1
2 หลักสูตรท้องถิ่น เรื่อง ข้าวอินทรีย์ ของดีห้วยราช ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 โรงเรียนบ้านเพชรประชาสามัคคี ส านักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาบุรีรัมย์ เขต 2 ส านักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ก
3 ค าน า หลักสูตรท้องถิ่น เรื่อง ข้าวอินทรีย์ ของดีห้วยราช ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 จัดท าขึ้นเพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ พื้นฐานเรื่อง “ข้าว” โดยชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 ได้จัดท าหน่วยการเรียนรู้ทั้งสิ้น 6 หน่วยการเรียนรู้ดังนี้ หน่วย การเรียนรู้ที่ 1 ย้อนอดีต ตามรอยข้าว หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 ข้าวไทย ดังไกลไปทั่วโลก หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 มหัศจรรย์คุณประโยชน์ของข้าว หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เปลี่ยนเมล็ด ข้าวเป็นอะไรบ้าง และ หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 ช่วงแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวอินทรีย์ โดยแต่ละหน่วยการ เรียนรู้จะมีการบูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ต่างๆ เข้าไปในเนื้อหาด้วย เพื่อให้ผู้เรียนได้เกิดการเรียนรู้ที่ หลากหลาย เกิดการพัฒนาตนเองอย่างเต็มศักยภาพเหมาะสมกับช่วงวัย ตลอดจนมีทักษะชีวิตในการแก้ปัญหา ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และเติบโตเป็นพลเมืองที่ดีของสังคมต่อไป ผู้จัดท ำ ค ข
4 สารบัญ เรื่อง หน้า ค าน า……………………………………………………………………………………………………………………………………………. ข โครงสร้างรายวิชาเพิ่มเติม “ข้าวอินทรีย์ของดีห้วยราช” ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1………………………… 1 แผนการจัดการเรียนรู้รายสัปดาห์รายวิชาเพิ่มเติม “ข้าวอินทรีย์ของดีห้วยราช” ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1…………………………………………………………………………………………………………….. 3 หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ย้อนอดีต ตามรอยข้าว…………………………………………………………………………………… มนุษย์รู้จักข้าวตั้งแต่เมื่อไร?..................................................................................................................... 5 5 ลักษณะที่ส าคัญของต้นข้าว……………………………………………………………………………………………………….. 8 หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว……………………………………………………………………………….. ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว………………………………………………………………………………………………………….. 10 10 หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 ข้าวไทย ดังไกลไปทั่วโลก………………………………………………………………………………. พันธุ์ข้าว และประเภทของข้าวในประเทศไทย…………………………………………………………………………….. 14 14 ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร? 21 หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 มหัศจรรย์คุณประโยชน์ของข้าว……………………………………………………………………… ประโยชน์ของข้าวที่มีต่อมนุษย์………………………………………………………………………………………………….. 24 24 ประโยชน์ของนาข้าวต่อระบบนิเวศ…………………………………………………………………………………. 28 หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เปลี่ยนเมล็ดข้าวเป็นอะไรบ้าง………………………………………………………………………… นานาอาหารที่ท าจากข้าว…………………………………………………………………………………………………………. 34 34 ผลิตภัณฑ์ชนิดต่าง ๆ ที่ท าจากข้าว…………………………………………………………………………………………….. 47 หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 ช่วงแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวอินทรีย์……………………………………………………… วิธีการท าขนมข้าวพอง……………………………………………………………………………………………………………… 56 56 การออกแบบตราสัญลักษณ์ผลิตภัณฑ์สินค้า………………………………………………………………………………… 58 กลยุทธ์การขายสินค้า การท าบัญชีรายรับ-รายจ่าย………………………………………………………………………. 62 บรรณนานุกรม……………………………………………………………………………………………………………………………... 65
1 โครงสร้างรายวิชาเพิ่มเติม “ข้าวอินทรีย์ของดีห้วยราช” ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 โรงเรียนบ้านเพชรประชาสามัคคี ปีการศึกษา 2566 จ านวน 36 ชั่วโมง ชื่อผู้สอน นางสาววิลาสินี พรรณรัตนศิลป์ นางสาววันวิสาข์ โพธิ์พงษ์ หน่วยการเรียนรู้ที่ สัปดาห์ที่ เนื้อหา/สาระการเรียนรู้ เวลาเรียน (ชั่วโมง) 1 1-4 ย้อนอดีต ตามรอยข้าว 1.1 มนุษย์รู้จักข้าวตั้งแต่เมื่อไร 1.2 ลักษณะที่ส าคัญของต้นข้าว 4 2 5-7 ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว 2.1 ข้าวจาปอนิกา ข้าวอินดิกา 2.2 ข้าวจาวานิกา ข้าวแอฟริกา 2.3 ข้าวญี่ปุ่น ข้าวอินเดีย 3 3 8-12 ข้าวไทย ดังไกล ไปทั่วโลก 3.1 สายพันธุ์ข้าวมะลิหอม 3.2 สายพันธุ์ข้าวเหนียว 3.3 สายพันธุ์ข้าวขาว 3.4 สายพันธุ์ข้าวเพื่อสุขภาพ 3.5 ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร 5 4 13-17 มหัศจรรย์คุณประโยชน์ของข้าว 4.1 ประโยชน์ของข้าวที่มีต่อมนุษย์ 4.2 ประโยชน์ของนาข้าวต่อระบบนิเวศ 5 5 18-23 เปลี่ยนเมล็ดข้าวเป็นอะไรบ้าง 5.1 นานาอาหารที่ท าจากข้าว 5.2 ผลิตภัณฑ์ชนิดต่างๆที่ท ามาจากข้าว 5.3 ส ารวจร้านค้าในชุมชนผลิตภัณฑ์ใดบ้างที่ท าจากข้าว 6
2 หน่วยการเรียนรู้ที่ สัปดาห์ที่ เนื้อหา/สาระการเรียนรู้ เวลาเรียน (ชั่วโมง) 6 24-32 ช่วงแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่มข้าวอินทรีย์ 6.1 เมนูฉัน เมนูเธอ เมนูจากข้าว (ชวนคิดเมนูที่ท าจากข้าว สรุปออกมาเป็นสูตรอาหารของ ตนเอง หรือเมนูอาหารภายในครอบครัวของนักเรียน) 6.2 ชวนกันเข้าครัวรังสรรค์เมนูจากข้าว (ขนมข้าวพอง) 6.3 ออกแบบตราสัญลักษณ์ผลิตภัณฑ์สินค้าของตัวเอง 6.4 กลยุทธ์การขายสินค้า การท าบัญชี รายรับ-รายจ่าย 6.5 สรุปบทเรียนเรื่อง “ข้าวอินทรีย์ของดีห้วยราช” 9
3 แผนการจัดการเรียนรู้รายสัปดาห์รายวิชาเพิ่มเติม “ข้าวอินทรีย์ของดีห้วยราช” ระดับชั้นประถมศึกษาปีที่1 โรงเรียนบ้านเพชรประชาสามัคคี ปีการศึกษา 2566 จ านวน 36 ชั่วโมง ชื่อผู้สอน นางสาววิลาสินี พรรณรัตนศิลป์ นางสาววันวิสาข์ โพธิ์พงษ์ สัปดาห์ ที่ เนื้อหาที่จะสอน กิจกรรมเสริมทักษะ ครูที่รับผิดชอบ หน่วยการเรียนรู้ที่ 1 ย้อนอดีต ตามรอยข้าว ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 1-2 มนุษย์รู้จักข้าวตั้งแต่เมื่อไร สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 3-4 ลักษณะที่ส าคัญของต้นข้าว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 5 ข้าวจาปอนิกา ข้าวอินดิกา สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 6 ข้าวจาวานิกา ข้าวแอฟริกา สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 7 ข้าวญี่ปุ่น ข้าวอินเดีย สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 สายพันธุ์ข้าวต่างๆมีวิธีการปลูกอย่างไร ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 8 สายพันธุ์ข้าวมะลิหอม สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 9 สายพันธุ์ข้าวเหนียว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 10 สายพันธุ์ข้าวขาว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 11 สายพันธุ์ข้าวเพื่อสุขภาพ สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 12 ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ ลงมือปฏิบัติ หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 มหัศจรรย์คุณประโยชน์ของข้าว ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 13-14 ประโยชน์ของข้าวที่มีต่อมนุษย์ สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 15-17 ประโยชน์ของนาข้าวต่อระบบนิเวศ สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ ส ารวจระบบนิเวศในนาข้าว หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เปลี่ยนเมล็ดข้าวเป็นอะไรบ้าง ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 18-19 นานาอาหารที่ท าจากข้าว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 20-21 ผลิตภัณฑ์ชนิดต่างๆที่ท ามาจากข้าว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ 22-23 ส ารวจร้านค้าในชุมชนผลิตภัณฑ์ใดบ้าง ที่ท าจากข้าว สื่อวีดิทัศน์,แบบฝึกหัด , ใบความรู้ , น าเสนอผลงาน
4 สัปดาห์ ที่ เนื้อหาที่จะสอน กิจกรรมเสริมทักษะ ครูที่รับผิดชอบ หน่วยการเรียนรู้ที่ 6 ช่วงแปรรูปและสร้างมูลค่าเพิ่มข้าว อินทรีย์ ครูวิลาสินี ,ครูวันวิสาข์ 24-25 เมนูฉัน เมนูเธอ เมนูจากข้าว (ชวนคิด เมนูที่ท าจากข้าว สรุปออกมาเป็นสูตรอาหารของ ตนเอง หรือเมนูอาหารภายในครอบครัวของ นักเรียน) น าเสนอผลงาน 26-27 ชวนกันเข้าครัวรังสรรค์เมนูข้าว ลงมือปฏิบัติท า (ขนมข้าวพอง) 28-29 ออกแบบตราสัญลักษณ์ผลิตภัณฑ์ สินค้าของตัวเอง(บูรณาการวิชาภาษาไทย และ วิชาศิลปศึกษา) ลงมือปฏิบัติออกแบบตรา สัญลักษณ์ผลิตภัณฑ์สินค้า 30-31 กลยุทธ์การขายสินค้า การท าบัญชี รายรับ-รายจ่าย (บูรณาการวิชาคณิตศาสตร์) แบบฝึกหัด , ใบความรู้, ลงมือ ปฏิบัติท า 32 สรุปบทเรียนเรื่อง “ข้าวอินทรีย์ของดี ห้วยราช” น าเสนอผลงาน
5 เรื่อง มนุษย์รู้จักข้าวตั้งแต่เมื่อไร? มนุษย์ยุคโบราณได้ค้นพบว่าข้าวป่าเป็นพืชที่สามารถ น ามาบริโภคได้ ต่อมาเมื่อคนเพิ่มมากขึ้นข้าวป่ามีไม่ เพียงพอต่อความต้องการ จึงเริ่มการเพาะปลูกข้าวและ พัฒนาเครื่องมือเครื่องใช้ช่วยในการท านา โดยเฉพาะ เครื่องมือโลหะ ท าให้สามารถปลูกข้าวเพิ่มขึ้นได้อย่าง รวดเร็ว ในประเทศไทยพบว่าชุมชนแรกที่รู้จักปลูกข้าวอยู่ใน ภาคอีสาน จากการค้นพบหลักฐานทางโบราณคดีที่ ต าบลบ้านเชียง จ.อุดรธานี พบว่ามนุษย์สมัยก่อนใช้เมล็ดข้าว โรยอยู่รอบๆ โครงกระดูกเมื่อราว 3,000 ปีก่อน หน่วยการเรียนรู้ที่1 ย้อนอดีต ตามรอยข้าว
6 เช่นเดียวกับการพบข้าวเหนียวเมล็ดใหญ่ในถ้ า ปุงฮุง จ.แม่ฮ่องสอน แสดงให้เห็นว่ามนุษย์ยุคหินกิน ข้าว เป็นอาหารและบริเวณพื้นที่นี้เป็นแหล่งเพาะปลูก ข้าวที่เก่าแก่มาก นอกจากนี้หลักฐานภาพเขียนบนผนังที่ผาหมอนน้อย จ.อุบลราชธานี แสดงภาพของการปลูกธัญพืชคล้าย ข้าว และภาพควาย อาจสันนิษฐานได้ว่ามนุษย์รู้จักข้าวหรือ การปลูกข้าวแล้ว บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย - ค าศัพท์ที่นักเรียนควรรู้ ได้แก่ ค าว่า ข้าว ท านา อาหาร อีสาน (ค าเหล่านี้มีพยัญชนะใดบ้าง และ ใช้สระใดบ้าง) บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม - เรียนรู้เรื่องแผนที่ประเทศไทยแบบง่ายๆ ผ่านเนื้อเรื่อง มนุษย์รู้จักข้าวตั้งแต่เมื่อไร? โดยครูตั้ง ค าถามให้นักเรียนได้สังเกตและตอบค าถาม ดังนี้ รูปร่างของแผนที่ประเทศไทยคล้ายสิ่งใด
7 จังหวัดอุดรธานี จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดอุบลราชธานีและจังหวัดบุรีรัมย์ของเราอยู่ส่วนไหน ของแผนที่ประเทศไทย และจังหวัดเหล่านี้อยู่ภาคใด เป็นต้น บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ - ค าศัพท์ที่นักเรียนควรรู้ ได้แก่ rice , sticky rice, farming , farmer เป็นต้น ข้อมูลอ้างอิง https://shorturl.asia/pIzWc "สมุดคู่มือข้าว ชีวิตวัฒนธรรมไทย." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://oer.learn.in.th/search_detail/result/91709 [ม.ป.ป.]. สืบค้น 21 มีนาคม 2566.
8 เรื่อง ลักษณะที่ส าคัญของต้นข้าว ข้าวเป็นพืชล้มลุกตระกูลหญ้าปล่อง อยู่รวมเป็นกอ 5-15 ต้นล าต้น มีข้อและดอก ใบสีเขียว รูปร่าง แบน ยาวเรียว ปลายแหลม ดอกมีขนาดเล็กออกดอกเป็นช่อใหญ่และ มีลักษณะยาวเรียว ลักษณะที่ส าคัญของข้าว ลักษณะที่ส าคัญของข้าวแบ่งออกได้เป็นลักษณะที่เกี่ยวกับการเจริญเติบโต และลักษณะที่เกี่ยวกับการ ขยายพันธุ์ดังนี้ 1. ลักษณะที่เกี่ยวกับการเจริญเติบโต ลักษณะที่มีความสัมพันธ์กับการเจริญเติบโตของต้นข้าว ได้แก่ ราก ล าต้น และใบ ราก เป็นส่วนที่อยู่ใต้ผิวดิน ใช้ยึดล าต้นกับดิน เพื่อไม่ให้ต้นล้ม แต่บางครั้งก็มีรากพิเศษเกิดขึ้นที่ข้อ ซึ่งอยู่เหนือ พื้นดินด้วย ต้นข้าวไม่มีรากแก้ว แต่มีรากฝอยแตกแขนงกระจายอยู่ใต้ผิวดิน ด้วยเหตุนี้รากของข้าวจึงไม่ได้อยู่ลึก มากจากพื้นผิวดิน ล าต้น มีลักษณะเป็นโพรงตรงกลางและแบ่งออกเป็นปล้องๆ โดยมีข้อกั้นระหว่างปล้อง ความยาวของปล้องนั้น แตกต่างกัน จ านวนปล้องจะเท่ากับจ านวนใบของต้นข้าว ปกติมีประมาณ ๒๐-๒๕ ปล้อง ปล้องซึ่งอยู่ที่โคนต้น จะ สั้นกว่าและหนากว่าปล้องซึ่งอยู่ที่ปลายของล าต้น นอกจากนี้ปล้องซึ่งอยู่ที่โคนจะมีขนาดโตกว่าปล้องที่อยู่ตรงส่วน ปลาย
9 ใบ ต้นข้าวมีใบไว้ส าหรับท าการสังเคราะห์แสง เพื่อเปลี่ยนแร่ธาตุ อาหาร น้ า และคาร์บอนไดออกไซด์ ให้เป็น แป้งเพื่อใช้ในการเจริญเติบโต และสร้างเมล็ดของต้นข้าว ต้นข้าวต้นเดียวอาจแตกออกเป็นหน่อใหม่ ประมาณ ๕-๑๕ หน่อ หน่อใหม่ที่แตกออกมา จะมีจ านวนใบน้อยกว่าต้นแรกของมัน และบางหน่ออาจไม่มีรวง รวงข้าว หมายถึง ช่อดอกของข้าว (inflorescence) ซึ่งเกิดขึ้นที่ข้อของปล้องอันสุดท้ายของต้นข้าว ระยะระหว่างข้อ อันบนของปล้องอันสุดท้าย กับข้อต่อของใบธง เรียกว่า คอรวง ดังนั้น คอรวงจะสั้นหรือยาว ย่อมขึ้นอยู่กับระยะ ระหว่างข้ออันบนของปล้องสุดท้ายกับข้อต่อ ของใบธง ชาวนาในภาคใต้ที่เก็บเกี่ยวข้าวด้วยแกระ มีความต้องการ จะปลูกข้าว ชนิดที่มีคอรวงยาว แต่ชาวนาที่เก็บเกี่ยวด้วยเคียวนั้น ไม่ค านึงถึงความยาวของคอรวงเลย นอกจากนี้ ที่ข้ออันบนของปล้องอันสุดท้ายอาจเรียกอีกอย่างหนึ่งว่า ฐานของรวง หรือฐานของช่อดอก ดอกข้าว หมายถึง ส่วนที่มีเกสรตัวผู้และเกสร ตัวเมียส าหรับผสมพันธุ์ ดอกข้าวประกอบด้วย เปลือกนอกใหญ่สอง แผ่นประสานกัน เพื่อห่อหุ้มส่วนที่อยู่ภายในไว้ เมล็ดข้าว ส่วนที่เป็นแป้งที่เรียกว่า เอ็นโดสเปิร์ม (endosperm) และส่วนที่เป็นคัพภะ ซึ่งห่อหุ้มไว้โดยเปลือกนอก ใหญ่สองแผ่น เอ็นโดสเปิร์มเป็นแป้งที่เราบริโภค คัพภะเป็นส่วนที่มีชีวิตและงอกออกมาเป็นต้นข้าวเมื่อเอาไปเพาะ บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย - ค าศัพท์ที่นักเรียนควรรู้ ได้แก่ ค าว่า ราก ล าต้น ใบ รวงข้าว ดอกข้าว เมล็ดข้าว (ครูตั้งค าถามชวน ให้นักเรียนคิด เช่น ค าเหล่านี้มีพยัญชนะใดบ้าง และใช้สระใดบ้าง) บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ - ให้นักเรียนวาดภาพโครงสร้างของต้นข้าว (ครูตั้งค าถามชวนให้นักเรียนคิดดังนี้ โครงสร้างของต้น ข้าวแต่ละส่วนเปรียบเสมือนอวัยวะส่วนใดของร่างกาย เพราะเหตุใด) ข้อมูลอ้างอิง https://shorturl.asia/VY9Wl https://www.youtube.com/watch?v=QbHaErAWQaU
10 เรื่อง ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว ข้าวเป็นพืชอาหารที่ส าคัญชนิดหนึ่งของโลก โดยเฉพาะประเทศในภูมิภาคเอเชียที่นิยมรับประทานข้าว เป็นอาหารประจ าวันมากกว่าในภูมิภาคอื่นๆของโลก ด ังนั้นการผลิตข้าวส่วนใหญ่อย ู่ในเอเชียมากกว่าร้อยละ 90 ของการผลิตทั้งหมด รองลงมาคือ ทวีปอเมริกา แอฟริกา และยุโรป ประเทศที่ผลิตข้าวได้มากที่สุดในโลก คือ จีน รองลงมาคือ อินเดีย อินโดนีเซีย บังคลาเทศ เวียดนามและไทย แม้ว่าประเทศไทยจะเป็นผู้ผลิตอันดับ 6 ของ โลก แต่ไทยกลับเป็นประเทศผู้ส่งออกข้าวอันดับหนึ่งของโลกมาตั้งแต่ปีค.ศ.1979 ด้วยชื่อเสียงของข้าวหอมมะลิที่รู้จัก กันในนาม Jasmine Rice นั้นเป็นทรัพย ์ทางปัญญาของไทย ที่เรียกว่าข้าวหอมมะลิ มีที่มาจากสีของข้าว ที่ขาว เหมือนดอกมะลิแต่มีกลิ่นหอมเหมือนใบเตย ไม่ได้หมายความว่า ข้าวนั้นหอมเหมือนมะลิ ลักษณะที่ส าค ัญ ของข้าว หอมมะลิคือ เมื่อหุงหรือนึ่งสุกแล้ว เมล็ดข้าวสุกจะอ่อนนิ่มกว่าข้าวเจ้าทั่วไป แต่ร่วนน้อยกว่าและมีกลิ่นหอม สายพันธุ์ของพืชตระก ูลข้าว ที่มีอยู่บนโลกนี้มีมากถึง 120,000 สายพันธุ์แต่พันธุ์ที่รู้จักและน ามาปลูกซึ่ง เป็นที่นิยมบริโภคมีอยู่ 2 สปีชีส์ใหญ่ๆ คือ ข้าว Oryza sativa ปลูกในทวีปเอเชีย และข้าว Oryza glaberrima ปลูกในทวีปแอฟริกา อย่างไรก็ตามข้าวที่ค้าขายกันในตลาดโลกเกือบทั้งหมดเป็นข้าวที่ปลูกจากแถบ เอเชีย ซึ่งยัง สามารถแบ่งเป็น 3 กลุ่ม ตามภูมิประเทศและภูมิอากาศที่แตกต่างกัน หน่วยการเรียนรู้ที่ 2 ท่องโลก ท่องดินแดนข้าว
11 ข้าวจาปอนิกา (Japonica) เป็นข้าวที่ปลูกในเขตอบอุ่นและหนาว เช่น จีน ญี่ปุ่นและเกาหลี มีลักษณะ ของเมล็ดป้อมกลมรีล าต้นเตี้ย ข้าวจาปอนิกา (Japonica) ข้าวอินดิกา (Indica) ตั้งชื่อมาจากแหล่งที่ค้นพบครั้งแรกในประเทศอินเดีย มีลักษณะของเมล็ดยาวรีล า ต้นสูง เป็นข้าวที่ปลูกในเขตเอเชียเขตมรสุมตั้งแต่จีน เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ไทย อินโดนีเซียและศร ีลังกา ข้าว พันธุ์นี้ ต่อมาได้พัฒนาไปปลูกที่ทวีปอเมริกา เฉพาะในเมืองไทย ข้าวอินดิกานิยมเพาะปลูก ในบริเวณที่ ราบลุ่มตอนใต้ของ
12 แม่น้ าเจ้าพระยา เพิ่มจ านวนอย่างรวดเร็วแทนข้าวเหนียวที่เคยปลูก ซึ่งคนไทยสมยนั้นเรียกข้าว อินดิกาที่มาจาก ต่างประเทศ ว่า “ข้าวของเจ้า” แล้วเรียกกันสั้นลงเหลือเพียง " ข้าวเจ้า" มาถึงทุกวันนี้ ข้าวจาวานิกา (Javanica) ปลูกในอินโดนีเซียและฟิลิปปินส์ ม ีลักษณะเมล ็ดป ้อมใหญ ่ แต่ไม่ได้รับ ความ นิยมเพราะให้ผลผลิตต่ า ในแต่ละประเทศย่อมมีสภาพแวดล้อมต่างกัน จึงน ามาซึ่งพันธุ์ข้าวที่สามารถแบ่งแยกย่อย ออกไปได้อีก หลายชนิดตามแหล่งเพาะปลูก ข้าวแอฟริกา เป็นสายพันธุ์ข้าวพื้นเมืองแอฟริกา (Oryza glaberrima) เหมาะส าหรับปลูกใน พื้นที่แห้ง แล้ง เนื่องจากให้ผลผลิตน้อย ในบางพื้นที่อย่างแอฟริกาตะวันตกที่มีสภาพอากาศเหมาะสม จึงพัฒนาการ ปลูกข้าว สายพันธุ์ที่ปลูกในเอเชียแทน ข้าวญี่ปุ่น Sasani shiki คือข้าวชนิดที่นิยมปลูกในญี่ปุ่น ซึ่งมีลักษณะเฉพาะในการคงรสชาติข้าว ไว้ได้ เหมือนตอนหุงสุกใหม่ๆ แม้จะทิ้งไว้นจนเย็นแล้ว จึงเหมาะในการท าซูชิหรือข้าวปั้นญี่ปุ่น ข้าวไทย Jasmine Rice หรือข้าวหอมมะลิไทยมีถิ่นก าเนิดในประเทศไทย เป็นข ้าวชน ิด เมล็ดยาวที่มีกลิ่น หอมเฉพาะ ข้าวอินเดีย/ปากีสถาน Basmati คือ ข้าวชนิดเมล็ดยาวที่ปลูกในอินเดียและปากีสถาน มีกลิ่น หอมใบเตย เป็น ลักษณะเฉพาะ เมล็ดข้าวบาสมาติมีขนาดยาวกว่าข้าวชนิดอื่น เมื่อสุกมีล ักษณะร่วน ไม ่เหนียวเกาะกัน ข้าวอินเดียชน ิดอื่น Sona masuri คือข ้าวเมล ็ดขนาดกลางที่มีขนาดเบาและมีกลิ่นหอม จึงถูก จัดว่าเป็น ข้าว คุณภาพเยี่ยม นิยมใช้เป็นอาหารจานสุขภาพ เนื่องจากมีปริมาณแป้งน้อยและย่อยง่าย นอกจากรูปร่างภายนอกของเมล็ดข้าวจะแตกต่างกัน ภายในของเมล็ดข้าวยังต่างกันอีกด้วย ซึ่งข้าวเมล็ด ยาวแบบไทยๆ เป็นข้าวที่มีความชื้นมากและมีเอกลักษณ ์ด้านกลิ่นหอม คนไทยม ีเทคน ิคในการพักข ้าวไว้ระยะหนึ่ง เพื่อให้ความชื้นลดลงก่อนที่จะน ามาใช้หุงเพื่อบริโภค แม้กลิ่นหอมจากสารที่ให้กลิ่นในรูปของน้ ามันหอมระเหยจะ ลดลง แต่ก็ให ้ผลในร ูปของข้าวที่ร่วนซุยตามที่คนไทยเรานิยม ส่วนข้าวที่คนญี่ปุ่นนิยมนั้นเป็นข้าวที่มีแป้งและยาง ในปริมาณสูง ท าให้ข้าวมีความเหนียวนุ่มและเกาะกันได้ดีคุณสมบัติเหล่านี้ท าให้ข้าวญี่ปุ่นเหมาะกับการปรุงแบบที่ ต้องการการดูดซับรสชาติจากซอสปรุงรสและเครื่องปรุงต่างๆ แต ่อย่างไรก็ตามสายพันธุ์ข้าวของโลกต่างก็มุ่งมาที่ไทย ในฐานะที่เป็นผู้น าเทคโนโลยีของการผลิตข้าวและ ส่งออกข้าวอันดับหนึ่ง โดยมีการวิเคราะห์สายพันธุ์ข้าวพื้นเมืองต่างๆ ถึงคุณค่าทางอาหาร รวมถึงข้าวป่าที่อนุรักษ์ ไว้กว่า 1,000 สายพันธุ์ ศูนย์วิจัยข้าวของแต่ละชาติต่างมุ่งมั่นในการพัฒนาสายพันธุ์ข้าวที่เพิ่มคุณภาพและเพิ่ม
13 ผลผลิตให้กับชาติของตนเอง เนื่องจากพันธุ์ข้าวในแต่ละท้องที่แตกต่างกัน ความต้องการหรือตลาดในแต่ละ ประเทศย่อมแตกต่างกันด้วย บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย - ค าศัพท์ที่นักเรียนควรรู้ ได้แก่ ค าว่า จีน ญี่ปุ่น เกาหลี อินเดีย โดยให้นักเรียนสังเกตและบอกชื่อ พยัญชนะ สระ และวรรณยุกต์ ที่อยู่ในชื่อประเทศ ว่าค าเหล่านี้มีพยัญชนะใด และใช้สระใดบ้าง) บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม - เรื่องแผนที่โลก และแผนที่ประเทศที่มีการปลูกข้าว โดยให้นักเรียนเรียนรู้เพิ่มเติมจากสื่อดิจิทัล และ ให้นักเรียนระบายสีภาพแผนที่ประเทศต่างๆที่มีการปลูกข้าว เป็นต้น) ข้อมูลอ้างอิง https://www.salana.co.th/blog3-detail.php?id=115
14 เรื่อง พันธุ์ข้าว และประเภทของข้าวในประเทศไทย สายพันธุ์ข้าวและประเภทของข้าวในประเทศไทย ที่เรานิยมบริโภค มีดังนี้ ประเภทของข้าว แบ่งออกเป็น 4 ประเภท คือ 1. ข้าวหอมมะลิมีถิ่นก าเนิดในไทย มีลักษณะกลิ่นหอมคล้ายใบเตย พันธุ์ที่นิยมปลูก และบริโภคกันอย่าง แพร่หลาย 2. ข้าวเหนียว พื้นที่ปลูกข้าวเหนียวพันธุ์ดี ส่วนใหญ่ของประเทศไทยอยู่ที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 3. ข้าวขาว ที่ปลูกกันอยู่โดยทั่วไปมีหลายพันธุ์ 4. ข้าวเพื่อสุขภาพ ข้าวพวกนี้ จะเป็นข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการขัดสี ข้าวที่ได้ จึงยังคงคุณค่าของวิตามิน และ กากใยไว้สูง ข้าวหอมมะลิ ข้าวหอมมะลิ 105 เป็นสายพันธุ์ข้าว ที่มีกลิ่นหอมคล้ายใบเตย เป็นพันธุ์ข้าวที่ปลูกที่อื่นได้ไม่ดีเท่ากับ ปลูกในไทย และเป็นพันธุ์ข้าว ที่ท าให้ข้าวไทยเป็นสินค้าส่งออกที่รู้จักไปทั่วโลก ซึ่งข้าวหอมมะลิ 105 เป็นข้าวที่มี ต้นก าเนิดจากจังหวัดฉะเชิงเทรา เป็นข้าวพันธุ์เบา ที่ได้รับการปรับปรุงพันธุ์มาจากข้าวขาวดอกมะลิซึ่งเป็นข้าว พื้นเมืองที่พบและรู้จักกันในอ าเภอบางคล้า จังหวัดฉะเชิงเทรา ด้วยคุณลักษณะอันโดดเด่นยามหุงข้าว กลิ่นจะ หอมชวนให้รับประทาน ไม่เหมือนพันธุ์ข้าวใดในโลก หน่วยการเรียนรู้ที่ 3 ข้าวไทย ดังไกลไปทั่วโลก
15 ข้าวหอมมะลิทุ่งกุลา เป็นข้าวพันธุ์ที่มาจากแหล่งปลูกข้าวหอมมะลิที่ดีที่สุดในโลก นั่นก็คือ ที่ราบอันมี อาณาเขตกว้างขวางใหญ่ที่สุดในภาคอีสาน ที่เราเรียกกันว่า “ทุ่งกุลาร้องไห้” ซึ่งเมล็ดข้าว จะมีลักษณะยาว เรียว และเมล็ดไม่มีหางข้าว เมล็ดข้าวที่ผ่านการสีแล้ว จะมีความเลื่อมมัน จมูกข้าวเล็ก เมื่อหุงแล้ว จะมีกลิ่นหอม และ นุ่ม ข้าวเหนียว ข้าวเหนียวพันธุ์ กข. 6 ข้าวพันธุ์มีลักษณะเมล็ดยาวเรียว มีเปลือกสีน้ าตาล เมล็ดมีขนสั้น เป็นสายพันธุ์ ข้าวเหนียวหอม ไวต่อช่วงแสง เป็นพันธุ์ข้าวเหนียวที่ได้รับการปรับปรุงพันธุ์มาจากข้าวเจ้าพันธุ์ขาวดอกมะลิ105 เมื่อน าไปหุงแล้วข้าวจะนุ่ม มีกลิ่นหอม ทนแล้ง และมีคุณภาพการหุงต้มรับประทานดีเป็นข้าวเหนียวที่ให้ผลผลิต เฉลี่ยสูงสุดเป็นอันดับหนึ่ง ซึ่งเป็นพัน ธุ์ข้าวเหนียวที่นิยมปลูกกันแพ ร่หลายในภ าคเหนือ และภ าค ตะวันออกเฉียงเหนือ
16 ข้าวเหนียวเขี้ยวงู เป็นข้าวที่มีเม็ดเรียวยาว สีขาว และทนทานต่อโรคต่าง ๆ ได้ดีเมื่อน ามาหุงให้สุกเม็ด ข้าวที่ได้จะเหนียวนุ่ม เรียงตัวสวยไม่เละ มีสีขาวในลักษณะเลื่อมเป็นมัน และมีกลิ่นหอมน่ารับประทาน ข้าวเหนียว เขี้ยวงู เป็นพันธุ์ข้าวเหนียวที่มีคุณภาพดีและเป็นสายพันธุ์หนึ่งที่ได้รับความนิยมในการน ามาท าข้าวเหนียวมูน เป็น ข้าวที่ปลูกในทางภาคเหนือ นิยมปลูกกันมากในจังหวัดเชียงราย ข้าวเหนียวด าหรือข้าวก่ า เมล็ดข้าวมีสีม่วงด า และเมล็ดค่อนข้างแข็ง เคี้ยวละเอียดยากกว่า แต่นิยม น ามาท าเป็นขนมหวานมากกว่าข้าวอื่น ๆ และเป็นข้าวที่ชาวนายกย่องให้เป็นพญาข้าวเหนือข้าวพันธุ์อื่น ๆ ซึ่ง ชาวนามีความเชื่อว่า ข้าวก่ า จะปกป้องคุ้มครองข้าวพันธุ์อื่นที่อยู่ในท้องนาไม่ให้ถูกแมลงกัดกิน ท าให้ผลผลิตใน การเก็บเกี่ยวข้าวได้ผลดี ข้าวก่ ายังช่วยป้องกันโรคหัวใจ ลดคอเลสเตอรอล และยับยั้งการเจริญเติบโตของ โรคมะเร็ง
17 ข้าวขาว ข้าวเหลืองประทิวชุมพร เป็นข้าวพื้นเมืองดั้งเดิมของอ าเภอปะทิว จ.ชุมพร เป็นข้าวพันธุ์หนักในฤดูนาปี เก็บเกี่ยวในช่วงเดือนธันวาคม มีจ านวนเม็ดต่อรวงจ านวนมาก และปลูกในที่ที่เป็นดินเปรี้ยวได้ดีอีกทั้งยังทนต่อ โรคของแมลงได้ด้วย ลักษณะเมล็ดมีสีเหลือง เลื่อมมัน เมล็ดยาว มีน้ าหนักเมล็ดที่ดี เมื่อน าไปหุงแล้วข้าวขึ้นหม้อ จึงเป็นข้าวที่ชาวนาชุมพร มักนิยมปลูก เพราะปลูกง่าย ได้ผลผลิตที่ดีเหมาะกับพื้นที่ และสภาพอากาศ ข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ พันธุ์ข้าวพื้นเมืองคุณภาพดี ของอ าเภอเสาไห้ จ.สระบุรีที่มาของชื่อมาจากชื่อผู้น า สายพันธุ์ข้าวพันธุ์นี้เข้ามาในพื้นที่ คือ พ่อค้าชาวไทยเชื้อสายจีน ชื่อ “เจ๊กเชย” ซึ่งข้าวสายพันธุ์นี้ มีชื่อเสียงมา ยาวนานตั้งแต่ต้นรัชสมัยรัตนโกสินทร์เป็นข้าวที่หุงขึ้นหม้อ ไม่แข็งกระด้าง ที่ส าคัญไม่บูดง่าย และไม่ยุบตัวเมื่อ ราดแกง สามารถแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์เส้น และขนมได้ดี
18 ข้าวเพื่อสุขภาพ กล้อง ข้าวกล้อง หรือที่บางคนเรียกกันติดปากว่า ข้าวซ้อมมือ หรือข้าวแดง เนื่องจากในสมัยโบราณ ชาวบ้านใช้วิธีต าข้าวกินกันเอง จึงเรียกว่า ข้าวซ้อมมือ แต่ปัจจุบันเราใช้เครื่องจักรสีข้าวแทน จึงเรียกข้าวที่สีเอา เปลือกออกนี้ว่า ข้าวกล้อง โดยข้าวกล้องนั้น จะต้องมีส่วนของจมูกข้าว และร าข้าวติดอยู่ด้วยเสมอ ข้าวกล้องมีเส้น ใยสูงมากกว่าข้าวขาว 3-7 เท่า การกินข้าวกล้อง จะได้เส้นใยไปพร้อม ๆ กับสารอาหารที่เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย สารพัดชนิด และเส้นใยในข้าวกล้องยังท าให้รู้สึกอิ่มนานกว่าการกินข้าวขาว และไม่อยากกินจุบจิก ข้าวไรซ์เบอร์รี เป็นผลงานการปรับปรุงสายพันธุ์ของ รศ.ดร.อภิชาติ และทีมนักวิจัยจากศูนย์วิจัยพันธุ์ ข้าวมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และความร่วมมือจากคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) โดยเป็นการผสมข้ามสาย พันธุ์ ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิล ซึ่งเป็นสายพันธุ์พ่อ + ข้าวขาวดอกมะลิ 105 ซึ่งเป็นสายพันธุ์แม่ซึ่งพันธุ์ข้าวนี้ได้รับ การจดทะเบียนเป็นพันธุ์พืชใหม่ มีลักษณะเรียวยาว ผิวมันวาว เป็นข้าวเจ้าที่มีสีม่วงเข้มคล้ายกับลูกเบอร์รีที่มีสีม่วง เข้มเมื่อสุก มีกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว อีกทั้งยังมีรสชาติหอมมัน เนื้อสัมผัสเหนียวนุ่ม เนื่องจากผ่านการ ขัดสีเพียงแค่บางส่วนเท่านั้น ข้าวสายพันธุ์พิเศษสีม่วงนี้ สามารถปลูกได้ตลอดทั้งปี
19 ข้าวมันปู เป็นข้าวที่ชาวจีนเรียกว่า ข้าวแดง หรือชื่อพื้นเมืองเรียกว่า อั้งคั่ก มีลักษณะเยื่อหุ้มเปลือกข้าว เป็นสีแดงแบบสีมันปู จัดเป็นข้าวกล้อง หรือข้าวซ้อมมือชนิดหนึ่ง มีไขมันในปริมาณเดียวกับข้าวกล้อง ซึ่งสูงกว่า ข้าวขัดสีประมาณสองเท่า มีสารที่เรียกว่าเคโรทีน ที่จะเปลี่ยนเป็นวิตามินเอในร่างกายสูงกว่าข้าวขัดสี เมื่อหุงสุก แล้ว เนื้อข้าวจะเป็นสีชมพูอ่อน มีกลิ่นหอม เมล็ดนุ่มสวย ไม่แฉะ ดูน่ารับประทาน ใช้ประกอบอาหารต่าง ๆ ได้ อร่อย ไม่ว่าจะเป็นข้าวผัด ข้าวอบต่าง ๆ หรือเคี่ยวเป็นโจ๊ก ข้าวสังข์หยดพัทลุง ข้าวที่มีก าเนิดอยู่ในจังหวัดพัทลุง เป็นข้าวที่มีเมล็ดเล็ก เรียว ท้ายงอน เยื่อหุ้มเมล็ด จะมีสีแดงถึงแดงเข้ม เมื่อหุงสุกแล้ว เมล็ดข้าวจะนุ่ม และจับตัวกันคล้ายข้าวเหนียว ข้าวสังข์หยดมีคุณค่าทาง อาหารสูงกว่าข้าวพันธุ์อื่น ๆ มีเส้นใยสูง ช่วยชะลอความแก่ มีประโยชน์ในการบ ารุงโลหิต ป้องกันโรคความจ า เสื่อม และช่วยลดอัตราเสี่ยงของการเป็นมะเร็ง
20 บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ - ครูอาจจะสอนนักเรียนหุงข้าวประเภทต่างๆ ด้วยวิธีเช็ดน้ า และไม่เช็ดน้ า บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ - ครูอาจให้นักเรียนสร้างสรรค์ผลงานศิลปะ โดยน าเมล็ดข้าว ทั้งข้าวขาว ข้าวสีต่างๆ หรือข้าวเปลือก มาท างานศิลปะ หรืองานประดิษฐ์เป็นการฝึกสมาธิให้นักเรียน เป็นต้น ข้อมูลอ้างอิง https://shorturl.asia/S0AyZ
21 เรื่อง ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร? ในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 จะให้นักเรียนเรียนรู้เรื่อง ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร? ผ่านสื่อดิจิทัล หรืออาจจะเป็นสื่อการ์ตูนตามลักษณะของวัย และเรียนรู้จากประสบการณ์ตรงโดยจะให้นักเรียนทดลองปลูกข้าว สายพันธุ์ต่างๆ หรือสายพันธุ์เดียวกันในกระบะ หรือในกระถาง แต่จะเปลี่ยนลักษณะของดินที่ปลูก เพื่อให้นักเรียน ได้ฝึกสังเกต และจดบันทึกเปรียบเทียบโดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ การท านา คือการปลูกข้าวและการดูแลรักษาต้นข้าว ตั้งแต่ปลูกไปจนถึง เก็บเกี่ยว ซึ่งในแต่ละท้องถิ่นนั้น จะแตกต่างกันออกไป ส าหรับการท านาใน ประเทศไทยมีหลักอยู่ 2 ประการเป็นพื้นฐานของการท านาและเป็น ตัวก าหนด วิธีการปลูกข้าวคือ สภาพพื้นที่ อากาศ และน้ าส าหรับท านา ซึ่งขั้นตอนการ ท านามีดังน ี้ 1. ขั้นตอนการเตรียมดิน การเตรียมดิน เป็นการปรับสภาพดินให้เหมาะกับการ เจริญเติบโตของข้าว รวมถึงช่วยควบคุมวัชพืช โรค และแมลง ที่อาศัยอยู่ในดิน อีกทั้งยังท าให้ฟางข้าวและวัชพืชถูกพลิก กลบลงไปเพิ่มความอุดมสมบูรณ์ให้ดิน และ ดึงธาตุอาหาร พืชที่สะสมอยู่ในดินชั้นล่างกลับขึ้นมา การท านามีขั้นตอนการ เตรียมดิน 3 แบบ เช่น
22 2. ท านาปลูกข้าว การปลูกข้าวแบ่งได้สองวิธีคือ การท านาด า เป็นการน าเมล็ดพันธุ์ข้าวไปเพาะเป็นต้นกล้ารอจน ต้น กล้าแข็งแรงแล้วจึงย้ายมาปลูกที่แปลงนาใหญ่อีกวิธีคือ การท านาหว่าน เป็นการหว่านเมล็ดพันธุ์ข้าวลงในแปลง นาเลย ซึ่งการท านาด าให้ผลผลิตข้าว มากกว่าการท านาหว่าน แต่นาด าต้องใช้แรงงานคน มากกว่า การท านาด า 3. เกี่ยวเถอะนะ แม่เกี่ยว จากต้นกล้าจะค่อยๆเติบโตแตกเป็นกอมีล าต้นสูงตั้งตรง เมื่อข้าวออกดอกหรือออกรวงประมาณ 20 วัน ชาวนาจะ เร่งระบายน้ าออก หลังจากนั้น 10 วันชาวนาจึงเริ่มเกี่ยวข้าว ส่วนใหญ่ชาวนาจะเรียงแถวหน้ากระดาน ใช้ไม้นาบข้าวให้ล้ม ไปทางเดียวกันก่อนแล้วจึงเกี่ยวทิ้ง ตากแดดให้แห้งประมาณ 4-7 วัน แล้วจึงน ามามัดเรียกว่า “มัดฟ่อนข้าว”
23 4. จากรวงสู่เมล็ด หลังจากตากข้าวแล้วชาวนาจะขนฟ่อนข้าวเข้าไปในลาน นวดข้าว จากนั้นใช้ไม้หนีบเกี่ยวมัดฟ่อนข้าวแล้ว ฟาดลงไปที่ พื้นลานนวดข้าว หรือภาชนะรองรับ เรียกวิธีนี้ว่า ตีข้าวหรือ ฟาดข้าว ให้เมล็ดข้าวเปลือกหลุดออกจาก รวง แต่ปัจจุบันมีการใช้รถนวดข้าวเพื่อทุ่นแรงและประหยัดเวลาของชาวนา บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ - ในระดับชั้นประถมศึกษาปีที่ 1 จะให้นักเรียนเรียนรู้เรื่อง ชาวนาปลูกข้าวกันอย่างไร? ผ่านสื่อดิจิทัล หรืออาจจะเป็นสื่อการ์ตูนตามลักษณะของวัย และเรียนรู้จากประสบการณ์ตรงโดยจะให้นักเรียนทดลองปลูกข้าว สายพันธุ์ต่างๆ หรือสายพันธุ์เดียวกันในกระบะ หรือในกระถาง แต่จะเปลี่ยนลักษณะของดินที่ปลูก เพื่อให้นักเรียน ได้ฝึกสังเกต และจดบันทึกเปรียบเทียบโดยใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้คณิตศาสตร์ - นักเรียนสังเกต และวัดความสูงของต้นข้าวที่ค่อยๆเจริญเติบโต โดยใช้ความรู้ทางคณิตศาสตร์ เรื่อง การวัดความยาว และการน าเสนอข้อมูล เป็นต้น ข้อมูลอ้างอิง "สมุดคู่มือข้าว ชีวิตวัฒนธรรมไทย." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก https://oer.learn.in.th/search_detail/result/91709 [ม.ป.ป.]. สืบค้น 21 มีนาคม 2566.
24 เรื่อง ประโยชน์ของข้าวที่มีต่อมนุษย์ ข้าว ประกอบด้วยสารอาหารต่าง ๆ มากมายที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย ได้แก่ คาร์โบไฮเดรต ข้าวทุกชนิดมีคาร์โบไฮเดรตเป็นส่วนประกอบร้อยละ 70-80 ซึ่งเป็นแป้งเกือบทั้งหมด มี น้ าตาลซูโครส (sucrose) และน้ าตาลเดกซ์ทริน (dextrin) เล็กน้อย โปรตีน มีโปรตีนไม่มาก อยู่ระหว่างร้อยละ 7-8 ในข้าวเจ้า และร้อยละ 11-12 ในข้าวสาลี ไขมัน ในข้าวกล้องมีปริมาณไขมันสูงกว่าข้าวชนิดอื่นๆ เพราะข้าวกล้องยังมีส่วนของร าข้าวอยู่ แต่เมื่อ เทียบกับอาหารชนิดอื่น ๆ แล้ว ข้าวไม่ใช่แหล่งที่อุดมด้วยสารอาหารจ าพวกไขมัน ใยอาหาร ข้าวกล้องและให้ใยอาหารสูงกว่าข้าวขาว โดยทั่วไปข้าวกล้องจะมีสีน้ าตาลอ่อน คนไทย สมัยก่อนใช้วิธีซ้อมหรือต าด้วยมือ จึงเรียกว่า “ข้าวซ้อมมือ” เป็นข้าวกล้องอย่างหนึ่ง มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีแดง มีใย อาหาร ไขมันและวิตามินบี 1 มากกว่าข้าวชนิดอื่น วิตามินและแร่ธาตุ ในข้าวกล้องจะมีวิตามินและแร่ธาตุสูงกว่าข้าวขาว ที่เห็นได้ชัดคือ ธาตุฟอสฟอรัส ธาตุแมกนีเซียม ไนอาซิน และวิตามินบี 1 คุณค่าของข้าวกล้อง ข้าวกล้องมีสารอาหารครบทุกชนิด องค์ประกอบหลักคือ คาร์โบไฮเดรต เช่นเดียวกับข้าวชนิดอื่น ๆ (ดัง ตาราง) เมื่อเปรียบเทียบข้าวกล้องกับข้าวขาว พบว่า ข้าวกล้องมีใยอาหารสูงกว่าถึง 3 เท่า ส่วนข้าวขาวนั้นมี การสูญเสียสารอาหารที่มีประโยชน์คือโปรตีน ไขมัน ใยอาหารไประหว่างการขัดสี เหลือแต่คาร์โบไฮเดรตเป็นส่วน ใหญ่ การขัดสียังท าให้สูญเสียวิตามินและเกลือแร่อีกด้วย หน่วยการเรียนรู้ที่ 4 มหัศจรรย์คุณประโยชน์ของข้าว
25 ข้าว 7 สี มีคุณประโยชน์และแตกต่างกันอย่างไร ถ้าพูดถึงอาหารหลักของคนไทย จะเป็นอะไรไปไม่ได้เลยนอกจาก “ข้าว” ที่เป็นเหมือนแหล่งพลังงานที่ อุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการ มีทั้งวิตามินนานาชนิด โปรตีน คาร์โบไฮเดรต ที่ส าคัญต่อร่างกาย โดยจุดเด่นของ ข้าวไทยนั้นจะมีความนุ่ม หอม อีกทั้งยังมีหลากหลายสายพันธุ์ซึ่งจะมีสีและคุณประโยชน์ที่แตกต่างกันออกไป ซึ่ง ข้าวที่นิยมทานกันนั้นมีด้วยกัน 7 สี เราจะไปดูกันค่ะว่าแต่ละสีมีคุณประโยชน์และแตกต่างกันอย่างไร ชนิดของข้าวไทย ในปัจจุบันข้าวที่คนไทยนิยมทานกันแบ่งได้เป็น 7 ชนิด ซึ่งจะมีสีที่แตกต่างกันออกไป 7 สี และมี คุณประโยชน์ต่างกันด้วยเช่นกัน ไปดูกันว่า ข้าว 7 สีมีอะไรบ้าง 1. สีขาว – ข้าวขาว ข้าวขาว มีลักษณะเมล็ดของข้าวเรียวยาว สีขาว เมื่อหุงสุกจะค่อนข้างร่วน เรียงเม็ด ถ้าหากเป็นข้าวใหม่ จะมีความหอมนุ่ม สามารถเก็บไว้ได้นานโดยไม่บูดหรือเสียง่าย แต่มีข้อจ ากัดอยู่ที่เมื่อน ากลับมาอุ่นใหม่แล้วข้าว อาจจะไม่กลับมานุ่มดังเดิม มีความแข็งกระด้างอยู่บ้าง โดยข้าวขาวนั้นก็จะมีหลายสายพันธุ์ เช่น ข้าวสาวไห้ ข้าว เหนียวกอเดียว ข้าวเหลืองประทิวชุมพร ประโยชน์ของข้าวขาว ด้วยความที่ข้าวขาวเป็นข้าวที่ผ่านการขัดสี ท าให้ประโยชน์ที่ยังเหลืออยู่จึงมีเพียงเป็น แหล่งพลังงาน ให้คาร์โบไฮเดรตเท่านั้น 2. สีขาวนวล – ข้าวหอมมะลิ ข้าวหอมมะลิมีลักษณะเม็ดยาวเรียว มีสีขาวนวลเหมือนดอกมะลิ เมื่อหุงสุกใหม่จะมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ คล้ายกลิ่นใบเตย หากน าเข้าตู้เย็นแล้วน ากลับมาอุ่นใหม่จะยังคงความนุ่มไว้เหมือนเดิม ส่วนสายพันธุ์นั้นจะมีข้าว พันธุ์กข 15 และข้าวหอมมะลิ 105 ประโยชน์ของข้าวหอมมะลิ มีคาร์โบไฮเดรตและโปรตีน รวมถึงวิตามินบี 1 และบี 2 ช่วยป้องกันเหน็บชาและ ปากนกกระจอก 3. สีขาวขุ่น – ข้าวเหนียว ข้าวเหนียวเป็นอีกหนึ่งข้าวยอดนิยมของชาวอีสาน ซึ่งมีลักษณะเมล็ดยาวเรียว มีสีขาวขุ่น เมื่อหุงสุกแล้ว จะมีความเกาะเชื่อมกันระหว่างตัวเมล็ดข้าว เหนียวเหมือนกาว ทานแล้วอยู่ท้อง ส่วนสายพันธุ์จะมี ข้าวเหนียวเขา วง โด่งดังในเรื่องของความนุ่มและไม่แฉะติดมือ ข้าวเหนียวเขี้ยวงู จัดว่าเป็นข้าวเหนียวคุณภาพดี สารอาหารเยอะ เช่น มีสารต่อต้านอนุมูลอิสระ ช่วยลดคลอเลสเตอรอล สามารถน าไปแปรรูปหรือท าสุราพื้นถิ่น ประโยชน์ของข้าวเหนียว ช่วยให้อิ่มท้องได้นาน และเพิ่มสมรรถภาพในการท างานของกระเพาะอาหารอีกด้วย 4. สีม่วงเข้ม – ข้าวไรซ์เบอร์รี่
26 ข้าวไรซ์เบอร์รี่เป็นข้าวที่เกิดจากการผสมข้ามสายพันธุ์ระหว่างข้าวเจ้าหอมนิล มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ (พันธุ์พ่อ) กับข้าวขาวดอกมะลิ 105 (ข้าวหอมมะลิ) จากสถาบันวิจัยข้าว (พันธุ์แม่) มีสีม่วงเข้มค่อนไปทางด า เมื่อ น าไปหุงจะมีกลิ่นหอมอ่อน ๆ เป็นเอกลักษณ์ และมีรสหวานกลมกล่อม เนื้อสัมผัสเหนียวนุ่ม มีกากใยสูงช่วยท าให้ อิ่มท้องนาน ประโยชน์ของข้าวไรซ์เบอร์รี่ ในข้าวมีสารโพลิฟีนอล ช่วยท าลายฤทธิ์ของอนุมูลอิสระ ลดความเสี่ยงต่อการเกิด โรคมะเร็ง ช่วยป้องกันโรคหัวใจ มีโฟเลตสูง แต่มีดัชนีน้ าตาลที่ค่อนข้างต่ า เหมาะส าหรับผู้ที่ต้องการควบคุม ปริมาณน้ าตาล 5. สีขาวขุ่นออกนวล ๆ – ข้าวญี่ปุ่น ข้าวญี่ปุ่นจะมีลักษณะเมล็ดที่แตกต่างจากข้าวไทยอย่างชัดเจน ตรงที่มีเมล็ดกลม สั้น อวบ มีสีขาวขุ่นออก นวล ๆ เมื่อหุงสุกแล้วจะมีความเหนียว จับตัวกันเป็นก้อน จึงสามารถใช้ตะเกียบคีบกินได้ มีรสหวานเล็กน้อย นิยม น าไปแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่น ๆ เช่น สาเก มิริน แป้งสาลี น้ าส้มสายชู ประโยชน์ของข้าวญี่ปุ่น นอกจากคาร์โบไฮเดรตและโปรตีนแล้ว ยังมีไขมัน เส้นใย รวมถึงวิตามินต่าง ๆ ที่จ าเป็น ต่อร่างกาย ส่วนจมูกข้าวญี่ปุ่นจะมีสารกาบา ที่ช่วยบ ารุงสมอง 6. สีน้ าตาลอ่อน – ข้าวกล้อง ข้าวกล้องหรืออีกชื่อคือข้าวซ้อมมือ เป็นข้าวที่เอาส่วนเปลือกออกแต่ยังคงมีจมูกข้าวและเยื่อหุ้มเมล็ดข้าว เอาไว้ ท าให้มีสีน้ าตาลอ่อน ที่เรียกว่าข้าวซ้อมมือนั้นมาจากสมัยก่อนจะใช้การต าข้าวด้วยมือเพื่อเก็บไว้ทานกันใน ครัวเรือน เมื่อหุงสุกแล้วจะมีความกรุบ ๆ เนื่องจากเยื่อหุ้มเมล็ดข้าวยังคงอยู่ ประโยชน์ของข้าวกล้อง ข้าวกล้องจะมีเส้นใยอยู่มากจึงมีไฟเบอร์และโปรตีนสูง ท าให้ท้องไม่ผูก และยังช่วยให้ อิ่มท้องนานขึ้นอีกด้วย อีกทั้งยังมีไนอะซีน ที่ช่วยป้องกันและรักษาโรคผิวหนังกับระบบประสาท นอกจากนี้ ยัง อุดมไปด้วยธาตุเหล็กที่มีส่วนช่วยในการบ ารุงเลือดอีกด้วย 7. สีขาวอมเหลือง – ข้าวอาโบริโอ ข้าวอาโบริโอหรือข้าวรีซอตโต เป็นข้าวที่มีแหล่งก าเนิดในประเทศอิตาลี มีลักษณะเมล็ดค่อนข้างสั้น กลม สีขาวอมเหลือง ขุ่น ๆ ไม่มันวาว เป็นข้าวที่มีแป้งค่อนข้างสูง เมื่อน ามาท าอาหารตัวเม็ดข้าวสามารถดูดซึมรสชาติ ของเครื่องปรุงได้ดี เนื้อสัมผัสจะมีความแข็งแต่ไม่กรอบ ประโยชน์ของข้าวอาโบริโอ เป็นแหล่งพลังงานชั้นดี มีคาร์โบไฮเดรตสูง จะเห็นได้ว่าข้าวแต่ละชนิดจะมีสี ลักษณะ และประโยชน์ที่แตกต่างกันออกไป ซึ่งเราสามารถเลือกทานได้ ตามความชอบของแต่ละคน ทานในปริมาณที่ก าลังพอดีก็จะเกิดผลดีต่อร่างกายของเรา
27 ข้อมูลอ้างอิงรูปภาพ https://www.sanook.com/health/3245/ ข้อมูลอ้างอิง https://shorturl.asia/zhHDr
28 เรื่อง ประโยชน์ของนาข้าวต่อระบบนิเวศ ในบทเรียน เรื่อง ประโยชน์ของนาข้าวต่อระบบนิเวศ นอกจากนักเรียนจะได้ความรู้จากบทเรียนแล้ว ยังสามารถบูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีเช่น ครูอาจให้นักเรียนส ารวจ ระบบนิเวศในนาข้าว และจดบันทึกข้อมูล บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ เช่น ครูอาจให้นักเรียน วาดภาพสิ่งมีชีวิตที่เจอในระบบนิเวศนาข้าว และบูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ครูให้นักเรียน น าค าศัพท์ในเรื่อง ใน นาดี มีอะไร ? มาแต่งประโยค เป็นต้น ใน นาดี มี อะไร ? มานี มา หา อา อา มี นา นา มี งู นา มี ปู สีด า ฯลฯ ในแบบเรียนภาษาไทย เราได้อ่านเรื่องราวความอุดมสมบูรณ์ของผืนนาผ่านตัวสะกดง่าย ๆ ได้ยินได้ฟังว่า มีสัตว์น้อยใหญ่มากมายอยู่ในนาข้าว ในขณะที่โลกนอกหนังสือ ชาวนาจ านวนใหญ่เลือกใช้สารเคมีก าจัดศัตรูข้าว จนสัตว์น้อยใหญ่เหล่านั้นต้องลี้ภัย เหลือเพียงใบข้าวสีเขียวปั้ด ไร้หญ้ารุกราน และไม่มีสิ่งมีชีวิตอื่นใดมาไต่ตอม นั่นอาจจะง่ายดีที่ชาวนาไม่ต้องต่อสู้กับศัตรูพืชตัวร้าย แต่พวกเขาต้องต่อสู้กับโรคร้ายจากการสะสม สารเคมีอันตรายทีละเล็กทีละน้อยจากการฉีดพ่นซ้ า ๆ บางส่วนตกค้างไปสู่ข้าวที่เรากิน บางสิ่งหลงเหลืออยู่ใน ระบบนิเวศและสร้างผลกระทบต่อไปและต่อไป ในขณะที่ชาวนาที่เลือกปลูกข้าวด้วยวิถีธรรมชาติ ไม่ใช้สารเคมีมุ่ง สู่วิถีอินทรีย์ที่ยั่งยืนกว่า พวกเขาอาจจะต้องใช้เวลามากมายในการดูแลข้าวทุกต้น ถอนหญ้าและวัชพืชสม่ าเสมอ หาวิธีเอาชนะแมลงร้ายและศัตรูที่คอยซุ่มโจมตีแต่ก็แลกกับชีวิตชีวาที่อยู่ในนาข้าว มีความมั่นคงทางอาหารที่ท าให้ อิ่มท้องโดยไม่ต้องซื้อหา และสร้างภาระให้สิ่งแวดล้อมน้อยลง ที่ส าคัญ นาข้าวอินทรีย์ท าให้สัตว์น้อยใหญ่แบบที่เราเคยอ่านในแบบเรียน (และมากกว่าในแบบเรียน) กลับคืนมา
29 ใน นา ดี มี ปลา หลายตัว ไม่ใช่แค่น้ าที่มีปลา ในนาก็มีปลาได้ด้วย หากชาวนาไม่ฉีดยาฆ่าแมลงหรือใช้สารเคมี ก็สามารถเลี้ยงปลา ช่อน ปลานิล ปลาไน ปลาสลิด ปลาหมอ ปลาตะเพียน ฯลฯ ไว้กินอิ่มและขายเพิ่มรายได้ในนาเดียวกัน ข้อดีของ ปลาเลี้ยงในนาคือความแข็งแรง ไม่ป่วยง่ายเหมือนปลาเลี้ยงบ่อ แถมยังเนื้อแน่นอร่อยกว่า ที่ส าคัญ การเลี้ยงปลา ยังช่วยเพิ่มผลผลิตของข้าว เพราะมูลปลาช่วยเพิ่มแร่ธาตุ เป็นปุ๋ยชีวภาพที่ท าให้ข้าวเติบโตได้ดีและยังช่วยกิน แมลงและศัตรูข้าว โดยไม่ต้องพึ่งเคมีที่ส่งผลต่อสุขภาพทั้งคนฉีด คนปลูก คนกิน ไปจนถึงสิ่งแวดล้อมอีกด้วย ใน นา ดี มี ปูนา สี ด า ปูนาที่เดินเซไปเซมาอยู่ในนาข้าวถูกขึ้นบัญชีด าเป็นศัตรูต้นข้าวอันดับต้นๆ เพราะก้ามคม ๆ ของมัน ท าลายต้นข้าวเก่งนักแหละ ชาวนาใจร้อนเลยเลือกใช้ยาเบื่อปูซึ่งเป็นสารเคมีอันตรายก าจัดปูนาไปจนสิ้น เหลือไว้ เพียงสารพิษตกค้างน่าหวั่นใจ ทั้งที่จริง ๆ แล้วเรามีภูมิปัญญาในการก าจัดปูจากธรรมชาติมากมาย ทั้งเม็ดมะขาม สะเดา มันส าปะหลัง ฯลฯ หรือจะดักลอบจับมาปรุงสารพัดเมนูมากมาย ทั้งปูอ่อง น้ าปู๋เอาะปู น้ าพริกโอ๊ะโละปู ฯลฯ ยุ่งยากกว่า แต่ก็แลกมาด้วยความอร่อย
30 หนึ่งตัวอย่างร่วมสมัยและน่าสนใจ คือ ‘ข้าวนาปู’ ที่เขตปกครองตนเองหนิงเซี่ย ประเทศจีน ที่ปลูก ข้าวควบคู่ไปกับการเลี้ยงปูวิธีการคือรอให้ต้นกล้าตั้งตัวแล้วค่อยปล่อยลูกปูลงนา ผลลัพธ์คือปูท าให้ดินร่วนซุยและ ช่วยก าจัดวัชพืชกับแมลงอย่างแข็งขันจนไม่ต้องพึ่งสารเคมีแถมยังมีสตอรี่มากคุณค่า จนท าให้ข้าวนาปูแพงกว่า ข้าวทั่วไปถึง 5 เท่า! ใน นาดี มี กุ้ง เครย์ฟิช เครย์ฟิช กุ้งก้ามแดง หรือล็อบสเตอร์น้ าจืด คือกุ้งยอดฮิตที่ชาวสแกนดิเนเวียนชอบกินมาเป็นร้อยปีส่วนพี่ ไทยอย่างเรารู้จักเพราะในหลวงรัชกาลที่ 9 โปรดฯ ให้โครงการหลวงทดลองวิจัยเพื่อเป็นสัตว์เศรษฐกิจที่เลี้ยงในนา ข้าวเพื่อเพิ่มรายได้และที่เราควรสนใจนอกเหนือไปจากความอร่อย หน้าตาเก๋ขึ้นโต๊ะอาหารแล้วดูดีมีระดับ คือเจ้า กุ้งชนิดนี้เป็นกุ้งที่แพ้สารเคมีอย่างรุนแรง แค่ถูกยาสระผมมันก็ตายได้ง่าย ๆ แล้ว ประสาอะไรกับยาฆ่าแมลง พวก มันจึงอยู่ได้เฉพาะในนาอินทรีย์ที่ปลอดสารพิษ 100% เท่านั้น
31 ใน นาดี มี เป็ด การเลี้ยงเป็ดไล่ทุ่งในนาอินทรีย์มีดีหลายอย่าง เริ่มจากเป็ดจะมีสุขภาพเเข็งแรง ร่าเริงอารมณ์ดีเพราะ ไม่ถูกกักขังอยู่ในที่แคบ ๆ ส่งผลให้ได้ไข่เป็ดสม่ าเสมอ คุณภาพดี และปลอดภัยคนกิน มากกว่านั้น เป็ดยังช่วยดูแล ต้นข้าว กินเหล่าวัชพืช ทั้งหอยเชอร์รี่ก าจัดยาก ปูนาขาคม และแมลงต่าง ๆ แถมมูลของมันยังเป็นปุ๋ยให้ข้าว เป็น อาหารให้กุ้ง ปู ปลา ที่อยู่ในนา นับเป็นอุดมคติของนาที่อุดมสมบูรณ์ตามธรรมชาติมีชีวิตชีวาพร้อมเสียงร้องก๊าบ ๆ ของมัน ใน นาดี มี กบ และ แมลงปอ ที่จริงแล้ว กบตามท้องนาคือผู้ช่วยชาวนาในการก าจัดแมลงศัตรูพืชตามธรรมชาติแต่เมื่อเกษตรกรส่วน ใหญ่เลือกใช้สารเคมีหนักข้อเข้า ระบบนิเวศจึงเปลี่ยนไปจนกบไม่สามารถอาศัยอยู่ในนาได้ตามเดิม เช่นเดียวกับ แมลงปอที่นอกจากจะช่วยก าจัดศัตรูข้าวอย่างเพลี้ยกระโดดสีน้ าตาลซึ่งเป็นศัตรูข้าวตัวฉกาจ สัตว์ปีกบางสวยตัวนี้ ที่ได้รับการขนานนามว่าเป็นตัวชี้วัดคุณภาพน้ าและอากาศตามธรรมชาติเนื่องจากแมลงปอต้องใช้น้ าที่สะอาด ส าหรับการวางไข่ เเถมยังชอบอยู่ในที่ที่อากาศปลอดโปร่ง มลพิษน้อย และอุดมสมบูรณ์แมลงปอจึงเป็นสัญลักษณ์ ว่านาผืนนั้นอุดมสมบูรณ์และปลอดภัยนั่นเอง
32 ใน นาดี มี กบ กิน แมลงปอ และในนาดีที่อุดมสมบูรณ์ เป็นที่อาศัยของกบและแมลงปอ ก็ย่อมมีบ้างที่กบจะจับแมลงปอกิน… ใน นาดี มี นกกระเรียน เมื่อนกกระเรียนพันธุ์ไทยที่เคยอาศัยอยู่ตามพื้นที่ชุ่มน้ าอย่างท้องนา ต้องลี้ภัยการถูกล่าและสารเคมี ทางการเกษตรจากระบบกสิกรรมสมัยใหม่ มันจึงสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยเกือบ 50 ปี แต่ข่าวดีน่าชื่นใจก็คือ เจ้านกกระเรียนเหล่านี้กลับมาอาศัยและขยายพันธุ์ตามธรรมชาติได้อีกครั้งจากการวิจัยอย่างจริงจังหลายปีและ ความร่วมไม้ร่วมมือของชาวนาเมืองบุรีรัมย์ที่หันมาปลูกข้าวอินทรีย์ที่ก่อให้เกิดระบบนิเวศที่เอื้อให้เจ้านกชนิดนี้ กลับมาใช้ชีวิตได้อย่างปลอดภัย นั่นแปลว่า ในนาดีไม่เพียงแค่ได้ข้าวดีแต่ยังช่วยฟื้นคืนธรรมชาติและสร้างระบบ นิเวศที่ยั่งยืน
33 ใน นาดี มี นกยูง นกยูงเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองหายากที่พบเจอได้อย่างน้อยนิดในป่าทางภาคเหนือและภาคตะวันตกของ ไทยที่ยังคงไว้ซึ่งความอุดมสมบูรณ์เท่านั้น การที่นาข้าวอินทรีย์ในต าบลจุน อ าเภอจุน จังหวัดพะเยา มีนกยูงแวะ เวียนมาหากินอย่างสม่ าเสมอ ย่อมหมายถึงความอุดมสมบูรณ์ที่เกื้อกูลกันระหว่างพื้นที่การเกษตรและสัตว์น้อย ใหญ่และการท านาอินทรีย์นั้นไม่เพียงส่งผลดีต่อผู้ปลูกและผู้กินเท่านั้น แต่ยังช่วยรักษาธรรมชาติให้สมบูรณ์ต่อไป บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยี - ครูอาจให้นักเรียนส ารวจระบบนิเวศในนาข้าว และจดบันทึกข้อมูล บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ศิลปะ - ครูอาจให้นักเรียนวาดภาพสิ่งมีชีวิตที่เจอในระบบนิเวศนาข้าว บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย - ครูให้นักเรียนน าค าศัพท์ในเรื่อง ใน นาดี มี อะไร ? มาแต่งประโยค ข้อมูลอ้างอิง https://www.salana.co.th/blog3-detail.php?id=9
34 เรื่อง นานาอาหารที่ท าจากข้าว เรื่อง นำนำอำหำรที่ท ำจำกข้ำว นอกจำกนักเรียนจะได้เห็นประโยชน์ของข้ำวที่สำมำรถน ำมำ ท ำอำหำรประเภทต่ำงๆ ได้หลำกหลำยแล้ว ครูจะใช้สื่อดิจิทัลในกำรสอนนักเรียน หรือสื่อของจริง เพื่อให้นักเรียนได้รับประสบกำรณ์ตรง โดยครูมีกำรเตรียมเนื้อหำประกอบคู่กัน ดังต่อไปนี้ “ข้ำว” จัดได้ว่ำเป็นอำหำรหลักของบ้ำนเรำที่นอกจำกจะน ำมำรับประทำนกับอำหำรคำวได้แล้ว ยัง สำมำรถน ำมำดัดแปลงท ำเป็น ขนมที่ท ำจำกข้ำว ได้อีกด้วย ซึ่งข้ำวที่นิยมมำท ำขนมนั้นก็มีทั้งข้ำวจ้ำวและข้ำว เหนียว น ำมำท ำเป็นขนมไทยได้หลำยเมนูซึ่งแต่ละเมนูก็มีกรรมวิธีในกำรท ำที่แสนง่ำยดำย จะท ำกินเองก็ได้หรือจะ ท ำขำยก็ดี และที่ส ำคัญใช้วัตถุดิบที่หำได้ใกล้บ้ำนอีกด้วยได้ใกล้บ้ำนอีกด้วย 1. ข้าวเม่าทอด ข้ำวเม่ำทอดเมนูนี้ต้องใช้กล้วยไข่ถึงจะเข้ำกันดี เริ่มต้นจำกผสมแป้งทอดโดยใช้แป้งข้ำวจ้ำว หัวกะทิ ไข่ไก่ น้ ำปูนใสผสมให้เข้ำกันแล้วพักไว้ จำกนั้นผัดข้ำวเม่ำกับหัวกะทิ น้ ำตำลปี๊บ เกลือและมะพร้ำวขูดผัดให้แห้ง พักไว้ให้ เย็นแล้วรีดเป็นแผ่นใส่กล้วยไข่ไว้ตรงกลำง น ำข้ำวเม่ำห่อกล้วยชุบแป้งแล้วทอดให้เหลือง แล้วจัดเสิร์ฟได้เลย 2. ข้าวตูกะทิสด ขนมที่ท ำจำกข้ำวที่หำกินได้ยำกแล้วนั่นก็คือข้ำวตูกะทิสดรสชำติหวำนหอม วิธีท ำเริ่มต้นด้วยคั่วข้ำว เหนียวแห้งให้ออกสีน้ ำตำลแล้วน ำมำบด คั่วมะพร้ำวทึนทึกให้แห้ง เคี่ยวหัวกะทิกับน้ ำตำลมะพร้ำวให้แตกมัน ใส่ มะพร้ำวคั่วและผงข้ำวคั่วลงไป คนไปเรื่อย ๆ จนแห้ง ใส่งำคั่วแล้วปั้นเป็นรูป จำกนั้นอบควันเทียนหนึ่งคืน เก็บไว้ รับประทำนได้นำน หน่วยการเรียนรู้ที่ 5 เปลี่ยนเมล็ดข้าวเป็นอะไรบ้าง
35 3. ข้าวเหนียวเปียกล าไย ปอกล ำไยแกะเม็ดทิ้งให้หมด ต้มน้ ำให้เดือดแล้วใส่เนื้อล ำไยและน้ ำตำลทรำย ต้มให้ล ำไยสุกจำกนั้นละลำย แป้งท้ำวกับน้ ำ เทใส่ในหม้อตอนน้ ำเดือด กะปริมำณให้หนืดเล็กน้อยแล้วพักไว้ให้เย็น จำกนั้นน ำข้ำวเหนียวนึ่งสุก มำใส่ในหม้อล ำไย ยีให้ข้ำวกระจำยตัว ตักเสิร์ฟคู่กับหัวกะทิ 4. ข้าวแต๋นน้ าแตงโม ขนมที่ท ำจำกข้ำวที่หลำยคนรู้จักกันนี่ก็คือข้ำวแต๋นน้ ำแตงโม วิธีท ำเริ่มจำกผสมข้ำวเหนียวกับน้ ำแตงโม น้ ำกะทิ งำด ำคนให้เข้ำกัน ตักข้ำวเหนียวใส่แม่พิมพ์วงกลม น ำไปตำกแดดแล้วน ำมำทอดให้ฟูกรอบพักไว้ แล้วท ำ น้ ำรำดโดยใช้น้ ำตำลมะพร้ำว น้ ำตำลทรำยแดง เกลือ น้ ำ ต้มจนน้ ำตำลละลำยแล้วน ำมำโรยบนข้ำวแต๋น รอให้ น้ ำตำลแห้งเก็บใส่ขวดโหลไว้รับประทำนได้นำน
36 5. ข้าวเหนียวแดง เมนูนี้ต้องใช้น้ ำตำลมะพร้ำวเท่ำนั้น น ำมำผสมกับหัวกะทิและเกลือตั้งไฟเคี่ยวให้ข้นเหนียว จำกนั้นใส่ข้ำว เหนียวลงไปคลุกให้เข้ำกัน กวนต่อจนเหนียวแล้วเทใส่ถำดสี่เหลี่ยม ตัดเป็นชิ้นพอดีค ำแล้วโรยด้วยงำขำวเพิ่มควำม หอมมัน 6. ขนมเหนียวข้าวพอง ขนมเหนียวท ำจำกแป้งข้ำวเหนียวผสมหัวกะทิ นวดแป้งให้เนียน ตัดเป็นชิ้นแล้วต้มให้สุกแล้วคลุกกับ มะพร้ำวนึ่ง รำดด้วยน้ ำเชื่อมที่มีส่วนผสมของน้ ำตำลมะพร้ำว น้ ำเปล่ำ น้ ำมะนำวที่ต้มจนเหนียวข้น รับประทำนคู่ กับข้ำวพองที่ท ำจำกข้ำวหอมมะลิตำกแห้งทอดให้เนื้อสัมผัสกรุบกรอบ
37 7. ข้าวเหนียวแก้วใบเตย น ำข้ำวเหนียวนึ่งมำผสมกะทิกับน้ ำตำลทรำยและเกลือที่เตรียมไว้ พักไว้ 30 นำที ใส่น้ ำใบเตยลงไป น ำขึ้น ตั้งไฟแล้วใส่น้ ำตำลทรำยเพิ่ม กวนด้วยไฟอ่อนจนข้ำวเหนียวเงำ ตักใส่ถำดหรือแม่พิมพ์แล้วโรยงำขำว พร้อมเสิร์ฟ ได้ 8. ข้าวหลามประยุกต์ ต้มกะทิกับน้ ำตำลให้พอละลำย ใส่ข้ำวเหนียวนึ่งกับถั่วด ำต้มสุก คนให้เข้ำกันแล้วพักทิ้งไว้ 20 นำที น ำข้ำว เหนียวที่ผสมแล้วห่อใส่ใบตองแล้วน ำไปเข้ำเตำอบให้ใบตองไหม้เพื่อให้มีกลิ่นหอม เพียงเท่ำนี้ก็จะได้ขนมที่ท ำจำก ข้ำวแสนอร่อย
38 9. ข้าวเหนียวตัด น ำข้ำวเหนียวมำใส่ถำดเกลี่ยให้เรียบ ผสมหำงกะทิกับน้ ำตำลและเกลือคนให้ละลำยแล้วน ำไปเทใส่ถำด ข้ำวเหนียว นึ่งในน้ ำเดือด 40 นำที จำกนั้นผสมหัวกะทิ แป้งข้ำวจ้ำว น้ ำตำลทรำยและเกลือคนให้เข้ำกันแล้วน ำไป กวนให้หัวกะทิข้น แล้วน ำไปรำดบนข้ำวเหนียวแล้วนึ่งต่ออี 10 นำที รอให้เย็นแล้วแต่งหน้ำด้วยถั่วด ำ ตัดเป็นชิ้น พอค ำพร้อมรับประทำน 10. ข้าวเหนียวปิ้ง น ำหัวกะทิ น้ ำตำล เกลือตั้งไฟอ่อนคนให้ละลำย ใส่ข้ำวเหนียวนึ่งสุกแล้วลงไป คนให้เข้ำกันแล้วปิดฝำไว้ ครึ่งชั่วโมง ตักข้ำวเหนียวห่อใส่ใบตองแล้วใส่ไส้กล้วย ไส้เผือกหรือมันตำมชอบ น ำไปปิ้งจนใบตองเกรียมก็พร้อม รับประทำน ข้ำวเหนียวปิ้งจัดเป็นเมนูขนมที่ท ำจำกข้ำวที่หลำยคนชอบรับประทำน
39 11. ข้าวเหนียวลืมผัวมูน กับมะม่วงสุก ‘ข้ำวลืมผัว’ หรือ ‘ข้ำวเหนียวลืมผัว’ เป็นข้ำวเหนียวพันธุ์พื้นเมืองของจังหวัดตำก ปลูกโดยกลุ่มชำติพันธุ์ ม้งหรือพี่น้องม้ง ที่บ้ำนรวมไทยพัฒนำที่ 3 ที่มำของชื่อพันธุ์สุดเก๋ ใครได้ยินเป็นต้องสะดุดหูนั้น มำจำกพี่น้องม้ง ที่มำท ำงำนกับทีมนักวิจัยเล่ำถึงควำมอร่อยของข้ำวพันธุ์นี้ว่ำ “อร่อยมำกจนภรรยำรับประทำนเองหมด ลืมแบ่งไว้ ให้สำมี” นักวิจัยเลยพูดเล่นๆ ว่ำ “อย่ำงนี้ก็ต้องบอกว่ำเป็นข้ำวลืมผัวน่ะสิ” และกลำยเป็นชื่อพันธุ์ข้ำวไป มี ลักษณะเด่นคือเมล็ดสีด ำ เมื่อหุงสุก มีกลิ่นหอม เคี้ยวแล้วมีควำมกรุบแต่เหนียวนุ่ม จึงเหมำะมำกกับกำรน ำมำท ำ ข้ำวเหนียวมะม่วง 12. ขนมครกข้าวสังข์หยด ‘ข้ำวสังข์หยด’ เป็นพันธุ์ข้ำวพื้นเมืองจำกจังหวัดพัทลุง เยื่อหุ้มเมล็ดมีสีขำวปนแดงอ่อนๆ ถึงแดงเข้ม เมล็ดเล็กเรียว ท้ำยงอน เมื่อหุงสุกเมล็ดข้ำวจะนุ่ม หอม และหุงขึ้นหม้อ ข้ำวสังข์หยดมีคุณค่ำทำงโภชนำกำรมำก มี กำกใย โปรตีน ธำตุเหล็กสูง กำบำ แอนตี้ออกซิแดนท์ป้องกันมะเร็ง ช่วยชะลอควำมแก่ ป้องกันควำมจ ำเสื่อม บ ำรุงเลือด เพรำะมีกำกใยสูงจึงดีต่อระบบขับถ่ำยและล ำไส้
40 13. ช่อม่วงข้าวเล็บนก ‘ข้ำวเล็บนก’ จำกจังหวัดพัทลุง มีเมล็ดเล็กเรียว และมีสำรอำหำรที่เป็นประโยชน์แก่สมองและร่ำงกำย มำกกว่ำข้ำวกล้องธรรมดำถึง 15 เท่ำ มีไฟเบอร์ ใยอำหำร วิตำมินหลำกหลำย ธำตุเหล็กสูง แคลเซียมสูง มีสำรกำ บำสูงมำก มีควำมเหนียว นุ่ม หุงขึ้นหม้อ และให้กลิ่นหอมหวนมำก กำรน ำข้ำวเล็บนกมำโม่เพื่อท ำแป้งเองจึงท ำให้แป้งนุ่มกว่ำกำรใช้แป้งข้ำวเจ้ำส ำเร็จรูป แล้วยังท ำให้เนื้อ ขนมมีควำมเหนียวนุ่มกินเพลินไม่เบื่อ เลยเลือกมำท ำแป้งสดส ำหรับท ำช่อม่วงที่ยิ่งแป้งเนื้อนุ่มเนียนละเอียด เนื้อ ขนมก็จะยิ่งนุ่มเหนียวน่ำกิน เนื้อช่อม่วงที่จับเป็นจีบดอกไม้อย่ำงสวยงำมมีควำมนุ่มละมุน ผสมกับไส้ไก่สับปรุงรส ออกเค็มกลมกล่อมและหอมพริกไทยด ำ เมื่อรับประทำนคู่กับกระเทียมเจียวหอมๆ พริกขี้หนูสดและผักกำดหอม สดๆ เนื้อสัมผัสจะละมุนลิ้นเข้ำกันมำกๆ กับรสชำติเข้มข้นของไส้ไก่สับ 14. แพนเค้กข้าวหอมมะลิกับผลไม้น้ าผึ้ง ปั่นข้ำวหอมมะลิหุงสุก น้ ำมันร ำข้ำว ไข่ไก่ ไข่แดง กะทิ เกลือ น้ ำตำลทรำย ผงฟู เบกกิ้งโซดำ และกลิ่นนม เนย จนเนียนละเอียด เทใส่อ่ำงผสม ท ำเมอแรงค์ โดยตีไข่ขำวกับน้ ำตำลทรำย จนขึ้นฟูตั้งยอดแข็ง แล้วน ำไป ตะล่อมผสมกับส่วนผสมข้อ 1 ด้วยไม้พำย พอเข้ำกันดีแล้วร่อนแป้งข้ำวโพดลงไป ตะล่อมจนเข้ำกันตั้งกระทะเทฟ ลอนบนเตำใช้ไฟกลำงค่อนไปอ่อน ใส่น้ ำมันร ำข้ำวลงไปกลอกให้ทั่ว แล้วใช้กระดำษอเนกประสงค์ซับน้ ำมัน ส่วนเกินออก รอจนกระทะเริ่มร้อน ตักส่วนผสมแป้งแพนเค้กข้ำวหยอดลงไปเป็นแผ่นกลม รอจนฟองอำกำศขึ้นที่ ผิวหน้ำชิ้นแพนเค้กจึงใช้ตะหลิวแซะและพลิกชิ้นขนมกลับด้ำน รอจนสุก ตักใส่จำนพักไว้ ท ำจนหมดส่วนผสม
41 15. ข้าวจี่ทาไข่ เมนู ข้ำวแปรรูป ของคนภำคอีสำน ที่ แปรรูปข้ำว โดยกำรน ำเอำข้ำวเหนียว คลุกเคล้ำกับน้ ำกะทิจนเข้ำ กัน ปั้นเป็นก้อนกลม แล้วปิ้งจนสุก หลังจำกนั้น น ำไปชุบไข่ เพื่อเพิ่มรสชำติและมีสีเหลืองสวย น่ำรับประทำน ใคร เอำไปท ำขำยปิ้งกันสด ๆ 16. ข้าวต้มมัด อีกหนึ่งเมนู ข้ำวแปรรูป ที่ แปรรูปข้ำว เป็นขนมหวำนได้แบบง่ำย ๆ โดยกำรน ำข้ำวเหนียว มำผัดกับ กะทิ เกลือ น้ ำตำล จนงวดลง จำกนั้น น ำกล้วยมำสอดไส้ไว้ตรงกลำง โปะด้วยถั่วด ำไว้ด้ำนบน แล้วน ำไปนึ่ง ท ำให้ได้ ข้ำวต้มมัดที่อร่อย และ เป็นที่นิยมของคนทุกยุคสมัย
42 17. ข้าวหมาก อยำก แปรรูปข้ำว เป็นขนมไทยแบบง่ำย ๆ ต้องเมนู ข้ำวหมำกเลย เพรำะใช้วัตถุดิบเพียง 3 อย่ำงเท่ำนั้น คือ ข้ำวเหนียว แป้งข้ำวหมำก และ น้ ำตำลทรำย โดยจะใช้ข้ำวเหนียวขำว หรือ ข้ำวเหนียวด ำก็ได้ 18. ข้าวตังหน้าตั้ง ของว่ำงกึ่งคำวหวำน ที่เกิดจำกภูมิปัญญำของคนไทย น ำเอำข้ำวก้นหม้อที่เหลือจำกกำรกินข้ำวในแต่ละ มื้อ มำกวนกับน้ ำปรุง เพื่อเพิ่มรสชำติ จำกนั้น น ำมำปิ้ง หรือ ทอด เวลำกินก็จิ้มกับน้ ำจิ้ม ท ำให้มีรสเผ็ดเค็มหวำน มัน กลิ่นหอม กรอบอร่อย ใครอยำกท ำเมนู ข้ำวแปรรูป แบบพรีเมี่ยม แสดงถึงเอกลักษณ์และภูมิปัญญำของคน บ้ำนเรำ
43 19. ขนมข้าวโปง คนอีสำนชอบ แปรรูปข้ำว ข้ำวเหนียว ให้เป็นขนมต่ำง ๆ ซึ่ง ขนมข้ำวโปง ก็คือหนึ่งในนั้น ด้วยควำมที่ หำกินได้ยำกในปัจจุบัน หำกใครอยำกอนุรักษ์ หรือ เอำมำท ำขำยแล้วละก็ถือเป็นอีกหนึ่งเมนู ข้ำวแปรรูปที่ น่ำสนใจ 20. ข้าวคั่ว ส่วนผสมที่ขำดไม่ได้เลย ในอำหำรอีสำน ไม่ว่ำจะเป็น ลำบ ก้อย น้ ำตกหมู ต้มแซ่บ หรือ น้ ำจิ้มแจ่ว ก็คือ ข้ำวคั่ว ฉะนั้น หำกใครอยำกจะ แปรรูปข้ำว ให้กลำยเป็นผลิตภัณฑ์ที่ขำยได้ ไม่มีวันหมดแล้วละก็ ข้ำวแปรรูป ถือ ว่ำตอบโจทย์มำก ๆ
44 21. ข้าวแช่ ข้ำวแช่เรียกได้ว่ำเป็นเมนูโบรำณที่อำจหำกินไม่ค่อยได้ ด้วยควำมหอมสดชื่นของข้ำวหอมมะลิ กินกับปลำ แห้งและกับแกล้มอย่ำงอื่น อิ่มอร่อย คลำยร้อนได้ดีเลยทีเดียว 22. พิซซ่าข้าว น ำข้ำวสวยเหลือติดก้นหม้อมำเคล้ำกับไข่ไก่ พำร์มีซำนชีส น้ ำมันมะกอก แล้วอัดเป็น แผ่นกลม น ำไป อบจนกรุบกรอบ ก่อนปำดซอส แต่งหน้ำพิซซ่ำตำมชอบ น ำไปอบรอชีสละลำย ก็ได้พิซซ่ำข้ำวกลูเตนฟรีไว้กินกัน โดยไม่ต้องเสียเวลำนวดแป้งแล้ว
45 23. น้ าสลัดข้าวหอมมะลิ น้ ำสลัดซีซำร์สลัดสูตรนี้ท ำจำกข้ำวสวย จึงข้นได้โดยไม่ต้องพึ่งไข่ไก่สด แล้วใช้ข้ำวแต๋นพองหักเป็น ชิ้น ๆ โรยลงไป แทนกรูตอง ได้สัมผัสกรอบอร่อยไม่แพ้กัน 24. ขนมตาลข้าวเจ๊กเชยเสาไห้ ข้ำวเจ๊กเชยเสำไห้ ที่เป็นสินค้ำประจ ำท้องถิ่นของ จ.สระบุรี ขนมตำลที่ท ำจำกแป้งของข้ำวเจ๊กเชย สีของ ขนมตำลที่ท ำจำกแป้งของข้ำวเจ๊กเชย จะมีสีเหลืองนวลกว่ำ ขนมตำลทั่วไปที่ขำยในท้องตลอด เมื่อได้ลองชิมแล้ว จะได้รสสัมผัสของควำมนุ่ม เด้ง ของขนมตำลจำกแป้งข้ำวเจ๊กเชย กินไปแล้วไม่รู้สึกฝืดคอ
46 25. ข้าวโอ๊ตอบเมเปิลไซรัป อำหำรเช้ำจ ำพวกธัญพืชอบกรอบหวำน ๆ ก็ยังคงเป็นที่นิยมของทั้งเด็กและผู้ใหญ่ เพรำะเป็นอะไรที่ง่ำย ๆ ไม่ต้องคิดไรมำก แต่อย่ำงที่รู้ว่ำ ถ้ำซื้อคำรำเมลคอร์นเฟลกแบบส ำเร็จมำกินรำคำก็ไม่ใช่เล่น ๆ นะคะ วันนี้กระปุก ดอทคอมเลยอยำกจะชวนมำท ำธัญพืชอบกรอบกินเองกันดีกว่ำ นอกจำกจะช่วยประหยัดเงินแล้ว เรำยังสำมำรถ เลือกธัญพืชมำผสมกันเองได้ตำมชอบใจ ถูกใจ ถูกปำก และที่ส ำคัญคือสูตรนี้เรำจะใช้ "ข้ำวโอ๊ต" ธัญพืชยอดนิยม ส ำหรับคนรักสุขภำพที่่น่ำจะมีติดบ้ำนกันไว้อยู่แล้วมำเป็นส่วนประกอบหลัก น ำไปอบให้กรอบกับน้ ำเชื่อเมเปิลหอม ๆ จะท ำเก็บไว้กินเป็นอำหำรเช้ำกับโยเกิร์ต ผลไม้สด หรืออำหำรว่ำงเคี้ยวกรอบ ๆ เพลิน ๆ ก็ได้ แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม https://www.youtube.com/watch?v=xeiui-Y9JrE บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาต่างประเทศ - ครูสอนค าศัพท์ภาษาอังกฤษ หมวดอาหารที่นักเรียนคารรู้ เช่น ค าว่า food breakfast lunch dinner hungry thirsty เป็นต้น บูรณาการความรู้สู่กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม - เรื่อง มารยาทในการรับประทานอาหาร - ให้นักเรียนได้ลองน าอาหารที่ท าจากข้าวมาโรงเรียน มาแบ่งปัน และลองรับประทานร่วมกัน - ให้นักเรียนได้เรียนรู้วิธีการรับประทานอาหาร แบบต่างๆ เช่น บุฟเฟ่ต์ ค็อกเทล โต๊ะจีน (ครูอาจ จ าลองสถานการณ์ให้นักเรียนได้มีประสบการณ์จริง) ข้อมูลอ้างอิง https://shorturl.asia/fCjkm