1 -2563 (Final Full text)

CONTENTS
VOLUME 35
ISSUE 1
JANUARY - JUNE
2020

ก บรรณาธกิ ารแถลง
ข คำชี้แจงการ

ORIGINAL ARTICLE

1 พารามเิ ตอรเ์ รติคโู ลชยั ท์ท่ีเหมาะสม เพื่อชว่ ยในการวินจิ ฉยั ภาวะซีด

จากการขาดธาตุเหล็กในผ้ปู ว่ ยโรงพยาบาลอุตรดิตถ์ นพดล เพม่ิ ศรพี งศ์

11 ผลของกระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอ่ื นตอ่ การปฏิบัตกิ ารพยาบาลปอ้ งกันปอดอกั เสบจากการใช้

เคร่อื งช่วยหายใจของพยายาลในหอผู้ป่วยหนักอายรุ กรรม นศิ มา แสนศรี *, นิสากร วิบลู ชยั **

20 การศึกษาการเลือ่ นนดั ผ่าตัดในผปู้ ว่ ยทีพ่ ักรอการผา่ ตัด โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

กมลวรรณ ออ่ นขำ*,ปราณี ดีอดุ ม**, นภาพร ขวญั มขุ ***

30 ผลการใช้รูปแบบาหสาขาวิชาชีพต่อการควบคุมระดับน้ำตาลในผปู้ ่วยเบาหวานชนดิ ท่ี 2 ทม่ี ารับบรกิ าร

ณ คลนิ กิ หมอครอบครวั พุมะค่า อำเภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์ ธีวรา พนธารา

39 การพฒั นากลยทุ ธ์ในการปฏิบัติตาม VPN โดยใช้ WHAPO Leader เพือ่ ป้องกันการเกดิ ปอดอกั เสบ

จากการใชเ้ ครอ่ื งช่วยหายใจของผปู้ า่ วยอายรุ กรรมหญิง 2 โรงพยาบาลอุตรดติ ถ์
กานต์พชิ า จนั ทร์หงษ์, สริ ิอร มีชำนะ, มยรุ า ทา้ วเทพ, วารษิ า ศรขี ำมี

47 การศึกษาเปรียบเทยี บผลการรกั ษาระหว่างการเย็บปิดแผลแบบรนั นง่ิ สับคิวติคูลา่ และการเยบ็ ปิดแผล

แบบอินเตอร์รบั ดว้ ยวัสดุเย็บแผลชนดิ ไมล่ ะลาย ในผปู้ ว่ ยที่ได้รบั การผ่าตัดแบบเปิดบริเวณกระดูกขอ้ มอื
ส่วนปลายในโรงพยาบาลหนองคาย ชลธศิ ละเอยี ดอ่อง

A Message from the

From the EditoErditor-in-Chief

ǟǜ˘ǟLJ˭Ʊǖ˘Ǎ ǨǜǙǦǏ˚ǦnjǬǎǖǜLJǨǖ˨ǜǔǦƮ ǨǖǦƮ˨ǨLJ˫njNJǦƴǔǦǟ˚˼ ƶǍ˘ǍNJ˛˭ 1 ƯǣƴǜǦǖǟǦǖǜ˫NJǕǦǝǦǟLjǖ˥ǟ˺ƯǓǦǑǩǙǥǜ˫Ƶ˘ǕNJǦƴƮǦǖ

ǩǑNJǕ˥ ȲHealth Science Clinical Research HSCR ȳ ǎǖǥƵ˳Ǧǎˮ Ǒȡǝȡ2563 Ƶ˯ƴƯǣǨƷ˫ ƼƷǜnjǫǠ˝NJ˚ǦnjǏ˝˼ǣ˚ǦnjǜǦǖǟǦǖNJ˺ƮNJ˚ǦnjǬLJ˝

A Message from theǣ˚ǦnjƴǦnjǜ˫Ƶ˘Ǖ ǩǙǥǍNJƱǜǦǔNJǦƴǜ˫ƷǦƮǦǖNJ˭˛nj˚ǦǟnjǫƵǫnjǜǦǖǟǦǖǨǙ˚ǔnj˞˭LJ˝ǜǕƱǖǍ˘

ǟ˳ǦǠǖ˘ǍƱǜǦǔǖ˼˝NJ˛˭ǏǔǣǕǦƮƵǥnj˳ǦǨǟnjǣǫnjǜǦǖǟǦǖƶǍ˘Ǎnj˞˭Ǩǎnj˩ ǟ˫˛ƴNJ˛˭Ʈ˳ǦǙ˘ƴǨƮ˫LJƯ˞nj˯ ǫnjǎƵ˙ Ƶ˺Ǎ˘njnj˞˭ Ƹ˛˯ƴǨǎnj˩ Ǔ˘ǕNJ˭˛ǨǖǦǔǣƴLJ˝ǜǕLjǦ

Editor-in-ChiefǨǎǙ˚ǦǬǔ˚ǨǠ˨nj Ƹ˛˯ƴǨƮ˫LJǏǙƮǖǥNJǍǎǖǥƷǦƮǖNJ˛˘ǜǪǙƮǩǙǥǖ˺njǩǖƴNJ˭˛ǟ˺LJǫnjƷ˚ǜƴ 30 ǎˮ Ʊ˱ǣ ǔƮ˭ ǦǖǖǥǍǦLJƯǣƴǪǖƱ Covid-19 ǣƴƱ˥ƮǦǖ

ǣnjǦǔǕ˘ ǪǙƮ ȲWHO) ǎǟǖǜǥ˘ǟƮLJǦ˭ƱǝǖǫǍ˘ Ǡ ˝ǪǨǜƱǙǜǦ˫LJǏ-˚Ǧ1nj9ǬǎǨǎǖnj˩ ǜLJ ɌƮǨǖǦ˨ǜǖǔǖǦǥƮǍǨǖǦǦLJƮǫ˨ǨǠLJƼ˫njNJ˚Ɍ ǦNJƴ˛˘ǜǔǪǦǙǟƮ˚˼ ƶ ƵǍ˯ƴǍ˘ ƵNJ˳Ǧ˭˛ 1ǨǎƯǣnj˩ ƴNJǜ˭˛NJǦǖ˺ƮǟƱǦnjǖLjǜ˫NJ˝ǣǕƴǦǔǝǦǦǖǟ˼Ƶ˝ Lj˘ƮǖǬ˥ǟǜ˺ƯǖǓǟ˘ ǦǪǑƱǩǪǙǖǥnjǜǦ˫ƵNJ˘Ǖ˛˭NJNJǦ˳ǦƴǫƮǠǦ˝ ǖ

ǨƮ˫LJสǪวǖัสƱดǎีคǣรLJับǣเ˘ƮǩวǑǨลǟNJาǍǕผNJ˥ ่าȲ˭˛HǖนeǥไaǍปltรǦhวLJSดǫcnjเรieƵ็วn˭njมcǨeาǎกCnj˩ เliรǎnาiǖcกǥa็เǨlดNJRินǝeทsǩeาǖaงƮrมcƯาhǣสHƴู่ฉSǪบCǙRับƮทȳǩ ǎี่Ǚ1ǖǥǥǩขƵǑอ˳Ǧงǖǎว˚ǖˮ าǑǥรǍȡǝสǦȡา2LJร5Ǭว6ǎิท3NJย˛˘ǜƵา˯ǪƴศǙƯาǣƮสǨตƷǎ˫รƼƵ˙ ์สƵƷุข˺Ǎǜภnjnj˘ าǫǬพǠǜแ˝NJǖล˚Ǧ˘ǟnjะǪวǏƱิจ˼˝ǣǪัย˚ǦǖnjทnjǜาǦǦงǟǖกǦǟาǕǦรǑǖแNJ˘njพ˺ƮNjทNJ˺˥ǫยǠ˚Ǧ์ njǔ(HǬ˚ LJea˝ lth
ScieǩnǑceǖ˚CǖǥlinǍicǦaLJl ǬRǎesǣǩe˚ǦǙanj˝ǜrƴcǫǦhnjnjHǣǜSǕ˫ƵCǦ˚ ˘ǕRƴnj)ǩป˝ǙǣǥรǕǍะ ǰจNJǷ�ำƱǴปǜ พีǦǎǔ.ǖศNJǥ.ǦǨ2NJƴ5ǜǝ6˫Ʒǩ3ǦǙƮจǥǦงึLJǖขNJ˫njอ˭˛njǩเ˚ǦชLJǟญิnjnjNJชǫƵ˛˘วǜǫนǪnjǙใǜหƮǦท้ ǖǔา่ǟ˭ǏนǦ˼˝LjǖผǨ˫LJอู้ Ǚา่Ǩ˚ǔƷนnj˱˞ǣว˞˭LJาƮ˝ǜรǜǕส˚ǦƱา ǖDzร˘Ǎท,1 1กุ 7ท,Ƕา่ Ǵนไǵด Ʊอ้ njา่ น งNJา˞˘ƴนǬวLJจิ ˝Ʊยั ǖแǦ˚ ลƷะ˭ǜบ˫LjทǏค˼˝ƱวnjามǬǎทǩาǙงว˝ǜชิ าการ
ทีน่ ่าƮสǜน˚Ǧใ จDZใǰนǶว,DZาǯรสǶ าƱรnjเล่มนǟี้ด˳Ǧ้วǠยǖค˘ǍรƱบั ǜǦǔǖ˼˝NJ˭˛ǏǔǣǕǦƮƵǥnj˳ǦǨǟnjǣǫnjǜǦǖǟǦǖƶǍ˘Ǎnj˭˞Ǩǎnj˩ ǟ˫˛ƴNJ˭˛Ʈ˳ǦǙ˘ƴǨƮ˫LJƯ˞nj˯ ǫnjǎƵ˙ Ƶ˺Ǎnj˘ nj˞˭ Ƹ˛˯ƴǨǎnj˩ Ǔ˘ǕNJ˛˭ǨǖǦǔǣƴLJ˝ǜǕLjǦ
Ǭǜǖส˘ǟำ�ǪหƱรǪับǖคnjวǦาǟมǨǦǎรǕǙู้ทǑ˚Ǧี่ผǬ˘njǔมNj˚ǨอǠ˺ǫ˥ Ǡย˨njǔา Ƹก˚ ˛˯ƴƱจǨƮะ˱ǣ˫LJนǣǏำ�ǥǙเสǬƮǖนǖǥอNJในǍวǎาǖรǥสƷǦาƮรǖฉNJบ˛˘ǜับǪนǙƮี้เปǩ็นǙǥสǖิ่ง˺njทǩี่กǖำ�ƴลNJัง˛˭ǟเ˺LJกǫิดnjขƷึ้น˚ǜƴใน 3ป0ัจǎจˮ Ʊุบ˱ǣันนǔƮ˭ี้ ซǦǖึ่งǖเปǥǍ็นǦภLJัยƯทǣี่เƴรǪาǖมƱอCงoดv้วidย-ต19าเǣปƴลƱ่า˥ƮไǦมǖ่เห็น
ซโคึง่ วเกǣดิ ิดƴ-ผƱ19ล˥ƮกเǦปǖรน็ ะǣทnj“บกǦปǔารǣǨร˘ǕƮะnjรǪ˫LJชǙะǦǪาǔบƮǖกǕ˘ Ʊา ǖรǪดǎǙทǥǣใƮǍว่ั หLJโ˺ǜȲญǣลW˚Ǧ˘Ʈก H”่ ǬǨแOǟǜทล)Ǎǖวั่ะǎNJǟ˘ โรǖล˛˭ǖƷนุ ǥǥกnjแƮǍร˫LJจǦǦงǝงึnjLJทจǫǫ˞˭ƱǠีส่nj�ำ ˱ǣ˝ǪเดุƵƱป˭njใɌǜน็ǨนǨ˫ƷLJǎทช˞˱-ǣnj˩ที่ว่ 1Ǭ9งǎกุ ǜǖค3Ǩǖǎǥ0น˘ǟǨnj˩ NJตปǪ Ɍǝอ้ƱƮคี ǩงǪǦือǖมǖǖมƮnjาǖีกƯรǥǦาǣจู้ǍɌรƴกั ǦƮรǪไLJǙ˚ǣะวǫƮบรnjǠสัǩาƼǠǙดโnj˚Ɍคǥข˝ǦNJǩโอรnj˛˘ǑǜงนǪ˞˭ ǖโǑǙาร˚ǖƮทǍคǥ ที่ǍǬƵCǜ�ำǦ˯ƴoǖใLJƵvห˘ǟ˳ǬǦidเ้ǎǨǪกǎ-NJƱดิ˩nj1˛˘ǜǪ9โNJǖǪรǙ˛˭NJnjคอƮ˺ƮǦปงƱǔǎคอnjǦ˙Ƶ์กดLjǩƵาอ˝ǣǙ˺Ǎรกั ƴ˝ǜอ˘njเǔส นǬ6Ǧǜบาǖǖǟมท˼Ƶ˝ ˘ǟǦยั˘รƮี่ ǪǕะโǬƱลǜบǑǪǖกǖาnj˘ ˘ǟnjด(NjǪWǦใƱ˺ ˥นǟNJHǪจǦǖ˛˭ǨOǕนีƱnj)ǑเǕǦปป˘njNJǨน็ƮรNj˭˛NJะป˫LJ˺˥ǫ˳ǦกǠรǫǠาǔะศ˚˝เทใหศ้
แรกƮขǦอǖงโǖลǥกǍแǦลLJะǫแnjพǩǔรǑnj่รǖ˺ะǞ˚ǖบǕǥาǍ˥ ǟดǦ˳ไǦLJปǠǬǎทǖǩว่ั ˘ǍǙโลǬ˝ǜǜกǫnjǖǣ˘ǟปǕǪจั Ǧ˚ƱจƴǪบุnjǖนั˝ǣnjǕไวǦ ǰรǟǷสั ǦǴโǕ คǎǑโǖร˘ǥnjนǨNjNJา˺˥ǫǝสǠǩาǔǙยǥ˚NJพLJ˭˛Ʈนั ˫nj˳ǦธǩǙ์ุใLJห˘ƴnjมǖNJ่แǥ˛˘ǜพǍǪǙรǦ่รƮLJะ ǔǨบǎ˭Ǐา˩nj˝˼Ljด˫LJǟไǨปǦƷแǕ˞˱ǣลǑƮ้วǜ˘njใ˚ǦนNj Dzอ˺˥NJ,ย1˭˛ 17่า7ง,ƱǶนǴnj้อǵǬย NJƱ1Ǖnj8 ǖ5NJ˼˝Ƶป˞˘ƴ˘ƮǬรLJǬะǜ˝Ʊเทǖǖศ˘ǟ˚ǦƷแǫ˭njǜล˫LjLjะǏดǖ˼˝ƱินǥnjแƮǬด˼ǙǎนnjǩทǙ˞˭ ว่ั˝ǜโลก
มีผู้ตǔิดǦเǩชǙื้อ˝ǜกƵวǦ่าƮ3Ǫ,ǖ11ƱƮ7ǖǜ,7ǥ˚Ǧ5 ǍDZ6ǍǰǶNJค,DZǦนǯƴǶǨทLJ Ʊ้ัง˫njnjไǠดǦ้คǕรǫ่าƵชǨีวƶิต˭ǕผǍู้คǑนǙไป˘njแǖล˝ǦǕ้วกǩวǖ่าƴ Ǡ21ǖ7˱ǣ,2 Ǫ0ǖ7ƱƸคนǦǖǟ˥ ȲSevere Acute Respiratory Syndrome - SARS)
Ƹ˛˯ƴไǔว˭ǟรǦัสǨǠโคLjโ˺ƵรǦนƮǬาǜǨสƷǖา˞˱ǣ˘ǟยǪǬƱǜพǪǖนัǖǟ˘ njธǪǦ์ใุƱǟหǪǦมǖǕnj่ ǑคǦnj˘ ือǨƷNj˺ǫ˥˚อnjǠะƮǔไ˘nj˚ รƱ ?˱ǣ ǣǥǬǖ
เ ร หดะลินบังǣǩǨǣหาจLJǠƴǦดาา˫njƱออƮย˝ƴใกNJน˥ƮใɑงงǦนจคมǦค Ǧǖ้ันǠเƴ์กนǖก์ฉǖรǙǔาุษ˺ǣnjียาา˘ƴǦรnjยรบวǩอƵƵอ์ǦพǖนสǦǦ1ǔนƴลƮาƮ�ำ ǣƮǔƸ˘ǕǔาสันมหǑnj˛˯ƴǦǦƴǪมǦัปรัยƱรǩǔǖ˞Ǚ˘˞˱njnjƮยั้าดบัǙ˥โƮǟ˭ǖƮNJǖยลǣโา˝ǜǦไǥǦล˭˛ǦแǨวกหƵǖǨǦǍȲǟǠWǜรรกǣǦƵ์จǦ˛˭ǕLjงสัร ƮnjLJHะNJ1˺ƴƵะ(โǪǦหมǫOWǟ˳คǦบƮǖǦnjǔีรป˘)ƮǫƱǎโุวǦ˘ǕǔHือǠรัญǨǖ่าǖLJǪǖnjƷนO˝ǣǥǙǖโ˞˱ǥǦห˺ǣǞาไǍ)รǜƮǥǍวǠǬสาǕคǍ˘Ǖ Ǎรǜรǖǜ˺ห˥Ƶ˥า NJซะǖǟǜัสǦǥ˚Ǧยาǥบǟ˘Ǧา˳ǦǥǍLJช ยพǔƴǏรǪǠุวǓ˺นǜƯƱใǨ์สนั˭ǎ˝˼่าLjLJǖ˚ǦจิดǦǣǪธ˘ Ǎ˙˫˫ƼLJnjǖตǕ(Ǭนผƴ์ุใSǜnjǬǠǨิดǫǪหี้คู้ตƷǠǜeǖnjǦǦǖขมือิด˞˱vǖǟ˘ǣǦǨǕƱǙัดƷe˘่ทเǟƷǠǬǫชǔ˝˚ǔ“njrƵǜǪี่กnjeǦื้อผ˭ǣเƱǨƮǨǖ˫�ำLJƶǕชǠไู้ปA˘njǦǪǟ˘ลว˭njǕǫื้อǖǙ่Ʈวc ǪƵรงัǍ˞˭ƱnjuไยǜƱǦรสั Lj˱ǑǣวtǦอ ะǖǪeโƯร˫LJǙǟǖɌคบาǬǨัสdž˘RnjǦƯƯnjƷกโาǕeโǖร˱˞˘LJ˝ ǣดǦาคǥǖs˝ǦนǑรǬǟ เpNJ˚ǜǕโǏปาǜ˘njหǦiรǩǔ˛˭rสƮǖ˼˝ǎ็นNjนǕaนǖ˘Ʈǟาǖ˺ส˥˜ǫǜtัǑกƴาoǠǪย˘ǍǔาǕ จƱr”˘njǠǔพยyǣƱǣǪะǖNj˚NJนัพǖǦกมǜǦS˱ǣ˺˥ǫ˛˭ƮnjธƮนัǍǠ่Ʈอีอy Ǫ˳Ǧุ์ใǦǦธnนǔาǦǖƱหǙɌdǖ์ุทกƱหǖ˚ ˺ǔมƮ˘ƴƵrNJีƸ่าǠoนǖ˚ǣǪ่ǥ7ǦรmǦจǖǥnj้าnjǔปƴǖะǍนƱคeǠ˘Ʈ˭ǣǟ˥ǨมอǦี้LJนnj ƵǦ -ƮพดีอLJȲ˫˝ǦnjไSƮǥǖทาǨบบnjSeǠǎǔǦกǥย˞˭วA ไvǑ˩ǖǦnj˭ǣวNJามรeRǕǨǍǟรรǦู้จrǖǖSอeǫัสเǬǦƮัก˫˛ǔ)ǜƵรักǜǕโAǦไิ่มǩƴซǣǖคเǑวสcǖǟǖ˘แǟึง่Ǖโรu˘njบǎรมƮรǪǦ˚ǦสัtƱNjนกรeีสƱǣNjƴใ˺˥ǪNJ่วาคนา˱ǣǫLJǦRǖ˭˛มLJม เือตeǖ 7njǍหǔาดǣsรdžǦǜƱตแp˭Ǭม้วǕะǔƯǔnjiลจุีไยกǟ˚rǦǦข ˝aาǬǣ้วǩƴLjลู˺ƯNJ้tกห˘ƮǙǠนǦตo 6Ǖเǩา˝ǜrnjǔǨี้มชาǖǟynjก ม˛ื้อ˯ǔ6สƴา˼˝ƵǍอǥS แมไǦา˘ƮǟǨyวาnjǖƷลยLJาǦǬnรก˚˳ǜǦ˚ดพ้วnj˝ǜǜǕdัสาǔǜจǖ้วǕǑัน rโรǬ˚oǦ˘ายǟLJǣค˘njธรǣmก อǫ˝ǜǦุ์โNjǠุน njโรeทǨาƮǕ˺ ˥ แรǦƵLjNJนกี่เ-Ǧ ครƮ˨Ǎค˛˭ǨǖǠาาǖƱงSรǥǏเยƱรǦǬมǕชAะƮไเ˼˝NJƮǣǣǨ่นบากRอ˼ǙƮ˭˛ กSกิดบแ˫njLJ)อนัหกท˭˞ า้งาาจๆรง
ท�ำ ใǔห˭nj้อวǦ˵ ยัǔวƮ˼ ะ ǠภǦาǕยใǫƵนǣǨลǠƴ้มƱnjเ˥Ʈห˛˱ǣǦลǕǖǠวǣǣnjขǍณǦǔ ะ˘ǕƱทǪǜǙีก่ ǖƮรǖมȲǍ˭ WคǑวHǍบOǩค) Ǒมุ ǖNJโǥรǍǕคǜ˺NJ˥ ˚Ǧก˘nj ǏรƱะ˼˝Ljǜท˫LJǦรǨǔƷว˞˱ǖǣง˺njǬสǜǩาǖǖธǟ˘ ƴาǪƯรƱณǣǪǖƴสnjǪขุǖǦǟƱแǦนǕะǑนnj˘ �ำ Njว˺ǫ˥่าǠหǔ˚ าƵกǥผǔู้ทǣ˭ Ǧีเ่ ดƮินǦǖทǨาǖง˫ǔ˛ มǩาǖจƮาƱก˱ǣพ ǔื้นǬ˭ Ưท˝ ีเ่LjสǦีย่ ǔงǔกǦาLJร˝ǜรǕะǣบǦาƮดǦขǖอǬǣงโรค
มีอาǨกǖǦารƵไǥขǎ้ รǣ˟ ่วƴมƮก˘njับLjǩอǜ˘ ǠาǬ˝ƴLJกɑ˝ǣา รǠǕทǙǦ˚ า˘ƴƴงƵǬเǖǦดƮ?ินnjห˞˘njาǖยǦใǜจ อ1 ยǟ˘่าǎงLJใǦดǠอ˥Ƶยǥ่าǔง˭ǎห˙Ƽนึ่งǠǦเชǠ่นǦǕไǫอƵLjเจ˫LJบ็ Ưค˘LJอ Ǐม˼˝ǎีน˜ǜǕํ้ามǣǦกู ƮหǦาǖยǠใnjจ˘ƮเหƵǥนǔื่อ˭ǣยǦหƮอǦบǖǎคǣวLJรǍรีบǜǔพǣบ˘ƮแǨพǟǍทǖย˚ǜ์ทǔันLJค˝ǜวǕา มǠรǦนุƮแรง
ของโรค ǣǦƮǦǖǖ˺ nj ǩǖƴǔǦ ƮǣǦƵNJ˳ ǦǫǠ˝ǣǜ˘ǕǜǥǓ Ǧ ǕǫnjǙ˝ ǔǨǠǙǜ Ưdž ǥ NJ˛˭ ƮǖǔƱǜǍƱ˺ ǔǪǖƱ Ʈǖǥ NJ ǖǜƴǟǦNj Ǧǖdž ǟ˺Ư ǩnj ǥnj˳ Ǧǜ˚ Ǧ ǠǦƮǏ˼˝NJ˭˛
ǎƵ˙ Ƶ˺Ǎ˘njǕ˘ƴǬǔ˚NJǖǦǍƷ˘ LJǨƵnjǜ˚ǦǨƷ˱˞ ǣǬǜǖ˘ǟǪƱǪǖnjǦǟǦǕǑ˘njNj˺˥ǫǠǔ˚ǩǑǖ˚ƮǖǥƵǦǕƵǦƮƱnjǟ˚˼ƱnjǬLJ˝ǣǕ˚ǦƴǬǖ ǩLj˚ǨƷ˞˱ ǣǬǜǖ˘ǟƷnj˫LJ
ƱǙปเ˝ǦรǕัจาƮจจุบ˘njะันǩปǑย้อังǖงไ˚ǏกมǨǔǦ˚LJ่นัทnj˭ nj˫njรต˵ǦNJNJาǔัวǦǦบ˼Ʈไƴƴดช ǠǔǙัด้อǦǦǥเยǕƵจǣǫǦา่นǣƵƮงวǨƴไǑǠ่าƯรnj˞˱njเǣ?ช˱˛ǣNJƴื้อǕ˭˛ǨǨǟไǠǠว˛˭ǕǣǙรƴǍǜัสƮ NJโǦƱค˭˛ǣǖǜโǖǣǖรǥƮǖนǍ˭ǍǔาǦǑสǦLJƵǍาƯยǩǦǣǑพƮƴNJƮǪันǖǕǦธƱ˥NJǖ์ุใǔห˘njǬ˭ǣǣมƱǦǜ่แǩƮǦพǙǦǔรǖǥǖ่กǬƵ˺njƯรǦǩ˝ ะǖǔǖจ˚ǜƴาǔƯยƮǣจƴ˘ǍǪาǣǖกǦƱคƮนǦǖสNJู่คǦนƴไǨดLJ˫nj้อǠยǦ่าǕงไǫƵรǣแǕต˚Ǧ่เƴชǫLJื้อǣไวǕร˚ǦัสƴǠชnjน˛˯ƴิด คǨƷล˚nj้า Ǭยǣก ǨันƵแ˨ǍพƱรǣ่ผ ่าน
ทางละออƱง˳Ǧขǩอnjงǥเหnjล˳ǦǨวNJǖทǦ˭˛LJƵี่อ˭NJǥอ˭˛ǟǎก˺ǣLJ˟ มƴƵƮาǦจ˘njƮาLj กǜ˘ǣǬกƴLJาƱǣ˝ ร˥ƮǕไǦอ˚ǦǖƴแǬǣลǖnjะ?จǦาǔม˘ǕǪǙƮƱ˱ǣ ǨǖǦǟǦǔǦǖljǎǣ˟ ƴƮ˘njLj˘ǜǨǣƴƵǦƮǬǜǖ˘ǟNJ˛˭Lj˫LJLj˚ǣNJǦƴǖǥǍǍNJǦƴǨLJ˫njǠǦǕǫƵ

NJ˺ƮคƷ�ำ njแ˫LJนǬะLJน˝LJำ�˝ǜทǕีด่ƮǦีทǖีส่ ǎǙดุ Ƶ˙ ˝ǦจƵƴ˺Ǎาǔก˘nj˱ǣǕ อǨ˘ƴǙงǬ˭˛Ǖคǔƴ˚NJ์กƮǖาǦǦรǖǍอǨƷนƯ˘LJǦ˝าǨǫมƵƮnjยั Ǚǜโ˝Ʊล˚ǦnjǨกƷNJ˱˞ǣค˭˛ǬǬือǣǜǠǖเร˘ǟǖาǪ˱ǣสƱƵǪาǦǖมǔnjา ǦรǠǟถǖǦปǣ˱ Ǖ้อǨǑƯง˘njǦกNjǫนั Ʈ˺˥ǫตǠǙวัǔ˝Ʈเ˚ǩอǙǑง˚˺ǔǖจƱ˚ƮาnjǖกǠǥไวƵǔรǦ˚˼ǔัสǕǦทƵƮǦี่ต ƮLjิดƱ˝ǣตnjƴ่อǟǣท˚˼ƱǕาnj˚Ǡ˼ งǬรǦ˚ LJะƴ˝ǣบƵǕบǦ˚ǦƮทƴNJาǬǖง˺Ʈเ ǩดƱLjินnj˚ǨหǣƷา˞˱Ǖǣย˚ǦǬǜใƴจǖnjท˘ǟ˝ǣกุƷǕชnj น˫LJิดได้
ด้วย1กȡ5าร-ล2้าǨงǔมLjือǖ เȲลPƱี่ยhǙงy˝ǦกsǕาiƮcรa˘njเขlǩ้า&Ǒใǖกs˚Ǐลo˚Ǧc้คnjiนaNJทlǦdƴี่ไอiǙsหǥtaǣรnǣือcƴจƯiาnǣมgƴȳǨ ǠหǫǟǙร˚ǜือǠNJเnjข˭˛ǣ˝ǦาǣใƮƮกǦǔลƮǦ้กƵǣลǦnjุ่มƮǦƮคǔǦน˘ǕǖหǬǨมǣǟู่มǔǩาǙǣกǥǨǔƵตǦ˛˱ǣ้ǔอǣงǣอƮยƵู่หǦ่างƮจǍา˝Ǧกnjท ุกǩคǙนǥอǑยǕ่าǦงǕนǦ้อǔยǣ1Ǖ.5˚ǦǨǣ-2Ǧǔเ˱มǣตǟ˘รǔǏ(P˘ǟhysical
& soǫcǍiaǠlnjd˝Ǧis tLJaǜnƴciLjngǦ) Ƶใǔส˼Ʈ่หƱ˳Ǧน ǩǩ้าǙnjกǥาǎnjก˳ǦǦอNJƮน˛˭LJ าLj˭NJม˝ǣ˛˭ǟยั ƴ˺LJเǙƵส˝ǦมƮƴอ ǔǣเม˱ǣƴื่อƱƮ˥อƮ˚ǣǦอnjǖกǟǣจ˘ǔnjาǏǦกǔ˘ǟบ˘ǕǨ้าǟǪนǙǔƮǣแƱล ˱ǣǠะ ǜǨพǖ˘ƴยǦǜǟา˚ǦยǦNJǔา˚ǦǦมnjǖอljǏยǎ˝˼ǣ่าǣ˟ เ˚ǦอƴnjƮาǜม˘njǦืLjอǖ˘ǜสǟǨมั ǣǦผƴǖƵสั ǨǦǙใƮบ˚ǔǬหnjǜน˭˞ǖǩ้า˘ǟǙNJǥด˭˛Ljǟว˫LJงǦLjตǖ˚ǣาƵNJǦจǦƮมƴǍูกǖǥǖแǍǖลǍdžะNJปǦǦNjาƴǨก˫ƮLJǦ˫njตǖǠ้อƵǦงǥǕลǫ้าƵงมือ
ก่อนǎสǙัมǣผLJสั Ǔเส˘ǕมƵอǦƮหƮNJวǦัง˺ƮǖวƷLj่าnj˫LJท˫LJǨ่าǬƷนLJ˱˞ǣผ˝LJǪู้อ˝ǜƱǕ่าǜƮน˫LJǦวǟǖา˫ǙǍร˝ǦสǨƮƴาǔ˝Ǧรǣ˱njเล ˭˞ƱǨ่มǙǖ˭˛ǕนǍ˘ ƴี้แƮลǦะǖสǨƯาǦ˝รǫจƮาǙก˝ƱบnjรNJร˛˭ǬณǣǠาǖธ˱ǣิกƵาǦรǔจ ะǠปǖǣ˱ลǨอƯดǦǫภƮยั Ǚจ˝ƮาǙก˚˺ǔกƱาnjรǠตǔิด˚˼ǔเǦชƮื้อ โLjค˝ǣวƴิดǣสǕิบ˼˚ǠǦ˚เกƴƵ้านǦƮี้ คNJร˺Ʈบั ƱnjǣǕ˚Ǧƴnj˝ǣǕ
จร( Hับดุ eคปaǬNJุณรlLJtǦะh˝ǨทภƴกǏSƮาาาǕcพงNJǦยiǩeกǖใใǦǑnนหอǩƴcǖกผ้งǑƮeǬ˚บา้อูǣNJCǎรรา่ ƴlǕǕดiรนnǫ1ǎǍ˥Ǎȡ˘ณƴูแiȲม5ǙcǖHǏลǠaีคǣาǖ-e˝˼ǣnjรlLJ2วธdžaRัก˚˝ǦǦNJาǓิกlǨe ษnjtǦมǦǔ˘LJǕาshƴาƸNjสLjƵeǜรƮทS˛˯aƴ˫ǦƮนตǖƴǣLjrƮcี่ดƵใ้อǦcȲƴiจǦƮียPǥhǖeงǍ ใǦhิง่ǨขLjƵnHนǖǎǖyขอcǔ˝ǣǖSกLjsึ้น˩nje˼ƮขdžƴiCา˫LJcตƮอ ƯRCรǩaǨǦ่อǦƷบǣต)lǙlNji˱˞ไǖǣ&nค่อƯǥ˫ƮปเƵǪiปǎุณยǣǦcsƱใ˺LJน็นǦoอǖǍaǜผǎƮcLjอทดl˫LJƱู้ทi R˝ǖǣยaีส่ǟใLj˺džนี่สelƴǥา่˫Ǎุด˝ǣdƯsกงนƮǏǨƴiƮeยǣาsใǦǙ˼˝NJa˝ǦจงtƯิ่รǕ˝Ǧa˭˛ǟnjrǣพสƴǫncซ˞˭njƱǍǠ่ǔงฒัchงึ่ǖนǫƱ˱˝ǣǏinผƵ˘ǍนH˺džิพƮ˝˼ǣgลǟาS˚ǣน˚ȳǦǏงง˚ ƴCnjǫnjธาา˝˼NJnjǟRǟน์ตนǔ˛˭ǟ˚Ǡ˫Ǒ˘)ǔท้วน˭ƱnjnjǨnjǏิจาฉǜǫǎ˝Ǧ˘ǟƵNjงยั ǦบƮnj˩ วǨǟใ˥LjǔǟับǦǣหชิ˚ƴ˝njǔǟƮลาnjǕม้ ǣƶnjǣก˫งǑ˚Ǧคี njǍตาǫǠƴnjณุ ƵรǦีพ˘ǕǍǜNjทǫǔภ˘ƴ˫˛ƴิ˥มLjǙnjเี่˘ǜǕาƸ˝njปพƴƮ˚ǦǨพ˛˯ƴLjƶǟน็์ใǦNJดǏนǍ˭ǔǑปǖ˚ǦยีǙว˘ǍǣLjnjร˫ǔงิ่าƴǨะǙǏ˚ǣǑǔขรǦโƴ˼˝ǣǕึน้ย˱˛ǣ˥สǫnjLj˚Ǧnjǣชตǣา˭ǑNJnjǜนLJǣรอ่ ˫ǔǜǦǦเว์ǫƮไǦหǑƴnjปǖิทƵǖǜล˥ǫǟƮยǦnjǟอ˫Ʒา่ ǦǦƮาǦǜนันǦǖǖศǖǍǦจจี้ƮǜǑǨǖา˝ǦǙะะǦ˫NJǟสnj˘Džก˚ไǔǖǦǕดต ่อnjǩNJǖnjเǦ้ร˭˞ใǙǩผǜ˭˛ǦǨ์สǝหǙǎǥ˫NJยƴุขǦ้เǑǥǕ˩njแกǦภǟǟǕǦพnjดิǎาLjǦǝǦรǜปǖพǖǖǕǦไ่˫ƵรƵǥǟปแ˥ǟǦะ˘ǕǪǦLjǔลย˺ƯǕโƮǫǖǣยะงัǓǠƷǍ˥ǟผวǕชǦ˝ǔǖnj˺Ưิจ˚อู้ǦนǑ˭Ʊǖ˥ǓǨǨัยา่ต์ Ǡǣdžǩ˺džǦนทอ่ ǦǙǙǑซǦาผǔǓ˚ǦǥǩNjงึ่ง˱้ปูǣǦnjǜǙจ˫Ʈกǟ่วǑ˫Ƶ˭˞ƵǥะǦา˘ยǔǜเLJ˘ǖǕรǥปทǏ˫ƵƵแ˭ น็˘˘จีǟ่Ǖǥพกะทไาดยร้์

Ǖ˛˫ƴƯ˞nj˯ Lj˚ǣǬǎ ǣ˘njNJƵǦƴǥƮƮǦ˚ǣǖǫǩǠǑǨ˝ ƮNJ˫LJǕ˥ǎȲHǖeǥaǪlǕthƷSnjc˥Ljie˚ǣnǏce˼ǎ˝ Cǜ˜ lǕinNJic˭˛Ƶaǥl ǬRLJe˝ǖseǍ˘ aƱrc˺džhǓHǦSǑCRǫnj) ǨƮǎǦnj˩ ǖǣLJǕ˼ǩ˚ǦǙƴǕǖ˫˛ƴƮ˘ ƸǞ˛˯ ƴǦǏNJǙ˛˭LJƴ˭ǕǦnj˛ƴ˫ ƯNJ˞nj˯ǦƴLjǜ˚ǣ˫ƷǬǦǎƮǫǦnjǖNJNJ˛˭ǟ˛˭Ǩǎ˺LJ˩njǎǖǥǪǕƷnj˥ǨǠǙ˚Ǧnj˭˞Ƶǥ

ǬLJ˝ǨǏǕǩǑǖǬ˚ ǎǕ˘ƴǏ˼˝ǣ˚ǦnjƸ˛˯ƴƵǥǨǎ˩njƮǦǖƵ˺LJǎǖǥƮǦǕǫǠ˝Ǐ˝˼ǣ˚ǦnjǔƱ˭ ǜǦǔǟnjǫƵǫnjƮǦǖLj˚ǣǕǣLJǫnjƮǦǖǑ˘DžnjǦƴǦnjǜ˫Ƶ˘ǕǫǠ˝ǔ˭Ʊ˺džǓǦǑLJ˭

Ǖ˛ƴ˫ Ư˞nj˯ Lj˚ǣǬǎ ǣ˘njƵǥƮ˚ǣǫǠǨ˝ Ʈ˫LJǎǖǥǪǕƷnj˥Lj˚ǣǏǎ˼˝ ǜ˜ ǕNJ˭˛ƵǥǬLJ˝ǖ˘ǍƱ˺džǓǦǑǫnjƮǦǖLJ˼ǩǙǖƮ˘ ǞǦNJ˭˛LJ˭Ǖƴ˫˛ Ư˞nj˯ Lj˚ǣǬǎǫnjNJ˛˭ǟ˺LJ

ผǏู้ช˝Ʒ˼ ่ว˚ǜยǕศǝาสǦǟตLjราǖจǦาƵรǦยǖ์(ǕพȲ˥ ิเǑศǨ˫ษǝ)Ǟ.ดȳรȡLJ.นǖาȡnjยǦแǕพǩทǑยNJ์วǕัช˥ǜร˘ƷพǖลǑภǙนู Ǔวล˼njǜǙ
ǍǖบǖรdžรณǦNjา˫ƮธǦิกǖาร

Ǐ˝Ʒ˼ ˚ǜǕǝǦǟLjǖǦƵǦǖǕ˥ȲǑǨ˫ ǝǞȳȡLJǖȡnjǦǕǩǑNJǕ˥ǜ˘ƷǖǑǙ Ǔ˼njǜǙ

ǍǖǖdžǦNj˫ƮǦǖ

Editorial Board

EDITOR-IN-CHIEF

Assist. Prof. Dr.Watcharapol Poonual

ASSISTANT-EDITOR-IN-CHIEF

Prof. Dr. Capt. Jayanton Patumanond
Assoc. Prof. Chamaiporn Tawichasri

EDITORIAL BOARD

Assoc. Prof. Dr. Tanyong Pipanmakaporn Chiang Mai University
Assoc. Prof. Dr. Sirianong Namwongprom Chiang Mai University
Assoc. Prof. Dr. Sirida Youngchim Chiang Mai University
Assoc. Prof. Dr. Panada Taechasubamorn Naresuan University
Assist. Prof. Dr. Jirawan Deelure Chiang Mai University
Assist. Prof. Dr. Chidchanok Ruengorn Chiang Mai University
Assist. Prof. Dr. Apinya Fakthongyoo Uttaradit Hospital
Dr. Nonlawan Chueamuangphan Prachanukrok Hospital
Dr. Pamornsri Sriwongpan Mae Fah Luang University
Dr. Visith Siriphuwanun Chiang Mai University
Dr. Apirak Sribhutorn University of Phayao
Dr. Ninutcha Pangsai National Health Security Office (NHSO)
Dr. Suchada Intarakumhang na Rachasima Boromara Jonani College of Nursing Uttaradit
Dr. Ananya Kooariyakul Boromara Jonani College of Nursing Uttaradit
Dr. Waraporn Yottavee Boromara Jonani College of Nursing Uttaradit
Dr. Pongsaran Sripirom Uttaradit Hospital
Dr. Thitipong Pooprasert Uttaradit Hospital
Dr. Duongkamol Poonual Uttaradit Hospital
Dr. Kanyarat Phuengbanhan Uttaradit Hospital

MANAGER ASSISTANT MANAGER

Suphawan Khumchoo Piriyaporn Muangtoom

 คำชแี้ จงการส่งเรอ่ื งเพ่ือลงพิมพ์

HEALTH SCIENCE CLINICAL RESEARCH

วตั ถปุ ระสงค
เพื่อเปนส่ือกลางในการเผยแพรผลงานวิจัย ความรูความกา วหนาทางวิชาการของบุคลากรทางการแพทยและ

สาธารณสุข สาขาทเี่ ก่ียวของทงั้ ภายในและภายนอกคณะแพทยศาสตรโ รงพยาบาลอตุ รดติ ถ โดยกลุมผูอาน ไดแก แพทย
พยาบาล บคุ ลากรทางการแพทยและการสาธารณสขุ

กาํ หนดการออกวารสาร ปละ 2 ฉบับ โดยออกเปนราย 6 เดอื น ดังนี้
 ฉบับท่ี 1 เดือนมกราคม – มถิ นุ ายน
 ฉบับที่ 2 เดือนกรกฎาคม – ธนั วาคม

ขอบเขตผลงานทร่ี บั ตพี มิ พ
นิพนธต น ฉบับ (Original Article) ไดแก ผลงานวจิ ัยหรอื ประสบการณจากการดําเนินการท่ีเกย่ี วของกบั วชิ าการ

ทางการแพทยและสาธารณสขุ (ไมเ กนิ 10 หนา พมิ พ)
บทฟนฟูวิชาการ (Review Articles) เปนบทความที่รวบรวมความรูท่ีลกึ ซึ้งในเรอ่ื งใดเร่ืองหน่งึ (ไมเกิน 15 หนา

พมิ พ)
บทความพิเศษ (Special Articles) เปนบทความรับเชิญ ท่ีคณะผูจัดทําวารสารไดขอรองทานผูทรงคุณวุฒิให

แสดงวสิ ัยทศั น ประเด็นปญ หา หรือแนวคิดทีม่ ีประโยชนต อ บุคลากรทางการแพทย (ไมเกิน 10 หนา พมิ พ)
รายงานผปู ว ย (Case Reports) เปน กรณศี กึ ษาหรือกรณตี ัวอยา งของผปู วยทเ่ี ปนโรค หรือสภาวะที่พบยากและ

เปน ท่นี าสนใจทางการแพทยแ ละสาธารณสุข (ไมเกนิ 7 หนา พิมพ)

การเตรยี มตน ฉบบั
1. ตนฉบบั ใหพ ิมพใ นกระดาษขนาด A4 เวน ขอบซา ยและขอบขวา 2.5cm ตัวอักษร THsaraban ขนาด 14pt
2. Title Page ช่ือเร่ือง ชอ่ื ผแู ตง สถานทท่ี าํ งานทุกคน (ภาษาไทยและองั กฤษ) และช่อื ผรู ับผดิ ชอบบทความ พรอม
E-mail/เบอรโทรศัพท ทต่ี ดิ ตอได
3. บทคัดยอภาษาไทย (ไมเ กิน 350 คาํ ) และบทคดั ยอภาษาองั กฤษ (ไมเกิน 250 คาํ )
4. เนื้อหาประกอบดวย บทนาํ , วตั ถปุ ระสงค, วิธีการศึกษา, ผลการศกึ ษา, สรุปและขอ เสนอแนะ และคาํ สําคญั
5. รูป/ตาราง รวมกนั ไดไมเ กนิ 5 รายการ ตารางสรา งดว ย Table Function ควรสรางในขนาดท่ีพอเหมาะเทาน้นั
6. เอกสารอา งองิ ใชแบบ Vancouver Style Citation ใน Text เปนตัวเลขยก ไมม วี งเลก็ (สารมารถดตู ัวอยา งไดใ น
เว็บไซต)
7. การศึกษาในมนษุ ยหรือสัตวท ดลองตองระบุการไดร ับการรับรองดานจรยิ ธรรมการวิจัยจากหนว ยงานใหชดั เจน
8. จาํ นวนหนา ท้งั หมด รวมเนือ้ หา ตารางรปู และเอกสารอา งอิงแลว ตอ งไมเกนิ จํานวนหนาที่ระบุไว

การจดั สง ตน ฉบบั
สง ตน ฉบับ Full text มาที่ E-mail : [email protected]

 คำชแ้ี จงการส่งเรื่องเพ่ือลงพิมพ์

นโยบายการพจิ ารณา
 บทความทีจ่ ะไดร ับการตีพิมพ ตอ งผานการพจิ ารณากลั่นกรองจากผูทรงคุณวุฒิ (Peer Review) ในสาขาท่ี
เกย่ี วขอ งจาํ นวน 2 ทา น (Double-Blinded) ตอ บทความ

 บทความท่ีไดรับการตีพิมพ ตองไมเคยเผยแพรท่ีใดมากอนและตองไมอยูในกระบวนการพิจารณาของ
วารสารอืน่ ใดกองบรรณาธกิ ารขอสงวนสทิ ธ์ใิ นการพจิ ารณาและตัดสินการตีพมิ พบทความในวารสาร

 บทความทมี่ กี ารศึกษาในคนควรไดร ับการพจิ ารณารับรองการวจิ ัยแลว จากคณะกรรมการจรยิ ธรรมการวิจัย
ในคนจากหนวยงานนั้นๆ ดวย

เจา ของ
ศูนยแพทยศาสตรศกึ ษาชน้ั คลนิ กิ โรงพยาบาลอุตรดติ ถ
เลขที่ 38 ถนนเจษฎาบดนิ ทร ตําบลทาอฐิ อําเภอเมอื ง จงั หวดั อตุ รดิตถ 53000
โทรศัพท 0 5540 9999 ตอ 1412-3 E mail : [email protected]
เว็บไซต http://www.uttaradit-hosp.go.th

 คำช้แี จงการสง่ เร่อื งเพื่อลงพมิ พ์

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

Determination of Optimum Reticulocyte
Parameters for Diagnosis of Iron Deficiency
Anemia (IDA) Patient at Uttaradit Hospital

Nopphadol Permsripong

Department of Medicaltechnology and Clinical Pathology Uttaradit Hospital

ABSTRACT

Objective To compareand evaluate the efficiency (sensitivity and specificity) of the reticulocyte
parameters for diagnosis of iron-deficiency anemia.
Methods Blood samples were taken from 42 patients, who diagnosed as iron deficiency anemia, and 42
control blood sample from healthy subjects. All blood samples were analyzed by Sysmex XN-1000-He-
matology-Analyzer
Results The results showed that reticulocytes parameters from iron-deficiency anemia were
Reti≠0.065 x106/ul, Reti-He 26.75pg, HFR 1.60%, IRF 13.2%, LFR 86.8%, MFR 10.95%. These
parameters were significantly different from healthy subjects. The cut off value of each parameters
were analyzed and showed the cut off value as following; Reti≠<0.068 x 106/ul, Reti-He <27.9 pg, HFR
>1.75, IRF >12.55, LFR <88.45, MFR >10.95. The sensitivity and specificity of each parameters for
diagnosis of iron-deficiency anemia were Reti≠52.5%,70.5%, Reti-He 92.5%,97.8%, HFR 47.5%,86.9%,
IRF 52.5%,84.7%, LFR 52.5%,80.3%, MFR 50.0%, 84.8%, respectively. In addition, the results showed
that Reti-He was the parameter that gave highest sensitivity and specificity.
Conclusions Reti-He is an appropriate parameter for diagnosis of iron-deficiency anemia.

Keywords Reticulocytes parameters, diagnosis, iron-deficiency anemia

UT TARContact : Nopphadol PermsripongS P I TA L
Address : Department of Medicaltechnology and Clinical Pathology Uttaradit Hospital
38 Jesada Badin Road, Tha-it Subdistrict, Mueang District, Uttaradit Provice, 53000
E-mail : [email protected]

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

1

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

พารามเิ ตอรเ์ รตคิ ูโลไซตท์ ่ีเหมาะสมเพ่ือชว่ ยในการวนิ ิจฉัยภาวะซดี
จากการขาดธาตเุ หล็กในผู้ป่วย โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์

นพดล เพิ่มศรพี งศ์

กลมุ่ งานเทคนคิ การแพทย์และพยาธวิ ทิ ยาคลนิ กิ โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์

บทคดั ยอ่

วัตถุประสงค์ เพ่ือเปรียบเทียบและประเมินประสิทธิภาพ (ความไวความจำ�เพาะ) ของพารามิเตอร์ของเรติคูโลไซต์สำ�หรับการ
วินจิ ฉยั ภาวะซีดจากการขาดเหลก็
วิธีการศึกษา นำ�ตัวอย่างเลือดที่ได้รับการตรวจวินิจฉัยเป็นภาวะซีดจากการขาดเหล็กจำ�นวน 42 ราย และเลือดจากคนปกติ
จ�ำ นวน 42 รายมาทำ�การตรวจวัดคา่ พารามิเตอร์เรตคิ โู ลไซตด์ ้วยเครื่องวิเคราะหเ์ ม็ดเลือดอตั โนมตั ิ Sysmex XN 1000
ผลการศกึ ษา พบวา่ ผปู้ ว่ ยภาวะซดี จากการขาดเหลก็ มคี า่ พารามเิ ตอรข์ องเรตคิ โู ลไซต์ Reti≠ 0.065×106/ul, Reti-He 26.75pg,
HFR 1.60%, IRF 13.2%, LFR 86.8%, MFR 10.95% ซง่ึ มคี วามแตกตา่ งจากคนปกตอิ ยา่ งมนี ยั ส�ำ คญั ทางสถติ ใิ นทกุ พารามเิ ตอร์
การศกึ ษาครงั้ นท้ี �ำ การวเิ คราะหค์ า่ cut off ของแตล่ ะพารามเิ ตอรโ์ ดยมคี า่ cut off ของ Reti≠<0.068×106/ul,Reti-He<27.9 pg,
HFR>1.75, IRF>12.55, LFR<88.45, MFR>10.95 และสามารถประเมินประสิทธิภาพของการใช้ค่า cut off น้ีในการ
วิเคราะห์ค่า ความไว ความจำ�เพาะตามลำ�ดับได้คือ Reti≠ 52.5%,70.5% , Reti-He 92.5%,97.8%, HFR 47.5%,86.9%,
IRF 52.5%, 84.7%, LFR 52.5%, 80.3%, MFR 50.0%, 84.8% โดยการศกึ ษาพบ Reti-He เป็นค่าที่ให้ ความไว และความ
จ�ำ เพาะไดส้ งู ทสี่ ุด
สรปุ Reti-He เป็นพารามิเตอร์ของเรตคิ โู ลไซตท์ ี่เหมาะสมในการวินิจฉัยภาวะซีดจากการขาดเหล็ก
ค�ำ ส�ำ คญั พารามเิ ตอร์ของเรตคิ โู ลไซต,์ การวนิ ิจฉยั , ภาวะซีดจากการขาดเหลก็

ติดตอ่ : นพดล เพมิ่ ศรพี งศ์
สถานทีต่ ิดต่อ : กลุ่มงานเทคนิคการแพทย์ และพยาธิวทิ ยาคลินกิ
โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์ เลขที่ 38 ถนนเจษฎาบดินทร์ ตำ�บลท่าอฐิ อำ�เภอเมอื ง จงั หวดั อตุ รดติ ถ์ 53000
อเี มล์ : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

2

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

บทน�ำ โรงพยาบาลอุตรดติ ถ์ อนั จะช่วยลดค่าใช้จ่ายและลดระยะเวลารอ
คอยตลอดจนการนำ�ผลผลิตที่ไดท้ างหอ้ งปฏิบัตกิ ารให้คมุ้ ค่า
Reticulocyte คือ เม็ดเลือดแดงตัวอ่อนท่ีไม่มีนิวเคลียร์ วัตถุประสงค์
แตย่ งั มเี ศษ RNA เหลอื อยใู่ นไซโตพลาสซมึ โดยปกตเิ ปน็ กลไกของ เพอ่ื เปรยี บเทียบและประเมนิ ประสิทธิภาพ (ความไว ความ
ร่างกายในการสร้างทดแทนเม็ดเลือดแดงที่หมดสภาพจากการใช้ จ�ำ เพาะ) ของพารามเิ ตอรข์ องเรตคิ โู ลไซตส์ �ำ หรบั การวนิ จิ ฉยั ภาวะ
งานซึ่งจะแตกสลายไป ทำ�ให้สามารถตรวจพบได้ในกระแสเลือด ซีดจากการขาดธาตุเหล็ก (IDA)
ในปริมาณต่ําๆ แต่ในบางสภาวะหรือพยาธิโรคที่มีการทำ�ลายเม็ด วธิ ีการศึกษา
เลือดแดงอย่างรวดเร็ว ร่างกายก็จะผลิตและส่งเม็ดเลือดแดงตัว การศกึ ษานไี้ ดร้ บั การอนมุ ตั จิ ากคณะกรรมการจรยิ ธรรมการ
อ่อนออกมาในกระแสเลือดเพิ่มข้ึน ดังน้ัน การตรวจพบเม็ดเลือด วจิ ยั ในมนษุ ยข์ องโรงพยาบาลอตุ รดติ ถภ์ ายใตเ้ อกสารเลขท่ี จธ.อต.
แดงประเภทนจ้ี งึ สามารถน�ำ มาใชเ้ ปน็ ปจั จยั หนงึ่ ในการวนิ จิ ฉยั โรค 15/2563 เปน็ การศกึ ษาเชงิ ทดลอง (Laboratory Experimental)
ทางห้องปฏิบัติการและทางคลินิกตลอดจนใช้ติดตามประเมินผล โดยศึกษาผู้ป่วยท่ีมารับบริการตรวจความสมบูรณ์ของเม็ดเลือด
การรกั ษาในโรคบางโรคได้ (CBC) ดว้ ยเครอ่ื งนบั เมด็ เลอื ดอตั โนมตั แิ ละตรวจหาระดบั Serum-
การตรวจวเิ คราะหห์ าเมด็ เลอื ดแดงตวั ออ่ น (Reticulocyte) Ferritin ในโรงพยาบาลอุตรดิตถ์ระหวา่ งวันท่ี 15 กนั ยายน 2562
โดยท่ัวไปในการตรวจวิเคราะห์ทางห้องปฏิบัติการใช้วิธีย้อมสี ถงึ 15 กมุ ภาพนั ธ์ 2563
Supravital เช่น New Methylene blue หรอื Brillaintreresyl ประชากรและกลุ่มตัวอย่างกลุ่มผู้ป่วยท่ีมีภาวะซีดจากการ
blue โดยสจี ะไปตกตะกอน RNA และเหน็ รา่ งแหสนี า้ํ เงนิ กระจาย ขาดเหล็ก (IDA) ที่ได้รับผลการตรวจวินิจฉัยแล้วโดยแพทย์ และ
อยใู่ นเซลลภ์ ายใตก้ ลอ้ งจลุ ทรรศน์ ในคนปกตจิ ะพบ reticulocyte กลุม่ ควบคมุ (คนสุขภาพปกต)ิ ท�ำ การเจาะเก็บตวั อย่างเลอื ดครบ
ประมาณร้อยละ 1–2% จำ�นวน reticulocyte ท่ีสูงข้ึนบ่งช้ีว่า โทดี่มยีสมาีผรู้ป(่วKย2ทEยี่ Dนิ TยAอ)มเเปข็น้ารสว่ ามรกกาันรเศลึกือษดแาแขบ็งต่งัวเปปน็ ริม2าตกรลุ่ม2 มิลลิลิตร
ไขกระดูกมีการตอบสนองต่อภาวะหรือโรคที่มีการทำ�ลายเม็ด เกณฑก์ ารคดั เลือกตวั อยา่ งเข้า (Inclusion Criteria)
เลือดแดงซ่ึงหนึ่งในกลุ่มภาวะหรือโรคเหล่าน้ันได้แก่ภาวะเลือด 1. กล่มุ ที่ศกึ ษา ผ้ปู ว่ ยภาวะซดี จากการขาดธาตเุ หล็ก โดย
จาง แต่ในปัจจุบันได้มีการพัฒนาเทคโนโลยีของเคร่ืองตรวจนับ การวนิ จิ ฉยั จากแพทย์ ท�ำ การซกั ประวตั ,ิ การตรวจรา่ งกาย, ตรวจ
เม็ดเลือดอัตโนมัติทำ�ให้สามารถตรวจวัดเม็ดเลือดแดงตัวอ่อนได้ ความสมบูรณข์ องเม็ดเลอื ด (CBC) มีคา่ Hb<11g/dl, Hct<33%,
ดว้ ยซึง่ มหี ลายพารามิเตอรเ์ ช่น Absolute reticulocyte count MCV<80fl), การรายงาน Peripheral blood smear (PBS) ผิด
(Reti≠), Reticulocyte hemoglobin equivalent (Ret-He, ปกตแิ ละการตรวจหาระดบั Serum Ferritin มีค่า <15ng/dl)
Reticulocyte production Index (RPI), Immature Reticulo- 2. กลุ่มควบคุมคนสุขภาพปกติ ผู้รับการตรวจสุขภาพ
cyte fraction(IRF), Low Fluorescence Ratio (LFR), Middle ประจำ�ปีไม่มีภาวะซีดมีผลการตรวจพารามิเตอร์ทางโลหิตวิทยา
Fluorescence Ratio (MFR), High Fluorescence Ratio ทกุ พารามเิ ตอรป์ กตแิ ละการรายงาน Peripheral blood smear
(HFR)1 ซ่ึงเคร่ืองนับเม็ดเลือดอัตโนมัติท่ีนำ�มาให้บริการในกลุ่ม (PBS) ปกติ
งานเทคนคิ การแพทยแ์ ละพยาธวิ ทิ ยาคลนิ กิ โรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์ เกณฑก์ ารคัดเลือกตวั อย่างออก (Exclusion criteria)
ก็มีการรายงานพารามิเตอร์เหล่าน้ีอยู่ ประกอบกับผู้ป่วยที่มา 1. ผ้ปู ่วยโรคไตเรอ้ื รงั
รับบริการมีความชุกของผู้ป่วยโลหิตจางจากการขาดธาตุเหล็ก 2. ผปู้ า้ ยโรค thalassemia
ค่อนข้างสูง โดยผู้ป่วยที่แพทย์สงสัยภาวะโลหิตจางจากการขาด 3. ผู้ป่วยเตมิ เลือดหรือกินยาขับเหลก็
ธาตุเหล็ก มักจะส่งตรวจหาระดับ Serum Ferritin เพ่ือเป็น 4. ภาวะต้งั ครรภ์
ยืนยันการวินิจฉัยโรค2 การให้บริการดังกล่าวยังไม่เปิดให้บริการ
ตรวจวิเคราะห์ภายในโรงพยาบาลจึงจำ�เป็นต้องส่งตรวจจากห้อง
ปฏิบัติการภายนอกทำ�ให้เพิ่มภาระค่าใช้จ่ายของโรงพยาบาลและ
ผู้ป่วยเสียเวลารอคอยผลการตรวจนานข้ึน ดังนั้น ผู้วิจัยจึงสนใจ
ทีจ่ ะศึกษา Reticulocyte parameter ดังกลา่ ว ในการคดั กรอง
และทำ�นายภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็ก เพ่ือนำ�ผลการวิจัย
ที่ได้มาใช้ประกอบการวินิจฉัยภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็กใน

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

3

ที่ศึกษา ผปู้ ว่ ยภาวะซดี จากการขาดธาตุเหล็ก โดยการวินิจฉัยจากแพทย์ ทําการซักประวัติ ,การตรวจร่างกาย,ตรวจ
มบูรณ์ของเม็ดเลือด(CBC)มีค่า Hb<11g/dl ,Hct<33% ,MCV<80fl),การรายงาน Peripheral blood smear
ตคดอวปรบก์ปคตกุมแิ ตลคิแะนลกสะาุขกรภาตารรพรวาจปยหกงาตารนิ,ะPดผOeบัู้รrับiSRpeกhrIาeuGรrmตaIรlFNวbeจArlสoriุขtoLiภndมาsพีคmAา่ป<eรR1aะr5จTnํา(PปIgBC/ีไdSมL)l่ม)ปEีภกาตวะิ ซีดมีผลกาHรeตรaวlจtพhารsาcมiิเeตอnรJc์ทaeาnงโucลlaหinิตryวicิทaย-าlทJruุกenseea2r0c2h0 Volume 35
ารคดั เลอื กตัวอยา่ งออก(Exclusion criteria)
12.ผ.ผู้ป้ปู ว่ า้ ยยโโรรคคไtตhเรaื้อl คaรำ�sงันseวณmกโiาaดรยคใชำ�โ้นปวรณแกจรำ�มนววิเคนรตาัวะอหยท์ ่าางงทสี่ถเหติ มิ Gาpะoสwมeในr vกeาrรsศioึกnษ3า.น1้ี
3.ผู้ป่วยเติมเลือดพหฒั รือนกาโนิ ดยยาขUบั nเiหveลrก็ sität Düsseldorf ประเทศเยอรมนั โดยก�ำ หนด 4. นำ�ข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ทางสถิติและเปรียบเทียบ
ต้ังครรภ์ Reticulocyte parameter ระหว่างผู้มีภาวะซีดจากการขาด
ธาตุเหล็กกับคนปกติ และประเมินประสิทธิภาพ (ความไว ความ
สถติ สิ �ำ หรบั การวเิ คราะหค์ วามแตกตา่ งระหวา่ งกลมุ่ ขอ้ มลู 2 กลมุ่ จำ�เพาะ) ของพารามิเตอร์ของเรติคูโลไซต์ท่ีเปลี่ยนแปลงในการ
นวณจํานวนตัวอย่าไงดทแ้ ี่เหก่มกาละมุ่ สผมปู้ ใว่นยกภาารวศะึกซษดี าจนาี้ กคกําานรวขณาดโดธยาตใชเุ ห้โปลรก็ แกแรลมะวกิเลคมุ่ รคาวะบหค์ทมุางสถิตวิGินpจิ oฉยัwภeาrวะvซeดี rจsiาoกnการ3ข.1าดธาตเุ หลก็
2ดsaยmกUลpnุ่มlievไดes้แrizsกeit่ äกดtลงั ุ่มสดโDผมดังüู้ปกยสsา่วมสsรยeกถภlิาตdาริ oวpะrfaซiีดreปจdราะกtเกท-าtศeรเขsยtาอดโรธดมายันตหโุเดหลยัลกก็กกําาหรแนคลดำ�ะนสกถวลิตณุ่มิสคําsหวaบรmับคpุกมlาeโรดวsยิเiคสzรeถาิตะิ หp์aคจ เiหวrำ�eามเมdพาแะาตส5ะt.มแก- tลเตเeปละ่าs็นืองคtรโพกวดะาาพยหรมาหาวแรม่ลามางเิักม่นตกกิเอยลตารำ�ุ่มรอว์จรินา์ขจิกอฉพงยั ื้นเภรทาตี่ใวิคตะู้กโซลรีดไาซจฟาตก์ท(กAี่ใาหUร้คCขวาoาดมfธไาRวตOุเคหCวล)า็กทม่ี
การวิเคราะห์ข้อมูลแสดงในรูปของ Mean±Standard
deviation (S.D.) หรือ ค่ามธั ยฐาน (Median )
ค่า Interquartile Rang วิเคราะห์การกระจายตัวของ
ข้อมูลโดย Shapiro-Wilk testof normality วิเคราะห์ความ
คห่านSTSPTEαดOfaaoaofคmmuiewtel่าa(tcrsepplprtp)orll:SuTeesar(aitw1rzpmssa-eจiiorzzmoβpาeedกble)eeggก:atfrr แแ ดbา0eisooniรลลัง.irzl9uuisนคtiะะet5ppiําี้oไกyสดน:ำ�n12ําETPSa้คห0ว:หafao่า.นณf0eร0imewl.ดOับr5(8crsepดคกout)r:l่างั===าtresนpT(รip1pzw448uคsี้ -erai224βtoําzorนe)dbaจ:meวาa0gกbfณr.ie9onกilSt5uiาiettaรpiyromคs:n1ำ�0pส:น. 0�ำl0วeห5.ณ8รsบัiดzกงัeาน=รด้ี คงั 4�ำน2นี้ วณ Sample size แตกต่างระหว่างกลุ่มตัวอย่างด้วย unpaired t-test หรือ
Actual power Sampl=e 0si.z9e51g8ro2u6p9 2 = 42 Mann-Whitney U test ก�ำ หนดระดบั ความส�ำ คญั ท่ี p<0.05 และ
ศกึ ษา test performance โดย Receiver operating character
istic curve (ROC Curve) โดยพิจารณาจากค่าพื้นที่ใต้กราฟ
(Area under the curve : AUC) ของคา่ พารามเิ ตอร์และทำ�การ
เลือกค่า Cut off โดยพิจารณาค่าแต่ละพารามิเตอร์ที่ให้ค่า
sensitivity และ specificity ไม่ตํา่ กวา่ ร้อยละ 50 และพิจารณา
เลือกคา่ แตล่ ะพารามิเตอร์ท่ีให้คา่ specificity สูงสดุ เพือ่ perfor-
mance ในการจ�ำ แนกคนปกตจิ ากผปู้ ว่ ยไดม้ ากทสี่ ดุ การวเิ คราะห์
ลการคาํ นวณทําใหไ้ ด้จาํ นTวนotตaัวlอSยa่าmงอpยlา่eงนsiอ้zeย 42 รายต่อก=ลมุ่84เพ่อื ใหไ้ ด้ผลการวจิ ัยทนี่ ่าทเชาอื่ งถสือถิตกิ ำ�หนดให้ค่า p<0.05 ถอื วา่ มีนยั ส�ำ คัญทางสถติ ิ
รอก2ยา1มร่า.เดิลงจเลําลาเิละือนิตเดินลรไกือปาดทรกําลกุ่มาต ดขตรัอ่ง้นั ัวตนกตอร้ันลยอวมุ่ผ่าAจนลงวcเกทกพิtเาคuา่ีทือรรaรใําดคาlหกะำำ��pไ้าหดนเoรนผ้์หวศwินลณึกาeกกคษทrา่าาาำ� รรทใRวหั้งจิe2้ไ ัยtดiทcก้จuี่นลำ�lาุ่มนoเใวชcสนyือ่ ่หtตถeลัือวออ=ดยpท0่าa.งด9rอล5aยอm1่าง8งeท2นtี่6มe้อ9ีสrยาร4ด2(K้ว2ยราเคยEรD่ือTงAตก ผกร)ลลลวเุุ่่มมจกปคนผา็นู้วปัรบกสบศ่วเาามคยกึรร็ดกศุภมษเันึกจาลาวำษเ�ือละนาดือซวมอดีดนีผัตแจู้เโขข4าน็ง้าก2มตรกัตั่ววราิมารยกขขาา้อรดศมธึกูลาษตทุเา่ัวหจไลปำ�็กนพจวบำ�นวน่า8วกน4ลุ่มร4ผา2ู้ปย่แวรยาบยภ่งแเาปลว็นะะ
x XN 1000 1. เจาะเลือดกลุ่มตัวอย่างท่ีทำ�การศึกษาท้ัง 2 กลุ่มใส่ ซีดจากการขาดธาตุเหล็กส่วนใหญ่เป็นเพศหญิงร้อยละ 54.76
อมสูล่วแนลทะร่ี 1ว.มแขบอ้ มบูลบห2เันปลทม็นอึกิลแดขลบท้อิลบดมิตบลรลู นัอทงท่วั ทกึไมี่ปแสีไดบา้แร่งเก(ปK่ น็อ2าE2ยDุ สT, ว่Aเพน)ศเปน็ สารกนั เลอื ดแขง็ ตวั ปรมิ าตร อายุเฉลี่ย 49 ปี และกลุ่มคนปกติส่วนใหญ่เป็นเพศชายร้อยละ
70.45 อายุเฉลี่ย 41 ปีตามลำ�ดับเม็ดเลือดแดงพารามิเตอร์
ส่วนที่ 2. ผลการ ตรวจ2วิเ. คนราำ�ะตหัว์ไดอ้แยก่า่ งHเbลือ,Hดcไtป,ทMำ�CกVา,รตReรtวicจuวlิoเคcรytาeะpหa์หraาmค่าeterทที่ไดา้งจโาลกหเคิตรวื่อิทงตยราวใจนนกับลเุ่มมผ็ดู้ป่วยได้แก่ Hb, Hct, MCV เท่ากับ
ตโนมตั ิ Sysmex XNRe1t0ic0u0locyte parameter ดว้ ยเครอ่ื งตรวจนบั เมด็ เลอื ดอตั โนมตั ิ 11.67±1.12g/dl, 35.33±3.59%, 74.19±5.24fl สว่ นกลมุ่ ควบคมุ
Sysmex XN 1000 มคี า่ เทา่ กับ 14.55±1.48g/dl, 44.06± 4.13%, 86.11± 3.98fl
3. เกบ็ ขอ้ มลู และรวมขอ้ มลู เปน็ แบบบนั ทกึ แบง่ เปน็ 2 สว่ น ตามลำ�ดับแสดงใน ตารางท่ี 1
ส่วนที่ 1. แบบบันทึกขอ้ มลู ทั่วไป ได้แก่ อาย,ุ เพศ
สว่ นท่ี 2. ผลการตรวจวเิ คราะหไ์ ดแ้ ก่ Hb, Hct, MCV, Re-
ticulocyte parameter ทไ่ี ดจ้ ากเครอ่ื งตรวจนบั เมด็ เลอื ดอตั โนมตั ิ
Sysmex XN 1000

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

4

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

ตารางที่ 1 แสดง จ�ำ นวน (ร้อยละ) คา่ เฉลี่ยสว่ นเบยี่ งเบนของข้อมลู ทว่ั ไป และเมด็ เลือดแดงพารามิเตอร์ กล่มุ ผูป้ ว่ ยภาวะซีดจากการ
ขาดเหลก็ และกลมุ่ ควบคมุ (คนปกติ)

ขอ้ มูลทว่ั ไป กลุ่มผ้ปู ว่ ย IDA (n 42) กลุ่มควบคมุ (n 42)

เพศ: ชาย N (%) 19 (45.24%) 31 (70.45%)
หญิง N (%) 23 (54.76%) 13 (29.55%)
อายุ (ป)ี (X±SD) 49.1± 25.29 41.31±11.61
< 15 N (%) 6 (14.29%) 4 (9.09%)
16-30 N (%) 7 (16.6%) 11 (25.00%)
31-45 N (%) 4 (9.52%) 10 (22.73%)
46-60 N (%) 6 (14.29%) 14 (31.82%)
>60 N (%) 19 (45.24%) 5 (11.36%)
เม็ดเลอื ดแดงพารามิเตอร์ 11.67±1.12 14.55±1.48
Hb(g/dl) (X±SD) 35.33±3.59 44.06±4.13
Hct(%) (X±SD) 74.19±5.24 86.11±3.98
MCV(fl) ( X±SD)

Hb= Hemoglobin, Hct = Hematocrit, MCV = Mean corpuscular volume/

ผลการเปรยี บเทยี บคา่ Reticulocyteparameter ระหวา่ ง ทางสถิติ (1.6±0.96 กับ 0.85±0.22% p=0.002) และผู้ป่วย
ผู้มีภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็กกับคนปกติ พบว่าผู้ป่วยภาวะ ภาวะซดี จากการขาดธาตเุ หล็กมีคา่ IRF สูงกวา่ คนปกตอิ ยา่ งมนี ัย
ซีดจากการขาดธาตุเหล็กมีค่า Reti≠ ตํ่ากว่าคนปกติอย่างมีนัย สำ�คัญทางสถิติ (13.2±1.69 กับ 7.55±0.59% p=0.001) และ
สำ�คัญทางสถิติ (0.065±0.033×106/ul กับ 0.079±0.0029× ผปู้ ว่ ยภาวะซดี จากการขาดธาตเุ หลก็ มคี า่ LFR ตา่ํ กวา่ คนปกตอิ ยา่ ง
106/ul p=0.022) และผู้ป่วยภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็ก มีนัยสำ�คัญทางสถิติ (86.8±1.69 กับ 92.5±0.59% p=0.001)
มีค่า Reti-He ตํ่ากว่าคนปกติ อย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติ และผู้ป่วยภาวะซีดจากการขาดธาตุเหล็กมีค่า MFR สูงกว่าคน
(26.75±0.23 pg กบั 31.1±0.26 pg p<0.001) และผปู้ ว่ ยภาวะ ปกติอย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติ (10.95±0.83 กับ 6.95±0.41%
ซดี จากการขาดธาตเุ หลก็ มคี า่ HFR สงู กวา่ คนปกตอิ ยา่ งมนี ยั ส�ำ คญั p=0.001) ตามลำ�ดบั ดังแสดงใน ตารางที่ 2

ตารางท่ี 2 แสดงค่าเฉล่ียและสว่ นเบีย่ งเบนมาตรฐานของ Reticulocyteparameter เปรียบเทยี บระหวา่ งผู้ป่วยภาวะซีดจากการ
ขาดธาตเุ หล็กกับคนปกติ (ควบคุม)

Reticulocyteparameter Patient Mean±(SD) Control Mean±(SD) p-value
(n 42) (n 44)

Reti≠(106/ul) 0.065(0.033) 0.079(0.0029) 0.022
Reti-He (pg) 26.75(0.23) 31.1(0.26) <0.001
HFR(%) 1.60(0.96) 0.85(0.22) 0.002
IRF(%) 13.2(1.69) 7.55(0.59) 0.001
LFR(%) 86.8(1.69) 92.5(0.59) 0.001
MFR(%) 10.95(0.83) 6.95(0.41) 0.001

Reti≠ = Absolute reticulocyte count, Reti-He = Reticulocyte hemoglobin equivalentUT TARS P I TA L
HFR = High Fluorescence Ratio, IRF = Immature Reticulocyte fraction
LFR = Low Fluorescence Ratio, MFR = Middle Fluorescenhce sRactior ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

5

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ผลการประเมินประสิทธิภาพ (ความไวและจำ�เพาะ) ของ Curve (AUC) 0.6897 การวิเคราะห์ค่า IRF พบว่าท่ี cut off สูง
Reticulocyteparameter ท่ีเปล่ียนแปลงในการวินิจฉัยภาวะ กว่า 12.55 ให้ค่า Sensitivity 52.5% และ Specificity ที่
ซีดจากการขาดธาตุเหล็กจากการวิเคราะห์ด้วย ROC Curve 84.7% มี Area Under the Curve (AUC) 0.7011 การวเิ คราะห์
พบว่าค่า Reti≠ ที่ cut off ต่ํากว่า 0.068×106/ul ให้ค่า คา่ LFR พบวา่ ท่ี cut off ตํ่ากวา่ 88.5 ให้คา่ Sensitivity 52.5%
Sensitivity 52.5% และ Specificity ที่ 70.45% มี Area Under และ Specificity ท่ี 80.4% มี Area Under the Curve (AUC)
the Curve (AUC) 0.648 การวเิ คราะห์ค่า Reti-He พบวา่ ที่ cut 0.711 การวเิ คราะห์คา่ MFR พบวา่ ท่ีcut off สงู กวา่ 10.95 ให้
off ตา่ํ กวา่ 27.9 pg ให้คา่ Sensitivity 92.5% และ Specificity คา่ Sensitivity 50.0% และ Specificity ท่ี 84.8% มี Area Under
ท่ี 97.8% มี Area Under the Curve (AUC) 0.9962 การ the Curve (AUC) 0.7014 แสดงใน ตารางที่ 3
วเิ คราะหค์ า่ HFR พบวา่ ที่ cut off สงู กวา่ 1.75 ใหค้ า่ Sensitivity
47.5% และ Specificity ท่ี 86.9% มี Area Under the

ตารางท่ี 3 ค่า cut off, Sensitivity, Specificity, AUC และ p-value ของ Reticulocyteparameter จากการวเิ คราะห์ดว้ ย
ROC Curve

Parameter Cut off value Sensitivity Specificity AUC p-value

Reti≠ (106/ul) <0.068 52.5 70.5 0.6418 0.0254
Reti-He (pg) <27.9 92.5 97.8 0.9962 <0.001
HFR (%) >1.75 47.5 86.9 0.6897 0.0025
IRF (%) >12.55 52.5 84.7 0.7011 0.0014
LFR (%) <88.45 52.5 80.4 0.7011 0.0014
MFR (%) >10.95 50.0 84.8 0.7014 0.0013

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

6

IRF(%) >12.55 52.5 84.7 0.7011 0.0014
80.4 0.7011 0.0014
LFR(%) <88.45 52.5 84.8 ORIGI0N.7A01L4 ARTIC0.L00E13

HeaMltFhR(s%c)ience clinic>a1l0r.9e5search V5o0.l0ume 35
January - June 2020

รูปรูปภภาาพพทที่1ี่ 1ก รการาฟฟแแสสดดงงกกาารรเปเปรียรบียเบทยีเทบยีกาบรกการะรจการยะตจัวาขอยงตคัว่าขRอeงtiคcu่าloRceytteicpualroacmyetteerpรaะหraวm่างผeู้มtภีeาrวระซะีดหจวาา่กงกผารู้มขีภาดาธวาะตซเุ หีดลจ็กาก
กา รข าดธาตุเกหบั ลค็กนกปับกคติในนปpกaตraใิ mนeptearrตaา่ mงๆeter ต่างๆ

  UT TAR S P I TA L

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

7

  Health science clinical research Volume 35
  January - June 2020
  ORIGINAL ARTICLE

 

รูปภารพปู ทภี่ า2พ ทแ่ีส2ดแงสภดางพภRาOพCRcOuCrvceuขrvอeงคข่าอRงeคt่าicRuelotcicyutelopcayrtaempeatrearmในetPearraใmนeptearraตm่างeๆter ตา่ งๆ

%LFR  RET-HE

  %HFR %MRF

%HFR RET-HE

RET-HE

hscr ISSUE 1UT TARS P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

8

 

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

อภิปรายผล สรุป
จากผลการศึกษาคา่ Reticulocyte parameter ในผู้ป่วย ค่า Reticulocyteparameter ระหว่างผู้มีภาวะซีดจาก
ภาวะซีดจากขาดเหล็กด้วยเคร่ืองนับเม็ดเลือดอัตโนมัติ Sysmex การขาดธาตุเหล็กกับคนปกติ ทุกพารามิเตอร์มีค่าความแตกต่าง
XN 1000 พบว่าค่า Ret≠,Reti-He มคี ่า 0.065±0.033×106/ul, กัน และค่าพารามิเตอร์ Reti-He<27.9 pg ให้ค่า Sensitivity
26.75±0.23 pg ทตี่ าํ่ กวา่ คนปกติ และพบวา่ คา่ %IRF,%HRF,%L- 92.5% และ Specificity ที่ 97.8% เปน็ พารามเิ ตอร์ทเ่ี หมาะสม
RF มีค่า 13.2±1.69, 10.95±0.83,1.6±0.96, ที่สูงกว่าคนปกติ ช่วยในการวินจิ ฉัยภาวะซีดจากการขาดเหลก็
สอดคล้องกับการรายงานการศึกษาของ Morkis IV และคณะ3 ข้อเสนอแนะ
โดยเกิดจากสาเหตุ Ret≠ เป็นพารามิเตอร์ทค่ี ำ�นวณจากเมด็ เลือด 1. ตวั อยา่ งเลอื ดทใี่ ชใ้ นการตรวจวเิ คราะหต์ อ้ งเปน็ เลอื ดใหม่
แดงตัวอ่อนต่อจำ�นวนเม็ดเลือดแดงท้ังหมดมีค่าที่ตํ่ากว่าคนปกติ และควรทำ�ภายในไมเ่ กิน 24 ช่ัวโมง
เป็นไปตามพยาธิสรีรวิทยาของโรคคือ การขาดเหล็กส่งผลให้เม็ด 2. ควรศกึ ษาหาความสมั พนั ธข์ อง Reticulocyte parame-
เลอื ดแดงในไขกระดกู มกี ารแบง่ ตวั ลดลงจงึ มี จ�ำ นวน Reticulocyte ter กบั ผลการตรวจ Iron study เพม่ิ เตมิ เพอ่ื ใชแ้ นวทางประกอบ
ถูกปล่อยออกมาในกระแสเลือดได้ลดลงเช่นเดียวกับค่า Reti-He การวนิ ิจฉัยและศกึ ษาตอ่ ไป
ที่มีค่าต่ํา เนื่องจากการขาดเหล็กทำ�ให้มีการสร้างฮีโมโกลบิน 3. ควรศกึ ษาในกลมุ่ ประชากรทม่ี ากขนึ้ และมคี วามรนุ แรง
ภายในเชลล์ลดลงตามไปด้วย อย่างไรก็ตามผลการศึกษาพบว่า ของโรคทีแ่ ตกตา่ งกัน
ค่า %IRF, %HRF, %LRF มีค่าที่สูงกว่าคนปกติเน่ืองจาก การน�ำ เสนอผลวิจัยไปใชป้ ระโยชน์
พารามิเตอร์ดังกล่าวได้จากการนับจำ�นวนเซลล์ที่มีสัญญาณการ ผลการวิจัยค่าพารามิเตอร์ Reti-He มีประสิทธิภาพท่ี
เรืองแสงของเซลล์จากปริมาณ RNA ภายในเชลล์โดยระดับเชลล์ สามารถวนิ จิ ฉยั ภาวะซดี จากการขาดเหลก็ ดว้ ยเครอ่ื งมอื ทใี่ ชต้ รวจ
ปานกลาง (MRF) และระดับสูง (HRF) รายงานเป็นร้อยละของ วิเคราะห์ในปันจุบัน การนำ�มาประยุกต์ใช้ในทางคลินิกก่อให้เกิด
reticulocyte ท้ังหมดการสูงขึ้นของพารามิเตอร์ทั้งสามจึง ประโยชน์แก่แพทย์ผู้ทำ�การรักษา และตัวผู้ป่วยทำ�ให้สามารถ
สะทอ้ นกลไกการชดเชยของรา่ งกายโดยการเรง่ สรา้ งเมด็ เลอื ดแดง วินจิ ฉัยได้อยา่ งรวดเร็วและประหยัดคา่ ใช้จา่ ย
แต่ไม่สามารถชดเชยด้วยจำ�นวน reticulocyte โดยรวมได้ กติ ติกรรมประกาศ
เนื่องจากมีเหล็กจำ�กัดการเปรียบเทียบค่าทุกพารามิเตอร์ใน การด�ำ เนนิ การวจิ ยั ฉบบั นี้ ส�ำ เรจ็ ลลุ ว่ งสมบรณู ไ์ ดด้ ว้ ยความ
กลุ่มผู้ป่วยภาวะซีดจากการขาดเหล็กกับกลุ่มคนปกติพบว่าทุก ช่วยเหลืออย่างดียิ่งจากบุคคลหลายฝ่ายขอขอบคุณ นพ.อายุส
พารามิเตอร์มีค่าความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำ�คัญ p<0.05 ซ่ึง ภมะราภา ผู้อำ�นวยการโรงพยาบาลอุตรดิตถ์ ท่ีให้การสนับสนุน
สอดคล้องกับการรายงานการศึกษาของ Patricia S และคณะ4 และอำ�นวยความสะดวกในการดำ�เนินการศึกษาคร้ังนี้เป็นอย่าง
แสดงความหมายว่ากลุ่มผู้ป่วยที่เกิดเลือดจางจากสาเหตุต่างๆ ดีย่ิง
ส่งผลให้ร่างกายผลิตเม็ดเลือดแดงได้น้อยลงกว่าคนปกติ ขอขอบคุณ รศ.ดร.สราวุธ คำ�ปวน ภาควิชาเทคนิคการ
การประเมินประสิทธิภาพ (ความไวและจำ�เพาะ) ของ Retic- แพทย์ คณะสหเวชศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั นเรศวร รศ.ดร.จกั รกฤษณ์
ulocyteparameter ที่เปลี่ยนแปลงในผู้ป่วยภาวะซีดจากการ พญิ ญาพงษค์ ณะวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี มหาวทิ ยาลยั ราชภฎั
ขาดเหลก็ พบวา่ Reti-He ท่ี cut off <27.9 pg ให้คา่ Sensitivity อุตรดติ ถ์ นพ.อดศิ ร บุนนาค และคณะกรรมการวจิ ัยโรงพยาบาล
92.5% และ Specificity ที่ 97.8% ท่ีสูงเป็นค่าที่ดีที่สุดในทุก อตุ รดติ ถ์ ทใี่ หค้ �ำ ปรกึ ษา และใหข้ อ้ เสนอแนะในระหวา่ งการท�ำ การ
พารามิเตอร์ที่ศึกษาซึ่งสอดคล้องกับการรายงานการศึกษาในไทย ศึกษามา ณ โอกาสนี้
และต่างประเทศ5-9

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

9

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

เอกสารอา้ งอิง 6. UrrechagaE, Hoffmann JJML, Lzquierdo AS,
1. พรรณี บตุ รเทพ. วิทยาการกา้ วหน้าของเครอ่ื งวเิ คราะห์ Escanevo FJ. Reticulocyte hemoglobin content in the
เมด็ เลอื งอตั โนมตั .ิ วารสารโลหติ วทิ ยาและเวชศาสตรบ์ รกิ ารโลหติ detection of iron deficiency. Journal of Trace Elements
2552;19(1);13-19. in Medicine and Biology2017;43:29-32
2. วนั ชัย วนะชวี นาวนิ . ค้นหาปจั จัยเสย่ี งเพอ่ื วนิ จิ ฉยั ภาวะ 7. Buttarello M, Pajota R,Novello E, Mezzapelle G,
โลหิตจางจากการขาดเหล็ก. วารสารโลหิตวิทยาและเวชศาสาตร์ Plebani M. Evaluation of the hypochromic erythrocyte
บริการโลหติ 2559;26(1)7-8. and reticulocyte hemoglobin content provided by the
3. Morkis IV, Farias MG, Scotti L. Determination sysmex XE-5000 analyzer in diagnosis of iron deficiency
of reference rang for immature platelet and reticulo- erythropoiesis. Clinical Chemistry and Laboratory Medi-
cyte fractions and reticulocyte hemoglobin equiva- cine2016;54(12):1939-45
lent. RevistaBrasileira de Hematologia e Hemoterapia 8. KaragülleM, GündüzE, Sahin FM, Olga MA. Clini-
2016;38(4):310-13 cal Significance of Reticulocyte Hemoglobin Content in
4. Patricia S,SchererI,Daniela M, Terezinha P. New the Diagnosis of Iron Deficiency Anemia. Turkish Journal
red blood cell and reticulocyte parameter and reference Hematology 2013;30:153-6
values for healthy individuals and in chronic kidney 9. Mehmet AtiUcar, MesudeFalay, SimtenDagdaj,
disease. JornalBarsileiro dePatologiae Medicina Labora- FundaCeran, Selin Merihurlu and Gulsum Ozet. The im-
torial 2015;51(2):77-84 portance of Ret-He in the diagnosis of Iron deficiency and
5. JootenE,Lioen P, Brusselmans C, IndevuystC, iron deficiency anemia and the evaluation of response
Boeckx N.Is Analysis of the reticulocyte haemoglobin to oral Iron therapy. Journal of Medial Biochemistry
equivalent a useful test for the diagnosis of iron 2019;38(4):496-502
deficiency anaemia in geriatric patients. European Journal
Internal Medicien 2013;24(1):63-6

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

10

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

Effect of peer review process on Practice for the
Prevention of Ventilator Associated Pneumonia

Among Nurses in Medical Intensive Care Unit
at Mahasarakham Hospital

Nisama Sansri*, Nisakorn Viulchai**

*Professional Nurse, Nursing Division for Infection Control and Prevention Mahasarakham Hospital.
**Senior Professional Nurse, Srimahasarakham Nursing College, Mahasarakham.

ABSTRACT

Objective To study the effect of peer review process on practice for the prevention of VAP among
nurses in MICU. To compare the incidence of ventilated associated pneumonia before and after using
the peer review process.
Methods Quasi-experimental research, one-group pretest-posttest design
Theoretical framework Peer review process theory Grol & Lawrence1,2
Population 17 registered nurses and the study sample consisted of 124 mechanically ventilated
patients in MICU. Data collection July 2015 - March 2016
Instruments Peer review process plan CVI =0.98, Demographic data recording form,The VAP
recording form, The practice observation form, Guideline of practice for the prevention of VAP
nterrater reliability =1.0 Statistical analysis: Descriptive statistics & Chi-square test
Results Practice for the prevention of VAP among nurses in MICU after using peer review process was
significantly higher than before using (p<0.05).
Conclusions The peer review process has improved the practice for the prevention of VAP in MICU.
Thus, the process should continuously be implemented along with the quality improvement program
in the unit.
Keywords Peer Review Process peer, Practice for the Prevention of Ventilator Associated Pneumonia,
Ventilator Associated Pneumonia, Nurses in Intensive Care Unit

UT TARContact : Nisama SansriS P I TA L
Address : Nursing Division for Infection Control and Prevention Mahasarakham Hospital.
168 Phadung Withi Road, Talat, Mueang Mahasarakham, MahaSarakham Provice, 44000 Thailand
E-mail : [email protected]

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

11

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ผลของกระบวนการทบทวนโดยกล่มุ เพื่อนตอ่ การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั
ปอดอกั เสบจากการใชเ้ คร่ืองชว่ ยหายใจของพยาบาลในหอผ้ปู ว่ ยหนกั อายุรกรรม

โรงพยาบาลมหาสารคาม

นศิ มา แสนศรี*, นสิ ากร วิบูลชัย**

*พยาบาลวิชาชีพชำ�นาญการ กลมุ่ งานการพยาบาลดา้ นการควบคมุ และปอ้ งกนั การติดเชอ้ื โรงพยาบาลมหาสารคาม
**พยาบาลวชิ าชีพช�ำ นาญการพเิ ศษ วทิ ยาลยั พยาบาลศรีมหาสารคาม

บทคดั ย่อ

วตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ ศกึ ษาผลของกระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอ่ื นตอ่ การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการ
ใช้เครื่องช่วยหายใจของพยาบาลในหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมและเพ่ือเปรียบเทียบอุบัติการณ์ปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วย
หายใจกอ่ นและหลังการใช้กระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอ่ื น
วิธีดำ�เนินการวิจัย วิจัยกึ่งทดลองกลุ่มเดียววัดก่อน และหลัง ใช้กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพื่อนของโกรล์และลอเรนซ์1,2
ประชากรและกลมุ่ ตวั อย่าง คอื พยาบาลดแู ลผู้ปว่ ยใชเ้ คร่อื งชว่ ยหายใจหอผูป้ ่วยหนักอายรุ กรรม จำ�นวน 17 คนและผู้ป่วยท่ใี ช้
เครอื่ งชว่ ยหายใจ 124 ราย ตงั้ แตเ่ ดอื นกรกฎาคม พ.ศ.2558 ถงึ เดอื นมนี าคม พ.ศ.2559 เครอื่ งมอื ทใี่ ช้ คอื แผนการกระบวนการ
ทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือน ได้ความตรงเชิงเนื้อหาเท่ากับ 0.98 แบบสอบถามข้อมูลทั่วไปของพยาบาล แบบบันทึกการสังเกตการ
ปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันและแบบเฝ้าระวังปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจ ความเชื่อม่ันในการวินิจฉัยการ
ตดิ เชื้อเท่ากบั 1.0 สถิติท่ีใชใ้ นการวิเคราะหไ์ ด้แก่ สถติ เิ ชงิ พรรณนาและไคสแควร์
ผลการวิจัย พยาบาลมีการปฏิบัติในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจได้ถูกต้องเพิ่มขึ้นอย่างมีนัยสำ�คัญทาง
สถิติ (p<0.05) จากรอ้ ยละ 34.4 เป็น 58.7 อบุ ตั กิ ารณป์ อดอักเสบจากการใชเ้ คร่อื งช่วยหายใจลดลงจาก 13.9 เป็น 8.8 ครงั้
ตอ่ 1,000 วันทีเ่ ครอื่ งชว่ ยหายใจ
สรุป กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือน มีผลให้พยาบาลปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วย
หายใจเพ่มิ ข้ึน ควรปฏิบตั อิ ยา่ งต่อเนือ่ งเพือ่ ใหก้ ิจกรรมการพยาบาลมีคณุ ภาพ
ค�ำ ส�ำ คญั กระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอ่ื น, การปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจ, ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื ง
ชว่ ยหายใจ, พยาบาลหอผู้ป่วยหนัก

ตดิ ตอ่ : นศิ มา แสนศรี
สถานที่ตดิ ตอ่ : กลุ่มงานการพยาบาลด้านการควบคุมและปอ้ งกันการติดเชอื้ โรงพยาบาลมหาสารคาม
168 ถนนผดุงวถิ ี ตำ�บลตลาด อำ�เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม 44000
อีเมล์ : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

12

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

บทนำ� ปัจจุบันมีแนวทางการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง
ช่วยหายใจ หลายองค์กรใช้แนวปฏิบัติ 6 กิจกรรมดังน้ี 1. ล้าง
ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจ เปน็ ปญั หาทส่ี �ำ คญั มือที่มีประสิทธิภาพก่อนและหลังสัมผัสผู้ป่วย 2. การจัดท่านอน
ของการติดเช้ือในโรงพยาบาลที่พบมากที่สุดในหออภิบาลผู้ป่วย และการพลกิ ตัว 3. การดูดเสมหะ 4. การดูแลทอ่ ชว่ ยหายใจและ
โดยพบได้ถึงร้อยละ 323 มีผลกระทบทั้งต่อตัวผู้ป่วย ครอบครัว อปุ กรณช์ ว่ ยหายใจ 5. การใหอ้ าหารทางสายยาง 6. การดแู ลความ
บคุ ลากรและโรงพยาบาล ท�ำ ใหผ้ ปู้ ว่ ยทกุ ขท์ รมานจากการใชเ้ ครอื่ ง สะอาดในช่องปากและฟัน8,9 การปฏบิ ัติท่ถี กู ต้องจะเกดิ ข้นึ ได้เมอ่ื
ชว่ ยหายใจ ตอ้ งอยโู่ รงพยาบาลนานขนึ้ เสยี คา่ ใชจ้ า่ ยในการรกั ษา ผู้ปฏิบัติเป็นผู้ที่มีความรู้ เน่ืองจากความรู้มีความสำ�คัญที่จะนำ�
เพิ่มมากขึ้น นอกจากนี้ยังทำ�ให้เกิดการติดเช้ือจุลชีพท่ีด้ือต่อยา ไปสู่การปฏิบัติท่ีถูกต้อง จะเห็นได้ว่ากลยุทธ์ในการเปลี่ยนแปลง
ปฏิชีวนะหลายชนิด การศึกษาที่ผ่านมาพบว่าผู้ป่วยท่ีเกิดปอด พฤติกรรมการปฏิบัติของพยาบาลสามารถทำ�ได้หลายวิธี เช่น
อักเสบในโรงพยาบาลต้องอยู่โรงพยาบาลนานขึ้น 6-12 วัน4,5,6 การให้ความรู้ การใช้สง่ิ เตือนความจำ� เปน็ ตน้ แตก่ ลยุทธ์ดงั กล่าว
ค่าใช้จ่ายเฉล่ียในการดูแลผู้ป่วย ผู้ป่วยท่ีมีภาวะปอดอักเสบจาก ยังพบว่ามีผลในระยะสั้น และผลของกลยุทธ์จะหยุดถ้าขาดความ
การใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจในโรงพยาบาลแหง่ หนง่ึ ในกรงุ เทพมหานคร ตอ่ เนอ่ื ง ไมส่ ามารถท�ำ ใหเ้ กดิ การเปลย่ี นแปลงพฤตกิ รรมการปฏบิ ตั ิ
เทา่ กบั 48,503.50 บาท ตอ่ การตดิ เชอ้ื 1 ครง้ั 7 นอกจากนก้ี ารเกดิ ไดอ้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ การใหค้ วามรมู้ กั จะใหโ้ ดยบคุ คลภายนอก
ปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจยังส่งผลต่อการเพิ่มอัตรา ซงึ่ เมอื่ กระบวนการใหค้ วามรเู้ สรจ็ สนิ้ เมอ่ื เวลาผา่ นไปผปู้ ฏบิ ตั อิ าจ
การเสยี ชีวิตในผู้ป่วยรอ้ ยละ 49.23, 8 จะหลงลืมและมีการปฏิบัติที่ไม่ถูกต้อง ถ้าไม่มีการกระตุ้นเตือน
หอผปู้ ว่ ยอายรุ กรรม โรงพยาบาลมหาสารคาม มอี บุ ตั กิ ารณ์ ในสิ่งท่ีถูกต้อง เพื่อนร่วมงานหรือเพื่อนร่วมวิชาชีพมีความสำ�คัญ
ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจ เพมิ่ ขน้ึ ปพี .ศ. 2555-2557 ที่จะมีส่วนร่วมในการทบทวน ตรวจสอบ ประเมิน และการให้
เท่ากบั 12.22, 20.49 และ 19.28 ครั้ง/1,000 วันท่ีใช้เครอ่ื งชว่ ย ข้อมูลย้อนกลับเก่ียวกับการปฏิบัติงานซึ่งกันและกันในกลุ่มเพื่อน
หายใจซึ่งสูงกว่าเกณฑ์มาตรฐานของโรงพยาบาลมหาสารคาม ร่วมวิชาชีพที่จะนำ�ไปสู่เกิดความร่วมมือในการปฏิบัติที่ถูกต้อง
ที่กำ�หนดไว้ไม่เกิน 7.0 ครั้งต่อ 1,000 วันที่ใช้เครื่องช่วยหายใจ ซงึ่ กระบวนการดงั กลา่ ว คอื กระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอื่ น1,2
โรงพยาบาลมหาสารคาม ไดพ้ ฒั นาแนวทางการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบ การศึกษาของโรงพยาบาลราชพิพัฒน์ กรุงเทพมหานคร
จากการใช้เครื่องช่วยหายใจเรียกว่า “WHAPO” ตั้งแต่ปี พ.ศ. เรอ่ื งผลของกระบวนการทบทวนในกลมุ่ เพอื่ นตอ่ การดแู ลชอ่ งปาก
2553 ได้แก่ Weaning protocol, Hand hygiene, Aspiration โดยพยาบาลและนิคมของเชื้อจุลชีพในช่องปากในผู้ป่วยที่ใช้
precautions, Prevention contamination และ Oral care เครอื่ งชว่ ยหายใจ พบว่าหลงั การใช้กระบวนการทบทวน พยาบาล
แม้ว่าจะมีแนวทางป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วย มกี ารปฏบิ ตั กิ จิ กรรมการท�ำ ความสะอาดชอ่ งปากทถี่ กู ตอ้ งเพมิ่ ขน้ึ
หายใจ แต่พยาบาลไม่ได้ปฏิบัติตามแนวทางฯ ท่ีกำ�หนดไว้ จาก อย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติ จากร้อยละ 62.9 เป็นร้อยละ 90.311
การวิเคราะห์สาเหตุของปอดอักเสบ ปี พ.ศ.2557 ได้สุ่มสังเกต มีการแลกเปล่ียนเรียนรู้จากความสำ�เร็จและความผิดพลาดของ
การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอื่ ง ผู้อ่ืนและร่วมกันวางแผนเพ่ือนำ�ไปสู่การเปล่ียนแปลงการปฏิบัติท่ี
ช่วยหายใจในหอผปู้ ่วยหนกั อายรุ กรรม พบวา่ พยาบาลปฏบิ ัติตาม ถกู ต้องมากข้ึน
แนวทางการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจ ไม่ หอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมและทีมคุณภาพ โรงพยาบาล
ครบทกุ ขนั้ ตอน และไมเ่ ปน็ ไปในแนวทางเดยี วกนั เชน่ การลา้ งมอื มหาสารคาม มกี ิจกรรมพฒั นาคณุ ภาพการพยาบาลอยา่ งต่อเนือ่ ง
ก่อน-หลังการสัมผัสผู้ป่วย พบว่าการล้างมือก่อนสัมผัสผู้ป่วย และมีการปรับปรุงคุณภาพการดูแลผู้ป่วยท่ีใช้เคร่ืองช่วยหายใจ
เพยี งรอ้ ยละ 40 การทำ�ความสะอาดปากและฟัน พบว่าพยาบาล มีความเห็นร่วมกันในการใช้กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพื่อน
มกี ารปฏบิ ตั ขิ นั้ ตอนการท�ำ ความสะอาดปากและฟนั ทแี่ ตกตา่ งกนั มาช่วยทำ�ให้เกิดการเปลี่ยนแปลงการปฏิบัติและลดอุบัติการณ์
การเปล่ียนสายต่อเครื่องช่วยหายใจในแนวทางการปฏิบัติกำ�หนด ดงั กลา่ ว ดงั นนั้ ผวู้ จิ ยั จงึ มคี วามสนใจทจี่ ะศกึ ษาผลของกระบวนการ
ใหเ้ ปลยี่ นทกุ 7 วนั พบวา่ บางครง้ั ลมื เปลย่ี น การดดู เสมหะบางครงั้ ทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือนการปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกัน
ละเลยการเชด็ แอลกอฮอลก์ อ่ นและหลงั ดดู เสมหะ และพบวา่ ผปู้ ว่ ย ปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจของพยาบาลในหอผู้ป่วย
ทใี่ ชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจประมาณรอ้ ยละ 60 นอนหงายราบ และการ
จดั ท่านอนศรี ษะสูงโดยไมม่ ีองศาเตียงท่ีกำ�หนด

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

13

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

หนักอายุรกรรมเพ่ือให้เกิดการปฏิบัติการพยาบาลท่ีได้มาตรฐาน เครอ่ื งมือทีใ่ ชใ้ นการวิจยั ครงั้ นี้ แบง่ ออกเป็น 2 ส่วนไดแ้ ก่
เดียวกัน อันจะส่งผลให้ผู้ป่วยปลอดภัยช่วยให้อุบัติการณ์ปอด 1) เครอ่ื งมอื ทใี่ ช้ในการด�ำ เนินการวจิ ยั ได้แก่
อกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจในโรงพยาบาลลดลง 1.1 แผนการของกระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอื่ นตอ่
วตั ถปุ ระสงค์ การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื ง
1. เปรียบเทียบสัดส่วนการปฏิบัติการพยาบาลใน ชว่ ยหายใจผวู้ จิ ยั ประยกุ ตใ์ ชแ้ ผนการของกระบวนการทบทวนโดย
การป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจที่ถูกต้อง กลุ่มเพ่ือนของพนิดา บุญนะโชติ, จิตตาภรณ์ จิตรีเชื้อ, อะเคื้อ
ของพยาบาลหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรม ก่อนและหลังการใช้ อณุ หเลขกะ11 ได้ความเทยี่ งตรงตามเนือ้ หา (CVI) เทา่ กับ 0.98
กระบวนการทบทวนโดยกลุม่ เพือ่ น 1.2 แนวทางการปอ้ งกนั การเกดิ ปอดอกั เสบจากการใช้
2. เปรียบเทียบอุบัติการณ์ปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง เครื่องช่วยหายใจและแบบเฝ้าระวังปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง
ชว่ ยหายใจกอ่ นและหลงั การใชก้ ระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอื่ น ช่วยหายใจ ใช้ตามแนวทางของโรงพยาบาลมหาสารคามและให้
วธิ ดี �ำ เนินการวิจยั ผู้ทรงคุณวุฒิตรวจสอบความเท่ียงตรงตามเน้ือหาจำ�นวน 2 ท่าน
การวจิ ยั กงึ่ ทดลอง (Quasi-experimental research) กลมุ่ ไดค้ วามเทีย่ งตรงตามเน้ือหา (CVI) เท่ากับ 0.98
เดยี ววดั กอ่ นและหลงั การทดลอง (One group pretest-posttest 2) เครื่องมอื ที่ใชใ้ นการรวบรวมขอ้ มลู ไดแ้ ก่
design) ศกึ ษาพยาบาลวชิ าชพี ดแู ลผปู้ ว่ ยทใ่ี ชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจใน 2.1 แบบสอบถามขอ้ มลู ทวั่ ไปของพยาบาล ลกั ษณะขอ้
หอผู้ป่วยหนักอายุรกรรม โรงพยาบาลมหาสารคาม ตั้งแต่เดือน คำ�ถามเปน็ แบบปลายปิด ประกอบดว้ ย อายเุ พศ ระดับการศึกษา
กรกฎาคม พ.ศ.2558 ถึงเดือนมนี าคม พ.ศ.2559 ต�ำ แหนง่ ระยะเวลาการปฏบิ ัตงิ านในหอผปู้ ว่ ยหนัก การได้รับการ
กรอบแนวคิดการวจิ ัย อบรมเก่ียวกับการปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันปอดอักเสบ
ใช้กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือนของโกรล์และ จากการใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจแหลง่ ทไี่ ดร้ บั ความรแู้ ละการไดร้ บั การ
ลอเรนซ์1,2 ซึ่งประกอบด้วย 1. ข้ันการเตรียมการ 2. การเลือก อบรมเกยี่ วกับกระบวนการทบทวนโดยกลุม่ เพือ่ น
หัวข้อเรื่องสำ�หรับการทบทวน 3. ทำ�ความตกลงเก่ียวกับเกณฑ์ 2.2 แบบเฝา้ ระวงั การตดิ เชอ้ื ประกอบดว้ ย ชอื่ อายุ เพศ
การประเมินและเป้าหมายของการปฏิบัติ 4. การสังเกตและ การวินิจฉยั โรค โรคเดมิ วนั ที่รบั ไว้ในโรงพยาบาล ระยะเวลานอน
การประเมินผลการปฏิบัติ 5. การวางแผนและการดำ�เนินการ รักษาในโรงพยาบาล วันท่ีจ�ำ หนา่ ยออกจากโรงพยาบาล หตั ถการ
เปล่ยี นแปลง 6. ติดตามและประเมนิ ผล ท่ีได้รับ การผ่าตัด วันที่ได้รับและวันท่ีถอดเครื่องช่วยหายใจ
กลมุ่ ตวั อย่างแบง่ เป็น 2 กลุม่ คือ ผลการตรวจทางหอ้ งปฏบิ ตั กิ าร ยาต้านจุลชพี ทไี่ ดร้ บั ระหวา่ งการ
1. พยาบาลวิชาชีพดูแลผู้ป่วยที่ใช้เคร่ืองช่วยหายใจใน รักษาและเกณฑ์การวินิจฉัยการเกิดปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง
หอผปู้ ว่ ยหนกั อายรุ กรรมโรงพยาบาลมหาสารคามทง้ั หมด โดยการ ช่วยหายใจ
เลอื กแบบจ�ำ เพาะเจาะจง จ�ำ นวน 17 คน โดยมเี กณฑค์ ดั เลอื กกลมุ่ 2.3 การแบบบันทึกการสังเกตการปฏิบัติการพยาบาล
ตวั อยา่ งคอื เปน็ พยาบาลวชิ าชพี ทไ่ี ดร้ บั ใบอนญุ าตประกอบวชิ าชพี ในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจแบบตรวจ
มีประสบการณ์ปฏิบัติงานในหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมอย่างน้อย รายการ (check list) โดยให้คะแนนการปฏิบัติถูกต้อง เท่ากับ
1 ปแี ละยนิ ยอมเขา้ รว่ มวจิ ยั สว่ นเกณฑค์ ดั ออก คอื ไมส่ ามารถเขา้ 1 ไม่ปฏิบัติหรือปฏิบัติไม่ถูกต้อง ให้เท่ากับ 0 และผู้วิจัยนำ�แบบ
รว่ มกจิ กรรมกระบวนการโดยกลุ่มเพือ่ นทกุ ขน้ั ตอน บนั ทกึ การสงั เกตการปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบ
2. กลมุ่ ผปู้ ว่ ยทเ่ี ขา้ รบั การรกั ษาในโรงพยาบาลมหาสารคาม จากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจ ไปทดลองใชท้ ห่ี อผปู้ ว่ ยหนกั ศลั ยกรรม
และได้รับการใชเ้ คร่อื งช่วยหายใจ 124 ราย รว่ มกบั พยาบาล 1 ทา่ น จ�ำ นวน 10 ครง้ั ไดค้ า่ ความเชอ่ื มน่ั ของการ
สงั เกต (interrater reliability) เท่ากบั 1.0 ก่อนนำ�ไปใชจ้ รงิ

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

14

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

การรวบรวมขอ้ มูล และประเมนิ ผลการเปลยี่ นแปลงการปฏบิ ตั ทิ ถี่ กู ตอ้ ง ผวู้ จิ ยั จดั ใหม้ ี
ภายหลงั ไดร้ บั หนงั สอื ขออนมุ ตั จิ ากคณะกรรมการจรยิ ธรรม ผทู้ �ำ หนา้ ทที่ บทวนเวรละ 1 คน หมนุ เวยี นจนครบพยาบาลจ�ำ นวน
การวิจัยของโรงพยาบาลมหาสารคาม ผู้วิจัยเข้าพบหัวหน้าฝ่าย 17 คน โดยแต่ละเวรมีผู้ถูกทบทวนเวรละ 1-3 คน ผู้ทำ�หน้าที่
การพยาบาล หัวหน้าหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมโรงพยาบาล ทบทวนทำ�การบันทึกข้อมูลการสังเกตการปฏิบัติตามเกณฑ์การ
มหาสารคาม และขอความร่วมมือในการวิจัยผู้วิจัยเก็บรวบรวม ประเมนิ ในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจ และ
ขอ้ มลู ดว้ ยตนเอง รวมทง้ั ใหก้ ลมุ่ ตวั อยา่ งทยี่ นิ ยอมเขา้ รว่ มการวจิ ยั ใหข้ อ้ มลู ยอ้ นกลบั ระหวา่ ง หรอื หลงั จากสน้ิ สดุ การปฏบิ ตั กิ จิ กรรม
ลงลายมอื ชอื่ ในแบบฟอรม์ ยนิ ยอมจงึ ด�ำ เนนิ การรวมขอ้ มลู ตามขนั้ การป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจตามความ
ตอน โดยแบ่งออกเป็น 3 ระยะดังนร้ี ะยะท่ี 1 รวบรวมขอ้ มูลพนื้ เหมาะสมพร้อมทั้งรวบรวมข้อมูลอุบัติการณ์ปอดอักเสบจากการ
ฐานโดยแจกแบบสอบถามขอ้ มลู ทว่ั ไปแกพ่ ยาบาลสงั เกตการปฏบิ ตั ิ ใช้เคร่ืองช่วยหายใจหลังการใช้กระบวนการทบทวนในกลุ่มเพ่ือน
การพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจ เชน่ เดยี วกบั ระยะการเกบ็ ขอ้ มลู พน้ื ฐาน เปน็ ระยะเวลา 10 สปั ดาห์
ในกลุ่มผู้ป่วยที่เข้ารับการรักษาในหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมทุก สถติ ิท่ีใชใ้ นการวิเคราะหข์ ้อมลู คอื
ราย เปน็ ระยะเวลา 4 สัปดาห์ ระยะท่ี 2 ด�ำ เนินการตามแผนการ 1. ข้อมูลส่วนบุคคลของกลุ่มตัวอย่างวิเคราะห์ข้อมูลโดย
ดำ�เนินการใช้กระบวนการทบทวนในกลุ่มเพ่ือน โดยจัดประชุม แจกแจงคา่ ความถี่ รอ้ ยละ และค่าเฉล่ีย
พยาบาลเพื่อทำ�ความตกลงเกี่ยวกับเกณฑ์การประเมินพร้อมทั้ง 2. เปรียบเทียบสัดส่วนการปฏิบัติการพยาบาลในการ
ฝึกเทคนิคการสังเกตการปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันปอด ป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจที่ถูกต้องของ
อักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจ โดยพยาบาล 1 คน ทำ�การ พยาบาลในหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมระหว่างก่อนและหลังการใช้
สังเกตคนละ 2 เหตุการณ์ วางแผนการปฏบิ ตั บิ ทบาทผทู้ �ำ หน้าท่ี กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือน โดยใช้สถิติทดสอบไควสแคว์
ทบทวนคนละ 2 รอบและผู้ทำ�หน้าที่ผู้ถูกทบทวนและจัดประชุม (Chi-square test)
กลมุ่ พยาบาล จ�ำ นวน 2 ครง้ั เพอ่ื ประเมนิ ผลการปฏบิ ตั ทิ ไี่ มถ่ กู ตอ้ ง 3. เปรียบเทียบอุบัติการณ์ปอดอักเสบจากการใช้เคร่ือง
และหาแนวทางการปรับปรุงการปฏิบัติ สรุปประเด็นปัญหาและ ชว่ ยหายใจกอ่ นและหลงั การใชก้ ระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอื่ น
อุปสรรคเปน็ ระยะเวลา 2 สปั ดาห์ ระยะท่ี 3 ประเมนิ ผลของการ โดยใชค้ ่าสัดส่วนความเส่ียง (Relative risk)
ใชก้ ระบวนการทบทวนในกลมุ่ เพอ่ื นโดยการรวบรวมขอ้ มลู ตดิ ตาม

ผลการวิจัย
สว่ นท่ี 1 ข้อมูลท่ัวไปของกลุม่ ตัวอย่าง

ตารางที่ 1 เปรยี บเทียบจ�ำ นวนและรอ้ ยละของกลมุ่ ตัวอยา่ งจำ�แนกตามอายุ เพศ ระดับการศึกษา ตำ�แหน่ง ระยะเวลาที่ปฏบิ ตั งิ านใน
ต�ำ แหนง่ พยาบาลประจ�ำ การ และระยะเวลาทปี่ ฏบิ ตั งิ านในหอผู้ปว่ ยหนกั

ขอ้ มูลท่วั ไป กลุ่มตวั อย่าง (n=17) จำ�นวน (ร้อยละ)

เพศ 2 (11.8)
ชาย 15 (88.2)
6 (35.2)
หญิง 9 (53.1)
อายุ (ป)ี 2 (11.8)
21-30 28-46
31-40 34.47
41-50 5.161
พิสยั
คา่ เฉล่ีย
สว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

15

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ตารางท่ี 1 เปรยี บเทยี บจ�ำ นวนและรอ้ ยละของกลุม่ ตัวอย่างจำ�แนกตามอายุ เพศ ระดับการศกึ ษา ต�ำ แหน่ง ระยะเวลาทปี่ ฏบิ ตั งิ านใน
ต�ำ แหน่งพยาบาลประจำ�การ และระยะเวลาทป่ี ฏิบัติงานในหอผปู้ ่วยหนัก (ตอ่ )

ข้อมลู ทัว่ ไป กลุ่มตัวอยา่ ง (n=17) จ�ำ นวน (รอ้ ยละ)

ระดบั การศึกษา 16 (94.1)
ปริญญาตร ี 1 (5.9)
ปรญิ ญาโท 4 (23.5)
ตำ�แหน่ง 13 (76.5)
พยาบาลวชิ าชพี ปฏิบัติการ 1 (5.9)
พยาบาลวิชาชพี ชำ�นาญการ 7 (41.1)
1-5 9 (53.0)
6-10 5-20
> 10 11.59
พสิ ยั 4.784
คา่ เฉล่ีย 2 (11.8)
ส่วนเบย่ี งเบนมาตรฐาน 9 (52.9)
1-5 6 (35.3)
6-10 3-18
> 10 9.53
พิสัย 4.317
คา่ เฉล่ีย
ส่วนเบ่ยี งเบนมาตรฐาน

จากตารางที่ 1 พบว่าพยาบาลท่ีดูแลผู้ป่วยที่ใช้เครื่องช่วย พยาบาลวิชาชีพช�ำ นาญการ ร้อยละ 76.5 ระยะเวลาท่ีปฏิบตั งิ าน
หายใจในหอผู้ปว่ ยหนกั อายุรกรรม จำ�นวน 17 คน มีอายุระหวา่ ง ในต�ำ แหนง่ พยาบาลประจ�ำ การ รอ้ ยละ 53.0 เฉลยี่ 11.59 ปี ระยะ
31-40 ปี ร้อยละ 53.1 อายุเฉลยี่ 34.47 ปี เปน็ เพศหญิง รอ้ ยละ เวลาท่ีปฏบิ ตั ิงานในหอผูป้ ่วยหนัก ร้อยละ 52.9 เฉล่ยี 9.53 ปี
88.2 การศึกษาระดับสูงสุดปริญญาตรี ร้อยละ 94.1 ตำ�แหน่ง

ตารางที่ 2 เปรยี บเทยี บจ�ำ นวนและรอ้ ยละของกลมุ่ ตวั อยา่ ง จ�ำ แนกตามการไดร้ บั การอบรมเกย่ี วกบั การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลในการปอ้ งกนั
ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจ แหล่งทไี่ ด้รบั ความรู้ และการไดร้ ับการอบรมเก่ียวกับแนวคดิ กระบวนการทบทวน
โดยกลมุ่ เพ่ือน

ลกั ษณะกลุม่ ตวั อย่าง กลุ่มตวั อย่าง (n=17) จ�ำ นวน (รอ้ ยละ)

การไดร้ ับการอบรมเกยี่ วกบั การปฏิบตั ิการพยาบาลในการปอ้ งกนั ปอดอักเสบจากการใช้เครอ่ื งชว่ ยหายใจ
ไม่เคย 9 (52.9)
เคย 8 (47.1)
การไดร้ ับความรเู้ กย่ี วกับการปฏิบตั กิ ารพยาบาลในการป้องกนั VAP*
คู่มือของโรงพยาบาล 15 (88.2)
เอกสารการอบรม 8 (47.1)
อินทราเน็ตของโรงพยาบาล 1 (5.9)
อนิ เตอรเ์ น็ต 1 (5.9)
การได้รบั การอบรมเกยี่ วกบั แนวคดิ กระบวนการทบทวนโดยกลมุ่ เพอ่ื น
ไม่เคย 17 (100.0)
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

16

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

จากตารางท่ี 2 พบว่าการพยาบาลเคยได้รับการอบรม ร้อยละ 88.2 เอกสารการอบรม รอ้ ยละ 47.1 จากอินทราเนต็ ของ
เกี่ยวกับการปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันปอดอักเสบจาก โรงพยาบาล และจากอนิ เตอรเ์ นต็ รอ้ ยละ 5.9 เทา่ กนั และพยาบาล
การใชเ้ ครอื่ งช่วยหายใจ รอ้ ยละ 47.1 ได้รับแหลง่ ความรเู้ กยี่ วกับ ทุกคนไม่เคยได้รับการอบรมเกี่ยวกับแนวคิดกระบวนการทบทวน
การเฝ้าระวังการติดเชื้อในโรงพยาบาลจากคู่มือของโรงพยาบาล โดยกลมุ่ เพ่ือน

ตารางที่ 3 เปรียบเทียบสัดส่วนการปฏิบัติการพยาบาลในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจที่ถูกต้องของพยาบาล
ในหอผู้ป่วยหนักอายุรกรรมระหว่างกอ่ นและหลงั การใช้กระบวนการทบทวนโดยกล่มุ เพอ่ื น

กิจกรรม การปฏิบตั ทิ ถ่ี กู ต้อง
ก่อน หลัง p-value
จ�ำ นวน รอ้ ยละ จ�ำ นวน รอ้ ยละ
(ครัง้ ) (คร้ัง)

1. ล้างมอื ก่อนสมั ผสั ผปู้ ว่ ยท่ใี สท่ ่อชว่ ยหายใจ 0/46 0.0 0/46 0.0 NA
เจาะคอ และอปุ กรณ์เครือ่ งชว่ ยหายใจ 9/46 19.6 .002
2. ลา้ งมือ หลังสัมผัสผปู้ ่วยที่ใสท่ ่อช่วยหายใจ เจาะคอ 0/46 0.0 20/46 43.5 .005
และอปุ กรณ์เคร่อื งช่วยหายใจ 17/46 37.0 .002
3. เปลี่ยนชดุ อปุ กรณ์ ventilator circuits ทกุ 7 วัน 7/46 15.2 24/46 52.2 .000
หรอื เม่ือสกปรก/ปนเป้ือน 23/46 50.0 .000
4. เปลี่ยนชุดพ่นยา ambu bag, oxygen cannula, oxygen mask 4/46 8.7 22/46 47.8 .003
และสายตอ่ ออกซเิ จนทกุ 24 ชม. หรือเมอ่ื สกปรก/ปนเป้อื น 25/46 54.3 .003
5. เปล่ยี นชุดพ่นยา nebulizer ทกุ 24 ชม. หรือเมื่อสกปรก /ปนเปอ้ื น 4/46 8.7 26/46 56.5 .000
6. สวมถุงมือ sterile ทุกครงั้ ที่เทนา้ํ ท่คี ้างอยใู่ น ventilator circuits 1/46 2.2 16/46 34.8 .003
7. ปรับตั้งอณุ หภมู ใิ นเครือ่ งทำ�ความชืน้ ท่ี 37 องศา 8/46 17.4 23/46 50.0 .002
8. ปรับต้งั ระดับนาํ้ ในเครอ่ื งท�ำ ความช้นื ทีข่ ีด 3 11/46 23.9 46/46 100.0 .044
9. วัด cuff pressure โดยปรบั ความดนั ใหอ้ ยู่ระหวา่ ง 20-30 cmH2O ทกุ เวร 4/46 8.7 46/46 100.0 NA
10. สวมถงุ มือ sterile กอ่ นดดู เสมหะทุกครัง้ ในท่อช่วยหายใจ 5/46 10.9 46/46 100.0 NA
11. ดดู เสมหะในปากกอ่ นถอดหรือเลือ่ นท่อช่วยใจ 10/46 21.7 46/46 100.0 NA
12. เปล่ียนขวดรองรบั เสมหะพรอ้ มสายตอ่ ขวด suction ทกุ 8 ชม. 42/46 91.3 46/46 100.0 NA
13. พลกิ ตะแคงตัวทุก 2 ชม. 46/46 100.0 25/46 54.3 .000
14. ใส่สาย OG tube ให้อาหาร หากไม่มขี ้อห้าม และการเปลย่ี น 46/46 100.0 26/46 56.5 .000
OG tube ทุก 7 วนั
15. งด feed ในกรณผี ้ปู ว่ ยมี content > 200 cc ของ dose feed นนั้ 46/46 100.0
16. แปรงฟัน 2 ครงั้ เช้า-เย็น 46/46 100.0
17. mouth care ทกุ 4 ชม. 1/46 2.2
18. mouth care ด้วย 0.12% chlorhexidine gluconate 4/46 8.7

รวม 285/828 34.4 486/828 58.7 .000

*p<.05
หมายเหตุ : NA หมายถึง ไมส่ ามารถวิเคราะหข์ อ้ มลู ได้

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

17

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

จากตารางที่ 3 พบว่าภายหลังใช้กระบวนการทบทวนโดย สวมถุงมือ sterile ทกุ ครง้ั ท่ีเทนํา้ ทคี่ า้ งอยู่ใน ventilator circuits
กลุ่มเพื่อนพยาบาลปฏิบัติในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้ ร้อยละ 50.0 ปรับตั้งอุณหภูมิในเคร่ืองทำ�ความช้ืนที่ 37 องศา
เครอื่ งชว่ ยหายใจถกู ตอ้ งเพม่ิ ขน้ึ จากรอ้ ยละ 34.4 เปน็ รอ้ ยละ 58.7 รอ้ ยละ 47.8 ปรบั ตง้ั ระดบั นาํ้ ในเครอ่ื งท�ำ ความชนื้ ทข่ี ดี 3 รอ้ ยละ
อย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติท่ีระดับ <.05 ได้แก่ ล้างมือหลังสัมผัส 54.3 วดั cuff pressure โดยปรบั ความดันให้อยู่ระหวา่ ง 20-30
ผู้ป่วยที่ใส่ท่อช่วยหายใจ เจาะคอ และอุปกรณ์เครื่องช่วยหายใจ cmH2O ทกุ เวร รอ้ ยละ 56.5 สวมถงุ มือ sterile กอ่ นดดู เสมหะ
รอ้ ยละ 19.6 เปลี่ยนชดุ อุปกรณ์ ventilator circuits ทกุ 7 วัน ทกุ ครั้งในท่อชว่ ยหายใจ ร้อยละ 34.8 ดูดเสมหะในปากก่อนถอด
หรอื เมอื่ สกปรก/ปนเปอื้ น รอ้ ยละ 43.5 เปลย่ี นชดุ พน่ ยา ambubag, หรอื เลอ่ื นทอ่ ชว่ ยใจ รอ้ ยละ 50.0 เปลยี่ นขวดรองรบั เสมหะพรอ้ ม
oxygen cannula, oxygen mask และสายต่อออกซิเจนทุก สายตอ่ ขวด suction ทุก 8 ชม. รอ้ ยละ 100.0 mouth care ทุก
24 ชม. หรือเมือ่ สกปรก/ปนเป้อื น รอ้ ยละ 37.0 เปลี่ยนชดุ พน่ ยา 4 ชม. รอ้ ยละ 54.3 และ mouth care ดว้ ย 0.12% chlorhex-
nebulizer ทุก 24 ชม. หรอื เม่ือสกปรก/ปนเปื้อน รอ้ ยละ 52.2 idine gluconate รอ้ ยละ 56.5

ตารางท่ี 4 เปรียบเทยี บอบุ ัติการณป์ อดอกั เสบจากการใช้เครอื่ งช่วยหายใจกอ่ นและหลังการใชก้ ระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพือ่ น

อุบตั กิ ารณ์ ก่อน หลงั
อตั รา (คร้ังตอ่ 1,000 วนั ที่ อัตรา (ครั้งต่อ 1,000 วนั ที่เครื่อง

เครอื่ งช่วยหายใจ) ช่วยหายใจ)

ปอดอักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจ 13.9 8.8

อภิปรายผล ทบทวนโดยกลุ่มเพื่อนเป็นกิจกรรมท่ีน่าสนใจ ร้อยละ 41 ซึ่งการ
ผลจากวิจัย พบว่าภายหลังใชก้ ระบวนการทบทวนโดยกลุม่ ใช้กระบวนการทบทวนโดยเพื่อนจะช่วยให้มีการสะท้อนตัวเอง
เพ่ือนพยาบาลปฏิบัติในการป้องกันปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง เกีย่ วกบั จดุ อ่อนหรือปัญหาในการสอื่ สารกบั ผปู้ ว่ ย12 เช่นเดียวกบั
ชว่ ยหายใจถกู ตอ้ งเพมิ่ ขน้ึ จากรอ้ ยละ 34.4 เปน็ รอ้ ยละ 58.7 อยา่ ง การศึกษาผลของการใช้กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพื่อนต่อ
มีนัยสำ�คัญทางสถติ ิท่รี ะดับ <.05 ซง่ึ แสดงใหเ้ หน็ วา่ กระบวนการ พฤติกรรมการทำ�งานของบุคลากรในโรงพยาบาลในการป้องกัน
ทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือน เป็นการสะท้อนการปฏิบัติของพยาบาล การติดเชื้อเอชไอวี ประเทศมาลาวี โดยกิจกรรมท่ีให้แก่บุคลากร
เพอื่ นรว่ มงานทเ่ี ขา้ ใจสถานการณ์ การปฏบิ ตั แิ ละมกี ารใหเ้ กยี รตซิ งึ่ ของโรงพยาบาลคือการจัดอภิปรายกลุ่ม การแสดงบทบาทสมมติ
กนั และกนั ท�ำ ใหร้ สู้ กึ เปน็ กนั เอง ไมเ่ กดิ ความรสู้ กึ ถกู ต�ำ หนเิ หมอื น และการแสดงย้อนกลับหลังจากได้รับข้อมูลย้อนกลับในทักษะท่ี
จากผู้นิเทศหรือหัวหน้าหน่วยงานรู้สึกสะดวกใจในการบอกถึงข้อ ส�ำ คญั เชน่ การท�ำ ความสะอาดทถ่ี กู ตอ้ ง การอภปิ รายเกย่ี วกบั ความ
ผิดพลาดของตนเอง ใกล้เคียงกับการศึกษาการใช้กระบวนการ ส�ำ คญั ของการใสถ่ งุ มอื ของผรู้ ว่ มงาน หลงั จากนน้ั จะมกี ารประเมนิ
ทบทวนโดยเพ่ือนต่อทักษะการสื่อสารและแรงจูงใจในการเรียนรู้ โดยวัดความรู้และการสังเกตการปฏิบัติเกี่ยวกับการใช้อุปกรณ์
ในนักศึกษาพยาบาลประเทศเกาหลีใต้ โดยการแสดงบทบาท ป้องกันร่างกาย ผลการศึกษาพบว่าบุคลากรโรงพยาบาลมีความรู้
สมมตใิ นการสอื่ สารระหวา่ งนกั ศึกษากับผ้ปู ่วย และท�ำ การบันทกึ เกย่ี วกบั การปอ้ งกนั การแพรก่ ระจายเชอื้ แบบมาตรฐานในเรอื่ งการ
ภาพไว้ทั้งกลุ่มควบคุมและกลุ่มทดลอง โดยกลุ่มทดลองได้รับการ ใสถ่ งุ มอื การท�ำ ความสะอาดมอื และการปฏบิ ตั ใิ สถ่ งุ มอื เมอื่ จ�ำ เปน็
ประชุมกลุ่มย่อยและได้รับข้อมูลย้อนกลับจากเพื่อนหลังจากได้ดู เพ่ิมขึ้นจากร้อยละ 79 เป็นร้อยละ 85 สัดส่วนของการทำ�ความ
ภาพจากการบันทึกภาพ กลุ่มควบคมุ ไดด้ ูภาพจากการบนั ทกึ และ สะอาดมอื เพม่ิ ขน้ึ จากรอ้ ยละ 64.5 เปน็ รอ้ ยละ 83 ชใ้ี หเ้ หน็ วา่ การ
ประเมนิ ตนเอง ผลการศกึ ษาพบวา่ กลมุ่ ทดลองมที กั ษะการสอ่ื สาร ใช้กระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพื่อน ช่วยพัฒนาความรู้และการ
และแรงจูงใจตอ่ การเรยี นรู้สงู กวา่ กลมุ่ ควบคุม และกลมุ่ ทดลองให้ ปฏบิ ตั เิ กยี่ วกบั การปอ้ งกนั การแพรก่ ระจายเชอื้ แบบมาตรฐานของ
คำ�ตอบว่าการใช้กระบวนการทบทวนโดยเพ่ือนช่วยในการค้นหา บคุ ลากรของโรงพยาบาลได1้ 3
ปัญหาในการสื่อสารกับผู้ป่วย โดยร้อยละ 67 รู้สึกสะดวกใจเมื่อ
เปรยี บเทยี บกบั การใชค้ รผู สู้ อน รอ้ ยละ 54 และการใชก้ ระบวนการ

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

18

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

ขอ้ เสนอแนะ มีการนำ�หลักฐานเชิงประจักษ์มาใช้ซ่ึงจะทำ�ให้เกิดผลลัพธ์ที่ดีต่อ
ควรปฏิบัติตามกระบวนการทบทวนโดยกลุ่มเพ่ือนในการ ผูป้ ่วย
ดูแลผู้ป่วยที่ใช้เครื่องช่วยหายใจอย่างจริงจังต่อเน่ือง และมีการ
พัฒนาคณุ ภาพอย่างต่อเนอื่ ง (CQI) เพอ่ื ใหเ้ กดิ กจิ กรรมคณุ ภาพท่ี

เอกสารอ้างอิง burden of endemic health care-associated infection
1. Grol R, Lawrence M. Quality Improvement by worldwide. 2011.
Peer Review. Oxford general practice series. Oxford 9. Al-Tawfiq JA, Abed MS. Decreasing ventila-
University; 1995. tor-associated pneumonia in adult intensive care units
2. Centre for Clinical Governance Research, Univer- using the Institute for Healthcare Improvement bundle.
sity of New South Wales, Sydney Australia. Peer review American Journal of Infection Control. 2010; 38:552-6.
in medicine: a comprehensive review of the literature. 10. Tablan OC, Anderson LJ, Besser R, Bridges C,
2009; Available from:http://clingov.med.unsw.edu.au. Hajjeh R. Guidelines for Preventing Health Care Associ-
3. Tamayo E, Alvarez FJ, Martinez-Rafael B, ated Pneumonia, 2003: recommendations of CDC and
Bustamante J, Bermejo-Martin JF, Fierro I, et al. Ventila- the Healthcare Infection Control Practices Advisory
tor-associated pneumonia is an important risk factor for Committee. 2004; 53:1-36.
mortality after major cardiac surgery. Journal of Critical 11. พนิดา บุญนะโชติ, จิตตาภรณ์ จิตรีเช้ือ, อะเคื้อ
Care. 2012;1:18-5. Doi:10.1016/j.jcrc.2011.03.008. PubMed อณุ หเลขกะ. ผลของกระบวนการทบทวนในกลมุ่ เพอื่ นตอ่ การดแู ล
PMID: 21596516. ชอ่ งปากโดยพยาบาลและนคิ มของเชอ้ื จลุ ชพี ในชอ่ งปากในผปู้ ว่ ยท่ี
4. Gupta A, Agrawal A, Mehrotra S, Singh A, Malik ใชเ้ คร่อื งชว่ ยหายใจ. พยาบาลสาร. 2560; 44:126-136.
S, Khanna A. Incidence, risk stratification, antibiogram of 12. Yoo MS, Chae SM. Effects of peer reviews on
pathogens isolated and clinical outcome of ventilator communication skills and learning motivation among
associated pneumonia. Indian Journal of Critical Care nursing students. Journal of Nursing Education. 2011;
Medicine. 2011;15:96-101. Doi: 10.4103/0972-5229.83015. 5:230-3.Doi: 10.3928/01484834-20110131-03.PubMed
PubMed PMID: 21814373; PubMed Central PMCID: PMID: 21323255.
PMC3145311. 13. Mbeba MM, Kaponda CPN, Jere DL, Kaching-
5. Karaoglan H, Yalcin AN, Cengiz M, Ramazanoglu we SI, Crittenden KS,McCreary LL, et al. Peer Group
A, Ogunc D, Hakan R, et al. Cost analysis of ventilator-as- Intervention Reduces Personal HIV Risk forMalawian
sociated pneumonia in Turkish medical-surgical intensive Health Workers. Journal Nurses Scholarsh. 2011;1:72-1.
care units. Le Infezioni in Medicina. 2010;4:248-5. Doi:10.1111/j.1547-5069.2011.01384.x. PubMed PMCID:
6. Makris D, Desrousseaux B, Zakynthinos E, Duro- PMC3073810; NIHMSID: NIHMS266318; PubMed CentralP-
cher A, Nseir S. The impact of COPD on ICU mortality in MID: 21342427.
patients with ventilator-associated pneumonia. Respira- 14. SulisCA, WalkeyAJ, AbadiY,ReardonCC, Joyce-
tory Medicine. 2011; 105:1022-9. BradyM. Outcomes of aventilator-associated pneumonia
7. ธฤติ สาตรศลิ ป์ : ผลกระทบของการเกดิ ปอดอกั เสบจาก bundle on rates of ventilator-associated pneumoniaand
การใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจในโรงพยาบาลแหง่ หนงึ่ ในกรงุ เทพมหานคร other health care-associated infections in a long-term
[วทิ ยานิพนธ]์ เชยี งใหม:่ มหาวิทยาลัย, 2551. acute care hospital setting. American Journal of Infection
8. World Health Organization. Report on the Control. 2014;42:536-8.

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

19

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

The study of Postponing Surgical Appointments
In patients Waiting for Surgery in
Uttaradit Hospital

Kamolwan Onkham*, Pranee Dee-Udom**, Napaporn khwanmook***

Nursing Department, Operation of Nursing Patients in the
Operating Room at Uttaradit Hospital

ABSTRACT

Objective To study causes for postponement of scheduled surgical operation in Uttaradit Hospital
Study design Retrospective analytic study
Methods This study collected data from medical records of 396 patients who had postponed the sur-
gery and 396 patients who had surgery on schedule during October 2014 to September 2017 by using
purposive sampling. Their demographic data and reasons to postpone the surgeries both from pa-
tients and from hospital were recorded and analysed.
Results There are the reasons from patients 41.4% and from service units 58.6% to postpone
surgical appointments was made by the hospital. This study showed relationship between same
demographic data and postponement that made by the patients, which were sex, age, career, underlying
disease and blood group. Retired government officers had postponed the surgeries 3.75 times more
often than children and student group. Patients who hadn’t any underlying diseases were likely to
postpone the surgery which was 6.65 times more than patients who had underlying disease and male
patients were 1.80 times more than female. This study found that oldaged patients had more events of
postponement than younger group 9.63 time. Blood types other than group O and unidentified blood
group patients were found to have 4.58 times more frequent to postpone the surgery than other blood
group.
Conclusions 41.4% of postponement of surgery was made by the patients, and 58.6% was made by
the hospital the causes for postponement were associated with sex, age, career, underlying disease and
blood group.
Keywords Scheduled surgery, the causes of postponement

Contact : Kamolwan OnkhamUT TARS P I TA L
Address : Operation of Nursing Patientsinthe Operating Room
38 Jetsada Badin Road, Tha-it Subdistrict, Mueang District, Uttaradit Provice, 53000
E-mail : [email protected]

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

20

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

การศกึ ษาการเลอ่ื นนดั ผา่ ตัดในผปู้ ่วยทพี่ ักรอการผา่ ตัด
โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์

กมลวรรณ อ่อนข�ำ *, ปราณี ดอี ดุ ม**, นภาพร ขวัญมุข***

กลุ่มการพยาบาล งานการพยาบาลผู้ป่วยห้องผ่าตดั โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

บทคัดย่อ

วัตถุประสงค์ ศึกษาเหตุผล และปัจจัยที่มีผลต่อการเลอื่ นนัดผ่าตดั ในผู้ปว่ ยที่พกั รอผา่ ตดั ของโรงพยาบาลอุตรดิตถ์
รูปแบบการศึกษา เป็นการศกึ ษาเชงิ พรรณนาแบบยอ้ นหลงั
สถานทศ่ี กึ ษา โรงพยาบาลอุตรดติ ถ์
วิธีการศึกษา เก็บข้อมูลจากเวชระเบียน ต้ังแต่เดือนตุลาคม พ.ศ. 2557 ถึงเดือนกันยายน พ.ศ. 2560 โดยสุ่มแบบเจาะจง
(Purposive Sampling) โดยเลอื กผู้ปว่ ยไมเ่ ลอ่ื นนดั ในวันหรือสปั ดาห์เดียวกนั ทม่ี เี พศ อายุ และอาชพี ใกลเ้ คยี งกบั ผู้ป่วยเลอื่ น
นดั มา 1 คนเป็นคูเ่ ปรียบเทียบได้จำ�นวนผู้ป่วยเลือ่ นนดั 396 คน และผ้ปู ว่ ยไม่เลอื่ นนดั 396 คนเกบ็ รวบรวมขอ้ มูลใช้วิธีสงั เกต
ทบทวนข้อมูลและจดบันทึกข้อมูลในแบบบันทึกที่สร้างข้ึนประกอบด้วย 3 ส่วน ได้แก่ ข้อมูลท่ัวไป เหตุผลการเลื่อนผ่าตัดท่ี
เกีย่ วกับผูป้ ว่ ยและท่ีเกยี่ วข้องกบั หนว่ ยบริการ
ผลการศกึ ษา เหตผุ ลเลอ่ื นนดั จากผปู้ ว่ ย 41.4% จากหนว่ ยบรกิ าร 58.6% พบวา่ เพศ อายุ อาชพี โรคประจ�ำ ตวั และกลมุ่ เลอื ด
มผี ลตอ่ การเลื่อนนัดโดยเหตผุ ลส่วนตัว ผู้ปว่ ยทีเ่ ปน็ ขา้ ราชการบ�ำ นาญ นักธุรกิจ มกี ารเลอื่ นนดั 3.75 เท่าของเดก็ นกั เรียน และ
นกั ศกึ ษา ผปู้ ว่ ยไมม่ โี รคประจ�ำ ตวั มกี ารเลอ่ื นนดั มากกวา่ มโี รคประจ�ำ ตวั หนงึ่ โรคและมากกวา่ หนงึ่ โรค 6.65 เทา่ ผปู้ ว่ ยชายมกี าร
เลอ่ื นนัดมากกวา่ หญงิ 1.80 เทา่ ผ้ปู ่วยอายตุ ั้งแต่ 70 ปขี นึ้ ไป มีการเลือ่ นนดั มากกว่า 9.63 เท่า เหตผุ ลจากการรกั ษาผู้ปว่ ยท่ีมี
กล่มุ เลือด O และไม่ระบกุ ลุ่มเลอื ด มกี ารเลื่อนนัดมากกว่ากลมุ่ อนื่ 4.58 เท่า
สรุป การเลื่อนนัดผ่าตัดมีเหตุผลจากผู้ป่วย 41.4% จากหน่วยบริการ 58.6% โดยมีเพศ อายุ อาชีพ โรคประจำ�ตัว
และกลุม่ เลอื ดของผ้ปู ่วยเปน็ ปัจจยั ทมี่ ผี ลตอ่ การเลอ่ื นนัด
คำ�สำ�คญั การนัดผา่ ตดั ล่วงหนา้ , เหตุผลการเลอื่ นนดั ผา่ ตดั , ปจั จัยท่มี ผี ลตอ่ การเล่อื นนดั ผา่ ตดั

ตดิ ตอ่ : กมลวรรณ อ่อนขำ�
สถานทตี่ ิดตอ่ : กลุ่มงานการพยาบาลผูป้ ่วยห้องผ่าตดั โรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์
เลขท่ี 38 ถนนเจษฎาบดินทร์ ตำ�บลทา่ อิฐ อ�ำ เภอเมือง จงั หวัดอตุ รดิตถ์ 53000
อีเมล์ : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

21

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

บทน�ำ วัตถุประสงค์ในการวิจัย
ศึกษาเหตุผล และปัจจัยที่มีผลต่อการเล่ือนนัดผ่าตัดในผู้
ความส�ำ เรจ็ ของงานบรกิ ารผา่ ตดั ขนึ้ อยกู่ บั การไดด้ �ำ เนนิ การ ปว่ ยทีพ่ กั รอผ่าตดั ของโรงพยาบาลอุตรดิตถ์
ผ่าตัดรักษาผู้ป่วยตามแผนการผ่าตัดรักษาโรคท่ีกำ�หนดไว้ ผู้ป่วย วิธีการด�ำ เนนิ การวิจยั
ปลอดภัยและกลับไปใช้ชีวิตได้ตามปกติ ซึ่งมีองค์ประกอบหลาย การศึกษาครั้งนี้เป็นการติดตามเก็บข้อมูลจากเวชระเบียน
ส่วนท้ังด้านแพทย์ งานการพยาบาลห้องผ่าตัด รวมท้ังการดูแล เป็นเวลา 4 ปี ตั้งแต่เดือนตุลาคม พ.ศ.2557 ถึงเดือนกันยายน
จากหน่วยบริการท่ีเกี่ยวข้องเพื่อให้เกิดความพร้อมท้ังผู้ป่วยและ พ.ศ. 2560 โดยเรมิ่ จากผปู้ ว่ ยเลอื่ นนดั ผา่ ตดั คนแรก เดอื นกนั ยายน
หน่วยบริการ อัตราการเลื่อนนัดผ่าตัดเป็นตัวช้ีวัดที่สำ�คัญท่ีแสดง พ.ศ.2560 ย้อนกลับโดยสุ่มแบบเจาะจง (Purposive Sampling)
ถึงประสิทธิภาพการบริหารจัดการของห้องผ่าตัดซ่ึงอัตราที่น้อย เลือกผู้ป่วยเล่ือนนัดมา 1 คน และเลือกผู้ป่วยไม่เลื่อนนัดในวัน
กว่าร้อยละ 5 จะแสดงว่าประสิทธิภาพห้องผ่าตัดอยู่ในระดับดี หรอื สปั ดาหเ์ ดยี วกัน ทม่ี เี พศ อายุ อาชีพ และการผา่ ตดั ใกล้เคยี ง
รอ้ ยละ 5-10 อยใู่ นระดบั ปานกลาง และมากกวา่ รอ้ ยละ 10 อยใู่ น กันเป็นคู่เปรียบเทียบ ทำ�เช่นเดียวกันน้ีย้อนไป 4 ปีในจำ�นวนผู้
ระดับทต่ี ้องมีการพฒั นาและปรบั ปรงุ 1 ซ่งึ จากการศึกษาในเอเชีย ป่วยที่ถูกเลื่อนนัดทั้งหมด 5,221 คน ซึ่งจะไม่เก็บข้อมูลในรายที่
ไดแ้ กป่ ระเทศอนิ เดยี และประเทศซาอดุ อิ าระเบยี พบวา่ อตั ราการ มีการบันทึกข้อมูลไม่ครบถ้วนและคู่ท่ีอยู่ในกลุ่มเพศ อายุ อาชีพ
เลื่อนนัดผ่าตัดพบสูงถึงร้อยละ 17.6-30.32,3 การศึกษาการเล่ือน และการผา่ ตดั ทแ่ี ตกตา่ งกนั มากจนครบตามจ�ำ นวนขน้ั ตาํ่ ของกลมุ่
นัดผ่าตัดในประเทศไทยอยู่ที่ร้อยละ 13.6-14.34 อยู่ในระดับสูง ประชากรทีค่ �ำ นวณได้คอื 385 คน และเพ่อื ปอ้ งกันความผดิ พลาด
เชน่ กัน แตกตา่ งจากการศกึ ษาในอเมริกาและยุโรป เช่น ประเทศ ในการเกบ็ และบนั ทึกขอ้ มูลทอ่ี าจเกิดข้นึ ได้ ผูว้ ิจยั จงึ ใชข้ นาดกล่มุ
สเปน ประเทศนอรเ์ วย์ คอื รอ้ ยละ 6.5-8.55 ซง่ึ จากการเกบ็ ขอ้ มลู ตัวอย่างทั้งหมด 396 คน รวมผู้ป่วยทั้งหมดท่ีเป็นกลุ่มตัวอย่าง
การเลอ่ื นนัดผ่าตัดของโรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์ 3 ปยี อ้ นหลัง คดิ เป็น ในการศึกษาครั้งน้ี 792 คนการวิจัยครั้งน้ีผ่านการอนุมัติจาก
รอ้ ยละ 8.6-9.6 ซึ่งอยู่ในระดับปานกลาง จึงตอ้ งมีการพฒั นาและ คณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ โรงพยาบาลอุตรดิตถ์
ปรับปรุงการบริหารงานห้องผ่าตัดให้มีประสิทธิภาพ การพัฒนา เลขที่ REC No.7/2562
ประสิทธิภาพประกอบด้วย ผู้ป่วยปลอดภัยและผลลัพธ์ของการ เครอ่ื งมือทใ่ี ช้
ผา่ ตดั ดี ศลั ยแพทยไ์ ด้ผ่าตดั ตามเวลาที่กำ�หนด มกี ารใชห้ ้องผา่ ตดั การเก็บรวบรวมข้อมูลใช้วิธีสังเกต ทบทวนข้อมูล และจด
อย่างมีประสิทธิภาพสูงสุดทั้งบุคลากรและอุปกรณ์เคร่ืองมือลด บนั ทกึ ขอ้ มลู จรงิ ของผปู้ ว่ ยในเวชระเบยี นและขอ้ มลู ทางอเิ ลคทรอ
การรอคอยของผ้ปู ่วย และไดร้ ับความพึงพอใจจากผ้ใู ช้บริการ คอื นกิ สล์ งในแบบบนั ทกึ ทีส่ ร้างขนึ้ ประกอบดว้ ย 3 สว่ น ได้แก่
ผู้ป่วย บุคลากร และแพทย์6 ถ้าการดำ�เนินการไม่เป็นไปตาม สว่ นท่ี 1 ขอ้ มลู ท่ัวไปประกอบดว้ ยตัวแปรเพศ อายุ อาชพี
แผนการผ่าตัดที่กำ�หนดไว้ โดยเฉพาะมีการงดหรือเล่ือนนัดผ่าตัด โรคประจ�ำ ตวั กลมุ่ เลอื ดสทิ ธใิ นการจา่ ยคา่ รกั ษา ประเภทการผา่ ตดั
จะมีผลกระทบต่อผู้ป่วยและญาติทำ�ให้เครียด เพิ่มวันนอนในฅ การเล่อื นผ่าตัดจำ�นวน 7 ขอ้
โรงพยาบาล เสยี คา่ ใชจ้ า่ ยเพม่ิ มากขน้ึ ไมพ่ งึ พอใจในการรบั บรกิ าร ส่วนท่ี 2 เหตุผลการเลื่อนผ่าตัดท่ีเกี่ยวกับผู้ป่วย แบ่งเป็น
เป็นต้น ส่วนด้านโรงพยาบาลก็มีผลทำ�ให้ทรัพยากรท่ีจัดเตรียม 2 ลักษณะ ได้แก่ เหตุผลส่วนตัวของผู้ป่วย เหตุผลการเจ็บป่วย
ไว้บางส่วนสูญเสียไปโดยเปล่าประโยชน์ บุคลากรที่เกี่ยวข้องต้อง ของผปู้ ่วย
เสยี เวลา และแรงงานไป ท�ำ ให้ทุนในการบริหารจดั การเพ่มิ ขน้ึ ซง่ึ ส่วนท่ี 3 เหตุผลการเลื่อนผ่าตัดท่ีเก่ียวกับหน่วยบริการ
พบว่าห้องผ่าตัดมีต้นทุนโดยรวมสูงเป็นอันดับหน่ึง7 การงดหรือ แบ่งเป็น 3 ลักษณะ ได้แก่ เหตุผลจากแพทย์ เหตุผลการรักษา
เลื่อนนัดผ่าตัดมีเหตุผลหลายประการ ท้ังจากผู้ป่วยและหน่วย เหตุผลทเ่ี กีย่ วกับเจา้ หน้าที่ อุปกรณ์ และเตียงผู้ป่วย
บริการ คือ แพทย์ การรักษา เจ้าหน้าท่ี หรืออุปกรณ์การแพทย์ การวเิ คราะห์ขอ้ มูล
เสยี 8 ซ่งึ สว่ นใหญพ่ บว่ามีการเตรยี มผ้ปู ่วยไมพ่ ร้อมท�ำ ใหเ้ ล่ือนการ เมอ่ื ตรวจสอบความครบถว้ น สมบรู ณ์ของข้อมูลทบี่ ันทึกไว้
ผา่ ตัดมากท่สี ดุ 9 ในแบบบนั ทกึ แลว้ จงึ วเิ คราะหด์ ว้ ยการท�ำ แจกแจงความถี่ รอ้ ยละ
ฉะนน้ั การศกึ ษานจ้ี งึ ตอ้ งการคน้ หาเหตผุ ลการเลอ่ื นนดั ผา่ ตดั
ท่ีเก่ียวกับผู้ป่วยและหน่วยบริการ พร้อมกับค้นหาปัจจัยท่ีมีความ
สัมพันธ์ต่อการเล่ือนนัดผ่าตัดดังกล่าว เพ่ือนำ�ผลมาเป็นแนวทาง
ในการเพิม่ คณุ ภาพงานห้องผ่าตัดให้มปี ระสิทธิภาพยิ่งขึน้ ต่อไป

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

22

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

คา่ เฉลย่ี สว่ นเบยี่ งเบนมาตรฐาน และวเิ คราะหป์ จั จยั ทมี่ ผี ลตอ่ การ 2.1 เหตุผลเก่ยี วกับผูป้ ่วยมี 164 คน (41.4%) แบ่งเป็น
เลื่อนนัดผ่าตัดด้วยไค-สแควร์ กับหาความสัมพันธ์ของตัวแปรที่มี เหตุผลส่วนตัว 74 คน (18.7%) อนั ดบั แรก ผูป้ ว่ ยหรือญาตปิ ฏิเสธ
ผลตอ่ การไมเ่ ลอ่ื นนัดกับเลอื่ นนัดผา่ ตัดดว้ ย Odd Ratio (OR) การผ่าตัด 42 คน (8.1%) รองลงมาเตรียมตัวไม่พร้อม 16 คน
ผลการวิจัย (4.1%) เหตุผลการเจ็บป่วย มีผู้ป่วยท่ีเล่ือนนัด 90 คน (22.7%)
1. ข้อมูลทั่วไปผู้ป่วยนัดผ่าตัดที่มาพักรอรับการผ่าตัดเป็น อันดับแรก มีโรคแทรกซ้อนเฉียบพลัน 30 คน (7.6%) รองลงมา
ผู้ป่วยชายร้อยละ 53.4 มากกว่าผู้ป่วยหญิง (46.6%) เล็กน้อย มคี วามดนั โลหติ สงู เพม่ิ ขนึ้ 21 คน (5.3%) อาการโรคดขี ้ึน 19 คน
มีอายุเฉลี่ย 53.6±19.9 ปี จำ�นวนมากมีอาชีพรับจ้าง (35.9%) (4.8%) ตารางที่ 1
รองลงมาเปน็ เกษตรกร (19.1%) รับราชการบ�ำ นาญและท�ำ ธุรกิจ 2.2 เหตุผลเกี่ยวกับหน่วยบริการมี 232 คน (58.6%)
(6.6%) ท่ีเหลืออีก 1 ใน 3 ไม่ทำ�งาน (38.4%) มีโรคประจำ�ตัว แบง่ เปน็ เหตผุ ลจากแพทย์ มผี ปู้ ว่ ยเลอ่ื นนดั 71 คน (17.9%) อนั ดบั
มากว่า 1 ใน 3 (38.5%) ไมม่ โี รคประจำ�ตัว (50.0%) ทีเ่ หลอื เปน็ แรกนัดวันที่ไม่ได้สิทธิห้อง 31 คน (7.8%) รองลงมารอปรึกษา
โรคอื่นๆ มีเลือดกลุ่ม O จำ�นวนมาก (29.5%) รองลงมากลุ่ม แพทย์แผนกอื่น 26 คน (6.6%) เหตุผลจากการรักษามีผู้ป่วย
B (23.0%) กลุ่ม A (12.8%) กลมุ่ AB (5.3%) ไมร่ ะบกุ ลุ่มเลือด เล่ือนนัด 120 คน (30.3%) อันดับแรก ผ่าตัดในรายก่อนนาน
(29.4%) สิทธิจ่ายค่ารักษาบัตรทองมาก (77.2%) รองลงมาเบิก กวา่ กำ�หนด 69 คน (17.4%) รองลงมาเปลยี่ นแผนรกั ษา 32 คน
ได้ (16.2%) บัตรประกันสังคม (5.4%) จ่ายเอง (1.2%) ผ่าตัด (8.1%) รอตรวจเพิ่ม 14 คน (3.5%) และเหตุผลจากเจ้าหน้าท่ี
ใหญ่ (68.7%) อุปกรณ์หรือเตียง มีผู้ป่วยเล่ือนนัด 41 คน (10.4%) อันดับแรก
2. เหตุผลการเล่ือนนัดการเลื่อนนัดหมายถึง การงด หรือ เตรยี มผปู้ ว่ ยไมพ่ รอ้ ม 26 คน (6.6%) รองลงมาขาดอุปกรณ์ 7 คน
เลื่อนผา่ ตัด ซึง่ มเี หตุผลดังน้ี ขาดเตียงในหอผ้ปู ว่ ยหนกั 5 คน ตารางที่ 1

ตารางที่ 1 จำ�นวน และรอ้ ยละของผปู้ ่วยเล่อื นนดั ผ่าตัดจำ�แนกตามเหตผุ ลเกย่ี วกับผู้ปว่ ย และหนว่ ยบริการ

รายละเอียด จ�ำ นวน n=396 รอ้ ยละ (100.0)

เหตผุ ลเก่ียวกบั ผปู้ ว่ ย 164 41.4
ก. เหตผุ ลสว่ นตัว 74 18.7
ปฏิเสธการผา่ ตดั (ผู้ป่วยหรือญาต)ิ 32 8.1
เตรยี มตวั ไม่พร้อม (ไม่ได้งดยาละลายล่ิมเลือด) 16 4.1
งดนาํ้ อาหารไมค่ รบตามเวลาท่กี ำ�หนด 8 2.0
ผู้ป่วยเสยี ชีวติ 8 2.0
สภาพผ้ปู ่วยไมพ่ ร้อม 4 1.0
อื่นๆ (ไมม่ คี นเฝา้ , มปี ระจำ�เดอื น, คลอดเองกอ่ น) 6 1.5
ข. การเจบ็ ป่วย 90 22.7
มีโรคแทรกซ้อนเฉียบพลนั 30 7.6
มีความดันโลหติ สงู เพมิ่ ข้ึน 21 5.3
อาการโรคดีขึน้ 19 4.8
มีความดันโลหติ ตํา่ ลง 6 1.5
มีภาวะเสย่ี งตดิ เชื้อแผลผา่ ตดั 4 1.0
มีภาวะเส่ียงดา้ นหวั ใจและหลอดเลอื ด 3 0.8
อื่นๆ (Hyperthyroid, โรคปอด, นํา้ ตาลในเลือดสงู ,หอบ) 7 1.7
เหตผุ ลเก่ียวกับหน่วยบรกิ าร 232 58.6

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

23

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ตารางที่ 1 จำ�นวน และรอ้ ยละของผปู้ ว่ ยเลอ่ื นนัดผ่าตดั จำ�แนกตามเหตผุ ลเกี่ยวกับผู้ป่วย และหนว่ ยบรกิ าร (ต่อ)

รายละเอยี ด จำ�นวน n=396 ร้อยละ (100.0)

ค. แพทย ์ 71 17.9
นัดวนั ทีไ่ ม่ได้สทิ ธิหอ้ ง 31 7.8
รอปรึกษาแพทย์แผนกอ่ืน 26 6.6
แพทยต์ ิดประชมุ ดว่ น 14 3.5
แพทย์ไม่สบาย 2 0.5
ง. การรกั ษา 120 30.3
ผ่าตดั รายกอ่ นหนา้ นานกว่าก�ำ หนด 69 17.4
เปลีย่ นแผนการรกั ษา 32 8.1
รอตรวจเพม่ิ 14 3.5
ข้อวินิจฉยั เปลี่ยน 3 0.8
มีผู้ปว่ ยฉุกเฉินแทรก 2 0.5
จ. เจา้ หนา้ ท่ี อุปกรณแ์ ละเตยี ง 41 10.4
เตรยี มผู้ปว่ ยไมพ่ รอ้ ม 26 6.6
ขาดอปุ กรณ/์ เคร่ืองมอื 7 1.8
ขาดเตยี งในหอผปู้ ว่ ยหนัก 5 1.3
อุปกรณเ์ ครอื่ งมือแพทย์เสยี 3 0.8

3. ปจั จัยที่มีผลต่อการเล่อื นนดั
3.1 ปัจจัยที่มีผลต่อการเล่ือนนัดตามเหตุผลเกี่ยวกับ ตอ่ การเลอื่ นนดั ตามเหตผุ ลเกย่ี วกบั ผปู้ ว่ ยอยา่ งมนี ยั ส�ำ คญั ที่ .042,
ผ้ปู ว่ ยพบวา่ เพศ อายุ อาชพี และโรคประจ�ำ ตัวเปน็ ปจั จยั ที่มผี ล .001, .004 และ .001 ตามล�ำ ดับตารางที่ 2

ตารางท่ี 2 ปัจจัยท่ีมีผลต่อการเลอื่ นนดั ตามเหตผุ ลเกย่ี วกับผูป้ ่วย

รายละเอียด เลอื่ นนดั สว่ นตัว ผลทดสอบ
n(%) n(%) c2 p-value

ยอดรวม 396 (70.7) 74 (13.2) 90 (16.1)
เพศ 6.342 .042*
ชาย 216 (74.0) 40 (13.7) 36 (12.3) .001*
หญิง 180 (67.2) 34 (12.7) 54 (20.1)
อายุ (ปี) 22.328 .004*
<30 65 (79.3) 8 (9.8) 9 (11.0)
30-49 97 (77.6) 14 (11.2) 14 (11.2)
50-69 164 (71.3) 34 (14.8) 32 (13.9)
≥70 70 (56.9) 18 (14.6) 35 (28.5)
อาชพี 22.645
รับจา้ ง 155 (73.1) 29 (13.7) 28 (13.2)

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

24

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

ตารางท่ี 2 ปัจจัยทีม่ ผี ลต่อการเลื่อนนดั ตามเหตผุ ลเก่ยี วกบั ผู้ปว่ ย (ตอ่ )

รายละเอยี ด เลอื่ นนัด สว่ นตวั การเจ็บปว่ ย ผลทดสอบ
n(%) n(%) n(%) c2 p-value

เกษตร 76 (71.7) 15 (14.2) 15 (14.2) 22.002 .001*
9.457 .149
รบั ราชการ ธรุ กิจ 45 (73.8) 11 (18.0) 5 (8.2) 3.508 .173
2.961 .228
เดก็ นกั เรียน นักศึกษา 46 (82.1) 3 (5.4) 7 (12.5)

ไมท่ ำ�งาน 74 (59.2) 16 (12.8) 35 (28.0)

โรคประจ�ำ ตัว
โรคเดียว 218 (76.0) 36 (12.5) 33 (11.5)

>หนึ่งโรค 45 (75.0) 3 (5.0) 12 (20.0)

โรคอื่นๆ 76 (69.1) 17 (15.5) 17 (15.5)

ไมม่ ี 57 (55.3) 18 (27.2) 28 (27.2)

กลมุ่ เลอื ด
กลมุ่ A, AB 136(75.6) 21 (11.7) 23 (12.8)

กลุ่ม B 119 (72.1) 15 (9.1) 31 (18.8)

กล่มุ O 81 (66.4) 22 (18.0) 19 (15.6)

ไมร่ ะบ ุ 60 (64.5) 16 (17.2) 17 (18.3)

สทิ ธิจ่ายเงนิ
บัตรทอง ประกนั ฯ 71 (78.0) 11(12.1) 9 (9.9)

เบิกได้ อ่นื 325 (69.3) 63 (13.4) 81 (17.3)

ประเภทผ่าตัด
ผา่ ตดั ใหญ ่ 135 (75.4) 21 (11.7) 23 (12.8)

ผ่าตัดเล็ก 261 (68.5) 53 (13.9) 67 (17.6)

*นยั ส�ำ คญั ที่ p≤.05

เม่ือวิเคราะห์รายคู่ของตัวแปรต่อ พบว่าการเลื่อนนัดจาก นัดมากกว่าผู้ป่วยท่ีอายุน้อยกว่า 30, 30-49 และอายุ 50-69 ปี
เหตผุ ลสว่ นตวั ของผปู้ ว่ ย มตี วั แปรอาชพี กบั โรคประจ�ำ ตวั เปน็ ปจั จยั 3.6, 3.46 และ 2.56 เท่า ตามล�ำ ดบั ผปู้ ่วยทไ่ี มท่ ำ�งาน มกี ารเล่อื น
ทมี่ ผี ล โดยผปู้ ว่ ยทเี่ ปน็ ขา้ ราชการ บ�ำ นาญ และนกั ธรุ กจิ มกี ารเลอ่ื น นัดมากกว่าผู้ป่วยท่ีมีอาชีพรับจ้าง, ท่ีเป็นเกษตรกร, ข้าราชการ
นดั มากกว่าผูป้ ่วยทีเ่ ปน็ เด็ก เปน็ นกั เรียนและนกั ศกึ ษา 3.75 เท่า บำ�นาญ และธุรกิจ และที่เป็นเด็ก เป็นนักเรียน นักศึกษา 2.62,
และผปู้ ว่ ยทม่ี โี รคประจ�ำ ตวั หนง่ึ โรคกบั มโี รคประจ�ำ ตวั มากกวา่ หนง่ึ 2.40, 4.26 และ 3.11 เทา่ ตามล�ำ ดบั และผปู้ ว่ ยทไ่ี มม่ โี รคประจ�ำ ตวั
โรค มีการเลอื่ นนัดมากกว่าผ้ปู ่วยท่ีไมม่ ีโรคประจ�ำ ตัว 3.75เท่า มีการเลื่อนนัดมากกว่าผู้ป่วยท่ีมีโรคประจำ�ตัวโรคเดียว และมี
สว่ นการเลอื่ นนัดจากการเจ็บปว่ ยของผูป้ ่วย เพศ อายุ อาชพี และ โรคอน่ื ๆ 3.24 และ 2.20 เทา่ ตวั แปร และรายคขู่ องแตล่ ะตวั แปร
โรคประจำ�ตัวยังเป็นปัจจัยท่ีมีผล โดยผู้ป่วยชาย มีการเลื่อนนัด นอกนัน้ ไม่เปน็ ปจั จัยทมี่ ผี ลต่อการเลื่อนนดั ตารางที่ 3
มากกว่าผปู้ ่วยหญงิ 1.80 เทา่ ผู้ปว่ ยตั้งแต่ 70 ปีขึน้ ไป มกี ารเลื่อน

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

25

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ตารางท่ี 3 ผลการวเิ คราะหร์ ายค่ขู องกลมุ่ ตวั แปรท่เี ป็นปัจจัยทีม่ ีผลต่อการเลื่อนนดั ตามเหตผุ ลเก่ยี วกบั ผปู้ ว่ ย

ไมเ่ ลื่อน ไม่เล่อื น ผลการทดสอบ

n(%) n(%) c2 p-value OR 95% CI

เหตุผลสว่ นตวั 1.00-14.33
อาชีพ
- เดก็ นกั เรียน นักศึกษา 46 (93.9) 3 (6.1) 4.134 .042* 3.75 1.00-14.33

- ราชการ บ�ำ นาญ นกั ธุรกจิ 45 (80.4) 11 (19.1) .044* 3.75 1.13-2.87

โรคประจ�ำ ตวั .013* 1.80 1.61-8.09
- มีโรคประจ�ำ ตวั โรคเดยี ว 218 (85.8) 36 (14.2) 4.076 1.73-6.92
.001* 3.61 1.47-4.46
- ไม่มโี รคประจำ�ตวั 57 (76.0) 18 (24.0) <.001* 3.46
.001* 2.56 1.48-4.62
เหตผุ ลการเจบ็ ปว่ ย 216 (85.7) 36 (14.3) 6.215 1.21-4.75
- ชาย .001* 2.62 1.55-11.66
.011* 2.40 1.27-7.58
- หญงิ 180 (76.9) 54 (23.1) .003* 4.26
.010* 3.11 1.81-5.81
อายุ (ปี) 1.10-4.39
<30 65 (87.8) 9 (12.2) 10.495 <0.01* 3.24
.025* 2.20
≥70 70 (66.7) 35 (33.3)

30-49 97 (87.4) 14 (12.6) 13.209

≥70 70 (66.7) 35 (33.3)

50-69 164 (83.7) 32 (16.3) 11.428

>70 70 (66.7) 35 (33.3)

อาชพี
- รับจา้ ง 155 (84.7) 28 (15.3) 11.408

- ไม่ท�ำ งาน 74 (67.9) 35 (32.1)

- เกษตรกร 76 (83.5) 15 (16.5) 6.459

- ไมท่ �ำ งาน 74 (67.9) 35 (32.1)

- ราชการ บำ�นาญ นกั ธุรกิจ 45 (90.0) 5 (13.2) 8.900

- ไมท่ �ำ งาน 74 (67.9) 35 (32.1)

- เด็ก นกั เรยี น นกั ศึกษา 46 (86.8) 7 (13.2) 6.635

- ไม่ทำ�งาน 74 (67.9) 35 (32.1)

โรคประจ�ำ ตวั
- มโี รคเดยี ว 218 (86.9) 33 (13.1) 16.743

- ไม่มโี รคประจ�ำ ตัว 57 (67.1) 28 (32.9)

- เปน็ โรคอ่ืนๆ 76 (81.7) 17 (18.3) 5.054

- ไม่มีโรค 57 (67.1) 28 (32.9)

*นัยส�ำ คัญที่ p≤.05 UT TAR S P I TA L
หมายเหตุ รายคูข่ องแตล่ ะตัวแปรที่เหลือพบว่าไม่มนี ยั ส�ำ คญั ที่ *p≤.05 จึงไม่น�ำ เสนอไว้

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

26

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

3.2 ปัจจัยท่ีมีผลต่อการเล่ือนนัดตามเหตุผลเกี่ยวกับ นัดตามเหตุผลเกี่ยวกับหน่วยบริการอย่างมีนัยสำ�คัญที่ .049
หน่วยบริการ พบว่ากลุ่มเลือดเป็นปัจจัยเดียวที่มีผลต่อการเลื่อน ตารางที่ 4
ตารางที่ 4 ปัจจัยทีม่ ีผลตอ่ การเลอื่ นนดั ตามเหตุผลเกย่ี วกบั หน่วยบรกิ าร

เลือ่ นนัด แพทย์ การรักษา เจ้าหน้าท่ี ผลการทดสอบ
อุปกรณ,์ เตยี ง c2 p-value
3.487 .322
n(%) n(%) n(%) n(%) 8.381 .496

ยอดรวม 396 (62.2) 71 (11.3) 120 (19.1) 41 (6.5) 14.874 .248
เพศ
ชาย 216 (12.4) 43 (12.4) 70 (20.2) 18 (5.2) 16.375 .059
หญงิ 180 (64.1) 28 (10.0) 50 (17.8) 23 (8.2)
อายุ (ปี) 16.979 .049*
<30 65 (66.3) 12 (12.2) 17 (17.3) 4 (4.1)
30-49 97 (67.4) 10 (6.9) 30 (20.8) 7 (4.9) 3.442 .328
50-69 164 (61.2) 32 (11.9) 53 (19.8) 19 (7.1) 5.334 .149
>70 70 (59.3) 17 (14.4) 20 (16.9) 11 (9.3)
อาชีพ
รบั จา้ ง 155 (68.3) 18 (7.9) 40 (17.6) 14 (6.2)
เกษตร 76 (62.8) 20 (16.5) 20 (16.5) 5 (4.1)
ราชการ ธุรกิจ 45 (65.2) 7 (10.1) 13 (18.8) 4 (5.8)
เด็ก นักเรียน นักศกึ ษา 46 (63.0) 9 (12.3) 14 (19.2) 4 (5.5)
ไมท่ �ำ งาน 74 (53.6) 17 (12.3) 33 (23.9) 14 (10.1)
โรคประจ�ำ ตวั
โรคเดยี ว 218 (66.7) 34 (10.4) 65 (19.9) 10 (3.1)
>หนง่ึ โรค 45 (59.2) 7 (9.2) 16 (21.1) 8 (10.5)
โรคอนื่ ๆ 76 (60.3) 17 (13.5) 20 (15.9) 13 (10.3)
ไม่มี 57 (57.6) 13 (13.1) 19 (19.2) 10 (10.1)
กลมุ่ เลอื ด
กลุ่ม A, AB 136 (72.0) 22 (11.6) 25 (13.2) 6 (3.2)
กลุ่ม B 119 (63.3) 19 (10.1) 36 (19.1) 14 (7.4)
กลุ่ม O 81 (57.4) 14 (9.9) 33 (23.4) 13 (9.2)
ไมร่ ะบ ุ 60 (54.5) 16 (14.5) 26 (23.6) 8 (7.3)
สทิ ธจิ ่ายเงิน
บตั รทอง ประกันฯ 71 (61.2) 12 (10.3) 21 (18.1) 12 (10.3)
เบิกได้ อนื่ 325 (63.5) 59 (11.5) 99 (19.3) 29 (5.7)
ประเภทผา่ ตัด
ผา่ ตัดใหญ ่ 135 (66.2) 21 (10.3) 41 (20.1) 7 (3.4)
ผา่ ตดั เล็ก 261 (61.6) 50 (11.8) 79 (18.6) 34 (8.0)

*นยั สำ�คัญท่ี p≤.05 hscr ISSUE 1

UT TARADIT HOS P I TA L

hscr ISSUE 1

27

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ส�ำ หรบั การเลอ่ื นนดั จากเหตผุ ลการรกั ษา ผปู้ ว่ ยทมี่ เี ลอื ด กลมุ่ เลอื ดมกี ารเลอื่ นนดั มากกวา่ ผปู้ ว่ ยเลอื ดกลมุ่ A, AB 2.67, 3.64
กลุ่ม O และไม่ระบุกลุ่มเลือดมีการเลื่อนนัดมากกว่าผู้ป่วยเลือด และ 3.02 เทา่ ตามลำ�ดับ ส่วนตวั แปรและรายคขู่ องแตล่ ะตัวแปร
กลุ่ม A, AB 2.22 และ 2.36 เท่า ส่วนการเลื่อนนัดจากเหตุผล นอกน้ันไม่เป็นปจั จัยทมี่ ผี ลตอ่ การเลอื นนัด ตารางท่ี 5
เจา้ หนา้ ท่ี อปุ กรณ์ หรอื เตียงผู้ป่วยท่ีมกี ลุม่ เลอื ด B, O และไมร่ ะบุ

ตารางที่ 5 ผลการวิเคราะห์รายค่ขู องกลุ่มตวั แปรที่เป็นปัจจยั ท่มี ผี ลตอ่ การเลอ่ื นนดั ตามเหตผุ ลของการรกั ษา

ไม่เลอื่ น เลอ่ื น ผลการทดสอบ

n(%) n(%) c2 p-value OR 95% CI

เหตผุ ลการรักษา 7.222 1.23-3.99
กล่มุ เลือด 7.398 1.26-4.42

- กลุ่ม A, AB 138 (84.5) 25 (15.5) 4.043 .007* 2.22 1.00-7.16
7.048 .007* 2.36 1.33-9.94
- กลุ่ม O 81 (71.1) 33 (28.9) 4.200 1.01-9.09

- กลุม่ A, AB 136 (84.5) 25 (15.5)

- กลมุ่ ไม่ระบ ุ 60 (69.8) 26 (30.2)

เหตผุ ลเจ้าหน้าที่ อุปกรณแ์ ละเตียง
กลุม่ เลือด
- กลมุ่ A, AB 136 (95.8) 6 (4.2) .044* 2.67
.008* 3.64
- กลมุ่ B 119 (89.5) 14 (10.5) .040* 3.02

- กลมุ่ A, AB 136 (95.8) 6 (4.2

- กลมุ่ O 81 (86.2) 13 (13.8)

- กลมุ่ A, AB 136 (95.8) 6 (4.2)

- กลมุ่ ไม่ระบ ุ 60 (88.2) 8 (11.8)

* นัยสำ�คญั ท่ี p<.05

หมายเหตุ รายคู่ของแตล่ ะตวั แปรทเ่ี หลือพบวา่ ไมม่ ีนยั ส�ำ คัญท่ี p<.05 จึงไม่นำ�เสนอไว้

การศกึ ษาครงั้ นไ้ี ดผ้ ลสรปุ วา่ การเลอื่ นนดั ผา่ ตดั มเี หตผุ ล และสงู น้ันต้องมกี ารพัฒนาปรับปรงุ เพื่อให้ไดต้ ามเกณฑม์ าตรฐาน
จากผปู้ ว่ ย 41.4% (สว่ นตวั 18.7% และการเจบ็ ปว่ ย 22.7%) จาก ซ่ึงแต่ละประเทศมีสาเหตุการเลื่อนนัดท่ีแตกต่างกันข้ึนอยู่กับ
หน่วยบริการ 58.6% (แพทย์ 17.9% การรักษา 30.3% และ บริบทของแต่ละโรงพยาบาล ผลการศึกษาการเล่ือนผ่าตัดมาก
เจ้าหน้าท่ี อุปกรณ์และเตียง 10.4%) โดยมีเพศ อายุ อาชีพ อนั ดับหนึ่งคือจากการรกั ษา เชน่ การผา่ ตดั รายก่อนหนา้ ยาวนาน
โรคประจำ�ตัว และกลุ่มเลือดของผู้ป่วยเป็นปัจจัยท่ีมีผลต่อการ กว่ากำ�หนด ต้องเลื่อนการผ่าตัดในรายต่อๆ ไปเปล่ียนแผนการ
เลอ่ื นนัด รักษาร้อยละ 17.4 ซึ่งต้องมีการเตรียมความพร้อมเพิ่มมากข้ึน
ท้ังทางด้านเคร่ืองมือ อุปกรณ์ รวมท้ังตัวผู้ป่วยเอง10 การเล่ือน
การอภปิ รายผล นัดผ่าตัดมาจากแพทย์ที่ทำ�ไม่ทันตามตารางผ่าตัดในเวลาราชการ
การเลื่อนนัดผ่าตัดในผู้ป่วยพักรอการผ่าตัด โรงพยาบาล ซ่ึงเกิดจากการผ่าตัดรายก่อนหน้ายาวกว่ากำ�หนด1,2,3 เป็นท่ีน่า
อุตรดิตถ์ ติดตามเก็บข้อมูลย้อนหลัง 4 ปี ตั้งแต่เดือนตุลาคม สงั เกตว่า การเลือ่ นนัดผ่าตัดพบใน ผูป้ ว่ ยชาย (53.4%) มากกวา่
2557 ถงึ เดอื นกนั ยายน 2560 จากขอ้ มลู งานหอ้ งผา่ ตดั และขอ้ มลู ผ้ปู ว่ ยหญงิ (46.6%) ซึง่ สว่ นใหญม่ ีอายุมากกว่า 60 ปขี ึ้นไปผ้ปู ่วย
ทางอเิ ลคทรอนกิ สโ์ รงพยาบาลอตุ รดติ ถ์ พบวา่ มกี ารเลอื่ นนดั ผา่ ตดั สว่ นใหญเ่ ปน็ ขา้ ราชการบ�ำ นาญธรุ กจิ สว่ นตวั 10 และมโี รคประจ�ำ ตวั
คดิ เปน็ รอ้ ยละ 9.36, 8.69, 8.81, 9.56 ตามล�ำ ดบั ระดบั ปานกลาง ซึ่งเป็นการเลื่อนนัดผ่าตัดมีผลมาจากผู้ป่วยมีภาวะทางด้าน

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

28

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

อายุรกรรม11 โรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์
ข้อเสนอแนะ 2. ควรมกี ารท�ำ วจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารเพอื่ แกไ้ ขปญั หาการเลอ่ื น
1. พัฒนามาตรฐานการเย่ียมผู้ป่วยก่อนผ่าตัดระบุข้อมูลท่ี นัดผ่าตัดโดยให้มีผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและผู้ท่ีเกี่ยวข้องทุกคนได้มี
เกยี่ วข้องกบั ปญั หาการเล่ือนนดั ผา่ ตดั ครอบคลุมทุกดา้ น ส่วนรว่ มในการพัฒนาแนวทางปฏบิ ตั ิ
2. พฒั นามาตรฐานการเตรยี มเครอ่ื งมอื อปุ กรณส์ �ำ หรบั การ กิตติกรรมประกาศ
ผ่าตดั ให้พรอ้ มใช้และครบถ้วน การวิจัยคร้ังนี้ผู้ศึกษาขอขอบคุณผู้อำ�นวยการโรงพยาบาล
3. พัฒนาระบบการนัดผู้ป่วยนอกให้ข้อมูลครบถ้วน และ และหัวหน้ากลุ่มการพยาบาล โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ ที่ให้การ
ประสานงานเพอื่ เตรยี มความพรอ้ มทง้ั ทางดา้ นเครอื่ งมอื บคุ ลากร สนับสนุนการทำ�วิจัย การสืบค้นข้อมูลจากเวชระเบียน ขอบคุณ
และตวั ผปู้ ว่ ย ศาสตราจารย์บญุ ธรรม กจิ ปรดี าบริสทุ ธ์ิ อาจารย์ท่ปี รกึ ษาในการ
4. ปรบั ปรงุ มาตรฐานระเบยี บการใชห้ อ้ งผา่ ตดั ของแพทยม์ ี ท�ำ วจิ ยั ในครง้ั นเ้ี ปน็ อยา่ งดี ผวู้ จิ ยั ขอขอบคณุ มาอยา่ งสงู ณ โอกาสน้ี
ความยดื หยุ่นเวลาเร่ิมการผ่าตดั เพ่ือท�ำ ผา่ ตดั ไดเ้ รว็ ข้นึ

ดา้ นการวจิ ยั คร้ังตอ่ ไป
1. ควรท�ำ วจิ ยั เรอ่ื งปจั จยั ทม่ี ผี ลตอ่ การเลอื่ นนดั ผา่ ตดั ผปู้ ว่ ย
นดั ผา่ ตดั ใหญใ่ นผปู้ ว่ ยทมี่ โี รคประจ�ำ ตวั วเิ คราะหค์ วามสมั พนั ธข์ อง
ปจั จัยการเลอื่ นผ่าตดั แยกตามระบบการผา่ ตดั ของงานหอ้ งผ่าตดั

เอกสารอ้างอิง
1. อารีย์ แก้วทวี, นิเพ็ญ บุญมาศและวลิ าวณั ย์ จอมทอง. 7. ศิริรัตน์ มาสมาน, อารีย์วรรณอ่วมตานี, สุวิณี วิวัฒน์
สาเหตุและอัตราการงดผ่าตัดของผู้ป่วยไม่เร่งด่วนที่ได้รับ การ วานิช. การวิเคราะห์ต้นทุนต่อหน่วยและต้นทุนกิจกรรมการ
บรรจรุ ายชอ่ื ในตารางผา่ ตดั ในเวลาราชการของโรงพยาบาลสงขลา พยาบาลผ่าตัด ห้องผ่าตัดโรงพยาบาลสุรินทร์:วารสารการ
นครินทร.์ สงขลานครนิ ทร์เวชสาร. 2557; 32: 5:(327-338). พยาบาลและการดแู ลสขุ ภาพ ปที ี่ 34 ฉบบั ท่ี 1 มกราคม–มีนาคม
2. Garg R, Bhalotra AR, Bhadoria P, Gupta N, Anand 2559(163-169)https://he01.tci-thaijo.org/index.php/jnat-
R. Reasons for Cancellation of Cases on the Day of ned/article/view/57369/47567
Surgery-A Prospective Study. Indian J Anaesth[serial 8. Xue, W., Yan, Z., Barnett, R, Fleisher, L. & Liu, R.
online] 2009 [cited 2020 May 18];53:35-9. Available from: (2013). Dynamics of elective case cancellation forinpa-
http://www.ijaweb.org/text.asp?2009/53/1/35/60254 tient and outpatient in an academic center. Anesth Clin
3. Kumar R, Gandhi R. Reasons for cancellation Res. 4(5): 314.
of operation on the day of intended surgery in a 9. ภัณฑิลา ชลวิสุทธิ์ และคณะ. การศึกษาปัจจัยที่
multidisciplinary 500 bedded hospital. J Anaesthesi- เก่ียวข้องกับการเล่ือนหรืองดการให้ยาระงับความรู้สึกผู้ป่วยที่ไม่
olClin Pharmacol[serial online] 2012 [cited 2020 May ฉุกเฉินของโรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์สภากาชาดไทย. วิสัญญีสาร.
18];28:66-9. Available from: http://www.joacp.org/text. 2553:36(1):32-41.
asp?2012/28/1/66/92442 10. พนารัตน์ รัตนสุวรรณ และคณะ. สาเหตุของการเล่ือน
4. ร�ำ เพย วงคค์ �ำ ปวน, วริ ดา อรรถเมธากลุ . สาเหตขุ องการ ผ่าตดั กรณไี ม่เร่งด่วนของโรงพยาบาลศรีนครินทร.์ Thai Journal
เล่ือนหรืองดผ่าตัดกรณีการผ่าตัดท่ีนัดล่วงหน้าของ โรงพยาบาล of Anesthesiology 2557;40:4 (253-261).
ราชบุรี. วารสารพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข:2019(125-138) 11. Mesmar M, Shatnawi NJ, Faori I, Khader YS. Rea-
5. Hovlid E, Bukve O, Haug K, Aslaksen A, Plessen sons for cancellation of elective operations at a major
Cl. A new pathway for elective surgery to reducecan- teaching referral hospital in Jordan. East Mediterr Health
cellation rates. BMC Health Services Research. volume J. 2011 Aug;17(8):651 https://applications.emro.who.int/
12,2012 Jun 11. Doi: 10.1186/1472-6963-12-154 emhj/V17/08/17_8_2011_0651_0655.pdf
6. Wikipedia. Operating room management
[internet]. 2016[cited 2017 June 21]. Available from http://
en.wikipedia.org/wiki/Operating_room_management.
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

29

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

Effects of Multidisciplinary Caring Model on
Glycemic Control in Diabetes Mellitus Type 2
Patients Attended at Phumakah Primary Care
Cluster Takfa District Nakhonsawan Province

Teewara Panathara

Phumakah Primary Care Cluster Takfa Hospital

ABSTRACT

Objective To study the effects of multidisciplinary caring model on glycemic control, knowledge, at-
titude and behavior in diabetes mellitus type2 patients attended at Phumakah Primary Care Cluster,
Takfa District, Nakhonsawan Province.
Study design Quasi-experimental research, One group pretest-posttest design
Setting Phumakah Primary Care Cluster, Takfa District, Nakhonsawan Province
Methods Apply multidisciplinary caring model in diabetic patients, calendar of medical reminder and
recorder in 32 samples, experimental period 3 months. Evaluate by HbA1c and questionnaires consist
of personal information, knowledge, attitude and behavior in diabetic patients. The statistics used for
data analysis were descriptive statistics and paired sample t-test.
Results Most of the patients were female (71.9%), aged between 60-70 years (40.6%)and duration
of disease 5-10 years (40.6%). Mean of HbA1c before study were 7.88 ± 1.09 and HbA1c <7 about
21.88%. Mean of HbA1c after study were 7.53 ± 1.09 and HbA1c <7 about 37.5%(p=0.019). The differ-
ence of HbA1c, knowledge, attitude and behavior before and after study were statistical significance
(p<0.05)
Conclusions Multidisciplinary caring model in diabetic patients were improved glycemic control,
knowledge, attitude and behavior with statistical significance.
Keywords Multidisciplinary care, diabetes mellitus type 2 patient

Contact : Teewara Panathara
Address : Phumakah Primary Care Cluster
Phumakah Primary Care Cluster Takfa Hospital Nakhonsawan Provice 60190 Thailand
E-mail : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

30

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

ผลการใชร้ ูปแบบสหสาขาวิชาชีพต่อการควบคุมระดบั นํา้ ตาล
ในผู้ป่วยเบาหวานชนดิ ท่ี 2 ทม่ี ารับบริการ ณ คลินิกหมอครอบครวั พมุ ะค่า

อ�ำ เภอตากฟ้า จงั หวัดนครสวรรค์

ธวี รา พนธารา

คลนิ ิกหมอครอบครัวพุมะค่า โรงพยาบาลตากฟา้ จังหวัดนครสวรรค์

บทคัดยอ่

วตั ถปุ ระสงค์ เพอื่ ศกึ ษาผลการใชร้ ปู แบบสหสาขาวชิ าชพี ตอ่ การควบคมุ ระดบั นาํ้ ตาล ความรู้ ทศั นคติ และพฤตกิ รรม ในผปู้ ว่ ย
เบาหวานชนิดท่ี 2 ทมี่ ารับบริการ ณ คลนิ ิกหมอครอบครัวพุมะค่า อ�ำ เภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์
รูปแบบการศกึ ษา การวจิ ยั กึง่ ทดลองแบบกลุม่ เดียว วัดกอ่ นและหลงั การทดลอง
สถานทศ่ี ึกษา คลินกิ หมอครอบครวั พมุ ะคา่ อำ�เภอตากฟ้า จงั หวัดนครสวรรค์
วธิ กี ารศกึ ษา น�ำ รปู แบบการดแู ลผปู้ ว่ ยเบาหวานโดยทมี สหสาขาวชิ าชพี และปฏทิ นิ รบั ประทานยา ซงึ่ จดั ท�ำ เปน็ แบบบนั ทกึ การ
รบั ประทานยาแตล่ ะมอ้ื ในแตล่ ะวนั มาใชใ้ นกลุ่มตัวอยา่ งจำ�นวน 32 คน ระยะเวลาด�ำ เนินการทดลอง 3 เดอื น ประเมนิ โดยใช้
คา่ ระดบั นาํ้ ตาลสะสม (HbA1c) และแบบสอบถามขอ้ มลู ทวั่ ไป ความรู้ ทศั นคติ และพฤตกิ รรมของผปู้ ว่ ยโรคเบาหวาน วเิ คราะห์
ขอ้ มลู โดยใชส้ ถติ เิ ชงิ พรรณนา และทดสอบความแตกตา่ งของระดบั นาํ้ ตาลสะสมกอ่ นและหลงั ดว้ ยสถติ ิ Paired samples t-test
ผลการศึกษา กลุ่มตวั อยา่ งสว่ นใหญเ่ ป็นเพศหญิง (ร้อยละ 71.9) ส่วนใหญ่มอี ายุ 60-70 ปี (ร้อยละ 40.6) ระยะเวลาการเป็น
เบาหวาน สว่ นใหญ่ 5-10 ปี (ร้อยละ 40.6) เม่อื เปรียบเทียบก่อนและหลังการใช้รปู แบบสหสาขาวชิ าชีพพบว่าคา่ ระดับนํ้าตาล
สะสม (HbA1c) เฉลี่ย 7.88 ± 1.09, HbA1c <7 จ�ำ นวน 7 คน (ร้อยละ 21.88) และระดับ HbA1c หลงั ด�ำ เนินการเฉลย่ี 7.53
±1.09, HbA1c<7 จ�ำ นวน 12 คน (ร้อยละ 37.5) (p=0.019) และผลการประเมินความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมมีความแตก
ต่างกนั อยา่ งมีนัยส�ำ คญั ทางสถติ ิ (p<0.05)
สรปุ การใช้รปู แบบสหสาขาวิชาชพี ชว่ ยให้ผ้ปู ่วยเบาหวานชนิดที่ 2 สามารถควบคมุ ระดบั นา้ํ ตาลได้ดขี ้นึ และมีความรู้ ทัศนคติ
และพฤติกรรมดีขึ้นอย่างมีนยั ส�ำ คญั ทางสถติ ิ
ค�ำ ส�ำ คัญ สหสาขาวิชาชีพ, ผปู้ ว่ ยเบาหวานชนดิ ที่ 2

ติดต่อ : ธีวรา พนธารา hscr ISSUE 1
สถานท่ีติดต่อ : คลินิกหมอครอบครัวพุมะค่า
โรงพยาบาลตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์ 60190 ADIT HO
อีเมล์ : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
31

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

บทน�ำ พุมะค่า ต่อการควบคุมระดับน้ําตาล และศึกษาความรู้ ทัศนคติ
และพฤติกรรม ก่อนและหลังใชร้ ูปแบบสหสาขาวิชาชพี ซึง่ จะเปน็
เบาหวานเป็นโรคเร้ือรังที่เป็นปัญหาสำ�คัญทางสาธารณสุข ประโยชน์ในการดูแลผู้ปว่ ยเบาหวานให้ดีย่งิ ขึ้น
ก่อให้เกิดภาวะแทรกซ้อนในหลายระบบของร่างกาย หากได้รับ วตั ถุประสงค์
การดูแลไม่ถูกต้องมีโอกาสเสี่ยงต่อการเกิดภาวะแทรกซ้อนทั้ง เพอ่ื ศกึ ษาผลการใชร้ ปู แบบสหสาขาวชิ าชพี ตอ่ การควบคมุ
แบบเฉียบพลันและแบบเรื้อรัง ส่งผลกระทบต่อการดำ�รงชีวิต ระดับนํ้าตาล ความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรม ในผูป้ ว่ ยเบาหวาน
ภาวะเศรษฐกจิ ของผเู้ ปน็ เบาหวานและครอบครวั รวมท้ังประเทศ ชนดิ ที่ 2 ท่ีมารับบรกิ าร ณ คลนิ ิกหมอครอบครัวพุมะคา่ อำ�เภอ
ชาตดิ ว้ ยซง่ึ สถานการณโ์ รคเบาหวานทว่ั โลก1 และในประเทศไทย2 ตากฟ้า จงั หวัดนครสวรรค์
มแี นวโน้มเพิ่มขึน้ อยา่ งตอ่ เนื่อง รปู แบบการวจิ ัย
สำ�หรับคลินิกหมอครอบครัวพุมะค่า ตำ�บลอุดมธัญญา การวิจัยกึ่งทดลอง (Quasi-experimental research)
อำ�เภอตากฟ้า มีจำ�นวนผู้ท่ีขึ้นทะเบียนเป็นเบาหวาน และเบา แบบกลุ่มเดียววัดก่อนและหลังการทดลอง (One group pre-
หวานรายใหม่ เพิม่ มากข้นึ ทกุ ป3ี ซึง่ ผู้ป่วยสว่ นใหญย่ งั ไมส่ ามารถ test-posttest design) ในผปู้ ว่ ยเบาหวานชนดิ ท่ี 2 ทม่ี ารบั บรกิ าร
ควบคมุ โรคไดด้ ี โดยมผี ปู้ ว่ ยโรคเบาหวานทคี่ วบคมุ ระดบั นา้ํ ตาลไดด้ ี ณ คลนิ กิ หมอครอบครวั พมุ ะคา่ อ�ำ เภอตากฟา้ จงั หวดั นครสวรรค์
เพยี งรอ้ ยละ 21.18 จากเกณฑร์ อ้ ยละ 404 และจากการศกึ ษาวจิ ยั ในเดือนตุลาคม 2562 ถึงเดอื นมกราคม 2563
ปี 2561 พบวา่ ผู้ปว่ ยเบาหวานชนิดท่ี 2 ทีม่ ารับบริการ ณ คลินกิ ประชากรและขนาดกลมุ่ ตวั อยา่ งทีใ่ ช้ในการวจิ ยั
หมอครอบครัวพุมะค่า มีผู้ป่วยลืมรับประทานยาสูงถึงร้อยละ ประชากร คือ ผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 ท่ีมารับบริการ
27.2 โดยกลุ่มที่ควบคุมระดับน้าํ ตาลได้ ลืมรับประทานยาร้อยละ ในคลินิกเบาหวาน คลินิกหมอครอบครัวพุมะค่า อำ�เภอตากฟ้า
14.6 และกลุ่มที่ควบคุมระดับนํ้าตาลไม่ได้ลืมรับประทานยา จังหวัดนครสวรรค์ ซ่ึงข้อมูลจากทะเบียนเบาหวานโรงพยาบาล
ร้อยละ 33.0 ซึ่งแตกต่างกันอย่างมีนัยสำ�คัญทางสถิติดังนั้น จะ ตากฟา้ และทะเบยี นผมู้ ารบั บรกิ ารในคลนิ กิ เบาหวาน คลนิ กิ หมอ
เหน็ ไดว้ า่ การรบั ประทานยาอยา่ งถกู ตอ้ งมผี ลตอ่ การควบคมุ ระดบั ครอบครวั พมุ ะคา่ พบว่ามจี �ำ นวน 90 คน
น้ําตาลของผู้ป่วยเบาหวาน นอกจากนี้การดูแลแบบสหสาขา กลุ่มตัวอยา่ ง คอื ผู้ปว่ ยเบาหวานชนดิ ที่ 2 ที่มารับบรกิ าร
วิชาชีพมีความจำ�เป็นในการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน เพราะการให้ ในคลนิ ิกเบาหวาน คลินิกหมอครอบครวั พมุ ะคา่ ท่ีเขา้ เกณฑ์ ดังน้ี
ความรกู้ ารปฏบิ ตั ติ วั ทถ่ี กู ตอ้ งแกผ่ ปู้ ว่ ยใหส้ ามารถดแู ลตนเองไดน้ น้ั 1. เกณฑก์ ารคดั เลอื กผปู้ ว่ ยเขา้ ศกึ ษา (Inclusion criteria)
เป็นหลักส�ำ คญั ของการดูแลผูป้ ่วยเบาหวาน จากการศึกษาทีผ่ า่ น 1.1 ผทู้ ไ่ี ดร้ บั วนิ จิ ฉยั จากแพทยว์ า่ เปน็ เบาหวาน ชนดิ ท่ี 2
มาพบว่า การให้การดูแลโดยสหสาขาวิชาชีพ เช่น การให้ความรู้ 1.2 เข้ารับการรักษาในคลินิกเบาหวาน คลินิกหมอ
เรอื่ งโรคเบาหวาน อาหาร การใช้ยา การออกก�ำ ลังกาย การดแู ล ครอบครวั พมุ ะค่า อย่างนอ้ ยปลี ะ 4 คร้ัง
เท้า, การจัดกิจกรรมกลุ่มย่อยแลกเปล่ียนเรียนรู้ร่วมกัน และการ 1.3 ผปู้ ่วยยนิ ยอมเขา้ รว่ มการวิจัย
ให้คำ�ปรึกษารายบุคคล มีผลช่วยให้ผู้ป่วยเบาหวานมีพฤติกรรม 2. เกณฑก์ ารคดั เลอื กผปู้ ว่ ยออกจากการศกึ ษา (Exclusion
การดูแลตนเองที่ดีขึ้น ควบคุมระดับนํ้าตาลหลังอดอาหารและระ criteria)
ดับนํ้าตาลสะสมได้ดีขึ้น และช่วยให้ผลลัพธ์ทางด้านสุขภาพอ่ืนๆ 2.1 ไมส่ ามารถปฏบิ ตั กิ จิ วตั รประจ�ำ วนั ดว้ ยตนเองได้ เชน่
เช่น ดัชนีมวลกาย ไขมันในเลือด การทำ�งานของไตดขี ึ้น5-11 ผู้ปว่ ยตดิ เตียง ไมส่ ามารถมารับบริการทีค่ ลินกิ หมอครอบครัวได้
ในปัจจุบันคลินิกหมอครอบครัวพุมะค่าให้บริการดูแล 2.2 มีปัญหาดา้ นการติดต่อสือ่ สาร เช่น การไดย้ ิน การ
ผู้ป่วยเบาหวาน โดยใช้วิธีต่างๆ เช่น มีการให้ความรู้เกี่ยวกับการ มองเหน็ การพูด การอ่าน การเขียน
รบั ประทานอาหาร การออกก�ำ ลงั กาย การใชย้ า แตย่ งั ไมม่ รี ปู แบบ 2.3 เข้าร่วมการวิจยั ไมจ่ บ หรือขอถอนตวั จากการวจิ ัย
การดแู ลแบบสหสาขาวชิ าชพี ทช่ี ดั เจน และยงั ไมม่ กี ารน�ำ เครอื่ งมอื ขนาดกลมุ่ ตวั อยา่ ง ค�ำ นวณจากการหาขนาดกลมุ่ ตวั อยา่ งแบบ two
ที่ช่วยเรื่องการรับประทานยามาประยุกต์ใช้เป็นส่วนหนึ่งในการ dependent mean ใชส้ ูตร12
ดแู ลแบบสหสาขาวชิ าชพี ดงั นน้ั ผวู้ จิ ยั จงึ มคี วามสนใจทจี่ ะศกึ ษาถงึ
ผลการใชร้ ปู แบบสหสาขาวชิ าชพี รว่ มกบั การใชป้ ฏทิ นิ รบั ประทาน
ยาเพ่ือช่วยเตือนและตรวจสอบการลืมรับประทานยา ในผู้ป่วย
เบาหวานชนิดที่ 2 ท่ีมารับบริการ ณ คลินิกหมอครอบครัว

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

32

าดา้ นการตดิ Hตeอ่ aสltื่อhสsาcรieเnชc่นeกcาliรnไicดaย้ lนิ reกseารaมrcอhงเหน็ Voกlาuรmพeดู 3ก5ารอา่ น กาOรRเขIGยี นINAL ARTICLE
มการวิจยั ไม่จบ หรือขอถอนตJaัวnจuาaกrกyา-รวJuจิ nยั e 2020
านวณจากการหาขนาดกลมุ่ ตวั อยา่ งแบบ two dependent mean ใชส้ ตู ร12

ความรู้/คำ�ปรึกษา เป็น 6 เร่ือง ได้แก่ ความรู้เรื่องโรคเบาหวาน
การปรับเปลย่ี นพฤติกรรมสขุ ภาพ ยา อาหาร การออกก�ำ ลงั กาย
และแพทยแ์ ผนไทย ซง่ึ จะแบง่ ท�ำ เดอื นละ 2 เรอื่ ง ทงั้ หมด 3 เดอื น
กทสαกีมําาคส=รัญหตส0ทดิ .าาต0ขง5าาสม,วถรม ทพดิชβิต้อำา�ดัฒาตเิสทยนนรช=อินฐา่ีลบีพโาค0กดทะน0ลา.ยี่ริ0น.พ1ก021ริก.ำ�5.7ะ8บ00เห,ด,บนแแวับาดทลห่นา(จอระนp้ํวาหะจึงคําตาดoาา่ใลนานกับใชลwโนังงนดาสา้กสกัยยะeจนตู สลทสาวรrกำ�ีมมิจุม่รคαาัยสลดัญต=กหดร=่ํทอาลสัวทนาง0เาอ0งนดหข..เส0ยา8นฉสินถ5ว้ลา่า0ิ,ติชอ5ก่ียงβิทา)ซบ,จาชี่0=ึ่ง0ีพร.าํทศ9.σ00รึกนพี่.5ษ2สะ0วบ,0่วา=ด.วอนนผ8(่าpำล�ับเ1หบแนoข3น่ียลาอw.ล72ัจงงงeํ้าเกกะก,บrตาาาคจน=รรรา∆นาลก=สง รแบกหะบัลาาัน0นรปะส้านท.รกรท9ึกับมะอ่ว่ีด3กปทนูทิจล.ารา นุกไระนัปยดอรดคทยฏนับกลราา้ขิ้ังทปแนโ่องทดนิตรนยี่มยนะล่ารเาจาทขะัฉบหคะดมอาใลปลนอ้ืงหนกินผใรยผี่้ยนู้ปิก้าะลาปู้แเว่ขท5บวุ่่มต0ยอยาาล่ งต.เหนะบ9ตซววยัวนาานั่ึงหาเอสนทอศวง้ัย่วงจาเึกชทนพัดน่าน่ีบท่ืษอทงดิเ้กุชาำ�กบานค่วเอ่2ยผนแป่ียนเล9ท็ตนลอง้วเี่ือาขแนขเหนา้บบคำ�ราอแกบว่รลนนลงม,บะหับงตันาลมรนทงัาวอวึใกจจิาหสกหยั้เอจาไาปบ้ารร
0.80), σ = 1.7, Δ= 0.9 ไดข้ นาดกลมุ่ ตวั อยา่ ง 29 คน และเพ่ือ นยิ ามศัพท์ทใ่ี ช้ในการวิจยั
ป้องกนั การสูญหายจากการติดตามรอ้ ยละ 10 จึงใช้กลุ่มตัวอย่าง โดค ยรอใบชคส้รวหัวิธสพาีตุมขะ่าาควง่าิชไาๆดชแ้ ีพกเ่ชแหพ่นมทายยมถ์ ึงีกพยผาาู้ใหรบ้บาใลรหิก้คาเภรวสสุขัชาภกมราพรนคู้กั ลกินาิกยหภมาพอ

นิกหมอครอบจคำ�นรวัวนพ32ุมคะนค่าให้บริการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน
นวนา2รกnพนชแเกยไกกดรgปกกฤดเล1าับาือeบ่ผลตฏ้รรชรุ่มนปเับู้มุ่ปิอกาิบใ่ัวดแใรหหตอรฟ่วโนตั ือละมร้คยวักวั,ิงกนทกมงอวแากเาเเามสานยลาํรซมปแนมอืุ่ข่าลปะโ่ึงลโรมเกเพเผกโ1ส ว จบอท รกผื่อลปปบดดงดยรูปัตบันภงั-ะจูู้้ปลิปอาืญอจ่ิทุกยระ2เยยลลี่ายโรมกแพมุู่้ทปทกก่ว่าวเาเยรสัะบาเหี่่ียรยดดดโรบีกใบยยใาชุธก่ีภรดชนมียาวหนรนืทูอวแดพหาตเรหะแบาว่ำ�ส่ัเวยลตก1ร2บนมารญพลนเยลจยทตลเปราโกัช็จปูรย..ออ่มีรทน้ตคาทม แิเทเรใอืฤั่งลาท่ีายกรวใเแปนหชงงร้ัมมลกงบงแกศนรตหะสกีสอํนื่ารชกุยยรบมีว้วคก่ีวมกีีกดาุกบกิรกอ้เรงาป่ียิรบจจแิธาปบาลพาราหยนาแูา1ากรสยรสาู้านีวกฏรละรับิกนยนรื่อ์กลรารจ็กหห่งหิทนรใสาะสบิเรหราใริมกผนหยลอดาาโใกรวัปสิจดใทรหพรึโกรตัับู้ด้ปูรหมุ่ผบครห้าือเชดสรฉดาลบุัดกำา�้ันค,ิรราาหยู้ปว่วนมษุค้คยขฤัยแูขอรสาียยปับย้เกยาวหาใยรตม่วคำอมใ�าาหพลงชตนาบรมาาตชซเาขยาายปรวคายลอื่คใผบ้์ทวะิาบรม์รใรกุค้แึ่งักบเิบชฤรลริตตกหทิธปู้วรทาอใาบูู้้แ่ีจำช�ารรคนษ2าึกนคุนิีตอลร้แนหว่าาอะบบูุ้หาแควชิรลชวแ้ค่ีคาษควก้่ากินบยขวแหตกักดบุ่ยมตคตีพกชิจงลรจลาหัสเคายลอาบครววกลจ่กผบๆเิดาเรมทุ่นบงา่ไมมพงาาแสารึำบ�่งา่ชมู้อบปาะาาลินกตมเี่โชนจมัอยลวลรื่อเSดรใชหยสไนดุ่รคววับชัมาัดค็จไพพีนคะยังดตtนิือบะกภดวย่มอกยปดอ่นวาaพีกเมารกคุมราชนจทําุครยาาแ้รี้รันนgมอเากี้ทียรานอะับ่วนพาัรบ่ะคสมมีู้e/ใลแลบยพบรารจหงโยคใูปีกยใแยบลฟปีกสคกระะดดดฤโคหัปนเเ่แo้คากนุาาแกดเหดัายัญญังพยูแหารบแพ้พคํากกุแคลลำต�fรลยาะหสดะวัทลื่อสัวหกาปวล่รเ่ือใอะใ์รกปทบเพาCําบมคื่อชอสหมีบนตวานะายใราปนันวเขตมีจิh่ือมุชุ้ลขปมสล้ค,ิดทคึกรบังจลปรงกาใสหาaเาํ้ะยามภหพลรกวไรีำ�ษงี่ึมับวมสึกังนหาพnมสคตู้ากานแีไยก่ีาสกริชค์ทาีกรรใวารสดโกแgุปัธม่มา่พนนษาหาโา็จรกรรดาัับาฒาาeาทใ้ตดจรรีกดขรี่ชเะ้ังหทักั้เบรบาหขยรคู้เมราดหท่ยไล4ราาาานพีจมใิจก่ีดยวีาใบย้แยมยนวหลแรระมำ�นดัดล�ำหใวกร่ียนสีาบรา่มชิินนทอพปก์ทเกาชิืชอกเกรวเารกิทดูแา่ีินงรพปงำ�้ะภลเปรแาาที่ริกจราู้ิาจ้ังชขกูพป่ีย้ค4ศรเหะชสรุ่่ืมมอว่ร็นลูยกับแรคิก็นพีลาารใฒัแมพลีมมฉปูถกแอปดา์แรชุกขรรกรมแบิาลพนากกหอละลรนรจแูล่ืาอย้อใใโาัยงณแรบนัับนับมิห6ุ่มดกกดัายลยะบารางงดสแปมท์้บะกยรบุสพขอัญุกสบเลักเัปภสทครเภใรน ส แศ ดบเ สกใ แซ โ กบมหมุ่รษรกดนหา่หดื่อผตบุขุัาา้ึกาขาึกร�ำทยียคสงกผ้คารนรบลภ่ลษซคศาือเานพอเกางสแ์รแู้ปใวบกทะัชัดอา้,ิดึาักรบชรารียบนาห่วพรบาานา่ีเผทยษ้ยู้แจ-------คทานกไกมมทแยแดาร่งหผ แาขบใ์ทาดวบาแยบัจศครเลพยน้า่ี่าวดรทีกบลูนแนเนแพชแเรู้บปู้าลแาทะนราาภทก้แี่บระยคี่ถเาพพไกมกกักััีะบยโิคเนาบค้ปวลสี่2ยยวกห่พภว้นูกทบกใวัโรเวากททวบยคุาต็ชแ์รนัวหภาิเธวคตื่คบู้อเพิชผาชิาุคยปทยยวพริผเรกก่ยวาค้ขชจายอ้มอวนคาีกกาคถิ่ือ์์แอน็หู้าคนปนิทัรแบื่เ�ำอ้าภลานงเกชี่ยลุมีไปัดองผอขผนลปไ ายหแชกทเาาใซาว่วตตวโห่ทวน็ถ้าปกนนู้า้รเากรพะากงรารกยหยกปน้ใีพรยากผทกึน็่ึงก�ำไคยร่สล่ผรจาอเบเอืับเคนทแ็แิจกตู้�ำษทพีข่ผรม้ปเคจาเู้ปรดนรท�ำเปบะบลกผโยารใดจอู้ารเี่่ือ่ลากร่วรบบกัหเหะรวังํจรีู้ยี่รายบือราณดังปรั่ีชบนยคกสจกโจบะดัดัา้คะมวหแรยู้เปแภา็นนเนเสาดัาง่ยรสกกัดวาตราวบป่เอสรมจเชยกวทับกขุบหบปจะบัิายตรสล่ารอ่ือาัดลทิเทนษมามกสคจุนกกี็นาโระนรหนึจกเก่ีู้ยแว่รรงยา่ีเารดัมมครงมิาววหอรสโครวลาะกกนหราู้เรทกนแกลิชาษสิหทบโรามดามากเุ่มาีณยลพรอผจิเบัายขุบรื่ยอามธยนนรพาสรําแกัชาบกนยภฤผแตเ์ิกางาานะใคกตแระอื่กลีพเรกกหหโปู้โกตกยารเสหบิใเนลปี่ยดกปรรเกลเาพณดาดาถิรค้วก่วมพมช�เำมวักรเวรบน็รรใชใาับยกึงเวือรปกบเีะําากบัรยอหยทวปปนวมห่น้าแเล่ือรบัยดกัลัาบัิชบเอสใ้ลทยิคนา้ฏมยรอ่ืมทแหถกปษผี่ยานากิ่แ้งโนาเหับวยบริพสราังึองัเงก้่ทู้ปนลาหพลกพาู้เีามหเตัคลบุรขวนใชาวกปเ่ี่วสไมเะ�ำกวคคหมตะิือ่รเรผภป่ืกยอลสทามั่ปง่ยีคบลรรา่วียววาัาสคง้ปู้รสนาเงัาู้ใเ่ียอ้าะาใกบนร็นหนานน�ำห่มิรกดยยย2มพว่น้ังหนมงสื่อาปรใารคา้ยมกกหวรี์ณมเพงหู้รยชทวใานัาปาคก้แกกึฤวกชาส่ือจรมี่นกวฏาลบัษามตอ่้วบุขาปีารานะบิผาริิคกนธกโรมใรญัถเดเู้ปู้ตัีกชวรหิกกรรเรอกยหติราว้่ยอ่ืาอื่ใาู้าาหดมมดิมยรวัรรราางง้ี
านยา จัดทําเป็นแบบบันทึกการรับประทานยาแADITต่HO ลhhะsมscc้ือrrในแIISSตSS่UลUEะEว11ัน ทั้งชนิดก่อนอาหาร, หลังS P I TA L
UT TARนนอน โดยจะให้ผู้ป่วยเบาหวานทุกคนที่เข้าร่วมงานวิจัย3ไป3บันทึกการรับประทานยาของตนเอง

ลับมาให้เจ้าหน้าที่ดูทุกครั้งที่มาคลินิกเบาหวาน เพื่อช่วยเตือนและตรวจสอบการรับประทานยา

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

พฤติกรรมการควบคุมโรคเบาหวาน หมายถึง การปฏิบัติ 1.1 การตรวจสอบความเท่ียงตรงตามเน้ือหา โดย
หรอื กิจกรรมใดๆ ท่กี ระท�ำ แล้วมีผลต่อการควบคมุ โรคเบาหวาน การน�ำ แบบสอบถามใหผ้ เู้ ชย่ี วชาญ จ�ำ นวน 3 ทา่ น ตรวจสอบความ
ถกู ตอ้ งเกย่ี วกบั ค�ำ ถามในแตล่ ะขอ้ ตรงตามวตั ถปุ ระสงคก์ ารศกึ ษา
เครอ่ื งมอื การวจิ ัย และครอบคลมุ เนื้อหา
แบบสอบถามแบ่งเป็น 4 ส่วน ได้แก่ 1.2 นำ�แบบสอบถามที่ผู้เชี่ยวชาญตรวจสอบแล้ว มา
สว่ นท่ี 1 ข้อมูลผปู้ ่วย ได้แก่ เพศ อายุ และระยะเวลาการ หาค่าดัชนีความสอดคล้อง IOC (Index of Congruency) โดย
เปน็ เบาหวาน คัดเลือกเฉพาะข้อคำ�ถามที่มีค่าดัชนีความสอดคล้อง ระหว่าง
สว่ นท่ี 2 แบบสอบถามความรเู้ รอ่ื งโรคเบาหวานของผปู้ ว่ ย ขอ้ คำ�ถามกบั นยิ ามศัพทเ์ ฉพาะ ตง้ั แต่ 0.5 ขน้ึ ไป มาใช้ ส่วนขอ้ ท่ี
จำ�นวน 12 ขอ้ โดยใหต้ อบว่าใช่หรือไมใ่ ช่คะแนนเตม็ 12 คะแนน มคี า่ IOC น้อยกว่า 0.5 นำ�มาปรบั ปรงุ ใหเ้ หมาะสมตามค�ำ แนะนำ�
ส่วนที่ 3 แบบสอบถามทัศนคติของผู้ป่วยเกี่ยวกับโรค ของผเู้ ชีย่ วชาญ
เบาหวาน จำ�นวน 10 ข้อ โดยมีข้อแสดงความคิดเหน็ 3 แบบ คอื 2. การหาความเชอ่ื ม่ันของเครื่องมอื (Reliability)
เหน็ ดว้ ย ไมแ่ น่ใจ และไม่เหน็ ด้วย คะแนนเตม็ 20 คะแนน โดยน�ำ แบบสอบถามทีม่ คี วามสมบูรณ์ไปทดลองใช้ (Try
สว่ นที่ 4 แบบสอบถามพฤตกิ รรมการควบคมุ โรคเบาหวาน out) กับผู้เป็นเบาหวานที่มารับบริการในคลินิกเบาหวาน แผนก
จำ�นวน 12 ข้อ โดยแบ่งความถ่ีของการปฏิบัติ เป็น 3 ระดับ ผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลตากฟ้า ซึ่งมีลักษณะคล้ายคลึงกับกลุ่ม
คือ ปฏิบัติประจำ� หมายถึงปฏิบัติกิจกรรมในเรื่องน้ันเป็นประจำ� ตัวอย่าง จำ�นวน 30 คน แล้วนำ�ไปทดสอบหาความเชื่อมั่นของ
สมํา่ เสมออย่างน้อย สปั ดาหล์ ะ 3-4 วัน ปฏบิ ตั ิบางคร้ัง หมายถงึ แบบสอบถาม โดยวิธีหาค่าสัมประสิทธิ์แอลฟาของครอนบาค
ปฏิบัติกิจกรรมในเร่ืองน้ันเป็นบางครั้งหรือบางวันสัปดาห์ละ 1-2 (Cornbach’s Alpha Coefficient) พบว่า ได้ค่าความเช่ือม่ัน
วันหรือน้อยกว่านั้น ไม่เคยปฏิบัติ หมายถึง ไม่ปฏิบัติกิจกรรมใน เท่ากับ 0.77
เรอื่ งนน้ั ๆ เลย คะแนนเต็ม 24 คะแนน วิธกี ารเก็บข้อมูล
เกณฑ์การประเมินความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรม แบ่งระดับ เมื่อผู้เข้าร่วมวิจัยเซ็นใบยินยอมเข้าร่วมการวิจัยแล้ว จะ
คะแนนออกเป็น 3 กลุ่ม โดยใช้การประเมินระดับคะแนนแบบ เก็บข้อมูลในครัง้ แรก คอื ส่วนท่ี 1 ข้อมลู ผู้ป่วย ไดแ้ ก่ เพศ อายุ
องิ เกณฑท์ ป่ี ระยกุ ตจ์ ากแนวคดิ ของบลมู (Bloom, 1970) โดยแบง่ และระยะเวลาการเป็นเบาหวาน ส่วนที่ 2 ผลก่อนดำ�เนินการ
ได้ ดงั น้ี ได้แก่ 1. เจาะเลือดตรวจระดับนํ้าตาลสะสม (HbA1c) 2. ทำ�
ระดบั ดี หมายถงึ ไดค้ ะแนนรอ้ ยละ 80 ขนึ้ ไป (ความรู้ 10-12 แบบสอบถามเพ่ือประเมินความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรม
คะแนน, ทัศนคติ 16-20 คะแนน, พฤติกรรม 20-24 คะแนน) หลงั เขา้ รว่ มงานวจิ ยั แลว้ 3 เดอื น จะเกบ็ ขอ้ มลู ครง้ั ที่ 2 คอื ผลหลงั
ระดบั ปานกลาง หมายถงึ ไดค้ ะแนนรอ้ ยละ 60-79 (ความรู้ ด�ำ เนนิ การ ไดแ้ ก่ 1. เจาะเลอื ดตรวจระดบั นาํ้ ตาลสะสม (HbA1c)
8-9 คะแนน, ทศั นคติ 12-15 คะแนน, พฤติกรรม 15-19 คะแนน) 2. ทำ�แบบสอบถามเพือ่ ประเมินความรู้ ทศั นคติ และพฤติกรรม
ระดบั ตา่ํ หมายถงึ ไดค้ ะแนนตา่ํ กวา่ รอ้ ยละ 60 (ความรู้ 0-7 การวเิ คราะหข์ ้อมลู
คะแนน, ทศั นคติ 0-11 คะแนน, พฤติกรรม 0-14 คะแนน) ข้อมูลผู้ป่วย ได้แก่ เพศ อายุ และระยะเวลาการเป็น
แบบบันทึกขอ้ มลู ประกอบดว้ ย 2 สว่ น คือ ส่วนท่ี 1 ข้อมูล เบาหวาน, ค่าระดับน้ําตาลสะสม (HbA1c) และผลการประเมิน
ผปู้ ว่ ย ได้แก่ เพศ อายุ และระยะเวลาการเปน็ เบาหวาน ส่วนท่ี 2 ความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิง
ผลกอ่ นและหลงั ด�ำ เนนิ การ ไดแ้ ก่ 1.ระดบั นา้ํ ตาลสะสม (HbA1c), พรรณนา ไดแ้ ก่ การแจกแจงความถ่ี รอ้ ยละ คา่ เฉลยี่ สว่ นเบยี่ งเบน
2. ผลการศึกษาความรู้ ทศั นคติ และพฤติกรรม มาตรฐาน
การตรวจสอบคณุ ภาพเคร่ืองมอื ผลการใช้รูปแบบสหสาขาวิชาชีพต่อการควบคุมระดับ
เครอ่ื งมอื การวิจัยได้ผา่ นการตรวจสอบคณุ ภาพ ดังนี้ นํ้าตาล โดยวิเคราะห์ผลก่อนและหลังดำ�เนินการของค่าระดับ
1. การตรวจสอบความเท่ียงตรงตามเนื้อหา (Content นํา้ ตาลสะสม (HbA1c) และผลการประเมนิ ความรู้ ทัศนคติ และ
Validity)

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

34

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

พฤติกรรม ใช้สถิติเชิงอนุมานทดสอบความแตกต่างด้วย Paired ความรู้ก่อนดำ�เนินการเฉลี่ย 7.66±1.98 ส่วนใหญ่อยู่ใน
samples t-test โดยก�ำ หนดระดบั นยั ส�ำ คญั ทางสถติ ทิ ร่ี ะดบั 0.05 ระดับต่ํา (ร้อยละ 46.88) ความรู้หลังดำ�เนินการเฉลี่ย 8.28±
ผลการวจิ ยั 1.37 ส่วนใหญ่อยู่ในระดับปานกลาง (ร้อยละ 56.25), ทัศนคติ
กล่มุ ตัวอยา่ งจำ�นวนทัง้ หมด 32 คน สว่ นใหญเ่ ป็นเพศหญงิ กอ่ นด�ำ เนนิ การเฉลย่ี 15.56±2.35 สว่ นใหญอ่ ยใู่ นระดบั ดี (รอ้ ยละ
(รอ้ ยละ 71.9), สว่ นใหญม่ อี ายุ 60-70 ปี (รอ้ ยละ 40.6) รองลงมา 59.38) ทัศนคติหลังดำ�เนินการเฉล่ีย 16.50±1.81 ส่วนใหญ่
คือ อายุ 50-60 ปี (ร้อยละ 31.3), ระยะเวลาการเป็นเบาหวาน อยใู่ นระดบั ดี (รอ้ ยละ 75), พฤตกิ รรมกอ่ นด�ำ เนนิ การเฉลยี่ 15.91
ส่วนใหญ่ 5-10 ปี (ร้อยละ 40.6) รองลงมา คือ มากกว่า 10 ปี ±2.37 อยู่ในระดับปานกลาง (ร้อยละ 75) ระดบั ต่ํา (ร้อยละ 25)
(รอ้ ยละ 37.5) ตารางที่ 1 พฤตกิ รรมหลงั ด�ำ เนนิ การเฉลยี่ 16.97±2.57 อยใู่ นระดบั ปานกลาง
ระดับนํ้าตาลสะสม (HbA1c) ก่อนด�ำ เนินการเฉลยี่ 7.88± (ร้อยละ 62.5) อยู่ในระดับดี (ร้อยละ 18.75) เม่ือเปรียบเทียบ
1.09, HbA1c <7 จำ�นวน 7 คน (รอ้ ยละ 21.88) ระดับนาํ้ ตาล ความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรม ก่อนและหลังดำ�เนินการ พบว่า
สะสม (HbA1c) หลังดำ�เนินการเฉลี่ย 7.53±1.09, HbA1c <7 มคี วามแตกต่างกันอย่างมีนัยส�ำ คญั ทางสถิติ (p<.05) ตารางท่ี 3
จำ�นวน 12 คน (ร้อยละ 37.5) พบว่าค่าระดับนํ้าตาลสะสม
(HbA1c) ก่อนและหลังดำ�เนินการ มีความแตกต่างกันอย่างมีนัย
ส�ำ คัญทางสถติ ิ (p=0.019) ตารางที่ 2

ตารางที่ 1 ขอ้ มูลท่วั ไปของกลมุ่ ตวั อย่าง (n=32)

ข้อมูลทวั่ ไป จำ�นวน (คน) รอ้ ยละ

เพศ 9 28.1
ชาย 23 71.9
4 12.5
หญงิ 10 31.3
อายุ 13 40.6
น้อยกวา่ 50 ปี 5 15.6
50 - 60 ปี 7 21.9
60 - 70 ปี 13 40.6
มากกว่า 70 ปี 12 37.5
ระยะเวลาการเป็นเบาหวาน
น้อยกว่า 5 ป ี
5 - 10 ปี
มากกว่า 10 ป ี

ตารางที่ 2 ระดบั นํา้ ตาลสะสม (HbA1c) (n=32)

ระดบั นาํ้ ตาลสะสม ก่อนดำ�เนินการ หลังดำ�เนินการ p-value
(HbA1c) จำ�นวน (คน) รอ้ ยละ 0.019
จำ�นวน (คน) รอ้ ยละ

X± S.D. 7.88±1.09 7.53±1.09

HbA1c < 7 7 21.88 12 37.5

HbA1c ≥ 7 25 78.12 20 62.5

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

35

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ตารางที่ 3 ความรูท้ ัศนคติ และพฤติกรรม (n=32)

ดา้ น กอ่ นด�ำ เนินการ หลงั ด�ำ เนินการ p-value
จำ�นวน (คน) 0.035
จำ�นวน (คน) รอ้ ยละ รอ้ ยละ
0.023
ความร ู้
X± S.D. 7.66+1.98 8.28+1.37 0.040

ระดับสงู 8 25 5 15.63

ระดับปานกลาง 9 28.13 18 56.25

ระดบั ต่าํ 15 46.88 9 28.13

ทัศนคต ิ
X±S.D. 15.56+2.35 16.50+1.81

ระดบั ดี 19 59.38 24 75

ระดบั ปานกลาง 11 34.38 8 25

ระดับตํ่า 2 6.25 0 0

พฤตกิ รรม
X±S.D. 15.91+2.37 16.97+2.57

ระดับด ี 0 0 6 18.75

ระดบั ปานกลาง 24 75 20 62.5

ระดับต่าํ 8 25 6 18.75

อภปิ รายผล UT TAR S P I TA L
หลังการใช้รูปแบบสหสาขาวิชาชีพในการดูแลผู้ป่วย โรคเบาหวานท่ีเพิ่มขึ้น พฤติกรรมการดูแลตนเองของผู้ป่วยโรค
เบาหวานชนิดท่ี 2 ที่มารับบริการ ณ คลินิกหมอครอบครัว เบาหวานมีพฤติกรรมการดูแลตนเองที่ดีข้ึน ระดับนํ้าตาลสะสม
พุมะค่า อำ�เภอตากฟ้า จังหวัดนครสวรรค์ พบว่าผู้ป่วยเบาหวาน (HbA1c) ลดลงอยา่ งมนี ยั สำ�คัญทางสถติ ิที่ p-value <0.05 ท้งั น้ี
มีค่าเฉล่ีย HbA1c ลดลงและมีผู้ป่วยท่ีมีค่า HbA1c <7 เพ่ิมข้ึน, อาจเนื่องมาจากผู้ให้การดูแลผู้ป่วยเบาหวานโดยสหสาขาวิชาชีพ
มีความรู้ ทัศนคติ และพฤติกรรมท่ีดีขึ้น ซ่ึงสอดคล้องกับงาน มีความรู้ความสามารถเฉพาะด้าน เช่น แพทย์ให้การดูแลรักษา
วิจัยของ ยุทธนา ตรงดี และช่ืนฤทัย ไฝทาคำ� (2557)5 ท่ีได้ พยาบาลใหค้ วามรแู้ ละค�ำ แนะน�ำ ในการปฏบิ ตั ติ วั นกั โภชนาการให้
ศึกษาผลการพัฒนาคุณภาพคลินิกเบาหวานแบบใกล้บ้านใกล้ ความรแู้ ละเสรมิ ทกั ษะการเลอื กบรโิ ภคอาหาร เภสชั กรดแู ลการใช้
ใจของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำ�บลบ้านขัวก่ายโดยทีมสห ยา เปน็ ต้น นอกจากนย้ี งั มกี ารจดั กิจกรรมทงั้ รายกลมุ่ รายบุคคล
วิชาชีพ อำ�เภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร พบว่าหลังปรับรูป มกี ารแลกเปล่ียนเรียนรู้รว่ มกนั และมีการใชป้ ฏิทนิ รับประทานยา
แบบการให้บริการ ผู้ป่วยเบาหวานมีค่า HbA1c ลดลงอย่างมีนัย เพอื่ ชว่ ยเตอื นและตรวจสอบการลมื รบั ประทานยา ท�ำ ใหแ้ กป้ ญั หา
สำ�คัญ (p-value=0.002), ก่อนดำ�เนินการ HbA1c 9.4±2.1 ของผปู้ ว่ ยไดค้ รอบคลมุ และสอดคลอ้ งกบั ผปู้ ว่ ยแตล่ ะราย จงึ สง่ ผล
หลงั ดำ�เนินการ HbA1c 8.5±1.7 และสอดคลอ้ งกับการศึกษาของ ให้ผู้ป่วยเบาหวานสามารถควบคุมระดับน้ําตาลได้ดีข้ึนและมี
ศริ ิขวัญ เพ็ญสวุ รรณ และคณะ (2561)6 ท่ีได้ท�ำ วิจยั กึง่ ทดลอง ความรู้ ทศั นคติ และพฤตกิ รรมดีข้ึนอย่างมนี ยั สำ�คญั ทางสถิติ
เพ่ือพัฒนาการดูแลผู้ป่วยเบาหวานชนิดท่ี 2 ผลการวิจัยพบว่า จะเห็นได้วา่ การใหก้ ารดแู ลโดยสหสาขาวชิ าชพี มผี ลชว่ ยให้
ภายหลังการทำ�กิจกรรม กลุ่มตัวอย่างมีคะแนนเฉลี่ยความรู้เรื่อง ผปู้ ว่ ยเบาหวานมคี วามรคู้ วามเขา้ ใจทถี่ กู ตอ้ ง มที ศั นคตทิ ด่ี ขี นึ้ และ

นาํ ไปสกู่ ารเปลยี่ นแปลงพฤตกิ รรมทเี่ หมาะสม และถกู ตอ้ งมากขนึ้

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

36

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

ทำ�ให้สามารถควบคุมระดับน้ําตาลในเลือดได้ดีขึ้นดังน้ัน ผู้ป่วย ข้อเสนอแนะ
เบาหวานจึงควรได้รับการดูแลโดยสหสาขาวิชาชีพ แต่เน่ืองจาก 1. ควรมีการติดตามผลระยะยาวของการดูแลโดยสหสาขา
เบาหวานเป็นโรคเรื้อรัง บุคลากรทางการแพทย์จึงต้องให้การ วิชาชพี เพ่อื ดกู ารเปล่ียนแปลงในระยะยาว เช่น 6 เดอื นถึง 1 ปี
ดูแลอย่างต่อเนื่องสม่ําเสมอ หม่ันให้ความรู้แก่ผู้ป่วยทำ�ให้ผู้ป่วย เป็นต้น
เบาหวานได้ตระหนักรู้ มีทัศนคติท่ีดีต่อโรคเบาหวาน และมี 2. ควรนำ�หัวข้อความรู้, ทัศนคติ และพฤติกรรมท่ียังไม่
พฤติกรรมการดูแลตนเองถูกต้อง ซ่ึงจะส่งผลให้ผู้ป่วยเบาหวาน ถกู ตอ้ งมาวิเคราะห์ และหาแนวทางในการแก้ไขปัญหาตอ่ ไป
สามารถควบคุมระดบั น้ําตาลในเลอื ดไดด้ ี ลดโอกาสการเกดิ ภาวะ 3. จากผลการศึกษาในคร้ังนี้สามารถนำ�ไปประยุกต์ใช้
แทรกซ้อน มีคุณภาพชีวิตท่ีดี และดำ�รงชีวิตอยู่กับโรคเบาหวาน ในการดูแลผู้ป่วยเบาหวานในคลินิกหมอครอบครัวที่มีบริบท
ไดอ้ ยา่ งมคี วามสุข คลา้ ยคลึงกนั ได้
ข้อสังเกต หลังให้การดูแลโดยสหสาขาวิชาชีพแม้ค่าเฉล่ีย สรปุ
HbA1c ลดลงและมีผู้ป่วยท่ีมีค่า HbA1c<7 เพ่ิมข้ึน แต่การ การใช้รูปแบบสหสาขาวิชาชีพช่วยให้ผู้ป่วยเบาหวานชนิด
ควบคุมระดับนํ้าตาลสะสม (HbA1c<7) ทำ�ได้ร้อยละ 37.5 ยัง ท่ี 2 สามารถควบคุมระดับนํ้าตาลได้ดีขึ้นและมีความรู้ ทัศนคติ
ตํ่ากว่าเกณฑ์ร้อยละ 40 อาจเน่ืองจาก ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีระยะ และพฤตกิ รรมดีข้ึนอย่างมีนยั ส�ำ คญั ทางสถิติ
เวลาการเป็นเบาหวานมานาน 5-10 ปี (ร้อยละ 40.6) และส่วน กิตติกรรมประกาศ
ใหญ่มีอายุ 60-70 ปี (ร้อยละ 40.6) ซึ่งการมีระยะเวลาการเป็น ขอขอบพระคณุ อาจารยท์ ป่ี รกึ ษา (ดร.นพ.ปรญิ ญา ชาํ นาญ),
โรคเบาหวานนาน ทำ�ให้เซลล์เบต้าในตับอ่อนมีความเสื่อม และ ผู้ทรงคุณวุฒิในการตรวจสอบเครื่องมือ, คณะกรรมการรับรอง
ระดบั นา้ํ ตาลในเลอื ดมโี อกาสสงู ไดม้ าก นอกจากนผี้ เู้ ปน็ เบาหวาน จริยธรรมการวิจัยในคนจังหวัดนครสวรรค์, เจ้าหน้าที่คลินิกหมอ
ท่ปี ว่ ยมาเป็นระยะเวลานาน ทำ�ให้ร้สู ึกทอ้ แท้และเบือ่ หน่ายท่ตี ้อง ครอบครัวพุมะคา่ , ผปู้ ่วยเบาหวานตลอดจนผู้ที่มสี ว่ นเก่ียวข้องใน
เอาใจใส่กับสุขภาพ และมีแนวโน้มการดูแลสุขภาพไปในทางลบ การท�ำ วิจัยฉบับนีท้ กุ ทา่ น
ส่วนภาวะสูงอายุส่งผลให้สภาพร่างกายเปล่ียนแปลงไปและอาจ
มีโรคร่วมต่างๆ ทำ�ให้มีข้อจำ�กัดด้านการมีกิจกรรมทางกายทำ�ให้
ควบคมุ โรคไดย้ ากข้นึ
ขอ้ จำ�กดั
การวิจัยกึ่งทดลองแบบกลุ่มเดียววัดก่อนและหลังการ
ทดลอง ขาดขอ้ มลู การเปรยี บเทยี บกบั กลมุ่ อนื่ ผลการเปลย่ี นแปลง
ที่เกิดข้ึนไม่สามารถสรุปได้อย่างหนักแน่นว่าเป็นผลมาจาก
สง่ิ ทดลอง เพราะอาจเกิดจากปจั จัยภายนอกได้

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

37

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

เอกสารอา้ งอิง 9. Mohamed N. Al-Arifi and Hussain A. Al-Omar. Im-
1. International Diabetes Federation. About diabe- pact of a multidisciplinary intensive education program
tes [Internet].2015 [cited 2019 June 10]. Available from: on type 2 diabetes mellitus patientsglycemic control
https://www.idf.org/about-diabetes/what-is-diabetes. and cardiovascular risk factors. Saudi Medical Journal
html. [Internet]. 2018 [cited 2019 June 15]; 39: 705-710. Avail-
2. กองยุทธศาสตร์และแผนงาน. สถิติสาธารณสุข [Inter- able from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/
net]. 2016 [cited 2562 มถิ นุ ายน 10]. Available from: http:// PMC6146253/.
bps.moph.go.th/new_bps/สถิติสาธารณสขุ . 10. Helou, N., Talhouedec, D., Shaha, M. and Zanchi,
3. โรงพยาบาลตากฟ้า. สถิติทะเบียนผู้ป่วยเบาหวาน A. The impact of a multidisciplinary self-care manage-
โรงพยาบาลตากฟา้ จังหวดั นครสวรรค.์ ; 2562. ment program on quality of life, self-care, adherence to
4. กระทรวงสาธารณสุข. ร้อยละผู้ป่วยโรคเบาหวานท่ี anti-hypertensive therapy, glycemic control, and renal
ควบคมุ ระดบั นาํ้ ตาลไดด้ เี ขตสขุ ภาพท่ี 3 จงั หวดั นครสวรรค์ อ�ำ เภอ function in diabetes kidney disease : A cross-over study
ตากฟ้า ปีงบประมาณ 2562. [Internet].; 2562 [cited 2562 protocol. BMC Nephrology Internet]. 2016 [cited 2019
มิถุนายน 10]. Available from: https://hdcservice.moph. June 15]; 10: 1-10. Available from: https://www.ncbi.
go.th/. nlm. nih.gov/pmc/articles/PMC4949754/.
5. ยทุ ธนา ตรงดี และชนื่ ฤทยั ไฝทาค�ำ . การพฒั นาคณุ ภาพ 11. มนรดา แข็งแรง, นันทัชพร เนลสัน, สมจิตร การะสา
คลนิ กิ เบาหวาน ใกลบ้ า้ นใกลใ้ จ โรงพยาบาลสง่ เสรมิ สขุ ภาพต�ำ บล และคณะ. ความรู้ ทศั นคติ และพฤตกิ รรมการปฏบิ ตั ติ วั ของผปู้ ว่ ย
บา้ นขัวกา่ ยโดยทีมสหวชิ าชพี อำ�เภอวานรนิวาส จังหวดั สกลนคร. โรคเบาหวานท่ีมารับบริการ ในโรงพยาบาลชุมชนแห่งหน่ึง ใน
วารสารวิชาการแพทย์เขต 11 [Internet]. 2557 [cited2562 จงั หวัดอุบลราชธาน.ี การประชมุ วชิ าการและนําเสนอผลงานวจิ ยั
มิถุนายน 15]; 28: 385-97. Available from: https://www. ระดับชาติ ราชธานีวิชาการ คร้ังท่ี 2 [Internet]. 2560 [cited
srth.moph.go.th/region11_journal/document/Y28N2/4. 2562 สงิ หาคม 25]; 2: 968-80. Available from: http://jes.rtu.
pdf. ac.th/rtunc2017/pdf/Poster%20Presentation/Poster%20
6. ศิริขวัญ เพ็ญสุวรรณ และคณะ. การปรับเปล่ียน กลมุ่ %201%20วิทยาศาสตร์สุขภาพ/PHS_109_full.pdf.
พฤติกรรมสุขภาพเพื่อควบคุมระดับน้ําตาลสะสม (HbA1c) ใน 12. Chow, S.-C., Shao, J., and Wang, H. (2003).
ผปู้ ว่ ยเบาหวานเสย่ี งสงู [Internet]. 2561 [cited 2562 มถิ นุ ายน Sample size calculations in clinical research (2nd ed.)
15]. Available from: http://203.157.229.18/ptvichakarn61/ Chapman and Hall/CRC., 51 p.
uploads/58630_0701_20180604182713_pdf.pdf. 13. American Diabetes Association. Standards of
7. ศตวรรษ สินประสิทธิ์กลุ และสริ วิ รรณ พรรณวงษ์. ผล medical care in diabetes-2017. USA; 2017.
ของการให้คำ�แนะนำ�ในคลินิกเบาหวานโดยทีมสหสาขาวิชาชีพ 14. ราชวิทยาลัยอายุรแพทย์แห่งประเทศไทย สมาคมโรค
โรงพยาบาลกาบเชิง จังหวัดสุรินทร์. Thai Pharmaceutical เบาหวานแหง่ ประเทศไทย. แนวทางเวชปฏบิ ตั สิ �ำ หรบั โรคเบาหวาน
and Health Science Journal [Internet]. 2551 [cited 2562 2560. กรุงเทพมหานคร: บรษิ ทั ร่มเย็น มเี ดีย จ�ำ กัด; 2560.
มิถนุ ายน 15]; 3: 67-72. Available from: http://ejournals. 15. Mayo clinic. Hyperglycemia in diabetes [Inter-
swu. ac.th/index.php/pharm/article/view/2711. net]. 2015 [cited 2019 June 15]. Available from: https://
8. วงเดือน ฦาชา, สุชัญญา เบญจวัฒนานนท์, กาญจนา www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hyperglycemia/
เปสี และคณะ. การพัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยเบาหวาน symptoms-causes/syc-20373631.
โรงพยาบาลชัยภูมิ. วารสารกองการพยาบาล [Internet]. 2554 16. สุนทร ตัณฑนนั ทน,์ ชนิกา ตจู้ นิ ดา, วรรณี นธิ ิยานนั ท์,
[cited 2562 มิถุนายน 15]; 38: 31-41. Available from: สาธติ วรรณแสง, อมั พา สทุ ธจิ �ำ รญู , ศรวี รรณา พลู สรรพสทิ ธิ์ และ
http://www.nursing.go.th/Journal/journal38v101/jour- คณะ. แนวทางเวชปฏบิ ตั สิ ำ�หรับโรคเบาหวาน. กรงุ เทพมหานคร:
nal38v10303.pdf. ศรีเมอื งการพมิ พ์; 2554.
17. Prochaska, JO & DiClemente. The transtheoretical
approach: crossing traditional boundaries of therapy.
Homewood, IL:Dow Jones-Irwin; 1984.

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

38

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

The Development of the Strategy to Follow the
VAP Bundle Using WHAPO Leaders for Nursing

Practice to Prevent Ventilator Associated
Pneumonia (VAP), Uttaradit Hospital

Kanpicha Chanhong, Siriorn Meechumna, Mayura Thaothep, Warisa Srikhammee

Female Medical Ward 2, Uttaradit Hospital

ABSTRACT

Objective This research is an interrupted time series. The purposes of this study were to evaluate

using a nursing leadership for ventilator associated pneumonia prevention to the incidences rate of

early-onset VAP (WHAPO Leader), Female Medical Ward 2, Uttaradit Hospital, during October 2017 -
July 2018.
Methods The data were collected in three phases : Phase 1 (October 2017 - January 2018), Phase 2
(February - April 2018) and Phase 3 (May - July 2018). Using WHAPO Leader for ventilator associated
pneumonia prevention to the incident rate of early-onset VAP (EVAP) by determine WHAPO leaders
for nursing practice were nurses on duty in each shift who played the role as leaders who follow the
VAP Bundle simultaneously with the supervision from chiefs. The incidences of VAP were assessed
and calculated to be an infection rate per 1,000 days of the use of ventilators. Data were analyzed by
Poisson regression, frequency, percentage, mean, and standard division.
Results The incidences of VAP in the group that used WHAPO leaders for nursing practice tended to
decrease 13.70 to 12.80 per 1,000 ventilators days(p=0.907).
Conclusions Therefore, the result of this study showed that WHAPO Leader can reduce incident rate
and relative risk of EVAP among patients on ventilators. However, there be other factors influencing on
incident rate of VAP. The next study should include these factors.

Keywords VAP, VAP Bundle, WHAPO, Monitoring

UT TARContact : Kanpicha ChanhongS P I TA L
Address : Female Medical Ward, Uttaradit Hospital
38 Jesadabadin Road, Tha-it Subdistrict, Mueang District, Uttaradit Provice, 53000
E-mail : [email protected]

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

39

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

การพฒั นากลยุทธ์ในการปฏบิ ัติตาม VAP Bundle โดยใช้ WHAPO Leader
เพอ่ื ปอ้ งกนั การเกดิ ปอดอักเสบจากการใช้เครื่องชว่ ยหายใจ โรงพยาบาลอุตรดิตถ์

กานตพ์ ชิ า จันทร์หงษ,์ สิรอิ ร มชี ำ�นะ, มยุรา ทา้ วเทพ, วารษิ า ศรีขำ�มี

หอผปู้ ว่ ยอายรุ กรรมหญงิ 2 โรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์

บทคัดยอ่

รปู แบบการศึกษา เปน็ การศกึ ษาแบบ Interrupted time series เพือ่ ศึกษาผลของการใชร้ ปู แบบการเป็นผูน้ �ำ การปฏิบตั กิ าร
พยาบาลเพื่อป้องกันปอดอักเสบท่ีสัมพันธ์กับเคร่ืองช่วยหายใจ (WHAPO Leader) หอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง 2 โรงพยาบาล
อตุ รดิตถ์ ระหว่างเดือนตลุ าคม พ.ศ. 2560 ถึง เดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2561
วธิ ีการศกึ ษา เก็บขอ้ มูล 3 ระยะ ได้แก่ ระยะที่ 1 (ตุลาคม 2560 ถึงมกราคม 2561) ระยะท่ี 2 (กมุ ภาพนั ธ์ ถึงเมษายน2561)
และระยะท่ี 3 (พฤษภาคม ถงึ กรกฎาคม 2561) โดยการใชร้ ปู แบบการเปน็ ผู้น�ำ การปฏบิ ัติการพยาบาลเพื่อป้องกันปอดอกั เสบ
ทีส่ มั พนั ธก์ ับเคร่ืองชว่ ยหายใจก�ำ หนดผูน้ ำ�การปฏบิ ัติการพยาบาลแบบ WHAPO Leader คือพยาบาลในแต่ละเวรจะมบี ทบาท
เป็นผู้นำ�การปฏิบัติตาม VAP Bundle ร่วมกับมีการนิเทศรายงานจากหัวหน้างาน วัดผลการเกิด VAP และคำ�นวณเป็นอัตรา
การติดเช้ือตอ่ 1,000 วันใชเ้ ครือ่ งช่วยหายใจ วิเคราะหข์ อ้ มลู โดยใชส้ ถิติ Poisson regression, ความถ่ี ร้อยละ ค่าเฉลย่ี และ
ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
ผลการศกึ ษา อบุ ตั กิ ารณต์ ดิ เชอ้ื ปอดอกั เสบจากการใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจมแี นวโนม้ ลดลงจาก 13.70 เหลอื 12.80 ครง้ั ตอ่ 1,000
วันใช้เคร่ืองช่วยหายใจ (p=0.907)
สรุป ผลการวิจัยแสดงว่า WHAPO Leader ช่วยลดอุบัติการณ์และลดความเสี่ยงการเกิด EVAP ในผู้ป่วย
ใสเ่ ครื่องชว่ ยหายใจและยงั มีปจั จยั อื่นท่มี ผี ลตอ่ การเกดิ VAP งานวิจยั ครั้งตอ่ ไปควรน�ำ ปจั จยั เหลา่ น้นั มาศึกษาด้วย
ค�ำ ส�ำ คัญ VAP, VAP Bundle, WHAPO, Monitoring

ตดิ ต่อ : กานต์พิชา จันทรห์ งษ์
สถานท่ตี ิดตอ่ : หอผูป้ ่วยอายรุ กรรมหญิง โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์
โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ เลขท่ี 32 ถนนเจษฎาบดนิ ทร์ ตำ�บลทา่ อิฐ อ�ำ เภอเมือง จงั หวัดอตุ รดิตถ์ 53000
อเี มล์ : [email protected]
hscr ISSUE 1
UT TAR S P I TA L
ADIT HO

hscr ISSUE 1

40

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

บทน�ำ W) 2) มาตรการการทำ�ความสะอาดมือ (Hand Hygiene : H)
3) มาตรการการป้องกันการสูดสำ�ลักเช้ือก่อโรคทางเดินหายใจ
การใส่เคร่ืองช่วยหายใจ มีความจำ�เป็นในการช่วยบำ�บัด ส่วนล่าง (Aspiration Precautions : A) และ 4) มาตรการการ
ภาวะพร่องออกซิเจน และช่วยชีวิตผู้ป่วยวิกฤต แต่การใส่เคร่ือง ปอ้ งกนั การปนเปอื้ น (Prevent contamination : P)8 รปู แบบการ
ช่วยหายใจผ่านท่อช่วยหายใจ (endotracheal tube: ETT) ดูแลผู้ป่วยที่ใช้เคร่ืองช่วยหายใจในหน่วยงานเน้นการปฏิบัติตาม
ทำ�ให้เกิดภาวะแทรกซ้อนท่ีสำ�คัญคือ ปอดอักเสบท่ีสัมพันธ์กับ แนวทางการดูแลผู้ป่วยท่ีใส่เคร่ืองช่วยหายใจของคณะกรรมการ
เครอ่ื งชว่ ยหายใจ (Ventilator associated pneumonia, VAP)10 เฝ้าระวังและควบคุมการติดเชื้อของโรงพยาบาลอุตรดิตถ์โดยได้
ศูนย์ควบคุมคุมและป้องกันโรคของสหรัฐอเมริกา (Center of ประยุกต์แนวปฏิบัติเพ่ือป้องกันการเกิด VAP มาใช้ประกอบด้วย
Disease Control and Prevention, CDC) ประมาณการณว์ ่าจะ กิจกรรมการหย่าเครื่องช่วยหายใจ (W) การทำ�ความสะอาดมือ
มีผู้ป่วยใช้เคร่ืองช่วยหายใจประมาณ 300,000 คนต่อปี ซ่ึงเป็น (H) การป้องกันการสำ�ลัก (A) การป้องกันการปนเปื้อนเช้ือ (P)
กลุ่มเส่ียงในการเกิด VAP ส่งผลให้อัตราการตายสูงข้ึน7 ปอด การดูแลปาก (Oral care) โดยการทำ�ความสะอาดปากฟันด้วย
อักเสบจากการใช้เครื่องช่วยหายใจ (Ventilator Associated Special mouthwash หรือ 0.12% Cholhexidinegluconate
Pneumonia : VAP) เป็นการติดเชื้อที่สำ�คัญที่พบบ่อย ผู้ป่วย in alcohol (กลมุ่ การพยาบาล งานควบคมุ และปอ้ งกนั การตดิ เชอ้ื ,
ที่ใส่เครื่องช่วยหายใจนานตั้งแต่ 48 ชั่วโมงข้ึนไปมีโอกาสและ 2560)9 แต่ยังพบว่าการปฏิบัติยังไม่ถูกต้องในทุกข้ันตอน ซึ่งอาจ
ความเสี่ยงสูงที่จะเกิดการติดเชื้อปอดอักเสบจากการใช้เครื่อง เป็นสาเหตุหน่ึงที่ทำ�ให้อัตราการเกิดปอดอักเสบจากการใช้เคร่ือง
ช่วยหายใจ1 ซ่ึงส่งผลกระทบต่อผู้ป่วยหลายประการ เช่นทำ�ให้ ชว่ ยหายใจยงั ไม่เปน็ ไปตามเป้าหมายที่ก�ำ หนดไว้
นอนโรงพยาบาลนานขึน้ พบว่าเมือ่ ผู้ป่วยเกิดปอดอักเสบจากการ ดงั นนั้ ผวู้ จิ ยั จงึ มคี วามสนใจทจ่ี ะพฒั นากลยทุ ธใ์ นการปฏบิ ตั ิ
ใช้เคร่ืองช่วยหายใจจะมีระยะเวลาในการรักษาพยาบาลเพ่ิมข้ึน ตาม VAP Bundle ใชร้ ปู แบบการเปน็ ผนู้ �ำ การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาล
8 - 24 วัน2 อาจเกดิ ปญั หาเชอ้ื ดือ้ ยา จ�ำ เป็นต้องใชย้ าปฏิชวี นะที่ เพื่อป้องกันปอดอักเสบท่ีสัมพันธ์กับเครื่องช่วยหายใจ (WHAPO
มีราคาแพง หากอาการติดเช้ือรุนแรงดำ�เนินไปเป็นการติดเช้ือใน Leader) ท่ีสอดคล้องกับบริบทการดูแลผู้ป่วยเพื่อลดอุบัติการณ์
กระแสโลหิต อาจเกิดความรุนแรงถงึ ขัน้ เสียชวี ิตได3้ -4 การเกิด VAP สอดคล้องกับการพัฒนาคุณภาพโรงพยาบาลตาม
ถึงแม้ในปัจจุบันจะมีการใช้แนวปฏิบัติเพ่ือป้องกันการเกิด การกำ�หนดตัวชี้วัดบัญชีวัดเปรียบเทียบโครงการพัฒนาระบบ
VAP อย่างต่อเนื่อง แต่อุบัติการณ์ของการเกิด VAP ยังคงอยู่ใน สารสนเทศเปรียบเทียบวัดระดับคุณภาพโรงพยาบาล (Thailand
ระดับสงู 7 โรงพยาบาลอุตรดิตถ์เป็นโรงพยาบาลศนู ย์ ขนาด 620 Hospital Indicator Program : THIP) ไดก้ �ำ หนด KPI ให้ VAP
เตยี ง มผี ปู้ ว่ ยทตี่ อ้ งใชเ้ ครอ่ื งชว่ ยหายใจ อยทู่ งั้ ในหอผปู้ ว่ ยหนกั และ เปน็ ตวั ชวี้ ดั ระบบงานส�ำ คญั หมวด Infection Control System ที่
หอผู้ป่วยสามัญ จ�ำ นวนผู้ป่วยที่ต้องใชเ้ ครอ่ื งช่วยหายใจมแี นวโน้ม ก�ำ หนดใหค้ า่ การเกดิ อบุ ตั กิ ารณย์ งิ่ นอ้ ยยง่ิ ดแี ละน�ำ ผลการพยาบาล
เพ่ิมขึ้น ผู้ป่วยที่รับการรักษาในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง 2 ทไี่ ดไ้ ปใช้ในการปรบั ปรงุ การพยาบาลให้มปี ระสทิ ธิภาพตอ่ ไป
โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ส่วนหน่ึงเป็นผู้ป่วยที่ได้รับการรักษาโดยการ วัตถุประสงค์
ใสท่ อ่ ชว่ ยหายใจและใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจเพอ่ื รกั ษาภาวะการหายใจ ศึกษาผลของการใช้รูปแบบการเป็นผู้นำ�การปฏิบัติการ
ล้มเหลว สถิติผู้ป่วยที่ใช้เคร่ืองช่วยหายใจในปี พ.ศ. 2558-2560 พยาบาลเพ่ือป้องกันปอดอักเสบท่ีสัมพันธ์กับเครื่องช่วยหายใจ
เท่ากับ 4.48, 7.32 และ 9.05 ราย/วนั จากผลการปฏบิ ัติท่ีผ่าน (WHAPO Leader)
มาอุบัติการณ์การติดเช้ือปอดอักเสบจากการใช้เคร่ืองช่วยหายใจ รปู แบบศกึ ษา
เท่ากับ 6.7, 5.3 และ 7.8 ครั้ง/1,000 วันของการใช้เคร่ือง การศึกษาแบบ Interrupted time series ศึกษาผลของ
ช่วยหายใจ5 ตามลําดับซึ่งเป็นอุบัติการณ์การติดเช้ือท่ีสูงกว่าตัว การใชร้ ปู แบบการเปน็ ผนู้ �ำ การปฏบิ ตั กิ ารพยาบาลเพอื่ ปอ้ งกนั ปอด
ชี้วัดของโรงพยาบาลท่ีกำ�หนดเป้าหมายไว้ต่ํากว่า 5 คร้ัง/1,000 อกั เสบทส่ี มั พนั ธก์ บั เครอ่ื งชว่ ยหายใจ (WHAPO Leader) หอผปู้ ว่ ย
วันของการใช้เคร่ืองช่วยหายใจ การป้องกันและการดูแลผู้ป่วยที่ อายรุ กรรมหญงิ 2 โรงพยาบาลอตุ รดติ ถ์ ระหวา่ งเดอื นตลุ าคม พ.ศ.
เกิด VAP แล้วน้ัน หลายหน่วยงานได้พัฒนาแนวปฏิบัติข้ึน เช่น 2560 ถึง เดอื น กรกฎาคม พ.ศ. 2561
CDC กำ�หนดแนวปฏิบัติเพื่อปอ้ งกันเป็น 4 มาตรการ (W.H.A.P)
ได้แก่ 1) มาตรการการหย่าเคร่ืองช่วยหายใจ (Wean Patient:

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

41

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ประชากร และกลุ่มตัวอย่าง การวิจัยในมนุษย์ โรงพยาบาลอุตรดติ ถ์ เลขที่ REC No.18/2020
ประชากร ประชากรท่ีใช้ในการศึกษาคร้ังน้ี ประกอบด้วย เคร่อื งมอื ทีใ่ ชใ้ นการวจิ ยั
ผู้ป่วยผู้ใหญ่วิกฤตท่ีใส่เครื่องช่วยหายใจ 4 วันแรก ที่เข้ารับการ ในการศึกษาคร้ังน้ีเคร่ืองมือท่ีใช้ในการวิจัย แบ่งเป็น 2
รกั ษาในหอผู้ป่วยอายรุ กรรมหญิง โรงพยาบาลอตุ รดิตถ์ ประเภทคือ เครื่องมือในการทดลอง และเครื่องมือเก็บรวบรวม
กลุ่มตัวอย่าง ประกอบด้วยกลุ่มผู้ป่วย คัดเลือก ขอ้ มูล ดังรายละเอยี ดตอ่ ไปน้ี
กลุ่มตัวอย่างโดยวิธีแบบเจาะจงตามคุณสมบัติ (purpo- 1. เครื่องมือในการทดลอง ประกอบด้วย รูปแบบการเป็น
sive sampling) มีเกณฑ์คัดเข้า (inclusion criteria) คือ ผู้นำ�การปฏิบัติการพยาบาลเพ่ือป้องกันปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับ
1. ผู้ป่วยอายุ 18 ปีขึ้นไป 2. ผู้ป่วยในหออายุรกรรมหญิง เครื่องช่วยหายใจ (WHAPO Leader) ท่ีผู้วิจัยได้พัฒนาประยุกต์
2 ท่ีได้รับการใส่เครื่องช่วยหายใจผ่าน endotracheal ตามรปู แบบของ Evidence Based Practice Model ของซูคัพ
tubeใน 4 วนั แรก 3. ผู้ปว่ ยหรือผู้แทนโดยชอบธรรมสมคั รใจและ (Soukup, 2000) และส่ือการสอนวีดีโอ และโปสเตอร์การทำ�
ยินดีเขา้ รว่ มการศกึ ษา มีเกณฑ์คัดออก (exclusion criteria) คือ WHAPO Leader ประกอบด้วย การกำ�หนดบทบาทการเป็นผู้น�ำ
1. ผู้ป่วยติดเช้ือทางเดินหายใจ ก่อน 2 วันแรกหลังใส่เคร่ืองช่วย การปฏิบตั ใิ นแตล่ ะด้านภายในเวร โดย
หายใจ ตามเกณฑ์ Clinical criteria (CDC, 2017) 2. ผู้ป่วยได้ 1.1 พยาบาลวชิ าชพี คนท่ี 1 มหี นา้ ทเ่ี ปน็ ผนู้ �ำ การปฏบิ ตั ิ
รับการวินิจฉัยโดยแพทย์ว่าเป็น Acute respiratory distress ในเร่ืองการหย่าเคร่ืองช่วยหายใจ (Weaning) โดยมีบทบาทใน
syndrome ก่อน 2 วันแรก หลังใส่เคร่ืองช่วยหายใจ 3. ผู้ป่วย การกระต้นุ พยาบาลในเวรใหม้ ีการประเมินผปู้ ่วย และให้การดูแล
หรือผู้แทนโดยชอบธรรมขอยุติการเข้าร่วมการศึกษา 4. ผู้ป่วย ตามแนวทางการหย่าเคร่ืองช่วยหายใจ
เสยี ชวี ติ หรอื ยา้ ยออกจากหอผปู้ ว่ ยดว้ ยกรณตี า่ งๆ เชน่ ไมส่ มคั รใจ 1.2 พยาบาลวิชาชีพคนที่ 2 เป็นผู้นำ�และกระตุ้น
อยู่รักษา ส่งไปรักษาที่โรงพยาบาลอื่น ส่งไปรักษาท่ีหอผู้ป่วยอื่น เพือ่ นร่วมงานในเร่ืองการลา้ งมอื (Hand hygiene)
ก่อน 2 วันแรกของการใส่เครื่องช่วยหายใจผ่าน ETT โดยผู้ป่วย 1.3 พยาบาลวชิ าชพี คนที่ 3 มหี นา้ ทเี่ ปน็ ผนู้ �ำ การปฏบิ ตั ิ
จะได้รับการดูแลโดยใช้แนวปฏิบัติ Supra-WHAPO CNPG ที่ ในเรื่องการป้องกนั การส�ำ ลกั (Aspiration precaution) โดยการ
ผู้วิจัยพัฒนาขึ้นขนาดของกลุ่มตัวอย่างคำ�นวณโดยใช้สูตรการ จดั ทา่ นอนศรี ษะสงู และการใสล่ มในกระเปาะทอ่ ชว่ ยหายใจใหอ้ ยู่
เปรยี บเทยี บคา่ สดั สว่ นของการวจิ ยั แบบทดลอง (Bernard, 2000) ในระดบั ทเ่ี หมาะสม และเพมิ่ บทบาทการปอ้ งกนั การปนเปอื้ นโดย
รวมกบั คา่ ประมาณการสญู เสยี ตวั อยา่ งไว้ 20% ไดจ้ �ำ นวนตวั อยา่ ง การเปลย่ี นวงจรเครอื่ งชว่ ยหายใจ (Prevention contamination)
ทตี่ ้องศกึ ษาทงั้ หมดเทา่ กับ 134 คน ทกุ วนั องั คาร และวันพธุ
การพิทกั ษส์ ิทธ์ิผใู้ หข้ อ้ มลู 1.4 พยาบาลวชิ าชพี คนท่ี 4 มหี นา้ ทเี่ ปน็ ผนู้ �ำ การปฏบิ ตั ิ
ก่อนการศึกษามีการขอความยินยอมจากกลุ่มตัวอย่างหรือ ในเรอื่ งการดแู ลความสะอาดปากและฟนั (Oral care) โดยกระตนุ้
ผแู้ ทนโดยชอบธรรมปราศจากการขม่ ขู่ บงั คบั หรอื ใหร้ างวลั ในการ ให้แปรงฟันผู้ป่วยท่ีใส่เครื่องช่วยหายใจ VDO และโปสเตอร์ การ
เข้าร่วมการวิจัย มีการให้ข้อมูลก่อนการตัดสินใจเข้าร่วมโครงการ ท�ำ WHAPO Leader ไดร้ บั การตรวจสอบความตรงตามเนอ้ื หาโดย
วจิ ัย ปกปิดข้อมลู ท่ีไม่ต้องการเปดิ เผยสามารถยตุ กิ ารเขา้ รว่ มวิจยั ผู้ทรงคณุ วุฒิ 3 ทา่ น ค�ำ นวณหา Content validity index (CVI)
ได้ตลอดเวลา โดยไม่มีผลกระทบต่อการดูแลรักษาผู้ป่วย ไม่เปิด ได้ 1.00 รูปแบบการเป็นผู้นำ�การปฏิบัติการพยาบาลเพ่ือป้องกัน
เผยชอ่ื หรอื สญั ลกั ษณท์ แ่ี สดงถงึ อาสาสมคั รเขา้ รว่ มวจิ ยั มกี ารชแ้ี จง ปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเคร่ืองช่วยหายใจ (WHAPO Leader)
ประโยชน์จากการเข้าร่วมการวิจัย รวมทั้งอธิบายถึงความเสี่ยง ตรวจสอบคุณภาพเคร่ืองมือตามเกณฑ์ของ The Appraisal
ท่ีอาจเกิดต่อกลุ่มตัวอย่างที่เข้าร่วมวิจัย ผู้วิจัยมีการเตรียมการ of Guidelines for Research &Evaluation : AGREEII ปี ค.ศ.
ป้องกันและจัดการกับความเสี่ยงที่จะเกิดข้ึน มีความยุติธรรมใน 2009 โดยผู้เช่ียวชาญ 3 ท่าน ได้คะแนนการประเมินทุกหมวด
การเลือกกลุ่มตัวอย่างคือกำ�หนดเกณฑ์ในการเลือกกลุ่มตัวอย่าง เฉล่ียร้อยละ 90.04 และผู้เช่ียวชาญทุกท่านเห็นชอบให้นำ�แนว
แบบเจาะจงอย่างชัดเจนได้รับอนุมัติจากคณะกรรมการจริยธรรม ปฏบิ ตั ไิ ปใชไ้ ด้

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

42

Health science clinical research Volume 35 ORIGINAL ARTICLE
January - June 2020

2. เครื่องมือเก็บรวบรวมข้อมูลวิจัย ประกอบด้วย สถติ ิ Poisson regression
1. แบบบันทกึ ข้อมูลทั่วไปของผปู้ ว่ ย ไดแ้ ก่ เพศ อายุ ตรวจความ ผลการศกึ ษา
เทยี่ งตรงของเนอ้ื หาโดย ค�ำ นวณหาคา่ Index of item objective ผู้ป่วยท่ีได้รับการใส่เคร่ืองช่วยหายใจท่ีเข้ารับการรักษา
congruence (IOC) โดยผทู้ รงคณุ วฒุ ิ 3 ทา่ น ไดค้ ะแนน IOC 1.00 ในหอผู้ป่วยอายุรกรรมหญิง 2 โรงพยาบาลอุตรดิตถ์ มีจำ�นวน
และ 2. แบบวนิ จิ ฉยั การตดิ เชือ้ VAP โดยใช้ clinical criteria ของ 410 ราย 410 คร้ังของการใช้เคร่อื งชว่ ยหายใจแบง่ เปน็ ระยะท่ี 1
CDC ตรวจคณุ ภาพโดยผูท้ รงคณุ วุฒิ 3 ทา่ น ไดค้ ะแนน IOC 1.00 จำ�นวน 182 ราย ระยะท่ี 2 จำ�นวน 115 ราย และระยะท่ี 3
การเก็บรวบรวมขอ้ มลู จ�ำ นวน 113 ราย อายุเฉลี่ยใกล้เคยี งกัน คอื เฉลีย่ ประมาณ 70 ปี
1. เลอื กผปู้ ว่ ยกลมุ่ ควบคมุ ตามขอ้ ก�ำ หนดการคดั เขา้ ศกึ ษา การวนิ จิ ฉยั โรคใกลเ้ คยี งกนั ยกเวน้ ในระยะที่ 2 และ 3 เปน็ โรคปอด
2. ใช้รูปแบบการเป็นผู้นำ�การปฏิบัติการพยาบาลเพื่อ อุดกั้นเร้ือรังมากกว่า โรคร่วมของผู้ป่วยท้ัง 2 กลุ่มใกล้เคียงกัน
ปอ้ งกนั ปอดอกั เสบทส่ี มั พนั ธก์ บั เครอ่ื งชว่ ยหายใจ (WHAPO Leader) ยกเว้นในระยะที่ 1 มโี รครว่ มเป็นเบาหวานมากกวา่ ความรนุ แรง
ต้งั แต่วันแรกของการใส่ ETT และเกบ็ ขอ้ มูลการเกดิ VAP ในวนั ที่ ของโรคในระยะท่ี 1 มากกวา่ ระยะที่ 2 และ ระยะท่ี 3 (p<0.001)
2-4 หลงั ใส่ ETT เกบ็ ขอ้ มลู 3 ระยะ ไดแ้ ก่ ระยะท่ี 1 (ตลุ าคม 2560 (ตารางที่ 1) ความสามารถในการเคลอ่ื นไหวร่างกายในระยะที่ 1
ถึงมกราคม 2561) ระยะที่ 2 (กุมภาพันธ์ ถึงเมษายน2561) และ น้อยกว่า ระยะที่ 2 และระยะที่ 3
ระยะท่ี 3 (พฤษภาคม ถงึ กรกฎาคม 2561) การเกดิ ปอดอักเสบจากการใช้เครอื่ งชว่ ยหายใจ
3. ประเมินการเกิด VAP โดยใช้เกณฑ์การประเมิน clini- ผู้ป่วยท่ีได้รับการใส่เครื่องช่วยหายใจระยะที่ 1 จำ�นวน
cal ของ CDC ปี ค.ศ. 2017 ในวันที่ 2 และ 4 ของการใส่เคร่ือง 182 ราย ระยะที่ 2 จ�ำ นวน 115 ราย และระยะท่ี 3 จำ�นวน 113
ช่วยหายใจ ราย มกี ารใชเ้ ครอื่ งชว่ ยหายใจ จ�ำ นวน 1,197, 848 และ 778 วนั
การวิเคราะห์ข้อมลู เกิด VAP จำ�นวน 6, 7 และ 5 ครั้ง (ตารางท่ี 1) ตามลำ�ดับคิด
ข้อมูลทั่วไปด้านผู้ป่วยนำ�มาวิเคราะห์ด้วยสถิติเชิงบรรยาย เป็นอุบตั ิการณ์ 5.01, 8.25 และ 6.43 ครง้ั ต่อ 1,000 วันใช้เคร่ือง
ได้แก่ ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย และส่วนเบ่ียงเบนมาตรฐานและ ชว่ ยหายใจตามล�ำ ดับ
ใช้สถิติ exact probability test เพ่ือตรวจสอบข้อมูลพื้นฐาน
ของกลุ่มผู้ป่วย ข้อมูลการเกิดปอดอักเสบที่สัมพันธ์กับเคร่ืองช่วย
หายใจ นำ�มาวิเคราะหห์ าอุบตั ิการณก์ ารเกดิ ปอดอกั เสบทส่ี มั พันธ์
กบั เครอื่ งชว่ ยหายใจ ตอ่ 1,000 วนั การใสเ่ ครอื่ งชว่ ยหายใจ โดยใช้

UT TAR hscr ISSUE 1S P I TA L

ADIT HO

hscr ISSUE 1

43

ORIGINAL ARTICLE Health science clinical research Volume 35
January - June 2020

ตารางที่ 1 ลักษณะทวั่ ไปของผู้ป่วย

ลกั ษณะท่ีศึกษา ระยะที่ 1 ระยะที่ 2 ระยะที่ 3 p-value
( n=182 ) ( n=115 ) ( n=113 )

อายุ (ปี) mean ( ±SD) 71.74±13.96 70.2±15.59 69.86±11.98 0.468
การวินจิ ฉยั 16(13.91) 8(7.08) 0.335
โรคหลอดเลือดสมอง 12(0.59) 16(13.91) 22(19.47) 0.466
โรคปอดอกั เสบ 27(14.84) 0(0.00) 1(0.88) 0.626
ภาวะคิโตซสิ 2(1.10) 14(12.17) 15(13.27) 0.010
โรคปอดอุดกัน้ เร้อื รงั 8(4.40) 2(1.47) 3(2.65) 0.298
โรคหดื 1(0.55) 23(20.00) 15(13.27) 0.132
ภาวะพษิ เหตุติดเช้อื 21(11.54) 3(2.61) 0(0.00) 0.002
ภาวะการหายใจล้มเหลว 14(7.69) 22(19.13) 18(15.93) 0.829
ภาวะหัวใจล้มเหลว 27(14.84) 0(0.00) 0(0.00) 1.000
มะเรง็ ปอด 1(0.55) 10(8.70) 18(15.93) 0.261
ภาวะไตวายเรอื้ รงั 22(12.09) 3(2.61) 3(2.65) <0.001*
โรครว่ ม 30(26.09) 35(30.97) 0.096
โรคเบาหวาน 39(21.43) 1(0.87) 3(2.65) 0.285
โรคความดนั โลหติ สูง 70(38.46) 1(0.87) 3(2.65) 0.285
โรคปอดอดุ กั้นเรื้อรงั 7(3.85) 4(3.48) 11(9.73) 0.147
โรคหดื 2(0.10) 48(41.74) 84(74.34)
ภาวะไตวายเรอื้ รัง 13(7.14) 45(39.13) 17(15.04) <0.001*
GCS 22(19.13) 12(10.62)
Mild (13-15) 100(54.95) 23(20.00) 38(15.93) <0.001*
Moderate (9-12) 44(24.18) 38(33.04) 36(14.16) -
Severe (3-8) 38(20.88) 24(20.87) 8(7.08) -
Mobility 30(26.09) 71(62.83)
1. พลกิ ตะแคงตวั เองไมไ่ ดเ้ ลย 43(23.63) 778
2. ต้องชว่ ยพลิกตะแคงตัวเปน็ สว่ นใหญ่ 19(10.44) 848 5
3. ชว่ ยพลิกตะแคงตวั เลก็ น้อย 33(18.13) 7
4. เคลือ่ นไหวปกติ 87(47.80)
Ventilator day (วัน) 1197
VAP (คร้ัง) 6

*p<.05

อุบัติการณก์ ารเกดิ early-onset VAP UT TAR S P I TA L
การประเมินการเกิดปอดอักเสบท่ีสัมพันธ์กับเครื่องช่วย หายใจ จำ�นวน 1,197, 848 และ 778 วัน เกิด VAP จ�ำ นวน 6, 7
หายใจในวันที่ 4 หลังใส่เครื่องช่วยหายใจพบว่าผู้ป่วยท่ีได้รับการ และ 5 ครงั้ (ตารางที่ 1) ตามลำ�ดับคดิ เป็นอบุ ัติการณ์ 5.01, 8.25
ใส่เครอ่ื งช่วยหายใจระยะท่ี 1 จำ�นวน 182 ราย ระยะท่ี 2 จำ�นวน และ 6.43 คร้งั ต่อ1,000 วนั ใชเ้ ครอ่ื งช่วยหายใจตามลำ�ดับ
115 ราย และระยะท่ี 3 จำ�นวน 113 ราย มีการใช้เคร่ืองช่วย

hscr ISSUE 1

ADIT HO

hscr ISSUE 1

44