ย

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ÙŒ èÕ ô

๑. อตธาิมบาหยวั ปขจอจทัยกี่ สาํ ําหคนัญดทให่ชี วถ ยูกสตงอ เสงริมให(สตุโขัวทอัยยสาางมา)รถพัฒนาเศรษฐกิจใหเจริญ ผฉูสบอับน

๑) ภูมปิ ระเทศ ตงั้ อยบู รเิ วณทรี่ าบลมุ แมน า้ํ ทร่ี าบเชงิ เขา ทเี่ ปน แหลง............................................................................................................................................................................................
เพาะปลูก เลี้ยงสตั ว...............................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................

๒) ทรัพยากรธรรมชาติ มพี ชื พรรณธรรมชาติทสี่ มบรู ณ เชน ปาไม.................................................................................................................................................................
สัตวปา และแรธาตตุ างๆ...............................................................................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................................................................

๓) ความสามารถของผนู าํ …………………ก…ษ……ัต……ร…ิย……ส……ม…ัย……ส…ุโ…ข……ท…ัย……ท……ร…ง…ม……ีพ……ร…ะ…ป……ร…ีช……า…ส……า…ม…า……ร…ถ.
ในการคิดริเริ่ม และดัดแปลงส่ิงแวดลอมท่ีเอื้ออํานวยตอการ...............................................................................................................................................................................................................................
ดาํ รงชวี ติ ของราษฎร เชน สรา งทาํ นบกน้ั นาํ้ เพอื่ กกั เกบ็ นา้ํ ทเี่ รยี กวา...............................................................................................................................................................................................................................
ทาํ นบพระรว ง...............................................................................................................................................................................................................................

๒. ยกตวั อยา งอาชีพท่ีสาํ คญั ในสมยั สุโขทยั มา ๓ อาชีพ พรอ มกับอธิบายมา

พอเขา ใจ โดยจขดั น้ึ ทําอลยงใกู นสบั มดดุ ุลแยลวพนนิาํ เสจิ นขออผงลงผาูสนหอนนา ช้นั

๖๓ประวัตศิ าสตร ๔

๕ ¾Ñ²¹Ò¡ÒôŒÒ¹Ê§Ñ ¤ÁáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁã¹ÊÁÑÂÊØ⢷ÂÑ
๑. ชนชน้ั ทางสงั คมสมยั สโุ ขทยั
สังคมสโุ ขทัยประกอบดว ยชนชน้ั ตาง ๆ ดงั น�้
๑) ชนช้นั ผูปกครอง ไดแก
(๑) พระมหากษตั รยิ  เปน ผทู ม่ี อี าํ นาจ
สงู สดุ ในราชอาณาจกั ร กษตั รยิ จ ะมหี นา ทป่ี กครองอาณาจกั ร
ใหมคี วามม�นั คงเปนปก แผน รวมไปถงึ การดแู ลราษฎร
ใหท ํามาหากินและดํารงชวี ติ อยางเปน ปกติสขุ
(๒) เจานายหรือขุนนาง เปนกลุม
พระราชวงศ และขาราชการทมี่ หี นาทชี่ วยเหลอื
พระมหากษตั ริยในการปกครองบา นเมอื ง
๒) ชนช้ันผถู ูกปกครอง ไดแ ก
ผฉูสบอบั น (๑) ไพร ประชาชน เปนชนชั้น พระบรมรปู พอขนุ ผาเมอื ง
ทอี่ าํ เภอหลมสกั จังหวดั เพชรบูรณ

กลมุ ใหญข องสังคม ในยามทบ่ี า นเมอื งสงบสขุ
มีหนาท่ีประกอบอาชีพ เลี้ยงดูครอบครัว และชวยทํางานท่ีเปนประโยชนตอ
สว นรวม แตในยามมศี กึ สงคราม ชายฉกรรจม ีหนา ท่ีรับใชชาติบา นเมอื ง
(๒) พระสงฆ เปนกลุมนักบวช มีหนาท่ีสั�งสอนหลักธรรมให
แกประชาชน และเปนผูเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา
จากการศึกษาศิลาจารึกหลักท่ี ๑ ทําใหเราทราบวา ในสมัย
สโุ ขทยั มกี ารใชก ฎหมาย เพอ่ื ควบคุมความเปนระเบียบเรียบรอยใหเกิดขึ้นใน
สงั คม เชน เกย่ี วกบั การรอ งทกุ ขฎ กี าเมอ่ื ไมไ ดร บั ความเปน ธรรมมขี อ ความกลา ว
ถึงวา เม่ือราษฎรคนใดมคี ดคี วามทจ่ี ะถวายฎกี าตอ องคพ ระมหากษตั รยิ  ก็ใหไป
ส�ันกระด�ิงที่แขวนไวหนาประตูพระราชวัง พระเจาแผนดินจะเสด็จมาสอบสวน
คดคี วามและตัดสนิ ดว ยความเปนธรรม

๖๔ ประวตั ิศาสตร ๔

เกี่ยวกับการพิจารณาคดีความ มีขอความกลาววา เมื่อมีคดีความ
เกิดข้ึน ใหทําการสอบสวนวาใครเปนฝายผิดใครเปนฝายถูก แลวจึงตัดสิน
อยา งยุตธิ รรม หามมิใหรับสินบนขางใดขา งหนึง� ดังขอความในศิลาจารกึ วา

…ไพรฟา ลูกเจา ลูกขนุ ผิแลผดิ แผกแสกวางกัน สวนดแู ทแล

จึ�งแลง ความแกเ ขาดวยซอื่ บเ ขาผูล กั มกั ผซู อ น

เหน็ ขา วทา นบใครพ นิ เหน็ สนิ ทานบใครเ ดือด…

(ขอความท่ีแปล) …ประชาชน เจานาย ขุนนาง ท่ีไมถูกกัน ก็ใหไตสวนดวยความซ่ือตรง

อยาเขา ขา งคนผดิ อยาเหน็ แกทรพั ยสนิ ทีม่ ีคนนาํ มาติดสินบน…

๒. มรดกทางวฒั นธรรมของสโุ ขทยั
สังคมสุโขทัยยึดม�ันในพระพุทธศาสนา ประชาชนจึงไดรับการ
ขดั เกลาจติ ใจใหม คี วามละเอยี ดออ น ทง้ั ในแงข องหลกั ธรรมและศลิ ปกรรมตา ง ๆ
ทาํ ใหสามารถสรางสรรคศลิ ปวฒั นธรรมไวมากมาย ดังตอ ไปน�้ ผฉสู บอับน

พระพุทธสิหิงค ประดิษฐานในพระท่ีน�ัง ๑) ดา นศาสนา
พทุ ไธสวรรย พพิ ิธภัณฑสถานแหง ชาติ พระมหากษัตริยในสมัยสุโขทัย
พระนคร กรุงเทพฯ
ทรงมีศรัทธาตอพระพุทธศาสนา ทรงนําราษฎร
ปฏิบัติธรรมและทํากิจกรรมทางศาสนา โดย-
เฉพาะพระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลิไทย) พระองค
ทรงออกผนวชและทรงนิพนธงานทางศาสนา
เชน หนงั สอื ไตรภมู พิ ระรว ง เปน ตน นอกจากนน้ั
ยังมีประเพณ�การสรางวัดข้ึนในเขตพระราชวัง
เพอ่ื ใชส าํ หรบั ประกอบพระราชพธิ ที างศาสนา และ
พระราชพธิ ีอ่ืน ๆ ท่ีสืบทอดมาจนถึงปจจุบนั

๖๕ประวตั ิศาสตร ๔

๒) ดานศลิ ปกรรม
(๑) สถาปต ยกรรม สิ�งกอสราง
สมัยสุโขทัยมีความงดงามและเปนแบบอยาง
ของสุโขทัยโดยเฉพาะ ดังจะเห็นไดจากการ
กอสรางเจดียในสมัยสุโขทัยตอนตน ที่นิยม
กอสรางเจดียทรงกลมแบบลังกา ซ�ึงไดรับ
อิทธิพลมาจากพระพุทธศาสนาลัทธิลังกาวงศ
ตอมาในสมัยสุโขทัยตอนปลาย การกอสราง
เจดียจะมีลักษณะสวยงามยิ�งขึ้น เปนรูปแบบ
สุโขทัยแท คือ เจดียทรงพมุ ขาวบิณฑ หรือ
ทรงดอกบัวตูม เจดยี ท รงลงั กา ที่วดั ชางลอ ม
อ.ศรสี ัชนาลัย จ.สุโขทัย

นอกจากน้� สมัยสุโขทัยจะนิยมสรางวิหารใหญกวาโบสถ
ผฉูส บอับน มีกําแพงทึบ และเจาะเปนชองเล็ก ๆ คลายกับหนาตางเพื่อใหแสงลอดผาน
เขาขางในได ซ�ึงเปนลักษณะเฉพาะของการสรางวิหารในสมัยน้ัน จะนิยม
สรางไวดานหนาของเจดีย เชน วิหารหลวงท่ีเมืองสุโขทัย วิหารหลวงที่วัด
มหาธาตุ เปนตน
(๒)ประติมากรรม การกอสรางพระพุทธรูป สมัยสุโขทัยนิยม
หลอพระพทุ ธรูปจากโลหะสาํ รดิ ซึ�งเปน ศลิ ปะแบบสุโขทยั แท
พระพุทธรูปสมัยสุโขทัยท่สี วยงามท่สี ุดของชาติไทย ไดแก
พระพทุ ธชินราช พระศรศี ากยมุน� เปนตน
(๓)งานจติ รกรรม งานจติ รกรรมสมยั สโุ ขทยั มที ง้ั ภาพลายเสน
และภาพสีฝุน เชน จติ รกรรมงานเขียนลายเสนเร่ืองชาดก สลกั บนหินชนวน
ท่ีผนังอุโมงคในวัดศรีชุม จังหวัดสุโขทัย และภาพจิตรกรรมฝาผนัง ใชสีแดง
ดํา ขาว เปนหลัก เชน ภาพเขียนที่วัดเจดียเจ็ดแถว เมืองศรีสัชนาลัย
จังหวัดสุโขทัย เปน ตน
เปนพระพทุ ธรปู ปางเรือนแกว หนา ตักกวา ง ๕ ศอก ๑ คบื ๕ นวิ้ ปจจุบันประดิษฐานอยใู น
๖๖ ประวัติศาสตร ๔ วิหารใหญ วดั พระศรรี ัตนมหาธาตุฯ จังหวดั พษิ ณโุ ลก ตามตํานานกลาววา พระเจาศรีธรรม-
ไตรปฎ กหลอขน้ึ ราว พ.ศ. ๑๕๐๐ พรอ มกบั พระพทุ ธรูปอีก ๒ องค คือ พระพทุ ธชนิ สหี แ ละ
พระศรีศากยมนุ ี

๓) ดานภาษาและวรรณกรรม
มรดกทางวัฒนธรรมของสุโขทัยที่
สําคัญ คือ ตัวอักษรไทยและวรรณกรรม ตัวอักษร
ไทย เรียกวา ลายสือไทย พอขุนรามคําแหงทรง
ประดิษฐขึ้น เม่ือป พ.ศ. ๑๘๒๖ ตัวอักษรไทยที่
พอขุนรามคําแหงทรงประดิษฐข้ึนนั้นไดดัดแปลงมา
จากอกั ษรขอมและอักษรมอญ มีลกั ษณะการจดั วาง
รูปสระใหเรียงอยูบนบรรทัดเดียวกันกับพยัญชนะ
การประดิษฐอักษรไทยทําใหเกิดวรรณกรรมท่สี ําคัญ
ไดแก ศิลาจารึกพอขุนรามคําแหง หรือศิลาจารึก ศิลาจารึกหลักท่ี ๑ หรอื ศลิ าจารกึ
หลักท่ี ๑ นอกจากน้�ยังมีวรรณคดีท่ีสําคัญ ไดแก พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช ปจจุบนั
ไตรภูมพิ ระรวง (เตภูมิกถา) เก็บรักษาไวที่พพิ ิธภัณฑสถาน
แหง ชาตพิ ระนคร กรงุ เทพมหานคร

๔) ดา นขนบธรรมเนย� มประเพณ� ผฉูสบอับน
ขนบธรรมเน�ยมประเพณ�ตาง ๆ เปนสิ�งท่ีสะทอนใหเห็นถึง
ความเปนอยูของคนในสังคม ขนบธรรมเน�ยมและประเพณ�ในสมัยสุโขทัย
จะเกี่ยวของกับพระพุทธศาสนาเปนสวนใหญ เน�องจากคนไทยในกรุงสุโขทัย
นับถือพระพุทธศาสนากันอยางกวางขวาง ทําใหพระพุทธศาสนาเขามามี
อิทธิพลตอวิถีชีวิตของผูคนในสุโขทัยเปนอยางมาก เชน ประเพณ�การสราง
วัดในเขตพระราชวัง ประเพณ�ทําบุญเขาพรรษา และออกพรรษา รักษาศีล
ฟง เทศนในวนั สําคญั ทางพระพทุ ธศาสนา เปนตน
ขนบธรรมเนย� มประเพณข� องสุโขทัย เปนมรดกตกทอดมาจนถึง
ปจ จบุ นั ไดแ ก การละเลน รน่ื เรงิ ประเพณก� ารเผาเทยี นเลน ไฟ และพระราชพธิ ี
ตา งๆ เชน พระราชพธิ ลี อยพระประทปี เปน ตน

๖๗ประวัตศิ าสตร ๔

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ŒÙ Õè õ

๑. เขยี นแผนผงั ความคดิ แสดงระบบชนช้นั ทางสงั คมในสมัยสุโขทัยใหถูกตอง

พระมหากษัตริย ชนชั้นผูปกครอง เจา นายหรือขุนนาง.....................................................
มหี นา ท…ี่ …ป…ก…ค……ร…อ…ง…
มหี นา ท…่ี ช…ว…ย…เ…ห…ล……อื …
อาณาจักรใหม ี.....................................................
ความม่นั คง..................................................... กษตั ริยป กครอง.....................................................
สงบสุข…………………………………………… บา นเมือง.....................................................

……………………………………………

ชนชนั้ ทางสงั คมสมยั สุโขทัย

…ช…น……ช…นั้ ……ผ…ถู …ูก……ป…ก…ค……ร…อ…ง…….

ผฉูส บอบั น ไพร ประชาชน............................................................. พระสงฆ.............................................................

มหี นา ท…ี่ ………………………….. มหี นา ท…่ี …………………………..

ประกอบอาชีพ............................................................ สงั่ สอน............................................................
และรับใช........................................................... หลักธรรม...........................................................
บา นเมอื ง.......................................................... แกป ระชาชน..........................................................

๒. แบง กลมุ รวมกนั สืบคน ขอ มลู เกยี่ วกบั วฒั นธรรมของสุโขทัย ในดา นตาง ๆ
ที่กาํ หนดให จากนัน้ บันทกึ ขอ มูลลงในสมุด แลว นาํ เสนอผลงานหนาชั้น
ขึน้ อยกู ับดลุ ยพินิจของผสู อน๑) ดา นศาสนา

๓) ดานภาษาและวรรณกรรม
๒) ดา นศลิ ปกรรม
๔) ดานขนบธรรมเนย� มประเพณ�

๖๘ ประวตั ิศาสตร ๔

๖ ¡ÒÃÊÔ¹é ÊØ´¢Í§ÍҳҨѡÃÊâØ ¢·ÂÑ
เม่ือส้ินรัชสมัยพอขุนรามคําแหงมหาราชแลว อาณาจักรสุโขทัยเร�ิม
เสอ่ื มอาํ นาจลง พระมหากษตั รยิ อ งคต อ มาไมส ามารถรกั ษาอาณาจกั รใหค งสภาพ
เดิมไวได จึงทําใหหัวเมืองตาง ๆ ท่ีเคยตกอยูใตอํานาจของสุโขทัยตางพากัน
แข็งขอต้งั ตนเปนอสิ ระ
ตอมาพระมหาธรรมราชาท่ี ๑ (ลิไทย) ข้ึนครองราชย พระองคตอง
เผชิญกับการคุกคามของอาณาจักรใกลเคียง คือ เชียงใหมและอยุธยา โดย-
เฉพาะอยางย�ิง อาณาจักรอยุธยาที่มีอํานาจทางการเมืองท่ีเขมแข็งและขยาย
ตัวอยางรวดเร็ว ในชวงปลายสมัยของพระองค สมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๑
(อูทอง) ไดยกทัพมาตีและยึดครองเมืองชัยนาทได ทําใหอาณาเขตของ
อาณาจกั รสโุ ขทยั ลดนอ ยลง และในป พ.ศ. ๑๙๖๒ พระมหาธรรมราชาท่ี ๓ เสดจ็
สวรรคต พระราชโอรส ๒ พระองค คอื พระยาบาลเมอื ง และพระยาราม ตอสู
แยงชิงราชสมบัติกัน ทําใหเกิดการจลาจลขึ้น สรางความออนแอใหแก ผฉูสบอับน
อาณาจกั รสุโขทยั เปน อยา งยงิ�
เมอื งชัยนาท เปน ชอ่ื เรียกอกี ชอื่ หนึง่ ของเมืองพิษณุโลก

สมเด็จพระอินทราชา (เจานครอินทร) กษัตริยแหงกรุงศรีอยุธยาเห็น
เปนโอกาสเหมาะจึงยกทัพไปปราบจลาจล พระราชโอรสทั้งสองจึงยอม
ออนนอม พระองคจึงทรงแตงตั้งใหพระยาบาลเมืองเปนกษัตริยครองเมือง
พิษณุโลกซ�ึงเปนเมืองหลวงของอาณาจักรสุโขทัยในขณะน้ัน ทรงพระนามวา
พระมหาธรรมราชาท่ี ๔ (บรมปาล) และไดทรงแตงตั้งใหพระยารามครอง
เมอื งสโุ ขทยั
อทุ ยานประวตั ิศาสตรส โุ ขทัย แสดงใหเ ห็น
ถงึ ความเจริญรงุ เรืองของอาณาจกั รสโุ ขทยั

เมื่อส้ินรัชสมัยของพระมหาธรรมราชาท่ี ๔
พระราเมศวรไดข น้ึ ครองราชยเ ปน กษตั รยิ แ หง อยธุ ยา
ทรงพระนามวา สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ได
เสดจ็ มาประทบั ทเ่ี มอื งพษิ ณโุ ลก เมอื งพษิ ณโุ ลกจงึ มี
ฐานะเปนเมืองหลวงของอยุธยาตลอดรัชสมัยของ
พระองค ดวยเหตุน�้ อาณาจักรสุโขทัยจึงถูกผนวก
รวมเขา เปนสวนหนึง� ของอาณาจักรอยุธยา จงึ ถอื ได พระบรมรูปสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ
วา เปนการสิน้ สดุ ของอาณาจักรสโุ ขทัยตงั้ แตน ้ันมา ประดิษฐานอยทู ดี่ า นหนา ศาลากลาง
จ.พระนครศรีอยุธยา

อาณาจักรสุโขทัยเปนอาณาจักรท่ีบรรพบุรุษไทยใชเวลาเพ่ือสรางความ
เปนปกแผน และความเจรญิ รงุ เรอื งเปนเวลานานถึง ๒๐๐ ป โดยสรางสรรค
ผลงานท่ีไดกลายเปนเอกลักษณของวัฒนธรรมไทยในรูปแบบตาง ๆ และได
กลายเปนมรดกทางความคิดและภูมิปญญาไทย ท่ีชาวโลกประกาศยกยองให
ผฉูส บอบั นเปนมรดกทางวัฒนธรรมของโลก ดังนั้น คนไทยทุกคนควรมีความภาคภูมิใจ
ในบรรพบุรุษของตนเองท่ีสามารถสรางสรรคสิ�งท่ีเปนเกียรติภูมิอันสูงสงใหแก
ชาตไิ ทยเรา

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙ·Œ èÕ ö

ศึกษาคนควาเร่อื ง การส้ินสดุ อํานาจของอาณาจักรสโุ ขทัยและแสดงความ
คดิ เห็นวา “การสิ้นสุดอาํ นาจของอาณาจักรสุโขทัยเกดิ ขน้ึ จากสาเหตุใด”
(แนวการตอบ) เน่ืองจากเมื่อส้ินรัชสมัยพอขุนรามคําแหงแลว กษัตริยท่ีขึ้น........................................................................................................................................................................................................................................

ครองราชยองคตอ ๆ มา ไมสามารถรักษาอาณาจักรไวได หวั เมอื งตา ง ๆ........................................................................................................................................................................................................................................
จงึ พากันตง้ั ตนเปนอสิ ระ นอกจากนย้ี งั มีการจลาจลเกิดขน้ึ ในอาณาจกั ร........................................................................................................................................................................................................................................
เน่ืองจากการแยงชิงราชสมบัติกัน ดังน้ันอาณาจักรสุโขทัยจึงเร่ิมเส่ือม........................................................................................................................................................................................................................................
อาํ นาจลง และถกู ผนวกรวมเขา กบั อาณาจกั รอยธุ ยาในทส่ี ดุ........................................................................................................................................................................................................................................

๗๐ ประวัตศิ าสตร ๔

๑¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹ปÒร¡ะÒจÃํา¤บทÔ´ท่ี
๑. ศึกษาคนควาเรอ่ื งพัฒนาการตาง ๆ ในสมยั สุโขทัย จากน้ันดภู าพ
แลว บันทกึ ขอมลู มสฐ4./.ต3ัวช(1ว้ี )ดั

๑) ภาพน�้ แสดงถงึ พัฒนาการทางดา น

การเมืองการปกครอง................................................................................................................................

มีลกั ษณะ ดังน�้ การปกครองเปน............................................................................

แบบพอ ปกครองลกู โดยเปรยี บประชาชน................................................................................................................................
ทกุ คนเหมือนครอบครัวเดียวกันและ................................................................................................................................
พอ ขนุ จะทรงออกวา ราชการและดูแล................................................................................................................................
ทกุ ขส ขุ ของราษฎร................................................................................................................................

๒) ภาพน�้ แสดงถงึ พฒั นาการทางดา น
เศรษฐกจิ................................................................................................................................
ผฉสู บอบั น
มีลักษณะ ดงั น้� เตาทเุ รียง............................................................................

มีไวเพ่ือผลติ เครอ่ื งสงั คโลก................................................................................................................................

ซึ่งเปนสนิ คา หลกั ในสมยั สุโขทัย................................................................................................................................

๓) ภาพน�้ แสดงถึงพัฒนาการทางดาน
ขนบธรรมเนียมประเพณี................................................................................................................................

มลี ักษณะ ดงั น�้ ประเพณลี อยกระทง............................................................................
ส ะ ท อ น ใ ห เ ห็ น ถึ ง ค ว า ม เ ป น อ ยู ข อ ง ค น................................................................................................................................

ในสังคม โดยขนบธรรมเนียมประเพณี................................................................................................................................

ในสมัยสุโขทัยจะเก่ียวของกับพระพุทธ-................................................................................................................................

ศาสนาเปน สว นใหญ................................................................................................................................

๒. แบง กลมุ ใหแ ตล ะกลมุ รว มกนั สรปุ พฒั นาการดา นตา ง ๆ ของอาณาจกั รสโุ ขทยั
โดยจัดทําลงในสมดุ แลว ผลัดกนั นาํ เสนอผลงานหนาชัน้
มฐ./ตวั ชว้ี ัด
ข้นึ อยูกับดลุ ยพนิ ิจของผูสอน
ส4.3 (1)

๗๑ประวตั ศิ าสตร ๔

๑Ẻ·´Êͺ·èÕ กา ✗ คาํ ตอบทีถ่ กู ตอ งทส่ี ดุ

๑. อาณาจักรสโุ ขทัยตง้ั ข้ึนใน พ.ศ. ใด ๖. จุดประสงคข องสุโขทยั ในการสงทูตไป
และกษัตริยพ ระองคแ รกคอื ใคร เยือนจีน คอื ขอใด
ก. พ.ศ. ๑๗๙๑- พอขุนผาเมือง ก. ติดตอขอพระพทุ ธสิหิงค
ข. พ.ศ. ๑๗๙๓- พอขุนบานเมือง ✗ข. ตดิ ตอในดา นการคาขาย
ค. พ.ศ. ๑๗๙๐- พอ ขนุ รามคาํ แหง ค. ขอใหจนี ชวยปราบขาศึก
✗ง. พ.ศ. ๑๗๙๒- พอ ขุนศรี ง. ตอ งการรับวัฒนธรรมจากจีน
อนิ ทราทิตย
๒. ขอใดไมใชปจจยั ในการกอ ตั้ง ๗. สนิ คา ออกทส่ี าํ คญั ของสโุ ขทยั คือขอใด
อาณาจักรสโุ ขทัย ก. ขาว
ก. มีผนู าํ ทีเ่ ขม แขง็ ข. อาวธุ
ข. ขอมเสือ่ มอํานาจ ค. เคร่ืองเทศ
✗ค. มชี าวตางชาติชวยเหลอื ✗ง. เครอ่ื งสังคโลก
ง. บา นเมอื งมคี วามอดุ มสมบรู ณ
๓. เมอื งใดไมไดอ ยูภายใตอ ิทธิพลของ ๘. ขอใดไมถูกตองเกี่ยวกับไตรภูมิ
ผฉสู บอับน สุโขทัยสมยั พอ ขนุ รามคาํ แหง พระรวง
ก. กําแพงเพชร ✗ก. เปน พระราชนพิ นธข อง
✗ข. เชียงใหม พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช
ค. เพชรบรุ ี ข. เปนวรรณคดเี ลม แรกของไทย
ง. ราชบรุ ี ค. เปน เรอื่ งราวเกย่ี วกับนรกสวรรค
๔. การทพ่ี อ ขนุ รามคาํ แหงใหป ระชาชน ง. มีอทิ ธิพลตอจติ ใจและความเชือ่
มารอ งทุกขตอ พระองคโดยตรง ของผคู นในสมยั นั้น
เกิดผลดีอยา งไร
ก. ทาํ ใหคดคี วามส้ินสุดลง ๙. กษัตริยพระองคสุดทายของอาณาจักร
ข. ทาํ ใหค ดีความลดนอ ยลง สโุ ขทยั คือใคร
✗ค. ทําใหท ราบปญหาทแี่ ทจริง ก. สมเดจ็ พระอนิ ทราชา
ง. ทําใหข า ราชการตง้ั ใจทํางาน ข. สมเดจ็ พระรามาธบิ ดีที่ ๑
๕. เมอื งลูกหลวงในสมยั สโุ ขทัยตอนตน ค. สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ
คือเมืองใด ✗ง. สมเดจ็ พระมหาธรรมราชาท่ี ๔
✗ก. สระหลวง ข. บางฉลงั (บรมปาล)
ค. เมาะตะมะ ง. เวยี งจันทน
๑๐. ขอใดไมใชล กั ษณะเศรษฐกิจทส่ี าํ คญั
ในสมัยสโุ ขทยั
ก. เกษตรกรรม ข. คา ขาย
✗ค. อตุ สาหกรรม ง. หัตถกรรม

๗๒ ประวตั ศิ าสตร ๔

๒บทที่ º¤Ø ¤ÅÊÓ¤ÞÑ ÊÁÑÂÊâØ ¢·ÂÑ

ขอบขา ยสาระการเรียนรแู กนกลางรายวิชา ประวัติศาสตร ชัน้ ป.๔

ตวั ชีว้ ดั ชั้นป สาระพ้ืนฐาน ความรูฝงแนน ติดตัวผเู รียน
การเรยี นรเู ก่ียวกบั ประวตั ิและ
มฐ.ส ๔.๓ (๒) ๑. พอ ขุนศรีอินทราทติ ย
บอกประวตั ิและผลงานของบคุ คลสาํ คญั ๒. พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช ผลงานของบคุ คลสําคัญสมัยสโุ ขทยั
สมัยสโุ ขทยั ๓. พระมหาธรรมราชาที่ ๑ ทําใหเราภาคภูมิใจในบรรพบรุ ษุ
(พระยาลไิ ทย) ของเรา

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¹íÒÊ¡‹Ù ÒÃàÃÂÕ ¹

ผฉสู บอับน

á¹ÅÐ¡Ñ ¾àÃÃÕÂÐ๻º¤¹šÃ´Ô ÁÊÇÃèÔ§‹ÒÒ·ª¾ÕàèÒ¡¹Ã´Ô ÐÊØ¢¾¹ÖéÒÇØ·ãù¸ÂÕ Ãª »Ù‹Ç¾§‹ÍÊ⢺Á¹Ø ÂÑÃÃÒã³Ò´Áʤ¶íÒáҹ˧

๗๓ประวัตศิ าสตร ๔

๑ ºØ¤¤ÅÊÓ¤ÑÞÊÁÑÂÊØ⢷ÂÑ
ในสมัยสุโขทัย มีพระมหากษัตริยท่ีถือวาเปนบุคคลสําคัญอยูหลาย
พระองคที่ไดสรางผลงานอันมีคุณคากอใหเกิดประโยชนแกประชาชนและมีผลดี
ตออาณาจกั ร บคุ คลสาํ คัญในสมัยสโุ ขทัยทเ่ี ราควรศกึ ษาในช้ันน�้ ไดแก

๑. พอขนุ ศรีอินทราทติ ย
๑) พระราชประวตั ิ
พอ ขนุ ศรอี นิ ทราทติ ย ทรงมพี ระนามเดมิ วา พอ ขนุ บางกลางหาว

พระราชประวัติในตอนตนของพระองคยังไมอาจระบุไดแนชัดวา พระองคเปน
เจาเมืองใดมากอน พอขุนบางกลางหาวไดอภิเษกกับพระนางเสือง พระองค
ทรงเปนปฐมกษัตริยแหงราชวงศพระรวงท่ีครองกรุงสุโขทัย พระราชโอรส
ของพระองค ๒ พระองค คือ พอขนุ บานเมือง และพอขนุ รามคาํ แหง ซงึ� ได
ครองกรงุ สโุ ขทยั สบื ตอ มา
ผฉูสบอับน ๒) พระราชกรณ�ยกจิ

พอขุนศรีอินทราทิตยทรงเปนผูนําท่ีมีพระปรีชาสามารถมาก
มีความเด็ดเดี่ยวกลาหาญในการทําศึกสงคราม พระองคทรงสามารถจูงใจให
คนไทยท้ังหลายยอมรับและเขามารวมมือตอตานอํานาจของขอม และทําให
บรรดาหัวเมืองตาง ๆ ท่ีมีคนไทยเปนเจาเมืองยอมสวามิภักดิ์และข้ึนตรงตอ
กษัตริยกรุงสุโขทัย ในระยะเร�ิมตนของการสถาปนากรุงสุโขทัยเปนราชธาน�น้ัน
อาณาจกั รสโุ ขทยั ยงั ไมม น�ั คงเปน ปก แผน เพราะบรรดาเมอื งตา ง ๆ ยงั คงเปน อสิ ระ
ในการปกครองตนเอง จึงมกี ารทาํ ศกึ สงครามแยง ชงิ อํานาจและขยายอาณาเขต
กนั อยเู นอ� งๆ เชน ขนุ สามชนเจา เมอื งฉอด ไดย กทพั มาตเี มอื งตาก ทาํ ใหส โุ ขทยั
ตองยกทัพขึ้นไปปราบ สุโขทัยจึงกลายเปนศูนยรวมและศูนยกลางอํานาจของ
คนไทย

๗๔ ประวัตศิ าสตร ๔

๒. พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช
๑) พระราชประวตั ิ
พอขุนรามคําแหงมหาราช
ทรงเปนพระราชโอรสของพอขุนศรีอินทรา-
ทิตยกับพระนางเสือง ทรงมีพระนามเดิมวา
ราม พระองคทรงข้ึนครองราชยเปนพระ-
มหากษัตริยพระองคท่ี ๓ ของอาณาจักร
สุโขทัย ต้ังแตป พ.ศ. ๑๘๒๒ ตอจาก
พอ ขนุ บานเมอื ง ซง�ึ เปน พระเชษฐา (พช่ี าย)
๒) วรี กรรมสาํ คัญ พระบรมราชานุสาวรยี พ อ ขุนรามคําแหงมหาราช
พอขุนรามคําแหงทรงเปน ประดิษฐานอยูในบริเวณอุทยานประวตั ิศาสตร
สุโขทยั

กษัตริยนักรบที่มีพระปรีชาสามารถในดาน
การทําศึกสงครามตั้งแตยังไมไดครองราชย ดังจะเห็นไดจากเมื่อครั้งพระองคผฉสู บอบั น
มีพระชนมายุ ๑๙ พรรษา พระองคไดเสด็จตามพระราชบิดาไปทําสงคราม
เพื่อแยงชิงเมืองตากกับขุนสามชน เจาเมืองฉอด และรบชนะขุนสามชน
พระบดิ าจึงเฉลมิ พระนามใหวา รามคาํ แหง
๓) พระราชกรณ�ยกจิ
อาณาจกั รสโุ ขทยั ในสมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชมคี วามเจรญิ
รงุ เรอื งอยา งมาก เนอ� งมาจากพระราชกรณย� กจิ ในดา นตา งๆ ของพระองค ดงั น้�
(๑) ดานการเมืองการปกครอง พระองคทรงใชรูปแบบการ
ปกครองแบบ พอปกครองลูก นอกจากน�้ พอขุนรามคําแหงทรงทําสงคราม
ขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวางมากกวาพระมหากษัตริยพระองคใดใน
สมัยสุโขทัย

๗๕ประวตั ิศาสตร ๔

(๒) ดานเศรษฐกิจ พระองคทรงโปรดใหสรางทํานบกักเก็บนํ้าที่
เรยี กวา ทาํ นบพระรว ง หรอื สรดี ภงส เพอื่ ใชก กั เกบ็ นา้ํ ไวใ ชใ นฤดแู ลง นอกจากนี้
พระองคทรงใหเสรีภาพแกประชาชนในการคาขายไดอยางอิสรเสรี ไมมีการ
เก็บภาษีผา นดานจากราษฎร ทเ่ี รยี กวา จังกอบ ทําใหก ารคาขายขยายออกไป
อยา งกวา งขวาง และทรงโปรดใหม กี ารสรา งเตาเผาเครอ่ื งสงั คโลกเปน จาํ นวนมาก
เพื่อผลติ เปนสนิ คาออกไปขายยังดินแดนใกลเคยี ง

(๓) ดา นศลิ ปวฒั นธรรม พระองคท รงประดษิ ฐต วั อกั ษรไทย ทเ่ี รยี กวา
ลายสือไทย และไดมีการพัฒนามาเปนลําดับจนถึงอักษรไทยในปจจุบัน ทําให
คนไทยมอี กั ษรไทยใชม าจนถงึ ทกุ วนั น�้ โดยโปรดใหจ ารกึ เรอ่ื งราวเหตกุ ารณต า งๆ
สมัยสโุ ขทัยลงบนหลกั ศลิ า เมอ่ื พ.ศ. ๑๘๒๖ เรียกวา ศิลาจารึกหลกั ท่ี ๑
พอขุนรามคําแหงมหาราชทรงเปนผูนําในการสรางศรัทธาให
ประชาชนเลอ่ื มใสในพระพทุ ธศาสนา พระองคท รงนมิ นตพ ระสงฆน กิ ายเถรวาท
ผฉูสบอับน ลัทธิลังกาวงศจากเมืองนครศรีธรรมราชท่ีกลับมาจากลังกา มาเผยแผคําสอน
ทางพระพทุ ธศาสนาแกร าษฎร ซง�ึ ทาํ ใหช าวสโุ ขทยั เกดิ ความเลอื่ มใสในพระพทุ ธ-
ศาสนาและแสดงออกมาในรปู แบบศลิ ปกรรมดา นตา งๆ เชน การสรา งพระพทุ ธรปู
วัด เจดยี  เปน ตน ทาํ ใหพ ระพุทธศาสนาวางรากฐานมน�ั คงในอาณาจักรสโุ ขทยั
จนกระทง�ั กลายเปน ศาสนาประจํา
ชาติไทยมาจนถึงปจ จุบัน พระอจนะ วดั ศรีชมุ
จงั หวดั สุโขทยั

๗๖ ประวตั ศิ าสตร ๔

๓. พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลไิ ทย)
๑) พระราชประวัติ
พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ (ลิไทย) ทรงเปนพระราชโอรสของ
พระยาเลอไทย กอ นท่ีจะเสดจ็ ข้นึ ครองราชสมบตั ิ พระองคไดไปปกครองดูแล
เมอื งศรีสัชนาลยั ซึ�งอยูในฐานะเมอื งลูกหลวง
๒) พระราชกรณ�ยกจิ
(๑) ดา นการเมอื งการปกครอง พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ (ลไิ ทย)
ไดร วบรวมเมอื งตา งๆ เขา มาเปน สว นหนง่ึ ของอาณาจกั รสโุ ขทยั โดยครอบคลมุ
เมืองระหวา งลุมแมน้าํ ปง แมน้าํ นาน แมน า้ํ แควและแมน้าํ ปา สกั ไดแก เมือง
เชยี งทอง (ตาก) กาํ แพงเพชร พระบาง (นครสวรรค) ปากยม (พจิ ติ ร) สองแคว
สระหลวง (พษิ ณโุ ลก) ขึ้นไปจนถึงเมืองราด เมืองสะคา และเมืองลุมบาจาย
นอกจากนี้ยังทรงยายไปประทับท่ีเมืองพิษณุโลก เพื่อปองกันการขยายอํานาจ
ของอาณาจักรอยธุ ยาอีกดว ย ผฉสู บอับน
พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลไิ ทย) ทรงนาํ หลกั การปกครอง
แบบธรรมราชา ท่ีพระมหากษัตริยจะตองประพฤติและปฏิบัติตนตามหลัก
ทศพิธราชธรรมมาใชในการปกครองอาณาจกั รสโุ ขทยั
(๒) ดา นศาสนา พระมหาธรรมราชา
ท่ี ๑ (ลิไทย) ทรงทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาให
เจริญรงุ เรือง โดยพระองคทรงผนวชและ
จําพรรษาอยูที่วัดปามะมวง และยัง
ทรงพระราชนิพนธไตรภูมิพระรวงหรือ
เตภูมิกถา ซ�ึงมีเน้�อหาเก่ียวของกับ
พระพทุ ธศาสนา

สมดุ ไทยเร่ืองไตรภมู ิพระรวง

๗๗ประวตั ิศาสตร ๔

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹Ò¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃÙŒ
๑. แบงกลุม รวมกันศึกษาพระราชประวตั ขิ องพอขนุ รามคําแหงมหาราช

แพลรวอ ชมวกยบั กยนั กสตรวั ปุ อคยุณางธเรหรตมกุ ทา่ีสราณมป ารระถกนอาํ บไปเ(ปตน วัแบอบยอายงาง)ในชีวติ ประจําวัน

พอ ขนุ รามคําแหง
คณุ ธรรมทส่ี ามารถนาํ ไปเปน แบบอยา ง มดี งั น�้……………………………………………..
………………………พ…อ……ข…นุ …ร……า…ม…ค…าํ…แ……ห…ง…ม……ห…า…ร…า…ช…ท……ร…ง…ม……พี …ร……ะป……ร…ชี …า…ส……า…ม…า…ร…ถ……ใ…น…ห……ล…า…ย……ด…า …น….
ท……ง้ั …ก…า…ร…ป……ร…ะ…ด…ษิ……ฐ…อ …กั …ษ……ร…ไ…ท…ย…………แ…ล……ะ…ท…ร…ง…เ…ป…น……ก…าํ…ล…งั……ส…าํ …ค…ญั……ใ…น……ก…า…ร…ท…า…ํ ศ……กึ …ส……ง…ค…ร……า…ม.
น……อ…ก……จ…า…ก……น…จ้ี……ะ…เห……น็ ……ได……ว …า ……พ……ร…ะ…อ…ง……ค…ท ……ร…ง…ม…คี……ว…า…ม…ห……ว …ง…ใ…ย…แ……ล…ะ…ค……อ…ย…ด……แู …ล…ร……า…ษ…ฎ……ร..
ใ…ห……อ …ย…อู……ย…า…ง…ส……ง…บ……ส…ุข…………เ…ร…า…จ…ึง……ค…ว…ร……ย…ดึ …ม……า…เป……น……แ…บ…บ……อ…ย……า…ง…ใ…น……ก…า…ร…ต……ั้ง…ใ…จ…ศ……ึก…ษ……า..
ห……า…ค…ว…า…ม…ร…ู………เพ…อ่…ื …น…าํ …ม…า…พ……ฒั …น……า…ต…น……เ…อ…ง…ใ…ห…ม …คี ……ว…าม……ร…คู …ว…า…ม…ส……า…ม…า…ร…ถ…ใ…น……ห…ล……า…ย…ๆ………ด…า… น…..
ผฉูสบอับน
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

เมอ่ื ฉนั ไดศ กึ ษาประวตั ขิ องพอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชแลว ฉนั มี
ความรูสึก ดังน…้� ช…น่ื ……ช…ม…ใ…น……พ…ร……ะป……ร…ชี…า…ส……า…ม…า…ร…ถ……ข…อ…ง…พ……อ …ข…นุ……ร…า…ม……ค…าํ …แ…ห……ง…ม…ห……า…ร…า…ช..
แ……ล…ะ…จ…ะ…เ…ป…น……พ……ล…เ…ม…ือ……ง…ด…ีข…อ……ง…ป…ร……ะ…เท……ศ…ช……า…ต…ิ ……เ…พ…อื่ …ท……ด…แ……ท…น……บ…ญุ……ค……ุณ……ข…อ…ง……แ…ผ…น ……ด…นิ…..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

๒. แบง กลมุ รว มกนั สบื คน ขอ มลู เกย่ี วกบั พระราชประวตั ขิ องพระมหาธรรมราชา
ท่ี ๑ (ลิไทย) และพอขุนศรีอินทราทิตย แลวชวยกันสรุปพระราชประวัติ
และพระราชกรณย� กจิ ตลอดจนคณุ ธรรมทส่ี าํ คญั ของพระองค แลว นาํ เสนอ

ผลงานหนา ชนั้ ขึ้นอยกู ับดลุ ยพินจิ ของผสู อน

๗๘ ประวตั ิศาสตร ๔

๒¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾²Ñ ¹ปÒร¡ะÒจÃํา¤บท´Ô ท่ี มฐ./ตัวช้วี ดั

๑. สืบคนขอ มูลเก่ยี วกับประวัติและผลงานของบุคคลสําคัญในสมยั สุโขทยั ส4.3 (2)
ทป่ี ระทบั ใจ แลว บนั ทึกขอ มูล

บคุ คลผูน้� คอื …………………………………………………………………………………………………………………………..
ประวัติ

……………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………… (ติดภาพประกอบ)

ผลงานสาํ คัญขึน้ อยกู บั ดลุ ยพนิ จิ ของผูสอน………………………………………………………………………………… ผฉสู บอบั น

…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

......................................................................................................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................................................................................................

แบบอยา งในการดําเนินชวี ิต

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

.....................................................................................................................................................................................................................................

๓. แบง กลมุ ใหแ ตละกลมุ รว มกนั อภปิ รายแสดงความคดิ เหน็ วา การประดิษฐ
ตวั อักษรไทยของพอ ขุนรามคําแหงมหาราชมีผลดอี ยา งไรบาง แลว สรปุ ผล
มสฐ4./.ต3ัวช(2้ีว)ดั
และบนั ทกึ ลงในสมดุ เพอื่ สง ครตู รวจ ขึน้ อยูกบั ดุลยพนิ ิจของผสู อน
๗๙ประวัตศิ าสตร ๔

๒Ẻ·´Êͺ·èÕ กา ✗ คาํ ตอบท่ถี ูกตองท่สี ุด

๑. ขอ ใดไมใชพระราชกรณย� กิจ ๖. ขอใดเปน หลกั ธรรมที่พระมหากษตั ริย
ของพอขุนรามคาํ แหงมหาราช ในสมยั สโุ ขทยั ใชใ นการปกครอง
ก. ประดษิ ฐตวั อักษรไทย อาณาจกั ร
ข. สรางทาํ นบเพือ่ กกั เกบ็ นาํ้ ก. จกั รวรรดิวัตร
ค. ใหร าษฎรคา ขายไดอ ยางเสรี ข. ฆราวาสธรรม
✗ง. ใชหลักสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย ✗ค. ทศพิธราชธรรม
ในการปกครอง ง. พรหมวหิ ารธรรม
๒. ขอใดเปน วรี กรรมทีส่ ําคญั ของ ๗. พระมหากษตั รยิ พ ระองคใด ท่ีทรง
พอ ขุนรามคําแหงมหาราช ปกครองสโุ ขทยั แบบธรรมราชา
✗ก. รบชนะขุนสามชน เจา เมอื งฉอด ก. พระยาเลอไทย
ข. สรางความสัมพันธก ับลา นนา ข. พอ ขุนรามคาํ แหง
ค. ปกครองบานเมืองอยา งสงบสขุ ค. พอขุนศรีอนิ ทราทติ ย
ง. ครอบครองอาณาจักรมอญได ✗ง. พระมหาธรรมราชาที่ ๑
๓. ขอใดเปนพระราชกรณย� กจิ ทีส่ ําคัญ ๘. พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ ทรงพระราช-
ดา นเศรษฐกิจของพอ ขุนรามคาํ แหง นิพนธว รรณคดีเรื่องอะไร
ผฉูสบอบั น ก. ทรงปกครองแบบพอปกครองลูก ก. ขนุ ชางขุนแผน
ข. ทรงใหสรา งพระแทนมนังคศิลา ✗ข. ไตรภมู ิพระรวง
✗ค. ทรงยกเวน การเกบ็ ภาษีจงั กอบ ค. ลิลิตพระลอ
ง. ทรงคิดประดษิ ฐอ ักษรไทย ง. รามเกยี รต์ิ
๔. พอ ขุนศรอี ินทราทิตยอ ยูใน ๙. ไตรภมู ิพระรว งมีเน้อ� หาเกี่ยวกบั อะไร
ราชวงศใด ✗ก. ศาสนา
ก. ราชวงศสพุ รรณภูมิ ข. เศรษฐกจิ
✗ข. ราชวงศพ ระรว ง ค. การปกครอง
ค. ราชวงศส โุ ขทัย ง. พระราชประวัติ
ง. ราชวงศอ ทู อง ๑๐. การศกึ ษาประวตั ิบุคคลสําคญั
๕. พระมหากษัตริยพ ระองคใด เพ่ือประโยชนในดา นใดมากท่ีสดุ
สถาปนาอาณาจกั รสโุ ขทัย ก. เพ่อื ทราบถงึ ประวัตสิ ว นบุคคล
ก. พอขนุ บานเมอื ง ข. เพ่ือใหมีความรูเพมิ� ขึ้น
✗ข. พอ ขุนศรีอินทราทิตย ค. เพื่อใหท ราบนสิ ัยสวนตัว
ค. พระมหาธรรมราชาท่ี ๑ ✗ง. เพ่ือนาํ มาใชเ ปน แบบอยาง
ง. พอขุนรามคําแหงมหาราช ในการดําเนินชวี ิต

๘๐ ประวตั ิศาสตร ๔

๓บทที่ ÀÙÁÔ»˜ÞÞÒã¹ÊÁÂÑ ÊâØ ¢·ÂÑ

ขอบขายสาระการเรียนรแู กนกลางรายวิชา ประวัติศาสตร ช้ัน ป.๔

ตัวช้ีวัดช้ันป สาระพืน้ ฐาน ความรูฝง แนน ตดิ ตัวผเู รียน
มฐ.ส ๔.๓ (๓) ๑. ภมู ิปญ ญาในสมยั สุโขทยั ภูมิปญญาในสมัยสุโขทัยเปนส�ิงที่

อธิบายภมู ิปญญาไทยทสี่ ําคัญ -ภูมปิ ญญาในการดํารงชวี ติ มีคุณคา และนาภาคภูมิใจ ดังน้ัน
สมยั สุโขทัยทนี่ าภาคภมู ิใจ -ภมู ปิ ญญาดา นศิลปวฒั นธรรม จึงควรอนรุ กั ษใหคงอยตู ลอดไป
และควรคา แกการอนุรกั ษ -ภมู ิปญ ญาดานศาสนา
๒. คณุ คา ของภมู ปิ ญ ญาสมยั สโุ ขทยั

¡¨Ô ¡ÃÃÁ¹íÒÊ¡Ù‹ ÒÃàÃÕ¹

ผฉูสบอับน

¹Ñ¡àÃÂÕ ¹¤Ô´ÇÒ‹ ÀÙÁÔ»˜ÞÞÒä·ÂÊÁÂÑ ÊâØ ¢·ÂÑ
´Ñ§ÀÒ¾´ŒÒ¹º¹ º§‹ ºÍ¡ãËàŒ ÃÒÃÍÙŒ ÐäúҌ §

๘๑ประวัติศาสตร ๔

๑ ÀÙÁ»Ô Þ˜ ÞÒÊÁÂÑ ÊØ⢷ÂÑ
ภมู ปิ ญญาสมัยสุโขทัยมหี ลากหลาย ทง้ั ภมู ปิ ญ ญาเกย่ี วกบั การดาํ รงชวี ติ
การแกปญหาในการดาํ รงชีวิต และภูมิปญญาในการสรา งสรรคค วามเจริญทาง
วัฒนธรรม ศาสนา ตัวอยางภมู ิปญญาสมัยสโุ ขทยั มีดังนี้

๑. ภูมิปญญาในการดํารงชวี ติ พืน้ ฐานทางเศรษฐกิจของสโุ ขทยั คอื
การเกษตรกรรม แตสุโขทัยไมใชด นิ แดนทีอ่ ดุ มสมบรู ณ เพราะตง้ั อยบู รเิ วณ
ที่รา บเชิ ง เ ขาซึ่ ง เ ป น ท่ี ลาด จึงมีป ญหาในการเก็บกักน้ําไวใช นอกจากน้ี
ศรสี ัชนาลัย สุโขทัย อุตรดติ ถ ซึง่ อยบู รเิ วณลมุ แมน า้ํ ยมและแมน า้ํ นา น เปน
แหลงรบั นํา้ จากภูเขาทาํ ใหมีน้ําทว มขัง การเพาะปลูกไดผ ลไมดี ชาวสุโขทยั จงึ
ใชร ะบบชลประทานมาชวยควบคุมนา้ํ ท่ีไหลมาจากภเู ขาและนาํ้ ทท่ี ว มตามลาํ นาํ้
ตา งๆ ดวยการสรา งคันดินและสรา ง
ทํานบก้นั นํ้า ซึ่งเรียกวา สรีดภงส
ผฉูสบอับนสวนในท่ีลุมกส็ รา งฝายทดนํ้าและขุด
คลองสงนา้ํ เพ่ือนํานาํ้ ไปใชในพ้ืนท่ีรอบ
เมอื งสโุ ขทยั รวมทัง้ ขุดสระนา้ํ ท่ีเรยี กวา
ตระพงั ไวท่ัวเมอื งสุโขทัย ปจจุบันยงั บอน้าํ หรอื สระนํ้าท่เี รยี กวา ตระพงั ท่วี ดั ตระพังทอง
มตี ระพงั จํานวนมากท่ียังคงหลงเหลือ ตําบลเมอื งเกา อําเภอเมอื ง จังหวัดสุโขทัย
ใหเห็นอยู การพัฒนาระบบชลประทานเปนการใชภ ูมิปญ ญาของชาวสุโขทยั ใน
การแกป ญหานาํ้ ทําใหม ีน้ําเพยี งพอในการอุปโภคบริโภค

๒. ภูมิปญ ญาในดานศิลปวัฒนธรรม ในสมัยสโุ ขทยั มีการสรา งสรรค
ภูมิปญญาดานศิลปวัฒนธรรมหลายอยาง ไดแ ก

พอ ขุนรามคําแหงคิดประดษิ ฐอักษรไทย หรือ ลายสือไทย ขนึ้ เมื่อ
พ.ศ. ๑๘๒๖ ซง่ึ เปนมรดกทางวัฒนธรรมที่มีคุณคา ยง่ิ ทส่ี บื ทอดมาจนปจจุบนั
การมตี ัวหนังสือใชท ําใหมกี ารจารกึ เร่ืองราวตางๆ ลงบนศิลาจารกึ ซึ่งกลายเปน
หลักฐานทางประวตั ศิ าสตรท ส่ี ําคญั ท่ีคนรุนหลังไดใชศ ึกษาคน ควา

๘๒ ประวัตศิ าสตร ๔

ชาวสุโขทัยไดสรางสรรคงานศิลปะที่มีเอกลักษณของสุโขทัย ศิลปะ
สมัยสุโขทัยจัดไดวาเปนศิลปะไทยที่มีความงดงามที่สุดและมีเอกลักษณเฉพาะ
ของไทยมากทส่ี ดุ ศลิ ปะทเ่ี ปน เอกลกั ษณข องสมยั สโุ ขทยั ไดแ ก เจดยี ท รงพมุ ขา ว
บณิ ฑห รอื ทรงดอกบวั ตมู ดงั เชน เจดยี ท ว่ี ดั มหาธาตุ กลางเมอื งสโุ ขทยั เกา เจดยี 
ท่ีวัดเจดียเจ็ดแถวที่ศรีสัชนาลัย พระพุทธรูปปางลีลาท่ีวัดพระศรีรัตน-มหาธาตุ
เชลียงท่ีศรีสชั นาลัย พระพทุ ธชินราช
ท่จี งั หวัดพิษณโุ ลก เมืองเชลยี ง เปน เมอื งเกา
อยูในอําเภอสวรรคโลก
จงั หวดั สโุ ขทยั

เคร่อื งสังคโลก หัตถกรรมทสี่ ําคัญของสโุ ขทัย เจดียท รงพมุ ขา วบณิ ฑ ที่เปนเอกลักษณ ผฉสู บอับน
การสรางเจดียในสมัยสุโขทัย

การผลิตเครื่องสังคโลกนับเปนภูมิปญญาอยางหนึ�งของชาวสุโขทัย
สันนิษฐานวา ชาวสุโขทัยไดเรียนรูวิธีการทําเครื่องสังคโลกมาจากชางชาวจีน
และไดนํามาพฒั นาจนมีรปู แบบของตนเอง
๓. ภูมปิ ญญาในดานศาสนา
ผูปกครองในสุโขทัยไดนําหลักธรรมในพระพุทธศาสนามาปรับใช
ในการปกครอง ทําใหผูปกครองเปรียบเหมือนธรรมราชา ถือเปนหลักการ
ปกครองของกษตั ริยไทยทกุ ยคุ ทุกสมัย
การศกึ ษาพระพุทธศาสนาทําใหพระมหาธรรมราชาท่ี ๑ (ลิไทย) ได
ทรงพระราชนิพนธหนังสอื ไตรภมู พิ ระรว ง ทีเ่ กีย่ วขอ งกับพระพุทธศาสนา
การมคี วามศรทั ธายดึ มน�ั ในพระพทุ ธศาสนา ทาํ ใหช าวสโุ ขทยั ไดส รา ง
งานศลิ ปะทม่ี ีความงดงามเพื่ออทุ ศิ แดพ ระพทุ ธศาสนา เชน วดั เจดีย พระพุทธ
รปู เปนตน
๘๓ประวตั ิศาสตร ๔

๒ ¤³Ø ¤Ò‹ ¢Í§ÀÙÁ»Ô Þ˜ ÞÒÊÁÂÑ ÊâØ ¢·ÂÑ
ภูมิปญ ญาทบ่ี รรพบรุ ษุ ไทยไดส รางสรรคขึน้ นี้มีคุณคาสบื มาถงึ ปจจบุ ัน
๑. ภาษาไทย
การประดิษฐอักษรไทยทําใหคนไทยมีตัวหนังสือของตนเองใชใน
การบันทึกเรื่องราว การสรางสรรคงานเขียนประเภทตางๆ ต้ังแตอดีตมาถึง
ปจจุบนั เชน ผลงานทางศาสนา ทางประวตั ิศาสตร นิทาน โคลงกลอน
ภาษาไทยเปนภาษาประจําชาติไทย เปนเอกลักษณหนึ่งท่ีแสดงถึง
ความเปน คนไทยและชาตไิ ทย เราจึงควรนกึ ถึงคณุ คาของภาษาไทยและชว ยกนั
รกั ษาภาษาไทยดวยการใชภาษาไทยใหถ กู ตอ งทัง้ การพูดและการเขียน
๒. ศิลปะ

ศิลปะสมัยสุโขทัย เชน เจดียทรง
ดอกบัวตูม พระพุทธรูป เปนศิลปะแบบไทยที่มี
ผฉูสบอับนความงดงามและเปนมีเอกลักษณของตนเอง
ศลิ ปะและมรดกทางวฒั นธรรมท่ีบรรพบุรุษไดสราง
ขน้ึ น้ี ทาํ ใหอทุ ยานประวตั ิศาสตรส มัยสุโขทัยไดร บั
การยกยองใหเ ปนมรดกโลก
อทุ ยานประวตั ศิ าสตร
สุโขทัยทําใหคนไทยภาค-
ภูมิใจ เราจึงควรมีสวนรวม เจดียท รงดอกบวั ตมู และพระพุทธรูป
ทีเ่ ปนศลิ ปะสมยั สโุ ขทยั

ในการอนรุ กั ษม รดกของชาติ
ดวยการชวยกันดูแลรักษาโบราณสถาน โบราณวัตถุ
ไมปนปา ยโบราณสถาน เพราะอาจทาํ ใหแ ตกหักพงั ลงมา
และไมขีดเขยี นลงบนโบราณสถาน โบราณวตั ถุ

ยูเนสโกประกาศรับรองใหอ ุทยานประวัติศาสตรส โุ ขทัย
ขน้ึ ทะเบียนเปน มรดกโลก

๘๔ ประวตั ิศาสตร ๔

¡Ô¨¡ÃÃÁ¾Ñ²¹Ò¡ÒÃàÃÕ¹÷ٌ Õè

๑. ดูภาพท่ีกําหนดให แลว ตอบคาํ ถามใหถ กู ตอง
๑) ภาพน�้เรยี กวา บอ นา้ํ..........................................................................
ประโยชน คือ ใชก กั เกบ็ นา้ํ.........................................................................
เพอ่ื ใชใ นการอปุ โภคบรโิ ภค......................................................................................................................
และใชท าํ การเกษตร เปน ตน......................................................................................................................
นกั เรยี นคดิ วา คลายกบั ส�งิ ใดใน
สมัยสุโขทัย ตระพงั.................................................................................

......................................................................................................................

เพราะเหตุใด เพราะมลี กั ษณะเปน.............................................................................
บอ นา้ํ เพอื่ เกบ็ นา้ํ ไวใ ช......................................................................................................................

๒) ภาพนเ�้ รียกวา ศลิ าจารกึ ผสู อนฉบับ
..........................................................................
มคี ุณคา อยา งไรบา ง ชว ยใหเ รา......................................................
ไดเ รยี นรเู รอ่ื งราวตา งๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ......................................................................................................................
ในอดตี สมยั สโุ ขทยั......................................................................................................................
นกั เรยี นคิดวาจะอนุรักษภ าษาไทยได
อยางไร..............................................................................................
๑. พดู ใหถ กู ตอ งชดั เจน......................................................................................................................
๒. เขยี นใหถ กู ตอ งเหมาะสม......................................................................................................................
๓. อา นใหถ กู ตอ ง......................................................................................................................

๒. อแแลบยวงาสกงรไลปุรุมผบลาใหกงแารตแอลลภะะปิกขนรลนึ้ักาุมยเอรรบวียยนัมนกูทกจกึันบัะลอมดงภีวใุลิธินปีอรสยานมพยุรดุ วักินาษจิ ภภขููมมอิิปปญงญผญญสู าาสเอหมนลัยาสนุโข้ันทไดัยมอยีคาุณงคไาร
๘๕ประวตั ิศาสตร ๔

๓¡¨Ô ¡ÃÃÁ¾Ñ²¹ปÒร¡ะÒจÃํา¤บท´Ô ท่ี
๑. สบื คน ภมู ปิ ญ ญาทส่ี าํ คญั ในสมยั สโุ ขทยั แลว บนั ทกึ ขอ มลู พรอ มกบั ตดิ ภาพ
ประกอบ
มฐ./ตวั ชว้ี ดั ๑) ภูมิปญ ญาในการดํารงชวี ิต (ตวั อยา ง)

ส4.3 (3)

ตระพงั คอื บอ นา้ํ หรอื สระนา้ํ.....................................................................................................
เปน สถานทกี่ กั เกบ็ นา้ํ เพอื่ ไวใ ช.....................................................................................................
ประโยชนในดานตางๆ เชน.....................................................................................................
ดา นการเกษตร ดา นอปุ โภค.....................................................................................................
และบรโิ ภค เปน ตน..................................................................................................... ภาพตระพงั

.....................................................................................................

..................................................................................................... (ติดภาพประกอบ)
.....................................................................................................

ผฉูสบอบั น ๒) ภมู ปิ ญญาดานศิลปวัฒนธรรม
หรือดานศาสนา

...............................................................................................................

ขน้ึ อยกู บั ดุลยพินจิ ของผูสอน...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................
...............................................................................................................

...............................................................................................................

(ตดิ ภาพประกอบ) ...............................................................................................................

๒. แบงกลุม ใหแตละกลุมรวมกันจัดทําสมุดภาพ “ภูมิปญญาไทยที่สําคัญ
ในสมัยสุโขทัยท่ีนาภาคภูมิใจและควรคาแกการอนุรักษ” แลวใหแตละกลุม
มฐ./ตัวช้วี ดั
ผลัดกันนําผลงานออกมาแสดงหนา ช้นั ขน้ึ อยูกบั ดลุ ยพนิ จิ ของผสู อน
ส4.3 (3)

๘๖ ประวัตศิ าสตร ๔

๓Ẻ·´Êͺ·èÕ กา ✗ คําตอบท่ถี ูกตองทส่ี ดุ

๑. ขอใดเปนภูมิปญญาในการดํารงชีวิต ๖. ขอ ใดไมใ ชง านศิลปะของสโุ ขทัย
ในสมัยสโุ ขทยั ก. พระพุทธชินราช
✗ก. ตระพัง ข. เจดยี ท วี่ ดั เจดียเ จ็ดแถว
ข. ลายสอื ไทย ค. เจดยี ท รงพมุ ขาวบิณฑ
ค. พระพุทธชินราช ✗ง. วัดพระศรรี ตั นศาสดาราม
ง. เจดยี ท รงพุมขา วบณิ ฑ (วดั พระแกว)
๒. สรดี ภงส มีลกั ษณะคลายกับสิง� ใด ๗. หลกั ฐานใดทส่ี ามารถยืนยนั ไดวา
สุโขทยั มกี ารทาํ เครอื่ งสงั คโลก
ก. ทุง นา ✗ข. เข่ือน ✗ก. เตาทเุ รยี ง ข. ศลิ าจารกึ
ค. ไตรภูมิพระรว ง ง. ทาํ นบกน้ั นํ้า
ค. สระน้ํา ง. ถนน ๘. นกั เรียนไมค วรปฏบิ ัติอยา งไร ในขณะ
๓. เพราะเหตุใดสโุ ขทัยจึงแกป ญหา ไปเย่ยี มชมอทุ ยานประวตั ิศาสตร
สุโขทัย
เรอ่ื งน้าํ ดวยการสรางทํานบกน้ั นาํ้ ✗ก. เกบ็ เศษแผนศลิ าไวเปนท่ีระลกึ
(สรีดภงส) และขุดสระนาํ้ (ตระพงั ) ข. ถายภาพโบราณสถานท่ีสําคญั ผฉสู บอับน
ไวเ ปน จาํ นวนมาก ค. เตอื นเพ่ือนเม่ือเห็นเพอื่ นทิ้งขยะ
ก. อยูในทรี่ าบ ลงพืน้
ข. มพี นื้ ดินอดุ มสมบรู ณ ง. แนะนําเก่ยี วกับประวัติสโุ ขทยั
ใหผ ูอื่นทราบเทา ที่รู
✗ค. อยูในบรเิ วณทร่ี าบเชงิ เขา ๙. ไตรภมู พิ ระรวงเปน พระราชนิพนธของ
พระมหากษตั รยิ พ ระองคใด
ซึ�งเปนที่ลาด ก. พอ ขุนศรีอนิ ทราทิตย
ง. ตองการใหค นรุนหลังยกยอง
๔. พอขนุ รามคําแหงมหาราช
คดิ ประดิษฐอ กั ษรไทยขึ้นเมื่อใด
ก. พ.ศ. ๑๖๘๒
ข. พ.ศ. ๑๖๒๘ ข. พอขุนรามคําแหงมหาราช
ค. พ.ศ. ๑๘๖๒ ✗ค. พระมหาธรรมราชาท่ี ๑
✗ง. พ.ศ. ๑๘๒๖ ง. พอ ขนุ บานเมอื ง
๕. เรารเู รอ่ื งราวในสมยั สุโขทยั ๑๐. การอนุรักษภมู ปิ ญญาไทยเปน หนา ที่
ไดเ ปนอยางดีดว ยสิ�งใด ของใคร
✗ก. ศิลาจารกึ พอ ขุนรามคําแหง ก. ครแู ละนกั เรียน
ข. ภาพถา ยโบราณ ข. กํานนั และผใู หญบาน
ค. ลายเขยี นสีตามถา้ํ ค. หนว ยงานราชการ
ง. คําบอกเลา จากคนแก
✗ง. คนไทยทุกคน

๘๗ประวัตศิ าสตร ๔