SWO-148- นวดไทย 16-11-61

01 ������ 13-11-61.indd 101 101

11/16/18 11:41 AM

102 11/16/18 11:41 AM

01 ������ 13-11-61.indd 102

01 ������ 13-11-61.indd 103 103

11/16/18 11:41 AM

104 11/16/18 11:42 AM

01 ������ 13-11-61.indd 104

01 ������ 13-11-61.indd 105 105

11/16/18 11:42 AM

01 ������ 13-11-61.indd 106 11/16/18 11:42 AM

การสรุปบทเรียนการฟื้นฟูพัฒนาการนวดไทยท่ีผ่านมา
สามทศวรรษ นอกจากจะท�าให้เห็นศักยภาพของภูมิปัญญาดั้งเดิม
ในโลกสมัยใหม่แลว้ ยงั มโี จทย์ทีฝ่ ่ายต่าง ๆ ท่เี กี่ยวข้องพงึ น�าไปขบคดิ
ต่อคือ ท�าอย่างไรการนวดไทยจึงจะสามารถเติบโตบนสามเส้นทาง
ดังกล่าวได้อย่างสมดุลและเกิดประโยชน์กับทุกฝ่าย ท้ังภาคชุมชน
ภาควชิ าชพี และภาคธรุ กจิ บรกิ าร ทา� อยา่ งไรเราจงึ จะสามารถปกปอ้ ง
ระบบคณุ คา่ ดง้ั เดมิ ของการนวดไทยทบ่ี รรพชนถา่ ยทอดกนั มาจากรนุ่ สรู่ นุ่
ใหส้ ามารถดา� รงอยไู่ ดภ้ ายใตก้ ระแสโลกาภวิ ตั น ์ โดยทภ่ี าครฐั ภาคธรุ กจิ
ภาควชิ าชพี และชมุ ชน รว่ มขบั เคลอื่ นไปพรอ้ มกนั

01 ������ 13-11-61.indd 107 11/16/18 11:42 AM

กรมเจรจาการคา้ ระหวา่ งประเทศ. (๒๕๕๔). ธรุ กจิ บรกิ าร : สปาและนวดไทย. นนทบรุ :ี กรมเจรจา 11/16/18 11:42 AM
การคา้ ระหวา่ งประเทศ.

กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. (๒๕๒๒). ตา� รายาจารกึ วดั ราชโอรส และพระโอสถพระนารายณ.์ กรงุ เทพฯ:
โครงการเผยแพรเ่ อกลกั ษณข์ องไทยฯ.

ชาญวทิ ย์ เกษตรศริ .ิ (บรรณาธกิ าร) ๒๕๔๗. ประชมุ ประกาศรชั กาลท่ี ๔. กรงุ เทพฯ: มลู นธิ โิ ตโยตา้
ประเทศไทย และมลู นธิ โิ ครงการตา� ราสงั คมศาสตรแ์ ละมนษุ ยศาสตร.์

ทา� เนยี บนามภาคท่ี ๒ ตา� ราตา� แหนง่ ขา้ ราชการฝา่ ยพระราชวงั บวรสถานมงคล. (๒๔๖๒). พระนคร:
โสภณพพิ รรฒธนากร. (มหาเสวกตรี พระยาเพช็ รรตั นสงคราม สมหุ เทศาภบิ าลมณฑล
มหาราษฎร์ พมิ พใ์ นงานศพคณุ หญงิ พวง นรานกุ จิ มนตรี ผมู้ ารดา).

พระยาพษิ ณปุ ระสาทเวช. (๒๔๙๖). เวชศกึ ษา แพทยศ์ าสตรส์ งั เขป เลม่ ๒. ธนบรุ :ี โรงพมิ พ์
พาณชิ ยเ์ จรญิ .

พชิ าญ พฒั นา. (๒๕๐๙). ความเปน็ มาของการแพทยเ์ มอื งไทย. พระนคร: โอเดยี นสโตร.์
พศิ ณปุ ระสาทเวช, พระยา. (๒๔๕๑). แพทยศ์ าสตรส์ งเคราะห์ เลม่ ๑. กรงุ เทพฯ: ศภุ การจา� รญู .
มองซเิ ออร์ เดอ ลาลแู บร.์ (๒๕๔๘). จดหมายเหตุ ลา ลแู บร์ ราชอาณาจกั รสยาม. แปลโดย

สนั ต์ ท.โกมลบตุ ร. นนทบรุ :ี สา� นกั พมิ พศ์ รปี ญั ญา.
ยงศกั ดิ์ ตนั ตปิ ฎิ ก. (๒๕๕๙). ตา� ราการนวดไทย เลม่ ๑. ปรบั ปรงุ ครงั้ ที่ ๕. กรงุ เทพฯ: มลู นธิ ิ

สาธารณสขุ กบั การพฒั นา.
ยงศกั ดิ์ ตนั ตปิ ฎิ ก และรวงทพิ ย์ ตนั ตปิ ฎิ ก. (๒๕๖๐). ตา� ราพนื้ ฐานวชิ าชพี การแพทยแ์ ผนไทย

เลม่ ๑. นนทบรุ :ี กรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทยท์ างเลอื ก.

01 ������ 13-11-61.indd 108

ราชกจิ จานเุ บกษา. (๒๔๖๖). เลม่ ที่ ๔๐, ๑๓๖ - ๑๕๒. พระราชบญั ญตั กิ ารแพทย์ พทุ ธศกั ราช
๒๔๖๖.

ราชกจิ จานเุ บกษา. (๒๔๗๒). เลม่ ที่ ๔๖, ๕๐ - ๖๙. กฎเสนาบดตี ามความในมาตรา ๘ และมาตรา
๑๖ แหง่ พระราชบญั ญตั กิ ารแพทย์ พ.ศ. ๒๔๖๖.

ราชกจิ จานเุ บกษา. (๒๔๘๐). เลม่ ที่ ๕๔, ๑๖๐ - ๑๗๖. พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ การประกอบโรค
ศลิ ปะ พทุ ธศกั ราช ๒๔๗๙.

ราชกจิ จานเุ บกษา. (๒๕๕๒). เลม่ ที่ ๑๒๖ ตอนพเิ ศษ ๑๖๙ ง, ๓๖ - ๔๓. ประกาศคณะกรรมการ
ส่งเสริมการพัฒนาฝีมือแรงงานเร่ือง มาตรฐานฝีมือแรงงานแห่งชาติ สาขาอาชีพ
พนกั งานนวดไทย.

โรงเรยี นแพทยแ์ ผนโบราณ วดั พระเชตพุ น. (๒๕๓๗). ตา� ราหมอนวดวดั โพธิ์ จารกึ วดั พระเชตพุ น.
กรงุ เทพฯ: นา� อกั ษรการพมิ พ.์

ส.พลายนอ้ ย. (๒๕๔๔). ลางเนอื้ ชอบลางยา. พมิ พค์ รงั้ ที่ ๓ กรงุ เทพฯ: สายธาร.
สยามแพทยศ์ าสตรน์ เุ คราะห.์ (๒๔๘๘). พมิ พแ์ จกเปน็ ทรี่ ะลกึ ในการฌาปนกจิ ศพทา่ นขนุ อดุ มโอสถ

(เพช็ ร์ แพทยานนท)์ . พระนคร: กรมแผนทท่ี หาร.
หอสมดุ แหง่ ชาติ กรมศลิ ปากร. (๒๕๑๕). กฎหมายตราสามดวง. (พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๒). กรงุ เทพฯ:

องคก์ ารคา้ ของครุ สุ ภา.
สมาคมแพทย์แผนโบราณแห่งประเทศไทย. (๒๕๑๐). ต�าราหลักวิชาเวชกรรมแผนโบราณ.

กรงุ เทพฯ: ดวงดกี ารพมิ พ.์

01 ������ 13-11-61.indd 109 11/16/18 11:42 AM

คณะผ้จู ัดทำา อธิบดกี รมส่งเสริมวัฒนธรรม
รองอธิบดีกรมสง่ เสรมิ วฒั นธรรม
ทีป่ รกึ ษา ผูอ้ �านวยการสถาบนั วฒั นธรรมศกึ ษา
นางพมิ พร์ วี วัฒนวรางกรู
นายประดษิ ฐ์ โปซวิ ผ้อู า� นวยการกลมุ่ มรดกภูมิปัญญาทางวฒั นธรรมระหวา่ งประเทศ
นางสาวอัจฉราพร พงศฉ์ วี นกั วชิ าการวัฒนธรรมชา� นาญการ
นกั วชิ าการวัฒนธรรมช�านาญการ
คณะผเู้ ขยี น นกั วิชาการวฒั นธรรมปฏิบตั ิการ
ดร. ยงศกั ดิ์ ตนั ตปิ ิฎก นกั ศกึ ษาฝกึ ประสบการณ์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
ดร. อษุ า กล่ินหอม
นพ. ประพจน์ เภตรากาศ
นายวรี พงษ์ เกรียงสนิ ยศ

คณะทา� งาน
นางสาวรัชดาพร ศรภี บิ าล
นางสาวฐิตพร ลมิ ปิสวสั ด์ิ
นางสาวรชั ฏา สขุ ขา
นางสาววราลักษณ์ ออ้ ยชยั ศรี
นายเขมทัศน์ มีสมวิทย์

110 11/16/18 11:42 AM

01 ������ 13-11-61.indd 110

ขอขอบคณุ

มูลนิธิสาธารณสขุ กับการพัฒนา
สมาคมเครือขา่ ยการแพทย์พนื้ บ้านและสขุ ภาพวิถีไทย
สมาคมผปู้ ระกอบการสปาไทย
โรงเรียนสอนนวดแผนไทยและการประคบสมนุ ไพรดอยนา�้ ซับ

01 ������ 13-11-61.indd 111 111

11/16/18 11:42 AM

ชื่อหนงั สือ นวดไทย มรดกภมู ิปัญญาทางวฒั นธรรม

ISBN 978-616-543-565-9

พมิ พ์ครงั้ แรก ๒๕๖๑

จา� นวนพิมพ์ ๕,๐๐๐ เล่ม

พมิ พ์ท่ี โรงพมิ พอ์ งค์การสงเคราะหท์ หารผา่ นศึก

จัดพิมพแ์ ละเผยแพรโ่ ดย
กลุ่มมรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมระหวา่ งประเทศ
สถาบนั วฒั นธรรมศกึ ษา กรมสง่ เสรมิ วัฒนธรรม
๑๔ ถนนเทียมร่วมมติ ร เขตหว้ ยขวาง กรุงเทพฯ ๑๐๓๑๐
โทรศพั ท์ ๐ ๒๒๔๗ ๐๐๒๘ ตอ่ ๔๓๐๒
www.culture.go.th

01 ������ 13-11-61.indd 112 11/16/18 11:42 AM