รายงานผลการศึกษา ชุมชนบางน้ำผึ้ง ฉบับสมบูรณ์

รายงานผลการศกึ ษาแหล่งเรยี นรู้ในชุมชนเพ่อื การศกึ ษาตลอดชีวติ
ชุมชนบางนา้ ผง้ึ

เสนอ
อาจารย์ ดร. พรรณภัทร ปลง่ั ศรีเจริญสขุ

จดั ท้าโดย
นางสาวสธุ าสินี บุญเสรมิ รหัสนกั ศกึ ษา 620610105
นางสาวออมสนิ ยังมสี ขุ รหัสนักศึกษา 620610106
นางสาวกัญญาณัฐ มดี อก รหัสนกั ศกึ ษา 620610359
นางสาวลลิตา หวา่ นพืช รหสั นกั ศึกษา 620610368
นางสาวลักขณา วัชรสินเจริญ รหสั นกั ศกึ ษา 620610369
นางสาวหฤชนันทร์ อมุ าจิ รหสั นักศึกษา 620610598

สาขาการศกึ ษาตลอดชวี ติ คณะศึกษาศาสตร์
ภาคศึกษาตน้ การศึกษา 2563

รายวชิ าแหลง่ เรยี นรูใ้ นชมุ ชนเพอ่ื การศึกษาตลอด ชีวิตรหสั 469200
มหาวิทยาลยั ศลิ ปากร วทิ ยาเขตพระราชวงั สนามจันทร์

คา้ นา้

รายงานผลการศกึ ษาเลม฽ นเี้ ปน็ สว฽ นหนงึ่ ของรายวิชาแหล฽งเรยี นรู฾ในชมุ ชนเพ่ือการศกึ ษาตลอด
ชีวติ (469 200)มีวัตถุประสงคเแ พ่อื ศกึ ษาขอ฾ มูลของชุมชนบางน้ําผึ้ง โดยการศึกษาในครั้งนี้ได฾ศึกษา
ประวตั ิความเป็นมา การบรหิ ารจัดการแหล฽งเรียนร฾ู เนื้อหาการเรียนรู฾กจิ กรรมการเรยี นรข฾ู องแตล฽ ะ
แหล฽งเรียนร฾ูท่ีมีความหลากหลายและ น฽าสนใจทาให฾คณะผู฾ศึกษาได฾เกิดการเรียนร฾ูมีการวิเคราะหแ
ขอ฾ มูลของแหลง฽ เรียนร฾ูแต฽ละแห฽งและสามารถแนวทางในการพัฒนาและสง฽ เสริมการใช฾ประโยชนแจาก
แหลง฽ เรียนรู฾ในชุมชนแห฽งนีไ้ ด฾

สดุ ท฾ายนขี้ อขอบพระคณุ รองนายกอบต.บางนาํ้ ผงึ้ คุณอาภรณแ พานทอง และ ผู฾ใหญ฽บ฾านหม฽ู
3 ตําบลบางนาํ้ ผึ้งทไ่ี ดใ฾ ห฾ความอนเุ คราะหใแ นเรอ่ื งการเดนิ ทางอาหาร อํานวยความสะดวกตลอดการลง
พ้ืนทใ่ี นครงั้ นี้ให฾ การต฾อนรับคณะผ฾ูศึกษาเป็นอย฽างดีและขอขอบพระคุณอาจารยแ ดร. พรรณ
ภทั ร ปลงั่ ศรีเจรญิ สุข ที่ได฾ให฾คําแนะนําการทํารายงานผลการศึกษาเล฽มนี้ต้ังแต฽เร่ิมศึกษาจนกระท่ัง
เสร็จสมบรู ณแไปดว฾ ยดีหากมขี ฾อผิดพลาดประการใดขออภัยมา ณ ที่น้ี

จัดทําโดย

คณะผ฾จู ดั ทํา

สารบญั หนา฾
ก
เรือ่ ง ข
คํานํา 1
สารบัญ 1
บทท่ี 1 บทนํา 1
1
ความเปน็ มา 1
วตั ถุประสงคขแ องการศกึ ษา 2
ขอบเขตการศกึ ษา 2
ขอบเขตด฾านพื้นที่ 2
ขอบเขตดา฾ นเน้อื หา 3
ระยะเวลาในการดําเนินการศึกษา 3
ประโยชนทแ ีค่ าดว฽าจะได฾รับ 4
บทท่ี 2 วิธกี ารศึกษา 7
พืน้ ทศ่ี กึ ษาและผ฾ูใหข฾ อ฾ มลู 8
วธิ ีการศกึ ษา 9
ข้ันตอนการศึกษา 9
การวิเคราะหแข฾อมลู
บทท่ี 3 ผลการศึกษา
ข฾อมูลพ้นื ฐานของชุมชน

1. ดา฾ นกายภาพ 9

2. ดา฾ นการเมอื ง/การปกครอง 10

3. ประชากร 10

4. การคมนาคมขนสง฽ 11

5. ศาสนา ประเพณี วฒั นธรรม 12

6. ภูมิปญั ญาทอ฾ งถ่ิน ภาษา 13

7. ทรพั ยากรธรรมชาติ 14

8. การทอ฽ งเทย่ี วโดยชุมชน Community – Based Tourism (CBT) 14

9. การเดนิ ทาง 18

3.2 ขอ฾ มลู เกีย่ วกบั แหล฽งเรยี นรใ฾ู นตาํ บลบางนาํ้ ผึ้ง และแหล฽งเรียนรใู฾ กล฾เคยี ง 21

- แหล฽งเรียนรูท฾ ่ี 1 วิสาหกิจชมุ ชน บา฾ นธปู หอมสมนุ ไพร 22

- แหล฽งเรียนรู฾ท่ี 2 บา฾ นลูกประคบสมุนไพร วสิ าหกจิ ชุมชนหตั ถศาสตรเแ พื่อสุขภาพ 29

- แหล฽งเรยี นรู฾ท่ี 3 ศูนยกแ ารเรียนรู฾แพทยแแผนไทย 37

- แหล฽งเรยี นรท฾ู ่ี 4 ตลาดบางนํ้าผ้งึ 43

- แหล฽งเรียนรท฾ู ี่ 5 กลมุ฽ บางนา้ํ ผึง้ พอเพยี ง 47

- แหลง฽ เรยี นร฾ูท่ี 6 วัดบางนํา้ ผ้ึงนอก 51

- แหลง฽ เรียนรู฾ท่ี 7 โรงเรยี นวดั บางนํา้ ผึ้งนอก 59

- แหล฽งเรียนร฾ูที่ 8 ศูนยแการเรียนร฾เู พาะเหด็ (ฟารแมเห็ดช฽างแดง) 63

3.3 สรุปผลการศกึ ษาและขอ฾ เสนอแนะ 68

โครงการ ปูายให฾ความรเ฾ู พ่อื พฒั นาแหล฽งเรยี นรบ฾ู า฾ นธปู หอมสมนุ ไพร 70
โครงการฝึกอบรมส฽งเสริมการทําลกู ประคบสมุนไพร 72

ภาคผนวก 73
บรรณานกุ รม 101

1

บทที่ 1
บทนา้

1.1 ความเปน็ มา
ตาํ บลบางนํา้ ผง้ึ ต้งั อย฽ใู นอําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ เป็นพื้นท่ีราบลุ฽มนํ้าท฽วม

ถงึ ริมแมน฽ ้าํ เจ฾าพระยาทาํ ใหบ฾ รเิ วณนี้ได฾รับอิทธิพลจากน้ําทะเลช฽วงเวลาท่ีน้ําทะเลหนุน ในเวลาที่น้ํา
ผ฽านเข฾ามาในบริเวณลําคลองต฽างๆ เขา฾ ส฽ูพ้นื ที่ทีช่ าวบ฾านใชท฾ าํ สวนเปน็ ส฽วนใหญ฽ ดนิ บรเิ วณตําบลบาง
นาํ้ ผึง้ มีความอดุ มสมบรู ณแไปด฾วยแร฽ธาตุและสารอาหารของพืชนานาชนิด และนอกจากน้ีตําบลบาง
นํา้ ผงึ้ ยงั มีแหลง฽ เรยี นรตู฾ า฽ งๆอกี มากมายภายในชุมชนทน่ี า฽ สน อาทิ การทําธปู หอม ตลาดน้าํ ฟารแมเห็ด
การทาํ ลกู ประคบสมุนไพร ผจ฾ู ดั จงึ มคี วามสนใจที่จะศึกษาแหลง฽ เรยี นร฾ูในชุมชนเพ่อื เปน็ ข฾อมูลใหแ฾ กผ฽ ฾ูท่ี
สนใจและผูท฾ เี่ กยี่ วข฾องนําไปใช฾เปน็ แนวทางเพ่อื พัฒนาแหล฽งเรยี นรต฾ู ฽อไป

1.2 วัตถุประสงค์ของการศกึ ษา
1.2.1 เพอ่ื ศึกษาข฾อมูลท่ัวไปของตาํ บลบางน้ําผ้งึ
1.2.2 เพ่ือศึกษาขอ฾ มลู เกีย่ วกับสถานที่สาํ คัญและแหล฽งเรยี นรู฾ภายในตาํ บลบางนํา้ ผง้ึ
1.2.3 เพื่อศกึ ษาแนวทางการพัฒนาแหล฽งเรยี นรแ฾ู ละส฽งเสรมิ การใชป฾ ระโยชนแจากแหลง฽ เรยี นรู฾

ตาํ บลบางนา้ํ ผึง้

1.3 ขอบเขตกการศึกษา
1.3.1 ขอบเขตด฾านพื้นท่ี
ตาํ บลบางนํา้ ผ้ึง อําเภอพระประแดง จังหวดั สมทุ รปราการ

2

1.3.2 ขอบเขตดา฾ นเนอ้ื หา
1. ขอ฾ มูลท่วั ไปของตาํ บลบางนา้ํ ผึ้ง
- ประวัตคิ วามเปน็ มา
- สภาพภูมปิ ระเทศและการตงั้ ถ่ินฐาน
- ข฾อมลู ดา฾ นสังคม เศรษฐกิจและวฒั นธรรม
- สถานทส่ี ําคัญ
2. ขอ฾ มูลแหล฽งเรยี นร฾ใู นตําบลบางนํ้าผง้ึ
- ท่ีต้งั แหลง฽ เรียนร฾ู
- ประวัติความเป็นมาของแหล฽งเรยี นร฾ู
- การบริหารและการจดั การแหล฽งเรยี นร฾ู
- เนื้อหาสาระภายในแหลง฽ เรยี นร฾ู
- กจิ กรรมภายในแหลง฽ เรียนรู฾
- ปัญหาและอปุ สรรคในการดําเนินงานของแหลง฽ เรียนร฾ู

1.4 ระยะเวลาในการดา้ เนนิ การศึกษา
ตง้ั แต฽วันท่ี 25 สงิ หาคม 2663 – วันที่ 31 ตุลาคม 2563

1.5 ประโยชนท์ ่ีคาดว่าจะไดร้ ับ
1. สามารถเปน็ ขอ฾ มูลใหแ฾ ก฽ผ฾ูทส่ี นใจแหล฽งเรยี นร฾ใู นตําบลบางนา้ํ ผง้ึ ได฾
2. ร฾แู นวทางการจัดการ และพัฒนาแหลง฽ เรยี นร฾ูในชมุ ชน

3

บทท่ี 2

วิธีการศกึ ษา

ในการศกึ ษาแหล฽งเรยี นร฾ูชุมชนบางน้ําผึ้ง ต฾องคํานึงถึงวธิ กี ารศึกษาแบง฽ ไดเ฾ ป็น 4 หวั ขอ฾ ดังน้ี

2.1 พนื้ ที่ศกึ ษาและผู฾ให฾ข฾อมูล

2.2 วิธกี ารศกึ ษา

2.3 ขั้นตอนการศึกษา

2.4การวเิ คราะหแข฾อมลู

2.1 พื้นทีศ่ กึ ษาและผูใ้ หข้ ้อมลู

2.1.1 พ้นื ที่ศกึ ษา

ตําบลบางนาํ้ ผ้ึง อําเภอพระประแดง จังหวดั สมทุ รปราการ

2.1.2 ผูใ฾ ห฾ข฾อมลู

ผใู้ ห้ขอ้ มูล ต้าแหนง่ ขอ้ มลู ท่ีสมั ภาษณ์ วนั เดอื น ปี ที่
คณุ อาภรณแ พานทอง
คุณปยิ พงษแ พูนสวัสดิ์ สัมภาษณ์
คณุ บญุ สืบ พูลสขุ
- รองนายก อบต.บาง ขอ฾ มลู ทว่ั ไปเก่ียวกบั ชุมชน 23 ตุลาคม 2563
คุณสมศักด์ิ ชัยเข่อื นขนั
นาํ้ ผ้งึ บางนา้ํ ผึง้

- ผู฾ ให ญ฽บ฾ าน ห ม฽ู 3 ขอ฾ มลู ท่ัวไปเก่ยี วกับชมุ ชน 23 ตุลาคม 2563

ตาํ บลบางนา้ํ ผึ้ง บางนํ้าผ้งึ

- ผ฾ดู แู ลศนู ยแการเรียนรู฾ ข฾อมูลเกี่ยวกับศูนยแการ 23 ตลุ าคม 2563

ธัญพืชประคบพูลสุข เรียนรู฾ธัญพืชประคบพูล

สขุ

- ผด฾ู ูแลศนู ยกแ ารเรียนร฾ู ข฾อมูลเก่ียวกับศูนยแการ 24 ตุลาคม 2563

เพาะเห็ด (ฟารแมเห็ด เรียนรู฾เพาะเห็ด (ฟารแม

ช฽างแดง) เหด็ ชา฽ งแดง)

4

คุณกัญญาพร นวลสอาด - ผดู฾ ูแลศนู ยแการเรียนร฾ู ข฾อมูลเก่ียวกับศูนยแการ 24 ตลุ าคม 2563
24 ตลุ าคม 2563
คุณฉอ฾อน สวุ รรณทศ บ฾านธปู หอมสมนุ ไพร เ รี ย น ร฾ู บ฾ า น ธู ป ห อ ม 24 ตุลาคม 2563
คณุ เอ้อื มพร บรรจงเทียน 24 ตุลาคม 2563
คุณกองแก฾ว หมวกเหลก็ สมุนไพร 24 ตลุ าคม 2563

คณุ วินยั ชิตเจริญ - ผ฾ดู ูแลศนู ยกแ ารเรียนรู฾ ข฾อมูลเกี่ยวกับศูนยแการ
นางสาวเมทินี เกิดเอย่ี ม
กล฽ุมบางนาํ้ ผึง้ พอเพยี ง เรีย นร฾ู กลุ฽ มบา งน้ํ าผ้ึ ง

พอเพยี ง

- เจ฾าหน฾าที่แพทยแแผน ข฾อมูลเก่ียวกับศูนยแการ

ไทย ศูนยแการเรียนรู฾ เรียนรแ฾ู พทยแแผนไทย

แพทยแแผนไทย

- ชาวบ฾านตําบลบาง ข฾อมูลเกี่ยวกับวัดบาง

นา้ํ ผึ้ง น้าํ ผ้งึ นอก

- ครูโรงเรียนวัดบาง ขอ฾ มูลเกยี่ วกบั โรงเรียนวัด

นา้ํ ผึง้ นอก บางนา้ํ ผึง้ นอก

2.2 วธิ ีการศึกษา
การเก็บรวบรวมข฾อมลู โดยใช฾การศกึ ษาค฾นควา฾ เอกสาร การสํารวจพ้ืนที่ การสัมภาษณแ และ

การสงั เกต
เปา้ หมายในการเก็บรวบรวมขอ้ มลู
1 .เพือ่ รว฾ู ฽าในแหล฽งเรียนรูส฾ ามารถนํามาใช฾ประโยชนแในการจัดการศึกษาได฾อย฽างไร
ท้ังคน วัสดุ ส่งิ ของ สถานที่ องคแกร เป็นต฾น
2. เพ่ือสามารถกาํ หนดโครงการทที่ าํ เพือ่ การพัฒนาแหล฽งเรียนร฾ู
3 .เพื่อร฾ถู งึ ข฾อจาํ กดั และโอกาสในการทํางาน
2.2.1 การศกึ ษาคน้ ควา้ เอกสาร

5

ศึกษาขอ฾ มลู ท่ัวไปและความเป็นมาของแหลง฽ เรียนรใ฾ู นชมุ ชน
2.2.2 การส้ารวจ การสมั ภาษณ์ และการสังเกต

1. การสาํ รวจพ้ืนทโ่ี ดยรอบ

2. การสัมภาษณแ
ประเดน็ คาํ ถามทใ่ี ช฾ในการสัมภาษณแเจา฾ หน฾าท่ดี ูแลแหล฽งเรียนร฾ู

6

2.1 ทีต่ ้งั ของแหลง฽ เรียนร฾ู
2.2 ประวัติความเป็นมาของแหลง฽ เรียนรู฾
2.3 การบริหารจัดการแหลง฽ เรียนรู฾
2.4 เน้ือหาสาระในแหล฽งเรียนร฾ู
2.5 กจิ กรรมในแหลง฽ เรยี นร฾ู

3. การสงั เกต
ประกอบดว฾ ย
3.1 สังเกตกล฽มุ เปูาหมายที่เข฾ามาศกึ ษาแหลง฽ เรยี นร฾ู
3.2 สงั เกตการณแให฾บรกิ ารของแหลง฽ เรียนร฾ู
3.3 สังเกตสภาพทั่วไปของแหลง฽ เรียนร฾ู

7

2.3 ขนั้ ตอนการศึกษา

2.3.1. ข้ันการวางแผนงาน
1. ประชุมร฽วมกันภายในกล฽มุ เพอ่ื กําหนดพื้นทแี่ ละประเดน็ ทจี่ ะศกึ ษา
2. รวบรวมข฾อมูลเบ้ืองตน฾ ทางอนิ เทอรแเน็ตหรือผ฾ูรู฾และวางแผนงานก฽อนลงพ้ืนท่จี รงิ

2.3.2. ขนั้ การดําเนนิ งาน
1. ประสานเจา฾ หน฾าทเ่ี พอ่ื สอบถามข฾อมูล
2. สาํ รวจพ้ืนที่และลงพ้ืนท่ีจรงิ
3. สัมภาษณแเจา฾ หนา฾ ที่และผ฾ูท่ีเกี่ยวข฾องภายในแหลง฽ เรียนรู฾
4. เก็บรวบรวมขอ฾ มลู ในรูปแบบจดบนั ทกึ อดั เสยี ง วดิ โี อ และภาพถา฽ ย

8

5. นาํ ขอ฾ มลู ท่ไี ดจ฾ ากการลงพน้ื ท่ีมาวิเคราะหแ
6. จัดรายงานจากการศกึ ษาและนาํ เสนอข฾อมลู

2.4 การวิเคราะห์ข้อมูล
รวบรวมขอ฾ มลู ที่ไดร฾ ับจากการลงพ้ืนที่เก็บข฾อมูล นํามาวิเคราะหแหาจุดแข็ง จุดอ฽อน โอกาส

และ อปุ สรรคของแหล฽งเรียนร฾ู เพื่อเปน็ แนวทางในการส฽งเสริมและพัฒนา ปรับปรุงแก฾ไขปัญหาของ
แหลง฽ เรียนร฾ู

9

บทท่ี 3

ผลการศึกษา

จากการลงพ้นื ท่ศี กึ ษาข฾อมูลแหล฽งเรียนร฾ูภายในชุมชนตําบลบางน้ําผ้ึง อําเภอพระประแดง
จงั หวดั สมทุ รปราการ พบว฽ามีแหล฽งเรยี นร฾ูท่นี ฽าสนใจจาํ นวนมากและมคี วามหลากหลายในด฾านเนอ้ื หา
ขอ฾ มูล สภาพ พ้นื ท่แี ละวิธกี ารจัดการแหล฽งเรียนร฾ู จากการสํารวจแหล฽งเรียนร฾ูภายในชุมชนสามารถ
จําแนกขอ฾ มูลได฾ ดังตอ฽ ไปน้ี

3.1 ขอ้ มูลพนื้ ฐานของชมุ ชน

1. ดา้ นกายภาพ
1.1 ทต่ี งั้ ของหม฽ูบา฾ นหรือชมุ ชนหรอื ตําบล
ตาํ บลบางนา้ํ ผง้ึ ตั้งอยูร฽ มิ แมน฽ า้ํ เจ฾าพระยาเดิมมี พ้ืนท่ีกว฾างใหญ฽ ต฽อมาได฾แยกออกเป็นตําบล

บางกระเจ฾า ทาํ ให฾มีพนื้ ทลี่ ดลง ตัง้ ทางดา฾ นทิศเหนือของอาํ เภอพระประแดง ห฽างจากท่ีว฽าการอําเภอ
พระประแดง ประมาณ ๕ กิโลเมตร ตามเส฾นทางถนนสายเพชรหึงษแ มีอาณาเขตติดต฽อกับพ้ืนท่ี
ใกล฾เคียง ดงั น้ี

ทิศเหนือ ติดต฽อกับองคแการบริหารส฽วนตําบลบางกอบัว อําเภอพระประแดง จังหวัด
สมทุ รปราการ

ทิศตะวันออก ตดิ ต฽อกบั แม฽นํา้ เจ฾าพระยา (ฝ่ังตรงข฾ามเขตบางนา กรงุ เทพมหานคร)
ทิศตะวันตก ตดิ ตอ฽ กบั องคแการบริหารส฽วนตาํ บลบางยอ และองคแการบริหารส฽วนตําบลบาง
กอบัว
อําเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ
ทิศใต้ ติดต฽อกับองคแการบริหารส฽วนตําบลบางกระสอบ อําเภอพระประแดง จังหวัด
สมทุ รปราการ
เนือ้ ที่องคแการรบริหารส฽วนตําบลบางน้ําผึ้ง มีพื้นที่ประมาณ 1,938 ไร฽ หรือประมาณ 3.10
ตารางกโิ ลเมตร
1.2 ลกั ษณะภูมิประเทศ
พื้นที่ตําบลบางนํา้ ผง้ึ เปน็ พืน้ ท่รี าบลมุ฽ รมิ แมน฽ า้ํ เจ฾าพระยา เป็นพืน้ ทีด่ ินตะกอนซง่ึ เกิดจากการ
ทับถมของตะกอนในแม฽นาํ้ เจ฾าพระยาและลาํ คลองสายตา฽ งๆ ดินมีความอุดมสมบูรณแสูงเหมาะแก฽การ
ทําสวน ประเภทสวนผลไม฾ต฽างๆ และพชื สวนอืน่ ๆ
1.3 ลักษณะภูมิอากาศ

10

ลกั ษณะอากาศแบบชายทะเล อากาศคอ฽ นขา฾ งเยน็ ไม฽รอ฾ นจดั ในฤดูรอ฾ นมีความช้ืนอากาศสูง
เน่ืองจากอิทธิพลของลมทะเลและลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต฾ ฤดูฝนมีฝนตกชุก ฤดูหนาวอากาศไม฽
หนาวมากจนเกินไป อุณหภูมิเฉล่ียสูงสุด 30.60 °c อุณหภูมิเฉล่ียตํ่าสุด 26.60 °c อุณหภูมิเฉล่ีย
28.90 °c

1.4 ลักษณะของดิน

พ้ืนที่ราบล฽ุมริมแม฽นํ้าเจ฾าพระยา เป็นพื้นที่ดินตะกอนซ่ึงเกิดจากการทับถมของตะกอนใน
แม฽นํ้าเจ฾าพระยาและลาํ คลองสายตา฽ งๆ ดินมีความอุดมสมบรู ณแสงู เหมาะแก฽การทาํ สวนประเภทสวน
ผลไม฾ต฽างๆ และพืชสวนอ่นื ๆ

2. ด้านการเมือง/การปกครอง

2.1 เขตการปกครอง

มจี ํานวน 11 หมบู฽ ฾าน

พน้ื ที่มีทงั้ หมดจาํ นวน 3.10 ตารางกิโลเมตร

ห฽างจากกรงุ เทพฯ ประมาณ 10 กโิ ลเมตร

หา฽ งจากทวี่ ฽าการอําเภอเมืองประมาณ 6 กิโลเมตร

ห฽างจากศาลากลางจงั หวดั ประมาณ 27 กิโลเมตร

2.2 การเลอื กต้งั

แบ฽งเขตเลอื กตงั้ ออกเปน็ 6 หน฽วย

จํานวนผ฾ูมสี ทิ ธิเลือกตง้ั 4,012 คน

จํานวนผ฾ูไปใช฾สทิ ธเิ ลอื กต้งั 3,217 คน

(ข฾อมูล ณ วันท่ี 24 มนี าคม 2562)

3. ประชากร
ตาํ บลบางนา้ํ ผงึ้ มปี ระชากร รวม 4,921 คน แยกเปน็ ชาย 2,341 คน และหญงิ 2,580 คน มี

ความหนาแน฽นเฉล่ยี 1,400 คน / ตารางกิโลเมตร จาํ นวนครัวเรือนทัง้ สิ้น 1,161 ครวั เรอื น แยกเป็น
รายหมบ฽ู ฾านและจํานวนครวั เรือน ดงั นี้

11

ตา้ บล/แขวง ต้าบลบางน้าผ้ึง ชาย หญงิ รวม
679
หมท฽ู ี่ 1 วดั บางน้าํ ผงึ้ 327 352 97
340
หมู฽ท่ี 2 บ฾านบางน้าํ ผ้งึ 54 43 346
151
หมท฽ู ี่ 3 บ฾านบางน้ําผึ้ง 161 179 72
242
หม฽ทู ี่ 4 บ฾านบางนํา้ ผงึ้ 168 178 297
910
หมู฽ท่ี 5 บ฾านคลองทรง 67 84 1171
567
หมท฽ู ่ี 6 บ฾านไฟไหม฾ 37 35

หมทู฽ ี่ 7 บา฾ นคลองตาสกั 103 139

หมท฽ู ่ี 8 บา฾ นคลองบา฾ นผึง้ 148 149

หมู฽ท่ี 9 บา฾ นบางนํ้าผง้ึ 417 473

หมู฽ที่ 10 บา฾ นคลองบางนา้ํ ผึ้ง 560 611

หมู฽ท่ี 11 บา฾ นบางนํ้าผ้ึง 270 297

(ขอ้ มลู : สานักบรหิ ารงานทะเบยี นทอ้ งถิ่น อาเภอพระประแดง ณ เดอื น กมุ ภาพนั ธ์ 2557)

4. การคมนาคมขนส่ง
การคมนาคมขนส฽งทางบก
ส฽วนใหญ฽เป็นถนนคอนกรีตเสริมเหล็กสายส้ันๆ ผิวจราจรอยู฽ในสภาพดี การจราจรไม฽

หนาแนน฽ นกั ถนนสายทสี่ าํ คัญ คอื
- ถนนสายบัวผ้ึงพัฒนา 1 ขึ้นทะเบียนเป็นทางหลวงท฾องถิ่น เมื่อวันท่ี 3 กุมภาพันธแ 2557

(รหสั สาย ทาง สป ถ 31-001) จาก กม0+195 ถงึ 1+682 ระยะทาง 1.480 กิโลเมตร ผวิ จราจรกว฾าง
6.0 เมตร ไหลท฽ างกว฾าง 2.0 เมตร เขตทางกว฾าง 10.0 เมตร เป็นถนนสายหลักของตําบลบางน้ําผึ้ง
เปน็ ถนนคอนกรตี เสริมเหลก็ เช่อื มต฽อกับถนนเพชรหงึ ษแ ในเขตองคแการบริหารส฽วนตําบลบางยอ ไป
สน้ิ สุดทท่ี ฽าเรือตาํ เล่อื นเขตองคแการบริหารสว฽ นตาํ บลบางนาํ้ ผ้งึ

- ถนนสายบัวผึ้งพัฒนา 2 ข้ึนทะเบียนเป็นทางหลวงท฾องถ่ิน เม่ือวันท่ี 3 กุมภาพันธแ 2557
(รหัสสาย ทาง สป ถ 31-002) จาก กม0+000 ถึง 1+180 ระยะทาง 1.380 กโิ ลเมตร ผิวจราจรกว฾าง
6.0 เมตร ไหลท฽ างกวา฾ ง 2.0 เมตร เขตทางกว฾าง 8.0 เมตร เปน็ ถนนคอนกรตี เสริมเหล็ก เริ่มจากสาม
แยกหม฽ู 9 ไปสิน้ สุดท่วี ัดบางนา้ํ ผึ้งนอก เขตองคแการบรหิ ารสว฽ นตาํ บลบางนาํ้ ผ้งึ

12

- ถนนสายซอยยิ่งอํานวย ข้ึนทะเบียนเป็นทางหลวงท฾องถ่ิน เม่ือวันท่ี 3 กุมภาพันธแ 2557
(รหสั สาย ทาง สป ถ 31-003) จาก กม0+000 ถงึ 1+720 ระยะทาง 1.720 กโิ ลเมตร ผิวจราจรกว฾าง
4.20 เมตร ไหล฽ทางกวา฾ ง 0.5 เมตร เขตทางกว฾าง 5.5 เมตร เป็นถนนคอนกรีตเสริมเหล็ก แยกจาก
ถนนสายบวั ผึ้งพัฒนา 1 ไปสิน้ สดุ ทีห่ ม฽ู 6 ตาํ บลบางนํา้ ผ้งึ

- ถนนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก หมู฽ที่ 9 (ซอยบ฾านนายวิชัย เกษแก฾ว) จากถนนบัวผ้ึงพฒั นาช฽วงที่1
ผวิ จราจรกวา฾ ง 4 เมตร ระยะทาง 72 เมตร และช฽วงที่2 ผิวจราจรกวา฾ ง 3 เมตร ระยะทาง 82 เมตร

- ถนนไสวอํานวย หม฽ูที่ 10 เชื่อมต฽อถนนบัวผ้ึงพัฒนา 1 เป็นถนนคอนกรีตเสริมเหล็ก ผิว
จราจรกว฾าง 4 เมตร ระยะทาง 140 เมตร

- สะพานทางเดินเท฾าคอนกรีตเสริมเหล็ก หมู฽ท่ี 4 ขนาดกว฾าง 2.7 เมตร ใช฾เป็นเส฾นทาง
จักรยาน เพอ่ื สง฽ เสรมิ การทอ฽ งเท่ียวริมคลองบางนา้ํ ผง้ึ

- ถนนคอนกรีตเสรมิ เหล็ก ซอยบา฾ นอดีต สจ. ผิวจราจรกว฾าง 4.0 เมตร ระยะทางรวม

475 เมตร
การคมนาคมขนส฽งทางน้ํา
ในเขตองคกแ ารบริหารสว฽ นตําบลบาง มีท฽าเทียบเรอื ขนส฽งโดยสารสาธารณะและขนส฽งสนิ ค฾าท่ี

สําคัญ รวม 3 แหง฽ คือ
- ท฽าเรือวัดบางน้ําผ้ึงนอก เป็นของเอกชน ตั้งอยู฽ในหม฽ูบ฾านท่ี 1 ริมฝั่งตะวันตกของแม฽นํ้า

เจ฾าพระยา (ประมาณหลักกโิ ลเมตรทางนํา้ ท่ี 27)
- ท฽าเรือบ฾านผู฾ใหญ฽ตเอง (ท฽าตาเลื่อน) เป็นของเอกชน ตั้งอยู฽ในหม฽ูท่ี 4 ริมฝ่ังตะวันตกของ

แมน฽ าํ้ เจา฾ พระยา (ประมาณหลักกิโลเมตรทางน้ําท่ี 26)
- ท฽าเรือบ฾านผ฾ูใหญ฽ปฺูด (ท฽าป๊ัม) เป็นของเอกชน ตั้งอยู฽ที่หม฽ู 3 ริมฝ่ังตะวันตกของแม฽น้ํา

เจา฾ พระยา

ท่ีมา : กองชา่ ง องคก์ ารบริหารสว่ นตาบลบางน้าผง้ึ

5. ศาสนา ประเพณี วัฒนธรรม

การนบั ถอื ศาสนา

13

ประชาชนในพ้ืนทนี่ บั ถอื ศาสนาพุทธ ร฾อยละ 100 ของจํานวนประชากรทั้งหมดใน
เขตเทศบาลตาํ บลบางน้ําผง้ึ มี

วดั 2 แห฽ง

สํานักสงฆแ – แหง฽

โบสถคแ รสิ ตแ – แหง฽

มสั ยดิ – แห฽ง

ประเพณีและงานประจาํ ปี

ก. ประเพณปี ระจาํ ถิน่ ไดแ฾ ก฽
- ประเพณสี งกรานตแ “สนุกสุขสนั ตแ เลน฽ นํา้ สงกรานตแ สบื สานประเพณี”
- วันออกพรรษา งานประเพณีตักบาตรนาํ้ ผ้ึง
- วันออกพรรษา ประเพณตี กั บาตรเทโว
- ประเพณลี อยกระทง “ลอยกระทงตามประทปี ปลูกจติ สาํ นกึ รกั ษแแ หล฽งนาํ้ ”
- วันวสิ าขบูชา งานประเพณีสลากภักตรผแ ลไม฾
- ประเพณตี ักบาตรนา้ํ ผงึ้
ข. งานประจําปี ไดแ฾ ก฽
- งานเคา฾ ทแดาวนแ : สง฽ ทา฾ ยปีเก฽า ต฾อนรับปีใหม฽

ทีม่ า : กองสวัสดิการสงั คมองคก์ ารบริหารสว่ นตาบลบางน้าผ้งึ

6. ภมู ิปญั ญาทอ้ งถ่ิน ภาษา

ภูมิปญั ญาประจาํ ถ่ินไดแ฾ ก฽
ก. งานฝีมอื จากใบไม฾ เช฽น ใบเตยดอกกหุ ลาบแต฽งดว฾ ยลูกมะกรดู สด
ข. พวงมะโหตร เป็นเคร่อื งแขวนโบราณทท่ี าํ จากกระดา สีต฽างๆนาํ มาพบั และตัดเปน็ รปู ต฽างๆ
ค. ปราชญเแ กษตรของแผ฽นดิน
ภาษาถ่นิ ไดแ฾ ก฽
ก. ภาษากลาง

14

ทีม่ า : กองสวัสดกิ ารสงั คมองค์การบริหารสว่ นตาบลบางน้าผึง้

7. ทรัพยากรธรรมชาติ

นํ้า
- แม฽นํา้ เจ฾าพระยา ไหลผ฽านพ้นื ท่ี หม฽ูท่ี 1 – 6 ตําบลบางนา้ํ ผงึ้
- คลองธรรมชาติ จาํ นวน 6 สาย สว฽ นใหญ฽เป็นคลองสายส้ันๆ เช่ือมต฽อกับแม฽น้ําเจ฾าพระยา
คลองสายสาํ คัญคอื คลองบางนํ้าผึง้ ระยะทางประมาณ 1.50 กิโลเมตร
- แหลง฽ นํ้าเพอื่ การอปุ โภค – บริโภค ครัวเรือนมีนา้ํ สะอาดเพียงพอต฽อการอุปโภค – บริโภค
คิดเปน็ ร฾อยละ 70
- บอ฽ นา้ํ บาดาล จํานวน 3 แหง฽
- ครัวเรอื นทร่ี บั บริการน้าํ ประปาจากการประปานครหลวง จาํ นวน 700 ครวั เรือน

ปาุ ไม฾
- ในพ้นื ทไี่ มอ฽ ยใู฽ นเขตปุาไม฾

ภเู ขา
- ในพ้นื ที่ไมม฽ ีภเู ขา

ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ส่ี าํ คญั
- ไม฽มีแหลง฽ ทรัพยากรธรรมชาติ

8. การทอ่ งเที่ยวโดยชมุ ชน Community – Based Tourism (CBT)

คือ การท฽องเท่ียวที่คํานึงถึงความยั่งยืนของส่ิงแวดล฾อม สังคม และวัฒนธรรม กําหนด
ทศิ ทางโดยชมุ ชน จัดการโดยชุมชนเพ่ือชุมชนและชุมชนมีบทบาทเป็นเจ฾าของมีสิทธิในการจัดการ
ดูแล เพื่อให฾เกดิ การเรยี นร฾ูแกผ฽ ู฾มาเยือน (โครงการทอ฽ งเท่ียวเพ่ือชีวติ และธรรมชาติ, 2540)

องคปแ ระกอบของการจัดการทอ฽ งเท่ยี วโดยชมุ ชน

องคปแ ระกอบหลักของ CBT มีอยู฽ 4 ดา฾ น กลา฽ วคือ

15

1) ทรัพยากรธรรมชาติและวัฒนธรรม
2) องคกแ รชมุ ชน
3) การจดั การ
4) การเรียนรู฾

ประเดน็ สําคญั ของแตล฽ ะองคแประกอบของ CBT ได฾แก฽

ด฾านทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละวัฒนธรรม

- ชมุ ชนมีฐานทรพั ยากรธรรมชาตทิ อ่ี ุดมสมบรู ณแ และมีวถิ กี ารผลติ ทพ่ี งึ่ พาและใช฾
ทรพั ยากรธรรมชาตอิ ยา฽ งยง่ั ยืน

- ชมุ ชนมีวฒั นธรรมประเพณที ่ีเปน็ เอกลักษณแเฉพาะถนิ่

ดา฾ นองคกแ รชุมชน

- ชุมชนมรี ะบบสังคมทเี่ ขา฾ ใจกนั
- มปี ราชญแ หรือผ฾ูมีความรู฾ และทกั ษะในเร่ืองตา฽ ง ๆ หลากหลาย
- ชุมชนร฾สู ึกเป็นเจ฾าของและเข฾ามามสี ฽วนร฽วมในกระบวนการพัฒนา

ด฾านการจดั การ

- มีกฎ - กติกาในการจดั การสงิ่ แวดล฾อม วัฒนธรรม และการท฽องเทย่ี ว
- มีองคกแ รหรอื กลไกในการทํางานเพ่อื จดั การการทอ฽ งเทย่ี ว และสามารถเช่ีอมโยงการ
ท฽องเท่ียวกบั การพฒั นาชมุ ชนโดยรวมได฾
- มีการกระจายผลประโยชนแทเ่ี ปน็ ธรรม
- มกี องทนุ ทเี่ ออื้ ประโยชนแตอ฽ การพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมของชุมชน

ด฾านการเรยี นร฾ู
- ลกั ษณะของกิจกรรมการท฽องเท่ยี วสามารถสรา฾ งการรบั รู฾ และความเข฾าใจในวถิ ีชวี ิตและ

วฒั นธรรมท่ีแตกต฽าง
- มรี ะบบจดั การใหเ฾ กดิ กระบวนการเรียนรร฾ู ะหว฽างชาวบา฾ นกบั ผ฾ูมาเยอื น

16

- สรา฾ งจติ สาํ นึกเรื่องการอนรุ ักษทแ รพั ยากรธรรมชาตแิ ละวฒั นธรรมทงั้ ในสว฽ นของชาวบ฾าน
และผม฾ู าเยอื น

การท฽องเทย่ี ว : เครื่องมอื ในการพฒั นาชุมชน

CBT เปน็ เครื่องมอื สร฾างความเข฾มแข็งขององคกแ รชาวบา฾ นในการจัดการทรพั ยากร ธรรมชาติ
และวัฒนธรรม โดยกระบวนการมสี ว฽ นร฽วมของคนในชมุ ชน ให฾ชุมชนไดม฾ ีสว฽ นร฽วมในการกาํ หนดทิศ
ทางการพัฒนาและได฾รับประโยชนจแ ากการทอ฽ ง เที่ยว

ในขณะเดยี วกนั ในภาพรวมของอุตสาหกรรมการทอ฽ งเท่ียว การทอ฽ งเท่ียวโดยชุมชนได฾เข฾าไป
มีบทบาทในการสร฾างคุณภาพใหม฽ของการท฽อง เที่ยวให฾มีความหมายมากกว฽าการพักผ฽อน ความ
สนกุ สนาน และความบนั เทิง หากได฾เปดิ มิตขิ องการทอ฽ งเท่ียวเพื่อการแลกเปลี่ยนเรียนร฾ูและเคารพ
คนในท฾อง ถิน่

ทม่ี า : สถาบนั การทอ฽ งเทย่ี วโดยชมุ ชน

ชมุ ชนบางน้าผ้งึ ต.บางนา้ ผึ้ง อ.พระประแดง จ.สมทุ รปราการ

ตําบลบางนาํ้ ผ้งึ ต้งั อย฽ูในอาํ เภอพระประแดง เป็นพน้ื ทร่ี าบลุ฽มนํ้าท฽วมถึงริมแม฽น้ําเจ฾าพระยา
ทาํ ใหบ฾ รเิ วณนีไ้ ด฾รบั อิทธพิ ลจากน้ําทะเลช฽วงเวลาท่ีนํ้าทะเลหนนุ ในเวลาที่นํ้าผ฽านเข฾ามาในบริเวณลํา
คลองต฽างๆ เข฾าสู฽พื้นที่ท่ีชาวบ฾านใช฾ทําสวนเป็นส฽วนใหญ฽ ดินบริเวณตําบลบางน้ําผึ้งมีความอุดม
สมบูรณแไปด฾วยแร฽ธาตุและสารอาหารของพืชนานาชนิด อาชีพดั้งเดิมของชาวตําบลบางนํ้าผึ้งคือ
อาชพี ทําสวนผลไม฾ น้ําหวานจากเกสรดอกไม฾นานาชนิดได฾ดึงดูดให฾ผ้ึงมาอาศัยอยู฽โดยทั่วไปในพื้นที่
ชาวบา฾ นได฾นํานา้ํ ผ้งึ มาตกั บาตรจนเป็นวถิ ีชีวติ กลายเปน็ ประเพณีวัฒนธรรมท่ีสืบทอดกันมาจากร฽ุนส฽ู
ร฽ุน จงึ ไดข฾ นานนามพน้ื ท่ีนว้ี า฽ “บางนาํ้ ผ้งึ ”

ชาวบ฾านในตาํ บลบางนาํ้ ผึง้ สว฽ นใหญ฽เรียกตาํ บลบางนาํ้ ผง้ึ วา฽ กระเพาะหมเู พราะเมอ่ื อดตี นาํ้ มัน
ทว฽ มนาน พน้ื ท่ีอยู฽ติดแม฽น้าํ เจ฾าพระยา นาํ้ ก็เลยไหลเข฾ามาได฾ทุกด฾าน พอนํ้าลดก็เลยเป็นแอ฽งกระทะ
จงึ เรยี กวา฽ “กระเพาะหมู” จึงทาํ ให฾โดดเดน฽ และเปน็ เอกลกั ษณพแ เิ ศษเปน็ ของตน ซง่ึ คนในสมยั น้ันนิยม
ปลูกข฾าว จากประวัติศาสตรแของชุมชน น฽าจะมีอายุราวไม฽ต่ํากว฽า 200 กว฽าปี ตําบลบางนํ้าผ้ึงเป็น

17

พื้นท่ีส฽วนหน่ึงของบางกะเจ฾า หรือกระเพาะหมู ท่ีถือเป็นพ้ืนที่สีเขียวท่ีใหญ฽ที่สุดและอย฽ูใกล฾
กรุงเทพมหานครทีไ่ ด฾รับการอนรุ กั ษแพน้ื ที่ไว฾

คนในชุมชนส฽วนใหญ฽เป็นคนไทยภาคกลาง และมอญ และจีนบางส฽วน ตําบลบางนํ้าผึ้งมีท้ังหมด
11 หม฽ูบ฾าน ประชาชนประกอบอาชีพทางการเกษตร รบั จ฾างในโรงงานอุตสาหกรรม บริษัทเอกชน
รบั ราชการและอ่นื ๆ

ความพิเศษของชุมชน : ตลาดนํา้ บางน้ําผึ้งมอี าหารคาวหวานอร฽อย ราคาถูก บรรยากาศ
ร฽มร่ืนเขียวขจีท่ียังคงสภาพเดิมของพ้ืนท่ีไว฾อยู฽ใกล฾เมืองหลวงยึดถือตวามเป็นอดีต การคมนาคม
สะดวกใช฾เวลาเพียง 30 นาท่จี ากกรุงเทพมหานครเข฾ามาในพื้นท่ีเป็นท่ีนิยมของนักท฽องเที่ยวท้ังชาว
ไทยและชาวต฽างชาติ

ตลาดน้าบางน้าผ้ึง เป็นแหล฽งกระจายรายได฾และสร฾างโอกาสในการแลกเปลี่ยนเรียนร฾ู
ระหวา฽ งผมู฾ าเยอื นกบั ชาวชมุ ชนควบคกู฽ ับการอนรุ ักษแวิถีชวี ิตและภมู ิปัยญาท฾องถิ่น

โฮมสเตย์บางน้าผึ้ง บ฾านทรงไทยอายุกว฽าสองร฾อยปี สัมผัสวัฒนธรรมชนบท ตามแนว
ปฏบิ ัติของสาํ นกั พฒั นาการทอ฽ งเทยี่ วได฾รับมาตรฐานโฮมสเตยแไทย เพือ่ การพฒั นาการทอ฽ งเทยี่ วอย฽าง
ยั่งยนื

สวนปา่ ชุมชนหมทู่ ่ี 4 หม่ทุ ่ี 6 และหม่ทู ่ี 11 เป็นสถานท่ีพกั ผอ฽ นหย฽อนใจภายในบรรยากาศ
ร฽มรื่นเขียวขจีพร฾อมซุ฾มพักผ฽อนมีปูายบอกทรัพยากรท฽องเที่ยวต฽างๆในชุมชนมีความร฾ูและความ
เพลดิ เพลนิ ไปในตวั

หมู่บา้ นโอท็อป มกี ารแลกเปล่ียนเรียนรู฾ด฾านการทํามาหากินและการฝึกทักษะอาชีพต฽างๆ
ตามฐานอาชพี ท่ถี นดั และสนใจเพือ่ การปรบั ใชใ฾ นชีวติ ตนและชมุ ชนทอ฾ งถิ่นอน่ื ทเี่ ข฾ามาศึกษาดงู านตาม
แนวทางปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง

เส้นทางจักรยาน ชมวิถีชีวิตท้ังด฾านประวัติศาสตรแ วัฒนธรรมและประเพณี มีความ
สนกุ สนานเพลดิ เพลนิ ปลอดภยั ไม฽ทาํ ลายสง่ิ แวดล฾อม

จังหวัดสมุทรปราการต้ังอยู฽ในภาคกลางของประเทศไทย ท่ีบริเวณปลายสุดของแม฽นํ้า
เจ฾าพระยา เป็นจงั หวัดขนาดเลก็ บรเิ วณชานเมืองกรุงเทพมหานคร มีชอ่ื เรยี ก อกี ว฽า “เมืองปากนา้ํ ” มี

18

แม฽น้ําเจา฾ พระยาเปน็ แม฽น้าํ สายสําคัญ และมีคลองสาขาแยกจากแม฽นํ้าเจ฾าพระยาจํานวนมาก สภาพ
ภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นพ้ืนที่ราบลุ฽ม เหมาะแก฽การทํานาและทําสวน มีปุาชายเลนตามชายฝั่งซึ่ ง
จงั หวดั สมุทรปราการนนั้ เป็นจังหวดั หนงึ่ ท่ีนกั ทอ฽ งเที่ยวนิยมเดินทางไปท฽องเทยี่ วกันมาก

ตารางที่ 1 แสดงจาํ นวนนักทอ฽ งเท่ยี วทเี่ ดินทางเขา฾ มาท฽องเท่ียวในจงั หวัดสมุทรปราการ

กลุ่มนักทอ่ งเท่ียว/ปี ปี 2553 ปี 2554 ปี 2555 ปี 2556 ปี 2557

นกั ทอ฽ งเที่ยวชาวไทย 1,824,891 1,628,648 2,621,078 2,772,430 2,877,640

นักทอ฽ งเทย่ี วชาวต฽างชาติ 1,478,414 1,349,560 1,593,788 1,635,716 1,747,748

รวม 3,303,305 2,978,164 4,214,866 4,408,146 4,625,388

ทีม่ า : ศูนยวแ ิจัยด฾านตลาดการท฽องเทย่ี วแหง฽ ประเทศไทย, 2557

9. การเดนิ ทาง

การเดนิ ทางโดยเรอื

1. ท฽าเรอื วดั บางนานอก - ท฽าเรอื วัดบางน้าํ ผง้ึ นอก

ทา฽ เรือวัดบางนานอก อย฽ูที่ ถนนสรรพาวุธ แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพมหานคร เรือ
ขา฾ มฟากท่นี เี่ ป็นเรือโดยสารขนาดใหญ฽ สามารถนาํ รถจกั รยานและมอเตอรไแ ซคลแ งเรือไปได฾ ให฾บริการ
ต้ังแต฽เวลา 05.00 น. หรือขับรถยนตแไปทางบางนาก็สามารถจอดไว฾ท่ีวัดบางนานอก แต฽ถ฾าไม฽มีรถ
สว฽ นตัว สามารถขนึ้ BTS มาลงที่สถานีบางนา ทางออกท่ี 2 ตรงมาทางส่ีแยกบางนาแลว฾ เล้ียวซ฾ายเข฾า
มาใน ถ.สรรพาวุธ จากนน้ั ตรงเข฾ามาจนสดุ ทางก็จะพบกบั ทา฽ นํ้าวดั บางนานอก ค฽าโดยสารแค฽ 4 บาท
(6 บาท สําหรับคนท่ีมีจักรยานมาด฾วย) เม่ือข฾ามไปถึงแล฾วจะมีร฾านเช฽าจักรยานอย฽ูทางด฾านซ฾ายของ
ทางออกท฽าน้ําวัดบางนาํ้ ผึง้ นอกคนั ละ 80 บาท ปัน่ ไดท฾ ้ังวัน และไดแ฾ ผนทีบ่ างกะเจ฾าพรอ฾ มคําแนะนํา

2. ทา฽ เรอื วดั คลองเตยนอก - ทา฽ เรือบางกะเจ฾า(กาํ นนั ขาว)

19

ท฽าเรอื วดั คลองเตยนอก อย฽ูที่ ถนนเกษมราษฎรแ แขวงคลองเตย เขตคลองเตย เรือทท่ี ฽านจ้ี ะ
เปน็ เรือหางยาว สามารถนาํ รถจกั รยานลงไปด฾วยได฾ แตจ฽ ะได฾ไมก฽ ี่คนั เนอ่ื งจากไมใ฽ ช฽เรอื ใหญ฽ คา฽ โดยสาร
คนละ 20 บาท ถา฾ มาทางนจ้ี ะใกล฾พพิ ิธภณั ฑแปลากกัด และสวนศรนี ครเขื่อนขันธแ
3. ท฽าเรือ ขา฾ งธนาคารกรงุ เทพ สํานกั งานพระราม 3 – ท฽าเรอื วดั บางกะเจ฾านอก

ท฽าเรือ ขา฾ งธนาคารกรุงเทพ สํานักงานพระราม 3 อยู฽ท่ี ถนนพระรามท่ี 3 แขวงช฽องนนทรี
เขตยานนาวา อยู฽ระหว฽างท฽าเรือธนาคารกรุงเทพ กับ ท฽าเรือตรงท฽าน้ําสาธุประดิษฐแ เป็นท฽าเรือใต฾
สะพานภมู พิ ล (อยู฽ในสวนสาธารณะใต฾สะพาน ฝ่ังพระราม 3) ค฽าเรอื ข฾ามไป คนละ 3 บาท สามารถนาํ
มอเตอรแไซคหแ รอื จกั รยาน ลงไปด฾วย 10 บาทเป็นเรือขนาดใหญ฽ เรือจะไปขึ้นที่ท฽าเรือใต฾สะพานตรง
ประตูระบายน้ําคลองลัดโพธิ์
4. ท฽าเรือสาธปุ ระดิษฐแ – ท฽าเรอื วัดโปรดเกศเชษฐาราม

ท฽าเรือสาธุประดิษฐแ อยทู฽ ่ี ถนนพระรามที่ 3 แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา มีเรอื ใหญ฽
ให฾บรกิ ารตลอดวัน ออกเป็นรอบๆ ขา฾ มมาจะมาถงึ ถนนเพชรหงึ ษชแ ว฽ งตน฾
การเดนิ ทางโดยรถเมลแ

เดินทางดว฾ ยรถสาธาณะ สามารถนั่งรถเมลแสายตา฽ งๆได฾ดงั ตอ฽ ไปน้ี
สาย 6 : บางลาํ ภู-พระประแดง จอดเทยี บทีท่ า฽ เรือพระประแดง
สาย 35 : พระประแดง - สายใต฾ใหม฽ (ตล่ิงชัน) สายนี้จะไปสิ้นสุดท่ี วัดรวก ต฾องต฽อ
มอเตอรแไซคแรบั จ฾าง รถเมลแ หรอื รถสองแถวทวี่ ิง่ เข฾าท฽านา้ํ พระประแดง
สาย 82 : พระประแดง-พาหรุ ัด มาจอดเทียบทท่ี ฽าเรือพระประแดง
สาย 138 : พระประแดง – จตั ุจักร ขนึ้ ท่ี ปาู ยรถเมลแบรเิ วณ BTS หมอชิต ฝ่ังสวนจตุจักร น่ัง
ยาวไปจนถึงวดั กลาง พระประแดง หน฾าวัดจะมีวินมอเตอรแไซคแรับจ฾างอย฽ู ให฾ไปส฽งบริเวณท฽าน้ําพระ
ประแดง หรือเดนิ ไปประมาณ 600 เมตร
สาย 506 : ปากเกร็ด – พระประแดง รถจะว่ิงไปสดุ สายท่ตี ลาดพระประแดง

20

เมอ่ื มาถึงท่บี รเิ วณทา฽ นาํ้ พระประแดงจะมีรถสองแถวเล็กๆที่เปน็ รถกระปฺอวิ่งไปยังจุดต฽างๆในค฾ุงบาง
กะเจ฾า รถจะว่งิ เข฾าถนนเพชรหงึ ษแ เป็นเสน฾ หลักยาวเข฾าไปในคุ฾งบางกะเจ฾า บางสายก็ตรงเขา฾ ไปจอดใน
วัดบางนา้ํ ผงึ้ ใน ตดิ กบั ตลาดน้ําบางนา้ํ ผึ้ง

การเดินทางโดยรถยนตสแ ฽วนตวั

รถสว฽ นตัวสามารถใชเ฾ ส฾นทาง ถนนวงแหวนอุตสาหกรรม ข฾ามสะพานภูมิพล 1 เข฾าซอยทรง
ธรรมและเข฾าสูถ฽ นนเพชรหงึ ษแ ว่ิงตรงเขา฾ คงุ฾ บางกะเจา฾

ประวตั คิ วามเป็นมา

ตาํ บลบางนํา้ ผ้งึ อําเภอพระประแดง จงั หวดั สมทุ รปราการ เป็นตาํ บลหนึ่งในเขตอําเภอพระ
ประแดง จงั หวัดสมทุ รปราการ เหตุทไี่ ดช฾ ่อื ตาํ บลว฽า "บางนํา้ ผงึ้ " นั้น จากคําบอกเล฽าของผ฾ูสูงอายุเล฽า
กนั ในหลายทม่ี า บา฾ งว฽าเดิมพื้นทีแ่ หง฽ นี้เปน็ พืน้ ท่ีท่มี ียนื ตน฾ และไมผ฾ ลทีม่ ีความอดุ มสมบูรณแมาก ทําให฾
มผี ง้ึ มาอาศัยอยเู฽ ป็นจํานวนมาก ชาวบา฾ นทีอ่ าศัยอย฽ูในบริเวณน้มี ักจะเข฾าปุาหานํา้ ผ้ึงกันได฾เป็นจํานวน
มาก จึงรยี กกันต฽อมาว฽าตําบลบางน้าํ ผงึ้ และนิยมนาํ มาใสบ฽ าตรถวายแตพ฽ ระภกิ ษุสงฆซแ ง่ึ ถือเป็นของสูง
และมีคณุ ค฽า มีความบรสิ ุทธ์ิ จงึ เกิดเป็นประเพณีตักบาตรนํ้าผึง้ สบื ต฽อกันมา เป็นการปฏิบัติตามอย฽าง
เม่อื ครั้งพุทธกาล ประชาชนก็นิยมถวายนํา้ ผึง้ ให฾กบั พระพุทธเจ฾า อคี าํ บอกเลา฽ หนง่ึ คือ ชมุ ชนแหง฽ นเี้ ปน็
ชมุ ชนดงั้ เดมิ ตงั้ แตค฽ รัง้ สมัยกรงุ ศรีอยุธยา เติมมชี ื่อหมูบ฽ ฾านอยา฽ งไรนัน้ ไมป฽ รากฏหลักฐานแค฽มีเร่ืองเล฽า
ว฽า ครั้งหนึ่งพระองคแเจ฾าสายน้ําผ้ึง และพระนางเจ฾าสุชาดาได฾เสด็จประพาสทางชลมารคมาในพ้ืน
บริเวณตามลาํ น้ําเจ฾าพระยา เมอื่ เสดจ็ มาถงึ บรเิ วณนีพ้ บวา฽ พื้นทบี่ รเิ วณนี้มีความร฽มร่ืน อดุ มสมบูรณแ มี
พนั ไม฾ข้นึ อยห฽ู นาแน฽นทาํ ให฾มีฝงู ผึ้งมาอาศยั อยเ฽ู ป็นจาํ นวนมาก และมีผ฾เู ก็บน้ําผึ้งมาถวาย พระนางเจ฾า
สุชาดาจึงทรงอธิษฐานจิตว฽าหากนํ้าผ้ึงท่ไี ดร฾ ับมาสามารถช฽วยรักษาโรคเรื้อรังของพระธิดาได฾ จะทรง
สร฾างวดั ถวายไวใ฾ นพ้ืนทีช่ มุ ชนแห฽งน้ี เปน็ ทีน่ ําอัศจรรยวแ ฽าน้ําผ้ึงท่ีได฾มาจากบริเวณน้ีสามารถรักษาโรค
ของพระธิดาได฾ พระองคแเจ฾าสายนํ้าผึ้งจึงโปรดให฾สร฾างวัดบางน้ําผ้ึงนอก และพระนางเจ฾าสุชาดาได฾
โปรดให฾สร฾างวดั บางนาํ้ ผึ้งในขึ้น และต้ังชื่อว฽า “วัดสุชาดา” ซ่ึงต฽อมาได฾เปลี่ยนชื่อมาจนเป็นวัดบาง
น้ําผ้ึงใน มาจนถึงปัจจบุ นั นี้ และเรียกชมุ ชนบริเวณว฽า “บา฾ นบางน้ําผงึ้ ” และตอ฽ มาจึงตงั้ เป็นตาํ บลบาง
น้ําผงึ้ มาจนถึงปัจจุบนั นี้

21

3.2 ข้อมลู เกยี่ วกบั แหล่งเรียนรู้ในต้าบลบางน้าผ้งึ และแหล่งเรียนรู้ใกลเ้ คยี ง
จากการสํารวจและลงพื้นท่ีเพ่ือทําการเก็บรวบรวมข฾อมูลท่ีตําบลบางนํ้าผึ้ง อําเภอพระ

ประแดง จงั หวดั สมุทรปราการ มีแหล฽งเรียนรู฾ดงั ตอ฽ ไปนี้
1. วิสาหกจิ ชุมชน บา฾ นธูปหอมสมุนไพร
2. บา฾ นลูกประคบสมนุ ไพร วสิ าหกจิ ชมุ ชนหตั ถศาสตรแเพ่ือสุขภาพ
3. ศูนยกแ ารเรยี นร฾ูแพทยแแผนไทย
4. ตลาดบางนาํ้ ผง้ึ
5. กลุม฽ บางนาํ้ ผึ้งพอเพียง
6. วดั บางนํ้าผง้ึ นอก
7. โรงเรียนวัดบางน้าํ ผึ้งนอก
8. ศูนยกแ ารเรียนรู฾เพาะเห็ด (ฟารแมเหด็ ช฽างแดง)

แผนที่แหล฽งเรียนรใู฾ นตําบลบางนา้ํ ผง้ึ และแหลง฽ เรยี นรูใ฾ กลเ฾ คียง

22

แหลง่ เรยี นรู้ท่ี 1 วสิ าหกิจชุมชน บา้ นธูปหอมสมนุ ไพร

1.1 ที่ต้งั

ที่ต้งั

22 หม฽ู 3 ตําบลบางนา้ํ ผึง้ อําเภอพระประแดง จังหวัดสมทุ รปราการ

การเดนิ ทาง

อย฽ูใกล฾กับตลาดน้ําบางนํ้าผ้ึง บ฾านธูปหอมสมุนไพรอยู฽ในซอยหมู฽บ฾าน OTOP เพ่ือการ
ทอ฽ งเทีย่ ว บนถนนบวั ผึง้ พัฒนา ซง่ึ รถยนตแไม฽สามารถเข฾าไปได฾ แต฽สามารถจอดรถใกล฾กับทางเข฾ามีท่ี
รับฝากจอดรถ หากมาจากทางตลาดน้ําบางนาํ้ ผึง้ เดินออกไปทางด฾านหลังตลาด ทางปูนเลียบคลอง
ออกถนนหลกั เล้ียวซา฾ ยกจ็ ะถึง หรือถ฾าป่นั จกั รยานมาจากท฽าเรือวัดบางน้าํ ผงึ้ นอก ออกจากทา฽ เรือแลว฾
เล้ียวซ฾ายปน่ั มาทางสายใน ผ฽านบางกอกทรีเฮ฾าสแ บา฾ นธูปจะอยกู฽ อ฽ นออกไปตลาดนาํ้ บางน้าํ ผึง้

การตดิ ตอ่

โทรศัพทแ : 02 815 0729
Facebook : teenee.baantoop

เวลาท้าการ
เปดิ ทาํ การวันเสาร-แ อาทิตยแตัง้ แต฽ 09.00 น.-15.00 น.

23

ผใู้ หส้ ัมภาษณ์
คุณกญั ญาพร นวลสอาด (เจา฾ ของบ฾านธปู หอมสมนุ ไพร)

1.2 ประวตั ิความเปน็ มาของแหลง่ เรียนรู้

วิสาหกจิ ชุมชน บ฾านธูปหอมสมุนไพร เกิดข้ึนเม่ือคร้ังวิกฤตนํ้าท฽วมใหญ฽ในพ้ืนที่สวนเกษตร
ของชาวบา฾ น ในปี พ.ศ.2538 สรา฾ งความเสียหายและตอ฾ งใช฾เวลาในการฟื้นฟูพ้ืนที่ทําการเกษตร จึงมี
แนวคิดท่จี ะเรียนรู฾และหาอาชพี อ่นื มาทดแทน เริ่มจากการเรียนร฾ูการทําธูปหอม 7 สีข้ึนมาก฽อน แต฽
เน่ืองจากไม฽เข฾ากับวิถีชีวิตชุมชน จึงปรับเปล่ียนโดยหาวัสดุท฾องถ่ินมาใช฾ เพ่ือเป็นการลดต฾นทุนการ
ผลิต และใหเ฾ ข฾ากับวิถีชมุ ชนทอ฾ งถน่ิ จนไดเ฾ ปน็ ผลติ ภัณฑธแ ปู สมุนไพรสําหรบั ไล฽ยุง มรี ปู แบบเหมือนธูป
บชู าพระ ใชจ฾ ุดในลักษณะเดียวกัน เพียงแต฽ธูปสมุนไพรนี้ใช฾จุดสําหรับไล฽ยุง ไล฽แมลงไม฽ให฾มารบกวน
(ไมไ฽ ด฾ฆา฽ ) และไมเ฽ ป็นพษิ ตอ฽ มนษุ ยแด฾วย หลังจากได฾ผลติ ภัณฑทแ ี่เหมาะสมตอ฽ ชุมชนแล฾ว ได฾เผยแพร฽ภูมิ
ปญั ญาการทาํ ธปู สมุนไพร และเปิดสอนใหแ฾ ก฽คนในชุมชน นักเรียนนักศกึ ษา ผ฾ูที่สนใจใฝุร฾ูต฾องการต฽อ
ยอดทาํ เปน็ อาชพี เสรมิ จนกระทงั่ จดั ตงั้ เปน็ วิสาหกจิ ชมุ ชน ท่ีได฾รวบรวมความร฾ูความสามารถด฾านอ่ืน
ของคนในชมุ ชน แลกเปลย่ี นองคคแ วามรู฾ และถ฽ายทอดให฾กบั ผม฾ู าเยีย่ มเยอื น

1.3 การบริหารจัดการแหล่งเรยี นรู้

ผูบ฾ ริหารและผู฾ดแู ลศูนยแ
- คณุ กัญญาพร นวลสอาด (เจ฾าของบ฾านธูปหอมสมุนไพร)
งบประมาณ
- สว฽ นใหญ฽มาจากการเก็บค฽าเขา฾ ชม และการฝึกอบรม

1.4 เน้อื หาสาระในแหล่งเรียนรู้

- การทาํ ธูปหอมสมุนไพร

- การทําผ฾ามัดยอ฾ ม

24

1.5 กิจกรรมในแหล่งเรยี นรู้

1. การทําธปู หอมสมุนไพรไลย฽ ุง

ธูปสมนุ ไพรไลย฽ งุ มีคณุ สมบตั ิแตกต฽างจากธูปทั่วไปที่จุดไหว฾พระ เพราะต฾องการให฾กลิ่น และ
สรรพคณุ ของพืชสมนุ ไพรชว฽ ยไลย฽ งุ และแมลงไม฽ใหม฾ ารบกวนบริเวณน้นั ไมไ฽ ด฾เปน็ การฆ฽า จึงไมไ฽ ด฾เป็น
ยาฆา฽ แมลง หรอื เปน็ สารพษิ วัตถดุ ิบทีใ่ ชใ฾ นการทาํ ธูปสมุนไพร

1) ก฾านธูป หรอื สว฽ นฐาน เปน็ พื้นฐานการเตรียมก฾านธปู กอ฽ นนาํ มาทําธปู ทุกชนิด ตัวก฾านที่น่ี
จะทาํ จากไมไ฾ ผ฽ แตด฽ ฾วยคณุ สมบัตขิ องไม฾ไผท฽ ่ไี ม฽สามารถติดอะไรไว฾ได฾นาน จงึ ต฾องเตรียมตัวประสานให฾

25

ติดไวท฾ ีไ่ มก฾ อ฽ น ขั้นตอนการเตรียมจะนาํ ไมไ฾ ผ฽ไปจุม฽ น้าํ แล฾วชบุ ผงยางบง* เฉพาะส฽วนทจี่ ะใหผ฾ งธูปตดิ
หรือส฽วนทจ่ี ะใช฾จดุ ไฟ (ทําซาํ้ สัก 2-3 ครงั้ ) แล฾วตากพักไว฾
* ยางบง หรือ จันทนแเหนียว หรอื โกบวั้ ก฾อบวั้ หรอื ผงทําธูป (แลว฾ แต฽จะเรยี ก เปน็ ผงทีน่ าํ มาทาํ เปน็
ธูป) ส฽วนใหญเ฽ ป็นผงทที่ ํามาจากเปลือกของต฾นยางบง (ตน฾ ยางชนดิ หนึ่ง พบแถบนครพนม
นครราชสีมา) นํามาทาํ ให฾แหง฾ แลว฾ บดละเอียดเป็นผงเหมอื นแปงู ใชเ฾ ป็นตวั ประสานทมี่ ีความเหนยี ว
ชว฽ ยในการยดึ เกาะได฾ดี มักใชเ฾ ปน็ พ้ืนในการทาํ ธูปท่ัวไป

2) ตัวธูป เป็นส฽วนผสมทจ่ี ะใชต฾ ดิ บนธูป หรือสว฽ นที่จะจุดไฟให฾เกิดเป็นควัน หากเป็นธูปไหว฾
พระธรรมดา มักจะมีขเ้ี ลือ่ ยเปน็ สว฽ นผสมหลัก สาํ หรับธูปสมุนไพรไล฽ยงุ จะใช฾วัตถุดิบทม่ี ีสรรพคุณทาง
สมุนไพร ชว฽ ยไลแ฽ มลงได฾ ซ่ึงแลว฾ แตส฽ ตู รของแต฽ละคน สาํ หรบั ทีน่ จ่ี ะใช฾สมุนไพรท฾องถ่ินที่หาได฾ หรือท่ี
เหลอื ใช฾แลว฾ ไดแ฾ ก฽ ไมม฾ ะม฽วงบด เปลือกมะกรูด ใบตะไคร฾หอม เปลือกส฾ม เปลือกมะนาว ใบสะเดา
อบเชย ขม้ินชัน ทงั้ หมดนก้ี อ฽ นนํามาทาํ ธูปจะต฾องตากแหง฾ และนําไปบดใหเ฾ ปน็ ผงละเอียดเสยี กอ฽ น

3) สว฽ นผสมอ่นื ๆ ได฾แก฽ น้าํ สผี สมอาหาร (หากต฾องการให฾มสี ีสวย) นํ้ามันตะไครห฾ อม (เพ่ือให฾
มีกลิ่นหอม) เป็นตน฾
ขน้ั ตอนการทาํ ธูป

1. นําส฽วนของผงสมุนไพรแตล฽ ะชนิดผสมกัน (อาจแบง฽ เป็นพวกๆ ไมใ฽ หก฾ ลน่ิ ตกี นั กไ็ ด฾) จากน้ัน
ผสมน้ําเขา฾ ไปทลี ะหนอ฽ ย แลว฾ ใชม฾ ือนวดให฾ทง้ั หมดเขา฾ กนั คอ฽ ยๆ เตมิ นา้ํ และคลุกไปจนรู฾สกึ
เหนียว นมุ฽ มือ หยิบไมต฽ ดิ มอื หากต฾องการให฾ธูปมสี ีสวย ใสส฽ ผี สมอาหารลงไปดว฾ ยก็จะได฾ธูปสี
สดสวย

26

2. นําก฾านธปู ท่ีเตรียมชบุ ยางบงไวแ฾ ลว฾ มาเตรียมปนั้ โดยนาํ สว฽ นสมนุ ไพรโปะติดไวท฾ ี่กา฾ นธปู ตรง
ส฽วนท่ีชุบยางบงไว฾ จากนั้นคอ฽ ยๆ รูด ใหข฾ ดเปน็ เหมอื นเกลยี วสว฽าน การหมนุ ใหเ฾ ปน็ ลอนแบบ
นี้ นอกจากจะไม฽เหมอื นทีไ่ หนแล฾ว ยงั เปน็ การชะลอการเผาไหม฾ของตวั ธปู ชว฽ ยใหต฾ ิดนานขึน้
ดว฾ ย

3. เมือ่ ทาํ เสร็จแล฾ว ปักไวใ฾ นกระถางทราย แลว฾ นําไปตากแดดอ฽อนๆ ไว฾ 2-3 วนั รอใหแ฾ หง฾ (ไม฽
ตากแดดจัด เพราะจะทําใหธ฾ ปู แตกได฾)

27

2. การทําผ฾ามดั ย฾อม

ผา฾ มัดยอ฾ ม เป็นเทคนิคการทาํ ลวดลายผา฾ ดว฾ ยการมดั พบั มว฾ น เย็บ โดยใชอ฾ ปุ กรณแทีห่ าได฾งา฽ ย
โดยทัว่ ไป หากใครต฾องการทําผ฾ามดั ยอ฾ ม ใชเ฾ วลาเพียงไมน฽ าน และเรียนร฾ขู น้ั ตอนการทาํ ไดไ฾ มย฽ าก ทาง
บา฾ นธูปหอมจะเตรียมวตั ถดุ บิ ไวใ฾ ห฾ ไดแ฾ ก฽

 ผา฾ พืน้ ขาวหรือสีออ฽ น เนื้อออกบางหน฽อย (นยิ มใชผ฾ า฾ สปันเรยอน ผา฾ ฝูาย และตอ฾ งนําไปซกั
เพอื่ เอาแปงู และเคมีออกกอ฽ น เยบ็ รมิ ขอบใหเ฾ รียบร฾อย กอ฽ นนาํ มามัดยอ฾ ม) มใี หเ฾ ลือกช้นิ ใหญ฽
ชิ้นเล็ก

 สมี ดั ย฾อม + พู฽กนั หรอื แปรงลงสี สีย฾อมผ฾าจะมสี หี ลักๆ ใส฽ชามไว฾ให฾ เชน฽ แดง เหลอื ง นํา้ เงนิ
สม฾ ชมพู หรอื อยากจะผสมเอง ใหส฾ ีออกมาปนๆ กันม่งั ก็ได฾นะ

 หนังยางรดั แกง หรือหนงั สต๊กิ เป็นตวั รดั ผ฾า ใชแ฾ บ฽งการลงสี
 ปอ็ กกีฉ้ ีดนํ้า ถุงมอื ทิชช฽ู

ขน้ั ตอนการทําผา฾ มัดยอ฾ ม
1. เลอื กแบบที่ตอ฾ งการกอ฽ น เพราะการมดั ผ฾าให฾ออกมาเป็นลวดลายตา฽ งๆ มเี ทคนคิ การมดั ท่ี

ต฽างกัน ลวดลายมหี ลากหลายใหเ฾ ลอื ก ที่นี่จะมีลายผ฾าทท่ี ําไวเ฾ ปน็ ตัวอย฽างใหด฾ ู เชน฽ ลายก฾น
หอย (มเี รียกแยกยอ฽ ยไปอีก เช฽น หอยออรา฽ กน฾ หอยใหญ฽ หอยลาย) ลายกนก ลายสเ่ี หล่ยี ม
ลายหัวใจ เป็นต฾น
2. นาํ ผา฾ ผืนมาวางบนพน้ื โต฿ะเรยี บๆ ใชป฾ ฺอกกฉ้ี ีดใหห฾ มาดๆ จากนน้ั มัด มว฾ น บดิ พับ โดยใช฾
อปุ กรณแตา฽ งๆ ช฽วย เช฽นตะเกยี บ หนงั สต๊กิ เปน็ ตน฾
3. ใช฾พ฽กู นั ลงสี ตามทีต่ ฾องการ ในจดุ ทมี่ ีตัวมัดแยกไว฾ (จะมคี นคอยแนะนาํ การลงสใี ห฾)
4. ใชท฾ ชิ ช฽ซู บั สีท่ีใสเ฽ ยอะ ใสช฽ ุม฽ เกนิ ไป เพอ่ื ใหส฾ ีเนียนเขา฾ กนั จากน้ันแกะตรงทมี่ ัดไวอ฾ อกมา แลว฾
นาํ ไปตากแดดให฾แห฾ง

28

การวิเคราห์ SWOT วิสาหกิจชุมชน บา้ นธปู หอมสมนุ ไพร

ปัจจัยภายใน ปัจจัยภายนอก

SW O T

- มกี จิ กรรมไดล฾ งมือ - มปี ูายใหค฾ วามรใู฾ น - มีแหล฽งเรยี นรูใ฾ นบรเิ วณ - ไม฽มีหนว฽ ยงานให฾

ปฏบิ ตั จิ รงิ แหล฽งเรียนร฾ูน฾อย ใกลเ฾ คยี งจํานวนมาก ทาํ ใหม฾ ี การสนบั สนุน

นกั ทอ฽ งเท่ยี วอยต฽ู ลอด งบประมาณ

- มีวทิ ยากรให฾ความรู฾ - การตกแต฽งภายใน

แหล฽งเรยี นรู฾ไมค฽ อ฽ ย - เน่อื งดว฾ ย

- มผี ลติ ภัณฑจแ าก น฽าดงึ ดูด สถานการณโแ ควดิ 19

แหลง฽ เรยี นรจู฾ าํ หนา฽ ย ทผ่ี า฽ นมาทาํ ให฾

- แหล฽งเรียนร฾ตู ง้ั อย฽ู นักทอ฽ งเที่ยวลดลง

- กิจกรรมเหมาะกบั ในพื้นทที่ ่ีผ฾ูคนเขา฾ ถงึ

ทุกช฽วงวัย ไดง฾ ฽าย

- ใหบ฾ รกิ ารดี

- สถานท่ีสะอาด
ทศั นยี ภาพดี

29

แหลง่ เรียนรูท้ ่ี 2 บ้านลูกประคบสมุนไพร วิสาหกจิ ชมุ ชนหตั ถศาสตร์เพ่ือสขุ ภาพ

1.1ทีต่ ัง้
ที่ต้งั
บ฾านลูกประคบสมนุ ไพร หมู฽ 3 ต.บางน้าํ ผง้ึ อ.พระประแดง จ.สมทุ รปราการ 10130
การเดินทาง
ในกรณีเดนิ ทางดว฾ ยรถส฽วนตัว โดยใช฾ Google map เปน็ GPS นําทางมาไดเ฾ ลย พมิ พคแ ําว฽า

“ตลาดน้ําบางน้าํ ผึ้ง”
รถโดยสารสาธารณะ
- ปอ.138 วงิ่ จากจตจุ ักรข้นึ ทางดว฽ นมาลงตลาดพระประแดง หรือบางคร้ังรถจะไม฽ถึงตลาด

พระประแดง ให฾ลงปูายวดั สนลงจาก ทางด฽วนมาปาู นแรกแล฾วต฽อสาย 82 ไปลงตลาดพระประแดง
- สาย 82 วง่ิ จากสนามหลวงมาถึงพระประแดงเชน฽ กัน
- ปอ.140 จากอนุสาวรยี ชแ ยั สมรภูมเิ มื่อรถลงจากทางด฽วนสุขสวัสด์ิให฾ลงปูายแรก แล฾วต฽อรถ

สาย 82 เข฾าตลาดพระประแดง

30

- สาย 506 จากปากเกร็ดไปยังตลาดพระประแดง จากนั้นเดนิ ไปที่ว฽าการอําเภอพระประแดง
ต฽อรถกระปฺอไปยงั ตลาดนํา้ บางน้าํ ผ้ึง

ทางเรอื
เดินทางโดยรถประจาํ ทาง หรือรถไฟฟูา BTS สามารถน่ังรถ BTS มาลงที่สถานีบางนา แล฾ว
ตอ฽ รถรถแทก็ ซ่ี หรือมอเตอรแไซรับจ฾าง โดยแจง฾ ว฽าไปวดั บางนานอก จากนน้ั นงั่ เรอื ขา฾ มฟาก คา฽ โดยสาร
คนละ 3 บาท จกั รยาน 7 บาท มอเตอรแไซตแ 10 บาท ท฽าเรือน้ีอย฽ูตรงสุดทาง ถนนสรรพาวุธทางมา
สํานักงานเขตบางนาแห฽งใหม฽ มาลงที่ท฽าเรือของวัดบางน้ําผึ้งนอกฝ่ังตลาดบางน้ําผ้ึงจากน้ันต฽อ
มอเตอรแไซคแรบั จ฾างหรอื จะเช฽าจักยานบรเิ วณวดั บางนาํ้ ผง้ึ นอก วนั ละ 50 บาท เพอ่ื ปน่ั ไปไปตลาดและ
ทอ฽ งเที่ยวตามจุดตา฽ งๆ
การตดิ ตอ่

เบอรโแ ทรติดตอ฽ 0840092266
E-mail : [email protected]
https://www.facebook.com/herbcompress
เวลาทา้ การ
เปดิ ต้ังแต฽เวลา 08.00 -16.00 น. เสาร-แ อาทิตยแ และ วันหยดุ นกั ขัตฤกษแ
หน่วยงานทีร่ บั ผดิ ชอบ
กองสง฽ เสรมิ วสิ าหกิจชมุ ชน กระทรวงเกษตรและสหกรณแ
สมั ภาษณ์
คุณบุญสบื พูลสุข (ผู฾ดแู ลศูนยกแ ารเรียนร)฾ู

31

1.2 ความเป็นมาของแหลง่ เรยี นรู้

“ลูกประคบ” สมุนไพร ไม฽ปรากฏหลักฐานว฽าเกิดข้ึนเมื่อใด แต฽มีความเช่ือว฽า เกิดจากภูมิ
ปัญญาของคนใน สมัยโบราณ และหมอพื้นบ฾าน ที่ต฾องการบรรเทาอาการปวดเมื่อยของคนใน
ครอบครัว ความรู฾เรือ่ งสมุนไพรของหมอ พ้นื บ฾านประจ฾าถ่ิน ท่ีต฾องการช฽วยเหลือคนไข฾ให฾หายจาการ
เจ็บปวุ ย จึงได฾พัฒนารูปแบบของการนวดคลึงมาส฽ูการนําสมุนไพรหลายชนิดมารวมกันบดพอหยาบ
แบ฽งตามสัดส฽วนและน้ําหนักตามต฾องการห฽อด฾วยผ฾าด฾ายดิบนึ่งด฾วยไอน้ํา ก฽อนใช฾ส฽วนใหญ฽จะเป็น
สมุนไพรทมี่ สี รรพคณุ เก่ยี วกับกลา฾ มเนอ้ื เสน฾ เอน็ ไขขอ฾ มนี าํ้ มันหอมระเหย เมอื่ ถกู ความร฾อนจะระเหย
ออกมาซึมเข฾าตามรูขมุ ขน และประเพณีไทยตง้ั แตด฽ ้งั เดมิ นิยมใชเ฾ พอ่ื การผอ฽ นคลายกล฾ามเน้ือหลังการ
ทํางานบรรเทาความเมือ่ ยลา฾ ปวดเมื่อยด฾วยการนา฾ ลูกประคบนวดคลึงตามบริเวณที่ปวดเม่ือยและทุก
ส฽วนของ รา฽ งกายผหู฾ ญิงหลังคลอดบตุ รจะอาบนํ้าต฾มสมนุ ไพร อบ ประคบ เพื่อชา฾ ระรา฽ งกายให฾สะอาด
ทาตวั ด฾วยไพลขมิ้น เพือ่ ช฽วยในการรักษาและบํารุงผิวพรรณมีการอย฽ูไฟเชื่อว฽าทําให฾สุขภาพแข็งแรง
และฟืน้ ตัวเรว็ ข้ึนกระตุน฾ การหดตัวของ มดลูก ทําให฾มดลูกเข฾าอ฽ูเร็วช฽วยเพ่ิมการไหลเวียนโลหิตดีข้ึน
เลอื ดลมเดนิ สะดวก

โรคจากการประกอบอาชพี เปน็ สาเหตุท่ีสง฽ ผลกระทบต฽อสขุ ภาพของประชาชนวยั ทํางาน และ
เศรษฐกจิ เน่อื งจากต฾องสญู เสยี ท้ังทรพั ยากรบคุ คล หรือสูญเสยี เวลาจากการหยุดงาน อีกทัง้ มุมมองใน
เชิงนโยบายระดับประเทศท่ีต฾องสูญเสียงบประมาณ เพ่ือการรักษาพยาบาลโดยเฉพาะกลุ฽มโรคทาง
ระบบโครงรา฽ งและกล฾ามเนือ้ ซึ่งเกิดได฾บ฽อยในกลุ฽มคนทํางานในสํานักงาน ข฾อมูลจากสํานักงานสถิติ
แห฽งชาติ ในปี พ.ศ. 2552 มีผ฾ูมีงานจํานวนท้ังสิ้น 36.2 ล฾านคน เป็นผ฾ูทํางานในสํานักงานประมาณ
3,865,100 คน หรือคิดเป็นร฾อยละ 11.0 ของผ฾ู มีงานทําท้ังหมด ในจํานวนนี้ มีผ฾ูที่ปุวยเป็นโรคปวด
คอ/ไหล฽ จํานวน 1,623,342 คน (ร฾อยละ 42.0) และปุวยเป็นโรคปวดหลังส฽วนบั้นเอวแล฾วจํานวน
1,314,134 คน (รอ฾ ยละ 34.0) ซ่ึงเปน็ สาเหตุของความสญู เสยี ทางเศรษฐกิจคิดเป็นมูลค฽าเท฽ากับ 1.1
หม่นื ล฾านบาทตอ฽ ปี โดยหากสามารถลดความชกุ ของการเกิดโรคน้ีลงเพยี ง ร฾อยละ 10 กจ็ ะสามารถลด
ความสญู เสยี ทางเศรษฐกิจ ลงไดม฾ ากถงึ 2,500 ล฾านบาท จากข฾อมูลรายงานสถานการณแโรคจากการ
ประกอบอาชีพและสิง่ แวดลอ฾ ม พ.ศ. 2546-2552 ของสาํ นักระบาดวิทยา กรมควบคุมโรคพบว฽ากล฽ุม
อาการผิดปกติทางระบบกระดูกโครงร฽างและกล฾ามเน้ือ (Musculoskeletal Disorders; MSDs) ได฾มี
รายงานจํานวนผู฾ปุวยสูงสุดมาเป็นอันดับ 1 ของการเจ็บปุวยด฾วยโรคจากการประกอบอาชีพและ

32

สิง่ แวดลอ฾ มทกุ กลุม฽ ซึง่ มีจํานวนท้ังส้ิน 13,290 ราย และจําแนกเป็นกลุ฽มปวดหลังจากอาชีพจํานวน
9,482 ราย (รอ฾ ยละ 71.3) อาการปวดจากความเค฾นของกลา฾ มเนือ้ อน่ื ๆ จาํ นวน 3,808 ราย (ร฾อยละ
28.7)

ปจั จุบนั ประชาชนโดยทั่วไปมีปัญหาทางด฾านสุขภาพอนามัยเป็นอย฽างมาก เนื่องจากมีการ
เปลยี่ นแปลงทาง สังคมเป็นอย฽างมาก โดยภายในโรงเรียนคุณครูและนกั เรียนปวดเม่ือยกลา฾ มเน้ือเป็น
อย฽างมากซึง่ เป็นภาวะอันกอ฽ ให฾เกิดความราํ คาญ และมีผลตอ฽ การดําเนนิ ชวี ติ ประจําวนั ซง่ึ อาจมีมูลมา
จากหลายสาเหตุ เช฽น การกระทบ กระแทก เคล็ดหรือข฾อพลิก และการ ใช฾กล฾ามเน้ือในการทํางาน
เป็นเวลานาน เป็นต฾น ยาประคบสมุนไพร การประคบด฾วยสมุนไพร เป็นวิธีการบําบัดรักษาของ
การแพทยแแผนไทยอีกวธิ ีหนึ่ง ซง่ึ ใชค฾ วบค฽กู บั การนวดไทย คอื มักทําการประคบหลังจากนวดเสร็จแล฾ว
ผลของการรักษาดว฾ ยการประคบสมนุ ไพร เกดิ จากผลของความร฾อนท่ีได฾จากการประคบและผลจาก
การทต่ี วั ยาสมุนไพรซึมผ฽านชน้ั ผิวหนงั เขา฾ สู฽ร฽างกาย ผลของความร฾อนจากการประคบท่มี ตี ฽อการรักษา
คอื ช฽วยทําให฾เนือ้ เย่ือพงั ผืดยืดตวั ออก , ลดการติดขัดของขอ฾ ต฽อ , ลดการเกร็งตัวของกล฾ามเนื้อ , ลด
ปวด , ชว฽ ยลดการบวมทเี่ กิดจากการอักเสบของกล฾ามเนอ้ื เอ็น และขอ฾ ตอ฽ หลงั การบาดเจ็บ 24 – 28
ชว่ั โมง และชว฽ ยเพิม่ การไหลเวยี นของโลหิต ผลของสมุนไพร สมุนไพรท่ีใช฾ในตําหรับยาลูกประคบมี
แตกตา฽ งกนั ไป

การทํางานบางครัง้ อาจทําใหเ฾ ราเกิดความเสย่ี งหรือพบเจออันตรายในหลากหลายรปู แบบแต฽
การเจบ็ ปวุ ยทีถ่ ือว฽าเร้ือรงั คือการเม่ือยล฾าและปวดเมื่อยบริเวณรา฽ งกายท่ีใช฾งานเป็นประจําหรืออย฽ูใน
ท฽าทางการทาํ งานท่ีซาํ้ ๆ การทํางานต฽างๆไม฽ว฽าจะในหรือนอกสถานประกอบกิจการ จะสามารถพบ
เห็นการปฏิบัติงานท่ีทําให฾เกิดอาการเม่ือยล฾า ปวดข฾อ ปวดหลัง ซึ่งอาการเหล฽าน้ีเป็นอาการท่ีสืบ
เนอ่ื งมาจากการทา฾ งานผิดหลกั การศาสตรแ เช฽น การยกของหนัก ทา฽ ทางการน่งั ทาํ งานกบั คอมพวิ เตอรแ
การทาํ งานในฝาุ ยผลิตช้นิ งานการเตรียมงาน หรอื งานต฽างๆท่ที า฾ ในทา฽ ทางที่ซ้าํ เป็นตน฾

ลูกประคบสมนุ ไพรลกู ประคบชาวบ฾านตําบลบางน้ําผ้ึง ได฾เล็งเห็นประโยชนแของสมุนไพรไทย
ซึ่งมีในชุมชนที่ปลูกกันท่ัวไปมาแปรรูป และเพ่ือเป็นการอนุรักษแภูมิปัญญาท฾องถ่ิน ใช฾วัตถุดิบใน
ท฾องถนิ่ ให฾เกดิ ประโยชนแแ ละสร฾างรายได฾ จึงได฾รวมกลุ฽มกันผลิตสมุนไพรลูกประคบ ซึ่งปรับปรุงตาม
องคแความรู฾จากบรรพบุรษุ สูร฽ น฽ุ หลานสืบทอดมา จนถงึ ปัจจุบนั และพัฒนาส฽ูสปาสถานเสริมความงาม
สถานทนี่ วดแผนโบราณ และตามหอ฾ งสรรพสนิ ค฾าต฽างๆ

33

เพอื่ ใหต฾ อบโจทยแทางการตลาดลูกประคบธัญพชื เกิดขึ้นจาก คุณศิริพร พูลสุข ประธานกล฽ุม
ทํางานอยทู฽ ่ี โรงพยาบาลพญาไท 1 ได฾มองเหน็ ชอ฽ งทางและโอกาสในการทําผลิตภัณฑแลูกประคบ ซึ่ง
เกิดจากปจั จยั ทางการตลาด ในเร่ืองของ การรกั ษาสขุ ภาพ และสมนุ ไพรบําบัดโรค และการบอกเล฽า
ของเพื่อนร฽วมงาน เรื่องอาการปวดคอ ปวด หลัง ในระยะแรกจึงได฾ผลิตลูกประคบสมุนไพรสดขึ้น
และนํามาจาํ หน฽ายใหก฾ ับเพอื่ นร฽วมงาน และในชุมชนในยุค แรกน้ลี กู ประคบแบบสมนุ ไพรสด มีข฾อเสีย
ในเรือ่ งของการใชง฾ านทมี่ ีระยะเวลาส้ัน , เสื้อผ฾ามีคราบสมุนไพรติดซัก ออกยาก จึงได฾คิดหาวิธีที่จะ
แก฾ไขปญั หาเหล฽าน้ัน และได฾ร฽วมกันภายในกลุ฽มคิดปรับเปล่ียนและพัฒนากรรมวิธีในการผลิต จาก
สมนุ ไพรสดมาเปน็ การนาํ ธญั พืชมาทดแทน อกี ทัง้ ยังสามารถแกไ฾ ขปญั หาเหล฽าน้นั ไดอ฾ ย฽างตรงจดุ และ
มีคุณประโยชนแของการใช฾งานก็มีความหลากหลายพกพาไปได฾ทุกท่ีระยะเวลาการใช฾งานที่ยาวนาน
และมกี ารพฒั นารปู แบบต฽างๆ ออกมาสท฽ู อ฾ งตลาดอีกมากเพ่อื สนองความต฾องการของผูบ฾ ริโภค

1.3 การบริหารจดั การ

ในการลงพน้ื ท่ศี กึ ษาบ฾านลกู ประคบสมุนไพร วสิ าหกิจชุมชนหตั ถศาสตรเแ พ่ือสุขภาพ ผ฾ูจัดทํา
ไดต฾ ิดตอ฽ ขอความอนเุ คราะหสแ ัมภาษณแผ฾ูดูแลและผป฾ู ระสานงานภายในศูนยแการเรียนร฾ู คือ ศิริพร พูล
สขุ โดยมกี ารสอบถามข฾อมลู ของแหลง฽ เรียนร฾ดู งั น้ี

ผ฾ูบริหารและผ฾ูดูแลศนู ยแการเรยี นรู฾

คุณศิริพร พูลสุข ประธานวิสาหกิจชุมชนหัตถศาสตรแเพ่ือสุขภาพ เป็นผู฾ดูแลและติดต฽อ
ประสานงานภายในแหลง฽ เรยี นร฾บู า฾ นลูกประคบสมุนไพร วิสาหกิจชุมชนหัตถศาสตรแเพื่อสุขภาพ วัน
ปกติจะเปดิ ร฾านขายลูกประคบและมีบรกิ ารนวดประคบธญั พชื

ปจั จุบันเปิดเป็นศูนยกแ ารเรยี นร฾ู และขยายผลให฾ผู฾สนใจเข฾ามาเรียนร฾ูอย฽างต฽อเนื่อง ได฾ศึกษา
และลงมือปฏบิ ตั กิ ารทาํ ลูกประคบธญั พชื

งบประมาณและหน฽วยงานทส่ี นบั สนุน

งบประมาณหลกั ไดจ฾ ากการขายผลติ ภณั ฑแ ธัญพชื ประคบพูลสขุ การใหบ฾ ริการนวด ค฽าสอน
ทาํ ลกู ประคบ

34

1.4 เน้ือหาการเรียนรู้
- การทําลกู ประคบ

1.5 กจิ กรรมในแหล่งเรียนรู้
การท้าลูกประคบธญั พชื
วัตถุดิบ/ส฽วนประกอบ/เคร่อื งมือ/อปุ กรณทแ ใ่ี ช฾
 เมลด็ ธัญพืช
 เม็ดถ่ัวเขยี ว
 ข฾าวเหนียวเขีย้ วงู
 เมล็ดถว่ั ต฽าง ๆ
 สมนุ ไพรจากการบรู
 อน่ื ๆ เช฽น ผ฾าดบิ ลายสอง เขม็ ด฾าย ผา฾ กาว กะลา พมิ เสน การบูร ออกแบบและพฒั นา

นวัตกรรมให฾เหมาะสมกบั การใช฾งาน
ขั้นตอนการผลิต
1. นําเมล็ดธัญพชื ตา฽ งๆทค่ี ดั ไวม฾ ารวมกนั ภาชนะ
2. คลกุ เคลา฾ ธัญพชื ต฽างๆ
3. กรอกธญั พืชใสถ฽ งุ ผ฾าดบิ ใสใ฽ นรปู แบบตา฽ งๆ
4. กรอกธญั พชื ใสถ฽ งุ ในแล฾วน฾าไปเยบ็ ปดิ ปากถุงแลว฾ น฾าไปใสป฽ ลอกนอก
5. เย็บปากถงุ ไสใ฾ น
6. ใส฽ปลอกนอกเสร็จตามรปู แบบทตี่ ฾องการ

35

วธิ กี ารใช฾
นําเขา฾ ไปอบในต฾ูไมโครเวฟแค฽ ๑-๒ นาที ไฟแรง 800 องศา สามารถนํามาประคบไดเ฾ ลยไม฽
เลอะเทอะเสอ้ื ผ฾า สามารถใช฾งานไดเ฾ ป็นปี ถอดปลอกซักได฾ และมีกล่ินเตมิ ใหห฾ อมได฾ตลอด โดยการ
กลิง้ พมิ เสนนํา้ ในมอื แล฾วทาไปใหท฾ ัว่ ลกู ประคบหลังจากออกมาจากไมโครเวฟรอ฾ นๆ จงึ ทา
วธิ ีเกบ็ รกั ษา
ควรเกบ็ ไวใ฾ นท่ีแหง฾ ใสก฽ ล฽อง เก็บกลน่ิ ให฾หอมนานๆ ปอู งกันหนู แมลงสาป ขอ฾ ห฾าม! แชน฽ ้ําหรอื
เขา฾ ตู฾เยน็
เทคนคิ /เคล็ดลบั ในการผลิต
สว฽ นประกอบต฽างๆ ของลกู ประคบธญั พชื จะต฾องตรวจสอบตงั้ แต฽กระบวนการคัดสรรผ฾ขู าย
วัสด-ุ อปุ กรณตแ ฽างๆ ในการผลิตจะต฾องทาํ ความสะอาดและปลอดภยั อกี ท้ังตรวจสอบคดั กรองคุณภาพ
ส฽วนประกอบอย฽างละเอยี ดอีกครง้ั เพอื่ ใหไ฾ ด฾คุณภาพท่ดี ีที่สดุ และในขั้นตอนการผลิตทกุ ขนั้ ตอนจะมี
การชง่ั ตวง เพ่อื ให฾ผลิตภัณฑแลกู ประคบธญั พืชได฾มาตรฐานและคุณภาพและมกี ารตรวจสอบ QC
ผลติ ภณั ฑแ กอ฽ นจะเขา฾ รบั การบรรจุภัณฑแออกสูท฽ ฾องตลาด

36

การวเิ คราะห์ SWOT บ้านลกู ประคบสมนุ ไพร วิสาหกจิ ชุมชนหัตถศาสตร์เพอ่ื สขุ ภาพ

ปัจจยั ภายใน ปัจจัยภายนอก
SW
- เป็นภมู ปิ ญั ญาเกา฽ แก฽ - ทางคบั แคบ และมี OT
ที่มีมาตัง้ แต฽โบราณ พ้นื ท่ีน฾อย
- แหล฽งเรียนรต฾ู ง้ั อยใ฽ู น - ไมม฽ ีหนว฽ ยงานให฾การ
- ลูกประคบสมนุ ไพร - การตกแต฽งภายใน พ้นื ทที่ ผ่ี ูค฾ นเข฾าถงึ ได฾ สนับสนุนงบประมาณ
ทีด่ ดั แปลงใหใ฾ ช฾ง฽ายขึ้น แหลง฽ เรยี นร฾ไู มค฽ อ฽ ยน฽า งา฽ ย
ในรปู แบบ หมอนรอง ดงึ ดดู - เนอ่ื งด฾วยสถานการณแ
คอ โควดิ 19 ที่ผา฽ นมาทํา
ใหน฾ กั ท฽องเทยี่ วลดลง

- ได฾รบั รางวัลชนะเลิศ
อันดบั ที่ 1 งาน OTOP
City 2019

- แพคเกจสนิ ค฾าดึงดูด
น฽าสนใจ และเขา฾ กบั
ยคุ สมยั

37

แหลง่ เรยี นรทู้ ่ี 3 ศนู ย์การเรียนรกู้ ารแพทยแ์ ผนไทย

1.1ที่ต้งั

ทีต่ ั้ง

ศูนยแการเรียนร฾กู ารแพทยแแผนไทย หมู฽ 3 ต.บางน้ําผึ้ง อ.พระประแดง จ.สมุทรปราการ
10130

การเดนิ ทาง

ในกรณีเดนิ ทางดว฾ ยรถสว฽ นตวั โดยใช฾ Google map เปน็ GPS นําทางมาได฾เลย พมิ พคแ ําวา฽
“ศูนยกแ ารเรยี นรก฾ู ารแพทยแแ ผนไทย”

รถโดยสารสาธารณะ

- ปอ.138 วิ่งจากจตุจกั รขนึ้ ทางด฽วนมาลงตลาดพระประแดง หรอื บางครง้ั รถจะไม฽ถึงตลาด
พระประแดง ใหล฾ งปาู ยวัดสนลงจาก ทางด฽วนมาปาู นแรกแลว฾ ต฽อสาย 82 ไปลงตลาดพระประแดงต฽อ
รถกระปฺอไปยงั ตลาดนาํ้ บางนาํ้ ผงึ้ แล฾วตรงเขา฾ มาในตลาดน้ําอยท฽ู างซา฾ ยมือติดกับโรงพยาบาลสง฽ เสรมิ
สุขภาพตาํ บลบางน้าํ ผึง

- สาย 82 วง่ิ จากสนามหลวงมาถึงพระประแดงตอ฽ รถกระปอฺ ไปยังตลาดนํ้าบางน้ําผง้ึ แล฾วตรง
เข฾ามาในตลาดน้ําอยู฽ทางซา฾ ยมอื ติดกบั โรงพยาบาลส฽งเสรมิ สขุ ภาพตาํ บลบางนํ้าผ้ึง

38

- ปอ.140 จากอนสุ าวรียชแ ยั สมรภูมเิ ม่อื รถลงจากทางดว฽ นสขุ สวสั ดิใ์ หล฾ งปาู ยแรก แล฾วต฽อรถ
สาย 82 เข฾าตลาดพระประแดงตอ฽ รถกระปอฺ ไปยงั ตลาดนาํ้ บางน้าํ ผ้ึงแลว฾ ตรงเขา฾ มาในตลาดน้ําอยท฽ู าง
ซา฾ ยมือสาย 506 จากปากเกรด็ ไปยงั ตลาดพระประแดง จากนนั้ เดินไปที่ว฽าการอําเภอพระประแดงต฽อ
รถกระปฺอไปยงั ตลาดน้าํ บางนาํ้ ผง้ึ แลว฾ ตดิ กบั โรงพยาบาลสง฽ เสรมิ สุขภาพตําบลบางนาํ้ ผงึ

ทางเรอื
เดินทางโดยรถประจําทาง หรอื รถไฟฟูาBTS สามารถนงั่ รถ BTS มาลงทส่ี ถานีบาง

นา แลว฾ ต฽อรถรถแทก็ ซ่ี หรือมอเตอรแไซรบั จ฾าง โดยแจง฾ ว฽าไปวัดบางนานอก จากนนั้ นงั่ เรือ
ข฾ามฟาก คา฽ โดยสารคนละ 3 บาท จกั รยาน 7 บาท มอเตอรไแ ซตแ 10 บาท ทา฽ เรอื นอี้ ย฽ูตรงสดุ
ทาง ถนนสรรพาวธุ ทางมาสาํ นกั งานเขตบางนาแหง฽ ใหม฽ มาลงทที่ ฽าเรอื ของวัดบางนาํ้ ผงึ้ นอก
ฝัง่ ตลาดบางน้ําผ้ึงจากน้นั ต฽อมอเตอรไแ ซคแรบั จา฾ งหรือ จะเชา฽ จกั ยานบริเวณวัดบางนํ้าผ้งึ นอก
วันละ 50 บาท เพอื่ ปน่ั ไปไปตลาดและท฽องเที่ยวตามจุดตา฽ งๆ โดยศูนยแการเรยี นรู฾การแพทยแ
แผนไทยจะอย฽ใู นตลาดอยทู฽ างซ฾ายมอื ติดกับโรงพยาบาลสง฽ เสรมิ สขุ ภาพตําบลบางน้าํ ผงึ
การตดิ ต่อ

เบอรแโทรตดิ ต฽อ 024610690
Facbook แพทยแแ ผนไทย รพ.สต.บางนํ้าผ้ึง
เวลาท้าการ
จันทร-แ ศกุ รแ เวลา 08.30 -16.30 น.
เสาร-แ อาทิตยแ เวลา 08.30 -14.00 น.
หนว่ ยงานทีร่ บั ผิดชอบ
โรงพยาบาลสง฽ เสริมสุขภาพตําบลบางน้ําผ้ึง
สมั ภาษณ์
คณุ กองแก฾ว หมวกเหลก็ (เจ฾าหนา฾ ท่ีแพทยแแผนไทย ศนู ยแการเรียนรูแ฾ พทยแแ ผนไทย)

39

1.2 ประวัตคิ วามเป็นมาของแหลง่ เรียนรู้
ตลาดน้ําบางนํ้าผึงมง฽ุ เนน฾ ใหช฾ าวบา฾ นและผ฾ูประกอบการมสี ฽วนรว฽ ม ในการพฒั นาและแสดง

ความคดิ เห็น จนตลาดแหง฽ นีม้ ชี อื่ เสียงเป็นทีร่ ฾ู จักทัว่ ประเทศไทย ปจั จัยเสรมิ ดาํ นการทอ฽ งเที่ยวของ
ตลาดนํ้าบางนา้ํ ผึง้ ไดแ฾ กส฽ ภาพพื้นทขี่ องชุมชนบางนํ้าผงึ้ มเี อกลักษณแแ ละเป็น ที่นําสนใจเหมาะสมกบั
การพัฒนาการท฽องเท่ียวชมุ ชน มีหนว฽ ยงานภาครฐั ที่ใหความสนใจในการช฽วยให฾ชุมชนสร฾างรายได฾และ
เปน็ ทรี่ จ฾ู กั ชมุ ชนบางนํา้ ผงึ้ มีความเข฾าใจในการพฒั นาการทอ฽ งเท่ียวชุมชน สาํ นกั งานสง฽ เสริมการศึกษา
นอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศัยจงึ เห็นความสาํ คญั จงึ จัดอบรมชาวบ฾านและผ฾ูทสี่ นใจในด฾าน
แพทยแแ ผนไทย เกีย่ วเร่อื งสมนุ ไพรและการนวดสมุนไพร เพอ่ื ใหบ฾ รกิ การนักทอ฽ งเที่ยวในตลาดนํา้ บาง
นํา้ ผึง้ เพอื่ หารายสูช฽ มุ ชน ก฽อต้งั ศนู ยแการแพทยแแ ผนไทยในปี 2552

1.3 การบริหารจดั การ
ในการลงพ้นื ทีศ่ กึ ษาศูนยแการเรียนรู฾การแพทยแแ ผนไทย ผจ฾ู ัดทําได฾ตดิ ต฽อขอความอนุเคราะหแ

สัมภาษณแผดู฾ แู ลและผปู฾ ระสานงานภายในศูนยแการเรยี นรู฾ คอื นางกรองแกว฾ รตั นะ โดยมีการ
สอบถามขอ฾ มลู ของแหลง฽ เรียนรูด฾ ังน้ี
ผบู฾ รหิ ารและผ฾ูดแู ลศูนยกแ ารเรยี นรู฾

ศูนยแการเรียนรู฾การแพทยแแ ผนไทย อยภ฽ู ายใตก฾ ารดูแลควบคมุ โรงพยาบาลสว฽ นตาํ บลบางนาํ
ปจั จุบันเป็นศูนยแการเรยี นร฾ู และ ขยายผลใหผ฾ ส฾ู นใจเขา฾ มาเรยี นรู฾อยา฽ งตอ฽ เนื่อง ไดศ฾ ึกษาเกี่ยวกบั
แพทยแแ ผนไทย

40

งบประมาณและหน฽วยงานทส่ี นบั สนนุ

ศูนยแแพทยแแผนไทยจงั หวดั สมทุ รปราการและกาํ ไรจากการให฾บรกิ ารนวด

1.4 เนือ้ หาการเรียนรู้

- การนวดแผนไทย

1.5 กิจกรรมการเรียนรู้

กจิ กรรมภายในศนู ยกแ ารเรียนรกู฾ ารแพทยแแ ผนไทย

คลนิ กิ แพทยแแผนไทยใหบ฾ รกิ าร

 ตรวจวนิ จิ ฉยั และใหก฾ ารรักษาโดยแพทยแแ ผนไทย
 รักษาดว฾ ยยาสมนุ ไพร และหัตถการต฽างๆ เช฽น นวดเพ่อื การ รักษา ประคบสมุนไพร

อบสมนุ ไพร เผายา พอกยา เป็นตน฾ พรอ฾ มใหบ฾ รกิ ารดแู ลมารดาหลงั คลอด

อัตราค฽าบรกิ ารแพทยแแผนไทย

 นวดและประคบสมนุ ไพรเพือ่ การรกั ษา 250 บาท/ครง้ั

 นวดเพื่อสขุ ภาพ 200 บาท/ครั้ง

 นวดเท฾า 150 บาท/ครัง้

 ประคบสมนุ ไพร 150 บาท/ครั้ง

 อบสมนุ ไพร 120 บาท/ครัง้

 หัตถการตา฽ งๆ เชน฽ เผายา พอกยา 250 บาท/คร้งั

 การดูแลมารดาหลงั คลอด 400 บาท/ครงั้

(นวด, ประคบสมนุ ไพร, อบสมนุ ไพร, ทับหม฾อเกลือ)

สว฽ นประกอบสมุนไพรในลกู ประคบ

 ไพล แก฾ปวดเมอ่ื ย ลดการอกั เสบ 500 กรัม
 ขม้นิ ชนั ช฽วยลดอาการอักเสบ 100 กรมั

41

 ตะไคร฾บ฾าน ชว฽ ยใหห฾ ายใจสะดวก 100 กรมั
 ผวิ มะกรดู แกว฾ งิ เวียนศรี ษะ 200 กรัม
 ใบมะขาม แก฾อาการคันตามร฽างกาย 300 กรัม
 ใบส฾มปอุ ย แกอ฾ าการคันตามรา฽ งกาย 100 กรัม
 การบรู แก฾เคล็ดบวม ขัดยอก 2 ชอ฾ นโตะ฿
 พิมเสน แก฾วิงเวยี นศรี ษะ 2 ช฾อนโตะ฿
 เกลอื ชว฽ ยให฾ซมึ ผ฽านผวิ หนงั ได฾ดขี ้ึน 1 ชอ฾ นโต฿ะ

สทิ ธิการรกั ษาพยาบาล (เฉพาะในเวลาราชการ)

1. ผ฾มู สี ทิ ธบิ ัตรทองบางนํ้าผง้ึ รับบริการฟร!ี เฉพาะกรณีนวดและประคบสมุนไพร
เพือ่ การรกั ษา

2. ขา฾ ราชการเบกิ ไดต฾ ามสทิ ธิ กรณนี วดและประคบสมุนไพร เพื่อการรักษา ดูแล
มารดาหลังคลอด

3. กรณสี มคั รใจมารับบรกิ ารเอง คิดอตั ราคา฽ บรกิ ารเตม็ ทกุ สทิ ธิ

42

การวิเคราะห์ SWOT ศูนย์การเรยี นรูก้ ารแพทย์แผนไทย

ปจั จยั ภายใน ปจั จยั ภายนอก

SW OT

- แพทยแแ ผนไทยใช฾ - แพทยแแผนไทยเมื่อใช฾ - การบรหิ าร สนบั สนนุ - สถานการณแโควดิ 19
สมนุ ไพรสดในการ งานแลว฾ ทําให฾เสอ้ื ผา฾
นวด เลอะง฽าย จากโรงพยาบาลสว฽ น ส฽งผลกระทบใหศ฾ ูนยแ

ตาํ บลบางนํ้าผง้ึ การเรยี นรู฾แพทยแแผน

- แพทยแแ ผนไทยนวด - ราคาอาจจะจบั ต฾อง - ได฾รับการสนบั สนนุ ไทยปดิ ทําการช่ัวคราว
แล฾วเน฾นใหผ฾ ลภายใน ยากสาํ หรบั นกั ท฽องเท่ียว จากภาครฐั
ทันที บางสว฽ น เชน฽ ผู฾ท่ีมี

รายไดน฾ ฾อย
- ตง้ั อย฽ูภายในบรเิ วณ

ตลาดนํา้ บางนํ้าผ้ึง - มีการประชาสมั พันธแ

ทาํ ให฾เขา฾ ถงึ ไดง฾ า฽ ย ข฽าวสารในสอ่ื ออนไลนแ

เดินทางสะดวก คอ฽ นข฾างนอ฾ ย ทําใหค฾ น

ไมค฽ อ฽ ยเข฾าถึงขอ฾ มลู

43

แหล่งเรยี นร้ทู ี่ 4 ตลาดน้าบางน้าผ้งึ (Bang Nam Pheung Floating Market)

1.1 ที่ตัง้
ทตี่ ้งั
วดั บางนาํ้ ผ้งึ ใน ตําบลบางนา้ํ ผงึ้ อําเภอพระประแดง จงั หวดั สมุทรปราการ
การเดนิ ทาง
การเดินทางโดยรถยนตแ ลงทางด฽วน (ดาวคะนอง – สุขสวัสด์ิ) ท่ีถนนสุขสวัสด์ิ พอถึงสาม

แยก พระประแดง – สขุ สวัสด์ิ เลี้ยวซา฾ ยขบั ตรงไป พอถึงตลาดพระประแดงให฾เลี้ยวซ฾ายผ฽านวัดทรง
ธรรมวรวิหารตรงไปประมาณ 5 กโิ ลเมตร กจ็ ะพบปาู ยบอกทางเขา฾ ตลาดนา้ํ บางนา้ํ ผ้งึ ใหเ฾ ล้ยี วซ฾ายขับ
ตรงไปอกี ประมาณ 1กิโลเมตร ก็จะถึงตลาดนํา้ บางนาํ้ ผง้ึ

น่ังรถมาลงท่พี ระประแดง นั่งมาจนสุดสายท่ีท฽าน้ําพระประแดง รถเมลแท่ีมาถึงพระประแดง
ได฾แก฽ สาย 6 (พระประแดง – บางลาํ พู), สาย 82 (พระประแดง – บางลาํ พู), สาย 506 (ปากเกร็ด –
พระประแดง) และสาย 138 (หมอชิตใหม฽ – พระประแดง) จากพระประแดงจะมี รถสองแถวเล็กหรือ
ที่เรียกว฽า “รถกะปอฺ ” มาลงตลาดบางนาํ้ ผ้ึงได฾เลย

44

การตดิ ตอ่
081-6165398 , 02-461-3254 (คุณสุธาสินี ชัยเขื่อนขันธแ) ผ฾ูจัดการตลาดน้ํา

บางนํ้าผึ้ง
เวลาท้าการ

ทุกวันเสารแ – อาทิตยแ และวนั หยุดนักขตั ฤกษแ ตง้ั แต฽เวลา 08.00 - 16.00 น.
ผู้ใหส้ ัมภาษณ์

คณุ ปูาอาภรณแ พานทอง (รองนายกอบต.บางนํา้ ผ้งึ )
1.2 ประวตั คิ วามเปน็ มาของแหลง่ เรยี นรู้

ตลาดบางน้ําผ้งึ เรม่ิ ตน฾ จากฟองสบแ฽ู ตกป2ี 540 ชาวบา฾ นรวมตวั กัน มแี กนนําคอื กํานัน,นายก
อบต.รว฽ มกนั ปลกู ต฾นไม฾ใหญแ฽ ละทําสวน โดยใช฾เศรษฐกจิ พอเพยี ง ชาวบ฾านไดผ฾ ลติ จากการทาํ สวนแต฽
ไม฽มีท่ขี าย นายกอบต.จงึ สรา฾ งตลาดนาํ้ บางนา้ํ ผงึ้ ในปี2547 จงึ ชวนชาวบา฾ น แมบ฽ ฾าน กล฽มุ OTOP มา
ขายผลติ ภัณฑแที่ตลาด ชว฽ งแรกรา฾ นค฾าประมาณ 50-60 รา฾ น ไมม฽ ีเกบ็ คา฽ ดแู ล 1-2ปีต฽อมาเรมิ่ เกบ็ คา฽ ทํา
ความสะอาดวนั ละ40บาท ปัจจุบันมรี า฾ นคา฾ ประมาณ 800 รา฾ น มีรายไดเ฾ สาร-แ อาทติ ยโแ ดยประมาณ
3,000,000บาทรวมกาํ ไรและทุน มกี ารประชุมประชาคมทุกหม฽ูบ฾านทุกสัปดาหแ สัปดาหลแ ะ 2 ครง้ั
1.3 บรหิ ารจดั การ

หน฽วยงานทด่ี ูแล
- องคแการบรหิ ารสว฽ นตําบลบางนํ้าผ้งึ
สนบั สนุนงบประมาณ
- องคแกรบรหิ ารสว฽ นตาํ บลบางนํา้ ผ้งึ

45

1.4 เนื้อหาสาระในแหลง่ เรยี นรู้

วิถชี วี ติ ริมคลองภายในตลาดจัดจําหนา฽ ยทงั้ สนิ ค฾าทางการเกษตร ไดแ฾ ก฽ ต฾นไม฾นานาพนั ธุแ ปลา
สวยงามหลากชนดิ และผลิตผลของชาวบ฾าน เช฽น มะพร฾าวอ฽อน มะม฽วงนํ้าดอกไม฾ กล฾วยหอม ชมพู฽
มะเหมี่ยว เปน็ ตน฾

ขนมหวานพ้ืนเมืองฝีมือชาวบ฾าน เช฽น ขนมถ฾วย ขนมจาก กล฾วยแขก ม฾าฮ฽อ ขนมตระกูล
ทอง กาละแมกวน ฝอยเงนิ ท่ใี ช฾ไขข฽ าวต฾มในนํา้ เชื่อมรสหวานช฽ุมคอ หมก่ี รอบโบราณ เป็นตน฾

อาหารคาว เช฽น กเวยเต๋ียวลุยสวน ไส฾กรอกโบราณ หอ฽ หมกหมู หอยทอดในถาดขนมครก ไก฽
สะเตะ฿ นา้ํ พรกิ ต฽าง ๆ พรอ฾ มเลอื กผกั เคยี งข฾างจาน เช฽น ผักกระถิน ผักบ฾ุง ผักหนาม ผกั ดองชนิดต฽างๆ
ท่ีใชภ฾ ูมปิ ัญญาทอ฾ งถน่ิ ในการแปรรูปพชื ผักใหม฾ รี ับประทานนอกฤดูกาล

ศูนยรแ วมสินค฾า OTOP ทสี่ ร฾างสรรคจแ ากคนในชมุ ชน บางนาํ้ ผึง้ และตําบลใกล฾เคียงในจังหวัด
สมุทรปราการ เช฽น ดอกไม฾เกล็ดปลา บ฾านธูปสมุนไพร ผลิตภัณฑแจากทะเลอย฽างก฾ุงแห฾ง กะปิ หอย
ดอง ภาพประดษิ ฐจแ ากรกมะพร฾าว ของตกแต฽งบา฾ น ดอกหญ฾าหลากสี โมบาย ลูกตีนเป็ดรูปร฽างแปลก
ตา เป็นตน฾ รวมถึงสนิ ค฾าอุปโภคบริโภคอืน่ ๆอีกมากมาย

1.4 กิจกรรมในแหลง่ เรยี นรู้

กิจกรรมภายในสว฽ นบรเิ วณพน้ื ทีต่ ลาดนาํ้ บางนํ้าผงึ้ นอกจากนักท฽องเที่ยวจะได฾รับประทาน
อาหารพื้นเมอื งภาคกลางทอ่ี รอ฽ ย ราคาถกู และยงั ไม฽ซ้าํ แบบใครแลว฾ ยังมกี จิ กรรมอื่นๆอีก เช฽น

- มุมศิลปใ฼ นสวน
- กล฽ุมนวดบางน้าํ ผงึ้
- กลมุ฽ สตรบี างนา้ํ ผึง้
- ผลติ ภัณฑแโอท็อป
- เวทีดนตรีในสวน