วิชาโภชาการ ฝาก

93

บทที่ 9

ฉลากและกฎหมายอาหาร

เรยี บเรียงโดย ดร.รสวันต อินทรศริ ิสวัสด์ิ
วตั ถปุ ระสงค&

1. ผ!ูเรยี นสามารถอา% นฉลากอาหารทมี่ ีเครื่องหมายต%างๆ ได!
2. ผ!เู รียนสามารถเลอื กรับประทานอาหารโดยพจิ ารณาจากฉลากอาหารและฉลากโภชนาการได!
3. ผเ!ู รียนเขา! ใจบทบาทของหน%วยงานทท่ี าํ หนา! ทคี่ !มุ ครองผบ!ู ริโภค

9.1 ฉลากอาหาร
ตามประกาศกระทรวงสาธารณสุข ระบุให!ฉลากอาหารจะต!องมีรายละเอียดท่ีต!องแสดงบนฉลากของ

อาหารในภาชนะบรรจตุ !องประกอบไปด!วยขอ! ความและสญั ลักษณด9 ังต%อไปน้ี
- ชอ่ื อาหาร
- เลขสารบบอาหาร
- ชื่อและท่ตี ั้งของผ!ผู ลิตหรือผู!แบ%งบรรจุหรือผนู! าํ เข!าหรือสาํ นกั งานใหญ%
- ปริมาณของอาหารเป&นระบบเมตริก
-. สว% นประกอบทสี่ ําคัญเปน& ร!อยละของนํา้ หนักโดยประมาณเรียงตามลําดับปริมาณจากมากไปนอ! ย
- แสดงขอ! มูลสาํ หรบั ผแ!ู พ!อาหาร กรณมี ีการใช!หรืออาจปนเป‰อŠ นในกระบวนการผลติ ของสว% นประกอบ
ดังต%อไปนีป้ ระเภทหรือชนิดของอาหารซ่ึงมีสารก%อภมู ิแพ! หรือสารทีก่ %อภาวะภูมิไวเกินได!แก%
(1) ธญั พชื ทม่ี ีกลเู ตน ได!แก% ข!าวสาลี ข!าวไรยข9 !าวบาร9เลย9ข!าวโอตŸ สเปลท9 หรอื สายพนั ธุ9ลูกผสมของ
ธญั พืชดงั กล%าว และผลติ ภัณฑจ9 ากธัญพืชที่มีกลูเตนดังกลา% ว ยกเวBนกลโู คสไซรัป หรือเดกซHโทรสที่ไดจB าก
ขาB วสาลีมอลโทเดกซHตรนิ จากขBาวสาลีกลูโคสไซรปั จากขาB วบารHเลยแH อลกฮอลHท่ีไดจB ากการกลน่ั เมลด็
ธญั พชื
(2) สตั ว9น้ําทม่ี ีเปลือกแขง็ เช%น ปู กุ!ง ก้งั ลอบเสตอรเ9 ป&นต!น และผลิตภัณฑ9จากสัตว9นาํ้ ที่มเี ปลือกแขง็
(3) ไข% และผลิตภณั ฑ9จากไข%
(4) ปลา และผลิตภัณฑจ9 ากปลา ยกเว!น เจลาตินจากปลาท่ีใช!เปน& สารช%วยพาวิตามินและแคโรทีนอยด9
(5) ถัว่ ลสิ ง และผลิตภณั ฑจ9 ากถั่วลิสง
(6) ถัว่ เหลือง และผลติ ภัณฑ9จากถว่ั เหลือง ยกเวBนน้ํามันหรอื ไขมนั จากถั่วเหลืองท่ีผSานกระบวนการทํา
ใหบB รสิ ุทธ์โิ ทโคเฟอรอลผสม, ดี-แอลฟา-โทโคเฟอรอล, หรือ ดีแอล-แอลฟา-โทโคเฟอรอลหรือ ดี-แอลฟา-
โทโคเฟอรลิ แอซีเทต, หรือ ดแี อล-แอลฟา-โทโคเฟอรลิ แอซีเทต หรือ ดี-แอลฟา-โทโคเฟอริลแอซิดซักซิเนต
ที่ไดBจากถ่ัวเหลืองไฟโตสเตอรอล และไฟโตสเตอรอลเอสเตอรHท่ีไดBจากZนBามันถ่ัวเหลืองสตานอลเอสเตอรH
จากพชื ท่ีผลติ จากสเตอรอลของZนBามนั พืชท่ีไดจB ากถ่ัวเหลือง
(7) นม และผลติ ภณั ฑจ9 ากนม รวมถึงแลคโตส ยกเวนB แลคติทอล
(8) ถวั่ ทม่ี เี ปลือกแขง็ และผลิตภณั ฑ9จากถว่ั ทีม่ ีเปลือกแข็ง เชน% อลั มอนต9 วอลนัท พแี คน เปน& ต!น

0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

94

(9) ซลั ไฟต9 ท่ีมีปรมิ าณมากกว%าหรอื เทา% กบั 10 มลิ ลกิ รัมตอ% กิโลกรัมต!องแสดงข!อความว%า “ข!อมูล
สําหรับผูแ! พอ! าหาร : มี ……..….” กรณีมกี ารใชเ! ปน& สว% นประกอบของอาหาร หรอื “ขอ! มูลสาํ หรบั ผูแ! พ!
อาหาร : อาจมี ………….…” กรณีมกี ารปนเป‰Šอนในกระบวนการผลติ แลว! แตก% รณี

•ตวั อย%างกรณมี ีการใช!เป&นส%วนประกอบของอาหาร เช%น
“ข!อมลู สําหรบั ผแ!ู พ!อาหาร : มีแปง4 สาลี นมผง” มีแปง4 สาลี นมผง
“ขอ! มูลสาํ หรับผ!ูแพ!อาหาร : มีเคซีน (โปรตีนนม)”
“ข!อมลู สําหรบั ผูแ! พ!อาหาร : มีเคซนี (โปรตีนจากนม)”
ท้งั นี้หากเป&นศพั ท9เฉพาะต!องระบุช่อื สารก%อภูมิแพใ! ห!ผู!บริโภคเขา! ใจไดอ! ย%างชดั เจน เชน% มเี คซนี
(โปรตนี นม)
•ตวั อยา% งกรณีมีการปนเปŠ‰อนในกระบวนการผลิต เชน%
“ขอ! มลู สาํ หรับผู!แพ!อาหาร : อาจมีถ่วั เปลือกแข็ง”
“ขอ! มลู สําหรบั ผ!แู พ!อาหาร : อาจมีแป4งสาลี”
•ตวั อย%างกรณีมีการใชเ! ปน& ส%วนประกอบของอาหาร และกรณีมกี ารปนเป‰Šอนในกระบวนการผลติ เชน%
“ขอ! มูลสาํ หรับผแู! พ!อาหาร : มแี ปง4 สาลี นมผง, อาจมีถ่ัวเปลือกแข็ง”
“ข!อมูลสาํ หรับผแ!ู พ!อาหาร : มีแปง4 สาลี นมผง และอาจมีถั่วเปลือกแข็ง”
•ตวั อย%างกรณีการแสดงข!อมูลสารกอ% ภมู ไิ วเกนิ (ซัลไฟต9) เชน% มกี ารใช!โซเดียมไบซัลไฟตเ9 ปน& สารฟอกสี
ในผลิตภณั ฑ9
“ข!อมลู สาํ หรบั ผแู! พ!อาหาร : มีซลั ไฟต9”
ท้ังนใ้ี นกรณีท่ีอาหารท่มี ีสารก%อภมู ิแพ!หรือสารที่ก%อภาวะภมู ิไวเกินเปน& สว% นประกอบทส่ี าํ คัญและมีการ
แสดงชือ่ อาหารท่ีระบชุ ่ือสารก%อภูมแิ พห! รือสารท่ีก%อภาวะภูมิไวเกนิ ไวช! ัดเจนแลว! เชน% ใชช! ือ่ อาหารว%า
“ªน!านมโคพาสเจอร9ไรส9” หรอื “ถั่วลสิ งอบกรอบ”ไมต% !องแสดงข!อมลู สําหรับผูแ! พ!อาหารอีก

9.2 ฉลากโภชนาการ

ฉลากโภชนาการ คือ ข!อมูลโภชนาการของอาหารน้ันๆ บนฉลากในรูปของชนิด และปริมาณของ
สารอาหารโดยอย%ูภายในกรอบท่ีมีรูปแบบเดียวกันซ่ึงเรียกว%า กรอบข!อมูลโภชนาการ นอกจากน้ัน ยังรวมถึง
การใช!ข!อความกล%าวอ!างทางโภชนาการ เช%น โปรตีนสูง เสริมวิตามินซี เป&นต!น โดยฉลากโภชนาการช%วยให!
ผู!บริโภคเลือกซื้ออาหารและเลือกบริโภคให!เหมาะสมกับความต!องการ หรือภาวะทางโภชนาการของตนได!
เชน% เลอื กอาหารท่ีระบุว%ามีโคเลสเตอรอลตํ่า หรือ มีโซเดียมตํ่าสามารถเปรียบเทียบเลือกซ้ือผลิตภัณฑ9อาหาร
ชนิดเดียวกัน โดยเลือกที่มีคุณค%าทางโภชนาการดีกว%าได! และในอนาคต เมื่อผ!ูบริโภคสนใจ ต!องการข!อมูล
โภชนาการของอาหาร ผผ!ู ลติ กจ็ ะแข%งขันกันผลิตอาหารท่ีมีคุณค%าทางโภชนาการสูงกว%า แทนการแข%งขันกันใน
เรอื่ งหบี หอ% สี หรอื ส่งิ จูงใจภายนอกอื่นๆ

สําหรับรูปแบบมาตรฐานของกรอบข!อมูลโภชนาการนั้น ใช!แบบเต็มเป&นหลัก โดยอาหารที่มี
สารอาหารไม%กี่อย%าง (ตามเกณฑ9) จะได!รบั อนุญาตให!เลือกแสดงแบบย!อกไ็ ด! สารอาหารทบี่ ังคบั มีดงั น้ี

0000167 อาหารเพื่อชวี ติ และความงาม

95

ตารางที่ 9.1 กรอบข!อมลู โภชนาการ สารอาหารบังคบั
ในกรอบขอ" มูลโภชนาการแบบย!อ
สารอาหารบังคับ มี 6 ตัว ไดแ! ก%
ในกรอบขอ" มลู โภชนาการแบบเต็ม
พลงั งานทง้ั หมด
มี 15 ตวั ได!แก% ไขมันท้งั หมด

พลงั งานท้งั หมดพลงั งานจากไขมนั โปรตีน
ไขมันทงั้ หมด คารโ& บไฮเดรตทงั้ หมด
ไขมนั อม่ิ ตวั
โคเลสเตอรอล นาํ้ ตาล
โปรตนี โซเดยี ม
คารโ& บไฮเดรตท้งั หมด
ใยอาหาร
นาํ้ ตาล

โซเดียม
วิตามินเอ วติ ามนิ บี 1 วิตามินบี 2
แคลเซยี ม เหล็ก

ท่มี า: หัทยา กองจันทกึ (2546)

กรอบข!อมูลโภชนาการแบบย%อให!เลือกใช!ได!หากอาหารน้ันมีสารอาหารบังคับตามแบบเต็มจํานวน 8
รายการขน้ึ ไปจาก 15 รายการ อย%ูในปรมิ าณนอ! ยมาก

อย%างไรก็ตาม ปCจจุบันปCญหาสุขภาพของประชาชนจากภาวะโภชนาการเกินและโรคไม%ติดต%อโดยเฉพาะ
โรคอ!วนโรคเบาหวานและความดนั โลหิตสงู เป&นปCญหาระดับประเทศและระดับโลกดังนั้นกระทรวงสาธารณสุข
จงึ ไดม! ีนโยบายลดการบริโภคอาหารที่มีรสหวานมันเค็มเพ่ือช%วยป4องกันปCญหาภาวะโภชนาการเกินและโรคไม%
ติดต%อโดยให!ผ!ูผลิตแสดงค%าพลังงานไขมันน้ําตาลและโซเดียมแบบ GDA (Guideline Daily Amount) ต%อ 1
หน%วยบรรจุภัณฑ9บนฉลากด!านหน!าของผลิตภัณฑ9อาหารเพื่อให!ผ!ูบริโภคสามารถใช!เป&นข!อมูลในการตัดสินใจ
เลอื กซือ้ ไดอ! ยา% งเหมาะสมดงั ภาพ

ภาพที่ 9.1 ตวั อยา% งฉลาก GDA (Guideline Daily Amount)
ที่มา : ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ ฉบบั ที่ 374 (2559)

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

96

9.3 ฉลากของอาหารสาํ หรับผท"ู ี่ต"องการควบคุมน้ําหนัก
อาหารสําหรบั ผ!ูท่ตี !องการควบคุมนา้ํ หนักหมายความว%าอาหารท่ใี ชเ! ฉพาะเพ่อื ควบคุมหรือลดนํา้ หนักแบ%ง

ออกเปน& 2 ประเภทคอื
1. อาหารทีผ่ ู!ที่ต!องการควบคุมนา้ํ หนักใชก! นิ แทนอาหารทใี่ ชก! นิ ตามปกติใน 1 มื้อหรือมากกวา% 1 ม้ือหรือ
ทานอาหารท้งั วัน
2. อาหารทผ่ี ู!ท่ตี !องการควบคุมน้ําหนักใช!กินแทนอาหารบางสว% นไดแ! ก% อาหารทถ่ี ูกลดพลังงาน และ
อาหารท่ีให!พลังงานตํ่า
ฉลากแบบท่ี 1 กนิ แทนอาหารที่ใชก! ินตามปกติ

การแสดงฉลากของอาหารสําหรับผ!ูที่ต!องการควบคมุ นํ้าหนักประเภทกนิ แทนอาหารที่ใชก! นิ ตามปกติและ
จําหน%ายโดยตรงตอ% ผ!บู รโิ ภคต!องมีข!อความเป&นภาษาไทยแต%จะมภี าษาตา% งประเทศด!วยก็ได!และจะต!องมี
ขอ! ความแสดงรายละเอียด ดังนี้

- ขอ! ความว%า "อาหารควบคมุ หรอื ลดนาํ้ หนกั "เว!นแต%กรณที ี่ใช!ขอ! ความดังกล%าวเป&นชอ่ื ของอาหารแล!ว
- ข!อความว%า“กนิ อาหารนีโ้ ดยมไิ ด!อยภ%ู ายใต!การดูแลของแพทยผ9 เ!ู ชย่ี วชาญด!านโภชนาบําบดั อาจเกิด
อนั ตราย”
- ข!อความวา% "ใช!สําหรับผู!ใหญ%เทา% น้ัน"
- ชนดิ และปริมาณของส%วนประกอบท่ีไมม% ีคณุ ค%าทางโภชนาการ
- คณุ ค%าทางโภชนาการและพลังงานทีไ่ ด!รับต%อการกิน 1 คร้งั
- ขอ! ความว%า “ควรกนิ วันละไมต% ํ่ากว%า 800 กโิ ลแคลอรี (3344 กโิ ลจลู )”
-วธิ ใี ชแ! ละข!อแนะนําหรอื ข!อควรปฏิบตั ใิ นการใชอ! ยา% งถูกต!องตามหลักโภชนบาํ บัดอยา% งละเอยี ดในกรณีที่
ไม%สามารถแสดงข!อแนะนําหรือข!อควรปฏิบัตดิ ังกล%าวที่ฉลากไดใ! ห!จัดทําเป&นคม%ู ือหรือเอกสารกาํ กบั ไว!
ฉลากแบบท่ี 2 อาหารท่ีถูกลดพลังงาน

การแสดงฉลากของอาหารสําหรับผท!ู ต่ี !องการควบคมุ น้ําหนักประเภทใช!กนิ แทนอาหารบางส%วน เช%น
อาหารทีถ่ ูกลดพลังงาน และจําหน%ายโดยตรงต%อผ!ูบรโิ ภคต!องมีข!อความเป&นภาษาไทยแต%จะมี
ภาษาต%างประเทศดว! ยก็ได!และจะต!องมีข!อความแสดงรายละเอียด ดังนี้

- ข!อความวา% "อาหารที่ถูกลดพลงั งาน"เว!นแต%กรณีที่ใชข! !อความดังกลา% วเป&นชื่อของอาหารแลว!
-ขอ! ความวา% “ห!ามกนิ แทนอาหารมอื้ ใดม้อื หน่งึ ”
- ขอ! ความว%า“กินอาหารน้ีโดยมิได!อยูภ% ายใต!การดูแลของแพทย9ผู!เชย่ี วชาญดา! นโภชนาบําบดั อาจเกิด
อนั ตราย”
- ข!อความว%า "ใช!สําหรบั ผ!ใู หญเ% ท%านัน้ "
- ชนิดและปรมิ าณของส%วนประกอบท่ีไมม% คี ณุ คา% ทางโภชนาการ
- คณุ ค%าทางโภชนาการของอาหาร
-วิธีใช!และข!อแนะนําหรือข!อควรปฏิบัติในการใช!อย%างถูกต!องตามหลักโภชนบําบัดอย%างละเอียดในกรณีที่
ไม%สามารถแสดงข!อแนะนาํ หรือขอ! ควรปฏิบัติดงั กล%าวทฉี่ ลากได!ใหจ! ดั ทําเปน& คม%ู อื หรอื เอกสารกาํ กับไว!
ฉลากแบบท่ี 3 อาหารทีใ่ ห!พลงั งานตํ่า

การแสดงฉลากของอาหารสําหรับผ!ูที่ต!องการควบคุมน้ําหนักประเภทใช!กินแทนอาหารบางส%วน เช%น
อาหารที่ถูกลดพลังงาน และจําหน%ายโดยตรงต%อผ!ูบริโภคต!องมีข!อความเป&นภาษาไทยแต%จะมี
ภาษาตา% งประเทศดว! ยกไ็ ด!และจะตอ! งมขี !อความแสดงรายละเอียด ดงั นี้

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

97

- ขอ! ความว%า "วัตถุใหค! วามหวานแทนนา้ํ ตาล"เว!นแต%กรณที ใ่ี ชข! อ! ความดังกล%าวเปน& ช่ือของอาหารแล!ว
- ข!อความว%า "ใช!สาํ หรับผใู! หญ%เท%านน้ั "
- ชนิดและปรมิ าณของสว% นประกอบท่ไี มม% ีคุณคา% ทางโภชนาการ
-วิธีใช!และข!อแนะนําหรือข!อควรปฏิบัติในการใช!อย%างถูกต!องตามหลักโภชนบําบัดอย%างละเอียดในกรณีท่ี
ไม%สามารถแสดงขอ! แนะนําหรือข!อควรปฏิบตั ิดังกลา% วท่ีฉลากได!ใหจ! ัดทาํ เป&นค%ูมอื หรอื เอกสารกาํ กับไว!

9.4 กฎหมายและหนว! ยงานทําหนา" ทีค่ "มุ ครองผบ"ู รโิ ภค

สิทธิผ!บู ริโภค ถือเป&นหน่ึงในสิทธขิ ั้นพน้ื ฐานของประชาชนชาวไทยทกุ คนที่พงึ ไดร! ับการคมุ! ครองทั้งนี้
พระราชบัญญตั ิค!ุมครองผ!ูบริโภค พ.ศ. 2522 ได!กําหนดสทิ ธขิ องผ!บู ริโภคท่ีจะไดร! บั ความค!มุ ครอง ได!แก%

1 สิทธิท่จี ะได!รับข%าวสารรวมทัง้ คาํ พรรณนาคณุ ภาพทถี่ ูกต!อง และเพยี งพอเกยี่ วกับสนิ ค!าหรือบริการ
2. สิทธทิ ีจ่ ะมอี สิ ระในการเลือกหาสนิ ค!าหรือบริการ
3. สทิ ธิท่จี ะได!รับความปลอดภยั จากการใชส! นิ คา! หรือบริการ
4. สทิ ธทิ จ่ี ะไดร! บั ความเปน& ธรรมในการทําสัญญา
5. สิทธิที่จะได!รบั การพิจารณา และชดเชยความเสียหาย
ปCจจุบนั มีหน%วยงานคอื สํานกั งานคณะกรรกการค!มุ ครองผู!บริโภค (สคบ.) ทาํ หนา! ท่ีดูแล ตรวจสอบ และ
ดาํ เนนิ คดีเปรียบเทยี บปรบั ผ!ูประกอบการทกี่ ระทําผดิ หรือเอาเปรียบผบ!ู ริโภค และให!ความรก!ู ับภาคประชาชน
สาํ นกั งานคณะกรรมการคมุ! ครองผู!บริโภค ตระหนักและเล็งเห็นถงึ ความสาํ คญั ของการสร!างเครอื ข%ายดา! นการ
คุ!มครองผ!ูบริโภค ดงั นั้นปCจจบุ ันจงึ มีการจัดตั้งเครือข%ายอาสาสมัครค!มุ ครองผู!บริโภค (OCBP) โดยมีสายด%วน
1166 ให!ผูบ! ริโภคสามารถติดต%อเพ่อื ร!องเรยี นความเปน& ธรรมได! และมชี %องทางร!องเรียนออนไลน9ผา% นเว็บไซต9
คือ http://complain.ocpb.go.th/OCPB_Complains
นอกจากนี้ เพ่ือให!การดําเนนิ การมีประสิทธิภาพ สาํ นักงานคณะกรรมการค!มุ ครองผู!บรโิ ภคสาํ นกั
นายกรัฐมนตรี จึงได!ผลกั ดนั แผนแม%บท“แผนยทุ ธศาสตร9การคุ!มครองผู!บริโภคแห%งชาติฉบบั ที่ 1 พ.ศ. 2560-
2564”เพ่ือใช!เปน& แนวทางในการดาํ เนนิ งานคม!ุ ครองผ!บู รโิ ภคของประเทศประกอบไปด!วย 5 ยุทธศาสตร9 คือ
(1) การพัฒนาระบบและกลไกการคุ!มครองผ!ูบรโิ ภค (2) การพฒั นาระบบฐานข!อมลู ในการคุ!มครองผูบ! รโิ ภค
(3)การพัฒนาองค9ความรูแ! ละการส่ือสารเพ่ือการคม!ุ ครองผ!บู ริโภค (4) การสรา! งและการพฒั นาศักยภาพ
เครอื ข%ายค!ุมครองผ!บู รโิ ภค และ (5) การส%งเสริมการบรู ณาการการค!ุมครองผบู! รโิ ภค

บรรณานกุ รม

หทั ยา กองจันทกึ . (2546). ฉลากโภชนาการให!อะไรกบั ผ!ูบริโภค.สํานักคณะกรรมการอาหารและยา

ชมรมค!ุมครองผ!ูบริโภคในสถานศึกษา. (2560). พัฒนาเครือข%าย ขยายงานคุ!มครองผู!บริโภค. สํานักงาน
คณะกรรมการค!ุมครองผ!บู ริโภค. http://www.ocpb.go.th สบื คน! ออนไลน9 30 กรกฎาคม 2560

ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ (ฉบบั ท่ี 121) พ.ศ. 2532 เร่อื ง อาหารสําหรบั ผูท! ต่ี !องการควบคุมนาํ้ หนัก

ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ (ฉบบั ท่ี 367) พ.ศ. 2557 เรือ่ ง การแสดงฉลากของอาหารในภาชนะบรรจุ

ประกาศกระทรวงสาธารณสุข (ฉบับท่ี 374) พ.ศ. 2559 เรื่อง อาหารที่ต!องแสดงฉลากโภชนาการและค%า
พลังงานน้ําตาลไขมนั และโซเดียมแบบจดี เี อ

0000167 อาหารเพื่อชีวิตและความงาม

98
ประกาศกระทรวงสาธารณสุข (ฉบับที่ 383) พ.ศ. 2560 เรื่อง การแสดงฉลากของอาหารในภาชนะบรรจุ

(ฉบบั ท่ี 2)
สํานักงานคณะกรรมการคุ!มครองผูบ! ริโภค. 2560. แผนยทุ ธศาสตร9การค!มุ ครองผู!บริโภคแห%งชาติฉบับที่ 1 พ.ศ.

2560-2564 สํานักนายกรฐั มนตรี

0000167 อาหารเพื่อชีวิตและความงาม

99

บทที่ 10
แนวโน"มของตลาดผลติ ภณั ฑ&อาหารเสรมิ สขุ ภาพและความงาม

เรียบเรียงโดย ดร.รชนิภาส สแุ กว สมัครธํารงไทย

วตั ถุประสงค&
1. เพื่อทราบถึงผลติ ภณั ฑ9อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
2. เพ่ือทราบถึงแนวโนม! ของการพฒั นาและการตลาดของผลิตภณั ฑ9อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
3. เพื่อทราบถงึ การพัฒนาผลติ ภณั ฑ9อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
4. เพ่ือทราบถงึ นวัตกรรมที่ใช!พัฒนาผลติ ภัณฑ9อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
5. เพ่อื ทราบถงึ การใชบ! รรจุภณั ฑ9สําหรบั ผลติ ภณั ฑอ9 าหารเสริมสุขภาพและความงาม

10.1 ผลติ ภัณฑอ& าหารเสริมสขุ ภาพและความงาม
ผลติ ภณั ฑเ9 สรมิ อาหารท้ังเพอื่ สุขภาพและความงามเร่ิมเป&นที่นิยมมากข้ึน โดยกลุ%มเป4าหมายหลักจะเป&น

กลุ%มผ!ูบริโภคท่ีอยู%ในกล%ุมคนท่ีทํางานทั่วไปจนถึงกลุ%มคนที่ทํางานหนัก มีเวลาพักผ%อนน!อย ไม%มีเวลาที่จะ
รับประทานอาหารให!ครบห!าหม%ูได! หรืออาหารที่รับประทานในชีวิตประจําวันไม%เพียงพอต%อความต!องการ
อาหารเสรมิ บางชนิดพอรับประทานเข!าไปแล!วก็เกิดประโยชน9ท่ีสามารถสังเกตเห็นได!ชัดหรือเกิดประโยชน9แต%
ไม%สามารถสังเกตเห็นได!ด!วยตาเปล%า โดยจะเห็นได!ว%าคนส%วนใหญ%ท่ีไม%ได!ทํางานหนักมักไม%ค%อยเห็นประโยชน9
ของอาหารเสริม ในขณะที่คนท่ีทุ%มเทในการทํางานหรือทํางานหนักมากๆจะรับประทานอาหารเสริมกันเป&น
ส%วนใหญ% ทั้งนก้ี เ็ พอ่ื เสริมท้งั สุขภาพและเสรมิ ความงาม

10.1.1 ชนิดของผลติ ภณั ฑ9เสริมอาหารเพ่อื สขุ ภาพและความงาม
1. อาหารเสริมประเภทให!ความงาม
อาหารเพื่อความงาม (beauty food หรือ cosmeceutical food) จัดอยู%ในกล%ุมอาหารท่ีให!

คุณค%าเฉพาะ (functional food) โดยมีสารอาหาร "เชิงหน!าที่" ท่ีให!สรรพคุณด!านความสวยงาม บํารุง
ผิวพรรณให!น%ุม ชุ%มช่ืน ยกกระชับ มีน้ํามีนวล และกระจ%างใส สารอาหารน้ีจะถูกดูดซึมเข!าสู%กระแสเลือดได!
อยา% งรวดเรว็ ซึง่ ล!วนเป&นสารทถ่ี กู นาํ มาใชใ! นผลิตภณั ฑ9เครื่องสาํ อางต%างๆ และเป&นสารที่สกัดจากพืช ผัก ผลไม!
ตามธรรมชาติ เช%น วติ ามนิ แรธ% าตุ ไฟโตนิวเทรยี นท9 และโพรไบโอตกิ (สถาบันอาหาร, 2552)

0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

100

ภาพท่ี 10.1 ผลิตภัณฑอ9 าหารเสรมิ ประเภทใหค! วามงามทีไ่ ด!จากสารทีส่ กัดจากพืช ผัก ผลไม! ตามธรรมชาติ

ทม่ี า: https://www.biotecnika.org/2017/07

2. อาหารเสริมประเภทบํารงุ ผิว
จากการท่ีเราไดย! นิ ขา% วเร่ืองคา% นยิ มของคนสมัยนมี้ กั จะนยิ มชื่นชอบคนผิวขาว ทําให!คนท่ีผิว

ไม%ขาวใส ต!องการที่จะมีผิวขาวใสเพื่อให!สังคมยอมรับว%าตนเองสวย ผ!ูผลิตอาหารเสริมจึงมีการผลิตคิดค!น
อาหารเสรมิ ทช่ี ว% ยให!ผิวขาวมากขึน้ ที่เปน& ทนี่ ิยมอยต%ู อนนี้ก็คงจะหนีไม%พ!นพวกกลูต!าไธโอน แม!ว%าสารนี้จะมีอย%ู
ตามปกติของร%างกายก็จริงแต%ก็อย%ูในภาวะสมดุล การท่ีเราไปเพิ่มโดยขาดความระมัดระวังอาจจะทําให!สมดุล
ในร%างกายเสียได!อีกท้ังยังมีผลข!างเคียงอีก ทางท่ีดีถ!าจะสวยควรสวยอย%างปลอดภัยโดยเลือกอาหารเสริมที่มี
คุณภาพมีสถานท่ีผลิต มีมาตรฐานความปลอดภัยดีกว%าแม!อาจจะไม%สามารถขาวหมดจดได!เท%าที่ต!องการ แต%
ความปลอดภัยก็เป&นส่งิ ที่สําคญั ท่สี ุด ดังนั้นสารสกดั จากเปลือกสนฝรั่งเศส หรือสารสกัดจากถ่ัวเหลืองก็เป&นอีก
ทางเลือกที่น%าสนใจ เน่ืองจากมคี วามปลอดภัย เพ่อื ผิวขาวกระจา% งใส อยา% งปลอดภยั ไร!ผลข!างเคยี ง

3. อาหารเสรมิ ลดน้าํ หนัก
ผลิตภัณฑ9เสริมอาหารชนิดน้ีมีการผลิตขึ้นมาแพร%หลายเป&นเวลานานมากแล!ว และเป&นที่

นิยมในกลม%ุ คนท่ัวไป โดยการรบั ประทานอาหารเสรมิ ชนดิ นีม้ ักจะหวังผลเพ่ือให!ร%างกายของเรามีประสิทธิภาพ
ดขี ้ึน ทนตอ% ภาวะความเครียด ความเหน่ือยลา! ทเ่ี กดิ จากการทํางานได! อาหาเสริมเหล%านี้มักจะประกอบไปด!วย
วิตามินแร%ธาตุที่จําเป&นต%างๆของร%างกาย สารต!านอนุมูลอิสระสารสกัดที่โฆษณาว%าช%วยในเร่ืองเกี่ยวกับปCญหา
สุขภาพ เชน% คนทีม่ ีโรคประจําตัวท่ีต!องการอาหารเสริมเพื่อบรรเทาโรคของตน ทั้งน้ีการเลือกอาหารเสริมควร
คาํ นึงถงึ ประสทิ ธิภาพทีแ่ ทจ! รงิ ความปลอดภยั ของอาหารเสริมเปน& หลักโดยแบง% เปน& กลม%ุ ใหญ% 4 ประเภทคือ

- กล%มุ ท่ีชว% ยลดการดูดซึมไขมัน
กล%ุมอาหารเสริมท่ีลดการดูดซึมไขมัน เป&นอาหารท่ีมีส%วนผสมสารอาหารในกลุ%มควบคุม
ปริมาณอาหารและลดไขมัน เช%น สารสกัดจากผลส!มแขก ซ่ึงมีผลต%อการลดความอยากอาหารและลดปริมาณ
การรับประทานอาหารอย%างได!ผล สารอาหารในกลุ%มเพ่ิมการเผาผลาญไขมัน เช%น แอล-คาร9นิที ซ่ึงมีฤทธิ์เป&น
ตัวนําพาไขมันท่ีสะสมอยู%ตามเนื้อเย่ือต%างๆ ในร%างกายออกมาเผาผลาญให!เป&นพลังงาน และกลุ%มกําจัดไขมัน
ออกจากรา% งกายไดแ! ก% ไคโตซาน โดยหน!าทีเ่ หมอื นฟองน้ํา เพ่ือดูดซับไขมันในกระเพาะอาหารไม%ให!ดูดซึมเข!าสู%
ร%างกายมักมีส%วนประกอบของสารท่ีช%วยให!ไขมันที่รับประทานทานเข!าไปไม%ถูกดูดซึม โดยจะไปดักจับไขมัน
และขบั ถา% ยออกมา ดงั นน้ั กินอาหารทีม่ ไี ขมันสงู เท%าไรก็ขับออกมาหมดก็เลยช%วยลดความอ!วน การรับประทาน
อาหารเสริมกลุ%มน้ีต!องระวัง ภาวะแร%ธาตุในร%างกายไม%สมดุลเพราะสารอาหารบางอย%างในร%างกายก็ต!องการ
ไขมนั มาช%วยดดู ซึมนนั่ เอง

0000167 อาหารเพ่ือชีวติ และความงาม

101

- กลม%ุ ท่ีชว% ยเพม่ิ การเผาผลาญพลังงาน
อาหารเสริมลดนํ้าหนักกลุม% น้ี จะช%วยให!ร%างกายเร%งการเผาผลาญพลังงานได!มากขึ้น ส%งผลให!สัดส%วนต%างๆ
ลดลงได!
- กล%ุมทีช่ %วยดงึ แปง4 หรอื คารโ9 บไฮเดรตมาเปน& พลงั งาน
อาหารเสริมท่ีช%วยนําแป4งหรือคาร9โบไฮเดรตท่ีเพิ่งทานเข!าไปเปลี่ยนเป&นพลังงาน แทนท่ีจะเป&นไขมัน
อาหารเสริมลดน้ําหนักส%วนน้ี ถือว%าเป&นวิธีการลดความอ!วนท่ีปลอดภัยวิธีหนึ่ง ย่ิงออกกําลังกายประสิทธิภาพ
การเผาผลาญไขมันเปน& พลังงานจะยง่ิ เพม่ิ เปน& เท%าตวั ทาํ ให!ร%างกายมเี ร่ยี วมแี รงมากข้ึนเพราะร%างกายมีพลังงาน
มาใช!เพยี งพอ อาหารเสริมกล%ุมนมี้ ักผลิตจากสารสกดั จากผลสม! แขก
- กลุม% อาหารไขมนั ตา่ํ
กล%ุมอาหารเสริมไขมันต่ํา จะเป&นกล%ุมอาหารเสริมท่ีแนะนําให!รับประทานแทนอาหารบางมื้อโดยอาหาร
เสริมชนิดน้ีได!คิดสูตรท่ีมีสารอาหารเพียงพอ มีไขมันต่ําเหมาะแก%การลดน้ําหนัก แต%ส่ิงท่ีควรระวังคือ อาหาร
เสรมิ สูตรน้ีอาจไม%เพียงพอหรือเหมาะสมก็ความต!องการของร%างกายของเราอย%างแท!จริง อาจทําให!เกิดผลเสีย
ตามมาและไมส% ามารถรบั ประทานได!นาน

4. อาหารเสรมิ บาํ รุงสมอง
อาหารเสริมชนิดนี้ส%วนใหญ%จะมีกลุ%มเป4าหมายหลักเป&นผู!บริโภคที่ต!องใช!สมองในการคิด

และสร!างสรรค9มาก เวลาพักผ%อนน!อย ลดอาหารเหนื่อยล!าและบรรเทาความเครียด กลุ%มอาหารเสริมใน
ประเภททช่ี %วยบาํ รงุ สมอง ได!แก% น้ํามันปลา ใบแปะกŸวย และวิตามินบี เป&นต!น แต%ก็มีข!อควรระวังในการเลือก
ซื้อ กล%าวคือควรซ้ืออาหารเสริมท่ีได!รับพิสูจน9ทางวิทยาศาสตร9แล!วว%าได!ผลจริง เพราะส%วนใหญ%อาหารเสริม
ประเภทนจ้ี ะมรี าคาสูง

6. อาหารเสรมิ เพอื่ บรรเทาหรอื ปอ4 งกนั โรค
อาหารเสริมประเภทน้ีจะเข!าไปเสริมในส%วนท่ีร%างกายขาดและยังสามารถช%วยบรรเทาหรือ

รักษาโรคบางชนิดแทนยาแผนปCจจุบันได!เช%น นํ้าว%านหางจระเข!รักษาอาการโรคกระเพาะ น้ํามันตับปลาค็อด
(cod liver oil) ชว% ยบรรเทาอาการโรคไขข!ออักเสบเป&นต!น นอกจากนี้ยังพบว%า มีผลข!างเคียงน!อยกว%ายาแผน
ปCจจุบัน (วิตามินมอร9, 2555) ส%วนประโยชน9จากวิตามินและเกลือแร%เป&นผลิตภัณฑ9อาหารเสริมที่ให!ประโยชน9
ตอ% ร%างกายในหลากหลายด!าน ตัวอย%างเช%น วิตามินเอ ช%วยในการมองเห็นและการเจริญเติบโตของกระดูก อีก
ท้ังยังช%วยในการเสริมสร!างระบบภูมิคุ!มกันและซ%อมแซมส%วนที่สึกหรอในขณะที่วิตามินหรืออาหารเสริม
บางอย%างอาจส%งผลที่ไม%เหมาะสมถ!าใช!ในปริมาณที่ไม%เหมาะสม เช%น มากเกินความการของร%างกายหรือใช!ไม%
เหมาะสมร%างกาย นอกจาก นแี้ ล!วผ!บู ริโภคจึง ต!องตระหนักอย%ูเสมอว%า การรับประทาน ผลิตภัณฑ9เสริมอาหาร
เหล%า น้ีมไี ว!เพ่อื เสรมิ อาหารเทา% น้นั ไมใ% ช%รับประทานเพอื่ รกั ษาโรค (Bishop, 2010)

จะเห็นได!ว%าผลิตภัณฑ9เสริมอาหารเพื่อสุขภาพและความงามหรืออาหารเสริมเพื่อสุขภาพ
และความงามน้ัน มีขายมากมายตามท!องตลาด จึงไม%ควรนํามารับประทานแทนอาหารหลัก เราควร
รบั ประทานอาหารหลกั ใหค! รบห!าหม%ู ออกกําลงั กายเป&นประจําแล!วทานอาหารเสริมใหเ! หมาะสมกบั ตนเอง

10.2 แนวโน"มผลิตภัณฑ&อาหารเสริมสุขภาพและความงาม (Paleodietguru, 2012)
10.2.1 ผลติ ภัณฑ&อาหารเสรมิ สุขภาพ
ผลิตภัณฑ9อาหารเสริมเพื่อสุขภาพ หรือ ฟCงก9ชันนาลฟู4ด-functional foods ซ่ึงเป&นคําเรียกที่

ไดร! ับการยอมรับโดยทวั่ ไปในหมนู% กั วิชาการนานา ชาติ มีความหมายว%า เป&นผลิตภัณฑ9อาหารที่เมื่อบริโภคเข!า

0000167 อาหารเพ่ือชวี ติ และความงาม

102

สู%ร%างกายแล!วจะสามารถทําหน!าท่ีอ่ืนให!กับร%างกาย นอกเหนือจากรสสัมผัส การให!คุณค%าทางอาหารที่จําเป&น
แกร% า% งกาย และหน!าที่อนื่ ดงั นี้

1. ปรับปรงุ ระบบภูมิคมุ! กันของร%างกาย
2. ปรบั ปรงุ ระบบและสภาพการทํางานของรา% งกาย
3. ชะลอการเสือ่ มโทรมของอวยั วะจากการสงู อายุ
4. ปอ4 งกันโรค ที่อาจเกิดข้นึ จากภาวะโภชนาการผิดปกติ
5. บาํ บดั หรือลดอาการของโรคทเี่ กดิ จากความผดิ ปกติของรา% งกาย
ท้ังน้ี สารประกอบที่ทําให!เกิดหน!าที่ เรียกว%า physiologically active components หรือ
functional ingredients มีการวิจัยและพัฒนาในหลายประเทศท้ังทางยุโรป อเมริกา รวมไปถึงประเทศญ่ีปุ‡น
ซึง่ การพัฒนาการทางผลิตภณั ฑ9เหล%าน้ี ไดก! าํ หนดลกั ษณะจาํ เพาะของผลติ ภัณฑ9อาหารเสรมิ เพ่ือสุขภาพไว!วา%
1. ต!องมีสภาพทางกายภาพเป&นผลิตภัณฑ9อาหารท่ีแท!จริง คือไม%อยู%ในรูปแคปซูล หรือเป&นผงเหมือน
ยา และเป&นอาหารท่ีไดห! รอื ดัดแปลงจากวตั ถุดบิ ตามธรรมชาติ
2. สามารถบริโภคเป&นอาหารได!เป&นประจํา ไม%มีข!อจํากัดเหมือนยา คือบริโภคได!ไม%จํากัดปริมาณ
เวลาและสถานที่
3. มีส%วนประกอบท่ีให!ผลโดยตรงในการเสริมการทํางานของระบบต%างๆ ในร%างกาย และป4องกันโรค
ตา% งๆ ได!
จากลักษณะทั้งสามดังกล%าวทําให!ผลิตภัณฑ9แต%ละชนิดที่ให!ผลดีต%อสุขภาพจําเป&นต!องมีกรรมวิธีการ
ผลิตที่ดี ถูกสุขอนามัย เป&นท่ียอมรับและมีประสิทธิภาพในแง%ของคุณภาพและความปลอดภัย โดยอย%ูบน
พน้ื ฐานของขอ! มูลการวิจยั เพราะตอ! งมกี ารระบุชนิดและปริมาณของสาร ประกอบที่ให!ผลดีต%อสุขภาพร%างกาย
ของผ!ูบริโภค
ฟCงก9ชนั นาล อินเกรเดียนต9 ทีส่ าํ คญั และนิยมใชใ! นปจC จุบัน ได!แก%
1. เสน! ใยอาหาร (dietary fiber) ตัวอย%างผลิตภัณฑ9 ได!แก% เคร่ืองด่ืมเสริมเส!นใยอาหาร ขนมอบเสริม
เสน! ใยอาหาร อาหารเช!าธัญพืชเสรมิ เสน! ใยอาหาร เป&นตน!
2. นํ้าตาลโอลิโกแซ็กคาไรด9 (oligosaccharides) เช%น โอลิโกฟรุกโตส โอลิโกแล็กโทส ได!แก%
เครื่องด่ืมเสรมิ นํา้ ตาลโอลิโกแซ็กคาไรด9 ขนมอบ ขนมขบเค้ียวเสริมโอลิโกแซ็กคาไรด9 ลูกกวาด หมากฝร่ังเสริม
โอลิโกแซ็กคาไรด9 เปน& ต!น
3. แบคทีเรียในกลุ%มแล็กติก (lactic acid bacteria) เช%น แบคทีเรียในกลุ%ม แล็กโตแบซิลัส
(Lactobacillus sp.) บิฟgโดแบคทีเรียม (Bifidobacterium sp.) ได!แก% นมเปรี้ยว โยเกิร9ตเสริมแบคทีเรียใน
กลุม% แล็กติก
4. กรดไขมันไม%อ่ิมตัวเชิงซ!อนในกล%ุมโอเมก!า3 (Omega 3 polyunsaturated fatty acid) เช%น
น้าํ มนั ปลา ได!แก% เครื่องดื่ม ลูกกวาด ขนมหวาน นมผงเสรมิ นาํ้ มันปลา
5. เกลือแรต% %างๆ เช%น แคลเซียม เหล็ก ไดแ! ก% นมผง อาหารสําเร็จรปู เสรมิ แคลเซยี ม
นอกจากน้ีในกลุ%มอาหารเสริมสุขภาพยังมีส%วนผสมท่ีเป&นทั้งสารสังเคราะห9และชนิดที่เป&นสารสกัด
ธรรมชาติ แต%ในระยะหลังแนวคิดเรื่องการกลับสู%ธรรมชาติกําลังได!รับความนิยมอย%างสูง ไม%ว%าจะเป&นแนวทาง
ของชีวจิตหรือแนวคดิ แมก็ โครไบโอติกส9จึงทาํ ใหส! ารสกดั จากธรรมชาติได!รับการตอบรบั มากกว%าสารสังเคราะห9
(นริ นาม, 2559)

0000167 อาหารเพ่ือชวี ติ และความงาม

103

10.2.2 ผลติ ภัณฑ&อาหารเสริมเพอื่ ความงาม
ปCจจุบันอาหารเพื่อความงามกําลังได!รับความนิยมและจัดว%าเป&นท่ีนิยมในหลายประเทศทั่ว

โลก มีข!อมูลที่น%าสนใจจาก The Mintel Global New Products Database ว%า ในปJ 2549 ส%วนแบ%งตลาด
อาหารเพื่อความงามในทวปี เอเชียแปซฟิ gกคดิ เป&นสัดสว% น 8.9% ของอาหารและเครือ่ งด่มื ท้ังหมด และส%วนแบ%ง
ตลาดนี้ได!เพิ่มข้ึนเป&น 35% ในปJ 2550 ขณะท่ีอเมริกาเหนือเพ่ิมขึ้นจาก 3.9% เป&น 4.7% ส%วนในยุโรปนั้นก็
เพ่มิ ข้ึนถงึ สองเทา% ตัวเชน% กนั

สําหรับในประเทศไทย ถ!าอยากทราบว%าอาหารเพื่อความงามได!รับความนิยมมากขนาดไหน
ใหส! งั เกตดูผลิตภณั ฑ9 beauty food หลากหลายยี่ห!อทแี่ หก% ันขนึ้ จบั จองพื้นท่ีบนชน้ั แสดงสนิ คา! ของร!านสะดวก
ซ้ือ หรือซุปเปอร9มาเก็ต และจํานวนโฆษณาทางโทรทัศน9ที่มีการกล%าวอ!างถึงสรรพคุณสินค!าว%า "ทานแล!วจะ
ช%วยให!สวยข้ึนได!" อย%างไรก็ดีตลาดผลิตภัณฑ9 beauty food ในประเทศไทยน้ัน ยังถือว%าอย%ูในช%วงเริ่มต!น
ปCจจุบนั ตลาดยังมขี นาดเล็กและสามารถเตบิ โตไดอ! ีกมาก

รูปแบบผลิตภัณฑ9อาหารเพ่ือความงามนี้มีจุดเร่ิมต!นมาจากกลุ%มผลิตภัณฑ9อาหารเสริมแบบ
อัดเม็ดหรือแคปซูล แล!วจึงก!าวเข!าส%ูกล%ุมผลิตภัณฑ9เคร่ืองดื่มเพื่อความงาม (beauty drink) ปCจจุบันมี
ผลิตภัณฑ9 beauty food หลากหลายรูปแบบที่เพ่ิงวางตลาด และเร่ิมได!รับความนิยมตามมา อันได!แก% ขนม
ขบเคยี้ ว ชีส นม โยเกิร9ต และขนมหวาน

ผลิตภัณฑ9 beauty food ท่ีวางจําหน%ายในประเทศต%างๆ ท่ัวโลก มีการกล%าวอ!างสรรพคุณท่ี
น%าสนใจมากมาย ยกตัวอย%างเช%น ในประเทศญี่ปุ‡น ซึ่งเป&นผ!ูนําตลาดอาหารเพื่อความงาม ของโลก ที่น่ี
ผลิตภัณฑ9ส%วนใหญ%จะมีคอลลาเจนเป&นส%วนผสมหลัก เช%น หมากฝร่ังรสผลไม!ที่มีส%วนผสมจากคอลลาเจน
1,500 มิลลิกรัม ซึ่งช%วยให!ผิวสวย เครื่องดื่ม day & night collagen enriched low-fat drink ที่อุดมด!วย
คอลลาเจน ช%วยให!ผิวหนังชุ%มช่ืน เต%งตึง ทานแล!วไม%อ!วน เครื่องดื่มโซดา (lightly carbonated beverage)
ผสมสารสกัดจากดอกกุหลาบ (rose extract) มีสรรพคุณช%วยให!ผิวขาว และอุดมไปด!วยสารต!านอนุมูลอิสระ
เปน& ตน!

ส%วนในอเมริกาและยุโรปจะเน!นการใช!ส%วนผสมตามธรรมชาติเป&นหลัก และมีการรวม
สรรพคุณเรื่องความสวยและสุขภาพที่ดีเข!าไว!ด!วยกันในผลิตภัณฑ9เดียว เช%น น้ําด่ืม และช็อกโกแลตแท%งย่ีห!อ
หน่ึงจากสหรัฐอเมริกา ท่ีผสมสารต!านอนุมูลอิสระจากทับทิมและไบโอวิตามินคอมเพล็กซ9 มีสรรพคุณช%วย
กําจัดสารพิษจากร%างกาย และทําให!ผิวพรรณสดใส เคร่ืองด่ืมจากชาท่ีผสมด!วยพืชสมุนไพรต%างๆ เช%น เปป
เปอรม9 นิ ต9 และคาโมไมล9 ช%วยให!ร%างกายสดชื่น ลดอาการอักเสบของผิวหนัง และช%วยกําจัดสารพิษ ผลิตภัณฑ9
อาหารเสริมที่สกัดจากซุปเปอร9ฟรุŸต (super fruit) 5 ชนิด ได!แก% อะไคเบอร9รี่ (Acai berry) โกจิเบอร9รี่ (Gogi
berry) มาราคูจ!า (Maracuja) อะซีโรล%า (Acerola) และทับทิม (Pomegranate) มีสรรพคุณช%วยต!านอนุมูล
อิสระ ชะลอความแก% ลดร้วิ รอย (Disanto, 2013)

สําหรับตลาดในประเทศไทยน้ัน beauty food ถือได!ว%าเป&นกล%ุมอาหารที่มีศักยภาพสูง และ
กําลังได!รับความนิยมเพิ่มขึ้นเร่ือยๆ ผลิตภัณฑ9ท่ีได!รับความนิยมและวางตลาดอยู%ในขณะนี้ส%วนใหญ%จะเป&น
เครือ่ งด่ืมท่ีมีส%วนผสมหลกั จากโคเอนไซมค9 วิ เทน และคอลลาเจน ซึ่งมจี ุดขายอยท%ู ่ีความสวยใส ไร!ริ้วรอย และดู
อ%อนวัยของผิวพรรณ ผ!ูบริโภคส%วนใหญ%จะเป&นกล%ุมสุภาพสตรี ซึ่งเป&นกลุ%มเปgดรับต%อเทรนด9ความงามอย%ูแล!ว
โดยธรรมชาติ ดังนั้น จึงไม%น%าจะใช%เร่ืองยากเช%นกัน ท่ีจะสร!างการรับร!ูต%อแนวคิด "สวยจากภายในสู%ภายนอก"
ในกล%ุมลูกค!าสุภาพสตรีน้ี อย%างไรก็ตาม ปCจจัยสําคัญที่จะทําให! beauty food ประสบความสําเร็จได!น้ัน ยัง
ต!องคํานึงถึง การใช!ส%วนผสมที่ได!รับการยอมรับจากสถาบันวิจัยท่ีมีชื่อเสียง การตั้งสูตรอาหารท่ีเหมาะสม มี
รสชาติทีผ่ !ูบริโภคยอมรบั รวมท้ังแคมเปญการตลาดที่มีประสิทธิภาพด!วย โดยอาหารกลุ%ม beauty food น้ีถือ

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

104

เปน& ตัวอย%างหน่ึงที่แสดงใหเ! หน็ ว%า การนําความคิดสร!างสรรค9 และความก!าวหน!าทางเทคโนโลยีมาผสานกันให!
เปน& ผลติ ภณั ฑ9ใหม%น้ัน สามารถสร!างคุณค%า (และมูลค%า) ใหก! ับผลิตภัณฑไ9 ด!ในตลาดโลก

ตามที่ได!กล%าวมาแล!วน้ันท้ังผลิตภัณฑ9เสริมอาหารเพ่ือสุขภาพและความงาม จึงหมายถึง
ผลิตภัณฑ9ท่ีใช!รับประทานโดยตรง นอกเหนือจากการรับประทานอาหารหลักตามปกติ บางคร้ังอาจเรียกว%า
อาหารสุขภาพ ตามคาํ จาํ กดั ความและขอ! กําหนดของผลิตภณั ฑ9อาหารสุขภาพ สามารถอย%ูในลักษณะเป&นเกล็ด
เม็ด ผง น้ํา แคปซูลปลอกแข็ง แคปซูลนิ่ม หรือลักษณะอื่น โดยเป&นสิ่งท่ีรับประทานเสริมที่มาทดแทนเท%านั้น
ไมน% ับเป&นอาหารหลัก โดยผลิตภัณฑเ9 หลา% นเี้ นน! การปอ4 งกันโรคมากกว%าการรักษา และมุ%งสําหรับบุคคลทั่วไปท่ี
มีสขุ ภาพปกตไิ ม%ใชส% าํ หรับผ!ูปว‡ ย

10.3 แนวโน"มทางการตลาดของผลิตภณั ฑ&อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
10.3.1 ตลาดของผลิตภณั ฑ&อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
อาหารเสริมสุขภาพและความงาม ใน 5 ปJที่ผ%านมา มีอัตราการเติบโตสูง ซึ่งส%วนใหญ%มาจาก

กล%ุมผ!ูบริโภคที่มีอายุต่ํากว%า 30 ปJ โดยปCจจุบันผู!บริโภคกล%ุมน้ีมีปริมาณลดลง และมีศักยภาพในการใช!จ%าย
เก่ียวกับผลิตภัณฑ9เสริมอาหารที่จํากัดขึ้น จึงทําให!ตลาดอาหารเสริมสุขภาพและความงามต!องเผชิญกับความ
ทา! ทายในการประกอบธรุ กิจมากข้ึนโดยเรม่ิ สง% สัญญาณชะลอตัว หลังจากเตบิ โตอย%างโดดเด%นในช%วง 5 ปJท่ีผ%าน
มา ซึ่งปCจจุบันตลาดอาหารเสริมสุขภาพและความงามในประเทศไทยมีมูลค%าราว 1.4 หมื่นล!านบาท หรือคิด
เป&นสัดส%วน 21% ของมูลค%าตลาดเสริมอาหารทั้งหมด ซ่ึงในภาพรวมตลาดที่มีมูลค%าสูงสุดเป&นกลุ%มอาหาร
เสริมสุขภาพ และรักษาโรค มูลค%าสูงถึง 78% ในขณะที่น!องใหม%อย%างตลาดอาหารเสริมเพ่ิมสมรรถภาพทาง
รา% งกายเรม่ิ เปดg ตวั มาใหม% แต%ยังคงเติบโตในระดับน!อย มีมูลค%าเพียง 1% แต%ก็ไม%ควรมองข!าม (Oliver, 2009)
แม!ว%าอาหารเสริมสุขภาพและความงามจะถูกกระทบด!วยปCจจัยดังกล%าว แต%ก็ยังไม%เกิดขึ้นกับตลาดในไทย
ในขณะท่ตี ลาดสหรฐั อเมรกิ าและญ่ีป‡นุ ซง่ึ เป&นลําดับต!นๆของโลกทีบ่ ริโภคอาหารเสริม และจากข!อมูลยังพบอีก
ว%าตลาดทม่ี ศี ักยภาพในการซือ้ อยา% งตลาดอาหารเสรมิ เพ่ือสุขภาพ รักษาโรค กลับเปFนกลุ!มที่น!าสนใจ ซึ่งจะ
เป&นกล%ุมผ!บู รโิ ภควยั ทํางาน และวยั กลางคน (อายุมากกว%า 30 ปJขึ้นไป) เร่ิมหันมาใส%ใจเร่ืองตัวช%วยเพื่อสุขภาพ
มากกว%าอาหารเสรมิ เพือ่ ความงาม

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

105

ภาพท่ี 10. 2 แนวโนม! ตลาดอาหารเสริมเพื่อสขุ ภาพและความงามปJ 2017
ที่มา: http://www.okherb.co.th

จากผลการสาํ รวจของอีไอซี วเิ คราะห9ถงึ พฤติกรรมการบริโภคผลิตภัณฑ9อาหารเสริม และพืช
สมุนไพรในยุคปCจจบุ นั พบวา% พฤตกิ รรมของผบ!ู ริโภคกลุม% ดังกลา% วนี้จะลดความตอ! งการอาหารเสริมสุขภาพและ
ความงามลงในปริมาณท่ีชัดเจนตามอายุท่ีเพิ่มขึ้น และหันมาบริโภคอาหารเสริมสุขภาพเพิ่มขึ้นแทน เพราะ
ตระหนักถึงความสําคัญของปCญหาสุขภาพท่ีจะตามมา โดยประเภทของอาหารเสริมสุขภาพและความงามท่ี
ได!รับความนิยม ไดแ! ก% อาหารเสริมเพื่อบํารุงร%างกาย บํารุงสมอง บํารุงสายตา ลดความเส่ียงการเกิดโรคความ
ดัน โรคหัวใจ และหลอดเลือดตีบตัน และสาเหตุส%วนใหญ%มาจากความเครียดจากการทํางาน การพักผ%อนไม%
เพยี งพอ และการใชส! ายตามากเกินไป จนก%อให!เกิดโรคอื่น ๆตามมา อย%างเช%นโรคความดันโลหิตสูง ซ่ึงนับเป&น
โรคยอดฮติ ทมี่ าแบบเงียบ ๆ และมักจะนาํ พามาซึ่งโรคใกลเ! คียงอ่ืน ๆ อีกดว! ย

จากพฤติกรรมดังกล%าวสะท!อนได!ว%าเม่ือผ!ูบริโภคมีอายุมากข้ึนก็จะมีความกังวลเกี่ยวกับ
สขุ ภาพมากกว%าด!านความสวยความงาม ซ่ึงสอดคล!องกับผลสํารวจท่ีพบว%าผ!ูบริโภคกลุ%มนี้ทั้งเพศชายและเพศ
หญิงมีแนวโน!มออกกาํ ลังกายเพอื่ ดแู ลตัวเองมากขนึ้ และเรม่ิ มองหาความเชือ่ มั่นในการบริโภค จะเริ่มพิจารณา
ถึงมาตรฐานการรองรับ ดูว%ามี อย. ตามท่ีกําหนดหรือไม% หรือบางคนมองไปถึงโรงงานที่ผลิตว%ามีคุณภาพมาก
นอ! ยเพียงใด เพราะถือเปน& จดุ เร่ิมตน! ในการผลิต รวมถึงกระแสการบริโภคสารสกัดจากธรรมชาติ สารสกัดจาก
สมุนไพร เพราะมองว%าเป&นสิ่งที่จับต!องได! และขึ้นชื่อเร่ืองสรรพคุณ ท้ังยังมั่นใจได!ดีกว%าการใส%ส%วนผสมของ
สารเคมี ท่ีไม%ทราบแน%ชัดว%าจะถูกสะสมในร%างกายหรือไม% ดังน้ัน เพ่ือการขยายตัวของธุรกิจท่ีดีในระยะยาว
ผ!ูประกอบการท่ีสนใจทําธุรกิจนี้ ไม%ควรมองข!ามการขยับขยายไปยังกล%ุมผ!ูบริโภคซ่ึงมีอายุมากกว%า 30 ปJท่ี
นบั วา% มีศกั ยภาพสูงในตลาดอาหารเสริมสุขภาพ เพราะเป&นตลาดที่มีขนาดใหญ% อีกท้ังมีแนวโน!มการเติบโตที่ดี
ตอ% เน่อื ง ตลอดจนมคี วามต!องการรองรบั ชดั เจน

แนวโน!มของอาหารเสริมเพ่ือสุขภาพและความงามน้ัน เป&นอีกหน่ึงสิ่งที่เหล%าบรรดานักธุรกิจ
หน!าใหม%ควรร!ู เพราะยิ่งนับวันธุรกิจอาหารเสริมก็ย่ิงมีอิทธิพลในตลาดมากข้ึน ไม%ว%าจะเป&น อาหาระและ
เครื่องดื่มท่ีช%วยส%งเสริมการทํางานของสมองและร%างกาย การเสริมสร!างภูมิคุ!มกัน เพ่ิมความสดชื่น บํารุง

0000167 อาหารเพ่ือชีวติ และความงาม

106

สุขภาพและระบบภายใน หรือการเสริมความงาม อนึ่ง จากการศึกษาของสถาบันวิจัยอาหาร Leatherhead
พบว%าตลาดอาหารเสริมของโลกในปJ 2014 มีมูลค%า 54 พันล!านดอลลาร9สหรัฐฯ เพิ่มข้ึน 25% จากปJก%อนหน!า
และถึงแม!วา% ส%วนแบ%งตลาดของผลิตภณั ฑ9เสรมิ อาหารจะคิดเปน& เพยี ง 5% ของมูลค%าตลาดอาหารและเครื่องด่ืม
ท้ังหมด แต%ผเ!ู ล%นในตลาดกลับให!ความสนใจสินค!าประเภทนี้สูงข้ึนเรื่อยๆ โดยเฉพาะผลิตภัณฑ9ควบคุมน้ําหนัก
ผลิตภัณฑ9เพ่ือผิวพรรณ ผลิตภัณฑ9บํารุงหัวใจ และผลิตภัณฑ9เสริมการทํางานของระบบย%อยอาหาร ตลาด
สนิ คา! ประเภทนที้ ่ีใหญท% สี่ ดุ คือ ญ่ีป‡ุนและสหรัฐอเมริกา เน่ืองจากผู!บริโภคมีความคุ!นเคยกับผลิตภัณฑ9ประเภท
น้ีและมีกาํ ลงั ซอื้ มากกว%าผูบ! รโิ ภคในประเทศกําลังพฒั นา

10.3.2 กลุม! อาหารเสริม ท่ีมีแนวโนม" เติบโตข้นึ ได"อกี
กลมุ! โปรตีนจากพืช : พบวา% ผ!ูบริโภคทุกเพศทุกวัย อายุตั้งแต% 25 ถึง 39 ปJ ส%วนใหญ%มีแนวโน!มที่จะ
มองหาสินค!าและผลติ ภัณฑ9อาหารเสรมิ ที่ผลติ ด!วยส%วนผสมจากพชื
กลุ!มระบบภายในผ"ูหญิง : ที่ผ%านมาเราพบว%าอาหารเสริมบํารุงระบบภายใน มักมีในรูปแบบเม็ด
แคปซูล แต%ภายหลังมาหลายเจ!าเร่ิมออกมาในรูปแบบน้ํา เพราะสามารถทานได!ง%าย และเห็นผลดีกว%า ซ่ึงคาด
วา% ในปJ 2018 อาหารเสรมิ กล%มุ น้ีกย็ ังเกาะกล%ุมตลาดไดอ! ยู%
กลม!ุ บํารงุ ตอ! มลกู หมากโต : ปCญหาต%อมลูกหมากโต ฟCงเหมือนจะไม%ใช%ปCญหาใหญ% แต%เม่ือถึงสภาวะ
จรงิ นบั เปน& ส่ิงกวนใจไม%น!อยเลยทีเดียว ในขณะนี้กลุ%มอาหารเสริมลักษณะนี้ยังมีน!อย จึงถือเป&นมิติใหม%ท่ีดีต%อ
วงการอาหารเสริม
กลุม! อาหารสุขภาพและสมอง : อาหารหรือผลิตภัณฑ9พฒั นาสมอง ถือเป&นเรื่องท่ีสําคัญต%อการใช!ชีวิต
ของคนรุ%นใหม% ท่ีไม%ค%อยมีเวลาดูแลตัวเอง และเสียสุขภาพไปกับการทํางานทั้งวัน จนเหน่ือยล!า และสมอง
ทํางานได!ไม%เต็มประสิทธิภาพ ดังนั้นกล%ุมเหล%าน้ีจึงช%วยเร่ืองความสามารถทางปCญญา โรคอัลไซเมอร9 ภาวะ
ซึมเศรา! และความวิตกกังวล รวมทง้ั การกระตุ!นการเพม่ิ หนว% ยความจาํ ในสมอง เป&นต!น
กล!ุมเครื่องด่ืมสําหรับนักกีฬา : จากงานวิจัยคาดว%าในปJ 2020 ตลาดท่ัวโลกรวมถึงทุกหน%วยงานเร่ิม
ตระหนักถึงความสําคัญของกีฬา เพราะนับว%าเป&นส%วนหนึ่งในการดํารงชีวิต ทั้งยังนําไปส%ูสภาพร%างกายและ
จิตใจที่ดีข้ึน โดยคาดว%าอัตราการขยายตัวอย%ูท่ี 8% ของ CAGR นอกจากนี้การเปลี่ยนแปลงท่ีโดดเด%นของ
ความคิดในหม%ูสังคม เร่ิมเร%งเห็นถึงความสําคัญมากกว%าในอดีต ไม%ว%าจะเป&นผู!สูงอายุและคนเจเนอเรชัน Y
กาํ ลงั เลือกทจี่ ะรวมกีฬาเสรมิ โภชนาการและผลติ ภณั ฑเ9 ข!าไปเป&นสว% นหน่งึ ในกจิ วัตรปกติของพวกเขา
10.3.3 แนวโน"มของธรุ กจิ อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
เน่ืองจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร!างประชากรส%ูสังคมผ!ูสูงวัย การย!ายเข!ามาอยู%ในเมืองใหญ% และ
วิวัฒนาการทางด!านเทคโนโลยี ส%งผลต%อลักษณะการใช!ชีวิตและพฤติกรรมของผ!ูบริโภคที่เปลี่ยนไป โดย
ผู!บริโภคในยุคใหม%จะมีความฉลาด และร!ูจักที่จะเลือกสินค!าท่ีมีประโยชน9กับสุขภาพท่ีมากขึ้น และพร!อมท่ีจะ
จ%ายเงนิ เพ่มิ ในการซ้ือสนิ ค!าดงั กล%าว จากผลสํารวจของ Euromonitor International (2012) พบว%า
มูลค%าตลาดของอาหารและเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพมีแนวโน!มเพ่ิมสูงขึ้นด!วยอัตราเติบโตเฉลี่ย 6-7% ต%อปJ และ
คาดการณว9 า% ในปJ พ.ศ. 2560 หรอื ในปJ 2017 นี้ มูลค%าตลาดอาจสูงถึง 1 ล!านล!านเหรียญสหรัฐ โดยที่ประเทศ
ยักษ9ใหญ%อย%างจีน บราซิล และสหรัฐอเมริกา ครองอันดับ 1 ถึง 3 ของประเทศที่มีการบริโภคอาหารเพ่ือ
สุขภาพสูงที่สุดตามลําดับ ขณะท่ีประเทศไทยนั้นอยู%ในอันดับท่ี 19 รองจากประเทศในอาเซียนอย%างประเทศ
อินโดนีเซีย เพยี งชาติเดยี ว แตท% นี่ %าสนใจนั้นคือประเทศบา! นใกลเ! รือนเคียงอยา% งเวียดนามและกัมพูชา ก็มีมูลค%า
ตลาดอาหารเพื่อสขุ ภาพรองจากไทยเพียงเลก็ นอ! ย
โดยอยู%ในอันดับท่ี 20 และ 21 ตามลําดับ นอกจากนี้ยังมีประเทศอื่นๆ ได!แก% เกาหลีใต! ญ่ีปุ‡น
อินเดีย และซาอุดอิ าระเบยี ที่มีมลู ค%าตลาดของอาหารเสริมเพื่อสุขภาพติดอันดับต!นๆ ของเอเชีย และถือเป&น

0000167 อาหารเพื่อชวี ิตและความงาม

107

ตลาดท่ีน%าสนใจสําหรบั ผปู! ระกอบการไทยอย%ไู มน% อ! ย สาํ หรับธุรกจิ อาหารเสริมเพ่ือสุขภาพในส%วนของประเทศ
ไทยน้ันพบว%า ผลิตภัณฑ9อาหารเพื่อสุขภาพท่ีมาแรงยังคงเป&นผลิตภัณฑ9ประเภทอาหารและเครื่องดื่ม
ฟCงก9ชันแนล รองลงมาคือ อาหารท่ีมาจากธรรมชาติและดีต%อสุขภาพ วิตามินและผลิตภัณฑ9เสริมอาหาร
ผลติ ภณั ฑจ9 ากสมุนไพร และผลิตภณั ฑท9 ่ีชว% ยในการควบคมุ นาํ้ หนัก

สําหรบั ธุรกจิ อาหารเสรมิ สุขภาพนนั้ สามารถแบ%งออกเปน& หลายประเภท ตามคุณสมบัติและประสิทธิภาพ
ได!แก%

• ประเภท : อาหารลดความอ"วน ที่ช%วยเพิ่มปริมาณอาหารแต%มีคุณค%าทางโภชนาการและให!พลังงาน
ตํ่า เชน% เมลด็ แมงลกั แป4งบกุ และกมั ชนดิ ต%างๆ

• ประเภท : อาหารเสริมสําหรับนักกีฬา ที่เน!นการดูดซึมและให!พลังงานอย%างรวดเร็ว เช%น เคร่ืองด่ืม
กลูโคส และเครือ่ งดื่มเกลอื แรช% นดิ ต%างๆ

• ประเภท : อาหารเสริมบํารุงสุขภาพ ที่เม่ือรับประทานแล!วจะมีสุขภาพดี ช%วยบํารุงร%ายกาย เช%น รัง
นก ซุปไก%สกดั หรอื วิตามนิ และแรธ% าตุตา% งๆ

• ประเภท : อาหารป=องกันและรักษาโรค ท่ีมีสรรพคุณในการป4องกันและรักษาโรคบางชนิด เช%น
น้ํามันปลาชว% ยป4องกันการอดุ ตันของหลอดเลอื ด และเลซิตินช%วยลดการดูดซมึ คอเลสเตอรอล

ซึ่งช%องว%างทางการตลาดท่ียังคงมีอย%ูค%อนข!างมาก จึงเป&นโอกาสอันดีที่ผู!ประกอบการไทยทั้งรายเก%าและ
รายใหม%จะหันมานําเอาวัตถุดิบและพืชผลทางการเกษตรคุณภาพสูงนานาชนิดท่ีหาได!ในประเทศไทย มาผลิต
และแปรรูปเป&นผลิตภัณฑ9อาหารเพื่อสุขภาพ อันจะเป&นการช%วยสร!างมูลค%าเพิ่มให!กับสินค!าอาหารและเกษตร
ของไทย และยงั สามารถสง% ออกเพอ่ื จําหนา% ยนํารายได!กลับสู%ประเทศไดอ! ีกทางหนึง่ ด!วย

10.4 การพัฒนาผลิตภัณฑ&อาหารเสรมิ สขุ ภาพและความงาม
ปCจจุบันผู!บริโภคท่ัวโลกเร่ิมต่ืนตัวและได!หันมาใส%ใจกับการดูแลสุขภาพของตัวเองมากขึ้น แนวโน!มการ

ผลิตและการบรโิ ภคผลติ ภณั ฑ9ทด่ี ตี %อสขุ ภาพจงึ เพิ่มขึ้นตามมาอย%างเห็นได!ชัด ย่ิงไปกว%าน้ันยังมีผู!บริโภคจํานวน
ไมน% อ! ยที่ถอื แนวคดิ ท่ีวา% “การป4องกนั ดีกว%าการรักษา” อาหารจึงไม%เป&นเพียงปCจจัยในการดํารงชีวิตเท%านั้น แต%
กลายเป&นหน่ึงในปCจจัยสําคัญท่ีจะสร!างคุณภาพชีวิตที่ดีต%อไปดังน้ันแนวโน!มของการพัฒนาอาหารของโลกใน
ปCจจุบันและอนาคตจึงมีทิศทางไปยังการพัฒนานวัตกรรมอาหารในกล%ุมอาหารเสริมสุขภาพในรูปของอาหาร
ฟCงก9ชั่นและผลิตภัณฑ9นิวตราซูติคอล (functional food and nutraceutical) เป&นหลัก ซ่ึงตลาดผลิตภัณฑ9
อาหารเสริมสุขภาพของโลกโดยรวมภายในปJ พ.ศ. 2553 จะมีมูลค%าประมาณ 167,000 ล!านดอลลาร9สหรัฐ
โดยมีญีป่ ุ‡นและประเทศต%างๆในสหภาพยุโรปเปน& ตลาดหลักของผลติ ภณั ฑเ9 สริมสุขภาพ

ผลิตภณั ฑอ9 าหารเสริมสุขภาพและความงามนน้ั จะเป&นผลติ ภณั ฑ9อาหารท่ีมีสารอาหารที่ได!จากสารสกัด
จากธรรมชาติเป&นส%วนประกอบหลัก โดยมีหน!าท่ีทําให!การทํางานและสุขภาพของอวัยวะต%างๆ ของร%างกาย
สามารถทํางานตามหนา! ทีไ่ ดอ! ย%างมปี ระสิทธภิ าพ ซึ่งทิศทางการพัฒนาและแนวโน!มความต!องการของตลาดใน
ผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพเฉพาะด!าน (สุรอรรถ, 2554) ที่น%าสนใจประกอบด!วยนอกจากน้ี การศึกษาถึง
ผลกระทบของการเปล่ียนแปลงระเบียบกฎเกณฑ9 ประชากร และการศึกษาถึงพฤติกรรมของผู!บริโภค
คาดการณ9ว%าผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพที่มีแนวโน!มเติบโต คือ ผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพเฉพาะด!าน
(specialty supplements) ซึ่งประกอบด!วยอาหารเพ่ือการควบคุมนํ้าหนัก (food for weight
management) อาหารเพื่อบํารุงสมอง (food for brain) อาหารเพ่ือความสวยงาม (food for beauty &
anti-aging) และอาหารเพ่อื สขุ ภาพท่ียัง่ ยืน (food for well-being)

0000167 อาหารเพ่ือชีวติ และความงาม

108

1. อาหารเพ่ือบํารุงสมอง (food for brain) เป&นอาหารที่มีสารอาหารสําหรับบํารุงสมองท่ีได!จาก
ธรรมชาติเป&นส%วนประกอบ ซ่ึงมีหน!าท่ีนําไปใช!ในการซ%อมแซมหรือทําให!การทํางานและสุขภาพของสมอง
เจริญเติบโตแข็งแรง สามารถทํางานตามหน!าที่ได!อย%างมีประสิทธิภาพ สารอาหารบํารุงสมองท่ีเป&นที่รู!จักกันดี
เชน% โอเมกา! -3 ซึ่งมบี ทบาทสําคัญต%อโครงสรา! งและการทํางานของสมองและระบบประสาทเกี่ยวกับการพัฒนา
เรยี นรู! รวมทงั้ เกี่ยวกบั เรตนิ าในการมองเหน็ โคลนี มีบทบาทสาํ คญั เรื่องการแกป! ญC หาทางด!านความจํา หลงลืม
เศร!าหมอง ขาดสมาธิและจิตใจหดหู% และวิตามินบี เป&นสารอาหารท่ีมีความจําเป&นในการทํางานของระบบ
ประสาทและสมอง

2. อาหารเพ่ือการควบคุมน้ําหนัก (food for weight management) เป&นอาหารท่ีมีส%วนผสม
สารอาหารในกลุ%มควบคุมปริมาณอาหารและลดไขมัน เช%น สารสกัดจากผลส!มแขก ซ่ึงมีผลต%อการลดความ
อยากอาหารและลดปริมาณการรับประทานอาหารอย%างได!ผล สารอาหารในกล%ุมเพ่ิมการเผาผลาญไขมัน เช%น
แอล-คาร9นิที ซึ่งมีฤทธ์ิเป&นตัวนําพาไขมันท่ีสะสมอย%ูตามเน้ือเยื่อต%างๆ ในร%างกายออกมาเผาผลาญให!เป&น
พลังงาน และกล%ุมกําจัดไขมันออกจากร%างกายได!แก% ไคโตซาน โดยหน!าที่เหมือนฟองนํ้า เพื่อดูดซับไขมันใน
กระเพาะอาหารไม%ให!ดดู ซมึ เขา! สูร% %างกาย

3. อาหารเพื่อความสวยงาม (food for beauty & anti-aging) เป&นอาหารท่ีมีการใช!สารสกัดจาก
พืชผักและผลไม!มาเป&นส%วนผสมซ่ึงสามารถซ%อมแซม บํารุงโครงสร!างผิว และป4องกันการทําลายผิวจากอนุมูล
อิสระ นอกจากน้ี ยังรักษาสมดุลของร%างกาย ต้ังแต%ฮอร9โมน สารอนุมูลอิสระ สารต!านอนุมูลอิสระ และระบบ
ชีวเคมใี นรา% งกายใหส! มดุลกัน เพ่ือใหส! วยจากภายในไม%ใช%แค%ความสวยงามภายนอกเท%าน้ัน เช%น คอลลาเจนซึ่ง
เป&นตัวช%วยให!ผิวพรรณเกิดความช%ุมช้ืน เสริมความเรียบตึงให!กับผิวหนัง ทําให!ผิวดูเรียบเนียนกระชับ และโค
เอนไซม9ควิ เทน็ ท่ีมีหนา! ท่ีช%วยปอ4 งกันการทํางานเซลล9ผวิ จากการถกู ทําลายโดยสารอนุมูลอิสระ และป4องกันการ
ทาํ งานเสน! ใยคอลลาเจนและอลี าสติน

4. อาหารเพอื่ สุขภาพทยี่ ัง่ ยนื (food for well-being) เป&นอาหารท่ีประกอบด!วยสารสกัดจากธรรมชาติ
ท่ีมีส%วนช%วยสําหรับการเพิ่มภูมิคุ!มกันโรค เพิ่มศักยภาพให!กับระบบต%อต!านอนุมูลอิสระ ลดความเสี่ยงต%อการ
เปน& โรคมะเร็ง ลดความเสยี่ งตอ% การเป&นโรคขอ! อักเสบ ความเส่ือมของกระดูก และจอประสาทตาเส่ือม เป&นต!น
ซ่ึงมีผลให!สุขภาพโดยรวมมีความแข็งแรงมากขึ้น ต!านทานต%อโรคและความเส่ียงต%างๆที่เข!ามาสู%ร%างกายของ
มนุษย9 เช%น กลูโคซามนี ซ่ึงเปน& สารสกัดจากเปลอื กกุ!งและปูท่ีมีฤทธิ์ช%วยในการสร!างกระดูกอ%อนและนํ้าเลี้ยงไข
ขอ! ที่สญู เสยี ไปในผูส! ูงวยั

10.5 นวตั กรรมทใี่ ช"พัฒนาผลติ ภัณฑอ& าหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
เนื่องจากการผลิตและพัฒนาผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพและความงามน้ัน นิยมใช!ส%วนท่ีได!จากพืข

หรือสัตว9ที่มีสารออกฤทธิ์ทางชีวภาพ ไม%ว%าจะใช!รูปแบบสด รูปแบบท่ีผ%านการทําแห!ง หรือการใช!ในลักษณะ
ของสารสกดั ซึ่งท้งั หมดก็จะมาจากแหล%งธรรมชาติไม%ว%าจะเป&นแหล%งจากพืชหรือสัตว9 ซึ่งกระบวนการที่ทําให!
ได!มาของส%วนผสมท่ีมีสารออกฤทธ์ิน้ัน อาจจะใช!ตั้งแต%การทําแห!ง (drying) ทําแห!งแบบพ%นฝอย (spray
drying) การทําแหง! แบบแชเ% ยือกแขง็ (freeze drying) การสกัดแบบร!อน (hotextraction) การสกัดแบบเย็น
(cold extraction) รวมไปถงึ การกกั เกบ็ สารออกฤทธิ์ที่ได!ตอ! งการในแคปซูลขนาดเล็ก (encapsulation) เพื่อ
นาํ มาใช!ในการผลิตและพฒั นาผลติ ภัณฑอ9 าหารเสริมเพื่อสุขภาพและความงามต%อไป

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

109
10.5.1 การทําแหง! วตั ถดุ ิบเพ่อื นาํ มาพฒั นาเป&นอาหารเสริมสขุ ภาพและความงาม

10.5.1.1 การทําแห!งวตั ถุดบิ
โดยมากจะใช!ตู!อบลมร!อน ที่อุณหภูมิ 50 องศาเซลเซียสโดยนําวัตถุดิบมาผึ่งให!แห!ง

เหมาะสําหรับวัตถุดิบท่ีมีนํ้ามันหอมระเหย มักใช!วิธีผูกเป&นมัดเล็กๆ แขวนที่เชือกหรือใส%กระด!ง กระจาดที่มีรู
วางไว!ในที่โปร%งไม%โดนแดดส%องถึงโดยตรง มีลมพัดผ%านเกือบตลอดเวลา (ไม%สามารถทําได!ในภาคใต!เนื่องจาก
ความชืน้ ในอากาศสูงพืชแหง! ชา! จะขน้ึ ราไดง! า% ย) ใช!อณุ หภูมิ 50 องศาเซลเซียสหรือใช!ตู!อบแสงอาทิตย9ประหยัด
พลังงานหรือตู!อบลมร!อนพลังงานไฟฟ4า แต%มีข!อเสีย คือ ต!องได!รับแสงแดดโดยตรง ซ่ึงอาจทําลายสารสําคัญ
บางชนิด

ภาพที่ 10.3 ตอู! บลมร!อน
ทมี่ า http://www.healthcarethai.com
10.5.1.2 การทําแหง! แบบแชเ% ยือกแข็ง
การทําแห!งแบบแช%เยือกแข็ง (freeze dehydration หรือ lyophilization)
หมายถึงการทําแห!ง (dehydration) ด!วยการแช%เยือกแข็ง (freezing) ทําให!น้ําเปลี่ยนสถานะเป&นผลึกนํ้าแข็ง
ก%อน แล!วจึงลดความดันเพื่อให!ผลึกน้ําแข็งระเหิด(sublimation) เป&นไอ ด!วยการลดความดันให!ตํ่ากว%า
บรรยากาศปกติ ขณะควบคุมให!อุณหภูมิตํ่า (ที่อุณหภูมิ เท%ากับหรือ ตํ่ากว%า 0 องศาเซลเซียส นํ้าแข็งระเหิดท่ี
ความดันเท%ากับ 4.7 มลิ ลิเมตรปรอทหรอื ตา่ํ กวา% )

0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

110

ภาพที่ 10.4 กระบวนการทําแหง! แบบแช%เยอื กแขง็
ท่ีมา:http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/การระเหิด

10.5.2 การสกัดวัตถดุ ิบเพ่อื นํามาพัฒนาเปน& อาหารเสรมิ สขุ ภาพและความงาม
โดยสารสกัดนั้นมักจะได!มาจากกระบวนการแยกสารออกฤทธ์ิ ออกจากสารที่เป&นของแข็ง

หรือของเหลว โดยใช!ตัวทําละลายซ่ึง สามารถละลายสารออกฤทธิ์ที่ต!องการออกมาและได!ส่ิงสําคัญอันดับแรก
ในการผลิตสารสกัดคอื ความปลอดภยั ของลูกค!า โดยใช!ตวั ทําลาลายทไ่ี ม%เป&นอันตรายต%อร%าง ไม%มีสารก%อมะเร็ง
และไมม% ีสารพิษใด จึงทําให!ได!สารออกฤทธ์ิ ท่ีมีคุณสมบัติพิเศษเฉพาะท่ีต!องการเท%าน้ัน ซึ่งสารสกัดแต%ละชนิด
จะมีคุณค%า และให!สรรพคุณเช%น และให!สรรพคุณเช%น เดียวกับการใช!สมุนไพรสด และสารสกัดน้ียังช%วยทําให!
ผลติ ภณั ฑ9 ท่ีไดม! สี รรพคุณและอายุของผลติ ภณั ฑ9 มรี ะยะเวลาท่ยี าวนาน

การสกัดด!วยตัวทําละลายเป&นวิธีหนึ่งท่ีมีประโยชน9มากในการแยกสารและทําสารให!บริสุทธ์ิ
เชน% การสกัดแยกสารประกอบบางชนิดออกจากแหล%งท่ีเกิดในธรรมชาติ เช%น ใบไม! ดอกไม! การสกัดและแยก
สารผลิตภัณฑ9ออกจากของผสมหลังทําปฏิกิริยา โดยหลักการของการสกัดคือ การใช!ตัวทําละลายท่ีเหมาะสม
ละลายสารท่ีตอ! งการออกมาจากสารผสม การสกดั พอจะแบง% ไดค! รา% วๆ เปน& 3 วธิ ีดังน้ี

1) Solid/liquid extraction เป&นการใชต! วั ทําละลายท่เี หมาะสมละลายสารทตี่ !องการออกมา
จากสารผสมซ่งึ เป&นของแขง็ การสกัดแบบนีม้ ีหลกั การไม%แตกตา% งจากการหาตัวทาํ ละลายเพื่อตกผลึกสาร

2) Liquid/liquid extraction เป&นการใช!ตัวทําละลายท่ีเหมาะสมละลายสารท่ีต!องการ
ออกมาจากสารผสมซึ่งเปน& ของเหลว

3) Acid/base extraction เป&นการใช!ปฏิกิริยากรดเบสเพ่ือแยกสารอินทรีย9ที่มีสมบัติเป&น
กรดแก% กรดอ%อน กลาง และเบสออกจากกัน solid/liquid extraction การสกัดวิธีน้ีทําได!โดยแช%ของแข็งท่ี
ต!องการสกดั ในตวั ทาํ ละลายท่ีตอ! งการเปน& เวลานานโดยใชภ! าชนะทเ่ี หมาะสม

เครือ่ งมอื สกัดแบบซ็อกเล็ต (soxhlet extractor) เป&นอุปกรณ9ที่ออกแบบมาสําหรับสกัดสาร
ให!ได!ประสิทธิภาพสูงสุด ซ่ึงนิยมใช!ในกรณีที่สารท่ีจะสกัดละลายได!ไม%ดีนักในตัวทําละลายอินทรีย9ที่จะสกัด
การจัดต้ังอุปกรณ9แสดงในภาพท่ี 10.5 การสกัดทําโดยอาศัยหลักการการให!ตัวทําละลายระเหยกลายเป&นไอ
จากนั้นกล่ันตัวเป&นของเหลวผ%านลงไปในสาร (ของแข็งหรือของเหลว) จากนั้นตัวทําละลายที่ได!สัมผัสกับสาร
จะไหลลงสู%ขวดรองรับ ตัวทําละลายท่ีพาสารลงมาในขวดน้ีจะถูกระเหยกลับข้ึนไป (ท้ิงสารที่สกัดออกมาไว!ใน
ขวดรองรับ) แล!วกล่ันตัวลงบนสารซํ้าแล!วซํ้าอีกดังนี้ไปเรื่อย ๆ การกระทําเช%นนี้จะทําให!ได!สารที่ต!องการสกัด
ในขวดรองรบั ในที่สุด

0000167 อาหารเพ่ือชวี ติ และความงาม

111

ภาพท่ี 10.5 การจัดต้ังอุปกรณส9 าํ หรับการสกดั โดยใช! soxhletextractor
ทมี่ า http://oleoresins.melbia.com/principle-of-soxhlet-extraction-and-experimental-

setup.html

10.5.3 การกักเก็บสารออกฤทธ์ิในแคปซูลขนาดเล็กเพ่ือนํามาพัฒนาเป&นอาหารเสริมสุขภาพและ
ความ

เน่อื งจากในการนําสารสกัดหรือสารออกฤทธิ์มาใช! อาจมีข!อจํากัดในด!าน ความไม%คงตัวของ
สาร เสื่อมสลายได!ง%ายเม่ือสมั ผสั กบั อากาศ แสงแดด หรือความรอ! น ทาํ ใหป! ระสบปญC หาในการนํามาใช!งานจริง
โดยการเส่อื มสภาพของสารเหลา% นี้เกดิ ขน้ึ ท้งั ในกระบวนการผลิต ขนส%ง หรอื แมแ! ตก% ารเก็บรักษา ปCญหาเหล%านี้
สามารถแก!ไขได!โดยอาศัยเทคโนโลยีท่ีเรียกว%า “ไมโครเอนแคปซูเลชั่น (microcencapsulation)” ซ่ึงเป&น
เทคโนโลยีห%อห!ุมหรือกักเก็บสารสกัดหรือสารออกฤทธ์ิด!วยพอลิเมอร9ชั้นบาง ๆ ลักษณะเป&นแคปซูลขนาดเล็ก
ซงึ่ มขี นาดต้งั แต% 1 –1,000 ไมครอนช%วยใหส! ารสกัดหรอื สารออกฤทธิ์ต%าง ๆ มีความเสถียร คงทนอยู%ได!นานขึ้น
เปน& ประโยชนใ9 นการนําไปใชใ! นกระบวนการผลติ รวมทัง้ ช%วยควบคุมให!สารมกี ารปลดปล%อยในบริเวณที่ต!องการ
และชว% งเวลาทเ่ี หมาะสมอีกทงั้ ยงั ช%วยลดความส้ินเปลืองในการใชส! ารนั้นดว! ย

เทคนิคการผลิตไมโครเอนแคปซูเลช่ันในอุตสาหกรรมอาหาร เครื่องด่ืม และเคร่ืองสําอางนั้น
มีหลายวิธกี าร ซ่ึงมคี วามแตกตา% งกันไปในเรื่องต%างๆดงั น้ี

• ชนิดของสารห%อหุ!ม (shell หรือ wall หรือ carrier หรือ coating material) เป&นตัว
กาํ หนดใหไ! มโครแคปซลู มคี ณุ สมบตั ิตามทตี่ !องการ

• กลไกในการปลดปล%อยสารที่ถูกห%อหุ!มซ่ึงมีหลายวิธี เช%น ใช!การกดทับ การแพร% ใช!ความ
เปน& กรดด%างหรอื ใช!ความรอ! นหลอมละลายในการควบคุมการปลดปลอ% ย เป&นต!น

• วิธีการผลิตท่ีมีความแตกต%างกัน ทั้งนี้ การจะเลือกเทคนิคใดน้ันข้ึนอยู%กับชนิดของสารท่ี
ตอ! งการห%อห!ุม (core หรือ active หรอื load หรือ internal phase)

• ความม%ุงหมายในการนําไปใช! โดยเทคนิคไมโครเอนแคปซูเลช่ันแบบต%าง ๆ ก็จะมีข!อดี
ขอ! เสียรวมถงึ ประสิทธิภาพที่แตกต%างกันไปด!วย

ซึ่ง“เทคนิคไมโครเอนแคปซูเลช่ัน”สําหรับการห%อห!ุมหรือกักเก็บสารออกฤทธ์ิโดยสามารถ
ผลิตอนุภาคระดับไมครอนซ่ึงมีคุณสมบัติในการดูดซึม หรือกักเก็บสารออกฤทธิ์ได!อย%างมีประสิทธิภาพใน

0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

112

ปริมาณสูง สารที่ใช!ห%อหุ!มในไมโครแคปซูลผลิตจากสารธรรมชาติที่สกัดจากสาหร%ายทะเลและแคลเซียมที่มี
คุณสมบัติโดดเด%นในการกักเก็บสารออกฤทธิ์สําคัญ และยังมีคุณค%าทางโภชนาการสูงสามารถรับประทานได!
โดยปลอดภัย กระบวนการผลิตถูกออกแบบให!เหมาะกับสารออกฤทธ์ิ รวมทั้งใช!ความร!อนต่ํา ทําให!สามารถ
รกั ษาคุณคา% ของสารออกฤทธ์ิไวไ! ดอ! ย%างมปี ระสทิ ธิภาพยาวนาน ผลงานวิจัยน้ีจึงนับเป&นการพัฒนาเทคโนโลยีท่ี
จะช%วยเพ่ิมมูลค%าให!กับวัตถุดิบสมุนไพรไทยเป&นการสร!างนวัตกรรม ยกระดับมาตรฐานในการผลิตผลิตภัณฑ9
เวชสําอางสมุนไพรไทย และภาคเอกชนสามารถนําไปต%อยอดในระดับอุตสาหกรรมได!ตัวอย%างการประยุกต9ใช!
เทคนคิ ไมโครเอนแคปซูเลชน่ั ทป่ี ระสบความสาํ เรจ็ จากงานวิจัยน้ี เชน%

• การรักษาคุณภาพ และควบคุมการปลดปล%อยแอนโธไซยานินในสารสกัดผลหม%อน
(โดยทั่วไปแอนโธไซยานินมักจะเสื่อมฤทธ์ิระหว%างการเก็บรักษาหรือในกระบวนการผลิต ซ่ึงเป&นผลจาก
อณุ หภูมสิ ูง ถูกแสงและอากาศ หรือเมื่อเปล่ียนค%าพีเอชในระหว%างการผลิต) สําหรับผลิตเป&นผลิตภัณฑ9อาหาร
เสรมิ

• การเกบ็ กักจลุ ินทรีย9โพรไบโอติก เพื่อใช!ในผลิตภัณฑเ9 สรมิ อาหาร
• การรักษาคุณภาพ และควบคุมการปลดปล%อยวิตามินท่ีเสียสภาพง%ายในอากาศ และความ
ร!อน • การควบคมุ การปลดปล%อยนาํ้ มนั หอมระเหยจากสมนุ ไพรชนดิ เม็ดบดี
• การกกั เกบ็ เซลลส9 ตั วใ9 ห!มีชีวิต เพ่ือการปลกู ถา% ยในสิ่งมชี ีวิตอน่ื (cell implantation)

ภาพท่ี 10.6 การกักเกบ็ สารออกฤทธ์ิในแคปซูลขนาดเล็กเพื่อนาํ มาพัฒนาเปน& อาหารเสริมสขุ ภาพและความ
งาม

ท่มี า http://research2biz.com/PSD77090

จดุ เดน% ของการกกั เกบ็ สารออกฤทธิ์
• ใชเ! ครอ่ื งมอื ท่อี อกแบบเฉพาะ ซีง่ สามารถดดู ซับ หรือกักเก็บสารออกฤทธิ์ไว!ภายในได!ในปริมาณสงู
• สามารถประยุกต9ใช!ในการกักเก็บสารสกัดและสารออกฤทธ์ิได!หลากหลาย เพ่ือประโยชน9สําหรับ

ผลิตภัณฑ9อาหาร เคร่ืองดื่ม เคร่ืองสําอางฯลฯ โดยจะสามารถปรับสภาวะทางเคมีกายภาพของไมโครแคปซูล
ตามวตั ถปุ ระสงคก9 ารใช!งาน

• ไมใ% ช!ความร!อนในกระบวนการผลิต ทําให!ได!สารออกฤทธ์ิมีความเสถียร ประสิทธิภาพสูง และอยู%ได!
นาน รวมทงั้ ประหยดั ตน! ทนุ ผลิต

0000167 อาหารเพ่ือชีวิตและความงาม

113

• สามารถควบคมุ การปลดปล%อย (controlled release) สารสําคัญในกระเพาะอาหารและย%อยสลาย
ไดใ! นลาํ ไส!

• สามารถใช!ปรับสภาพพ้ืนผวิ ของผลิตภณั ฑ9ด!วยการเคลือบ ลดปญC หาไฟฟา4 สถติ และการดดู ความชน้ื
ในปจC จบุ นั ในปCจจุบัน ทางบรษิ ทั ฯ ได!แปรรูปสมนุ ไพรให!อยใ%ู นรูปของสารสกดั หลายชนิด หลากสรรพคุณ เพ่ือ
ใช!เปน& สว% นประกอบ สาํ คัญในการผลติ เครอ่ื งสาํ อางตา% งๆ เชน% แชมพู ครีมนวดผม สบ%ู โลชัน่ และผลิตภณั ฑ9
อื่นๆ อีกมากมาย

10.6 บรรจุภณั ฑส& าํ หรบั อาหารเสริมสขุ ภาพและความงาม
การบรรจหุ ีบหอ% อาหารเสริมสุขภาพและความงาม ถือเป&นการจัดการท่ีสําคัญเนื่องจากผลิตภัณฑ9ท่ีทํา

มาผลติ เปน& อาหารเสริมเพื่อสุขภาพและความงามนั้น มีส%วนประกอบหลักเป&นสารออกฤทธ์ิที่ได!จากท้ังพืชและ
สัตว9 ซ่ึงสามารถเส่ือมสลายได!ง%าย เม่ือมีการสัมผัสกับอากาศหรือแสง ทั้งนี้สารสําคัญสามารถเส่ือมสลาย
เนือ่ งจากปฏิกริ ยิ าระหวา% งสาระสําคญั กบั ออกซเิ จน โดยมีความรอ! นจากแสงเปน& ตวั เร%งปฏกิ ิริยา

บรรจภุ ณั ฑ9ในการเก็บอาหารเสริมสขุ ภาพและความงามแบ%งเปน& 2 ประเภท คือ
บรรจุภัณฑ9ปฐมภูมิ (primary package or immediate container) หมายถึง บรรจุภัณฑ9หรือ
ภาชนะบรรจทุ มี่ ีการสมั ผสั กับอาหารเสรมิ สขุ ภาพและความงามเตรียมท่ีอยู%ภายในโดยตรงตลอดเวลา ดังน้ันจึง
มีผลอย%างมากต%อคุณภาพและความคงตัวของสารสําคัญที่บรรจุอย%ูภายใน ประกอบด!วยภาชนะบรรจุ
(container) สําหรับบรรจุผลติ ภัณฑ9ไว!ภายใน และ ฝาหรือจุกปgด (closure) สําหรับปgดผนึกภาชนะบรรจุเพื่อ
ป4องกันอากาศ แกŸสออกซิเจน แกŸสชนิดอ่ืนๆ ความช้ืนจากภายนอก และป4องกันการสูญเสียนํ้าหรือสารท่ี
ระเหยได!จากผลิตภัณฑ9

ภาพที่ 10.7 บรรจุภัณฑ9หรือภาชนะบรรจุปฐมภมู ทิ ีม่ กี ารสัมผสั กบั อาหารเสรมิ สุขภาพและความงาม
ทม่ี า http://capteksoftgel.com/products/cropped-version-color-capsules/

บรรจุภัณฑท9 ุติยภูมิ (secondary package) หมายถึง ส%วนประกอบของการบรรจุหีบห%อท่ีไม%ได!สัมผัส
โดยตรงกับผลิตภณั ฑ9 ตวั อยา% งเช%น กลอ% ง (carton or outer) หีบ (box)

0000167 อาหารเพื่อชวี ติ และความงาม

114
รูปแบบของบรรจุภัณฑ9 (package) มีอย%ูหลายประเภท เช%น บรรจุภัณฑ9แบบบลิสเตอร9 (blister

pack) บรรจุภัณฑ9แบบสตริป (strip pack) ขวด กระปeอง หลอดบีบ (collapsible tube) แผ%นเปลวหรือ
ฟอยล9 (foil)

ภาพที่ 10.8 บรรจุภณั ฑ9แบบบลิสเตอร9 (blister pack)
ท่มี า http://www.pharmacenterusa.com/packaging-detail.php?id=2

ภาพที่ 10.9 บรรจภุ ณั ฑ9แบบสตริป (strip pack)
ทม่ี า http://www.pgfoils.net/pharmaceutical-strip-foils.htm

ภาพที่ 10.10 บรรจภุ ณั ฑ9แบบ ขวด กระปeอง หลอดบีบ (collapsible tube)
ท่มี า:www.chinaseniorsupplier.com/Packaging_Printing/Packaging_Tubes/60096817732/alumin
um_cosmetics_collapsible_tube_packaging_aluminum_tube_for_bicycle_frame_made_in_Chi

na.html
0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

115

บรรจภุ ณั ฑ9 (package) มหี น!าท่ีในการรักษาคุณภาพ ความปลอดภัย และความคงตัวของผลิตภัณฑ9ท่ี
บรรจุจนกว%าจะมีการใช!จนหมดหรือหมดอายุ ดังน้ันบรรจุภัณฑ9จึงมีความสําคัญ ในการ ป4องกันผลิตภัณฑ9ท่ี
บรรจุอย%ูภายในได! (protection) จากส่ิงแวดล!อมต%าง ๆ เช%น ความช้ืน แสง แกŸส และเช้ือจุลินทรีย9 ที่จะมีผล
ต%อการเปล่ียนแปลงทางเคมีและทางกายภาพของสารออกฤทธ์ิในผลิตภัณฑ9ซ่ึงเป&นสาเหตุให!คุณภาพของ
ผลิตภัณฑเ9 ปลี่ยนไป และยังต!องสามารถป4องกนั การสูญเสยี น้าํ หรอื สารทรี่ ะเหยได!จากผลิตภัณฑ9 นอกจากนี้ ยัง
ต!องสามารถป4องกันการส่ันสะเทือน การถูกแรงอัด การตกกระแทก การถูกเจาะ การเสียดสีในระหว%างการ
ขนส%งและเกบ็ รกั ษาได!อีกด!วย

การบรรจุผลิตภัณฑ9อาหารเสริมเพื่อสุขภาพและความงามเพ่ือสะดวกสําหรับการใช!แต%ละครั้ง (Unit
Packaging) โดยปรกติแล!วการบรรจุผลิตภัณฑ9ท่ีมลี ักษณะเป&นของแข็ง เพื่อสะดวกแก%การใช!แต%ละครั้งน้ันนิยม
บรรจุเป&นแบบแผงท่ีเรียกว%า Strip หรือ Blister หรืออาจเป&นซอง (sachet) ถ!าหากผลิตภัณฑ9นั้นมีลักษณะ
เป&นผง นอกจากน้ียังมีการบรรจุชนิดแผง strip เป&นวิธีท่ีใช!กันมานานกว%าชนิด Blister ผลิตภัณฑ9อาหารเสริม
เพ่ือสุขภาพและความงามท่ีมีลักษณะเป&นของแข็งส%วนใหญ%สามารถบรรจุได!โดยวิธีน้ี เช%น แคปซูล และเม็ด
ลกู กลอน แต%โดยทว่ั ไปจะนยิ มใชบ! รรจุเปน& ลักษณะทอ่ี ัดเม็ดและแคปซลู

วัสดุท่ีจะนํามาใช!ทําแผงน้ีอาจเป&นแผ%น firm ซ่ึงเป&นพวก cellulose film พวก polyethylene
film หรืออาจเป&นพวก aluminium foil หรือใช!ร%วมกันก็ได! อย%างไรก็ตามการเลือกว%าจะใช!วัสดุอะไรน้ัน
จําเป&นจะต!องคํานึงถึงส่ิงเหล%านี้ด!วย เช%น ความสามารถในการป4องกันความช้ืน ป4องกันแสง และปฏิกิริยาท่ี
อาจเกิดข้ึนกับสารออกฤทธ์ิในผลิตภัณฑ9ที่บรรจุอย%ูภายใน aluminium foil ท่ีมีความหนาน!อยกว%า
25 um ดังนน้ั aluminium foil ท่ีมีความหนาน!อยกวา% 25 umจึงไม%ควรนํามาใช!กบั ผลิตภัณฑ9ท่ีไวต%อความช้ืน
เพราะความชื้นสามารถซึมผ%านรูเล็ก (pinholes) ซ่ึงมีอย%ูเป&นจํานวนมากได! เพราะฉะน้ันก%อนใช!จึงวร
ตรวจสอบวัสดเุ หลา% นี้เสยี กอ% น

วัสดุที่นิยมนํามาใช!เป&นแผ%นฟgลม9เพื่อใช!เป&นบรรจุภัณฑ9สําหรับผลิตภัณฑ9อาหารเสริมเพ่ือสุขภาพและ
ความงามสามารถแบง% ไดด! งั นี้

1. Cellophane เป&นพวก regenerated cellulose ดังน้ัน จึงต%างจาก Plastic film อ่ืน ๆ และไม%มี
คุณสมบัติเป&น thermoplastic จึงจําเป&นต!อง coat ด!วยพวก thermoplastic เพ่ือให!สามารถ seal ติดกันได!
โดยวิธี heat seal พวก cellophane มีความไวต%อความชื้นซ่ึงจะขยายและหดตัวเมื่อความช้ืนเปลี่ยนแปลง
ข!อเสียอีกอย%างหนึ่งของ cellophane ก็คือ อายุการใช!งานค%อนข!างจํากัด เพราะมันจะเปราะเมื่ออากาศแห!ง
หรือเย็นจัด แต%มีข!อดีที่ใสกว%าพวก polyethylene film ป4องกันความช้ืนได!พอกัน แต% cellophane สามารถ
ป4องกัน oxygen พวก greases และ flavors ได!ดีกว%า โดยทั่วไปแล!วจะนิยมเคลือบด!านใดด!านหนึ่งหรือท้ัง
สองด!านของ cellophane ด!วย พวก nitrocellulose หรือพวก polyvinylidene chloride หนาประมาณ
0.0005 นิ้ว เพอ่ื จะให!ป4องกนั ความชนื้ และสามารถ seal ตดิ กันได!

2. Polyester สามารถต!านท!านต%อสารเคมีได!ดีและมีความใสมาก แต%ราคาค%อนข!างสูงแต%มีความ
เหนียวและคงทนดี สามารถกันกลิ่นและแกŸสได!ดี ตัว polyester film ไม%สามารถ seal ให!ติดกันได!โดยใช!
ความร!อน จึงจําเป&นต!องเคลือบด!วยพวก vinylidene หรือ polyethylene การเคลือบนี้นอกจากจะทําให!
สามารถ sealติดกนั ไดแ! ล!วยังชว% ยปอ4 งกนั ความช้นื ได!ดีย่งิ ขนึ้

3. Foil โดยท่ัวไปแล!วอลูมิเนียมท่ีนํามาใช!ทํา foil จะมีความบริสุทธ์ิประมาณ 99.5% ที่เหลือ
เป&น ironประมาณ 0.4% และ silicon ประมาณ 0.1% aluminium foil สามารถป4องกันความช้ืน ออกซิเจน
และแสงไดด! ี

0000167 อาหารเพ่ือชวี ติ และความงาม

116

ดังน้ันเพื่อให!วัสดุท่ีนํามาใช!ประโยชน9ได!ดีขึ้น เช%น สามารถป4องกันความช้ืน ออกซิเจน หรือช%วยให!
การ seal ได!ดีข้ึน จึงนิยมใช!ร%วม (laminate) ด!วยวัสดุอย%างอื่น ในกรณีท่ีต!องการให!สามารถป4องกันความชื้น
ได!ดมี ากข้นึ ควรเอาวัสดทุ กี่ นั ความชนื้ ไดด! อี ยูด% า! นนอก

สรุป
ผลิตภัณฑเ9 สรมิ อาหารเปน& ผลิตภัณฑท9 เี่ หมาะกับผ!ูบริโภคที่เป&นกล%ุมท่ีทํางานท่ัวไปจนถึงกล%ุมที่ทํางานหนัก

มีเวลาพักผ%อนน!อย โดยอาหารท่ีรับประทานในชีวิตประจําวันไม%เพียงพอต%อความต!องการ จึงต!องมีการเสริม
สารอาหาร เพ่ือให!เสริมทั้งสุขภาพและเสริมความงาม โดยจะเห็นว%าผลิตภัณฑ9จะมีท้ังประเภทบํารุงสุขภาพ
และความงาม ช%วยในการควบคุมนํ้าหนัก บํารุงสมอง และสามารถบรรเทาหรือป4องกันโรคบางชนิดได! โดยจะ
พบว%าแนวโน!มของผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพและความงามนั้น จะมีการเพ่ิมส%วนผสมท่ีช%วยในการเสริม
สุขภาพ ไม%วา% จะเปน& เสน! ใยอาหาร นํ้าตาลท่ไี มม% ีแคลลอร่ี กรดไขมันไม%อ่ิมตัว เกลือแร%และวิตามินท่ีหลากหลาย
รวมไปถงึ สว% นผสมที่มีผลต%อความงาม กล%าวคือ คอลลาเจน สารสกัดจากเปลือกสน สารสกัดจากถั่วเหลือง ซึ่ง
จากการวิเคราะห9แนวโน!มของผลิตภัณฑ9อาหารเสริมเพ่ือสุขภาพและความงามน้ัน ทําให!ทราบว%าตลาดของ
ผลติ ภัณฑย9 ังมีการเติบโตขึ้นอย%างต%อเน่ือง ทําให!ส%งผลดีต%อการพัฒนาผลิตภัณฑ9ในกล%ุมเสริมสุขภาพและความ
งาม อีกทั้งในปCจจุบัน ยังมีการนํานวัตกรรมที่ช%วยคงคุณภาพของผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพและความงาม
เพ่ือช%วยให!คุณภาพของสาระสําคัญท่ีสกัดได!จากวัตถุดิบ ยังคงอย%ูได!หรือเส่ือมสภาพได!ช!าท่ีสุด นอกจากน้ีการ
พิจารณาด!านบรรจุภัณฑ9ของผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพและความงามยังมีความสําคัญ เน่ืองเน่ืองจาก
ผลติ ภณั ฑท9 ่ีทํามาผลิตเป&นอาหารเสริมเพื่อสุขภาพและความงามน้ัน มีส%วนประกอบหลักเป&นสารออกฤทธิ์ที่ได!
จากทั้งพืชและสัตว9 ซ่ึงสามารถเสื่อมสลายได!ง%าย เม่ือมีการสัมผัสกับอากาศหรือแสง จึงต!องใช!บรรจุภัณฑ9ท่ี
สามารถป4องกนั สารสําคัญทีอ่ ยใู% นผลติ ภัณฑไ9 ด!

จะเห็นได!ว%าการจะพิจาณาแนวโน!มของตลาดผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพและความงามน้ัน จะมีปCจจัย
หลายอย%างที่ต!องพิจารณาประกอบกัน ไม%ว%าจะเป&นแนวโน!มของผลิตภัณฑ9 แนวโน!มของตลาดผลิตภัณฑ9
กระบวนการพัฒนาท้ังตัวผลิตภัณฑ9และกระบวนการท่ีนํามาผลิต รวมไปถึงการใช!บรรจุภัณฑ9ท่ีเหมาะสม
เพอื่ ให!ผลติ ภณั ฑ9อาหารเสรมิ สุขภาพและความงามสามารถสง% มอบคณุ ประโยชน9ไปยังผู!บริโภคได!ตรงตามความ
ตอ! งการ ตรงกับกลุม% เปา4 หมาย และผบู! ริโภคได!รบั คณุ ประโยชน9จากผลิตภัณฑไ9 ดอ! ยา% งมีประสิทธิภาพสูงสุด

บรรณานุกรม
ปุ‡น คงเจริญเกียรติ และ สมพร คงเจริญเกียรติ. (2541). บรรจุภัณฑ9อาหาร. กรุงเทพฯ : บริษัทแพคเมทส9,

358 หนา! .
Aluko, R.E. (2012). Functionalfoodandnutraceuticals. Springer-Verlag, NewYork, USA. 155 p.
Bagchi, D. and Nair, S. (2017). Developing new functional food and nutraceutical products.

San Diego, CA, Academic Press, 544 p.
Huff, K. (2008). Active and Intelligent packaging: Innovations for the future. Department of

Food Science & Technology. Virginia Polytechnic Institute and State University,
Blacksburg, VA, pp. 1–13,
Hsieh, Y.-H.P. and Ofori, J.A. (2007). “Innovations in food technology for health. Asia Pacific
Journal of Clinical and Nutrition”., 16(Supplement 1): 65–73.

0000167 อาหารเพื่อชีวติ และความงาม

117

Samakradhamrongthai, R. Thakeow, P. Kopermsub, P. and Utama-Ang, N.
(2015).“Encapsulation of Michelia alba D.C. extract using spray drying and freeze
drying and application on Thai dessert from rice flour.,” International Journal of Food
Engineering, 2(1), pp. 77-85, “doi 10.18178/ijfe.1.2.77-85”

สอ่ื ออนไลน&
วติ ามนิ มอร9. (2555). “คณุ และโทษของอาหารเสริม”.[ระบบออนไลน9]. แหลง% ทม่ี า

http://www.ku.ac.th/emagazine/november47/know/food_heat h.html (25 มถิ ุนายน
2560).
“ประกาศกระทรวงสาธารณสุข ฉบับที่ 275 – 300(ฉบับที่ 293 พ.ศ. 2548 เรื่อง ผลิตภัณฑเ9 สริม
อาหาร)”.[ระบบออนไลน9]. แหลง% ทมี่ า
http://newsser.fda.moph.go.th/food/Law%20Notification%20of%20Ministry%20of%20
PublicHealth 06.php (16 กรกฎาคม2560).
สถาบนั อาหาร.(2552).“เทรนดอ9 าหารเพ่อื ความงาม (Beauty Food) – ปรุงแตง% ความสวยจากภายใน,”
[ระบบออนไลน9].http://www.tcdc.or.th/articles/business-industrial/14439/#เทรนด9อาหาร
เพือ่ ความงาม-Beauty-Food-–-ปรงุ แตง% ความสวยจากภายใน (16 กรกฎาคม 2560).
สุรอรรถ ศุภ จัตุรัส. (2554).“ผลิตภัณฑ9อาหารเสริมสุขภาพเฉพาะด!าน,”[ระบบออนไล น9].
http://www.nia.or.th/innolinks/page.php?issue=201109&section=6 (16 กรกฎาคม 2560).
สํานักอาหาร. (2550). “ประกาศกระทรวงสาธารณสขุ ฉบับท่ี 275 – 300(ฉบับท่ี 293 พ.ศ. 2548 เรอื่ ง
ผลิตภัณฑเ9 สรมิ อาหาร)”.[ระบบออนไลน9]. แหล%งที่มา
http://newsser.fda.moph.go.th/food/Law%20Notification%20of%20Ministry%20of%20
PublicHealth 06.php (16 กรกฎาคม 2560).

นิรนาม. (2559).“อาหารเสริมสขุ ภาพ,” [ระบบออนไลน9].
https://www.khaosod.co.th/lifestyle/news_47367 (16 กรกฎาคม 2560).

Bishop, M. (2010).“Pros and cons of Food Supplements”. [online]. Available
http://www.newtimes.co.rw/news/index.php?i=14292&a=3662&week=23 (29th
November 2012).

Disanto, B. (2013). “The Handy-Dandy, Exhaustive Guide To Vitamins &Minerals; Complete
From Vitamin A to Zinc [Part 1]”. [online]. Available
http://waytoenliven.com/food/green-food/vitamin-a-benefits/ (8th December 2012).
Iserloh, J. (2009). “Dietary Supplements Explained”. [online]. Available
http://skinnychef.com/blog/dietary-supplements-explained (20th November 2012).

Oliver, H. 2009 Marketing functional food for beauty. Available

http://www.newhope.com/food-amp-beverage/marketing-functional-foods-beauty(16
July 2017).

0000167 อาหารเพื่อชวี ิตและความงาม

118
Paleodietguru.(2012). “Supplements and Paleo Diet”. [online]. Available

http://www.paleodietguru.com/2012/07/29/supplements-and-paleo-diet/ (8th
December 2012).

0000167 อาหารเพ่ือชวี ิตและความงาม